Đề tài Các Giải pháp nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm gạo Việt Nam

¹o ViÖt Nam tõ 1990 ®Õn nay ta cã b¶ng sau: B¶ng 5: T×nh h×nh s¶n xuÊt lóa g¹o cña ViÖt Nam tõ 1990 tíi nay N¨m L­¬ng thùc (ngh×n tÊn) Tèc ®é t¨ng (%) S¶n l­îng thãc (ngh×n tÊn) Tèc ®é t¨ng (%) G¹o b×nh qu©n (kg/ng­êi) 1990 21.627,0 0,5 19.225,2 1,2 290,3 1991 21.989,5 1,7 19621,9 2,1 1992 24.214,0 10,1 21.590,3 10,0 311,1 1993 25.501,7 5,3 22.836,6 5,8 321,5 1994 26.198,5 2,7 23.528,3 3,0 324,5 1995 27.554,4 5,2 24.936,7 6,1 337,5 1996 29.217,0 4,7 26.396 5,7 355,0 1997 29.736,4 3,1 27.532,9 4,3 368,5 1998 30.786,2 3,5 29.145,5 5,9 386,3 1999 33.253,6 3,3 31.393,8 7,7 409,9 2000 34.693,6 3,2 32.554,0 3,7 419,9 2001 35.451,4 3,0 33.553,6 2,06 424,1 2002 36.511,3 2,9 34.252,4 1,76 432,7 2003 37.172,4 2,5 34.721,3 1,67 432,7 Nguån: Bé N«ng nghiÖp Tõ b¶ng trªn ta thÊy trong thêi gian tõ 1990 ®Õn 2003 s¶n l­îng lóa t¨ng nhanh vµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh víi møc t¨ng s¶n l­îng lóa lín h¬n møc t¨ng s¶n l­îng l­¬ng thùc. Riªng n¨m 1992 lµ n¨m s¶n l­îng lóa t¨ng cao nhÊt t¨ng 10% so víi n¨m 1991. VÒ con sè tuyÖt ®èi th× n¨m 1989 – 1992 s¶n l­îng lóa mçi n¨m t¨ng xÊp xØ 2 triÖu tÊn. C¸c n¨m tiÕp theo tõ 1993 – 2000 s¶n l­îng lóa vÉn t¨ng nhanh vµ æn ®Þnh víi m¾c gÇn 1,5 triÖu tÊn/n¨m, riªng n¨m 1999 s¶n l­îng t¨ng trªn 2,2 triÖu tÊn so víi n¨m 1998. Nh­ vËy trong thêi kú tõ 1990 – 2003 tèc ®é t¨ng trung b×nh hµng n¨m vÒ s¶n l­îng lµ xÊp xØ 5% n¨m. Møc t¨ng tr­ëng nµy v­ît xa tÊt c¶ c¸c thêi kú trong lÞch sö trång lóa ViÖt Nam. Ch­a bao giê s¶n l­îng lóa l¹i t¨ng nhanh vµ kÐo dµi liªn tôc nh­ giai ®o¹n nµy. víi møc t¨ng nhanh chãng ®· gióp n­íc ta tù tóc ®­îc l­¬ng thùc vµ trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø 2 thÕ giíi mÆc dï d©n sè n­íc ta t¨ng gÇn 2% 1 n¨m. Giai ®o¹n 2001 – 2003 s¶n l­îng vÉn tiÕp tôc t¨ng nh÷ng cã xu h­íng chËm l¹i. TÝnh tõ n¨m 2001 ®Õn 2003 s¶n l­îng chØ t¨ng kho¶ng 2,1 triÖu tÊn b×nh qu©n t¨ng 700.000 ngh×n tÊn mét n¨m. Nh×n chung s¶n l­îng g¹o cña ViÖt Nam t¨ng nhanh nh­ng chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ta vÉn thÊp h¬n so víi Th¸i Lan vµ thÕ giíi. H¬n n÷a chóng ta vÉn cßn lóng tóng trong xuÊt khÈu ®Æc biÖt lµ vÒ kh©u dù b¸o gi¸ c¶ vµ thÞ tr­êng cña ta vÉn cßn kÐm dÉn ®Õn chóng ta th­êng xuyªn xuÊt khÈu g¹o å ¹t vµo thêi ®iÓm rÎ, khi gi¸ g¹o t¨ng th× s¶n l­îng g¹o dµnh cho xuÊt khÈu cßn kh«ng ®¸ng kÓ dÉn ®Õn kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña chóng ta kh«ng cao. Tuy vËy kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña chóng ta còng ®· thu ®­îc l­îng ngo¹i tÖ kh«ng nhá gãp phÇn vµo c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Vµ sau ®©y lµ b¶ng thèng kª s¶n l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam giai ®o¹n tõ n¨m 1989 ®Õn 2003. B¶ng 6: S¶n l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1989 – 2003 N¨m S¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu (triÖu tÊn) Kim ng¹ch xuÊt khÈu (triÖu USD) 1989 1.420 290,0 1990 1.624 304,6 1991 1.033 234,5 1992 1.950 417,7 1993 1.722 361,9 1994 1.983 424,4 1995 2.005 530,1 1996 3.003 868,4 1997 3.553 891,3 1998 3.793 1.006,3 1999 4.560 1.011,0 2000 4.500 1.038,0 2001 3.250 608,0 2002 3.805 722,0 2003 4.201 780,0 Nguån: Bé N«ng nghiÖp Trong 15 n¨m xuÊt khÈu g¹o tõ 1989 ®Õn 2003 th× giai ®o¹n tõ 1989 ®Õn 2000 th× s¶n l­îng vµ doanh thu t¨ng nhanh vµ ®Òu. Tõ n¨m 1989 ®Õn n¨m 2000 s¶n l­îng xuÊt khÈu cña chóng ta t¨ng thªm 210% vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 290%. Vµ chØ trong vßng 15 n¨m chóng ta ®· xuÊt khÈu ®­îc kho¶ng gÇn 40 triÖu tÊn g¹o vµ thu ®­îc nguån ngo¹i tÖ hµng trôc tû USD gãp phÇn kh«ng nhá vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. 2. s¶n xuÊt lóa g¹o cña ViÖt Nam theo vïng §Ó tiÖn cho viÖc so s¸nh, ®¸nh gi¸ s¶n xuÊt lóa ph©n theo vïng chóng ta cã c¸c b¶ng sau: B¶ng 7: DiÖn tÝch lóa ph©n theo vïng s¶n xuÊt DiÖn tÝch lóa ph©n theo vïng s¶n xuÊt 1999 2000 2001 2002 2003 Tû träng (vïng/c¶ n­íc) C¶ n­íc 7003,8 7099,7 7262,7 7653,3 7655,1 §BSCL 3442,7 3480,6 3760,6 3985,0 3936,1 51,4 §BSH 1170,4 1197,0 1203,7 1202,6 1212,7 15,8 §«ng B¾c 519,5 535,5 538,8 535,2 549,7 7,2 B¾c Trung Bé 684,3 692,0 677,5 677,9 694,7 9,1 Duyªn h¶i NTB 433,2 429,7 424,6 434,8 422,6 5,5 T©y nguyªn 156,1 170,0 164,7 166,0 175,4 2,3 §«ng Nam Bé 463,3 466,0 464,8 518,8 526,7 6,9 T©y B¾c 134,3 132,9 128,6 132,9 136,8 1,8 MiÒn B¾c 2508,5 2553,4 2548,0 2548,7 2593,8 33,9 Nguån: Bé N«ng nghiÖp B¶ng 8: S¶n l­îng ph©n theo vïng Vïng N¨m §BSH Trung du miÒn nói phÝa B¾c Duyªn h¶i NTB Khu Bèn cò T©y Nguyªn §«ng Nam Bé §BSCL 1999 5236,2 3216,5 2167,6 2474,5 713,4 1719,9 12831,7 2000 5638,1 2057,4 1579,4 2495,5 485,6 1417,4 13550 2001 5974,4 2098,7 1564,5 2316,3 436,6 1481,5 15318,6 2002 6383,4 2283,5 1703,7 2634,6 512,4 1581,5 16924,7 2003 6598,4 2487,9 1683,4 2823,3 580,3 1641,5 16693,8 Nguån: Bé N«ng nghiÖp B¶ng 9: N¨ng suÊt lóa ph©n theo vïng N¨ng suÊt theo vïng 1996 1997 1998 1999 2000 C¶ n­íc 3771752 3876769 3958534 4102047 425259 MiÒn B¾c 3701056 3991149 40799435 4434378 4589791 §BSH 4549983 4710192 4969994 5307558 5438862 §«ng B¾c 3094129 3220696 3278396 3571188 3805712 B¾c Trung Bé 2474573 3606214 3418893 3887004 4079782 MiÒn Nam 3811203 3812529 3894352 3936116 4079782 Duyªn h¶i NTB 3616805 3676751 3684144 3918353 3999034 T©y Nguyªn 2737348 2856471 2679604 3018353 3299034 §«ng Nam Bé 2848262 3041631 2679604 3048381 3211506 §BSCL 4013943 3979199 4073446 4089009 4241203 Ngu«n: Bé N«ng nghiÖp 2.2. §ång b»ng s«ng Cöu Long Vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ vùa lóa lín nhÊt n­íc ta diÖn tÝch vµ s¶n l­îng lóa lín gÊp 3 lÇn diÖn tÝch vµ s¶n l­îng ®ång b»ng S«ng Hång. Vïng nµy cã ­u thÕ vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o. N¨m 1996 vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long diÖn tÝch chiÕm 51,4% vÒ s¶n l­îng vµ 47,2% vÒ diÖn tÝch lóa c¶ n­íc, n¨m 2003 vïng chiÕm 51,3% vÒ s¶n l­îng vµ 51,4% vÒ diÖn tÝch lóa c¶ n­íc. N¨m 2003 d©n sè cña vïng §BSCL kho¶ng 16,5 triÖu ng­êi, chiÕm tû träng 21,1% d©n sè toµn quèc. Tõ n¨m 1989 ®Õn nay ®· t¨ng tõ 8,9 triÖu d©n t¨ng lªn 17 triÖu d©n t¨ng 87,6%. KÓ tõ n¨m 1989 ®Õn nay vïng §BSCL ®· cã 7 trong sè 12 tØnh ®¹t s¶n l­îng lóa trªn 1 triÖu tÊn. Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn l©u dµi vïng nµy cã ­u thÕ ®Æc biÖt trong viÖc gia t¨ng s¶n xuÊt, ®¶m b¶o bÒn v÷ng an ninh l­¬ng thùc quèc gia vµ æn ®Þnh xuÊt khÈu g¹o. Trong nhiÒu n¨m qua vµ c¶ trong t­¬ng lai th× vïng §BSCL vÉn lµ vùa lóa cña c¶ n­íc vµ ®©y lµ vïng chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt lóa g¹o hµng hãa dµnh cho xuÊt khÈu. 2.2. Vïng ®ång b»ng S«ng Hång Vïng ®ång b»ng S«ng Hång lµ vùa lóa lín thø 2 trong c¶ n­íc sau vïng §BSCL, vïng ®ång b»ng S«ng Hång n»m ë h¹ l­u S«ng Hång vµ s«ng Th¸i B×nh cã tæng diÖn tÝch tù nhiªn 1.390.733 ha, trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp 828.068 ha chiÕm 59,4% tæng diÖn tÝch. §Êt trång lóa cã kho¶ng 613.094 ha chiÕm 74% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp. N¨m 2003 chiÕm 20,3% s¶n l­îng lóa cña c¶ n­íc vµ 15,8% diÖn tÝch gieo trång c¶ n­íc. Nh­ vËy hai vùa lóa lín nhÊt lµ §BSCL vµ ®ång b»ng S«ng Hång chiÕm 72% tæng s¶n l­îng lóa c¶ n­íc vµ 5 vïng cßn l¹i chØ chiÕm 28% s¶n l­îng. Trong nh÷ng n¨m qua s¶n l­îng lóa vïng ®ång b»ng S«ng Hång cao h¬n c¸c vïng kh¸c trong c¶ n­íc, møc t¨ng s¶n l­îng ®ång b»ng S«ng Hång tõ 3,7 triÖu tÊn n¨m 1989 lªn 6,6 triÖu tÊn n¨m 2000 t¨ng 78,4%. §é ph× nhiªu cña ®Êt ®ai ®ång b»ng S«ng Hång cao h¬n c¸c vïng kh¸c trong c¶ n­íc, h¬n n÷a vïng nµy cã tr×nh ®é d©n trÝ cao h¬n do vËy mµ hä ¸p dông tèt khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, chÝnh v× vËy mµ s¶n l­îng b×nh qu©n trªn mét ha cña vïng cao nhÊt c¶ n­íc. 3.3. Vïng Trung du miÒn nói phÝa B¾c Tuy ®Êt ®ai tù nhiªn tréng nh­ng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Æc biÖt lµ diÖn tÝch ®Êt ®ai trång lóa kh«ng nhiÒu chØ ®¹t kho¶ng 687.000 ha n¨m 2003. Vïng nµy cã rÊt Ýt c¸nh ®ång lóa ph¼ng réng nh­ hai vïng l·nh thæ trªn, ®é ph× nhiªu cña ®Êt thÊp, n­íc t­íi tiªu phô thuéc vµo thiªn nhiªn, thªm vµo ®ã lµ tr×nh ®é d©n trÝ vµ khoa häc kü thuËt ë vïng nµy cßn h¹n chÕ cho nªn n¨ng suÊt lóa thÊp. Tuy nhiªn ®©y còng lµ vïng lóa lín thø 3 cña c¶ n­íc. Tõ n¨m 1989 ®Õn nay s¶n l­îng vïng ®· t¨ng tõ 1,79 triÖu tÊn lªn gÇn 2,3 triÖu tÊn t¨ng 27,9% s¶n l­îng lóa cña vïng gãp phÇn vµo viÖc t¨ng chung cña s¶n l­îng lóa cña c¶ n­íc. 2.4. Vïng khu bèn cò Vïng khu bèn cò ®­îc xÕp vµo vïng lóa lín thø 4 cña c¶ n­íc. ChiÕm 8,7% vÒ s¶n l­îng vµ 9,1% vÒ diÖn tÝch lóa cña toµn quèc. NÐt næi bËt cña vïng nµy lµ s¶n l­îng lóa nh÷ng n¨m gÇn ®©y t­¬ng ®èi ®Òu. N¨ng suÊt lóa cña vïng nµy cao h¬n vïng miÒn nói phÝa B¾c vµ T©y Nguyªn. S¶n l­îng lóa tõ 1,50 triÖu tÊn ®Õn nay d· t¨ng lªn 2,9 triÖu tÊn, t¨ng 13,6% n¨m. §©y lµ vïng cã møc t¨ng t­¬ng ®èi cao vµ nã ®· gãp phÇn t¨ng chung s¶n l­îng lóa cña toµn quèc. 2.5. Vïng Duyªn h¶i Nam Trung Bé Vïng Duyªn h¶i Nam Trung Bé chiÕm 5,5% diÖn tÝch vµ 5,2% vÒ s¶n l­îng lóa cña c¶ n­íc. Tuy diÖn tÝch vµ s¶n l­îng lóa kh«ng nhiÒu nh­ng vïng l¹i cã n¨ng suÊt lóa cao ®øng thø 3 c¶ n­íc chØ sau ®ång b»ng S«ng Hång vµ §BSCL. N¨ng suÊt lóa cña vïng n¨m 2000 ®¹t 39,8 t¹/ha so víi 52,4 t¹ vïng §BSCL vµ 54,38 ta/ha. Tuy s¶n l­îng lóa vïng nµy kh«ng cao nh­ng ®· cung cÊp l­¬ng thùc cÇn thiÕt ®Ó phôc vô cho ®êi sèng nh©n d©n trong vïng. 2.6. Vïng T©y Nguyªn Vïng cã diÖn tÝch gieo trång lóa thÊp, chØ cao h¬n vïng T©y B¾c. DiÖn tÝch cña vïng chØ chiÕm 2,3% diÖn tÝch gieo trång lóa cña c¶ n­íc. S¶n l­îng lóa cña vïng còng rÊt thÊp do ®iÒu kÞªn tù nhiªn cña vïng kh«ng phï hîp víi viÖc trång lóa. Mµ chØ phñ hîp trång c¸c c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m nh­ chÌ, cµ phª, cao su, ca cao...v× vËy trong nh÷ng n¨m tíi vïng nªn chó träng vµo viÖc tr«ng c¸c c©y c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ cã thÓ nhËp lóa g¹o tõ vïng kh¸c träng n­íc ®Ó phô vô nhu cÇu tiªu dïng trong vïng. 2.7. Vïng §«ng Nam Bé Vïng §«ng Nam Bé cã diÖn tÝch gieo trång vµ s¶n l­îng lóa kh«ng ®¸ng kÓ so víi c¶ n­íc. H¬n n÷a n¨ng suÊt thÊp lµm cho vïng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc gia t¨ng s¶n l­îng lóa. Vïng nµy vµ vïng T©y Nguyªn chØ cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp nh­ cµ phª, cao su, t¬ t»m. V× vËy trong nh÷ng n¨m tíi cµng nªn t¨ng c­êng ph¸t huy mét c¸ch hiÖu qu¶ c¸c c©y c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. 3. S¶n xuÊt lóa g¹o theo mïa §Ó ®¸nh gi¸ s¶n xuÊt lóa g¹o theo mïa ta cã b¶ng sau B¶ng 10: C¬ cÊu diÖn tÝch lóa theo thêi vô 1990 – 2000 §¬n vÞ: 1000 ha N¨m Tæng sè Trong ®ã §«ng xu©n Tû träng HÌ thu Tû träng Mïa Tû träng 1990 6042,8 2073,6 34,3 1215,7 20,1 2753,5 45,6 1995 6765,6 2421,3 35,8 1742,4 2598 2001,9 38,5 2000 7654,9 3012,0 35,8 2292,5 20,1 2350,4 45,6 2000/1990 lÇn 1,5 1,9 0,9 Nguån: Bé N«ng nghiÖp T¨ng nhÞp ®iÖu t¨ng kh¸ nhanh cña s¶n xuÊt l­¬ng thùc cã sù ®ãng gãp cña yÕu tè thay ®æi cña c¬ cÊu mïa vô. NÕu so víi n¨m 1990 th× 2000 cã diÖn tÝch lóa hÌ thu t¨ng cao nhÊt, t¨ng 1,9 lÇn. Sau ®ã vô ®«ng xu©n t¨ng 1,5 lÇn nh­ng ng­îc l¹i vô hÌ thu l¹i gi¶m 0,9 lÇn. N¨m 2000, vô hÌ thu chiÕm 20,1% diÖn tÝch, ®«ng xu©n chiÕm 35,8% vµ mïa chiÕm 45,6% cÇn chó ý r»ng, tr­íc ®©y vô hÌ thu chØ lµ vô lµm thÝ ®iÓm ®­a xen vµo gi÷a hai vô lóa chÝnh víi møc diÖn tÝch kh«ng ®¸ng kÓ. Nh­ng hiÖn nay vô lóa hÌ thu ng¾n ngµy ®· nhanh chãng trë thµnh vô lóa chñ yÕu sè 1 ë hÇu hÕt c¸c tØnh phÝa Nam vµ vÉn ®¹t n¨ng suÊt cao tõ 39 – 41 t¹/ha, vô ®«ng xu©n chiÕm vÞ trÝ sè 2. Vô mïa tr­íc ®©y lµ vô chÝnh nh­ng nay nã trë thµnh vô thø yÕu do n¨ng suÊt thÊp. Sù thay ®æi s©u s¾c vÒ c¬ cÊu mïa vô lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®¶m b¶o cho diÖn tÝch vµ s¶n l­îng lóa t¨ng v÷ng ch¾c trong suèt nh÷ng n¨m qua, ®ång thêi ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Ó t¨ng tæng s¶n l­îng trong c¶ n­íc. Thµnh tùu cña chuyÓn ®æi c¬ cÊu lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu bÒn bØ cña c¸c nhµ khoa häc, lµ kÕt qu¶ lao ®éng mét n¾ng hai s­¬ng cña hµng triÖu n«ng d©n trong ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai n«ng nghiÖp ®­îc gi¶i phãng do chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng ta mang l¹i. S¶n xuÊt lóa n­íc ta ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu trªn trong nh÷ng n¨m qua lµ nhê cã: Thø nhÊt: Sù nç lùc cña hµng triÖu n«ng d©n trong ®iÒu kiÖn ®æi míi ®­îc §¶ng khëi x­íng tõ nghÞ quyÕt 10. Toµn bé ruéng ®Êt vµ søc lao ®éng ®­îc gi¶i phãng céng víi nh÷ng chÝnh s¸ch cëi më t¹o ®iÒu kÞªn vµ ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy s¶n xuÊt t¨ng nhanh. Ng­êi n«ng d©n thùc sù lµm chñ trªn tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiªu thô ®¶m b¶o tiÕt kÞªm nh»m thu ®­îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao nhÊt. Thø hai: Do biÕt øng dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ trong sinh häc, thuû lîi, ph©n bãn… ®Æc biÖt trong vÞªc ¸p dông thµnh tùu vÒ sinh häc nh­ viÖc ¸p dông c¸c gièng lóa n¨ng suÊt cao vµo s¶n xuÊt, lµm chuyÓn dÞch m¹nh mÏ c¬ cÊu mïa vô, ®Èy nhanh th©m canh t¨ng vô v× vËy s¶n l­îng lóa g¹o t¨ng nhanh. II. §¸nh gi¸ tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm lóa g¹o ViÖt Nam 1. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm lóa g¹o ViÖt Nam th«ng qua th­íc ®o ®Þnh l­îng Tr­íc hÕt ta hiÓu kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam lµ kh¶ n¨ng duy tr× c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng ®ång thêi khai th¸c c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nh»m thu ®­îc lîi nhô©n nhÊt ®Þnh. Trong nh÷ng n¨m tr­íc ®©y thÞ tr­êng truyÒn thèng trong xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam lµ vïng §«ng Nam ¸ vµ Malaysia lµ kh¸ch hµng chÝnh vµ th­êng xuyªn nhÊt cña ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ViÖt Nam ®· khai th¸c ®­îc thÞ tr­êng ®Çy triÓn väng ®ã lµ Ch©u Mü La Tinh vµ Ch©u Phi t¹o ®iÒu kiÖn thô©n lîi cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam. Trong n¨m 2003 ta ®· xuÊt khÈu sang Ch©u Phi ®­îc 700.000 tÊn g¹o. Ngay c¶ thÞ tr­êng khã tÝnh nhÊt thÕ giíi nh­ NhËt B¶n th× c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®· ký ®­îc hîp ®ång xuÊt khÈu 5000 tÊn g¹o cho NhËt B¶n th«ng qua ®Êu thÇu. Trong vßng 15 n¨m xuÊt khÈu g¹o kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kh«ng ngõng t¨ng lªn. §ång thêi khèi l­îng g¹o xuÊt khÈu t¨ng nhanh vµ liªn tôc trong thêi gian dµi. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y s¶n l­îng g¹o s¶n xuÊt t¨ng chËm l¹i vµ chóng ta chØ cã thÓ duy tr× l­îng g¹o xuÊt khÈu tõ 4 – 4,5 triÖu tÊn mét n¨m. ChÝnh v× vËy chóng ta ph¶i cã biÖn ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ t¹o hiÖu qu¶ cao trong xuÊt khÈu g¹o b»ng c¸ch lÊy chÊt l­îng bï sè l­îng xuÊt khÈu. B»ng c¸ch t¨ng c­êng c¸c gièng lóa chÊt l­îng cao ®Ó thu ®­îc gi¸ cao trong xuÊt khÈu ®Ó bï l¹i phÇn s¶n l­îng gi¶m sót do n«ng d©n ë vïng lóa §BSCL ®· chuyÓn dÞch diÖn tÝch trång lóa sang nu«i t«m. 2. C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o 2.1. ChÊt l­îng s¶n phÈm g¹o §Ó s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c ®èi thñ xuÊt khÈu g¹o trªn thÞ tr­êng th× ngµnh s¶n xuÊt lóa g¹o cña n­íc ta còng nh­ c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn g¹o ph¶i t¹o ra ®­îc nhiÒu gièng míi chÊt l­îng tèt, n¨ng suÊt cao, s¶n phÈm chÕ biÕn ra lµ h¹t g¹o ph¶i ®¶m b¶o mÉu m· ®Ñp ®Ó ®¶m b¶o ®­îc nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña thÞ tr­êng. BÊt cø s¶n phÈm g¹o nµo khi doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ ®em b¸n ra thÞ tr­êng ®Òu lu«n ph¶i quan t©m ®Õn ph¶n øng thÞ tr­êng. S¶n phÈm g¹o chØ cã thÓ ®¸p øng ®­îc trªn thÞ tr­êng vµ cã triÓn väng tèt khi ®¸p øng ®­îc c¸c yÕu cÇu sau: - ChÊt l­îng tèt, gi¸ thµnh hîp lý - MÉu m· h¹t g¹o ph¶i ®Ñp vµ ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng ­u chuéng. §Ó s¶n phÈm g¹o n­íc ta t¹o ®­îc sù c¹nh tranh th× ngµnh s¶n xuÊt lóa g¹o n­íc ta ph¶i ph¸t huy: Thø nhÊt, ®a d¹ng hãa chñng lo¹i g¹o, thùc chÊt ®©y lµ qu¸ tr×nh më réng hîp lý danh môc s¶n xuÊt g¹o ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. Nhu cÇu cña thÞ tr­êng lóa g¹o rÊt ®a d¹ng vµ phong phó ®a d¹ng hãa chñng lo¹i s¶n phÈm g¹o nh»m ®¸p øng tèi ®a nh cÇu cña thÞ tr­êng nh»m môc ®Ých thu ®uîc lîi nhuËn. Trong ®iÒu kÞªn c¹nh tranh gay g¾t vµ quyÕt liÖt th× ®a d¹ng hãa chñng lo¹i g¹o lµ biÖn ph¸p quan träng trong tiÖu thô g¹o. 2.2. Gi¸ cña s¶n phÈm g¹o Sù thµnh c«ng nhiÒu hay Ýt cña ngµnh s¶n xuÊt lóa g¹o phô thuéc vµo gi¸ b¸n cña s¶n phÈm g¹o trªn thÞ tr­êng. Sù c¹nh tranh cña hai quèc gia xuÊt khÈu lóa g¹o víi nhau th× kh¸ch hµng sÏ lùa chän mua s¶n phÈm g¹o nµo tèt nhÊt vµ cã lîi nhÊt. Gi¸ s¶n phÈm g¹o th­êng thay ®æi theo nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong n­íc còng nh­ quèc tÕ. ViÖc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm g¹o cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o võa ®¶m b¶o ®­îc lîi thÕ trong c¹nh tranh lµ c«ng viÖc hÕt søc khã kh¨n vµ phøc t¹p, ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp lu«n ph¶i linh ho¹t, mÒm dÎo ®Ó ®Þnh gi¸ s¶n phÈm g¹o cña m×nh c¶ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. §Ó tiÖn cho viÖt theo dâi ta cã b¶ng sè liÖu sau: B¶ng 11: Gi¸ g¹o xuÊt khÈu b×nh qu©n cña ViÖt Nam so víi thÕ giíi. N¨m Gi¸ g¹o xuÊt khÈu b×nh qu©n thÕ giíi (USD/tÊn) Gi¸ g¹o xuÊt khÈu b×nh qu©n cña ViÖt Nam (USD/tÊn) Chªnh lÖch 1990 213 189 24 1991 215 218 47 1992 230 208 22 1993 235 210 24 1994 286 214 25 1995 321 264 54 1996 345 263 80 1997 340 245 95 1998 329 268 61 1999 289 221 68 2000 246 181 65 2001 240 180 60 2001 240 180 60 2002 242 185 62 2003 238 185 53 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i Tõ b¶ng kÕt qu¶ trªn ta thÊy gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thÊp h¬n nhiÒu so víi gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña thÕ giíi, v× vËy chóng ta cÇn n©ng cao chÊt l­îng g¹o, ®Ó ®­a gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam gÇn ®Õn gi¸ go¹ xuÊt khÈu cña thÕ giíi. 2.3. C«ng nghÖ chÕ biÕn cña s¶n phÈm g¹o Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô g¹o th× c«ng nghÖ chÕ biÕn lµ yÕu tè rÊt quan träng nh»m n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm g¹o. Trong bèi c¶nh c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr­êng quèc tÕ nh­ hiÖn nay th× c«ng nghÖ chÕ biÕn s¶n phÈm g¹o ®ang lµ mèi quan t©m cña n­íc ta. §èi víi c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn s¶n phÈm g¹o xuÊt khÈu th× ®©y lµ vò khÝ s¾c bÐn ®Ó t¹o lîi thÕ c¹nh tranh. Tuy nhiªn c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn s¶n phÈm g¹o cña ViÖt Nam do c«ng nghÖ chÕ biÕn cßn l¹c hËu dÉn ®Õn kh«ng tËn dông ®­îc lîi thÕ nµy. Trong nh÷ng n¨m tíi ®Ó s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam n©ng cao ®­îc tÝnh ViÖt Nam ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn g¹o ph¶i tõng b­íc ®æi míi c«ng nghÖ chÕ biÕn cho hiÖn ®¹i h¬n, nh»m t¹o ra ®­îc s¶n phÈm g¹o ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng trªn thÞ tr­êng. III. §¸nh gi¸ chung vÒ tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam 1. TÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam ®ang cã triÓn väng tuy nhiªn cßn thÊp Trong 15 n¨m qua xuÊt khÈu g¹o chóng ta kh«ng ngõng t¨ng s¶n l­îng xuÊt khÈu. §iÒu nµy mét phÇn do s¶n l­îng g¹o s¶n xuÊt ra trong n­íc kh«ng ngõng t¨ng lªn, mÆt kh¸c do chóng ta duy tr× t­¬ng ®èi tèt thÞ tr­êng xuÊt khÈu truyÒn thèng, ®ång thêi khai th¸c míi ®­îc nhiÒu thÞ tr­êng tiÒm n¨ng, ®iÒu ®ã chøng tá kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam ngµy cµng cã triÓn väng. Tuy nhiªn tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam cßn thÊp nã thÓ hiÖn qua c¸c yÕu tè c¬ b¶n sau: Thø nhÊt: gi¸ thµnh g¹o xuÊt khÈu cña n­íc ta cßn thÊp h¬n so víi Th¸i Lan vµ c¸c n­íc trªn thÕ giíi, do ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn nghiªm ngÆt cña thÞ tr­êng nh­ quy c¸ch chÊt l­îng s¶n phÈm cßn thÊp, kh«ng ®ång ®Òu, c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho xuÊt khÈu g¹o võa thiÕu l¹i võa kÐm, n¨ng suÊt bèc xÕp thÊp, chi phÝ cao, thiÕu æn ®Þnh trong cung øng hµng hãa. - Thø hai: Chóng ta ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu ®ßi hái vÒ chÊt l­îng cao nh­, NhËt B¶n, Singapor… mµ chñ yÕu xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng cã ®ßi hái kh«ng cao vÒ chÊt l­îng vµ cã tÝnh chÊt nhËp å ¹t nh­ c¸c n­íc: Ch©u Phi, Ch©u Mü La Tinh… Khi xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng nµy tuy sè l­îng xuÊt khÈu ®­îc nhiÒu nh­ng gi¸ xuÊt khÈu l¹i kh«ng cao dÉn ®Õn lîi nhuËn thu ®­îc kh«ng lín. Ng­îc l¹i nÕu xuÊt khÈu ®­îc sang c¸c thÞ tr­êng ®ßi hái vÒ chÊt l­îng cao tuy s¶n l­îng xuÊt khÈu kh«ng ®­îc lín nh­ng sÏ b¸n ®­îc gi¸ cao v× thÕ lîi nhô©n thu ®­îc sÏ cao h¬n trªn mét ®¬n vÞ s¶n l­îng xuÊt khÈu. 2. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam cßn thÊp 2.1. Ch­a cã ®­îc nhiÒu lo¹i g¹o tèt ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thÞ tr­êng. Trong thêi gian qua viÖc gieo trång cña chóng ta vÉn chØ tËp trung vµo c¸c gièng ®¹t n¨ng suÊt cao, cßn c¸c gièng lóa cã chÊt l­îng g¹o cao vÉn ch­a ®­îc chó träng. ViÖc nµy dÉn ®Õn s¶n l­îng xuÊt khÈu lín nh­ng chÊt l­îng xuÊt khÈu l¹i ch­a cao. V× vËy, trong thêi gian tíi ngoµi viÖc tiÕp tôc duy tr× c¸c gièng lóa cã n¨ng suÊt cao cßn cÇn ph¶i chó träng ®Õn c¸c gièng lóa cã chÊt l­îng g¹o tèt ®Ó t¨ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu. Trong giai ®o¹n hiÖn nay do qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa vµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong n«ng nghiÖp lµm cho diÖn tÝch trång lóa ®ang gi¶m dÇn v× vËy s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m tíi cã thÓ t¨ng chËm, v× vËy cÇn ph¶i lÊy chÊt l­îng g¹o tèt thay thÕ cho sè l­îng g¹o xuÊt khÈu. Cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o cho gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu tiÕp tôc t¨ng. 2.2. Do n¨ng lùc dù b¸o thÞ tr­êng kÐm N¨ng lùc dù b¸o thÞ tr­êng còng lµ mét trong c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o. §èi víi ViÖt Nam mÆc dï chóng ta ®· cã 15 n¨m kinh nghiÖm xuÊt khÈu g¹o vµ ®· lµ c­êng quèc ®øng thø 2 trong xuÊt khÈu g¹o, nh­ng n¨ng lùc dù b¸o thÞ tr­êng cña chóng ta vÉn cßn yÕu khÐp. Nã thÓ hiÖn qua viÖc chóng ta ch­a biÕt ®­îc viÖc xuÊt khÈu g¹o vµo thêi ®iÓm nµo lµ cã hiÖu qu¶ nhÊt dÉn ®Õn chung ta th­êng xuÊt khÈu å ¹t víi gi¸ rÎ vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao. Còng do n¨ng lùc dù b¸o thÞ tr­êng kÐm nªn chóng ta kh«ng dù b¸o ®­îc chÝnh x¸c cung vµ cÇu g¹o thÕ giíi sÏ biÕn ®éng nh­ thÕ nµo ®Ó ®­a ra chiÕn l­îc xuÊt khÈu hîp lý. 2.3. Do c«ng nghÖ chÕ biÕn g¹o cña ta cßn l¹c hËu C«ng nghÖ chÕ biÕn lµ mét yÕu tè quan träng ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o. V× c«ng nghÖ chÕ biÕn g¹o cña n­íc ta l¹c hËu dÉn ®Õn chÊt l­îng g¹o chÕ biÕn cña n­íc ta ch­a cao. Nã thÓ hiÖn qua c¸c yÕu tè nh­: thµnh phÇn g¹o tÊm cña ta nhiÒu, h¹t g¹o cã ®é bãng kh«ng cao… dÉn ®Õn tÝnh c¹nh tranh thÊp vµ th­êng ph¶i b¸n víi gi¸ thÊp h¬n so víi c¸c n­íc cã c«ng nghÖ chÕ hiÖn ®¹i h¬n nh­ Th¸i Lan vµ Mü… Ch­¬ng III Gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam I. ®Þnh h­íng vÒ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n 2005 - 2010 1. Bèi c¶nh kinh tÕ trong n­íc ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam 1.1. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ë ViÖt Nam giai ®o¹n hiÖn nay ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa. Qu¸ tr×nh nµy t¸c ®éng hai mÆt ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam nh­ sau: Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa sÏ dÉn ®Õn diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp bÞ gi¶m ®i do c«ng nghiÖp ph¸t triÓn , nhiÒu nhµ m¸y, xÝ nghiÖp ®­îc x©y dùng trªn nÒn ®Êt canh t¸c dµnh cho n«ng nghiÖp. Do diÖn tÝch n«ng nghiÖp gi¶m dÉn ®Õn s¶n l­îng ngµnh n«ng nghiÖp gi¶m trong ®ã cã s¶n l­îng lóa g¹o. S¶n l­îng lóa g¹o gi¶m dÉn ®Õn s¶n phÈm g¹o d­ thõa Ýt vµ s¶n l­îng dµnh cho xuÊt khÈu còng gi¶m. MÆt kh¸c qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa ph¸t triÓn t¹o ®iÒu kiÖn cho khoa häc kü thô©t ph¸t triÓn. V× vËy sÏ cã ®iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông c¸c m¸y mãc kü thuËt vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, n¨ng suÊt trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch canh t¸c sÏ t¨ng trong ®ã cã n¨ng suÊt lóa g¹o. H¬n n÷a khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn th× c¸c ngµnh khoa häc nh­ c«ng nghÖ sinh häc vµ hãa chÊt còng ph¸t triÓn. V× vËy, nhiÒu lo¹i gièng míi n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt sÏ ®­îc t¹o ra vµ nhiÒu lo¹i ph©n bãn hãa häc, thuèc trõ s©u sÏ ®­îc s¶n xuÊt ra ®Ó phôc vô n«ng nghiÖp. §iÒu ®ã sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ngµnh n«ng nghiÖp nãi chung vµ ngµnh s¶n xuÊt lóa nãi riªng cã ®iÒu kiÖn t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt nh­ th©m canh t¨ng vô, t¨ng s¶n xuÊt g¹o chÊt l­îng cao dÉn ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt sÏ cao. Khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn sÏ t¸c ®éng ®Õn kh©u chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu lµ: nã t¹o ®×ªu kiÖn cho ngµnh chÕ biÕn ¸p dông c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i vµo chÕ biÕn lµm cho chÊt l­îng g¹o chÕ biÕntan­g v× vËy kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ xuÊt khÈu g¹o sÏ t¨ng. 1.2. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong n«ng nghiÖp ®ang diÔn ra m¹nh mÏ ë ViÖt Nam… §Æc bÞªt lµ ë c¸c vïng trång lóa nh­ §BSCL qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch diÖn tÝch lóa sang nu«i t«m, ®iÒu nµy ®· lµm gi¶m s¶n l­îng lóa ®¸ng kÓ vµ lµm gi¶m s¶n l­îng g¹o cña c¶ n­íc. Ngoµi ra c¬ cÊu n«ng nghiÖp còng ®ang diÔn ra m¹nh mÏ ë c¸c vïng trong c¶ n­íc, do n«ng d©n chuyÓn diÖn tÝch trång lóa sang trång c¸c lo¹i c©y trång kh¸c nh­ c©y c«ng nghiÖp (chÌ, cµ phª, cao su, ca cao…) ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n. Tõ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong n«ng nghÞªp trªn ®· dÉn ®Õn s¶n l­îng lóa cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y t¨ng chËm l¹i vµ cßn cã thÓ tiÕp tôc t¨ng chËm trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. §iÒu nµy dÉn ®Õn s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi sÏ t¨ng chËm l¹i. V× vËy, chóng ta cÇn cã gi¶i ph¸p lÊy chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu thay thÕ cho sè l­îng g¹o xuÊt khÈu ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. 2. §Þnh h­íng vÒ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2005 – 2010 Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®­îc x¸c dÞnh gåm c¸c néi dung sau: Thø nhÊt: Ph¶i c¨n cø vµo lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi ph¶i phï hîp víi b­íc ®i cña ®Êt n­íc trong giai ®o¹n 2005 – 2010 Thø hai: ChuyÓn nhanh c¬ cÊu thÞ tr­êng sang h­íng ®a d¹ng hãa thÞ tr­êng, ®a d¹ng hãa b¹n hµng, tõng b­íc thùc hiÖn tù do hãa, ph¸t triÓn thÞ tr­êng më, khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia xuÊt khÈu. Thø ba: ChuyÓn ®æi c¬ cÊu hµng vµ s¬ chÕ sang chÕ biÕn s©u, ph¶i tæ chøc chÕ biÕn ®Ó xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm chÕ biÕn. Thø t­: thùc hiÖn nguyªn t¾c “cã ®i cã l¹i” trong kinh doanh th­¬ng m¹i, do tæ chøc Th­¬ng m¹i quèc tÕ ®Ò ra (WTO), t¹o nªn mèi quan hÖ g¾n bã gi÷a thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ thÞ tr­êng nhËp khÈu, phÊn ®Êu tõng b­íc c©n b»ng xuÊt khÈu vµ víi tõng b­íc c©n b»ng tæng xuÊt khÈu. Thø n¨m: Thùc hiÖn chiÕn l­îc c«ng nghiÖp hãa vÒ h­íng xuÊt khÈu mÆt hµng g¹o ®Ó t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm g¹o chÊt l­îng cao, ®¹t chÊt l­îng quèc tÕ , cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. + §Þnh h­íng vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu mÆt hµng g¹o ViÖt Nam lµ n­íc cã gÇn 80% lao ®éng lµm nghÒ n«ng. NÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp vÉn chiÕm mét tû träng lín trong GDP. Gao ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét trong 10 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n 2005 – 2010. Thêi kú tr­íc ph¸t triÓn lóa g¹o lµ mét trong nh÷ng môc tiªu chiÕn l­îc nh»m ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc quèc gia, æn ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n vµ kinh tÕ x· héi. Trong chiÕn l­îc nµy gia t¨ng nguån l­¬ng thùc kh«ng nhÊt thiÕt véi vµng ph¶i gia t¨ng nhanh nguån l­¬ng thùc. H­íng chñ yÕu trong giai ®oan 2005 – 2010 vÉn lµ t¨ng nhanh s¶n l­îng l­¬ng thùc trong ®ã cã g¹o ë nh÷ng vïng s¶n xuÊt tËp trung, nhÊt lµ vïng §BSCL vµ §BSH cã n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ cao. Trong giai ®o¹n 2005 – 2010 chiÕn l­îc xuÊt khÈu g¹o t¨ng tõ 3 ®Õn 4%/ n¨m vµ æn ®Þnh ë møc 4 – 4,5 triÖu tÊn mét n¨m. II. C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam Tõ sau §¹i héi VI cña §¶ng n¨m 1986. Thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi nÒn kinh tÕ, chuyÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. V× vËy, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ – x· héi nãi chung vµ ho¹t ®éng n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng hãa nãi riªng, dï Ýt hay nhiÒu ®Òu bÞ t¸c ®éng cña c¬ chÕ , chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. G¹o lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam . V× vËy Nhµ n­íc cã nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch nhÊt ®Þnh ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam ®Î s¶n phÈm nµy ngµy cµng v­¬n xa h¬n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Tuy nhiªn chØ cã Nhµ n­íc kh«ng lµ ch­a ®ñ mµ cÇn ph¶i cã sù phèi kÕt hîp víi c¸c doanh nghiÖp , c¸c nhµ nghiªn cøu vµ ng­êi n«ng d©n míi ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao trong c¹nh tranh cña mÆt hµng nµy. vµ sau ®©y lµ c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam. 1. VÒ phÝa Nhµ n­íc 1.1. Gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch a. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ cho s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn g¹o X©y dùng chiÕn l­îc s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn g¾n víi thÞ tr­êng tiªu thô. X¸c ®Þnh m« h×nh thÝch hîp gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ ®Çu vµo vµ ®Çu ra trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. ChuyÓn ®æi theo h­íng t¹o lËp, ®ång bé tõ kh©u chän gièng lóa, thêi vô gieo trång, thu ho¹ch, b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn cho thÝch hîp. Tõng b­íc g¾n xuÊt khÈu g¹o víi nhËp khÈu ph©n bãn, m¸y mãc thiÕt bÞ chÕ biÕn phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu. NghiÕn cøu tréng mét sè gièng lóa thèng nhÊt trong vïng, thuËn tiÖn cho viÖc chÕ biÕn, tr¸nh t×nh tr¹ng xay x¸t nhiÒu gièng lóa cã tiªu chuÈn kü thuËt kh¸c nhau ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng g¹o, lµm t¨ng tæn thÊt sau khi thu ho¹ch. Ph¸t triÓn nh÷ng vïng chuyªn canh g¹o ®Æc s¶n, g¹o th¬m phôc vô cho xuÊt khÈu. KhÈn ch­¬ng hoµn thiÖn quy ho¹ch vïng lóa xuÊt khÈu cña c¶ n­íc vµ kÕ ho¹ch cô thÓ ­u tiªn ®Çu t­ vèn va khoa häc kü thuËt ®Ó ph¸t triÓn lóa trong cïng thêi kú, phï hîp víi quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta. X©y dùng míi c¸c c¬ së chÕ biÕn g¹o ë c¸c vïng s¶n xuÊt lóa g¹o hµng ho¸ phôc vô xuÊt khÈu theo quy ho¹ch, ®ång thêi n©ng cÊp hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c¬ së ®· cã ®Ó t¨ng n¨ng lùc chÕ biÕn vµ t¨ng chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu. HÖ thèng kho tµng, ®­êng x¸, bÕn c¶ng phôc vô xuÊt khÈu g¹o còng ®­îc ®Çu t­ tho¶ ®¸ng h¬n, më réng c¶ng CÇn Th¬, c¶ng chñ yÕu ®Ó xuÊt khÈu g¹o, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc xuÊt khÈu. b. ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng Trong bèi c¶nh c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o nh­ hiÖn nay còng nh­ trong nh÷ng n¨m tíi, ViÖt Nam nhÊt thiÕt ph¶i cã hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu vÒ thÞ tr­êng ngo¹i hèi, xuÊt khÈu g¹o cÇn ®­îc thóc ®Èy b»ng c¸c biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng vµ uy tÝn cña chÊt l­îng g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ . Muèn vËy tr­íc khi x©y dùng chÝnh s¸ch thÞ tr­êng cÇn nghiªn cøu chiÕn l­îc cô thÓ vÒ th©m nhËp thÞ tr­êng, ph¸t triÓn thÞ tr­êng thÕ giíi thÕ giíi. C¸c c«ng ty kinh doanh xuÊt khÈu cÇn ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ vÒ h×nh thøc, ph­¬ng thøc xuÊt khÈu nh­ thÕ nµo. Cã thÓ x©y dùng chiÕn l­îc th©m nhËp vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng dùa trªn viÖc ph©n lo¹i c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o th­êng xuyªn: cã 3 lo¹i Nhãm n­íc sö dông lµ l­¬ng thùc chÝnh song do ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt khã kh¨n, chi phÝ cao, hiÖu qu¶ thÊp (trªn c¬ së so s¸nh) hä s¶n xuÊt ë møc nhÊt ®Þnh cßn l¹i lµ nhËp khÈu. C¸c n­íc ®ã nh­ HångK«ng, Malaixia, Xingapor, Coet, Cran, NhËt… nhu cÇu kh¸ æn ®Þnh song chñ yÕu lµ nhËp khÈu g¹o cã chÊt l­îng cao hµng tæng sè l­îng cÇn nhËp. Nhãm c¸c n­íc mµ lóa g¹o kh«ng ph¶i lµ l­¬ng thùc chÝnh, song ë n­íc nµy cã sè l­îng ng­êi nhËp c­ kh¸ ®«ng vµ cã nguån gèc tõ c¸c quèc gia sö dông g¹o lµ l­¬ng thùc chÝnh nh­ c¸c n­íc Ch©u ¢u, Canada, SNG… nhu cÇu kh¸ æn ®Þnh, mçi n­íc kho¶ng vµi tr¨m ngh×n tÊn. Nhãm c¸c n­íc suy tho¸i, chÝnh trÞ bÊt æn ®Þnh, thêi tiÕt bÊt lîi kÐo dµi cã nhu cÇu nhËp khÈu g¹o th­êng xuyªn, nhu cÇu kh¸ lín kh¶ n¨ng thanh to¸n h¹n chÕ nªn thùc tÕ nhËp khÈu thÊp h¬n so víi nhu cÇu, gåm c¸c n­íc nh­ B¾c TriÒu Tiªn, arap, Apganitan, Trung vµ §«ng Phi… g¹o xuÊt khÈu vµo c¸c n­íc nµy th­êng lµ g¹o cã chÊt l­îng trung b×nh vµ thÊp chñ yÕu qua con ®­êng viÖn trî cøu trî nh©n ®¹o hoÆc th«ng qua cÊp tÝn dông, tr¶ chËm trong thêi gian nhÊt ®Þnh. Tõ ®ã t¨ng c­êng xuÊt khÈu g¹o cã chÊt l­îng cao vµ thÞ tr­êng nhËp khÈu th­êng xuyªn nh­: Ch© ¢u, B¾c Mü, Trung §«ng, gi÷ v÷ng thÞ tr­êng Malaixia, Singapor, H«ng K«ng, iran, Trung Quèc… c. ChÝnh s¸ch h¹n ng¹ch vµ gi¸ xuÊt khÈu Ngµy nay thuËt ng÷ quata, trong qu¶n lý xuÊt khÈu th­êng ®­îc nh¾c ®Õn nh­ mét håi chu«ng c¶nh b¸o cña viÖc b¶o hé cao lµm lîi cho nh÷ng nhãm ®Æc biÖt vµ nh©n d©n nãi chung th­êng bÞ thiÖt h¹i. Nh­ng ë ViÖt Nam quata chØ hµm chøa ý nghÜa chØ tiªu. Cã ý kiÕn cho r»ng h¹n ng¹ch xuÊt khÈu hiÖn nay lµ hµng dµo h¹n chÕ xuÊt khÈu kh«ng cÇn thiÕt vµ ChÝnh phñ nªn ®iÒu tiÕt xuÊt khÈu th«ng qua xuÊt khÈu, hÖ thèng h¹n ng¹ch cã thÓ chuyÓn thanh hÖ thèng thuÕ cã thÓ quy ®Þnh møc 10 – 20% trong ng¾n h¹n vµ 0% trong dµi h¹n. qu¶n ®iÓm nµy ®­îc ®­a ra dùa trªn nh÷ng ph©n tÝch vÒ mÆt lý luËn cã thÓ ®óng ®¾n. NÕu ®Æt tr­íc thùc tr¹ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam hiÖn nay trong tæng thÓ toµn bé nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc t×nh h×nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng kh¸c vµ tiÕn ®é héi nhËp cña ViÖt Nam vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi th× ®iÒu ®ã lµ kh«ng hiÖu qu¶ v× nã lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµ an ninh l­¬ng thùc quèc gia. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ViÖt Nam tiÕn hµnh xuÊt khÈu theo h­ín t¨ng dÇn h¹n ng¹ch xuÊt khÈu ®ªn¨ng suÊt khi nã kh«ng cßn gi¸ trÞ rµng buéc. Trong thêi gian tíi ®iÒu hµnh xuÊt khÈu g¹o nªn theo h­íng ®ã. Tuy nhiªn, trong thêi gian ph©n bè h¹n ng¹ch cÇn s¸t thùc víi thùc tÕ doanh nghiÖp vµ ®Þa ph­¬ng h¬n n÷a ®Ó tr¸nh tiªu cùc x¶y ra. TiÕp tôc ¸p dông møc thÕu nhËp khÈu thÊp (0 – 3%) linh ho¹t cã t¸c dông khuyÕn khÝch xuÊt khÈu theo diÔn biÕn cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Møc ®é më réng h¹n ng¹ch, gi¶m thuÕ xuÊt khÈu còng ph¶i tiÕn hµnh phï hîp víi lé tr×nh xuÊt khÈu. d. ChÝnh s¸ch thu mua t¹m tr÷ - dù hò g¹o Nhµ n­íc, c¸c ®Þa ph­¬ng cÇn tiÕp tôc triÓn khai x©y dùng c¸c kho t¹m tr÷ lóa g¹o t¹i ®Þa ph­¬ng, gióp n«ng d©n kh«ng bÞ Ðp buéc ph¶i b¸n ngay sau khi thu ho¹ch lµm nguån cung ®ét biÕn trªn thÞ tr­êng g©y ra sù hôt gi¸ ¶nh h­ëng tíi lîi Ých n«ng d©n vµ tiÕn ®é xuÊt khÈu trong n¨m. CÇn cã sù hç trî cña Trung ­¬ng vÒ tiÒn vèn, tÝn dông ­u ®·i ®Ó c¸c doanh nghiÖp thu mua lóa cña n«ng d©n th× thu mua ré côc dù tr÷ quèc gia cÇn cã chiÕn l­îc dµi h¹n vµ quy ho¹ch, n©ng cÊp x©y dùng m¹ng l­íi kho dù tr÷, c¶i tiÕn kü thuËt dù tr÷, ho¹c hái kinh nghiÖp nh÷ng n­íc cã hÖ thèng dù tr÷ l­¬ng thùc tèt nh­: Mü, óc, cã c¬ chÕ ho¹t ®éng phï hîp n¨ng ®éng trong t×nh h×nh míi. e. ChÝnh s¸ch vÒ gi¸ Nhµ n­íc cÇn ban hµnh cô thÓ chÝnh s¸ch b¶o trî, x¸c ®Þnh gi¸ trÇn vµ gi¸ sµn. Gi¸ sµn ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi trång lóa nã ®­îc tÝnh trªn c¬ së gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña ng­êi n«ng d©n vµ cã l·i tèi thiÓu t­¬ng ®­¬ng víi c©y trång kh¸c trªn cïng mét diÖn tÝch trong vïng ®ã. Cßn gi¸ trÇn lµ gi¸ tèi ®a mµ ng­êi tiªu dïng cã thÓ chÊp nhËn ®­îc, môc ®Ých ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng khi gia t¨ng ®ét biÕn. Gi¸ trÇn ®­îc tÝnh trªn c¬ së t­¬ng quan víi chØ sè gi¸ chung c¸c yÕu tè t¨ng gi¸. Víi thÞ tr­êng trong n­íc gi¸ sµn lµ gi¸ trÇn cã tÝnh b×nh qu©n c¶ n­íc vµ chØ ®¹o cô thÓ tõng vïng, ®­îc c«ng bè hµng n¨m theo hÖ thèng tµi chÝnh – tiÒn tÖ- gi¸ c¶ cña c¶ n­íc. ThÞ tr­êng trong n­íc cã biÕn ®éng trªn hoÆc d­íi møc gi¸ trÇn hoÆc gi¸ sµn. Nhµ n­íc sÏ cã t¸c ®éng b»ng nguån tµi chÝnh vµ nguån dù tr÷ b×nh æn gi¸ trong tiªu dïng. Nh×n chung gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ta phô thuéc vµo gi¸ c¶ thÞ tr­êng thÕ gií. Tõ ®ã ®iÒu chØnh gi¸ xuÊt khÈu phï hîp víi chÊt l­îng g¹o cña ViÖt Nam ®Ó ®­a ra ®­îc gi¸ hîp lý ®¶m b¶o ®­îc gi¸ trÞ cao, c¹nh tranh tèt ®Èy m¹nh khèi l­îng xuÊt khÈu. f. ChÝnh s¸ch tÝn dông vèn ­u ®·i §èi víi ViÖt Nam hiÖn nay ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o th× Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch tÝn dông ­u ®·i ®èi víi ngµnh s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ s¶n xuÊt g¹o. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy Nhµ n­íc ph¶i ®¸p øng c¸c nhu cÇu sau: Thø nhÊt: C¶i thiÖn thñ tôc cho vay ë c¸c nguån hµng t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh vay vèn diÔn ra nhanh chãng vµ thuËn tiÖn h¬n. Thø hai: Më réng m¹ng l­íi tÝn dông trªn ®Þa bµn n«ng th«n nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng cung øng vèn nhanh chãng. Thø ba: T¨ng c­êng h×nh thøc tÝn dông thÕ chÊp ®èi víi n«ng d©n vµ c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu g¹o. Thø t­: §èi víi c¸c vïng chuyªn canh trång lóa xuÊt khÈu cÇn cho vay theo dù ¸n lín vµ ®ång bé. Thø n¨m: Gi¶m l·i suÊt cho vay ®èi víi ng­êi trång lóa còng nh­ doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu g¹o. g. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch giao ruéng ®Êt cho n«ng d©n Thêi gian qua chÝnh s¸ch nµy trùc tiÕp t¹o ra ®éng lùc míi ë n«ng th«n, x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ nhÊt quyÒn lµm chñ cña n«ng d©n vÒ ruéng ®Êt. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh triÓn khai vÉn cßn nhiÒu v­íng m¾c. V× vËy trong thêi gian tíi chÝnh s¸ch nµy cÇn hoµn thiÖn døt ®iÓm ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng d©n tù do s¶n xuÊt trªn phÇn ruéng cña m×nh. 1.2. T¹o m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu g¹o a. æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ Gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, kinh tÕ cã ph¸t triÓn th× míi æn ®Þnh ®­îc chÝnh trÞ vµ ng­îc l¹i. §Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam lµ mét vÊn ®Ò quan träng ®èi víi kinh tÕ cña n­íc ta, do vËy nã liªn quan chÆt chÏ ®Õn sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. Trong nh÷ng n¨m qua, do ®Þnh h­íng s¶n xuÊt ®óng ®¾n trong c¬ cÊu kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi æn ®Þnh. ViÖt Nam ®· trë thµnh nhµ cung cÊp g¹o ®¸ng tin cËy trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Do vËy cÇn t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc toµn diÖn trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®Êt n­íc. Ph¸t triÓn æn ®Þnh trong s¶n xuÊt g¹o, ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu, t¨ng c­êng c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®Ó nh»m ®a d¹ng ho, ®a ph­¬ng hãa thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam. b. C¶i c¸ch bé m¸y qu¶n lý Qu¶n lý Nhµ n­íc trong c¹nh tranh vµ xuÊt khÈu g¹o lµ hÕt søc quan träng. Nã cã t¸c dông ®Þnh h­íng, thóc ®Èy hoÆc k×m h·m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o. V× vËy bé m¸y nhµ n­íc cÇn ®­îc c¶i c¸ch theo h­íng ®¬n gi¶n, tËp trung c©n b»ng vµ chÆt chÏ. Trong nh÷ng n¨m tíi cÇn ph¶i t¨ng c­êng h¬n n÷a vai trß cña Nhµ n­íc trong viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o. V× vËy cÇn ph¶i cã sù phèi phîp hµnh ®éng chÆt chÏ h¬n, ph¶i coi c¹nh tranh ®Ó xuÊt khÈu lµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c ngµnh c¸c cÊp. c. X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt Qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi mäi lÜnh vùc kinh tÕ x· héi kh«ng thÓ lµ nh÷ng mÖnh lÖnh chñ quan duy ý trÝ, mµ ph¶i thùc hiÖn b»ng hÖ thèng ph¸p luËt ®Çy ®ñ, ph¶i d©n chñ vµ c«ng b»ng. §èi víi viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o còng cÇn ®­îc qu¶n lý b»ng hÖ thèng ph¸p luËt. §Ó ®Èy m¹nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh»m t¨ng xuÊt khÈu g¹o th× viÖc x©y dùng mét hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé, phï hîp lµ viÖc lµm cÇn thiÕt. e. §µo t¹o ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é §èi víi mäi lÜnh vùc kinh tÕ x· héi th× con ng­êi lµ nh©n tè quan träng, quyÕt ®Þnh ®Õn mäi hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng. NhËn thÊy tÇm quan träng ®ã, Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch båi d­ìng, ®µo t¹o l¹i c¸n bé trong ngµnh ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao trong viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng c¹nh tranh diÔn ra rÊt khèc liÖt v× vËy hiÖu qu¶ kinh doanh quyÕt ®Þnh ®Õn sù sèng cßn ®èi víi mçi doanh nghiÖp. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng nh÷ng nhµ kinh doanh yÕu kÐm sÏ bÞ lo¹i ra khái c¬ chÕ thÞ tr­êng. V× vËy Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch ®µo t¹o hoÆc hç trî ®µo t¹o t¹o ra nh÷ng c¸n bé qu¶n lý giái. f. T¨ng c­êng xóc tiÕn th­¬ng m¹i quèc tÕ Trong giai ®o¹n hiÖn nay xu h­íng toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang diÔn ra m¹nh mÏ. V× vËy §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ph¶i më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®Ó t¨ng c­êng qu¸ tr×nh th­¬ng m¹i ho¸ quèc tÕ, nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 2. VÒ phÝa doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu g¹o 2.1. Tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ c¸c kho dù tr÷ vµ b¶o qu¶n g¹o §Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam, ®ßi hái vÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam ph¶i tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ c¸c trang thiÕt bÞ, m¸y mãc phôc vô cho ho¹t ®éng chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu. Nh­ m·y xay x¸t, ®¸nh bãng g¹o. §ång thêi ph¶i tu söa vµ x©y dùng míi c¸c kho dù tr÷ vµ b¶o qu¶n g¹o ®· cò vµ kh«ng ®¹t ®­îc yªu cÇu trong dù tr÷ va b¶o qu¶n g¹o. Cã lµm nh­ vËy th× chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam míi cao lªn vµn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o sÏ ®­îc n©ng cao. V× vËy khi xuÊt khÈu c¸c doanh nghiÖp sÏ xuÊt ®­îc gi¸ cao h¬n vµ thu ®­îc lîi nhuËn lín h¬n. 2.2. Duy tr× vµ ph¸t triÓn tèt c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng ®ång thêi khai th¸c mét c¸ch hiÖu qu¶ c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng Duy tr× vµ ph¸t triÓn tèt c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng ®ång thêi ph¸t huy khai th¸c mét c¸ch hiÖu qu¶ c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng, lµ mét yÕu tè hÕt søc quan träng trong viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh. Nh­ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu g¹o th× nã l¹i ®ang trë nªn quan träng. V× khi ®ã doanh nghiÖp sÏ lùa chän ®­îc xuÊt khÈu mét c¸ch tèi ­u nhÊt ®ång thêi cã chiÕn l­îc xuÊt khÈu hîp lý nh­ s¶n phÈm g¹o tèt sÏ ®­îc xuÊt sang c¸c n­íc cã ®ßi hái cao vÒ chÊt l­îng. Cßn s¶n phÈm g¹o trung b×nh vµ thÊp sÏ xuÊt sang c¸c n­íc cã ®ßi hái thÊp vÒ chÊt l­îng. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam ph¶i t¹o ®­îc uy tÝn trªn thÞ tr­êng b»ng viÖc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ ®¹t gi¸ xuÊt khÈu sao cho c¶ hai bªn cïng cã lîi. 2.3. Phèi hîp cïng ng­êi n«ng d©n trong viÖc thu mua lóa g¹o cho kÞp thêi vô ®Ó s¶n phÈm chÕ biÕn ®­îc ®¶m b¶o §èi víi c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu g¹o th× thêi vô thu hoÆc lóa còng chÝnh lµ thêi vô chÕ biÕn g¹o cña c¸c doanh nghiÖp. V× nÕu nh­ thãc ®Ó l©u mµ kh«ng ®­îc b¶o qu¶n tèt sÏ bÞ Èm mèc hoÆc bÞ mät, ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng g¹o chÕ biÕn mµ ®èi víi ng­êi n«ng d©n th× s¶n l­îng lóa sau khi thu hoÆch hä th­êng sÊy thãc b»ng ph­¬ng ph¸p thñ c«ng nh­ ®em ra s©n ph¬i kh« råi cÊt ®i. NÕu nh­ gÆp thêi tiÕt xÊu nh­ m­a nhiÒu th× thãc sÏ bÞ Èm cã thÓ dÉn ®Õn môc hoÆc sinh mÇm ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn chÊt l­îng g¹o. Do vËy doanh nghiÖp ph¶i cã chÝnh s¸ch phèi kÕt hîp víi ng­êi n«ng d©n ®Ó cho qóa tr×nh thu mua diÔn ra nhanh chãng. §¶m b¶o l­îng lóa thu ho¹ch ®ªn ®©u doanh nghiÖp sÏ mua ®Õn ®ã ®Ó s¶n phÈm g¹o chÕ biÕn ®­îc ®¶m b¶o tèt. Nh­ vËy míi gãp phÇn n©ng cao ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o. 3. VÒ phÝa nhµ nghiªn cøu 3.1. Nghiªn cøu vµ lai t¹o nhiÒu gièng lóa míi chÊt l­îng g¹o tèt, n¨ng suÊt caophï hîp víi ®ång ®Êt vµ khÝ hËu cña ViÖt Nam cung cÊp cho n«ng d©n Trong nh÷ng n¨m tíi do qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc céng víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong n«ng nghiÖp. DÉn ®Õn diÖn tÝch gieo trång lóa cã thÓ bÞ gi¶m v× vËy mµ s¶n l­îng lóa sÏ t¨ng chËm l¹i vµ s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu còng sÏ t¨ng chËm hoÆc kh«ng t¨ng. §Ó bï l¹i thua thiÖt vÒ s¶n l­îng xuÊt khÈu vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o, ®ßi hái c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c nhµ khoa häc ph¶i nghiªn cøu t×m tßi vµ lai t¹o ®Ó t¹o ra nhiÒu gièng lóa míi cho n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt g¹o tèt ®ång thêi ph¶i phï hîp víi ®ång ®Êt vµ khÝ hËu cña ViÖt Nam cung cÊp cho ng­êi n«ng d©n. Tuy nhiªn khi cung cÊp cho ng­êi n«ng d©n c¸c nhµ nghiªn cøu dÉn ®Õn tèn nhiÒu lao ®éng trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch. NÕu so s¸nh sè lao ®éng trªn mét ha canh t¸c gi÷a ViÖt Nam vµ Mü th× con sè chªnh lÖch nµy lµ rÊt lín. ë ViÖt Nam ph¶i mÊt 3 lao ®éng trªn mét ha gieo trång lóa trong khi ®ã ë Mü 1 lao ®éng l¹i cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc 3 ha canh t¸c do hä ¸p dông ®­îc m¸y mãc thiÕt bÞ vµo s¶n xuÊt. H¬n n÷a hä ¸p dông m¸y mãc thiÕt bÞ vµo s¶n xuÊt ®· lµm cho n¨ng suÊt trªn mét ha canh t¸c cña hä còng lín h¬n ViÖt Nam rÊt nhiÒu. §iÒu ®ã chøng tá trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp viÖc ¸p dông m¸y mãc thiÕt bÞ vµo s¶n xuÊt kh«ng chØ gi¶i phãng ®­îc mét lao ®éng d­ thõa mµ cßn n©ng cao n¨ng suÊt trªn mét ha canh t¸c. Cßn trong kh©u chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu nÕu ¸p dông c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i còng sÏ ®¶m b¶o cho chÊt l­îng g¹o chÕ biÕn tèt h¬n. §iÒu nµy còng rÊt cã ­u thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu. V× vËy ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao trong s¶n xuÊt, chÕ biÕn va xuÊt khÈu g¹o th× trong thêi gian tíi c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c nhµ khoa häc cÇn ph¸t minh c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i phôc vô cho s¶n xuÊt, chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu, ®Ó cho kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam ngµy cµng cao. 4. PhÝa ng­êi s¶n xuÊt 4.1. T×m tßi vµ thu thËp gièng lóa míi chÊt l­îng cao ®­a vµo s¶n xuÊt ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt §èi víi ng­êi n«ng d©n viÖc chän gièng lóa nµo ®Ó qu¸ tr×nh gieo trång ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao nhÊt trong giai ®o¹n s¶n xuÊt lóa g¹o hµng hãa nh­ ViÖt Nam hiÖn nay th× n¨ng suÊt lóa cao ch­a ch¾c ®· thu ®­îc lîi nhuËn tèi ®a mµ cßn ph¶i phô thuéc gi¸ b¸n cña hµng ho¸ ®ã trªn thÞ tr­êng. V× vËy chóng ta cã thÓ trång c¸c gièng lóa cã n¨ng suÊt tuy kh«ng cao nh­ng cã chÊt l­îng g¹o tèt vµ b¸n ®­îc gi¸ cao trªn thÞ tr­êng. Vµ vÉn cã thÓ thu ®­îc lîi nhuËn tèi ®a. Trong thêi gian tíi ng­êi n«ng d©n cÇn ph¶i duy tr× c¸c gièng lóa cã n¨ng suÊt cao ngoµi ra cßn ph¶i kÕt hîp mét c¸ch hîp lý c¸c gièng lóa cã chÊt l­îng g¹o tèt ®­îc thÞ tr­êng ­a chuéng. 4.2. Theo dâi lÞch gieo trång lóa cho kÞp thêi vô ®Ó cã n¨ng suÊt cao Nh­ ®· ph©n tÝch c©y lóa lµ sinh vËt sèng nã phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn khÝ hËu tù nhiªn mét c¸ch nghiªm ngÆt vµ mang tÝnh mïa vô s©u s¾c. NÕu nh­ viÖc gieo trång kh«ng ®­îc diÔn ra kÞp thêi vô th× sÏ ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ trång lóa. V× vËy ng­êi n«ng d©n ph¶i chó träng ®Õn thêi vô gieo trång lóa ®Ó cho viÖc gieo trång diÔn ra kÞp thêi vô cã nh­ vËy míi thu ®­îc n¨ng suÊt cao, t¹o ra ®­îc nhiÒu s¶n phÈm g¹o h¬n cho xuÊt khÈu. 4.3. KÕt hîp mét c¸ch hîp lý c¸c lo¹i ph©n bãn, thuèc trõ s©u bÖnh ®Ó thu ®­îc hiÖu qu¶ cao trong s¶n xuÊt: ViÖc kÕt hîp c¸c ph©n bãn, thuèc trõ s©u lµ mét yÕu tè hÕt søc quan träng ®Ó thu ®­îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt lóa cao. ViÖc kÕt hîp c¸c lo¹i ph©n bãn sÏ gióp cung cÊp cho c©y lóa cã ®ñ dinh d­ìng vµ cã thÓ sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn tèt. Thuèc trõ s©u cã vai trß phßng ngõa vµ trÞ c¸c lo¹i s©u bÖnh g©y h¹i cho c©y lóa ®Ó cho c©y lóa cã thÓ sinh tr­ëng, ph¸t triÓn tèt vµ kÕt qu¶ cuèi cïng lµ cho n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng g¹o tèt n©ng cao ®­îc tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. 4.4. Khi ®Õn thêi vô thu ho¹ch th× cÇn thu ho¹ch kÞp thêi ®Ó phßng thiªn tai g©y thiÖt h¹i ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm S¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung vµ s¶n xuÊt lóa g¹o nãi riªng cã tÝnh rñi ro cao. TÝnh rñi ro cao nµy diÔn ra ë mäi giai ®o¹n vµ mäi thêi ®iÓm trong suèt qu¸ tr×nh sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y lóa. KÓ c¶ thêi ®iÓm lóa ®· ®­îc thu ho¹ch, nÕu kh«ng thu ho¹ch kÞp thêi cã thÓ vÉn bÞ mÊt tr¾ng nÕu nh­ thêi tiÕt xÊu m­a nhiÒu g©y lò lôt. V× vËy khi ®Õn thêi vô thu ho¹ch ng­êi n«ng d©n cÇn thu ho¹ch kÞp thêi tr¸nh c¸c tr­êng hîp rñi ro x¶y ra cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o mua mµ ®­îc thu ho¹ch mét c¸ch tèt nhÊt. KÕt luËn §Ó ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña mçi quèc gia trong s¶n xuÊt g¹o. ViÖt Nam tuy tham gia thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o h¬i muén so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi nh­ng ®· cã sù ph¸t triÓn kÝch lÖ, Cô thÓ tõ khi tham gia thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi s¶n l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam kh«ng ngõng t¨ng lªn. Kho¶ng c¸ch gi¸ g¹o xuÊt khÈu trung b×nh ngµy cµng ®­îc thu hÑp so víi Th¸i Lan vµ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. XuÊt khÈu g¹o n¨m 1989 ®¹t 1 triÖu tÊn ®· t¨ng lªn 4,2 triÖu tÊn n¨m 2003 víi gi¸ trÞ ®¹t kho¶ng 750USD vµ lµ n­íc ®øng thø 2 trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o sau Th¸i Lan. Cã ®­îc kÕt qu¶ nµy còng mét mét lµ do sù quan t©m ®Çu t­ cña Nhµ n­íc. Vµ mét phÇn lµ do chóng ta ®· tÝch luü ®­îc kinh nghiÖm tõ xuÊt khÈu g¹o trong suèt 15 n¨m tõ 1989 ®Õn 2003. Trong giai ®o¹n hÞªn nay g¹o ®­îc xem lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam v× thÕ hiÖu qu¶ nã mang l¹i ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn nÒn kinh tÕ. NhËn thÊy tÇm quan träng ®ã trong chuyªn ®Ò b¸o c¸o thùc tËp tèt nghiÖp nµy em ®· m¹nh r¹n ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o trªn c¬ së nghiªn cøu chung vÒ thùc tr¹ng t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua. Nh»m ph¸t huy nh÷ng hiÖu qu¶ ®· ®¹t ®­îc trong nh÷ng n¨m qua ®ång thêi kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm vµ h¹n chÕ cßn tån t¹i. Trong nh÷ng n¨m tíi nÕu cã sù phãi hîp ®ång bé gi÷a c¸c ngµnh, c¸c c¬ quan ch¾c ch¾n chóng ta sÏ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao. Qua ®Ò tµi nµy, t«i xin ch©n thµnh bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c sù quan t©m gióp ®ì vµ h­íng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o h­íng dÉn Th¹c sÜ Vò C­¬ng vµ c¸n bé h­íng dÉn ë ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý Kinh tÕ Trung ­¬ng. Tµi liÖu tham kh¶o V¨n kiÖn ®¹i héi §µng IX Gi¸o tr×nh Kinh tÕ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n Gi¸o tr×nh Kinh tÕ Quèc tÕ Gi¸o tr×nh Kinh tÕ Ph¸t triÓn Gi¸o tr×nh KÕ Ho¹ch ho¸ L·nh thæ Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam Kinh tÕ ViÖt Nam 2003 T¹p chÝ Kinh tÕ Ph¸t triÖn Tap chÝ Bù b¸o Môc lôc NhËn xÐt cña c¬ quan thùc tËp ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................