Đề tài Cải cách hệ thống ngân hàng một số nước châu Á sau khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực

07), tr. 41 - 43. 1 Më §ÇU 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi nghiªn cøu Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh- tiÒn tÖ khu vùc Ch©u ¸ x¶y ra ®Çu tiªn ë Th¸i Lan vµo ®Çu th¸ng 7- 1997, sau ®ã lan réng sang mét lo¹t quèc gia kh¸c trong khu vùc. C¸c n−íc Ch©u ¸ sau khñng ho¶ng ®· ¸p dông nhiÒu gi¶i ph¸p ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau, c¶ quèc tÕ vµ khu vùc, c¶ vi m« lÉn vÜ m« trong ®ã tËp trung chñ yÕu vµo cñng cè hÖ thèng ng©n hµng, tÝch cùc thùc hiÖn c¶i c¸ch trªn nhiÒu lÜnh vùc nh»m lÊy l¹i niÒm tin cña giíi ®Çu t−. HÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng ®iÓm yÕu cña c¸c nÒn kinh tÕ Ch©u ¸. Do vËy, viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng, x©y dùng mét thÓ chÕ tµi chÝnh - ng©n hµng lµnh m¹nh lµ gi¶i ph¸p träng t©m cña c¸c n−íc Ch©u ¸ nh»m kh¾c phôc khñng ho¶ng, phôc håi kinh tÕ. C¸c chÝnh s¸ch nh»m c¬ cÊu l¹i c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®· ®æ vì nh− s¸p nhËp hoÆc chuyÓn giao c¸c c¬ së tµi chÝnh yÕu kÐm vµo c¸c c¬ së lµm ¨n hiÖu qu¶ h¬n. C¸c ng©n hµng míi nµy ph¶i ®−îc s¾p xÕp vµ c¶i c¸ch phï hîp víi c¸c chuÈn mùc quèc tÕ; thùc hiÖn c«ng khai, minh b¹ch tµi chÝnh vµ ®Ó cho kiÓm to¸n quèc tÕ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c ng©n hµng. §iÒu nµy buéc c¸c ng©n hµng ph¶i xo¸ bá hoµn toµn c¸c kho¶n cho vay kh«ng sinh lêi (NPLs), h¹n chÕ cho vay tíi c¸c doanh nghiÖp, dù ¸n kh«ng hiÖu qu¶. C¸c kho¶n nî khã ®ßi sÏ ®−îc c¬ cÊu l¹i d−íi d¹ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ng©n hµng hoÆc chuyÓn giao cho c«ng ty qu¶n lý vµ mua b¸n nî… ë møc ®é nµo ®ã, c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p nµy ®· thµnh c«ng trong viÖc ng¨n chÆn khñng ho¶ng, kh¾c phôc nh÷ng tæn thÊt do nã g©y ra vµ ph¸t triÓn hÖ thèng ng©n hµng theo h−íng lµnh m¹nh vµ minh b¹ch h¬n. Tuy nhiªn, quy m«, møc ®é trÇm träng, tÝnh th−êng xuyªn vµ ®Æc biÖt lµ tÝnh l©y lan cña khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· khiÕn cho c¸c nhµ kinh tÕ häc nghi ngê vÒ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng vµ ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p kh¸c nhau nh»m c¶i tæ nã. N¨m 2001, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· phª duyÖt Ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch ng©n hµng tæng thÓ kÕt hîp víi triÓn khai C¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n−íc. Do ®ã, viÖc nghiªn cøu vµ vËn dông linh ho¹t c¸c bµi häc tõ thùc tiÔn c¶i c¸ch ng©n hµng cña mét sè n−íc Ch©u ¸ lµ hÕt søc cÇn thiÕt, nh»m x©y dùng, ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p trong qu¸ tr×nh t¸i c¬ cÊu vµ tiÕp tôc ®æi míi hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam. Cho ®Õn nay ch−a cã ®Ò tµi hay c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo ®Ò cËp cã tÝnh hÖ thèng vµ toµn diÖn vÒ vÊn ®Ò trªn. Víi lÝ do ®ã, t«i chän ®Ò tµi: “C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng mét sè n−íc Ch©u ¸ sau khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc: tr−êng hîp Th¸i Lan, Hµn Quèc vµ Malaysia”. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu C¸c n−íc Ch©u ¸ ®· v−ît qua khñng ho¶ng, phôc håi víi tèc ®é nhanh vµ ®ang tõng b−íc ph¸t triÓn. C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy nhanh qu¸ tr×nh phôc håi ®· vµ ®ang ®−îc thùc hiÖn ë c¸c n−íc nµy. §©y lµ vÊn ®Ò thu hót sù quan t©m cña c¸c häc gi¶, c¸c nhµ nghiªn cøu vµ c¸c nhµ kinh tÕ trong vµ ngoµi n−íc. §· cã mét sè cuèn s¸ch, c«ng tr×nh nghiªn cøu, bµi b¸o, tham luËn héi th¶o khoa häc bµn tíi nh÷ng vÊn ®Ò tæng thÓ hoÆc tõng khÝa c¹nh riªng biÖt vÒ qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ë c¸c n−íc Ch©u ¸, tõ ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay. §Æc biÖt lµ mét sè cuèn s¸ch nh−: “Chñ nghÜa t− b¶n hiÖn ®¹i - Khñng ho¶ng kinh tÕ vµ ®iÒu chØnh” chñ biªn: PGS.TS Lª Bé LÜnh; “ Khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ: §Æc tr−ng vµ c¸c chØ sè b¸o ®éng” cña PGS. TSKH Vâ §¹i L−îc, “C¶i c¸ch hÖ thèng tµi chÝnh NhËt B¶n nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 90 vµ bµi häc cho ViÖt Nam” cña NguyÔn Minh Phong, LuËn ¸n tiÕn sü “§¸nh gi¸ sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña c¸c n−íc ASEAN d−íi gãc ®é ng©n hµng vµ ¸p dông kinh nghiÖm ViÖt Nam” cña TS. NguyÔn Ph−¬ng Th¶o. Mét sè cuèn s¸ch tiªu biÓu cña ph−¬ng T©y ®· lý gi¶i vµ ®−a c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc vµ ng¨n ngõa khñng ho¶ng nh−: TÝnh bÊt æn cña hÖ thèng tµi chÝnh quèc tÕ (Oliver Davanne, 2000); Kinh tÕ chÝnh trÞ cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ (Stephan Haggard, 2000). Tuy nhiªn, viÖc kh¶o cøu vÊn ®Ò nµy mét c¸ch cã hÖ thèng vÉn ®ßi hái nhiÒu c«ng søc cña c¸c nhµ nghiªn cøu. Cßn nhiÒu th¸ch thøc ®ang ®Æt ra cho qu¸ tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ nãi chung vµ hÖ thèng ng©n hµng nãi riªng ë c¸c n−íc Ch©u ¸. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, t¸c gi¶ muèn tiÕp tôc nghiªn cøu qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ë mét sè n−íc Ch©u ¸ sau khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc, trªn c¬ së kÕ thõa vµ ph¸t triÓn c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· cã. 3. §èi t−îng vµ môc ®Ých nghiªn cøu 2 §èi t−îng vµ môc ®Ých bao trïm lµ ph©n tÝch qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ng©n hµng t¹i mét sè n−íc Ch©u ¸ tõ sau khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc 1997 - 1998 ®Õn nay. LuËn ¸n tËp trung nghiªn cøu c¶i c¸ch ng©n hµng t¹i mét sè n−íc Ch©u ¸ ®Ó rót ra c¸c bµi häc kinh nghiÖm cho qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n ViÖt Nam. Do ®ã môc ®Ých cô thÓ lµ: Thø nhÊt, kh¶o s¸t khung khæ lý thuyÕt vµ thùc tiÔn cña c¶i c¸ch ng©n hµng ë c¸c n−íc Ch©u ¸. Thø hai, ph©n tÝch thùc tiÔn c¶i c¸ch ng©n hµng t¹i mét sè n−íc Ch©u ¸, tËp trung ph©n tÝch 3 tr−êng hîp: Th¸i Lan, Hµn Quèc vµ Malaysia. Thø ba, kh¸i qu¸t, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ng©n hµng ViÖt Nam vµ tõ nh÷ng bµi häc cña Ch©u ¸, tr×nh bµy nh÷ng hµm ý chÝnh s¸ch ®èi víi ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 4. Ph¹m vi nghiªn cøu Ph¹m vi cña ®Ò tµi chØ giíi h¹n ë viÖc nghiªn cøu c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ë mét sè n−íc Ch©u ¸ tõ sau khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc 1997 - 1998 ®Õn nay, trong ®ã tËp trung ph©n tÝch ng©n hµng Th−¬ng m¹i lµ chñ yÕu, sù ph©n tÝch ng©n hµng Trung −¬ng chØ cã ý nghÜa lµm râ vai trß ®èi víi sù ph¸t triÓn an toµn cña hÖ thèng. Mét sè n−íc Ch©u ¸ ë ®©y chØ giíi h¹n ph©n tÝch 3 tr−êng hîp: Th¸i Lan, Hµn Quèc vµ Malaysia. §©y lµ nh÷ng n−íc n»m ë trung t©m cña khñng ho¶ng, tuy nhiªn nguyªn nh©n dÉn ®Õn khñng ho¶ng, møc ®é ¶nh h−ëng kh¸c nhau, do ®ã bªn c¹nh nh÷ng biÖn ph¸p chung, mçi n−íc ®· ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc khñng ho¶ng riªng. V× vËy, sù ph©n tÝch tËp trung vµo 3 n−íc nµy ®Ó cã so s¸nh, ®¸nh gi¸ vµ rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm trong phßng ngõa còng nh− kh¾c phôc v−ît qua khñng ho¶ng. 5. NhiÖm vô nghiªn cøu LuËn ¸n tËp trung vµo ba c©u hái chÝnh: (1) V× sao ph¶i c¶i c¸ch ng©n hµng xÐt ë gi¸c ®é lý luËn? (2) Thùc tiÔn c¶i c¸ch ng©n hµng ë c¸c n−íc Ch©u ¸ cã ®Æc ®iÓm g× vµ chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p cña mçi quèc gia nh− thÕ nµo? (3) TriÓn väng vµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®Ó rót ra nh÷ng gîi ý chÝnh s¸ch cho ViÖt Nam trong c¶i c¸ch ng©n hµng lµ g×? 6. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu lµ duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö. Xem xÐt cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ diÔn ra ë møc ®é nghiªm träng kh¸c nhau ë tõng n−íc, víi nh÷ng nguyªn nh©n vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc kh¸c nhau; tuy nhiªn, ®Òu cã nh÷ng biÓu hiÖn chung cña khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ng©n hµng. Ph©n tÝch c¶i c¸ch ng©n hµng trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch c¸c lÜnh vùc kh¸c cña nÒn kinh tÕ. Nghiªn cøu c¶i c¸ch ng©n hµng ë Ch©u ¸ nh»m vµo nh÷ng ®ßi hái thùc tiÔn cña ®Êt n−íc hiÖn nay. Tõ ®ã thÊy ®−îc t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng vµ nh÷ng c¶i c¸ch ®èi víi c¸c n−íc, vµ chóng ta cã thÓ häc ®−îc nh÷ng g× tõ kinh nghiÖm v−ît qua khñng ho¶ng ®ã. Ngoµi ra, luËn ¸n cßn sö dông mét sè ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ kh¸c nh−: tæng hîp, ph©n tÝch, so s¸nh ®Ó lµm næi bËt kÕt qu¶ nghiªn cøu. 7. §ãng gãp cña luËn ¸n LuËn ¸n cã thÓ cã ®−îc mét sè ®ãng gãp nh− sau: Thø nhÊt, LuËn ¸n cho r»ng, viÖc t¸i c¬ cÊu hÖ thèng ng©n hµng ph¶i dùa trªn nguyªn t¾c b¶o vÖ lîi Ých ng−êi göi tiÒn vµ tr¸ch nhiÖm vÒ thiÖt h¹i tr−íc hÕt ph¶i do cæ ®«ng g¸nh chÞu. Thø hai, viÖc t¸i c¬ cÊu ph¶i ph¶i g¾n víi viÖc duy tr× c¸c chuÈn mùc tÝn dông vµ khuyÕn khÝch hoÆc b¾t buéc t¨ng vèn tõ khu vùc t− nh©n. Thø ba, qu¸ tr×nh t¸i cÊu tróc hÖ thèng ng©n hµng cÇn c©n nh¾c thËn träng c¸c yÕu tè nh− chi phÝ tµi chÝnh, thêi gian, uy tÝn cña hÖ thèng ng©n hµng ®èi víi ng−êi göi tiÒn, trong ®ã uy tÝn vµ lßng tin cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh. Thø t−, LuËn ¸n ®−a ra ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn nh»m x©y dùng mét hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng an toµn, minh b¹ch vµ tu©n thñ luËt ph¸p sau nh÷ng ph©n tÝch l«gÝc vÒ tiÕn tr×nh tæng thÓ t¸i cÊu tróc hÖ thèng ng©n hµng ë Th¸i Lan, Hµn Quèc vµ Malaysia. Ph−¬ng ph¸p luËn chiÕn l−îc nµy bao gåm c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n vµ thùc thi mét c¸ch ®ång bé nh»m x©y dùng mét hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng lµnh m¹nh - huyÕt m¹ch cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Cuèi cïng, LuËn ¸n tËp trung vµo tÝnh kh¶ dông cña 3 gi¶i ph¸p ®èi víi ViÖt Nam gåm: i) C¶i c¸ch thÓ chÕ, theo ®ã c¶i c¸ch ng©n hµng ph¶i ®−îc tiÕn hµnh triÖt ®Ó vµ ®ång bé víi c¸c lÜnh vùc kh¸c cña nÒn kinh tÕ, chó träng ®Æc biÖt ®Õn tÝnh ®éc lËp cña ng©n hµng trung −¬ng. ii) N©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i. iii) ¸p dông nguyªn t¾c qu¶n lý rñi ro còng nh− c¸c gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu nî xÊu. LuËn ¸n cho r»ng qu¶n lý nhµ n−íc ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i cÇn dùa trªn nguyªn t¾c kh¸ch quan, ®iÒu 3 hoµ lîi Ých cña c¸c bªn cã liªn quan vµ ®¶m b¶o c©n ®èi vÜ m«. Chèng l¹i c¸c ho¹t ®éng ngÇm tay 3: nhµ n−íc - ng©n hµng - doanh nghiÖp lµ chñ ®Ò cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn trong t−¬ng lai. 8. KÕt cÊu cña luËn ¸n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, phô lôc vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn ¸n ®−îc kÕt cÊu thµnh 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Bèi c¶nh cña c«ng cuéc c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ë c¸c n−íc Ch©u ¸. Ch−¬ng 2: C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ë c¸c n−íc Ch©u ¸ sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc. Ch−¬ng 3: Bµi häc kinh nghiÖm vµ nh÷ng gîi ý chÝnh s¸ch cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®æi míi ho¹t ®éng ng©n hµng. 4 Ch−¬ng 1 Bèi c¶nh cña c«ng cuéc c¶i c¸ch hÖ thèng Ng©n hμng ë c¸c n−íc Ch©u ¸ 1.1. LÞch sö ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng 1.1.1. Sù ra ®êi cña hÖ thèng ng©n hµng - kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr−êng TiÒn tÖ mét khi ra ®êi, ®ãng vai trß lµ hiÖn th©n cña gi¸ trÞ, ®¹i biÓu cña cña c¶i phæ biÕn trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, dÇn dÇn trë thµnh ®èi t−îng cho mét lo¹i h×nh kinh doanh míi, ®ã lµ kinh doanh tiÒn tÖ. ThÓ chÕ ng©n hµng chÝnh lµ tæ chøc kinh tÕ thùc hiÖn chøc n¨ng ®ã, lóc ®Çu d−íi h×nh thøc s¬ khai. Ngµy nay, hÖ thèng ng©n hµng trong mçi n−íc ®−îc tæ chøc thµnh hai cÊp: Ng©n hµng Trung −¬ng vµ c¸c ng©n hµng trung gian. Mèi quan hÖ gi÷a ng©n hµng Trung −¬ng vµ c¸c ng©n hµng trung gian lµ mèi quan hÖ gi÷a ng−êi lµm chøc n¨ng qu¶n lÝ nhµ n−íc vÒ tiÒn tÖ - tÝn dông - ng©n hµng víi ng−êi bÞ qu¶n lÝ. Ng©n hµng Trung −¬ng kh«ng quan hÖ trùc tiÕp víi kh¸ch hµng lµ c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n kinh doanh trªn thÞ tr−êng. Ng©n hµng trung gian ho¹t ®éng chÝnh lµ kinh doanh tiÒn tÖ b»ng viÖc nhËn c¸c kho¶n tiÒn göi cã tr¶ l·i ®Ó thu hót vèn nhµn rçi, råi dïng chÝnh nh÷ng kho¶n ®ã ®Ó cho vay l¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn. 1.1.2. Vai trß cña hÖ thèng ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ. 1.1.2.1. Vai trß cña ng©n hµng Trung −¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng a) Ng©n hµng Trung −¬ng cã nhiÖm vô x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia lµ chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« mµ trong ®ã ng©n hµng Trung −¬ng sö dông c¸c c«ng cô cña m×nh ®Ó ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t khèi l−îng tiÒn cung øng, nh»m ®¶m b¶o sù æn ®Þnh gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn, ®ång thêi, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ, ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm. Nh− vËy, ®Ó thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, Ng©n hµng Trung −¬ng sö dông c¸c c«ng cô sau: (1) C«ng cô dù tr÷ b¾t buéc; (2) ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu; (3) NghiÖp vô thÞ tr−êng më; (4) Tû gi¸ hèi ®o¸i; (5) C¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ: h¹n møc tÝn dông, c«ng cô l·i suÊt. b) Chøc n¨ng gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng Ng©n hµng Trung −¬ng thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt, gi¸m s¸t th−êng xuyªn ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng kinh doanh nh»m ®¶m b¶o sù æn ®Þnh cña hÖ thèng ng©n hµng vµ b¶o vÖ kh¸ch hµng - b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña kh¸ch hµng víi t− c¸ch lµ ng−êi ®i vay vµ thóc ®Èy c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ th«ng qua quy ®Þnh vÒ chÊt l−îng vµ sù cËp nhËt cña th«ng tin. 1.1.2.2. Vai trß cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng Vai trß ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i thÓ hiÖn qua c¸c chøc n¨ng c¨n b¶n cña nã lµ dÉn vèn tõ ng−êi tiÕt kiÖm ®Õn ng−êi chi tiªu, nh»m n©ng cao n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ cña toµn bé nÒn kinh tÕ. V× vËy, ho¹t ®éng ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña c¸c ng©n hµng sÏ ®−îc xem xÐt chñ yÕu d−íi gãc ®é huy ®éng vµ ph©n phèi vèn, gãp phÇn t¹o lËp m«i tr−êng tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ mang tÝnh phæ qu¸t. 1.2. T¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ vµ tù do hãa tµi chÝnh 1.2.1. Tù do ho¸ tµi chÝnh lµ xu thÕ tÊt yÕu HÖ thèng tµi chÝnh quèc tÕ ®ang tr¶i qua nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ theo xu h−íng ®Èy m¹nh toµn cÇu ho¸ vµ tù do ho¸ tµi chÝnh do sù thay ®æi mang tÝnh c¸ch m¹ng trong c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng. M¸y tÝnh ®· gióp nh÷ng ng−êi ®Çu t− tiÒm n¨ng tiÕp cËn ®−îc víi th«ng tin vÒ gi¸ tµi s¶n víi chi phÝ Ýt nhÊt vµ trong thêi gian ng¾n nhÊt. §ång thêi, lµm cho c¸c chÝnh phñ gÆp khã kh¨n h¬n trong viÖc kiÓm so¸t c¸c dßng vèn quèc tÕ. Tù do ho¸ tµi chÝnh khiÕn sù c¹nh tranh thu hót vèn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng gay g¾t. Mét mÆt, nã t¹o c¬ héi ph¸t triÓn cho c¸c n−íc th«ng qua viÖc tiÕp cËn dÔ dµng ®Õn c¸c luång vèn quèc tÕ. MÆt kh¸c, ®Æt c¸c n−íc tr−íc nguy c¬ cña nh÷ng biÕn ®éng tµi chÝnh. V× thÕ, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ héi nhËp nh− thÕ nµo, theo lé tr×nh nµo ®Ó lîi Ých thu ®−îc tõ ®ã lµ lín nhÊt vµ hËu qu¶, rñi ro ph¶i g¸nh chÞu lµ nhá nhÊt. 1.2.2. Toµn cÇu hãa ®ßi hái ph¶i c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng Tù do ho¸ tµi chÝnh sÏ khiÕn cho hÖ thèng tµi chÝnh néi ®Þa dÔ bÞ t¸c ®éng cña hiÖu øng l©y lan tõ bªn ngoµi. Sù t¨ng lªn vÒ qui m« còng nh− thay ®æi c¬ cÊu cña c¸c nguån vèn vµo c¸c n−íc Ch©u ¸ lµm t¨ng møc ®é dÔ bÞ tæn 5 th−¬ng cña khu vùc tµi chÝnh tr−íc nguy c¬ biÕn ®éng vµ ®¶o ng−îc cña c¸c luång vèn nµy, cïng víi sù yÕu kÐm cña hÖ thèng tµi chÝnh- ng©n hµng ®· t¹o ra mét nÒn kinh tÕ bong bãng. Trong bèi c¶nh nh− vËy, ph¶i ®¶m b¶o c¸c quy luËt thÞ tr−êng trong sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng, mét hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng “chuÈn ho¸” ®ang lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt, v× vËy ph¶i chñ ®éng c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng. 1.3. Khñng ho¶ng tµi chÝnh- tiÒn tÖ khu vùc vµ sù cÇn thiÕt ph¶i c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng 1.3.1. Lý luËn vÒ khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ng©n hµng 1.3.1.1. Kh¸i niÖm vÒ khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ Khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ lµ t×nh tr¹ng rèi lo¹n vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ (mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn) vµ bao gåm c¶ sù ®æ vì hµng lo¹t cña c¸c ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp, do nguyªn nh©n tõ néi t¹i bªn trong hay do sù l©y nhiÔm tõ bªn ngoµi ®èi víi mét nÒn kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸, khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ng©n hµng cã thÓ l©y lan v−ît ra ngoµi ph¹m vi mét quèc gia vµ nã trë thµnh khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ. Khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ng©n hµng ph¶n ¸nh nh÷ng m©u thuÉn, bÊt æn bªn trong cña nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh vËn ®éng. 1.3.1.2. Mét sè m« h×nh gi¶i thÝch khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ng©n hµng a) M« h×nh khñng ho¶ng thÕ hÖ thø nhÊt Theo m« h×nh nµy, khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ ®−îc gi¶i thÝch lµ sù xa hoa, l·ng phÝ cña c¸c chÝnh phñ. §iÒu ®ã cã nghÜa, chÝnh phñ duy tr× béi chi ng©n s¸ch qu¸ møc trong thêi gian dµi vµ in tiÒn ®Ó bï ®¾p sù th©m hôt nµy, ®ång thêi ph¶i dïng l−îng dù tr÷ ngo¹i hèi h¹n hÑp ®Ó duy tr× tû gi¸ hèi ®o¸i ë møc cè ®Þnh. ChÝnh s¸ch nµy kh«ng thÓ duy tr× ®−îc l©u vµ c¸c nhµ ®Çu t− cã khuynh h−íng n¾m gi÷ ®ång ngo¹i tÖ cã møc l¹m ph¸t thÊp h¬n, mÆt kh¸c chÝnh c¸c nhµ ®Çu t− còng cho r»ng, mét quèc gia duy tr× chÝnh s¸ch ®Þnh gi¸ cao ®ång néi tÖ th× khã cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh l©u dµi vµ hä sÏ tÊn c«ng ®ång néi tÖ. b) M« h×nh khñng ho¶ng thÕ hÖ thø hai Theo m« h×nh nµy, chÝnh phñ muèn hay kh«ng muèn b¶o vÖ tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh cña m×nh lµ tuú thuéc vµo sù ®¸nh ®æi gi÷a biÕn ®éng kinh tÕ vÜ m« hiÖn t¹i vµ lßng tin trong t−¬ng lai. §Ó cè ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i, ®ßi hái chÝnh phñ ph¶i sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó duy tr× sù æn ®Þnh cña ®ång b¶n tÖ. Khi n©ng l·i suÊt ®ång b¶n tÖ, ®ång thêi còng dÉn ®Õn sù gi¶m sót t¨ng tr−ëng kinh tÕ. ChÝnh phñ khi ®ã cho r»ng viÖc duy tr× tû gi¸ lµ kh«ng ®¸ng gi¸. Nguyªn nh©n cña khñng ho¶ng lµ b¶o vÖ sù ngang gi¸ gi÷a ®ång b¶n tÖ vµ ngo¹i tÖ lµ ph¶i tr¶ gi¸ nµo ®ã nh− ®ßi hái ph¶i duy tr× l·i suÊt cao vµ hy sinh t¨ng tr−ëng kinh tÕ...NÕu thÞ tr−êng nghi ngê vµo kh¶ n¨ng cña chÝnh phñ vµ hä cho r»ng viÖc duy tr× ®ã sím hay muén råi còng thÊt b¹i th× giíi ®Çu c¬ sÏ tÊn c«ng vµo ®ång b¶n tÖ, v× hä dù ®o¸n nÒn kinh tÕ sÏ suy yÕu trong t−¬ng lai hoÆc chØ ®¬n thuÇn lµ dù ®o¸n. c) M« h×nh khñng ho¶ng thÕ hÖ thø ba C¸c nhµ kinh tÕ häc ®· kh¼ng ®Þnh, cÇn cã mét m« h×nh thÕ hÖ thø ba gi¶i thÝch khñng ho¶ng, v× cho r»ng, c¶ m« h×nh thÕ hÖ thø nhÊt lÉn m« h×nh thÕ hÖ thø hai ®Òu kh«ng cã yÕu tè “bïng næ chu kú kinh tÕ” trªn thÞ tr−êng tµi s¶n. C¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh chÞu ¶nh h−ëng rÊt lín cña nh÷ng chÝnh s¸ch b¶o l·nh ngÇm cña chÝnh phñ. Ng−êi ta cho r»ng, nguyªn nh©n næ ra khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ lµ sù ®Çu t− qu¸ møc vµ t×nh tr¹ng bong bãng gi¸ tµi s¶n, mµ c¨n nguyªn cña nã chÝnh lµ tõ sù b¶o l·nh ngÇm vµ b¶o l·nh chÝnh thøc cña ChÝnh phñ ®· dÉn ®Õn rñi ro ®¹o ®øc. M« h×nh nµy ®· m« t¶ ®−îc nguyªn nh©n c¬ b¶n cña khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸. 1.3.2. Khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ (1997 -1998) 1.3.2.1. §Æc ®iÓm cña hÖ thèng ng©n hµng Ch©u ¸ tr−íc khñng ho¶ng MÆc dï hÖ thèng tµi chÝnh ë c¸c n−íc Ch©u ¸ ®· ®¹t ®−îc nh÷ng tiÕn bé nhÊt ®Þnh, song vÉn ho¹t ®éng theo ph−¬ng thøc kh«ng cã thÞ tr−êng tr¸i phiÕu, thiÕu sù gi¸m s¸t an toµn vµ ë mét sè n−íc, vai trß can thiÖp cña ChÝnh phñ cßn lín. Nh÷ng yÕu kÐm nµy biÓu hiÖn: HÖ thèng tµi chÝnh ph¸t triÓn khËp khiÔng chñ yÕu dùa vµo ng©n hµng; hÖ thèng ng©n hµng yÕu kÐm, hÖ thèng thÓ chÕ kÐm ph¸t triÓn, kh«ng ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. 1.3.2.2. Nguyªn nh©n cña khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ Ch©u ¸ - yªu cÇu ph¶i c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng Nguyªn nh©n cña khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ theo chóng t«i lµ b¾t ®Çu tõ sù yÕu kÐm cña hÖ thèng ng©n hµng nãi chung vµ ng©n hµng th−¬ng m¹i nãi riªng, ®ã lµ: (a) Vay nî n−íc ngoµi ngµy cµng gia t¨ng; (b) Rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông ngµy cµng t¨ng; (c) Sù bÊt hîp lý vÒ thêi h¹n thanh to¸n, vµ (d)Ng©n hµng Trung −¬ng trong vai trß gi¸m s¸t tÝnh an toµn cña hÖ thèng ®· níi láng trong c¸c chÝnh s¸ch, quyÕt ®Þnh trong khi hÖ thèng c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i cång kÒnh, chÊt l−îng yÕu. Ngoµi ra, nguyªn nh©n cña cuéc khñng ho¶ng kh«ng chØ lµ sù yÕu kÐm cña lÜnh vùc tµi chÝnh, mµ quan träng h¬n, cßn phô thuéc vµo møc ®é dÔ bÞ tæn th−¬ng cña c¬ cÊu tµi chÝnh. 7 Ch−¬ng 2 c¶i c¸ch hÖ thèng Ng©n hμng ë c¸c n−íc Ch©u ¸ sau cuéc khñng ho¶ng tμi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc 2.1. Môc tiªu c¶i c¸ch 2.1.1. CÊu tróc l¹i l¹i hÖ thèng nh»m x©y dùng mét thÓ chÕ tµi chÝnh - ng©n hµng lµnh m¹nh, minh b¹ch C¸c n−íc trong khu vùc ®· thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p c¬ cÊu l¹i khu vùc tµi chÝnh: ®ãng cöa hoÆc ®Æt n»m d−íi sù kiÓm so¸t cña c¬ quan c¬ cÊu l¹i c¸c ng©n hµng, hÇu hÕt c¸c ChÝnh phñ ®· ra c¸c b¶n b¸o c¸o vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña hÖ thèng tµi chÝnh n−íc m×nh vµ ph¸t hµnh c¸c b¶o l·nh chÝnh thøc. ChÝnh phñ trªn thùc tÕ ®· trë thµnh chñ së h÷u cña rÊt nhiÒu tæ chøc tµi chÝnh bÞ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ®iÒu nµy cã nghÜa lµ trë thµnh mét nh©n tè quan träng trong viÖc quyÕt ®Þnh quy m« cña c¸c lùa chän t¸i c¬ cÊu khu vùc tµi chÝnh. 2.1.2. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hÖ thèng ng©n hµng 2.1.2.1. T¨ng c−êng n¨ng lùc vÒ tµi chÝnh cña hÖ thèng ng©n hµng Môc tiªu ®Æt ra cña c¶i c¸ch ng©n hµng ë c¸c n−íc Ch©u ¸ vÒ n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh, ®ã lµ: Thø nhÊt, tËp trung gi¶i quyÕt c¸c kho¶n nî xÊu, gi¶i to¶ c¸c kho¶n nî ®ãng b¨ng, c¸c kho¶n tµi s¶n thÕ chÊp,... lµm trong s¹ch t×nh h×nh tµi chÝnh, trong s¹ch b¶ng b¸o c¸o tµi chÝnh cña ng©n hµng. Thø hai, ChÝnh phñ cÊp vèn cho c¸c ng©n hµng b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau ®Ó ®¶m b¶o tû lÖ an toµn vèn tèi thiÓu. Gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®ã lµ: (1) Thµnh lËp C«ng ty mua b¸n nî vµ gi¶i quyÕt tµi s¶n thÕ chÊp; (2) ChÝnh phñ cho vay t¸i cÊp vèn, hoÆc mua cæ phÇn trong c¸c ng©n hµng ®Ó th«ng qua ®ã cÊp vèn cho ng©n hµng; (3) S¸p nhËp, b¸n l¹i, quèc h÷u ho¸,... c¸c ng©n hµng yÕu kÐm;(4) Kh«i phôc nguån tÝn dông. 2.1.2.2. N©ng cao n¨ng lùc qu¶n trÞ vµ ®iÒu hµnh theo th«ng lÖ vµ chuÈn mùc quèc tÕ C¸c quèc gia trong khu vùc ®· khuyÕn khÝch ph¸t triÓn thÞ tr−êng vèn b»ng c¸ch xo¸ bá nh÷ng c¶n trë vÒ thuÕ, ®ång thêi x©y dùng mét c¬ chÕ thÓ chÕ cho c¸c thÞ tr−êng s¬ cÊp vµ thø cÊp. T¨ng c¹nh tranh b»ng c¸ch gi¶m bít c¸c c¶n trë gia nhËp thÞ tr−êng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, ®Æc biÖt cÇn cã sù tham gia cña c¸c ng©n hµng n−íc ngoµi. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®Çu t− vèn cho c¸c c«ng ty gia ®×nh, ®iÒu hµnh ng©n hµng theo kiÓu truyÒn thèng gia ®×nh Ch©u ¸, cã tÝnh chÊt ®éc ®o¸n, chuyªn quyÒn. H×nh thµnh c¸c bé phËn qu¶n lý rñi ro cã tÝnh chÊt ®éc lËp víi c¸c bé phËn quyÕt ®Þnh cho vay vµ b¶o l·nh trªn c¬ së HiÖp −íc Basel II, rµ so¸t l¹i hÖ thèng luËt lÖ qu¶n lý tµi chÝnh - tiÒn tÖ, c¸c thiÕt chÕ an toµn ho¹t ®éng ng©n hµng nh»m t¨ng c−êng hiÖu lùc qu¶n lý ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông, ®Çu t−, b¶o l·nh, ngo¹i hèi ... 2.2. Néi dung c¶i c¸ch 2.2.1. ChiÕn l−îc c¶i c¸ch ng©n hµng Ch©u ¸ 2.2.1.1. S¸p nhËp vµ gi¶i thÓ ng©n hµng Tr−íc tiªn, ®¸nh gi¸ kÞp thêi vµ mang tÝnh hÖ thèng nh»m ph©n lo¹i c¸c ng©n hµng; gi¶i thÓ c¸c ng©n hµng yÕu kÐm,; c¬ cÊu l¹i hoÆc s¸p nhËp, cho ph¸ s¶n v.v...hay nãi c¸ch kh¸c, chØ nh÷ng ng©n hµng cã thÓ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ míi ®−îc tiÕp tôc ho¹t ®éng. HiÖn nay, ë c¸c n−íc Ch©u ¸, c¸c ng©n hµng ®−îc ph©n ra thµnh 3 lo¹i: (a) Nh÷ng ng©n hµng ho¹t ®éng tèt l lµ nh÷ng ng©n hµng cã tû lÖ vèn tèi thiÓu so víi tæng tµi s¶n cã cao h¬n 8%µ nh÷ng ; (b) Nh÷ng ng©n hµng cÇn ®−îc t¨ng vèn lµ nh÷ng ng©n hµng cã chØ sè trªn n»m gi÷a 8% vµ 2%, (c) Nh÷ng ng©n hµng cÇn ph¶i ngõng ho¹t ®éng vµ cÇn ®−îc chÝnh phñ mua l¹i hoÆc s¸p nhËp lµ nh÷ng ng©n hµng cã chØ sè trªn nhá h¬n 2%. 2.2.1.2. Minh b¹ch vµ c«ng khai ho¸ ho¹t ®éng ng©n hµng Xem xÐt vµ ®iÒu chØnh l¹i thÓ chÕ luËt ph¸p, nh»m kh¾c phôc nh÷ng khe hë trong chÕ ®é kÕ to¸n, qu¶n lý vµ gi¸m s¸t nh»m t¨ng c−êng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh vµ tÝnh minh b¹ch. Sù cÇn thiÕt ph¶i kh¾c phôc ®iÓm yÕu trong viÖc kiÓm so¸t, ®iÒu tiÕt, h¹ch to¸n, kiÓm to¸n vµ c¸c tiªu chuÈn ph¸p lý ®· ®−îc nhÊn m¹nh sau khñng ho¶ng. 2.2.1.3. Thµnh lËp c«ng ty qu¶n lÝ nî vµ khai th¸c tµi s¶n ChuyÓn c¸c kho¶n nî khã ®ßi sang cho mét c«ng ty qu¶n lý vµ mua b¸n nî nh»m gi¶m bít g¸nh nÆng nî cho c¸c ng©n hµng; cã thÓ cÊp vèn cho c¸c ng©n hµng cã kh¶ n¨ng tån t¹i trong khi c¬ cÊu l¹i. Sau khñng ho¶ng, c¸c n−íc trong khu vùc ®· lÇn l−ît thiÕt lËp c¸c tæ chøc míi cã chøc n¨ng theo dâi tµi chÝnh ®éc lËp vµ qu¶n lý tµi s¶n/nî. C¸c tæ chøc nµy, mét mÆt chØ ra c¸c mãn nî xÊu vµ x¸c ®Þnh t×nh tr¹ng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng. MÆt 8 kh¸c, ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p ®èi víi c¸c mãn nî xÊu b»ng c¸ch mua l¹i c¸c mãn nî xÊu ®ã vµ tæ chøc b¸n hoÆc chuyÓn ®æi chóng th«ng qua ®Êu gi¸, t− nh©n ho¸. 2.2.1.4. T¨ng c−êng chÊt l−îng cho vay vµ c¬ cÊu l¹i nguån vèn Sau khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tµi s¶n kÐm cña ng©n hµng, t¸i cÊp vèn lµ mét hµnh ®éng tiÕp theo nh»m t¨ng c−êng l¹i kh¶ n¨ng tµi chÝnh cho c¸c ng©n hµng, lµm cho c¸c ng©n hµng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vÒ lµnh m¹nh vèn. 2.2.2. Néi dung c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ë: Th¸i lan, Malaysia vµ Hµn quèc 2.2.2.1. C¶i c¸ch ng©n hµng ë Th¸i Lan ë Th¸i Lan, viÖc chÊn chØnh vµ c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng trë thµnh mèi quan t©m hµng ®Çu cña chÝnh phñ. Ngoµi viÖc hç trî c¸c gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh c¬ cÊu nî nh»m gióp hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i æn ®Þnh kinh doanh, phôc håi uy tÝn trong ho¹t ®éng tÝn dông, ChÝnh phñ ®· ®ãng cöa, gi¶i thÓ, chuyÓn nh−îng hoÆc s¸p nhËp 58 tæ chøc tµi chÝnh yÕu kÐm. C¸c kho¶n cho vay kh«ng sinh lêi cña c¸c ng©n hµng ®· gi¶m dÇn th«ng qua viÖc chuyÓn c¸c mãn nî khã ®ßi sang c¸c c«ng ty qu¶n lý tµi s¶n, ¸p dông c¸c m« h×nh xö lý nî xÊu phï hîp. B−íc tiÕp theo, thùc hiÖn c¬ cÊu l¹i c¸c doanh nghiÖp th«ng qua s¸p nhËp, gi¶i thÓ, cho phÐp c¸c chñ nî, c¸c c«ng ty n−íc ngoµi mua l¹i vµ kiÓm so¸t doanh nghiÖp còng nh− ng©n hµng. Thùc hiÖn c¶i c¸ch chøc n¨ng cña Ng©n hµng Trung −¬ng, n©ng cao kh¶ n¨ng gi¸m s¸t vµ thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh, nh»m h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt kh¶ n¨ng t¸i diÔn mét cuéc khñng ho¶ng míi. Ngoµi ra cßn lËp Quü ph¸t triÓn c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh (FIDF) ®Ó cÊp vèn vµ t¸i cÊp vèn cho c¸c ng©n hµng thiÕu vèn, lËp ra c¬ quan t¸i thiÕt khu vùc tµi chÝnh (FRA) nh»m thanh lý sè tµi s¶n cña 58 c«ng ty tµi chÝnh ®· bÞ ®ãng cöa. Cïng víi Hµn Quèc, nh÷ng nç lùc c¶i c¸ch cña chÝnh phñ Th¸i Lan ®−îc céng ®ång ®Çu t− quèc tÕ ®¸nh gi¸ cao. 2.2.2.2. C¶i c¸ch ë Malaysia Malaysia ®· ®−a ra nh÷ng chÝnh s¸ch riªng, t−¬ng ®èi ®éc lËp ®Ó kh¾c phôc khñng ho¶ng so víi Th¸i Lan vµ Hµn Quèc, kh«ng chÞu lÖ thuéc vµo nguån vèn vµ c¸c gi¶i ph¸p do IMF ®Ò ra. Ch−¬ng tr×nh c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng ®· ®−îc chÝnh phñ s¾p ®Æt mét c¸ch chÆt chÏ, chó ý tíi s¸p nhËp vµ tr¸nh ®ãng cöa c¸c tæ chøc tµi chÝnh hoÆc b¸n cho c¸c tæ chøc n−íc ngoµi. Thµnh lËp c«ng ty qu¶n lý tµi s¶n mang tªn Danaharta nh»m mua l¹i, qu¶n lý vµ sau ®ã b¸n l¹i c¸c kho¶n nî khã ®ßi; thµnh lËp c«ng ty cÊp vèn Danamodal - b¬m vèn cho c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh ®Ó t¨ng hÖ sè an toµn vèn (CAR), ®ång thêi hç trî qu¸ tr×nh s¸p nhËp vµ hîp nhÊt c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh theo chØ ®¹o cña ChÝnh phñ. Thµnh c«ng cña Malaysia trong viÖc xö lý nî xÊu ®−îc ®¸nh gi¸ lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng quyÕt s¸ch hîp lý cña ChÝnh phñ. Tõ viÖc lùa chän xö lý NPLs theo m« h×nh tËp trung th«ng qua Danaharta, cã môc tiªu ho¹t ®éng râ rµng lµ xö lý nh»m lµm gi¶m tû lÖ NPLs vµ tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ thu håi, tíi viÖc h¹n ®Þnh Danaharta ph¶i hoµn thµnh nhiÖm vô trong 7 n¨m. 2.2.2.3. C¶i c¸ch ë Hµn Quèc So víi c¸c n−íc kh¸c trong khu vùc, c¸c biÖn ph¸p t¸i cÊu tróc khu vùc tµi chÝnh cña Hµn Quèc ®−îc tiÕn hµnh t−¬ng ®èi nhanh chãng vµ thu ®−îc kÕt qu¶ kh¶ quan nhÊt. Hµn Quèc ®· ¸p dông ®ång bé mét sè biÖn ph¸p theo nguyªn t¾c sau: Thø nhÊt, chØ nh÷ng tæ chøc tµi chÝnh ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ míi ®−îc tiÕp tôc ho¹t ®éng vµ khi c¬ cÊu l¹i th× thiÖt h¹i ph¶i ®−îc ph©n bæ minh b¹ch; Thø hai, ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p duy tr× nguyªn t¾c tÝn dông ®èi víi ng−êi vay vèn tõ ng©n hµng vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch t¨ng vèn tõ nguån t− nh©n míi; Thø ba, tèc ®é c¬ cÊu l¹i ph¶i nhanh ®Ó kh«i phôc l¹i tÝn dông, ®ång thêi duy tr× ®−îc lßng tin cña d©n chóng ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng. Víi nh÷ng nguyªn t¾c nµy, chÝnh phñ Hµn Quèc ®· lùa chän mét ch−¬ng tr×nh hçn hîp, phi tËp trung vµ tËp trung th«ng qua c¸c biÖn ph¸p sau: (a) Mua vµ xö lý nî xÊu th«ng qua h×nh thµnh c«ng ty qu¶n lý tµi s¶n; (b)T¹o lËp hÖ thèng gi¸m s¸t vµ ®iÒu tiÕt tµi chÝnh thèng nhÊt; (c)Quèc h÷u ho¸, ®ång thêi khuyÕn khÝch së h÷u n−íc ngoµi ®èi víi khu vùc tµi chÝnh; (d) ¸p dông c¸c tiªu chuÈn, th«ng lÖ quèc tÕ vµ m« h×nh c«ng ty tµi chÝnh míi; (e) §ãng cöa, mua l¹i vµ th«n tÝnh hoÆc s¸p nhËp (M&A) c¸c tæ chøc tµi chÝnh; (g) T¸i cÊp vèn cho khu vùc tµi chÝnh. CÊu tróc l¹i khu vùc tµi chÝnh ë Hµn Quèc ®ù¬c ®¸nh gi¸ lµ ®ång bé, g¾n víi c¶i c¸ch doanh nghiÖp. Sau 4 n¨m c¶i c¸ch quyÕt liÖt, khu vùc ng©n hµng hiÖn nay ®· trë thµnh hÖ thèng lµnh m¹nh nhÊt khu vùc Ch©u .¸ 2.3. §¸nh gi¸ c«ng cuéc c¶i c¸ch 2.3.1. Thµnh c«ng Do thùc hiÖn mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®ång bé, linh ho¹t nªn c¸c n−íc Ch©u Á ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh trong t¸i c¬ cÊu ng©n hµng. HÖ thèng ng©n hµng ®· chuyÓn biÕn theo h−íng tÝch cùc víi c¬ cÊu vèn huy 9 ®éng vµ cho vay an toµn, hîp lý h¬n, tû lÖ nî khã ®ßi trong tæng nî ®· gi¶m xuèng. NiÒm tin ®èi víi khu vùc ng©n hµng ®· t¨ng lªn, c¸c kho¶n cho vay míi ®· t¨ng m¹nh. Tuy vËy, c¬ cÊu cña hÖ thèng ng©n hµng vÉn cßn nhiÒu yÕu kÐm ®ßi hái ph¶i tiÕp tôc ®Èy m¹nh c¶i c¸ch toµn diÖn. 2.3.1.1. Nh÷ng biÖn ph¸p ®· ®−îc ¸p dông C¬ cÊu l¹i khu vùc tµi chÝnh ®ßi hái tr−íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh ng©n hµng nµo hoÆc c«ng ty nµo cÇn c¬ cÊu l¹i. NhiÖm vô trung h¹n cña khu vùc ng©n hµng vµ khu vùc c«ng ty tµi chÝnh lµ c¶i thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ phi tµi chÝnh; ph¸t triÓn thÞ tr−êng vèn; thóc ®Èy c¬ chÕ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng chung cho c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ x©y dùng c¸c hÖ thèng tµi chÝnh c©n b»ng h¬n th«ng qua viÖc khuyÕn khÝch thÞ tr−êng vèn. Nh÷ng khã kh¨n cña c¸c n−íc Ch©u Á cã liªn quan ®Õn nh÷ng khã kh¨n cña c¸c c«ng ty. Do vËy, cÇn ph¶i hiÓu râ ®−îc nh÷ng khã kh¨n cña c¸c c«ng ty. 2.3.1.2. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cña hÖ thèng ng©n hµng vµ cña khu vùc c«ng ty Kinh tÕ suy tho¸i ®· buéc c¸c tËp ®oµn ph¶i tr× ho·n hoÆc kh«ng thÓ tr¶ nî ng©n hµng, c¸c kho¶n cho vay kh«ng sinh lêi t¨ng lªn, vèn tiÒn mÆt cña c¸c ng©n hµng c¹n dÇn, buéc c¸c ng©n hµng ph¶i h¹n chÕ cho vay yÕu kÐm vµ t×m c¸ch ®i vay víi l·i suÊt thÊp ®Ó t¨ng vèn tiÒn mÆt, v× vËy cµng lµm hä lón s©u thªm vµo sù suy tho¸i. Thªm vµo ®ã, c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ tÝn dông th¾t chÆt ®· lµm gi¶m khèi l−îng tÝn dông thùc, cµng lµm c¶n trë sù håi phôc cña c¸c tËp ®oµn s¶n xuÊt. Trong ng¾n h¹n, hai biÖn ph¸p sau cã thÓ gióp c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®èi mÆt víi qu¸ tr×nh c¬ cÊu l¹i tµi chÝnh. Thø nh¸t, dµnh mét sè −u tiªn (t¹m thêi) vÒ thuÕ cho c¸c doanh nghiÖp cã thÓ sÏ c¶i thiÖn sù chu chuyÓn tiÒn tÖ vµ vÞ thÕ tÝn dông cña hä. §ång thêi, viÖc b¶o ®¶m cã giíi h¹n tÝn dông ®èi víi c¸c giao dÞch ®−îc b¶o l·nh cã thÓ lµm gi¶m c¸c tr−êng hîp khan hiÕm tÝn dông. 2.3.2. H¹n chÕ Nh×n chung, t¹i c¸c n−íc x¶y ra khñng ho¶ng, th¸i ®é c¶i c¸ch nöa vêi, l¹i chÞu sù can thiÖp cña ChÝnh phñ (trong nhiÒu tr−êng hîp ®· ®i ng−îc l¹i víi nh÷ng nguyªn t¾c kÕ to¸n vµ kinh doanh ng©n hµng), ch−a ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nghiÖp vô kinh doanh tÝn dông hiÖn ®¹i trong viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro tÝn dông ®Ó cã thÓ cho vay trªn c¬ së dù b¸o kinh doanh, chø kh«ng chØ trªn tµi s¶n thÕ chÊp. MÆc dï ®· më cöa cho c¸c ng©n hµng n−íc ngoµi, song tû lÖ së h÷u n−íc ngoµi trong lÜnh vùc ng©n hµng cßn thÊp. Xö lý tµi s¶n kÐm vµ t¸i cÊp vèn nhiÒu nh−ng vÉn ch−a ®ñ ®Ó lo¹i bá nh÷ng tµi s¶n kÐm, ng©n hµng vÉn trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn; t×nh tr¹ng ®éc quyÒn Ýt ng−êi b¸n vµ tÝnh tËp trung cao trong hÖ thèng ng©n hµng Ýt ®−îc nhÊn m¹nh trong ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch cña c¸c n−íc. 2.3.3. NhiÖm vô khã kh¨n vµ tèn kÐm cña c«ng cuéc c¬ cÊu l¹i c¸c ng©n hµng Nh÷ng khã kh¨n mang tÝnh hÖ thèng cña ng©n hµng ®· xuÊt hiÖn ë c¸c n−íc Ch©u ¸. Qu¸ tr×nh ®ãng cöa c¸c ng©n hµng vµ tæ chøc tµi chÝnh kh¸c vµ c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng rÊt khã kh¨n vµ tèn kÐm, dù tÝnh r»ng c¸c chi phÝ mµ chÝnh phñ ph¶i g¸nh chÞu chiÕm tíi 30% GDP. Theo kinh nghiÖm quèc tÕ th× ®©y lµ con sè qu¸ cao. Ngoµi ra, qu¸ tr×nh c¶i c¸ch bÞ tr× ho·n hoÆc gÆp ph¶i trë ng¹i kh«ng thÓ v−ît qua tõ phÝa nh÷ng ng−êi mµ lîi Ých cña hä g¾n chÆt víi hÖ thèng cò. CÊu tróc tµi chÝnh toµn cÇu vÉn cßn nhiÒu yÕu kÐm, dÔ ®æ vì v× nh÷ng có sèc tõ bªn ngoµi hoÆc ®Çu c¬ tÊn c«ng. 10 Ch−¬ng 3 BμI HäC kinh nghiÖm vμ MéT Sè gîi ý CHÝNH S¸CH cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®æi míi hÖ thèng Ng©n hμng 3.1. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm tõ c¶i c¸ch hÖ thèng Ng©n hµng Ch©u ¸. 3.1.1. Bµi häc vÒ c¶i c¸ch thÓ chÕ, chÝnh s¸ch Thø nhÊt, c¸c chÝnh s¸ch ®ãng vai trß quan träng nhÊt gióp ng¨n chÆn khñng ho¶ng, ®Æc biÖt c¸c qui ®Þnh ®iÒu tiÕt thËn träng vµ gi¸m s¸t cã hiÖu qu¶. Thø hai, Kh¾c phôc c¸c ®iÓm yÕu trong viÖc kiÓm so¸t, ®iÒu tiÕt, h¹ch to¸n, kiÓm to¸n vµ c¸c tiªu chuÈn ph¸p lý, tiÕn tíi phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ. 3.1.2. Bµi häc vÒ c¶i c¸ch ho¹t ®éng ng©n hµng Kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy mét sè nguyªn t¾c c¬ cÊu l¹i ng©n hµng nh− sau: Thø nhÊt, cÇn gi¶i tho¸t khu vùc nµy ra khái nh÷ng ¸p chÕ vµ can thiÖp s©u tõ phÝa nhµ n−íc vµ chÝnh trÞ. Thø hai, t¨ng c¹nh tranh b»ng c¸ch gi¶m bít nh÷ng c¶n trë gia nhËp thÞ tr−êng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, ®Æc biÖt cÇn cã sù tham gia cña c¸c ng©n hµng n−íc ngoµi. Thø ba, cÇn ph¶i h¹n chÕ vµ gi¶m thiÓu sù che ®ì cña chÝnh phñ d−íi mäi h×nh thøc ®èi víi c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh. Thø t−, hÖ thèng ph¸p lý, thèng kª, kÕ to¸n cÇn ph¶i ®−îc n©ng cao. 3.1.3. Bµi häc vÒ xö lý nî xÊu Thø nhÊt, ®Ó gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nî xÊu, cÇn x¸c ®Þnh vµ ®−a viÖc xö lý NPL thµnh mét ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng cô thÓ cña ChÝnh phñ, t¹o lËp khu«n khæ ph¸p lý cho c¸c C«ng ty qu¶n lý tµi s¶n vµ c¸c tæ chøc cã nî xÊu thùc hiÖn. Thø hai, sù lùa chän vµ ¸p dông m« h×nh xö lý thÝch hîp còng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng trong viÖc xö lý nî xÊu. Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh xö lý nî xÊu, cÇn vËn dông s¸ng t¹o c¸c biÖn ph¸p xö lý hiÖn ®¹i nh−: ®Êu thÇu quèc tÕ, chøng kho¸n ho¸, liªn doanh qu¶n lý…, tuú thuéc vµo b¶n chÊt nî xÊu. 3.2. Thùc tÕ ®æi míi hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam vµ nh÷ng th¸ch thøc ®Æt ra trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch. 3.2.1. Nh÷ng yÕu kÐm cña hÖ thèng ng©n hµng vµ sù cÇn thiÕt ph¶i c¶i c¸ch 3.2.1.1. §èi víi Ng©n hµng Nhµ n−íc MÆc dï ®· ®−îc t¸ch khái ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ gi¸m s¸t hÖ thèng, ho¹t ®éng cña ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam vÉn cßn nh÷ng tån t¹i lín, ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng. Ng©n hµng Nhµ n−íc ch−a thùc sù ®éc lËp trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ nghiÖp vô ng©n hµng trung −¬ng, vai trß cña Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn thanh tra, gi¸m s¸t, ®¶m b¶o an toµn ®èi víi ho¹t ®éng cña hÖ thèng cßn nhiÒu yÕu kÐm. 3.2.1.2. §èi víi Ng©n hµng Th−¬ng m¹i Giai ®o¹n tr−íc khi thùc hiÖn ®Ò ¸n c¶i c¸ch, hệ thống Ng©n hµng Th−¬ng m¹i Nhµ n−íc (NHTMNN) có qui mô nhỏ, năng lực tài chính yếu; mức độ rủi ro cao, chất lượng tín dụng thấp; khả năng sinh lời thấp. Bªn c¹nh ®ã, ¶nh h−ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc, nhiÒu NHTM NNvµ Tæ chøc tÝn dông (TCTD) r¬i vµo t×nh tr¹ng yÕu kÐm, thua lç, cã NHTM NN ®· ®øng tr−íc nguy c¬ ph¸ s¶n, ®ßi hái ph¶i c¬ cÊu l¹i hÖ thèng NHTM n−íc ta. Ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch ng©n hµng tæng thÓ ®· ®−îc ChÝnh phñ phª duyÖt vµo n¨m 2001, víi néi dung: gi¶i thÓ, s¸p nhËp, thanh lý, b¸n l¹i c¸c tæ chøc yÕu kÐm; t¨ng vèn ®iÒu lÖ vµ vèn chñ së h÷u; gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nî ®äng vµ lµm lµnh m¹nh t×nh h×nh tµi chÝnh; hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ; c¬ cÊu l¹i tæ chøc vµ qu¶n trÞ ®iÒu hµnh,... 3.2.2. §¸nh gi¸ qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam 3.2.2.1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®−îc cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch a) §èi víi Ng©n hµng Nhµ n−íc vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ HÖ thèng ng©n hµng ®· c¶i tæ c¨n b¶n theo h−íng hiÖu qu¶, ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu quan träng, ®ãng gãp vµo sù nghiÖp ®æi míi cña ®Êt n−íc, ®Èy lïi t×nh tr¹ng l¹m ph¸t vµ khñng ho¶ng. Ng©n hµng Nhµ n−íc tiÕp tôc ®æi míi theo h−íng: Hoµn thiÖn m« h×nh tæ chøc, kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý Nhµ n−íc, ®Æc biÖt lµ x©y dùng vµ hoµn thiÖn m«i tr−êng ph¸p lý vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng; ®æi míi m¹nh mÏ vµ kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm so¸t, kiÓm to¸n ho¹t ®éng ng©n hµng; n©ng cao n¨ng lùc x©y dùng vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo nguyªn t¾c thÞ tr−êng. 11 b) §èi víi hÖ thèng Ng©n hµng Th−¬ng m¹i C¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i cæ phÇn ®ang thay ®æi c¶ vÒ l−îng vµ chÊt: (1) Quy m« vèn ®iÒu lÖ, quy m« tµi s¶n nî vµ tµi s¶n cã t¨ng nhanh, tû lÖ nî qu¸ h¹n thÊp; (2) ChÊt l−îng nguån nh©n lùc ®−îc n©ng lªn, tr×nh ®é qu¶n trÞ ®iÒu vµ c¸c quy chÕ qu¶n lý néi bé ®−îc hoµn thiÖn theo th«ng lÖ quèc tÕ; (3) C«ng nghÖ ng©n hµng hiÖn ®¹i, sè ®«ng NHTM cæ phÇn ®« thÞ ®· vµ ®ang triÓn khai ch−¬ng tr×nh phÇn mÒm c«ng nghÖ ng©n hµng cña c¸c h·ng næi tiÕng trªn thÕ giíi; (4) Uy tÝn ngµy cµng t¨ng, th−¬ng hiÖu ngµy cµng ®−îc biÕt ®Õn, chiÕn l−îc Marketing bµi b¶n. C¸c NHTMNN ®· vµ ®ang n¾m gi÷ nh÷ng vÞ trÝ then chèt, lµ lùc l−îng gi÷ vai trß chñ ®¹o, ®¹t tèc ®é t¨ng tr−ëng cao trong huy ®éng vµ sö dông vèn, chiÕm thÞ phÇn lín nhÊt c¶ vÒ huy ®éng vèn vµ cho vay (70%), cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc trong viÖc xö lý nî xÊu, n©ng cao chÊt l−îng tÝn dông. Ngoµi ra, c¸c ng©n hµng cã nhiÒu cè g¾ng ®a d¹ng ho¸ vµ n©ng cao chÊt l−îng dÞch vô ng©n hµng, n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc, ®i ®Çu trong lÜnh vùc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ. 3.2.2.2. Th¸ch thøc ®Æt ra trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch a) §èi víi hÖ thèng Ng©n hµng Nhµ n−íc vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Cïng víi nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®−îc trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch, ho¹t ®éng cña ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam vÉn cßn nh÷ng tån t¹i: Mét lµ, m« h×nh tæ chøc ch−a phï hîp, bé m¸y cång kÒnh, n¨ng lùc vµ tr×nh ®é c¸n bé h¹n chÕ. Hai lµ, Ng©n hµng Nhµ n−íc ch−a thùc sù ®éc lËp trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ nghiÖp vô NHTW. Ba lµ, vai trß cña Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn thanh tra, gi¸m s¸t, ®¶m b¶o an toµn ®èi víi ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng cßn yÕu kÐm, nhiÒu bÊt cËp ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng, ®ßi hái ph¶i tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn ®Ó ®¶m b¶o an toµn hÖ thèng, b¶o vÖ ng−êi göi tiÒn, gãp phÇn æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng. b) §èi víi c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ tæ chøc tÝn dông i/ VÒ n¨ng lùc tµi chÝnh N©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh trong héi nhËp quèc tÕ. Trong h¬n 5 n¨m qua, thùc hiÖn ®Ò ¸n c¬ cÊu l¹i, khèi c¸c NHTM NN ®· ®¹t ®−îc nh÷ng b−íc tiÕn quan träng, song thêi gian gÇn ®©y tiÕn ®é d−êng nh− ch÷ng l¹i, thÓ hiÖn: (1) Vèn tù cã cña c¸c NHTM ViÖt Nam qu¸ thÊp, hiÖn nay ch−a cã gi¶i ph¸p nµo kh¶ thi h¬n ®Ó t¨ng vèn ®iÒu lÖ cho c¸c NHTM NN do cæ phÇn ho¸ diÔn ra qu¸ chËm; (2) Kh¶ n¨ng sinh lêi cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam nh×n chung cßn kh¸ thÊp so víi c¸c n−íc Ch©u ¸. Tû lÖ nî xÊu cña khèi NHTMNN cao, cã thÓ lªn tíi 30%. ii/ VÒ ®a d¹ng ho¸ dÞch vô Cho ®Õn nay, c¸c dÞch vô mµ NHTM NN ®ang khai th¸c chñ yÕu vÉn lµ c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng, s¶n phÈm dÞch vô cßn nghÌo nµn, chÊt l−îng dÞch vô ch−a cao. Sù hîp t¸c, tÝnh liªn kÕt trong ph¸t triÓn dÞch vô, nhÊt lµ dÞch vô thÎ cßn h¹n chÕ vµ triÓn khai rÊt chËm, kh«ng cã sù ®ång bé, thèng nhÊt vÒ h¹ t©ng kü thuËt, c«ng nghÖ, phÇn mÒm vi tÝnh,… trong lÜnh vùc dÞch vô gi÷a c¸c NHTM. 3.2.2.3. Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ vµ bÊt cËp cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam hiÖn nay a) Nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan tõ phÝa ng©n hµng: Tr−íc hÕt lµ do nh÷ng yÕu kÐm vÒ tæ chøc, qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh, trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn ng©n hµng. Ho¹t ®éng marketing cña c¸c ng©n hµng ch−a ®−îc chó träng ®Ó cã thÓ thu hót kh¸ch hµng, ®−a dÞch vô míi ®Õn víi kh¸ch hµng. Vên ®Ò ®µo t¹o vµ sö dông c¸n bé, nh©n viªn cßn nhiÒu bÊt cËp, viÖc sö dông, khai th¸c nh÷ng ch−¬ng tr×nh phÇn mÒm øng dông cßn h¹n chÕ. b) Nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan i/ Nguyªn nh©n tõ thÓ chÕ: NhiÒu v¨n b¶n ph¸p quy vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng ch−a cËp nhËt víi sù ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô míi. Khu«n khæ luËt ph¸p ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ng©n hµng nãi chung cßn mang nhiÒu dÊu Ên cña c¬ chÕ cò. Nh÷ng thiÕt chÕ thÞ tr−êng tiÒn tÖ cßn rÊt s¬ khai, nhiÒu chØ tiªu ho¹t ®éng theo th«ng lÖ quèc tÕ ch−a ®−îc ¸p dông; ®Æc biÖt lµ nh÷ng chØ tiªu vÒ an toµn, nh÷ng quy ®Þnh vÒ nî qu¸ h¹n, vÒ vèn tù cã, ch−a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. ii/ VÒ phÝa kh¸ch hµng: 12 ViÖc chÊp hµnh chÕ ®é thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n ch−a nghiªm. Thãi quen sö dông tiÒn mÆt cña nh©n d©n cßn phæ biÕn, thu nhËp cña ng−êi d©n cßn thÊp, Ýt ng−êi më tµi kho¶n ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n qua ng©n hµng... 3.3. Gi¶i ph¸p tiÕp tôc c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam 3.3.1. Nhãm gi¶i ph¸p ®èi víi Ng©n hµng Nhµ n−íc 3.3.1.1. VÊn ®Ò thÓ chÕ §Ó n©ng cao vai trß cña Ng©n hµng Nhµ n−íc, tr−íc hÕt, ®ßi hái ph¶i n©ng cao tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi cña Ng©n hµng Nhµ n−íc. Cô thÓ lµ: N©ng cao vÞ thÕ t−¬ng ®èi ®éc lËp cña Ng©n hµng Nhµ n−íc trong viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, n©ng cao vÞ thÕ ®éc lËp vÒ tæ chøc cña ng©n hµng Nhµ n−íc vµ ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi vÒ nh©n sù. Thø hai , hoµn thiÖn c¬ chÕ vµ bé m¸y vËn hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ; Thø ba , hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¸c v¨n b¶n d−íi LuËt. 3.3.1.2. T¨ng c−êng chøc n¨ng gi¸m s¸t cña ng©n hµng Nhµ n−íc víi hÖ thèng tµi chÝnh - tiÒn tÖ Tr−íc hÕt cÇn t¨ng c−êng kû luËt tµi chÝnh, trong ®ã næi lªn lµ vÊn ®Ò lËp quü dù phßng rñi ro vµ vÊn ®Ò duy tr× ®ñ vèn. Ng©n hµng Nhµ n−íc cÇn x©y dùng quy chÕ, hÖ thèng chØ tiªu vµ ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i tÝn dông lµ c¬ së cho viÖc thanh tra t¹i chç. C¸c c¬ quan gi¸m s¸t ng©n hµng cÇn ph¶i ®−a ra nh÷ng quy ®Þnh phï hîp vÒ møc vèn tèi thiÓu cÇn thiÕt cho tÊt c¶ c¸c ng©n hµng. X©y dùng hÖ thèng thanh tra ng©n hµng cã hiÖu qu¶, gi¶m tèi thiÓu viÖc t¨ng sè nî khª ®äng, xö lý mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c vÊn ®Ò cña ng©n hµng ®óng lóc, buéc c¸c ng©n hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ph¶i ra khái hÖ thèng ng©n hµng theo h−íng Ýt g©y t¸c h¹i vµ Ýt tèn kÐm nhÊt. 3.3.1.3. VÒ chÝnh s¸ch tû gÝa ChÝnh s¸ch tû gi¸ ph¶i ®−îc x©y dùng trªn quan ®iÓm: ChÝnh s¸ch tû gi¸ ph¶i h−íng vµo xö lý vµ ®iÒu hµnh tû gi¸ theo c¬ chÕ thÞ tr−êng, thùc hiÖn nguyªn t¾c x¸c ®Þnh tû gi¸ theo ræ tiÒn tÖ nh»m ®¶m b¶o n¨ng lùc c¹nh tranh, gi¶m thiÓu nh÷ng thiÖt h¹i do tû gi¸ g©y ra trong bu«n b¸n vµ thanh to¸n quèc tÕ. CÇn ph¶i cñng cè, ph¸t triÓn thÞ tr−êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, mét c¬ së quan träng ®Ó Ng©n hµng Nhµ n−íc can thiÖp vµ ®iÒu chØnh tû gi¸. 3.3.2. Nhãm gi¶i ph¸p ®èi víi c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i 3.3.2.1. T¨ng c−êng n¨ng lùc tµi chÝnh - T¨ng vèn ®iÒu lÖ. ViÖc tu©n thñ yªu cÇu an toµn vèn tèi thiÓu lµ b−íc kh¼ng ®Þnh ®Çu tiªn kh¶ n¨ng cã thÓ v−¬n tíi c¸c chuÈn mùc quèc tÕ trong ho¹t ®éng ng©n hµng cña hÖ thèng NHTMVN. V× vËy chóng t«i kiÕn nghÞ: (1) Ng©n s¸ch Nhµ n−íc cÊp ®ñ vèn ®iÒu lÖ b»ng nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau, ®¶m b¶o tû lÖ an toµn vèn tèi thiÓu lµ 8%. BiÖn ph¸p lµ, cho ®Ó l¹i toµn bé c¸c kho¶n ph¶i nép ng©n s¸ch n¨m 2007 cña c¸c NHTM NN ®Ó t¨ng vèn, thËm chÝ sè nép ng©n s¸ch cña toµn bé c¸c Tæ chøc tÝn dông ®Ó t¨ng vèn ®iÒu lÖ cho c¸c NHTM NN;(2) Cho phÐp c¸c NHTM NN ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi ®Ó t¨ng vèn; (3) Lùa chän nhµ ®Çu t− chiÕn l−îc n−íc ngoµi ®Ó b¸n cæ phÇn trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ NHTM NN, (5) §Æt ra lÞch tr×nh chÆt chÏ cho tÊt c¶ c¸c NHTM CP ph¶i th−êng xuyªn t¨ng vèn ®iÒu lÖ hµng n¨m, nÕu kh«ng yªu cÇu ph¶i s¸p nhËp. - VÒ xö lý nî xÊu: Thùc tÕ nî xÊu cña mét sè NHTM NN theo tiªu chuÈn kÕ to¸n quèc tÕ cã thÓ lªn tíi 30%, trong ®ã nh÷ng kho¶n vay lín l¹i th−êng cã tû lÖ nî xÊu cao, tËp trung vµo c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc. V× vËy, tr−íc hÕt cÇn lµm râ thùc chÊt nî xÊu, trªn c¬ së ®ã cã ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch hîp lý xö lý nî xÊu mét c¸ch kÞp thêi vµ triÖt ®Ó; Thø hai, trªn c¬ së ph©n tÝch vµ ph©n lo¹i nî xÊu, cÇn cã biÖn ph¸p thÝch hîp víi tõng kho¶n nî xÊu; Thø ba, ph¶i coi viÖc gi¶i quyÕt nî xÊu lµ qu¸ tr×nh l©u dµi vµ ®ång bé, tiÕn hµnh ®ång thêi víi c¶i c¸ch doang nghiÖp nhµ n−íc. Cuèi cïng, phßng ngõa ph¸t sinh nî xÊu míi, bao gåm x©y dùng chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch vµ quy tr×nh cÇn thiÕt. 3.3.2.2. Gi¶i ph¸p vÒ h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ trÝch lËp dù phßng rñi ro CÇn ph¸t triÓn mét c¬ së kÕ to¸n theo tiªu chuÈn quèc tÕ ®Ó ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c vµ minh b¹ch h¬n vÒ hÖ thèng th«ng tin ng©n hµng ®Ó cã thÓ dù b¸o nh÷ng rñi ro tiÒm tµng. §Æt ra lé tr×nh cô thÓ ®Ó chuyÓn ®æi sang hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n quèc tÕ trong c¸c NHTM, trÝch lËp dù phßng rñi ro theo th«ng lÖ quèc tÕ. Quy ®Þnh thêi h¹n chuyÓn nî qu¸ h¹n cÇn s¸t thùc tÕ h¬n. Tăng cường thanh tra, kiểm soát nhằm nâng cao chất lượng tín dụng, nhất là đối với các khoản cho vay kinh doanh bất động sản, cho vay tiêu dùng, đầu tư chứng khoán. 3.3.2.3. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh vµ n¨ng lùc qu¶n trÞ ®iÒu hµnh 13 TiÕp tôc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng, n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc, ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n trÞ ®iÒu hµnh kÕt hîp víi t¨ng c−êng c«ng t¸c gi¸m s¸t néi bé, tiÕp tôc hoµn thiÖn viÖc thùc hiÖn h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n,… vµ hoµn thiÖn m«i tr−êng ph¸p lý b¶o ®¶m sù b×nh ®¼ng tõ chÝnh vÊn ®Ò nµy. Bªn c¹nh ®ã, cßn ph¶i ®Èy m¹nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n−íc vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp, t¹o m«i tr−êng kinh doanh lµnh m¹nh cho c¸c ng©n hµng. C¸c NHTM nªn tiÕp tôc ®iÒu chØnh ho¹t ®éng tÝn dông, h¹n chÕ cho vay ®Çu t− vµo nhµ ®Êt, t¨ng tû träng thu nhËp tõ dÞch vô trong c¬ cÊu tæng thu nhËp cña mçi TCTD. 3.4. Mét sè kiÕn nghÞ 3.4.1. Mét sè kiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ Tr−íc hÕt, cÇn x©y dùng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®óng ®¾n, ®Æc biÖt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ tû gi¸. Thø hai, hç trî vÒ tµi chÝnh cho c¸c NHTM xö lý nî xÊu, m¹nh d¹n ®ãng cöa c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc vµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh lµm ¨n thua lç, quy tr×nh xö lý cÇn ph¶i minh b¹ch vµ dùa trªn nguyªn t¾c thÞ tr−êng. Thø ba, chØ ®¹o ®Èy nhanh tiÕn ®é ®æi míi vµ s¾p xÕp doanh nghiÖp nhµ n−íc. §Æc biÖt cã kÕ ho¹ch xö lý c¬ b¶n nî tån ®äng cña c¸c tæ chøc kinh tÕ. Thø t−, bæ sung vèn cho NHTMNN nh»m ®¹t tû lÖ an toµn víi tèi thiÓu lµ 8% theo tiªu chuÈn quèc tÕ b»ng c¸c biÖn ph¸p: gi¶m thuÕ thu nhËp trong vßng tõ 2- 5 n¨m ®èi víi NHTMNN; cÊp bæ sung t¨ng vèn ®iÒu lÖ b»ng nguån tr¸i phiÕu cña ChÝnh Phñ, vay WB, IMF, cho phÐp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu dµi h¹n... 3.4.2. Mét sè kiÕn nghÞ víi Ng©n hµng Nhµ n−íc Tr−íc hÕt, cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ng©n hµng, phï hîp th«ng lÖ vµ chuÈn mùc quèc tÕ. Thø hai, hÖ thèng luËt ng©n hµng ph¶i kh¼ng ®Þnh ®−îc tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi cña ng©n hµng Nhµ n−íc. Thø ba, më cöa thÞ tr−êng trong n−íc, xo¸ bá dÇn c¸c giíi h¹n vÒ sè l−îng, lo¹i h×nh tæ chøc, ph¹m vi ho¹t ®éng, tØ lÖ gãp vèn, c¸c lo¹i h×nh dÞch vô... Thø t−, tõng b−íc ®æi míi c¬ cÊu tæ chøc, nhiÖm vô, chøc n¨ng cña hÖ thèng Ng©n hµng Nhµ n−íc. Thø n¨m, x©y dùng c¸c quy chÕ qu¶n lý vµ ho¹t ®éng phï hîp víi chuÈn mùc quèc tÕ thùc tiÔn ViÖt Nam. Thø s¸u, x©y dùng chiÕn l−îc ph¸t triÓn c«ng nghÖ ng©n hµng, nhÊt lµ hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý. Cuèi cïng, Ng©n hµng Nhµ n−íc nªn linh ho¹t h¬n n÷a trong sö dông c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cÇn ®−îc xem xÐt ®iÒu chØnh gi¶m. 14 KÕt luËn C¶i c¸ch c¬ cÊu, hay c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng. ViÖc cÊu tróc l¹i hÖ thèng ng©n hµng lµ nh»m lo¹i bá khái hÖ thèng nh÷ng tæ chøc èm yÕu, lo¹i bá nh÷ng tµi s¶n kÐm, t¸i cÊp vèn trë l¹i cho nh÷ng tæ chøc cã kh¶ n¨ng v−ît qua khñng ho¶ng, ®a d¹ng ho¸ thµnh phÇn nh»m t¨ng tÝnh c¹nh tranh còng nh− häc hái kinh nghiÖm tõ c¸c ng©n hµng n−íc ngoµi. Kinh nghiÖm c¸c quèc gia Ch©u ¸ cho thÊy mét sè nguyªn t¾c c¬ cÊu l¹i ng©n hµng nh− sau: Thø nhÊt, chØ nh÷ng tæ chøc cã thÓ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ míi ®−îc tiÕp tôc ho¹t ®éng, vµ khi c¬ cÊu l¹i th× thiÖt h¹i ph¶i ®−îc ph©n bæ mét c¸ch minh b¹ch vµ h¹n chÕ tèi ®a chi phÝ cho nh÷ng ng−êi ®ãng thuÕ. Thø hai, viÖc c¬ cÊu l¹i ph¶i cñng cè c¸c nguyªn t¾c tµi chÝnh b»ng viÖc chia sÎ thiÖt h¹i tr−íc hÕt cho c¸c cæ ®«ng, sau ®ã míi ®Õn c¸c chñ nî vµ cã thÓ, mét sè ng−êi göi tiÒn nhiÒu. Thø ba, ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p duy tr× nguyªn t¾c tÝn dông ®èi víi ng−êi vay vèn cña ng©n hµng vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch t¨ng vèn tõ nguån t− nh©n míi. Thø t−, tèc ®é c¬ cÊu l¹i ph¶i nhanh ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o kh«i phôc ®−îc tÝn dông, ®ång thêi duy tr× ®−îc lßng tin cña quÇn chóng ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng. Víi nh÷ng nguyªn t¾c nµy, chÝnh phñ cã thÓ ®¸nh gi¸ nh÷ng lùa chän chÝnh s¸ch cã s½n. ViÖc lùa chän bÊt kú mét ph−¬ng ¸n nµo còng ®Òu cã c¸i ®−îc, c¸i mÊt. VÝ dô, nÕu chÝnh phñ cã ý ®Þnh "cøu gióp" ng©n hµng ®ang gÆp khã kh¨n b»ng c¸ch lÊy tiÒn cña chÝnh phñ ®Ó t¨ng nguån vèn cña ng©n hµng ®ã, ph−¬ng ¸n nµy sÏ cã −u ®iÓm lµ nhanh, nh−ng chi phÝ cho viÖc bï lç ®ã còng sÏ cao vµ kh«ng khuyÕn khÝch ®−îc c¸c nhµ qu¶n lý cña ng©n hµng t×m c¸ch c¶i tiÕn ho¹t ®éng cña ng©n hµng m×nh. MÆt kh¸c, nÕu chÝnh phñ ®Þnh tiÕn hµnh t¸i cÊp vèn cho ng©n hµng ®ang gÆp khã kh¨n vµ sau ®ã b¸n ®i, chi phÝ tµi chÝnh sÏ thÊp, khuyÕn khÝch ng©n hµng ®ã n©ng cao chÊt l−îng ho¹t ®éng vµ t¨ng ®−îc lßng tin cña x· héi ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng ®ã, song l¹i mÊt nhiÒu thêi gian h¬n. BiÖn ph¸p thanh lý vµ tr¶ hÕt nî cho chñ nî vµ ng−êi göi tiÒn lµ c¸ch lµm nhanh, khuyÕn khÝch ®−îc ho¹t ®éng cña ng©n hµng vµ ®ßi hái chi phÝ tµi chÝnh t−¬ng ®èi thÊp, nh−ng l¹i lµm ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn uy tÝn cña x· héi ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng. C¸c n−íc kh¸c nhau ph¶i t×m ra gi¶i ph¸p c©n ®èi nh÷ng lùa chän ®¸nh ®æi nµy cho n−íc m×nh, vµ ph¶i c¨n cø vµo nguån gèc g©y ra khã kh¨n mang tÝnh hÖ thèng nµy. Qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®ang më ra nhiÒu c¬ héi cho hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i ViÖt Nam, song còng ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc kh«ng nhá, ®ßi hái c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i ViÖt Nam ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch phï hîp. HiÖn nay, thùc hiÖn chØ ®¹o cña ChÝnh Phñ, Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam cïng víi c¸c NHTM ®ang thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh t¸i c¬ cÊu toµn bé hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i. §©y lµ viÖc lµm cÊp b¸ch, nh−ng cÇn ®−îc thùc hiÖn khoa häc vµ thËn träng ®Ó tõng b−íc n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña toµn hÖ thèng, ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Êt n−íc, héi nhËp ®Çy ®ñ víi khu vùc vµ quèc tÕ. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é vµ hoµn thiÖn ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng, coi ®ã lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô cÊp b¸ch nhÊt trong giai ®o¹n hiÖn nay. Tr−íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh ®óng hÖ môc tiªu cña ho¹t ®éng ng©n hµng trong giai ®o¹n míi, thÝch øng víi nh÷ng nhiÖm vô míi cña nÒn kinh tÕ, trªn c¬ së ®ã t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p nh»m ®Èy nhanh tèc ®é cña c¶i c¸ch. Qu¸ tr×nh nµy ®ßi hái ph¶i cã sù nç lùc cña kh«ng nh÷ng hÖ thèng ng©n hµng, mµ cÇn cã sù kÕt hîp víi c¸c ngµnh, lÜnh vùc kh¸c cã liªn quan. Ngoµi ra, qu¸ tr×nh ®ã cßn ®ßi hái ph¶i cã sù quan t©m, ®Þnh h−íng cña §¶ng vµ ChÝnh phñ.