Đề tài Các giải pháp tài chính nhằm phát huy vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong điều kiện nền kinh tế thị trường ở Việt Nam

cã l·i chiÕm 83%, sè doanh nghiÖp hoµ vèn lµ 7% vµ sè doanh nghiÖp thua lç lµ 10%. Sè doanh nghiÖp kinh doanh cã l·i chñ yÕu tËp trung t¹i c¸c Tæng C«ng ty nhµ n−íc. Sè doanh nghiÖp kinh doanh kÐm hiÖu qu¶, cã lç luü kÕ lín chñ yÕu thuéc lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng, giÊy, dÖt may… N¨m 2005, tæng lîi nhuËn tr−íc thuÕ cña DNNN lµ 48.877 tû ®ång, t¨ng 27,7% so víi n¨m 2004 vµ t¨ng 73 % so víi n¨m 2003. N¨m 2006 lµ 62.285 tû ®ång, t¨ng 34,2% so víi n¨m 2005. * N¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: ChØ tiªu nµy t¹i c¸c DNNN trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y t¨ng râ rÖt; ®Æc biÖt vÊn ®Ò b¶o toµn vèn ®· ®−îc chó träng - N¨m 2003, b×nh qu©n trong 100 ®ång doanh thu mµ DNNN ®¹t ®−îc cã 4,154 ®ång lîi nhuËn tr−íc thuÕ; n¨m 2004 lµ 5,281 ®ång; n¨m 2005 lµ 5,691 ®ång; vµ ®Õn n¨m 2006 lµ 6,12 ®ång, t¨ng 7,54% so víi n¨m 2005. - Tû suÊt lîi nhuËn tr−íc thuÕ trªn vèn kinh doanh n¨m 2000 lµ 2,4%, n¨m 2002 lµ 2,9%. N¨m 2003, 100 ®ång vèn t¹o ra ®−îc 2,768 ®ång lîi nhuËn tr−íc thuÕ cho DNNN; n¨m 2004 lµ 3,147 ®ång; n¨m 2005 lµ 3,369 ®ång; con sè nµy n¨m 2006 lµ 3,52 ®ång §©y lµ mét dÊu hiÖu kh¶ quan, chøng tá hiÖu qu¶ sö dông vèn cña c¸c DNNN ngµy cµng cao. - §èi víi DNNN, tû suÊt lîi nhuËn vèn nhµ n−íc lµ chØ tiªu rÊt quan träng. N¨m 2003, tû suÊt nµy lµ 10,87% trong ®ã, DNNN Trung −¬ng lµ 11,3%, DNNN ®Þa ph−¬ng lµ 9,6%. N¨m 2004 lµ 15,4%; n¨m 2005 lµ 16%, t¨ng 4% so víi cïng kú n¨m tr−íc; vµ n¨m 2006 lµ 14,74%. Nh− vËy hiÖu qu¶ kinh doanh cña vèn nhµ n−íc ®· ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt trong c¸c n¨m. Nh÷ng ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn t¨ng m¹nh nhÊt lµ: Kh¸ch s¹n, Nhµ hµng, ho¹t ®éng kinh doanh tµi s¶n vµ dÞch vô t− vÊn, y tÕ, gi¸o dôc, ®µo t¹o. - N¨m 2003, mét ®ång vèn t¹o ra 0,67 ®ång doanh thu; N¨m 2004, mét ®ång vèn t¹o ra 0,64 ®ång; §Õn n¨m 2005, n¨m 2006 chØ tiªu nµy gÇn nh− kh«ng ®æi. Cã thÓ thÊy trong mÊy n¨m gÇn ®©y tèc ®é quay vßng vèn trong c¸c DNNN lµ æn ®Þnh. Mét trong nh÷ng chØ tiªu chÝnh biÓu hiÖn NSL§ trong c¸c DNNN lµ chØ tiªu doanh thu b×nh qu©n mét lao ®éng. Doanh thu thuÇn b×nh qu©n mét lao ®éng n¨m 2003 lµ 300 triÖu ®ång. N¨m 2005, b×nh qu©n mét lao ®éng lµm ra 421 triÖu ®ång doanh thu, t¨ng 121 triÖu ®ång so víi n¨m 2003 (t¨ng 40,3%), n¨m 2006 lµ 525 triÖu ®ång. ë khÝa c¹nh kh¸c cña n¨ng suÊt lµ kh¶ n¨ng t¹o ra lîi nhuËn cña ng−êi lao ®éng. N¨m 2003 b×nh qu©n mét lao ®éng trong DNNN lµm ra 12,5 triÖu ®ång lîi nhuËn; ®Õn n¨m 2004 lµ 17 triÖu ®ång n¨m 2005 con sè nµy lªn ®Õn 23,9 triÖu ®ång; cao h¬n 1,9 lÇn so víi n¨m 2003 vµ h¬n 1,4 lÇn so víi n¨m 2004, n¨m 2006 lµ 32,7 triÖu ®ång t¨ng 36,8% so víi n¨m 2005. * VÒ qui m« cña DNNN vµ t×nh h×nh ®Çu t−: Vèn vµ lao ®éng b×nh qu©n mét doanh nghiÖp t¨ng lªn ®¸ng kÓ ; c«ng t¸c ®Çu t−, ®æi míi c«ng nghÖ ®· ®−îc chó träng. 11 Nh×n chung, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu DNNN cã qui m« nhá, lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ ®· ®−îc sµng läc d−íi c¸c h×nh thøc chuyÓn ®æi. Do ®ã, sè cßn l¹i chñ yÕu lµ nh÷ng doanh nghiÖp cã qui m« lín. Nh− vËy, qua sè liÖu tãm t¾t cho thÊy, cho ®Õn hÕt n¨m 2005, sè DNNN cã vèn tõ 10 ®Õn 50 tû ®ång lµ 1.405 doanh nghiÖp (chiÕm 34,4% trong tæng sè DNNN); sè DNNN cã vèn trªn 50 tû ®ång lµ 1.808 doanh nghiÖp (chiÕm 44,2%); N¨m 2006 lµ 1.785 doanh nghiÖp, chiÕm 48%. XÐt theo tiªu chÝ vÒ lao ®éng vµo n¨m 2005, sè DNNN cã qui m« lao ®éng t−¬ng ®èi lín (trªn 300 lao ®éng) lµ 1.411 doanh nghiÖp; chiÕm tû lÖ 34,5%; n¨m 2006 lµ 1.256 doanh nghiÖp, chiÕm tû lÖ 33,8%. N¨m 2006 cã trªn 60% DNNN cã ho¹t ®éng ®Çu t− trong n¨m. Tèc ®é t¨ng vèn ®Çu t− cña DNNN trong 3 n¨m gÇn ®©y t¨ng b×nh qu©n 11,8%/n¨m. TÝnh b×nh qu©n n¨m 2005, mét sè DNNN ®Çu t− trªn 20 tû ®ång so víi n¨m 2003 b»ng 159,9%. ThuËn lîi: - Cã ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ trªn tr−íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn sù hç trî tõ phÝa ChÝnh phñ. - B¶n th©n khu vùc DNNN còng cã nhiÒu thuËn lîi h¬n so víi c¸c thµnh phÇn doanh nghiÖp kh¸c. - Do sù cè g¾ng nç lùc cña b¶n th©n doanh nghiÖp. Nh÷ng tån t¹i: Thø nhÊt, tû träng nh÷ng DNNN cã qui m« võa vµ nhá cßn cao. Thø hai, c«ng nghÖ l¹c hËu do vèn Ýt, møc trang bÞ TSC§ cho mét lao ®éng cã t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh−ng nh×n chung ë møc thÊp. Thø ba, tr×nh ®é lao ®éng lµnh nghÒ thÊp, thu nhËp ng−êi lao ®éng ch−a cao, tr×nh ®é qu¶n lý cßn yÕu. Thø t−, t×nh h×nh tµi chÝnh kÐm lµnh m¹nh, cßn tiÒm Èn nh÷ng nh©n tè kÐm an toµn trong c¬ cÊu nguån vèn kinh doanh. Thø n¨m, ®Çu t− cßn mang tÝnh dµn tr¶i, ch−a thùc sù hiÖu qu¶: Thø s¸u, gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn cao. Thø b¶y, viÖc chÊp hµnh nghÞ quyÕt cña §¶ng ch−a cao Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i: - Kh¸ch quan : C¬ chÕ qu¶n lý ch−a hoµn thiÖn - Chñ quan: NhiÒu ngµnh, ®Þa ph−¬ng ch−a qu¸n triÖt quan ®iÓm vÒ vai trß cña DNNN; C¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý tµi chÝnh cßn nhiÒu tån t¹i v−íng m¾c cÇn th¸o gì; ThÞ tr−êng vèn ch−a ph¸t triÓn hoµn h¶o; ChÝnh s¸ch thuÕ ch−a thËt hîp lý, cßn nhiÒu ®iÓm ph¶i bæ sung söa ®æi. 2.2.2. Nh÷ng ®ãng gãp chñ yÕu cña Doanh nghiÖp Nhµ n−íc cho nÒn kinh tÕ: * Lao ®éng vµ thu nhËp: DNNN thu hót sè l−îng lín lao ®éng, ®em l¹i thu nhËp b×nh qu©n cho ng−êi lao ®éng kh¸ æn ®Þnh vµ ngµy cµng t¨ng. Sè lao ®éng hiÖn ®ang lµm viÖc trong c¸c DNNN t¹i thêi ®iÓm ngµy 31/12/2005 lµ 2.040.859 ng−êi, gi¶m 2,3% so víi n¨m 2000 vµ gi¶m 9,9% so víi n¨m 2003; n¨m 2006 lµ 1.906. Tèc ®é gi¶m sè l−îng lao ®éng trong DNNN nhá h¬n tèc ®é gi¶m vÒ sè l−îng doanh nghiÖp. Nh− vËy sè lao ®éng b×nh qu©n trong mét DNNN qua c¸c n¨m t¨ng lªn. N¨m 2005, thu nhËp b×nh qu©n ng−êi lao ®éng lµ 2.142.000 ®ång/th¸ng; n¨m 2006 lµ 2.633.000 ®ång/th¸ng. Nh− vËy thu nhËp b×nh qu©n ng−êi lao ®éng n¨m 2006 t¨ng 22,9% so víi n¨m 2005. 12 * §ãng gãp cho NSNN: DNNN lµ mét trong sè nh÷ng nguån chñ yÕu cung cÊp tµi chÝnh cho NSNN. N¨m 2003, DNNN ®· ®ãng gãp 53.422,7 tû ®ång tiÒn thuÕ vµ c¸c kho¶n kh¸c cho NSNN; chiÕm 7,87% so víi doanh thu. Con sè nµy ®Õn n¨m 2005 lµ 64.664,1 tû ®ång, t¨ng 21,04% so víi n¨m 2003, vµ chiÕm 7,53% so víi doanh thu mµ khu vùc doanh nghiÖp nµy ®¹t ®−îc. Trong tæng thu c©n ®èi NSNN, khu vùc thu néi ®Þa, thu tõ KTNN trong ®ã cã DNNN n¨m 2005 lµ 38.906 tû ®ång, −íc n¨m 2006 lµ 46,119 tû ®ång, t¨ng 134,2% so víi n¨m 2000; chiÕm 17,5% tæng thu c©n ®èi ng©n s¸ch. So víi khu vùc thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, thu ng©n s¸ch tõ khu vùc KTNN n¨m 2006 gÊp gÇn 2 lÇn. Tuy nhiªn, so víi gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nguån vèn mµ DNNN n¾m gi÷ th× sè nép ng©n s¸ch nh− trªn lµ ch−a ®¸ng kÓ. * DNNN ®ãng gãp mét tû lÖ ®¸ng kÓ trong tæng s¶n phÈm trong n−íc: N¨m 2001 khu vùc doanh nghiÖp ®· t¹o ra 255,7 ngh×n tû ®ång, chiÕm 52,2% tæng GDP, gÊp 2,5 lÇn n¨m 1995. Trong ®ã DNNN chiÕm 30,6% GDP. Theo sè liÖu thèng kª, n¨m 2005, thµnh phÇn KTNN ®ãng gãp 322.241 tû ®ång, chiÕm 38,4% tæng s¶n phÈm trong n−íc, −íc n¨m 2006 lµ 363.449 tû ®ång, chiÕm 37,2%. Tèc ®é t¨ng GDP b×nh qu©n cña khu vùc KTNN giai ®o¹n 1996-2005 lµ 7,4%. *Tæng vèn ®Çu t− huy ®éng cña khu vùc DNNN ngµy cµng cao, t¹o nguån lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Cã thÓ nãi, DNNN lµ mét kªnh quan träng ®Ó thu hót vèn ®Çu t− cho ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ®Êt n−íc. Khu vùc KTNN mµ chñ yÕu lµ c¸c DNNN, cã tèc ®é t¨ng vèn ®Çu t− ph¸t triÓn giai ®o¹n 1996-2005 ®¹t 15,1%, cao gÊp gÇn 3 lÇn so víi c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c. N¨m 2005, c¬ cÊu vèn ®Çu t− thuéc khu vùc KTNN chiÕm 53,84% trong tæng vèn ®Çu t− toµn x· héi, s¬ bé n¨m 2006 chiÕm 52,29%. Trong tæng vèn ®Çu t− cña thµnh phÇn KTNN th× vèn cña c¸c DNNN vµ vèn NSNN n¨m 2005 chiÕm 73,15%; −íc n¨m 2006 chiÕm 77,74%. * Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña DNNN t¨ng víi mét tû lÖ kh¸ æn ®Þnh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. N¨m 2005, gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp khu vùc DNNN ®¹t 143.069,8 tû ®ång chiÕm 34,1% so toµn ngµnh trong ®ã DNNN Trung −¬ng lµ 102.788 tû ®ång; DNNN ®Þa ph−¬ng lµ 40.281,8 tû ®ång. 2.2.3. Vai trß cña Doanh nghiÖp Nhµ n−íc trong viÖc chi phèi, dÉn d¾t c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn. Thùc tÕ, trong rÊt nhiÒu Tæng C«ng ty kÓ c¶ c¸c Tæng C«ng ty ®· chuyÓn sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ- con vµ c¸c Tæng C«ng ty ®−îc thÝ ®iÓm thµnh lËp tËp ®oµn kinh tÕ, rÊt nhiÒu doanh nghiÖp mµ Nhµ n−íc gi÷ 100% vèn ®iÒu lÖ d−íi d¹ng c«ng ty TNHH mét thµnh viªn. H¬n n÷a, theo sè liÖu c«ng bè cña C«ng ty chøng kho¸n B¶o ViÖt n¨m 2007, hiÖn nay, trong tæng sè h¬n 3.000 doanh nghiÖp vµ bé phËn doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ th× cã tíi 29% doanh nghiÖp Nhµ n−íc n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi. Trong ®ã ®¹i bé phËn lµ thuéc c¸c lÜnh vùc chñ chèt cña nÒn kinh tÕ. ThÝ dô Tæng C«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam cßn n¾m tíi 65% vèn cña Nhµ m¸y thuû ®iÖn VÜnh S¬n-S«ng Hinh, 75% vèn cña nhµ m¸y thuû ®iÖn Th¸c Bµ vµ nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i, 51% vèn cña c«ng ty cæ phÇn §iÖn lùc Kh¸nh Hoµ. Tæng C«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam n¾m 51% vèn cña C«ng ty cæ phÇn C¶ng §o¹n X¸, chuyªn vÒ dÞch vô xÕp dì hµng ho¸ c¶ng biÓn. Tæng C«ng ty X¨ng dÇu ViÖt Nam n¾m tíi 52,4% vèn cña C«ng ty cæ phÇn Gas-Petrolimex; 51,2% vèn cña C«ng ty cæ phÇn vËn t¶i x¨ng dÇu ®−êng thuû; 51,1% vèn cña C«ng ty cæ phÇn vËn t¶i x¨ng dÇu VIPCO. 25 ®¬n vÞ ë TËp ®oµn Than vµ 13 Kho¸ng s¶n, 24 ®¬n vÞ ë TËp ®oµn DÖt may, 7 ®¬n vÞ ë Tæng C«ng ty thuèc l¸...lµ nh÷ng doanh nghiÖp mµ Nhµ n−íc n¾m gi÷ 51% vèn ®iÒu lÖ. Còng trong sè h¬n 3.000 doanh nghiÖp th× Nhµ n−íc cßn n¾m l¹i 46,5% vèn ®iÒu lÖ. §iÒu nµy cho thÊy mÆc dï ®· cæ phÇn ho¸ nh−ng Nhµ n−íc vÉn lµ cæ ®«ng lín nhÊt vµ n¾m gi÷ quyÒn chi phèi doanh nghiÖp Nh− vËy, dï lµ n¾m gi÷ 100% hay trªn 50% vèn Nhµ n−íc th× Nhµ n−íc mµ ®¹i diÖn lµ c¸c DNNN lu«n n¾m gi÷ quyÒn chi phèi ®èi víi c¸c ngµnh quan träng, n¾m gi÷ vµ chi phèi toµn bé yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (nh− ®iÖn, n−íc, vèn...). c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c phô thuéc hoµn toµn vÒ yÕu tè ®Çu vµo. DNNN cã vai trß kh«ng thÓ thiÕu trong sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. 2.2.4. Thùc tr¹ng øng dông c«ng nghÖ cña c¸c Doanh nghiÖp Nhµ n−íc hiÖn nay. Tr×nh ®é trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ cña DNNN cã tiÕn bé h¬n so víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trong n−íc: Thêi ®iÓm n¨m 2006, tû träng ®Çu t− vµo TSC§ vµ ®Çu t− dµi h¹n cña DNNN lµ 45,91%. So víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, DNNN ®· chó träng nhiÒu ®Õn viÖc trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ. Cuèi n¨m 2006, gi¸ trÞ TSC§ b×nh qu©n mét DNNN lµ 218,2 tû ®ång. TSC§ vµ ®Çu t− dµi h¹n b×nh qu©n 1 lao ®éng trong DNNN n¨m 2005 lµ 239 triÖu ®ång. N¨m 2006 con sè nµy lµ 426 triÖu ®ång, t¨ng 1,78 lÇn so víi n¨m 2005. So víi thÕ giíi, tr×nh ®é trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ cña c¸c DNNN ViÖt Nam cßn qu¸ l¹c hËu. §iÒu nµy ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ViÖt Nam. Theo b¸o c¸o thèng kª phôc vô häp chÝnh phñ n¨m 2005, tèc ®é t¨ng TSC§ so víi GDP cña n−íc ta mçi n¨m chØ ®¹t 2% - 3%. Trong khi ®ã ë Th¸i Lan lµ 26%, Ên §é lµ 20%. Tû lÖ c¸c doanh nghiÖp ®Çu t− cho thiÕt bÞ rÊt thÊp. M¸y mãc thiÕt bÞ ®−îc ®Çu t− ch−a ph¶i lµ hiÖn ®¹i nhÊt, chñ yÕu lµ lo¹i trung b×nh, kh¸ (trªn 50%). ViÖc ®Çu t− cßn nhá lÎ, ch−a ®ång bé. Nh×n chung, tr×nh ®é c«ng nghÖ ë c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chËm h¬n thÕ giíi Ýt nhÊt trong kho¶ng 10 - 15 n¨m, cßn kh«ng th× 40 - 45 n¨m. Hµm l−îng khoa häc, chÊt x¸m trong s¶n phÈm rÊt thÊp, chñ yÕu lµ lao ®éng thñ c«ng. 2.2.5. N¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c Doanh nghiÖp Nhµ n−íc ViÖt Nam hiÖn nay. * C¹nh tranh trong n−íc: Vèn cña DNNN: DNNN m¹nh h¬n h¼n doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c vÒ quy m« vèn, tuy nhiªn kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c nguån vèn cßn kÐm. T¹i thêi ®iÓm ngµy 31/12/ 2006 vèn cña DNNN lµ 1.768.205 tû ®ång, t¨ng 22,4% so víi n¨m 2005. T¹i thêi ®iÓm ®ã, vèn cña doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh chiÕm 26,27% vµ vèn cña doanh nghiÖp ®Çu t− n−íc ngoµi chiÕm 19,67%. B×nh qu©n mçi DNNN vµo ngµy 31/12/ 2006 cã 475 tû ®ång vèn, t¨ng 33,8% so víi n¨m 2005. Trong khi ®ã b×nh qu©n 1 doanh nghiÖp ngoµi Nhµ n−íc chØ cã 8 tû ®ång; khu vùc cã V§T n−íc ngoµi lµ 155 tû ®ång. Nh− vËy xÐt mét c¸ch tæng thÓ, khu vùc DNNN m¹nh h¬n h¼n doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c vÒ vèn. Kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr−êng cßn yÕu: Thùc tÕ cho thÊy chØ cã trªn 10% c¸c DNNN tiÕn hµnh nghiªn cøu thÞ tr−êng mét c¸ch liªn tôc. Cßn l¹i, mÆc dï c¸c doanh nghiÖp ®Òu cho ®©y lµ c«ng viÖc quan träng nh−ng kh«ng ®−îc xem xÐt th−êng xuyªn, mµ chØ nghiªn cøu khi nµo quyÕt ®Þnh x©m nhËp thÞ tr−êng. ChiÕn l−îc s¶n phÈm cña DNNN ch−a ®−îc chó träng nhiÒu: Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, cã 95,5% DNNN quan t©m tíi viÖc x©y dùng chiÕn l−îc s¶n phÈm. Trong chiÕn l−îc s¶n phÈm bao gåm chiÕn l−îc vÒ chÊt l−îng s¶n phÈm, gi¸ c¶ s¶n 14 phÈm, mÉu m·...Nh− vËy, c¸c DNNN ViÖt Nam ®· quan t©m nhiÒu tíi viÖc x©y dùng chiÕn l−îc s¶n phÈm tr−íc ®ßi hái cña thÞ tr−êng trong n−íc vµ quèc tÕ. N¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh ch−a thùc sù hiÖu qu¶: Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña CIEM, n¨m 2005 cho thÊy tû lÖ chi phÝ qu¶n lý trong gi¸ thµnh s¶n phÈm ë mét sè DNNN rÊt cao, kho¶ng 20%, trong khi ®ã tû lÖ nµy trong c¸c doanh nghiÖp ngoµi Nhµ n−íc chØ kho¶ng 10% thËm chÝ cßn thÊp h¬n. VÊn ®Ò ¸p dông thµnh t−ô khoa häc kü thuËt trong qu¶n lý vÉn ch−a ®−îc c¸c DNNN quan t©m triÖt ®Ó, chØ cã kho¶ng 40% c¸c doanh nghiÖp ®−îc hái ®· c¶i tiÕn trong qu¶n lý. C«ng t¸c nghiªn cøu, ph¸t triÓn s¶n phÈm míi ®· ®−îc chó träng. Tû träng DNNN cã ®Çu t− vµo viÖc nghiªn cøu, ph¸t triÓn s¶n phÈm míi chiÕm trªn 70%. §©y lµ tû träng kh¸ cao vµ ngµy cµng gia t¨ng. Tuy nhiªn, con sè nµy vÉn nhá h¬n so víi c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ( trªn 80%). * C¹nh tranh cña DNNN trong qu¸ tr×nh héi nhËp: VÒ vèn vµ vÊn ®Ò tiÕp cËn c¸c nguån vèn cña DNNN ViÖt Nam: So víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi th× quy m« vèn cña c¸c DNNN ViÖt Nam qu¸ nhá. NÕu so víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, th× vèn cña DNNN ViÖt Nam qu¸ nhá. Víi tæng sè 1.768.205 tû ®ång, vµo thêi ®iÓm n¨m 2006, nÕu quy ®æi ra ®« la Mü th× quy m« vèn cña DNNN ViÖt Nam chØ t−¬ng øng víi mét vµi tËp ®oµn ®a quèc gia cì trung b×nh trªn thÕ giíi. ViÖc c¸c DNNN tù chñ trong huy ®éng vèn kh«ng nhiÒu, chñ yÕu tõ chiÕm dông lÉn nhau hoÆc ®i vay. §iÒu nµy dÉn ®Õn mét c¬ cÊu tµi chÝnh bÊt hîp lý, chøa ®ùng nhiÒu rñi ro kh«ng nh÷ng cho b¶n th©n doanh nghiÖp mµ cßn cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c liªn quan. VÊn ®Ò tiÕp cËn vèn næi bËt lªn nh− mét h¹n chÕ ®èi víi ph¸t triÓn kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ DNNN nãi riªng. Ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr−êng cña c¸c DNNN ViÖt Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ: Ho¹t ®éng nghiªn cøu, t×m hiÓu thÞ tr−êng n−íc ngoµi kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n, nã tèn kÐm kh¸ nhiÒu chi phÝ. Trong khi ®ã vèn cña DNNN ViÖt Nam h¹n chÕ, kh¶ n¨ng t×m hiÓu cßn yÕu. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng x©y dùng ®−îc lé tr×nh t×m kiÕm thÞ tr−êng. Ho¹t ®éng nµy cßn mang tÝnh ®èi phã. S¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ch−a nhiÒu: Theo kÕt qu¶ ®iÓu tra cña Tæng côc Thèng kª cho thÊy, n¨m 2005; c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña DNNN cã KNCT gåm mÆt hµng: Thuû s¶n, n«ng s¶n, may mÆc... Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã, cßn tån t¹i nhiÒu s¶n phÈm khã kh¨n trong c¹nh tranh nh−: ThÞt ®«ng l¹nh, rau qu¶, chÌ... NhiÒu s¶n phÈm, dÞch vô kh«ng cã KNCT nh−: §¹m, ®−êng, giÊy, hµng ®iÖn tö; ®iÖn tö gia dông... Ngoµi ra, viÖc s¶n xuÊt cßn mang tÝnh nhá lÎ, ch−a cã chiÕn l−îc. Bªn c¹nh ®ã vÊn ®Ò th−¬ng hiÖu s¶n phÈm vÉn ch−a ®−îc doanh nghiÖp chó ý. NhiÒu s¶n phÈm cßn mang th−¬ng hiÖu n−íc ngoµi nh−ng xuÊt xø t¹i ViÖt Nam. ViÖc ®Çu t− ®Ó x©y dùng vµ b¶o hé th−¬ng hiÖu cßn qu¸ Ýt. ViÖc x©y dùng mét chÝnh s¸ch gi¸ c¶ cßn thiÕu linh ho¹t. Kªnh ph©n phèi ch−a ®−îc coi lµ vò khÝ c¹nh tranh. H×nh thøc qu¶ng c¸o cßn ®¬n gi¶n. Cã gÇn 80% doanh nghiÖp cã sö dông nguyªn vËt liÖu cã s½n trong n−íc. §©y lµ mét lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi riªng. 15 Bao b×, ®ãng gãi, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· cã b−íc ph¸t triÓn ®¸ng ghi nhËn, song mÉu m· cßn kÐm xa so víi tr×nh ®é cña thÕ giíi. Nh©n lùc cã tr×nh ®é trong c¸c DNNN ViÖt Nam cßn thiÕu: chñ yÕu lao ®éng thñ c«ng; chi phÝ ®µo t¹o lao ®éng trong doanh nghiÖp cao do phÇn lín lao ®éng doanh nghiÖp míi ®−îc ®µo t¹o, rÊt Ýt ®· qua tr−êng líp d¹y nghÒ. 2.3. §¸nh gi¸ nh÷ng bÊt cËp trong c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh t¸c ®éng ®Õn viÖc ph¸t huy vai trß cña doanh nghiÖp nhµ n−íc ViÖt Nam thêi gian qua Thø nhÊt, bÊt cËp ë chÝnh s¸ch ®Çu t− vèn nhµ n−íc vµo kinh doanh: Vèn cña Nhµ n−íc ®Çu t− t¹i CTNN t¨ng tr−ëng m¹nh vµ ®−îc tËp trung chñ yÕu t¹i c¸c Tæng C«ng ty nhµ n−íc (chiÕm ®Õn 79% tæng sè vèn nhµ n−íc). Song, thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t− vèn thµnh lËp CTNN cßn ph©n t¸n ë nhiÒu bé, UBND cÊp tØnh; nªn ch−a thËt tËp trung ®Çu t− vèn vµo c¸c ngµnh mòi nhän, then chèt vµ c«ng nghÖ cao. Thø hai, bÊt cËp trong c¬ chÕ qu¶n lý vµ sö dông vèn cña doanh nghiÖp : Nhµ n−íc ch−a qui ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp vÒ thùc hiÖn c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ vµ vÊn ®Ò ph¸t triÓn vèn nhµ n−íc t¹i doanh nghiÖp. LuËt DNNN qui ®Þnh ch−a t¹o ®iÒu kiÖn t¸ch chøc n¨ng ®¹i diÖn chñ së h÷u vèn víi chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n−íc cña c¸c c¬ quan nhµ n−íc. Ngoµi ra, vÒ phÝa c¸c chÝnh s¸ch Nhµ n−íc ban hµnh, cßn qu¸ nhiÒu v¨n b¶n ph¸p qui chång chÐo, thiÕu tÝnh kh¶ thi. Trong qui ®Þnh vÒ vÊn ®Ò b¶o toµn vèn nhµ n−íc t¹i CTNN, ch−a nãi râ quan ®iÓm thÕ nµo lµ b¶o toµn vèn, c¸c biÖn ph¸p ®−a ra nh»m b¶o toµn vèn cßn kh¸ chung chung. Thø ba, bÊt cËp trong c¬ chÕ ph©n phèi kÕt qu¶ kinh doanh: Tr−íc hÕt, do qui ®Þnh qu¸ chi tiÕt viÖc trÝch lËp c¸c Quü khiÕn ®−a c¸c doanh nghiÖp vµo thÕ bÞ ®éng, dËp khu«n, kh«ng cã s¸ng kiÕn míi. MÆt kh¸c, theo nh− c¸ch t¸ch biÖt phÇn lîi nhuËn chia theo nguån h×nh thµnh vèn (vèn nhµ n−íc vµ vèn doanh nghiÖp tù huy ®éng) tõ ®ã sÏ dÉn ®Õn mét thùc tÕ khi doanh nghiÖp sö dông nguån vèn tù huy ®éng Ýt hoÆc kh«ng sö dông th× nguån lîi nhuËn ®Ó trÝch lËp c¸c Quü cña doanh nghiÖp sÏ Ýt, trong ®ã lîi nhuËn dµnh ®Ó t¨ng vèn nhµ n−íc sÏ nhiÒu. VËy Nhµ n−íc l¹i vÉn lµ ng−êi n¾m gi÷ ®¹i bé phËn vèn cña doanh nghiÖp. Thø t−, bÊt cËp trong c¬ chÕ kiÓm tra, gi¸m s¸t: Bªn c¹nh viÖc t¨ng quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp cã sö dông vèn cña Nhµ n−íc, th× c¬ chÕ kiÓm tra gi¸m s¸t cña chñ së h÷u ch−a t−¬ng xøng víi quyÒn tù chñ doanh nghiÖp. Nî tån ®äng ph¸t sinh. HiÖn nay, gÇn nh− trong c¸c n¨m ho¹t ®éng, DNNN ch−a cã qui ®Þnh mét c¬ quan nhµ n−íc nµo lµ ng−êi ®øng ra kiÓm tra, ph©n tÝch ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp mét c¸ch ®Çy ®ñ. Thø n¨m, bÊt cËp trong c¬ chÕ tµi chÝnh cho viÖc gi¶i thÓ, ph¸ s¶n vµ chuyÓn ®æi së h÷u doanh nghiÖp: Qu¸ tr×nh s¾p xÕp DNNN vÉn cßn mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh, ch−a g¾n víi c¬ chÕ ®iÒu chØnh cña thÞ tr−êng, LuËt Ph¸ s¶n ch−a quan t©m ®Çy ®ñ ®Õn yÕu tè chÊt l−îng, hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng héi nhËp nªn kÕt qu¶ cßn h¹n chÕ. C¬ chÕ ph¸ s¶n doanh nghiÖp cßn ch−a ®−îc thùc hiÖn theo LuËt Ph¸ s¶n doanh nghiÖp bëi c¶ 3 chñ thÓ ®Òu kh«ng tù nguyÖn ®Ò nghÞ ph¸ s¶n: Ng©n hµng sî kh«ng ®ßi ®−îc nî, ®¹i diÖn c«ng nh©n viªn sî kh«ng cã c¬ chÕ cho m×nh, l·nh ®¹o doanh nghiÖp sî mÊt quyÒn lîi vµ sî bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm. 16 2.4. Thùc tr¹ng c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn vai trß cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ViÖt Nam Thø nhÊt, nh©n tè kinh tÕ: Tõ n¨m 1986 ®Õn nay, n−íc ta ®· cã nh÷ng b−íc biÕn ®æi ®¸ng kÓ. NhiÒu cuéc c¶i c¸ch, nhiÒu sù kiÖn x¶y ra ®· thay ®æi gÇn nh− hoµn toµn bé mÆt kinh tÕ ViÖt Nam. NÒn kinh tÕ trong n−íc ngµy mét n¨ng ®éng h¬n, m«i tr−êng kinh doanh th«ng tho¸ng dÇn, ®Êt n−íc tho¸t khái t×nh tr¹ng khñng ho¶ng kinh tÕ; Tæng s¶n phÈm trong n−íc liªn tôc t¨ng cao. C¸c nhµ ®Çu t− trong n−íc vµ ngoµi n−íc ®· quan t©m chó ý nhiÒu ®Õn ViÖt Nam. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã vÉn cßn tån t¹i mét sè khã kh¨n lµm ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn NLCT cña DNNN ViÖt Nam, cô thÓ nh−: Sù t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ ch−a thùc sù bÒn v÷ng, tû lÖ thÊt nghiÖp kh¸ cao vµ l¹m ph¸t ch−a æn ®Þnh; ng©n s¸ch thiÕu lµnh m¹nh, kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c nguån vèn cña doanh nghiÖp cßn h¹n chÕ; HÖ thèng tµi chÝnh ch−a kÞp ®æi míi, cßn nhiÒu yÕu kÐm ch−a ®¸p øng ®−îc ®Çy ®ñ nhu cÇu vÒ vèn cña doanh nghiÖp. Thø hai, chÝnh trÞ, ph¸p luËt: ë ViÖt Nam, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, hÖ thèng ph¸p luËt ®−îc ®iÒu chØnh tiÕn tíi kh¸ hoµn thiÖn, râ rµng; Tuy nhiªn hÖ thèng ph¸p lý cho c¹nh tranh cßn thiÕu hoµn chØnh. Khu vùc DNNN vÉn bÞ t×nh tr¹ng ®iÒu chØnh bëi nhiÒu luËt vµ sù kh«ng thèng nhÊt trong c¸c luËt ®iÒu chØnh. Thø ba, nh©n tè vÒ x· héi: ViÖt Nam thuËn lîi khi cã mét lùc l−îng lao ®éng dåi dµo vµ ngµy cµng t¨ng; gi¸ c¶ søc lao ®éng t−¬ng ®èi thÊp. MÆc dï chÊt l−îng ®éi ngò lao ®éng ngµy cµng c¶i thiÖn nh−ng tû lÖ lao ®éng ®−îc ®µo t¹o nghÒ vµ chuyªn m«n cßn qu¸ thÊp, NSL§ thÊp, ngo¹i ng÷ yÕu, t¸c phong lao ®éng ch−a chuÈn, ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Thø t−, vÒ c¬ së h¹ tÇng: Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ë ViÖt Nam ®· cã nh÷ng tiÕn bé v−ît bËc. Tuy nhiªn, nh×n chung hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cßn l¹c hËu, gi¸ ®Êt qu¸ cao, chi phÝ ®iÖn n−íc còng cao, chÊt l−îng ®iÖn cung øng kÐm, th−êng xuyªn c¾t ®iÖn ®ét ngét khiÕn doanh nghiÖp ph¶i ngõng ho¹t ®éng, t¨ng chi phÝ. KÕt luËn : Qua nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ; NLCT ; tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ ; kh¶ n¨ng chi phèi, dÉn d¾t c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cña DNNN ; nh÷ng ®ãng gãp cña khu vùc doanh nghiÖp nµy cho nÒn kinh tÕ, nhËn thÊy : Thêi gian qua Nhµ n−íc ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p tÝch cùc c¶i c¸ch, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN ; ®æi míi t− duy vµ nhËn thøc vÒ vai trß cña DNNN ; khu vùc DNNN ®· cã nhiÒu b−íc tiÕn v−ît bËc, ®em l¹i nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, xÐt theo c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ vai trß cña khu vùc DNNN trong ®iÒu kiÖn nÒn KTTT ë ViÖt Nam hiÖn nay th× c¸c DNNN ch−a ®¸p øng ®−îc mét c¸ch toµn diÖn ; vai trß ®ã cßn kh¸ mê nh¹t, ch−a ®−îc nhËn thøc ®óng ®¾n vµ DNNN ch−a thùc sù ph¸t huy ®−îc hÕt tiÒm n¨ng thÕ m¹nh, ch−a t−¬ng xøng víi nguån lùc Nhµ n−íc ®Çu t−. 2.5. Thùc tr¹ng doanh nghiÖp nhµ n−íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi vµ kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam Qua ph©n tÝch kinh nghiÖm mét sè n−íc nh− Trung Quèc; Thuþ §iÓn; Hµn Quèc; Niu - di - l©n; PhÇn Lan; NhËt B¶n; c¸c n−íc ¢u - Mü ph¸t triÓn...luËn ¸n rót ra mét sè bµi häc ®èi víi ViÖt Nam nh− sau : 17 Thø nhÊt, cÇn t¹o ra mét m«i tr−êng ph¸p lý b×nh ®¼ng cho doanh nghiÖp cïng tham gia ho¹t ®éng. Thø hai, x¸c ®Þnh râ môc tiªu chÝnh cña DNNN. Thø ba, c¬ cÊu tæ chøc doanh nghiÖp phï hîp. Thø t−, t¨ng c−êng tÝnh c¹nh tranh trong khu vùc DNNN. Thø n¨m, DNNN cã ®¹i biÓu cña Nhµ n−íc vµ ph−¬ng thøc b¶o vÖ quyÒn së h÷u mét c¸ch râ rµng. Thø s¸u, Nhµ n−íc më réng quyÒn tù chñ cña doanh nghiÖp, triÖt ®Ó ph¸t huy t¸c dông ®iÒu tiÕt cña c¬ chÕ thÞ tr−êng. Tãm l¹i: C¸c kÕt qu¶ chÝnh cña ch−¬ng 2 gåm: - Kh¼ng ®Þnh mét lÇn n÷a vai trß cña DNNN trong c¸c nÒn kinh tÕ; ®−a ra chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ ®æi míi DNNN ë ViÖt Nam. - LuËn gi¶i vÒ vai trß cña DNNN ViÖt Nam qua c¸c giai ®o¹n vµ trong nÒn KTTT hiÖn nay. - LÇn l¹i qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh vµ s¾p xÕp l¹i ho¹t ®éng cña DNNN tõ n¨m 1986. - Nªu lªn mét vµi kinh nghiÖm cña c¸c n−íc, tõ ®ã rót ra bµi häc cho ViÖt Nam. - §¸nh gi¸ c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn vai trß cña DNNN ViÖt Nam hiÖn nay. - §¸nh gi¸ vai trß cña DNNN th«ng qua thùc tr¹ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, NLCT, nh÷ng øng dông khoa häc c«ng nghÖ, nh÷ng ®ãng gãp cho nÒn kinh tÕ cña DNNN trong thêi gian qua; vai trß chi phèi, dÉn d¾t c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn. Tõ ®ã rót ra nh÷ng mÆt ®−îc, ch−a ®−îc lµm c¬ së ®Ò ra gi¶i ph¸p ë ch−¬ng 3. 18 Ch−¬ng 3 Hoµn thiÖn C¸c gi¶i ph¸p tµi chÝnh nh»m ph¸t huy vai trß cña doanh nghiÖp nhµ n−íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam 3.1. §Þnh h−íng chiÕn l−îc ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n−íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam Chñ tr−¬ng s¾p xÕp l¹i DNNN ®−îc tiÕp tôc ®Èy m¹nh; Môc tiªu sau cïng lµ lµm thÕ nµo ®Ó DNNN ph¸t huy ®−îc vai trß trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. §èi víi c¸c DNNN ho¹t ®éng kinh doanh v× môc tiªu lîi nhuËn, nhÊt thiÕt ph¶i ®Æt c¸c doanh nghiÖp nµy trong thÕ c¹nh tranh lµnh m¹nh; thùc sù kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng, tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ kinh doanh, b×nh ®¼ng víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trªn c¬ së ph¸p luËt chung. Nhµ n−íc thùc hiÖn b¶o hé cÇn thiÕt vµ cã ®iÒu kiÖn ®èi víi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm quan träng cña nÒn kinh tÕ, phï hîp víi lé tr×nh chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. T¸ch biÖt râ rµng gi÷a chøc n¨ng së h÷u vµ chøc n¨ng qu¶n lý doanh nghiÖp, quyÒn sö dông vèn. Giao quyÒn quyÕt ®Þnh nhiÒu h¬n vµ ®ßi hái tr¸ch nhiÖm cao h¬n ®èi víi ®¹i diÖn trùc tiÕp chñ së h÷u t¹i doanh nghiÖp. 3.2. sù cÇn thiÕt vµ Quan ®iÓm x©y dùng gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy vai trß cña doanh nghiÖp nhµ n−íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt nam 3.2.1. Sù cÇn thiÕt ph¸t huy vai trß cña Doanh nghiÖp Nhµ n−íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam Thø nhÊt, ph¸t huy vai trß cña DNNN ®Ó cñng cè vai trß chñ ®¹o cña KTNN: Muèn cñng cè tÝnh chñ ®¹o trong KTNN th× ph¶i lµm cho c¸c bé phËn cÊu thµnh khu vùc kinh tÕ nµy lín m¹nh, trong ®ã ®Æc biÖt lµ DNNN. Thø hai, ph¸t huy vai trß cña DNNN nh»m t¨ng c−êng h¬n n÷a nh÷ng ®ãng gãp cña khu vùc doanh nghiÖp nµy cho nÒn kinh tÕ: Tõ tr−íc tíi nay khu vùc DNNN lu«n cã nh÷ng ®ãng gãp lín cho nÒn kinh tÕ. Thø ba, ph¸t huy vai trß cña DNNN nh»m n¾m b¾t c¬ héi cña WTO vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi chung. ViÖc ph¸t huy vai trß cña DNNN kh«ng cã nghÜa lµ ®Ó −u tiªn cho khu vùc doanh nghiÖp nµy mµ quan träng lµ x¸c ®Þnh râ h¬n nhiÖm vô mµ c¸c Doanh nghiÖp nµy ph¶i g¸nh v¸c trong sø mÖnh ph¸t triÓn kinh tÕ. 3.2.2. Quan ®iÓm c¬ b¶n x©y dùng gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy vai trß cña Doanh nghiÖp Nhµ n−íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam Tr−íc hÕt, t×m biÖn ph¸p cñng cè, kiÖn toµn khu vùc DNNN; Lµm râ vai trß, vÞ trÝ DNNN trong nÒn KTTT, rµ so¸t l¹i ho¹t ®éng cña khu vùc nµy ®Ó t×m ra khuyÕt tËt chÝnh, sö dông biÖn ph¸p mang tÝnh hç trî. VÒ l©u dµi, cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p chiÕn l−îc, ®Æc biÖt gi¶i ph¸p trªn gãc ®é tµi chÝnh nh»m ph¸t huy mÆt m¹nh cña DNNN, biÕn chóng trë thµnh
®Çu tÇu
dÉn d¾t c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng ph¸t triÓn, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc gia. 3.3. Hoµn thiÖn c¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy vai trß cña doanh nghiÖp nhµ n−íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam. 19 3.3.1. Gi¶i ph¸p tµi chÝnh 3.3.1.1. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý sö dông vèn cña doanh nghiÖp nhµ n−íc Mét, T×m nguån tËp trung vèn cho DNNN: - Khai th¸c triÖt ®Ó nguån vèn bªn trong doanh nghiÖp: Tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i, tõ c¸c Quü. - T×m nguån huy ®éng vèn bªn ngoµi hîp lý, hiÖu qu¶. Doanh nghiÖp cã thÓ t×m ®Õn c¸c nguån nh−: ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, thuª tµi chÝnh, nhËn vèn gãp liªn doanh v.v..Doanh nghiÖp chñ ®éng vÒ h¹n møc vèn huy ®éng, nh−ng víi ®iÒu kiÖn kh«ng lµm thay ®æi tû lÖ së h÷u Nhµ n−íc. Hai, X©y dùng mét c¬ cÊu nguån vèn hîp lý, tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ doanh nghiÖp: Khi x©y dùng c¬ cÊu nguån vèn, vay bao nhiªu doanh nghiÖp cÇn c¨n cø vµo tû suÊt sinh lêi cña tæng tµi s¶n so víi l·i suÊt tiÒn vay. NÕu tû suÊt sinh lêi trªn tæng tµi s¶n lín h¬n l·i suÊt tiÒn vay doanh nghiÖp nªn vay. Ng−îc l¹i, tû suÊt trªn tæng tµi s¶n nhá h¬n l·i suÊt tiÒn vay, doanh nghiÖp kh«ng nªn vay. Vµ khi vay nî doanh nghiÖp ph¶i c©n nh¾c ®Õn rñi ro cã thÓ gÆp ph¶i. Ba, X©y dùng chiÕn l−îc ®Çu t− ®óng h−íng, sö dông vèn tiÕt kiÖm cã hiÖu qu¶: - T×m biÖn ph¸p t¨ng tèc ®é chu chuyÓn vèn, n©ng cao hiÖu suÊt sö dông tµi s¶n: Tr−íc hÕt, ®èi víi vèn cè ®Þnh, ®Ó ®Çu t− mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh phï hîp cÇn x¸c ®Þnh ®óng ®¾n nhu cÇu vèn cè ®Þnh, tr¸nh ®Çu t− dµn tr¶i. Sau khi x¸c ®Þnh nhu cÇu vèn cè ®Þnh tiÕn hµnh t×m nguån huy ®éng vèn. §Ó sö dông cã hiÖu qu¶ vèn cè ®Þnh trong ho¹t ®éng kinh doanh cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó kh«ng chØ b¶o toµn mµ cßn ph¸t triÓn vèn sau mçi chu kú kinh doanh. §èi víi vèn l−u ®éng: Doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p t¨ng tèc ®é lu©n chuyÓn vèn l−u ®éng nh−: ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®Ó rót ng¾n chu kú s¶n xuÊt s¶n phÈm, sím ®−a nguyªn vËt liÖu vµo chÕ biÕn, tr¸nh ø ®äng mÊt phÈm chÊt, tèn chi phÝ b¶o qu¶n, hao hôt vËt t−. Bªn c¹nh ®ã, doanh nghiÖp tÝch cùc t×m kiÕm, ký kÕt c¸c hîp ®ång tiªu thô, thùc hiÖn tèt hîp ®ång vÒ giao hµng, vËn chuyÓn hµng, tÝch cùc t×m kiÕm thÞ tr−êng tiªu thô, tr¸nh hiÖn t−îng ®Çu vµo khã, kh«ng cã thÞ tr−êng ®Çu ra. Ngoµi ra cÇn hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ty ®Çu t− TCNN - mét m« h×nh cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh ®æi míi DNNN ë n−íc ta hiÖn nay. Bèn, Lµnh m¹nh ho¸ t×nh h×nh tµi chÝnh: Tr−íc hÕt, doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu nguån vèn theo h−íng t¨ng vèn chñ së h÷u vµ gi¶m hÖ sè nî b»ng c¸ch khai th¸c triÖt ®Ó nguån vèn bªn trong doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã Nhµ n−íc kh«ng nªn sö dông c«ng cô −u ®·i l·i suÊt qu¸ møc ®èi víi DNNN nh»m ng¨n chÆn t×nh tr¹ng c¸c DNNN sö dông vèn vay nhiÒu ®Ó tËn dông −u ®·i cña Nhµ n−íc. §èi víi nî ph¶i tr¶: Bªn c¹nh c¸c biÖn ph¸p hç trî tõ phÝa Nhµ n−íc, b¶n th©n doanh nghiÖp cÇn x©y dùng cho m×nh mét kÕ ho¹ch tr¶ nî. Trong nhiÒu tr−êng hîp, cã thÓ ph¶i thùc hiÖn tæ chøc l¹i doanh nghiÖp, x©y dùng ph−¬ng ¸n kinh doanh chi tiÕt t¹o nguån tr¶ nî. Thùc hiÖn ®óng nguyªn t¾c tµi chÝnh: LÊy nguån th−êng xuyªn ®Ó ®Çu t− cho tµi s¶n th−êng xuyªn, cã tÝnh chÊt dµi h¹n; lÊy nguån t¹m thêi tµi trî cho tµi s¶n th¹m thêi tr¸nh vay ng¾n h¹n ®Ó ®Çu t− dµi h¹n. Tr−êng hîp cÇn thiÕt, Nhµ n−íc vÉn cÇn ph¶i kiªn quyÕt thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p cøng r¾n nh− b¸n, cho thuª, thËm chÝ cho gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp. §èi víi c¸c kho¶n nî ph¶i thu: Doanh nghiÖp t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó thu håi chóng. §Ó gi¶m thiÓu rñi ro khi cung cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng doanh nghiÖp xem xÐt trªn c¸c khÝa c¹nh nh−: lùa chän kh¸ch hµng trªn c¬ së møc ®é uy tÝn cña hä, kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch 20 hµng, yªu cÇu tµi s¶n thÕ chÊp khi b¸n chÞu, xem xÐt tiÒm lùc tµi chÝnh cña b¶n th©n doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cÇn theo dâi mét c¸ch ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c tr¸nh nhÇm lÉn, sãt nî b»ng c¸ch më sæ theo dâi chi tiÕt tõng kho¶n nî, th−êng xuyªn ®«n ®èc thu håi nî ®óng h¹n, khi b¸n chÞu cÇn cã sù rµng buéc chÆt chÏ trong hîp ®ång b¸n hµng, ph©n lo¹i tõng kho¶n nî ( nî ®Õn h¹n, nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi...) t×m nguyªn nh©n cña tõng kho¶n nî ®Ó cã biÖn ph¸p thÝch hîp nh−: gia h¹n nî, tho¶ −íc xö lý nî, xo¸ mét phÇn nî. Ngoµi ra, doanh nghiÖp cßn cã thÓ thùc hiÖn viÖc b¸n nî hoÆc chuyÓn nî thµnh vèn gãp cæ phÇn. 3.3.1.2.T¨ng c−êng ®Çu t− ph¸t triÓn vµ s¸ng t¹o nh»m t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh. - §Çu t− ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ kÞp thêi, ®óng h−íng nh»m n©ng cao chÊt l−îng, NSL§ vµ gi¶m gi¸ thµnh. Trªn c¬ së nghiªn cøu kü thÞ tr−êng ®Çu vµo, ®Çu ra ®Ó cã quyÕt ®Þnh ®Çu t− TSC§ phï hîp. - §Çu t− t¨ng c−êng n¨ng lùc qu¶n trÞ trong c¸c DNNN - §Çu t− x©y dùng nh÷ng th−¬ng hiÖu m¹nh - t¹o tÝnh kh¸c biÖt cña s¶n phÈm, dÞch vô trªn thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc. - §Çu t− cho viÖc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm míi (R&D). §Ó lµm ®−îc ®iÒu nµy, doanh nghiÖp cÇn: nghiªn cøu thÞ tr−êng; Chó träng t×m kiÕm, th¨m dß th«ng tin, thu thËp th«ng tin ph©n tÝch, so s¸nh vµ rót ra kÕt luËn; ViÖc nghiªn cøu ph¶i ®−îc thùc hiÖn trªn c¶ sæ s¸ch vµ thùc tÕ t¹i hiÖn tr−êng; - §Çu t− ph¸t triÓn hÖ thèng kªnh ph©n phèi s¶n phÈm: CÇn thùc hiÖn thiÕt lËp hÖ thèng ph©n phèi hµng ho¸ ®Õn ®¹i lý vµ ng−êi tiªu dïng cuèi cïng. CÇn nghiªn cøu ®Æc ®iÓm thÞ tr−êng, n¾m b¾t th«ng tin thÞ tr−êng ®Ó kiÓm so¸t qu¸ tr×nh ph©n phèi s¶n phÈm. X©y dùng mét chiÕn l−îc cô thÓ vÒ kªnh ph©n phèi s¶n phÈm. Doanh nghiÖp gi÷ v÷ng mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a n¬i s¶n xuÊt - n¬i b¸n bu«n - n¬i b¸n lÎ. - §Çu t− cho c«ng t¸c qu¶ng c¸o 3.3.1.3. VËn dông c¸c nguyªn t¾c qu¶n trÞ doanh nghiÖp ë c¸c n−íc ph¸t triÓn vµo c¸c Doanh nghiÖp Nhµ n−íc ViÖt Nam Nguyªn t¾c b¶o vÖ quyÒn cña c¸c cæ ®«ng: Cæ ®«ng cã c¸c quyÒn nh−: Tham dù vµ ph¸t biÓu trong c¸c §¹i héi cæ ®«ng, thùc hiÖn biÓu quyÕt trùc tiÕp vµ th«ng qua ®¹i diÖn ®−îc uû quyÒn, mçi cæ phÇn phæ th«ng cã mét phiÕu biÓu quyÕt; cæ ®«ng ®−îc nhËn cæ tøc víi møc theo quyÕt ®Þnh cña ®¹i héi ®ång cæ ®«ng; ®−îc −u tiªn mua cæ phÇn míi chµo b¸n t−¬ng øng víi tû lÖ cæ phÇn phæ th«ng cña tõng cæ ®«ng trong c«ng ty; ®−îc tù do chuyÓn nh−îng cæ phÇn cña m×nh cho cæ ®«ng kh¸c vµ cho ng−êi kh«ng ph¶i lµ cæ ®«ng; xem xÐt, tra cøu vµ trÝch lôc c¸c th«ng tin trong danh s¸ch cæ ®«ng cã quyÒn biÓu quyÕt vµ yªu cÇu söa ®æi c¸c th«ng tin kh«ng chÝnh x¸c khi xem xÐt, tra cøu, trÝch lôc vµ sao chôp ®iÒu lÖ c«ng ty, sæ biªn b¶n häp ®¹i héi cæ ®«ng, c¸c nghÞ quyÕt cña §¹i héi cæ ®«ng; khi c«ng ty gi¶i thÓ vµ ph¸ s¶n, ®−îc nhËn mét phÇn tµi s¶n cßn l¹i t−¬ng øng víi sè cæ phÇn gãp vèn vµo c«ng ty. Nguyªn t¾c ®èi xö b×nh ®¼ng víi c¸c cæ ®«ng: Khi c¸c nhµ ®Çu t− ®· quyÕt ®Þnh ®Çu t− vµo c«ng ty, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn hä ®· tin t−ëng vµo nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp c«ng ty sÏ ®em l¹i cho hä. Do ®ã, cÇn tu©n thñ nguyªn t¾c, dï lµ cæ ®«ng lín hay cæ ®«ng nhá, cæ ®«ng trong n−íc hay n−íc ngoµi ®Òu ®−îc ®èi xö nh− nhau. Nguyªn t¾c ®Ò cao vai trß cña c¸c bªn liªn quan: QuyÒn lîi cña chñ nî, quyÒn lîi cña ng−êi lao ®éng cÇn ®−îc d¶m b¶o. Cã thÓ thùc hiÖn b¸n cæ phÇn cho ng−êi lao ®éng. §èi víi kh¸ch hµng vµ nh÷ng nhµ cung cÊp, ®Ó t¹o uy tÝn cho b¶n th©n doanh nghiÖp còng nh− ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña kh¸ch hµng cÇn thùc hiÖn ph−¬ng ch©m kinh doanh trªn c¬ së t«n träng quyÒn lîi cña nhau, n©ng cao chÊt l−îng s¶n 21 phÈm, t¹o lßng tin cho ng−êi tiªu dïng; cã thÓ −u tiªn b¸n cæ phÇn cho kh¸ch hµng, nhµ cung cÊp nh»m t¨ng c−êng mèi quan hÖ mËt thiÕt víi hä. CÇn t¨ng c−êng c¸c qui ®Þnh vÒ xung ®ét lîi Ých vµ giao dÞch víi c¸c bªn liªn quan. Nguyªn t¾c c«ng khai vµ minh b¹ch th«ng tin: CÇn x©y dùng hoµn thiÖn hÖ thèng c¶nh b¸o c¸c chØ tiªu TCDN, hÖ thèng chØ tiªu ngµnh. §−a c¸c chØ tiªu tµi chÝnh vµo c¸c BCTC hµng n¨m ®Ó c¸c doanh nghiÖp tù ®¸nh gi¸, ph©n tÝch, vµ coi ®©y lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc. Còng nh− c¸c n−íc trong khèi OECD, ë ViÖt Nam, cÇn thiÕt lËp hÖ thèng gi¸m s¸t kiÓm to¸n. Ngoµi ra, ®Ó t¨ng tÝnh ph¸p lý c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n nªn thµnh lËp ®¬n vÞ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng kiÓm to¸n trùc thuéc HiÖp héi kiÓm to¸n viªn hµnh nghÒ (VCPA) ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty KiÓm to¸n ®éc lËp. Mét khã kh¨n lín ®èi víi ChÝnh phñ ViÖt Nam lµ ch−a cã c¸ch nµo tèt nhÊt ®Ó kiÓm so¸t thu nhËp ngÇm cña khu vùc DNNN. §Ó minh b¹ch thu nhËp cña c¸c c¸n bé l·nh ®¹o vµ nh©n viªn cña c¸c DNNN, nªn ch¨ng th−êng xuyªn kiÓm tra tµi s¶n riªng yªu cÇu tÊt c¶ c¸c kho¶n thu, nguån thu ph¶i ®−îc thùc hiÖn qua hÖ thèng ng©n hµng, h¹n chÕ sö dông tiÒn mÆt. Tèt h¬n n÷a lµ nªn thuª gi¸m ®èc ®iÒu hµnh vµ tr¶ l−¬ng cao t−¬ng xøng. Thùc hiÖn t¸ch b¹ch quyÒn së h÷u vµ quyÒn qu¶n lý doanh nghiÖp. Nguyªn t¾c ®Ò cao tr¸ch nhiÖm H§QT: H§QT lµ c¬ quan qu¶n lý c«ng ty, cã toµn quyÒn nh©n danh c«ng ty ®Ó quyÕt ®Þnh vµ thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng ty kh«ng thuéc thÈm quyÒn cña §¹i héi ®ång cæ ®«ng. Trong luËt Doanh nghiÖp cña ViÖt Nam ®· qui ®Þnh kh¸ chi tiÕt c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña H§QT. C¸c qui ®Þnh nh×n chung lµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Ngoµi ra, ®Ó H§QT lµm viÖc cã hiÖu qu¶, theo m« h×nh c¸c n−íc trong khèi OECD, trong c¬ cÊu H§QT nªn t¸ch riªng chøc n¨ng gi¸m s¸t vµ chøc n¨ng qu¶n lý, ®¶m b¶o ho¹t ®éng ®éc lËp gi÷a c¸c bªn. CÇn cã sù ph©n ®Þnh râ rµng tr¸ch nhiÖm cña H§QT vµ BG§. C¸c quyÕt ®Þnh cña H§QT ph¶i ®−îc th«ng qua vµ ®ã lµ quyÕt ®Þnh dùa trªn lîi Ých chung cña c«ng ty kh«ng v× sù th«ng ®ång nhãm cæ ®«ng nµo c¶. Mét sè ý kiÕn vÒ ®iÒu kiÖn ¸p dông nguyªn t¾c: Thø nhÊt, cÇn ®¶m b¶o c¬ së cho mét khung ph¸p chÕ hiÖu qu¶ vÒ QTDN: Khung ph¸p chÕ vÒ QTDN ph¶i khuyÕn khÝch c¸c thÞ tr−êng ph¸t triÓn hiÖu qu¶ vµ minh b¹ch, phï hîp víi luËt ®Þnh vµ ®¶m b¶o viÖc ph©n ®Þnh tr¸ch nhiÖm gi÷a c¸c bé phËn gi¸m s¸t, ®iÒu tiÕt vµ thùc thi. Thø hai, thèng nhÊt nhËn thøc, quan ®iÓm cña Nhµ n−íc vÒ vÊn ®Ò qu¶n trÞ doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng: Tõ nh÷ng kinh nghiÖm vÒ QTDN cña c¸c n−íc ph¸t triÓn cho thÊy, hiÓu thÕ nµo vÒ qu¶n trÞ mét doanh nghiÖp trong nÒn KTTT kh«ng hÒ ®¬n gi¶n. D−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ®−îc ph¸t triÓn vµ ®Òu ®−îc tù do hoµn thiÖn m×nh trong KTTT vµ c¸c doanh nghiÖp hoµn toµn cã thÓ ph¸t triÓn n¨ng ®éng. V× vËy, lóc nµy Nhµ n−íc víi chøc n¨ng qu¶n lý, gi¸m s¸t vµ ®Þnh h−íng cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung, kh«ng nªn can thiÖp qu¸ s©u vµo vÊn ®Ò qu¶n trÞ néi bé doanh nghiÖp. Thø ba, kh«ng chÝnh trÞ ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ: C¸c quan hÖ kinh tÕ h·y ®Ó nã n¶y sinh tù nhiªn theo ®óng qui tr×nh kh¸ch quan. Nhµ n−íc kh«ng nªn kiÓm so¸t qu¸ chÆt chÏ, c¸c chÝnh s¸ch nhµ n−íc ®−a ra cÇn dùa trªn nh÷ng lîi Ých chung cña x· héi, kh«ng nªn v× mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh riªng rÏ vµ kh«ng v× ¸p lùc tõ khu vùc nµo. Thø t−, tiÕp tôc ®æi míi c¶i thiÖn m«i tr−êng kinh doanh: 22 BÊt cø mét doanh nghiÖp nµo còng ho¹t ®éng trong mét m«i tr−êng kinh doanh nhÊt ®Þnh, cÇn xem xÐt ®Õn nh÷ng t¸c ®éng cña m«i tr−êng kinh doanh vµ hoµn thiÖn nã. Thø n¨m, ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¸o dôc: Tæ chøc tuyªn truyÒn, phæ biÕn vµ gi¸o dôc trong bé m¸y §¶ng, chÝnh quyÒn Nhµ n−íc c¸c cÊp, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ, c¸c hiÖp héi, tæ chøc quÇn chóng vµ c¸c tÇng líp nh©n d©n. 3.3.1.4. Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc Thø nhÊt, trong c¬ chÕ huy ®éng t¹o lËp vèn ®èi víi DNNN: Nhµ n−íc kh«ng nªn qui ®Þnh qu¸ chi tiÕt phÇn vèn nhµ n−íc ®Çu t− vµo doanh nghiÖp. Nªn ®Ó doanh nghiÖp ®−îc toµn quyÒn tiÕp cËn vµ thu hót c¸c nguån vèn kh¸c trªn thÞ tr−êng, ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån huy ®éng ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro, tù x©y dùng mét c¬ cÊu nguån vèn tèi −u nhÊt ®Ó ph¸t triÓn kinh doanh, tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ doanh nghiÖp. Thø hai, trong c¬ chÕ qu¶n lý sö dông vèn: CÇn ph¶i ®Þnh râ quyÒn së h÷u vµ quyÒn qu¶n lý trong doanh nghiÖp. §Èy nhanh viÖc chuyÓn ®æi c¸c doanh nghiÖp mµ Nhµ n−íc n¾m gi÷ 100% vèn thµnh lo¹i h×nh c«ng ty TNHH mét thµnh viªn vµ hai thµnh viªn trë lªn. Vèn ®Çu t− vµo doanh nghiÖp hµng n¨m ph¶i ®−îc c«ng khai; c¸c bé ngµnh, UBND cÊp tØnh c©n ®èi nhu cÇu ®Çu t−. Bé Tµi chÝnh c©n ®èi tæng hîp b¸o c¸o ChÝnh phñ tr×nh quèc héi th«ng qua tæng møc vèn ®Çu t− vµ danh môc ngµnh nghÒ ®Çu t−. TiÕp tôc thùc hiÖn ph−¬ng thøc ®Çu t− vèn ( vèn nhµ n−íc ®Çu t− trùc tiÕp vµo c«ng ty mÑ 100%; Tæng C«ng ty §Çu t− kinh doanh vèn). X©y dùng vµ ban hµnh qui chÕ phèi hîp gi÷a c¸c chñ së h÷u víi CTNN ch−a chuyÓn ®æi sang ho¹t ®éng theo luËt Doanh nghiÖp. §ång thêi thÓ chÕ ho¸ c¸c nguyªn t¾c thùc hiÖn quyÒn cña chñ së h÷u vèn cña Nhµ n−íc t¹i c¸c doanh nghiÖp theo qui ®Þnh trong luËt Doanh nghiÖp 2005. DNNN tù x©y dùng cho m×nh mét c¬ chÕ qu¶n lý vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ nh»m b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. X©y dùng mét c¬ chÕ ®Çu t− vµo TSC§, TSL§ hîp lý, ®æi míi tµi s¶n, øng dông c«ng nghÖ kÞp thêi. Thø ba, ®èi víi c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn, tr¶ cæ tøc, c¸c doanh nghiÖp cÇn tù chän cho m×nh mét m« h×nh riªng phï hîp. Nhµ n−íc kh«ng nªn qui ®Þnh qu¸ chi tiÕt, cô thÓ doanh nghiÖp cÇn trÝch bao nhiªu % vµo c¸c Quü. ViÖc trÝch Quü nµo, cô thÓ bao nhiªu tuú thuéc vµo chiÕn l−îc kinh doanh cña doanh nghiÖp, miÔn lµm sao doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c b¶o toµn, ph¸t triÓn vèn, lµnh m¹nh ho¸ t×nh h×nh tµi chÝnh, kÕt hîp hµi hoµ lîi Ých c¸c ®èi t¸c tham gia ph©n phèi vµ ®¶m b¶o lîi Ých tr−íc m¾t còng nh− l©u dµi cña doanh nghiÖp vµ nhµ §Çu t− nh»m ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Sau khi trÝch Quü theo qui ®Þnh, phÇn lîi nhuËn cßn l¹i dïng ®Ó ®Çu t− ®æi míi c«ng nghÖ, ®©y lµ mét ®iÓm yÕu trong DNNN. §èi víi doanh nghiÖp kh«ng cã nhu cÇu nµy, hoÆc thÊy kh«ng cÇn thiÕt th× Nhµ n−íc sÏ thu l¹i ®Ó ®Çu t− cho nh÷ng doanh nghiÖp lín, cã nhu cÇu. Thø t−, sau mçi chu kú kinh doanh, doanh nghiÖp nªn tiÕn hµnh kiÓm tra, ®¸nh gi¸ c¸c mÆt ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, ph©n tÝch t×m ra nh÷ng ®iÓm m¹nh, nh÷ng tån t¹i cÇn gi¶i quyÕt. Doanh nghiÖp x©y dùng mét c¬ chÕ kiÓm tra gi¸m s¸t c¸c mÆt ho¹t ®éng trong néi bé doanh nghiÖp m×nh; x©y dùng hÖ thèng c¸c chØ tiªu ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh, mçi mét chØ tiªu ph©n tÝch ®«i khi cßn chøa ®ùng nh÷ng khiÕm khuyÕt buéc ng−êi ph©n tÝch cÇn ph¶i hiÓu râ c¸c thµnh phÇn cÊu t¹o nªn chóng ®Ó tõ ®ã ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p tèi −u nhÊt. VÒ phÝa Nhµ n−íc, cÇn t¨ng c−êng kiÓm tra ®èi víi ho¹t ®éng doanh nghiÖp. ViÖc kiÓm tra ph¶i ®−îc diÔn ra th−êng xuyªn, vµ ph¶i do mét c¬ quan hoµn toµn ®éc lËp ®èi víi c¬ quan chÝnh quyÒn. 23 Thø n¨m, hoµn thiÖn c¬ chÕ tµi chÝnh cho viÖc chuyÓn ®æi së h÷u, gi¶i thÓ hay ph¸ s¶n, s¾p xÕp ®æi míi DNNN: S¸p nhËp, gi¶i thÓ ph¸ s¶n nh÷ng DNNN ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ vµ kh«ng thùc hiÖn ®−îc tõng b−íc c¸c h×nh thøc trªn. LuËt Ph¸ s¶n doanh nghiÖp cÇn hoµn thiÖn h¬n. Theo ®ã, ng−êi quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp cã quyÒn ®Ò nghÞ tuyªn bè ph¸ s¶n; bæ sung thªm nh÷ng chÕ tµi cÇn thiÕt ®èi víi doanh nghiÖp l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, tr¸nh tr−êng hîp c¸c doanh nghiÖp lÈn tr¸nh viÖc tuyªn bè ph¸ s¶n vµ l¹i lµm thÊt tho¸t tiÒn cña Nhµ n−íc, kÐo theo mét lo¹t c¸c doanh nghiÖp kh¸c ph¸ s¶n cïng. CÇn ph©n lo¹i, x¸c ®Þnh râ hai khu vùc DNNN: Kinh doanh vµ c«ng Ých. §èi víi doanh nghiÖp kinh doanh cÇn ®−îc ph©n lo¹i theo tiªu chÝ tÇm quan träng cña ngµnh nghÒ, lÜnh vùc ho¹t ®éng. §èi víi nhãm c¸c DNNN cÇn gi÷ 100%, ®©y lµ nhãm doanh nghiÖp cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh h−íng cña DNNN, bao gåm c¸c DNNN trong lÜnh vùc ®éc quyÒn nhµ n−íc, c¸c DNNN kinh doanh cã vai trß dÉn d¾t më ®−êng vÒ øng dông c«ng nghÖ mòi nhän, qui m« lín vµ gãp phÇn æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«; vµ x©y dùng c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng ®¶m b¶o nhu cÇu cÇn thiÕt cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña d©n téc miÒn Nói, vïng s©u, vïng xa. X©y dùng, cñng cè c¸c Tæng C«ng ty theo h−íng h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh tÕ v÷ng m¹nh tham gia c¹nh tranh quèc tÕ. C¸c Tæng C«ng ty ph¶i cã c¬ cÊu mÒm dÎo, thµnh lËp trªn c¬ së DNNN nßng cèt; ph¶i cã tiÒm lùc tæ chøc m¹nh. Ph©n ®Þnh râ rµng quyÒn së h÷u vµ quyÒn qu¶n lý trong c¸c c«ng ty, c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn; n©ng cao vai trß chñ së h÷u cña H§QT, giao tr¸ch nhiÖm cho H§QT vÒ b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn, chiÕn l−îc kinh doanh, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña Tæng C«ng ty; tuyÓn chän vµ b·i nhiÖm Ban gi¸m ®èc. M« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ yªu cÇu mèi quan hÖ chÆt chÏ, gÇn gòi ®Õn møc ®é cao gi÷a tËp ®oµn víi doanh nghiÖp thµnh viªn vÒ mÆt tæ chøc, s¶n xuÊt, tiªu thô, khoa häc c«ng nghÖ, ®µo t¹o, chiÕn l−îc kinh doanh. Nªn vËn dông phæ biÕn vµ hoµn thiÖn m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con. ChØ cã trªn c¬ së m« h×nh nµy míi cã thÓ chuyÓn c¸c c«ng ty thµnh c¸c tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh thùc sù. TËp ®oµn kinh tÕ qu¶n lý ®iÒu hµnh c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn chñ yÕu b»ng c¬ chÕ tæ chøc, b»ng hîp ®ång kinh tÕ chø kh«ng ph¶i b»ng c¬ chÕ hµnh chÝnh. CÇn x©y dùng mét hÖ thèng lý luËn râ rµng vÒ TËp ®oµn kinh tÕ. TËp ®oµn kinh tÕ n©ng cao n¨ng lùc chñ ®¹o cña m×nh b»ng c¸ch tËn dông lîi thÕ vÒ qui m« ®Ó t¨ng tr−ëng, tr¸nh më réng trµn lan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tËp ®oµn, cÇn xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a c¹nh tranh doanh nghiÖp. CÇn c©n nh¾c, lùa chän ngµnh, lÜnh vùc vµ cã b−íc ®i thÝch hîp ®èi víi viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c tËp ®oµn kinh tÕ. ViÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nã cÇn ®−îc tiÕn hµnh tõng b−íc vµ ph¶i phï hîp víi tiÕn tr×nh míi nãi chung cña nÒn kinh tÕ; víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. ViÖc h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh gãp phÇn ®¶m b¶o cho DNNN gi÷ vai trß nßng cèt, ph¸t huy vÞ thÕ trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h−íng XHCN. Thùc hiÖn thÝ ®iÓm vµ tiÕn tíi ¸p dông réng r·i
c«ng ty ho¸ DNNN
kh«ng nªn ®Ó luËt DNNN nh− hiÖn nay, nªn thèng nhÊt mét luËt Doanh nghiÖp, luËt Doanh nghiÖp thèng nhÊt ®· ra ®êi vµ ¸p dông tõ 2006, ®iÒu nµy ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng thËt sù vµ ®¬n gi¶n ho¸ chÕ ®é ph¸p luËt. 3.3.2. Gi¶i ph¸p kinh tÕ- tµi chÝnh vÜ m« Thø nhÊt, Nhµ n−íc cÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. - ChÝnh s¸ch thuÕ: cÇn xem xÐt th«ng lÖ quèc tÕ ®Ó x©y dùng mét chÝnh s¸ch thuÕ sao cho hiÖn ®¹i, phï hîp, thuÕ suÊt hîp lý; b×nh ®¼ng gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé hîp lý, ®óng h−íng. 24 - ChÝnh s¸ch tÝn dông: Nhµ n−íc cÇn −u tiªn cho nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶, cßn nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç triÒn miªn, nî nÇn nhiÒu th× nªn c¾t gi¶m kho¶n −u ®·i tÝn dông ®Ó cã nguån tËp trung cho nh÷ng doanh nghiÖp qui m« lín, kinh doanh tèt. Bªn c¹nh ®ã, cÇn hoµn thiÖn h¬n n÷a chÝnh s¸ch tÝn dông nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho DNNN tiÕp cËn tèt h¬n nguån vèn nµy. - TiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p lý cho TTCK ViÖt Nam nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp nãi chung, DNNN nãi riªng tham gia an toµn, hiÖu qu¶. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh chøng kho¸n ®Ó huy ®éng vèn ph¸t triÓn TTCK; §èi víi c«ng ty cæ phÇn cã vèn nhµ n−íc, th«ng qua ng−êi ®¹i diÖn phÇn vèn nhµ n−íc vµ sö dông quyÒn cña cæ ®«ng ®Ó thùc hiÖn niªm yÕt ra TTCK. Nhanh chãng ®−a c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ cã vèn Nhµ n−íc chi phèi lªn sµn giao dÞch chøng kho¸n nh»m minh b¹ch ho¸ th«ng tin, t¹o søc Ðp vÒ c¸c nguyªn t¾c qu¶n trÞ doanh nghiÖp, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nµy - Nhµ n−íc cÇn n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ n−íc trong c¸c DNNN - N©ng cao vai trß cña C«ng ty §Çu t− Tµi chÝnh Nhµ n−íc nh»m chuyªn m«n ho¸ chøc n¨ng kinh tÕ cña Nhµ n−íc, ®iÒu tiÕt thÞ tr−êng vèn. CÇn ph¶i hÖ thèng ho¸, ®¸nh gi¸ hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ vÊn ®Ò sö dông vèn nhµ n−íc vµo ®Çu t− kinh doanh vµ nghiªn cøu kinh nghiÖm cña n−íc ngoµi ®Ó hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ®Çu t− vèn nhµ n−íc vµo kinh doanh. - Hoµn thiÖn khung chÝnh s¸ch vÒ s¾p xÕp DNNN, t¨ng c−êng tÝnh chñ ®éng vµ tù chñ cña DNNN trong ho¹t ®éng kinh doanh. Nh− vËy, mçi chÝnh s¸ch tr−íc khi ®−a ra cÇn cã sù rµ so¸t, c©n nh¾c trªn mäi mÆt, h¬n n÷a cÇn h−íng dÉn ®Çy ®ñ vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ cña c¸c cÊp cã thÈm quyÒn. Thø hai, cÇn lµm râ vai trß, vÞ trÝ cña DNNN nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay. §Ó s¾p xÕp, ®æi míi mét c¸ch cã hiÖu qu¶, n©ng cao chÊt l−îng ho¹t ®éng cña c¸c DNNN, tr−íc hÕt, cÇn c¶i thiÖn quan ®iÓm, ®¹t ®Õn sù nhÊt trÝ cao vÒ vai trß cña KTNN vµ vÞ trÝ cña khu vùc DNNN trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay. Ph©n biÖt râ môc tiªu ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp (th−¬ng m¹i hay phi th−¬ng m¹i) nh»m tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cho DNNN ho¹t ®éng th−¬ng m¹i. Thø ba, Thùc hiÖn triÖt ®Ó ph−¬ng thøc ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cña DNNN vµ ®a d¹ng ho¸ tµi s¶n cña DNNN. Cô thÓ: Nh÷ng ng−êi ®iÒu hµnh, qu¶n lý DNNN ph¶i ®−îc lùa chän theo c¬ chÕ thÞ tr−êng; hoµn thiÖn hÖ thèng tµi chÝnh vµ kiÓm to¸n néi bé trong DNNN; trong c¸c quan hÖ kinh doanh víi nh÷ng chñ thÓ kh¸c, ph¶i ®−îc ®Æt trong sù b×nh ®¼ng thùc sù. Ngoµi ra cÇn ®a d¹ng ho¸ së h÷u tµi s¶n cña DNNN. Thø t−, Nhµ n−íc gi¸m s¸t, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh kinh doanh vµ tæ chøc cña doanh nghiÖp, thóc ®Èy c¹nh tranh ®i ®«i víi minh b¹ch vÒ tµi chÝnh. T¨ng c−êng kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c mÆt ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nãi chung vµ DNNN nãi riªng, ®Æc biÖt cã c¬ chÕ kiÓm so¸t ®−îc thu nhËp ngÇm cña DNNN; ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp theo c¸c tiªu chÝ ®· ban hµnh. Cã biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng lÖch l¹c trong qu¶n lý. Xö lý nghiªm minh ®èi víi nh÷ng tr−êng hîp gian tr¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Thø n¨m, më réng vµ ®a d¹ng ho¸ h¬n n÷a c¸c h×nh thøc thuª mua tµi chÝnh. Thø s¸u, Nhµ n−íc thùc hiÖn hç trî ®èi víi c¸c DNNN trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: Hç trî vÒ ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho c¸c DNNN; Hç trî vÒ ®Êt ®ai, mÆt b»ng s¶n xuÊt cho c¸c DNNN; Hç trî vÒ cung cÊp th«ng tin cho DNNN. Thø b¶y, Kiªn quyÕt thùc hiÖn ph¸ s¶n, gi¶i thÓ hay s¸p nhËp DNNN kh«ng cßn kh¶ n¨ng kinh doanh cã hiÖu qu¶. 25 kÕt luËn Doanh nghiÖp nhµ n−íc lµ h×nh thøc phæ biÕn trªn thÕ giíi, lµ bé phËn c¬ b¶n cña kinh tÕ ViÖt Nam. ë ViÖt Nam tõ sau khi hßa b×nh lËp l¹i vµ thèng nhÊt ®Êt n−íc, bªn c¹nh viÖc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ th× DNNN thuéc thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n−íc còng ®−îc ph¸t triÓn vÒ qui m« vµ chÊt l−îng ho¹t ®éng, sù ®ãng gãp cña DNNN rÊt ®¸ng kÓ vµ gi÷ vÞ trÝ chñ ®¹o trong c¸c nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, khu vùc nµy ®· gÆp nhiÒu khã kh¨n mÆc dï vÉn ®−îc Nhµ n−íc b¶o trî phÇn nhiÒu. H¬n bao giê hÕt, lóc nµy DNNN cÇn ®−îc c¶i thiÖn triÖt ®Ó vÒ mäi mÆt. ViÖc ph¸t huy vai trß cña khu vùc doanh nghiÖp nµy trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn hiÖn nay lµ mét ®ßi hái bøc xóc. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh lµ biÖn ph¸p tèi −u cho viÖc n©ng cao vai trß cña DNNN trong nÒn KTTT. Tr−íc sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¹nh tranh th× vai trß cña DNNN cµng cÇn ®−îc kh¼ng ®Þnh, nÕu kh«ng vai trß ®ã sÏ bÞ mê nh¹t. Tuy nhiªn, n¨ng lùc c¹nh tranh cña DNNN trªn c¶ thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc cßn qu¸ thÊp. M«i tr−êng kinh doanh cho sù ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ch−a hoµn chØnh, ®ång bé. Ngoµi nh÷ng cè g¾ng nç lùc cña b¶n th©n DNNN, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, víi sù héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ m¹nh mÏ hiÖn nay, rÊt cÇn cã sù hç trî tõ phÝa Nhµ n−íc tiÕp søc cho doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, c¸c DNNN ViÖt Nam bªn c¹nh phÊn ®Êu ph¸t huy thÕ m¹nh cña m×nh th× còng cÇn ra søc häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi kÓ c¶ nh÷ng thµnh c«ng vµ thÊt b¹i ®Ó lµm bµi häc cho b¶n th©n. Nh÷ng gi¶i ph¸p tµi chÝnh mµ luËn ¸n ®−a ra chñ yÕu mang tÝnh gîi më, viÖc ¸p dông ra sao cßn tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn mçi doanh nghiÖp. MÆc dï t¸c gi¶ ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong nghiªn cøu, nh−ng ®©y lµ mét ®Ò tµi kh¸ réng, ®iÒu kiÖn t×m hiÓu cßn h¹n chÕ. V× vËy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. T¸c gi¶ rÊt mong nhËn ®−îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp quÝ b¸u cña c¸c nhµ khoa häc, c¸c ®ång nghiÖp ®Ó luËn ¸n ®−îc hoµn thiÖn h¬n.