Đề tài Chính sách tiền tệ đối với việc điều tiết nền kinh tế thị trường và những hạn chế - Thành công

Môc lôc PhÇn I : Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. I . Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 1. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ g× ? 2 . Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ . 2.1 . Môc tiªu æn ®Þnh gi¸ c¶. 2.2 . T¨ng tr­ëng kinh tÕ . 2.3 . §¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m thÊt nghiÖp . 2.4 . Mèi quan hÖ gi÷a c¸c môc tiªu . II . ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi viÖc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . 1 . Vai trß cña Ng©n hµng Trung ­¬ng . 2 . ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi nh÷ng môc tiªu cña nÒn kinh tÕ . 2.1 . C«ng cô l·i suÊt . a . Møc l·i suÊt . b . C¬ cÊu l·i suÊt vµ chªnh lÖch l·i suÊt . 2.2 . C«ng cô khèi l­îng . PhÇn II : ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ViÖt Nam hiÖn nay, h¹n chÕ vµ thµnh c«ng . I . Nh÷ng h¹n chÕ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ . II . Nh÷ng thµnh c«ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ . PhÇn III : Mét sè kiÕn nghÞ vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ . Lêi nãi ®Çu Sau 15 n¨m ®æi míi nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng t¨ng tr­ëng ®¸ng kÓ. §Ó cã ®­îc sù t¨ng tr­ëng ®ã ph¶i kÓ ®Õn nhiÒu chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Trong ®ã ta kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §­îc sù chØ ®¹o, gi¸m s¸t vµ tæ chøc thùc hiÖn ®óng ®¾n cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ( NHNN ). ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu vÒ kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi mµ Nhµ n­íc ®Æt ra . Víi néi dung réng lín ®· ®ßi hái ng­êi nghiªn cøu ph¶I hiÓu biÕt s©u s¾c nã trªn nhiÒu khÝa c¹nh c¶ lý thuyÕt lÉn thùc tiÔn. Víi nh÷ng kiÕn thøc ®· häc, nh÷ng tµi liÖu tham kh¶o vµ ®Æc biÖt ®­îc sù h­íng dÉn gióp ®ì cña gi¸o viªn trong bé m«n TiÒn tÖ thÞ tr­êng vèn nªn em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi nµy . §Ò tµi träng t©m lµ : “ ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®èi víi viÖc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ nh÷ng h¹n chÕ - thµnh c«ng “ . Víi kh¶ n¨ng cã h¹n em chØ xin ®ãng gãp mét phÇn rÊt nhá bÐ vµo viÖc nghiªn cøu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ . Lµ sinh viªn míi tËp nghiªn cøu nªn kiÕn thøc cßn h¹n chÕ. Do ®ã trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong ®­îc thÇy c« gióp ®ì ®Ó ®Ò tµi ®­îc hoµn chØnh . Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n !  PhÇn I : Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ . = = = = = = = = = I . Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ : 1 . ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ g× ? ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ¶nh h­ëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn sù t¨ng tr­ëng vµ sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña mét ®Êt n­íc. Bëi thÕ mµ nhiÒu n­íc ®· xem chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch vÜ m« quan träng. Th«ng qua viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch nµy ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu kinh tÕ ®Êt n­íc t¹o ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho ®Êt n­íc v÷ng b­íc trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû 21. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« mµ trong ®ã NHT¦ th«ng qua c¸c c«ng cô cña m×nh ®Ó thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt khèi l­îng tiÒn cung øng nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu vÒ gi¸ c¶, s¶n l­îng vµ c«ng ¨n viÖc lµm . Khi NHT¦ thay ®æi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nã sÏ t¸c ®éng ®Õn c¸c nh©n tè vµ c¬ chÕ lan truyÒn tr­íc hÕt lµ cung øng l·i suÊt- s¶n l­îng - thu nhËp - nhu cÇu. §Ó hiÓu râ vÊn ®Ò nµy ta ®i nghiªn cøu vÝ dô sau : Khi nÒn kinh tÕ ë tr¹ng th¸i c©n b»ng, NHT¦ can thiÖp trªn thÞ tr­êng më hoÆc mua ngo¹i tÖ ®Ó ph¸ gi¸ ®ång néi tÖ nh»m môc ®Ých më réng xuÊt khÈu. Trong khi nhu cÇu tiÒn ch­a cã g× thay ®æi, l·i suÊt ngay lËp tøc gi¶m xuèng tõ i1 tíi i2 lµm ®Çu t­ t¨ng. Khi ®Çu t­ t¨ng lªn do tæng cÇu( AD) t¨ng( v× ®Çu t­ lµ mét trong nh÷ng nh©n tè cña tæng cÇu) tõ AD1 ®Õn AD2. S¶n l­îng t¨ng tõ Q1 ®Õn Q2 víi sù t¨ng lªn cña møc gi¸ chung tõ P1 ®Õn P2. §iÒu ®ã ®­îc m« t¶ b»ng m« h×nh d­íi ®©y : LS P AD1 P1---AD2----------- i1--------- i2------------------ P2 ----------- Cung øng tiÒn Q1 Q2 Q Nh­ vËy chØ b»ng viÖc thay ®æi l­îng tiÒn cung øng cña NHT¦ ®· t¸c ®éng ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ c¶ s¶n l­îng vµ c«ng ¨n viÖc lµm. Tãm l¹I, th«ng qua viÖc ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng c¸c nhµ qu¶n lý cã thÓ t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®Õn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« vµ nhu cÇu tiÒn tÖ tõ ®ã hoµn toµn t¹o ra sù chñ ®éng trong viÖc ®iÒu tiÕt vÒ tiÒn tÖ cña NHT¦ . 2 . Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ : Môc tiªu c¬ b¶n quan träng nã lµ tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu kh¸c, lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ tiÒn tÖ. C¸c môc tiªu chÝnh cña c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hÇu nh­ thèng nhÊt ë c¸c quèc gia . 2.1 . Môc tiªu æn ®Þnh gi¸ c¶ : æn ®Þnh gi¸ c¶ lµ môc tiªu c¬ b¶n hµng ®Çu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ lµ môc tiªu dµi h¹n. VËy æn ®Þnh gi¸ trÞ tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh søc mua cña tiÒn tÖ. §Ó ®o l­êng ®­îc môc tiªu nµy NHT¦ ph¶i ®¶m b¶o æn ®Þnh trªn c¶ hai ph­¬ng diÖn : æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi néi cña tiÒn. ChØ tiªu nµy ®­îc l­îng ho¸ b»ng chØ tiªu l¹m ph¸t tiÒn tÖ ; ë ph­¬ng diÖn thø hai lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi ngo¹i ®­îc l­îng ho¸ b»ng møc biÕn ®éng tû gi¸. Cô thÓ lµ khi tû gi¸ biÕn ®éng ( cã thÓ lµ tû gi¸ t¨ng hoÆc gi¶m ) : - Khi tû gi¸ t¨ng ( tøc lµ ®ång b¶n tÖ mÊt gi¸) , ®iÒu nµy nã sÏ kÝch thÝch xuÊt khÈu, cßn nhËp khÈu bÞ h¹n chÕ. T×nh tr¹ng nµy x¶y ra trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t tiÒn tÖ thÊp, sù biÕn ®éng kh«ng qua lín. Khi tû gi¸ t¨ng qua cao b¶n tÖ mÊt uy tÝn dÉn ®Õn mäi quan hÖ ngo¹i th­¬ng kÐm vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ thÕ giíi kh¸c . - Khi tû gi¸ gi¶m ( tøc lµ ®ång b¶n tÖ t¨ng gi¸ ) , ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu bÞ gi¶m ( v× gi¸ xuÊt khÈu t¨ng kh«ng kÝch thÝch xuÊt khÈu ) . Nh­ vËy, trong tõng ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh kh¸c nhau c¸c quèc gia muèn thùc hiÖn c¸c môc tiªu kh¸c nhau vµ coi ®©y lµ mét trong c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ NHT¦ ph¶i kiÓm so¸t. §èi víi l¹m ph¸t : Khi nÒn kinh tÕ cã l¹m ph¸t kÓ c¶ l¹m ph¸t c©n b»ng cã dù ®o¸n tr­íc vÉn g©y ra hËu qu¶ nhÊt ®Þnh vµ nã lµm t¨ng “chi phÝ mßn giµy” vµ “chi phÝ thùc ®¬n”, ®iÒu ®ã g©y chi phÝ cho x· héi hay l¹m ph¸t kh«ng ®­îc dù kiÕn tr­íc lµm cho th«ng tin bÞ bãp mÐo, uy tÝn bÞ ¶nh h­ëng, c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia bÞ ¶nh h­ëng, ®Çu t­ bÞ thay ®æi, t©m lý vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi cña c«ng chóng bÞ ®¶o lén . Nh­ vËy hËu qu¶ mµ l¹m ph¸t ®Ó l¹i lµ rÊt lín vµ ¶nh h­ëng xÊu ®èi víi nÒn kinh tÕ. Khi l¹m ph¸t x¶y ra NHT¦ cÇn ph¶i th¾t chÆt viÖc cung øng tiÒn tÖ. §Æc biÖt khi cã sù biÕn ®éng vÒ tû gi¸ th× NHT¦ mua ngo¹i tÖ tõ ®ã lµm cho cung øng tiÒn tÖ bÞ biÕn ®éng. NHT¦ sÏ b¸n ngo¹i tÖ hoÆc mua ngo¹i tÖ. ë ViÖt Nam th× chØ sè l¹m ph¸t cã sù thay ®æi : N¨m 1998 lµ 9,2% - n¨m 1999 lµ 0,1% - n¨m 2000 lµ -0,6% 2.2 . T¨ng tr­ëng kinh tÕ : Môc tiªu æn ®Þnh gi¸ c¶ sÏ kh«ng cã ý nghÜa nÕu kh«ng ®¹t ®­îc môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Bëi vËy môc tiªu æn ®Þnh gi¸ c¶ lµ môc tiªu sè mét cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th× môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ môc tiªu sè hai cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §¶m b¶o t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ ph¶i ®¶m b¶o c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, ®¶m b¶o sù t¨ng lªn cña GDP thùc tÕ. §ã lµ tû lÖ t¨ng tr­ëng cã ®­îc khi trõ ®i tû lÖ t¨ng gi¸ cïng thêi kú cã nghÜa lµ n¨m sau ph¶i cao h¬n n¨m tr­íc . Víi bÊt cø mét chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nµo ®Òu theo ®uæi mét môc tiªu quan träng ®ã lµ mét nÒn kinh tÕ phån vinh víi mét tèc ®é t¨ng tr­ëng æn ®Þnh. §©y lµ nÒn t¶ng cho mäi sù æn ®Þnh, bëi v× nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng sÏ ®¶m b¶o c¸c chÝnh s¸ch x· héi ®­îc tho¶ m·n, lµ c¨n cø ®Ó æn ®Þnh tiÒn tÖ trong n­íc. C¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n, kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vÒ mÆt kinh tÕ. VÒ chÊt l­îng ph¶i ®¶m b¶o mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao thu hót ®­îc ®Çu t­ n­íc ngoµi, huy ®éng ®­îc nhiÒu nguånvèn. 2.3 . §¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m thÊt ngiÖp : §¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ. §iÒu ®ã ®­îc biÓu hiÖn cô thÓ lµ : Khi nÒn kinh tÕ cã tû lÖ thÊt nghiÖp cao ¶nh h­ëng ®Õn mäi mÆt cña nÒn kinh tÕ, lµm cho uy tÝn vµ vÞ trÝ cña nÒn kinh tÕ bÞ ®¶o lén g©y ra chi phÝ cho ng©n s¸ch. §©y lµ mÇm mèng lµm ph¸t sinh tÖ n¹n x· héi, x· héi xuÊt hiÖn nhiÒu tiªu cùc. ChÝnh v× lÏ ®ã ph¶I ®Æt nÒn kinh tÕ ë møc toµn dông nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ tû lÖ thÊt nghiÖp b»ng kh«ng. Ngoµi ra viÖc cè g¾ng gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn còng ®­îc coi lµ môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ , do ®ã mçi quèc gia cÇn x¸c ®Þnh ®­îc tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn mét c¸ch chÝnh x¸c ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu trªn. Tõ ®ã ®Æt ra mét vÊn ®Ò næi cém ®ã lµ phÊn ®Êu mét nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng vµ khi ®· ®¹t ®­îc môc tiªu nµy th× sÏ ®¹t ®­îc môc tiªu gi¶m thÊt nghiÖp. Nh­ng tuú thuéc vµo thùc tr¹ng, ®Æc ®iÓm vµ ®Æc thï ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi n­íc mµ tËp trung vµo c¸c môc tiªu cô thÓ kh¸c nhau trong c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ . 2.4 . Mèi quan hÖ gi÷a c¸c môc tiªu : Cã thÓ nãi r»ng ba môc tiªu trªn cã mèi quan hÖ võa cã tÝnh thèng nhÊt võa cã tÝnh m©u thuÉn. ChÝnh ®Æc ®iÓm næi bËt nµy mµ tuú vµo môc tiªu ®Êt n­íc cña tõng thêi kú mµ vËn dông mét c¸ch linh ho¹t vµ ®¹t môc tiªu nµo lµ quan träng nhÊt, môc tiªu nµo lµ môc tiªu chñ yÕu , môc tiªu nµo lµ môc tiªu thø yÕu . TÝnh m©u thuÉn vµ thèng nhÊt ®­îc thÓ hiÖn râ nh­ sau : - TÝnh m©u thuÉn : trong ng¾n h¹n cã sù m©u thuÉn gi÷a c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ . §Ó hiÓu râ ®iÒu nµy, chóng ta h·y nghiªn cøu qua lý thuyÕt “tø gi¸c ma thuËt” : T¨ng tr­ëng kinh tÕ ThÊt nghiÖp Béi chi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ L¹m ph¸t - TÝnh thèng nhÊt : VÒ mÆt dµi h¹n, ba môc tiªu sÏ kh«ng m©u thuÉn. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua ®­êng cong Philip, lóc nµy ®­êng cong Philip trë nªn th¼ng ®øng : L¹m ph¸t ThÊt nghiÖp Khi NHT¦ t¨ng khèi l­îng cung øng tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®ång thêi ®iÒu nµy lµm l¹m ph¸t cã xu h­íng t¨ng, thÊt nghiÖp gi¶m vµ béi chi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ gi¶m . Kinh tÕ t¨ng tr­ëng Béi chi c¸n C©n thanh to¸n ThÊt nghiÖp gi¶m Quèc tÕ L¹m ph¸t t¨ng Nh­ vËy muèn ®¹t ®­îc môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ th× ph¶i hi sinh môc tiªu l¹m ph¸t. Hay ®Ó ®¹t ®­îc ba môc tiªu : T¨ng tr­ëng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, béi chi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ gi¶m th× l¹m ph¸t l¹i t¨ng . Do ®ã trong ng¾n h¹n NHT¦ kh«ng thÓ ®¹t ®­îc tÊt c¶ c¸c môc tiªu. Tuy nhiªn cã nhiÒu quèc gia coi môc tiªu æn ®Þnh gi¸ c¶ lµ môc tiªu chñ yÕu quan träng vµ dµi h¹n. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ nhiÒu khi còng ph¶i hy sinh môc tiªu nµy ®Ó ®¹t ®­¬c môc tiªu kh¸c . II . ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi viÖc ®iÒu tiÕt kinh tÕ thÞ tr­êng : Qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña n­íc ta theo ®Þnh h­íng XHCN trong thêi gian qua ®· thu ®­îc nhiÒu th¾ng lîi. Víi môc tiªu ®­a ®Êt n­íc ta tõ mét n­íc cã nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn vµ tiÒn ®Ò cho nh÷ng b­íc ph¸t triÓn kinh tÕ sau nµy. §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· so¹n th¶o chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21. Mét trong hn÷ng c¬ quan ®­îc giao tr¸ch nhiÖm quan träng Êy lµ NHNN ViÖt Nam - víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ViÖc nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ v« cïng quan träng, ®ã lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Æt ra. §iÒu ®Çu tiªn lµ æn ®Þnh gi¸ c¶, t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng ¨n viÖc lµm . 1 . Vai trß cña Ng©n hµng Trung ­¬ng : NhiÖm vô chÝnh cña NHT¦ trong nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ lµ ®¶m b¶o sù khan hiÕm ®óng møc cña ®ång néi tÖ nh»m b¶o vÖ sù æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh kinh tÕ. Trong hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp, NHT¦ víi t­ c¸ch lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng, sÏ thùc hiÖn viÖc ®Iòu tiÕt tÝn dông vµ qua ®ã ®iÒu tiÕt nh÷ng ®iÒu kiÖn cña s¶n xuÊt b»ng chi phÝ tÝn dông ®Çu t­, tøc lµ ®iÒu kiÖn t¸i cÊp vèn cña m×nh, mµ l©u nay viÖc nµy, NHT¦ cã hai lo¹i c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt khèi l­îng vµ c«ng cô ®iÒu tiÕt l·i suÊt. Trong nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ, ng­êi ta sö dông chÝnh s¸ch chiÕt khÊu vµ chÝnh s¸ch l©n-b¸t ®Ó ®iÒu tiÕt l·i suÊt. NHT¦ quy ®Þnh tû lÖ l·i suÊt nµy khi ng©n hµng nhËn hèi phiÕu ®Ó t¸i chiÕt khÊu vµ nhËn chøng kho¸n lµm thÕ chÊp. Tû lÖ l·i suÊt chiÕt khÊu vµ nhËn chøng kho¸n lµm thÕ chÊp. Tû lÖ l·i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt L©n-b¸t sÏ cïng nhau quyÕt ®Þnh “ l·i suÊt NHT¦ “ chÝnh s¸ch khèi l­îng ®­îc thÓ hiÖn trong khu«n khæ cña chÝnh s¸ch thÞ tr­êng më. §ã lµ viÖc NHT¦ mua hoÆc b¸n chøng kho¸n, ®Ó qua ®ã t¸c ®éng trùc tiÕp vµo khèi l­îng tiÒn tÖ. Míi nh×n ng­êi ta t­ëng cã thÓ ph©n biÖt mét c¸ch râ rµng gi÷a 2 c«ng cô nµy cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nh­ng thùc chÊt kh«ng ph¶i nh­ vËy. V×, viÖc ®iÒu tiÕt l·i suÊt cïng cã t¸c ®éng tíi khèi l­îng tøc l·i suÊt t¨ng sÏ gi¶m nhu cÇu tiÒn tÖ, còng nh­ khi ¸p dông chÝnh s¸ch vÒ khèi l­îng cïng t¹o ra mét tû lÖ l·i suÊt nhÊt ®Þnh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ tÝn dông. §ã chÝnh lµ mèi quan hÖ h÷a c¬ gi÷a khèi l­îng vµ gi¸ ®Æc tr­ng do nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong mèi quan hÖ nµy th× tr­êng hîp thø nhÊt gi¸ t¸c ®éng vµo khèi l­îng , tr­ßng hîp thø hai khèi l­îng t¸c ®éng vµo gi¸. Khi ®iÒu tiÕt hai c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trªn, NHT¦ kh«ng bao giê sö dông mét khèi l­äng vËt chÊt lµ hµng ho¸ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng nµo, ®Ó lµm ®Þnh h­íng cho c¸c quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña m×nh. Gi¸ trÞ hµng ho¸ vËt chÊt ®­îc x¸c ®Þnh trªn thÞ tr­êng vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ ®­îc thÞ tr­êng x¸c ®Þnh. Nguyªn t¾c tÝnh theo tæng s¶n phÈm quèc néi cña quü tiÒn tÖ quèc tÕ ( IMF) b»ng c¸ch ph©n biÖt chÝnh s¸ch khèi l­îng ®· ®­äc ®Þnh h­íng nh­ trªn cã nh÷ng t¸c ®éng vÒ gi¸ ph¸t sinh. Khi nhu cÇu tÝn dông ®­îc Ên ®Þnh th× viÖc ®­a ra mét khèi l­îngtiÒn trung ­¬ng nµo ®ã sÏ t¹o ra mét l·i suÊt tÝn dông nhÊt ®Þnh. Sù chØ dÉn cña IMF chØ lµ mét sù hç trî ®Þnh h­íng ®· bÞ ®¬n gi¶n hãa vµ kh«nh ®­îc phÐp nhÇm lÉn víi mét sù cÇn b»ng tiÒn - hµng. Nh­ng nh÷ng dao ®éng hµng ngµy vµ thêi vô cña nhu cÇu tiÒn tÖ, nh÷ng c¬n sèt tõ bªn ngoµi vµ nhiÒu yÕu tè kh¸c ®ßi hái ph¶i cã mét chÝnh s¸ch linh ho¹t, cô thÓ cïng khi thay ®æi t­¬ng øng trong viÖc cung øng tiÒn tÖ. Khi nhu cÇu tiÒn tÖ v­ît ra ngoµi hµnh lang ®· quyÕt ®Þnh cho viÖc gia t¨ng khèi l­îng tiÒn tÖ th× NHT¦ vÉn ph¶i ®¸p øng, nh­ng víi l·i suÊt cao h¬n nh»m t¸c ®éng mét c¸ch trung h¹n vµo sù ®Èy lïi viÖc bïng næ khèi l­îng tiÒn tÖ. ViÖc c«ng khai ho¸ môc ®Ých gia t¨ng khèi l­îng tiÒn tÖ cïng víi thùc tÕ theo ®uæi viÖc thùc thi môc ®Ých nµy ®· t¹o ®­îc lßng tin vµo kh¶ n¨ng dù ®o¸n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh­ng ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o ®­îc tÝnh linh ho¹t cÇn thiÕt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. TiÒn dÒ quan träng ë ®©y lµ ph¶i cã nh÷ng c«ng cô ®iÒu tiÕt gi¸n tiÕp khèi l­îng tiÒn tÖ, ®ã lµ c«ng cô l·i suÊt. Kh¶ n¨ng biÕn ®æi l·i suÊt NHT¦ kh«ng chØ ®¶m b¶o ®­îc giíi h¹n ng©n hµng cña kinh tÕ vÜ m« b»ng viÖc duy tr× sù khan hiÕm cña tiÒn tÖ mµ cßn ®¶m b¶o tÝnh linh ho¹t cÇn thiÕt cho viÖc cung øng tiÒn tÖ cho hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i. Chõng nµo ®ång néi tÖ víi chøc n¨ng lµ ph­¬ng tiÖn cÊt gi÷ gi¸ trÞ cßn yÕu kÕm th× tû lÖ tiÒn mÆt vÉn cßn cao; tiÒn NHT¦ kh«ng quay trë vÒ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i d­íi h×nh thøc c¸c kho¶n tiÒn göi vµ nh­ v©þ hÖ sè t¹o tiÒn sÏ nhá ®i. NÕu lóc nµy, NHT¦ kh«ng t¨ng l·i suÊt cña m×nh mµ l¹i tiÕp tôc cung øng tiÒn ng©n hµng trung ­¬ng víi gi¸ rÎ cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, th× qu¸ tr×nh huû tiÒn tÖ sÏ tiÕp diÔn. Trong ®¹i ®a sè nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn, còng nh­ t¹i ViÖt Nam, th«ng th­êng chØ cã kho¶n tiÒn göi t­¬ng ®èi ng¾n h¹n, cßn phÇn lín lµ tiÒn NHT¦. C¬ cÊu khèi l­îng tiÒn nh­ vËy cho hÖ thèng Ng©n hµng kÐm ph¸t triÓn, Ýt dµnh ®­îc lßng tin cña kh¸ch hµng. Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ c«ng cô khèi l­îng quan träng nhÊt cña NHT¦ vµ hÖ sè tiÒn mÆt Ên ®Þnh, NHT¦ cã thÓ giíi h¹n kh¶ n¨ng t¹o tiÒn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i th«ng qua viÖc Ên ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc . Khèi l­îng dù tr÷ b¾t buéc gi÷ t¹i ng©n hµng trung ­¬ng kh«ng ®­îc tÝnh l·i lµ mét tæn phÝ ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, v× bÊt kú mét khèi l­îng tiÒn NHT¦ nµo trong khu vùc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Òu cã nguån gèc d· vay nî t¹i NHT¦ vµ ®Òu ph¶i tr¶ l·i. ViÖc dù tr÷ b¾t buéc nµy lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt cña NHT¦ vµ ®Òu ph¶I tr¶ l·i. ViÖc dù tr÷ b¾t buéc nµy lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt cña NHT¦ ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Mét chøc n¨ng quan träng kh¸c cña NHT¦ lµ chøc n¨ng “ ng­êi cho vay cuèi cïng”. NHT¦ ph¶i lu«n lu«n vµ trong mäi hoµn c¶nh, kÓ c¶ trong thêi kú khñng ho¶ng ®Òu cã kh¶ n¨ng cÊp vèn cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó ng¨n chÆn sù sôp ®æ cña hÖ thèng NH th­¬ng m¹i. Ph­¬ng tiÖn ®iÒu tiÕt thÝch hîp nhÊt cña NHT¦ kh«ng ph¶i lµ viÖc quy ®Þnh h¹n møc khèi l­îng, mµ lµ viÖc thay ®æi tû lÖ l·i suÊt t¸i cÊp vèn ng¾n h¹n do hÖ thèng NH th­¬ng m¹i th«ng qua nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu nh­ng víi l·i suÊt ph¸t triÓn. Hay nãi c¸ch kh¸c, c¸c c«ng cô l·i suÊt cña NHT¦ cµng ph¸t triÓn bao nhiªu th× c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc cµng Ýt quan träng bÊy nhiªu. Ng­îc l¹i, chõng nµo trong nÒn kinh tÕ ch­a cã thÞ tr­êng chøng kho¸n nghiÖp vô hèi phiÕu còng nh­ c¸c c«ng cô kü thuËt tµi chÝnh, tøc lµ nh÷ng c«ng cô cã thÓ ph¶n øng nhanh tr­íc sù biÕn ®éng cña l·i suÊt th× tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc vÉn cßn lµ c«ng cô quan träng cña NHT¦. ViÖc NHT¦ c«ng bè s½n sµng t¹o kh¶ n¨ng t¸i cÊp vèn do c¸c NHTM trong bÊt kú hoµn c¶nh nµo sÏ lµ tÝn hiÖu cho kh¸ch hµng biÕt r»ng: vÒ c¬ b¶n c¸c NHTM lu«n cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. Nh­ng còng kh«ng ®­îc hiÓu sai chøc n¨ng cu¶ NHT¦ lµ ng­êi cho vay cuèi cïng, mµ c¸c NHTM l¹I kh«ng quan t©m ®Ó cã mét chÝnh s¸ch kinh doanh nghiªm tóc, v× dÉu sao NHT¦ chØ hç trî trong tr­êng hîp khñng ho¶ng. Chøc n¨ng “ ng­êi cho vay cuèi cïng” chØ phôc vô sù viÖc duy tr× tÝnh co d·n cÇn thiÕt cña viÖc cung øng tiÒn tÖ do toµn bé ng©n hµng chø kh«ng ph¶i cho tõng NH riªng lÎ th«ng qua ho¹t ®éng gi¸m s¸t tÝn dông lµ ®iÒu kh«ng thÓ thiÕu ®­îc. Lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng, NHT¦ lu«n lµ chñ nî cña hÖ thèng ng©n hµng. §©y lµ mét vÊn ®Ò dÔ bÞ nhÇm lÉn. TiÒn ®i vµo chu tr×nh kinh tÕ b»ng con ®­êng c¸c NHTM chuyÓn c¸c hèi phiÕu vµ tr¸i kho¸n lªn NHT¦ vµ bÞ triÕt khÊu mÊt phÇn l·i suÊt ph¶i tr¶ cho phÇn ®­îc vay, qua ®ã trë thµnh ng­êi nî cña NHT¦. Víi vÞ trÝ chñ nî NHT¦ cã thÓ ®iÒu tiÕt viÖc më réng khèi l­îng tiÒn tÖ. ChÝnh v× lý do ®ã, c¸c NHTM kh«ng bao giê ®­îc phÐp göi tiÒn cã l·i t¹i NHT¦ , v× ®iÒu ®ã sÏ ch«n vïi vÞ trÝ chñ nî cña ng©n hµng trung ­¬ng. NÕu c¸c NH göi tiÒn t¹i NHT¦ th× ®ã chØ thuÇn tuý lµ viÖc dù tr÷ cã l·i. NÕu NHT¦ trë thµnh ng­êi nî cña hÖ thèng NHTM th× khi ®ã hä kh«ng cßn kh¶ n¨ng t¸c ®éng trùc tiÕp vµo sù gia t¨ng khèi l­îng tiÒn tÖ b»ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña m×nh, v× bÊt cø lóc nµo NHTM còng cã thÓ rót tiÒn göi hä. T­¬ng tù nh­ vËy, mét vÊn ®Ò chñ ®¹o ®èi víi kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt cña NHT¦ lµ viÖc NHT¦ chØ ®­îc phÐp cho c¸c NHTM vay ng¾n h¹n. §©y lµ ®iÒu cÇn thiÕt , v× chØ cã nh­ vËy NHT¦ míi cã thÓ ph¶n øng nhanh tr­íc nh÷ng rèi lo¹n cã thÓ x¶y ra trong hÖ thèng tiÒn tÖ b»ng viÖc thay ®æi chi phÝ t¸i cÊp vèn. ChØ cã c¸c NHTM míi ®­îc phÐp cÊp tÝn dông dµi h¹n. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, c¸c NHTM ph¶i huy ®éng ®éng nguån tiÒn göi dµi h¹n cña c¸c chñ ®Çu t­. Nh­ng c¸c chñ ®Çu t­ chØ s¾n sµng göi tiÒn dµi h¹n nÕu nh÷ng rñi ro mÊt gi¸ tiÒn göi cña hä ®­îc gi¶m mét c¸ch tèi ®a trªn c¬ së gi¸ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i æn ®Þnh vµ qua ®ã hä thu ®­îc kho¶n l·i thùc tÕ d­¬ng. NÕu mét khi NHT¦ cã nh÷ng kho¶n nî ph¶i ®ßi hái dµi h¹n th× kh¸c nµo hä tù ch«n vïi tiÒm n¨ng ®iÒu tiÕt cña hä vµ thóc ®Èy sù bÊt æn ®Þnh trong khu vùc tiÒn tÖ. Vµ chÝnh sù ®iÒu tiÕt nµy lµm mÊt ®i c¸c ®iÒu kiÖn cã thÓ huy ®éng tiÒn göi dµi h¹n cña c¸c chñ ®Çu t­. Do vËy, tiÒn ®Ò ®èi víi mét hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp cã hiÖu lùc lµ viÖc thiÕt lËp mét c¬ chÕ c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng, tøc lµ ho¹t ®éng c¹nh tranh trong viÖc huy ®éng tiÒn göi. 2 . ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi nh÷ng môc tiªu cña nÒn kinh tÕ : 2.1 . C«ng cô l·i suÊt : C¸c ®Ò ¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ dùa trªn ý t­ëng cho r»ng cã thÓ ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu kinh tÕ tæng thÓ bªn c¹nh môc tiªu æn ®Þnh b»ng c¸ch t¸c ®éng vµo møc l·i suÊt hoÆc vµo c¬ cÊu l·i suÊt. §iÒu ®ã hoµn toµn ®éc lËp víi viÖc : b»ng c¸ch can thiÖp vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp, ng­êi ta cÇn theo ®uæi ®­îc c¸c môc ®Ých c¬ cÊu, thÞ tr­êng lao ®éng, môc ®Ých c«ng nghiÖp, môc ®Ých ph©n phèi hay môc ®Ých chÝnh s¸ch ph¸t triÓn. a . Møc l·i suÊt : NhiÒu ®Ò ¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ dùa vµo sù thay ®æi tû lÖ chiÕt khÊu, tøc lµ tû lÖ l·i suÊt ph¶i cÊp vèn cho c¸c NHTM cña NHT¦, ®Òu cã chung ý t­ëng c¬ b¶n cho r»ng cã thÓ khuyÕn khÝch ®Çu t­ b»ng viÖc h¹ thÊp tû lÖ chiÕt khÊu qua viÖc NHT¦ kh«ng thÓ tù do quy ®Þnh tû lÖ chiÕt khÊu, v× NHT¦ ph¶I b¶o vÖ sù æn ®Þnh cña møc gi¸ c¶ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa vµ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña ®ång néi tÖ. Muèn vËy NHT¦ ph¶I lùa chän mét tû lÖ l·i suÊt sao cho cã thÓ khuyÕn khÝch c¸c chñ ®Çu t­ s½n sµng gi÷ tµi s¶n cña m×nh b»ng ®ång néi tÖ . NÕu c¸c chñ ®Çu t­ kh«ng s½n sµng göi tiÒn dµi h¹n b»ng ®ång néi tÖ vµo hÖ thèng NHTM th× tû lÖ l·i suÊt hiÖn thêi ®ang thÊp h¬n møc l·i suÊt c©n b»ng. Mét khi c¸c NHTM chØ huy ®éng ®­îc Ýt hoÆc kh«ng huy ®éng ®­îc tiÒn göi dµi h¹n th× hä sÏ chØ cã thÓ cÊp ®­îc mét khèi l­îng tÝn dông dµi h¹n Ýt cho c¸c doanh nghiÖp, tuy hä vÉn cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi dµi h¹n. Thùc ra trong viÖc cÊp tÝn dông, c¸c NHTM kh«ng chØ dùa vµo tiÒn göi, v× hä cã thÓ ®­îc t¸i cÊp vèn b»ng c¸ch vay nî NHT¦. Nh­ng sè tiÒn göi qu¸ Ýt th× còng kh«ng thÓ c©n ®èi l¹i ®­îc b»ng c¸ch vay NHT¦. VÒ nguyªn t¾c, NHT¦ chØ ®­îc phÐp cÊp tÝn dông ng¾n h¹n v× tÝn dông dµi h¹n sÏ h¹n chÕ kh¶ n¨ng can thiÖp cña NHT¦. Gi¶ sö NHT¦ vÉn cø cÊp tÝn dông dµi h¹n th× ®iÒu ®ã sÏ lµm gi¶m sù nhiÖt t×nh göi tiÒn dµi h¹n cña c¸c chñ ®Çu t­ v× nguy c¬ mÊt gi¸ tµi s¶n tiÒn tÖ do l¹m ph¸t sinh ra tõ kh¶ n¨ng can thiÖp yÕu ®i cña NHT¦. Khi tiÒn göi dµi h¹n vµ hÖ thèng ng©n hµng qu¸ Ýt, nh­ng ng­êi ta l¹i kh«ng muèn ®Ó s¶n xuÊt mµ tr­íc ®ã th­êng ®· øng tr­íc vèn b»ng ®ång néi tÖ bÞ ®×nh trÖ hoµn toµn, chØ cßn c¸ch cuèi cïng lµ Nhµ n­íc ph¶i cÊp tÝn dông dµi h¹n cho c¸c doanh nghiÖp. Nhµ n­íc chØ cã thÓ cÊp kho¶n tÝn dông nµy b»ng c¸ch h¹n chÕ c¸c kho¶n chi ng©n s¸ch hoÆc gia t¨ng th©m hôt ng©n s¸ch. Trong tr­êng hîp thø nhÊt th× viÖc ®Çu t­ sÐ kh«ng mang l¹i kÕt qu¶ chung mét c¸ch tÝch cùc, v× tæng c¸c kho¶n chi ng©n s¸ch kh«ng thay ®æi. NÕu Nhµ n­íc t¨ng thuÕ nh»m môc ®Ých cÊp tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp th× kÕt qu¶ còng t­¬ng tù. Ng­îc l¹i., nÕu Nhµ n­íc thanh to¸n c¸c kho¶n chi bæ sung nµy b»ng viÖc vay tÝn dông cña NHT¦ th× ®iÒu ®ã sÏ ®Ó l¹i hËu qu¶ tiªu cùc cho viÖc æn ®Þnh møc gi¸. NÕu Nhµ n­íc ph¸t hµnh c«ng tr¸i th× møc l·i suÊt sÏ t¨ng, mµ ®iÒu nµy sÏ lµm gi¶m mäi ho¹t ®éng ®Çu t­ cña t­ nh©n . Nh­ vËy, viÖc t×m c¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ th«ng qua viÖc quy ®Þnh møc l·i suÊt thÊp h¬n møc c©n b»ng coi nh­ bÞ thÊt b¹i. Mét chÝnh s¸ch nh­ vËy kh«ng gia t¨ng ®­îc ho¹t ®éng ®Çu t­ mµ chØ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng l¹m ph¸t vµ mÊt gi¸ . b . C¬ cÊu l·i suÊt vµ chªnh lÖch l·i suÊt : Trong khi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ tËp trung vµo viÖc gi¶m l·i suÊt ®Ó theo ®uæi c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch thÞ tr­êng lao ®éng vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn th× nh÷ng ®Ò xuÊt ®Ó Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt c¬ cÊu l·i suÊt vµ chªnh lÖch l·i suÊt l¹i nh»m vµo c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch c¬ cÊu, chÝnh s¸ch khu vùc vµ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp. ë ®©y, c¬ cÊu l·i suÊt thùc chÊt lµ mèi quan hÖ gi­· tû lÖ l·i suÊt ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, trong khi ®ã chªnh lÖch l·i suÊt thÓ hiÖn mèi t­¬ng quan gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng. VÊn ®Ò vÒ viÖc t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ vµo c¬ cÊu l·i suÊt vµ chªnh lÖch l·i suÊt liªn quan ®Õn hai ®iÒu kiÖn c¬ b¶n trong kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp nh­ sau : - §ã lµ c¸c NHTM lµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh theo lîi nhuËn, nªn hä cÇn ph¶i cã chªnh lÖch l·i suÊt d­¬ng gi÷a tû lÖ l·i suÊt cho vay vµ tû lÖ l·i suÊt t¸i cÊp vèn. NÕu do nh÷ng qui ®Þnh ph¸p lý mµ kho¶n chªnh lÖch l·i suÊt nµy bÞ ©m th× c¸c NHTM kinh doanh lç vèn . - Do ®ã , ®Ó tr¸nh sù sôp ®æ cña hÖ thèng ng©n hµng v× t¸c ®éng cña chªng lÖch l·i suÊt ©m lµm mÊt lßng tin vµo ®ång néi tÖ vµ viÖc s½n sµng göi tiÒn dµi h¹n, cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p bï ®¾p nh÷ng thiÖt h¹i ph¸t sinh tõ chªnh lÖch l·i suÊt ©m. ViÖc chi phÝ cho nh÷ng thiÖt h¹i th«ng qua qu¸ tr×nh tiÒn tÖ ho¸ hay gia t¨ng kho¶n nî cña Nhµ n­íc, nh­ ®· nãi ë phÇn trªn, trong mäi tr­êng hîp ®Òu dÉn ®Õn hËu qu¶ tiªu cùc. ViÖc ®ã sÏ lµm t¨ng møc gi¸ hoÆc l·i suÊt. NÕu mét khi nh÷ng thiÖt h¹i x¶y ra, th× c¸ch dïng ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó bï ®¾p vÉn lµ mét h×nh thøc Ýt cã h¹i nhÊt . Nh÷ng ®iÒu ®· nãi ë trªn kh«ng cã nghÜa lµ Nhµ n­íc ®Ó mÆc cho NHTM tù qui ®Þnh vÒ chªnh lÖch l·i suÊt trong mäi tr­êng hîp. Trong ®iÒu kiÖn hÖ thèng NHTM kh«ng cã ®iÒu kiÖn c¹nh tranh th× viÖc quyÕt ®Þnh gi¸ tèi ®a mang tÝnh ph¸p lý vÒ møc chªnh lÖch l·i suÊt l¹i rÊt cã ý nghÜa . §Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c ng©n hµng th× ph¶i ®¶m b¶o cho c¸c NHTM ®­îc h­ëng c¸c ®iÒu kiÖn t¸i cÊp vèn nh­ nhau. ViÖc Nhµ n­íc trÝch thu lîi nhuËn cña NHTM chØ nªn thùc hiÖn b»ng luËt thuÕ, chø kh«ng nªn ®iÒu tiÕt b»ng c¸ch ph©n biÖt nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝ cÊp vèn. ViÖc ph©n biÖt tû lÖ t¸i suÊt cho vay vµ huy ®éng theo ngµnh , khu vùc vµ l·nh thæ còng nh­ viÖc ph©n biÖt tû lÖ chiÕt khÊu theo tõng ng©n hµng lµ kh«ng thÝch hîp víi mét hÖ thèng ng©n hµng cã hiÖu lùc. Tû lÖ l·i suÊt tiÒn göi chØ nªn ph©n biÖt theo thêi h¹n cña kho¶n tiÒn göi. BÊt kú mét sù ph©n biÖt l·i suÊt huy ®éng nµo kh¸c còng sÏ lµm v« hiÖu ho¸ mäi cè g¾ng thu hót tiÒn göi ®Ó kinh doanh kiÕm lîi cña c¸c NHTM, do ®ã c¸c NHTM cÇn chó ý tíi c¸c ®iÓm sau : Thø nhÊt lµ khi ph©n tÝch nh÷ng kh¶ n¨ng t¸i cÊp vèn, c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i so s¸nh gi÷a chi phÝ huy ®éng tiÒn göi víi chi phÝ vay nî NHT¦ ®Ó t×m ra h×nh thøc t¸i cÊp vèn cã lîi nhÊt cho viÖc cÊp tÝn dông cña hä. Khi tÝnh chi phÝ huy ®éng tiÒn göi th× ph¶i tÝnh c¶ tû lÖ l·i suÊt ph¶i tr¶ lÇn chi phÝ ph¸t sinh cña tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc . Thø hai lµ khi ®èi cÊp chiÕu c¸c ph­¬ng thøc th× cÊp vèn víi nhau, c¸c ng©n hµng cÇn chó ý tíi kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi thêi h¹n kh¸c nhauv× ®iÒu nµy cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh víi viÖc cÊp tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp. C¹nh tranh trong khu vùc ng©n hµng cã nghÜa : C¸c NHTM c¹nh tranh víi nhau trong viÖc thu hót tiÒn göi, v× nhËn tiÒn göi sÏ quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng cña hä. Nh­ng tæng l­îng tiÒn göi vµ c¬ cÊu thêi h¹n cña nã l¹i do NHT¦ quyÕt ®Þnh th«ng qua viÖc ®¶m baá sù æn ®Þnh cña ®ång néi tÖ: trong khi ®ã , viÖc c¹nh tranh gi÷a c¸c NHTM víi nhau sÏ quyÕt ®Þnh viÖc ph©n chi tæng l­îng tiÒn göi trªn trong néi bé khu vùc ng©n hµng. VÝ dô mét ng©n hµng do vÞ trÝ l·nh thæ thuËn lîi cã thÓ huy ®éng ®­îc nhiÒu tiÒn göi nh­ng theo quyÕt ®Þnh th× ph¶i tr¶ l·i cao h¬n l·i suÊt trung b×nh cña c¸c ng©n hµnh c¹nh tranh kh¸c, ®iÒu ®ã sÏ g©y bÊt lîi cho ng©n hµng nµy trong c¹nh tranh . ViÖc ph©n biÖt tû lÖ l·i suÊt tÝn dông, chõng nµo sù ph©n biÖt nµy kh«ng bÞ rµng buéc vµo h¹n møc tÝn dông, sÏ dÇn tíi viÖc tõ chèi cÊp tÝn dông ë c¸c khu vùc d­îc h­ëng l·i suÊt theo qui ®Þnh. ViÖc tõ chèi cÊp tÝn dông nµy sÏ chØ cã thÓ x¶y ra, nÕu trong khu vùc ®­îc ­u ®·i l·i suÊt thÊp nµy chøng minh ®­îc hÖ sè an toµn cña viÖc tr¶ nî gèc vµ l·i cao h¬n so víi nh÷ng ng­êi vay tÝn dông tiÒm n¨ng kh¸c. Nh­ng ®iÒu nµy lu«n khã ®¹t ®­îc v× hÖ sè an toµn cao lu«n ®ßi hái lîi nhuËn vµ ®¹t ®­îc cña nh÷ng ng­êi vay tÝn dông còng khån ph¶i cao, nh÷ng khu vùc nh­ vËy l¹i kh«ng cÇn ®Õn sù can thiÖp b»ng chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Ó cÊp tÝn dông cho c¸c dù ¸n ®Çu t­. Mµ hoµn toµn ng­îc l¹i, Nhµ n­íc ph¶i can thiÖp vµo khu vùc kinh tÕ mµ ë ®ã theo sù ®¸nh gi¸ cña Nhµ n­íc, viÖc cÊp tÝn dông theo ®iÒu kiÖn kiÖn cña thÞ tr­êng ®· ®­îc mét mét khè l­îng tÝn dông qu¸ nhá. VÒ c¬ b¶n, nh­îc ®iÓm cña viÖc ph©n biÖt l·i suÊt lµ nã lµm mÊt ®i chøc n¨ng ph©n bæ cña mét tû lÖ l·i suÊt. ViÖc t×m c¸ch xo¸ bá c¬ chÕ chän läc cña tû lÖ l·i suÊt do c¸c NHTM x¸c ®Þnh trong ho¹t ®éng giao l­u víi ng©n hµng vµ ®iÒu nµy b¾t buéc Nhµ n­íc ph¶i tiÕp tôc can thiÖp d­íi h×nh thøc quy ®Þnh h¹n møc tÝn dông. 2.2 . C«ng cô khèi l­îng : ViÖc quy ®Þnh h¹n møc tÝn dông theo ngµnh ®Þa ph­¬ng vµ khu vùc kinh tÕ sÏ xo¸ bá kh¶ n¨ng cña c¸c NHTM trong viÖc tù quyÕt ®Þnh cÊp tÝn dông theo hÖ sè an toµn dù tÝnh cña viÖc hoµn tr¶ tÝn dông. Khi c¸c NHTM kh«ng cßn cã thÓ tù quyÕt ®Þnh cÊp tÝn dông theo hÖ sè an toµn cña viÖc hoµn tr¶ tÝn dông th× cã nhiÒu kh¶ n¨ng lµ tû träng cña nh÷ng kho¶n nî khã ®ßi trong tæng khèi l­îng cho vay sÏ t¨ng. Trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ®­îc l·i suÊt th× l·i kh«ng ®­îc nhËn tÝn dông ®Ó triÓn khai c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña hä. Th«ng th­êng nh÷ng ®iÒu kiÖn nh­ vËy sÏ xuÊt hiÖn thÞ tr­êng kh«ng chÝnh thøc ( th­êng gäi lµ thÞ tr­êng chî ®en hoÆc thÞ tr­êng bÊt hîp ph¸p ). Trªn thÞ tr­êng nµy, tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng tr¶ l·i suÊt cao h¬n l·i suÊt chÝnh thøc ®Ó cã thÓ vay ®­îc. Do kh«ng cã kh¶ n¨ng t¸i cÊp vèn cho NHT¦ cho nªn c¶ l·i suÊt cho vay lÉn l·i suÊt huy ®éng trªn thÞ tr­ßng chî ®en th­êng cao h¬n l·i suÊt trong hÖ thèng ng©n hµng chÝnh thøc. §iÒu nµy sÏ khuyÕn khÝch ng­êi göi tiÒn rót tiÒn göi hä ra khái hÖ thèng ng©n hµng chÝnh thøc. ViÖc gi¶m khèi l­îng tiÒn göi vµ viÖc t¨ng tho¸t tho¸t tÝn dông trong hÖ thèng ng©n hµng chÝnh thøc sÏ dÉn ®Õn nh÷ng tæn thÊt cho ng©n hµng buéc Nhµ n­íc hoÆc NHT¦ ph¶i bï ®¾p hoÆc ng¨n chÆn sù ®æ vì cña hÖ thèng ng©n hµng. HËu qu¶ cña nã sÏ t­¬ng tù tr­êng hîp Nhµ n­íc hoÆc NHT¦ d¶m nhiÖm cho vay dµi h¹n ®ã lµ l¹m ph¸t vµ mÊt gi¸ ®ång néi tÖ. ViÖc mÊt æn ®Þnh trong hÖ thèng ng©n hµng còng nh­ viÖc gi¶m chÊt l­îng ®ång néi tÖ sÏ ®i liÒn víi viÖc ph©n bæ sai nguån tµi nguyªn. Søc lao ®éng vµ t­ liÖu lao ®éng l¹i ®­îc ph©n bæ cho c¸c ngµnh linh tÕ kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n c¶ gèc lÉn l·i. C¸c ngµnh ®­îc hç trî l¹i tiªu tèn nguån tµi nguyªn lín h¬n nhiÒu so víi kho¶n hä cã thÓ nhËn ®­îc tõ hÖ thèng ng©n hµng kh«ng bÞ chÝnh s¸ch ¸p ®Æt. Nh÷ng ngµnh kinh tÕ ®­îc sù hç trî cña chÝnh s¸ch tÝn dông ­u ®·i ®ã phÇn phÇn lín chØ cã thÓ tån t¹i khi hä tiÕp tôc nhËn ®­îc kho¶n viÖn trî cña Nhµ n­íc. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ nÕu quy ®Þnh l·i suÊt vµ h¹n møc tÝn dông th× sÏ ph¸t sinh ngay khñng ho¶ng c¬ cÊu. Cã thÓ kh¾c phôc ®­îc vÊn ®Ò trªn nÕu Nhµ n­íc thay viÖc t¹o cÊp l·i suÊt còng nh­ nguån cÊp nhËn kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n gèc vµ l·i tÝn dông b»ng c¸c h×nh thøc trî cÊp kh¸c. NÕu kh«ng muèn lµm c¸ch nµy g©y ¶nh h­ëng tiªu cùc tíi sù æn ®Þnh cña ®ång néi tÖ, th× c¸c kho¶n trî cÊp nµy ph¶i ®­îc thùc hiÖn b»ng nguån ng©n s¸ch kh«ng bÞ th©m hôt. Tuy nhiªn dï khi trî cÊp mµ vÉn dù ®­îc c©n b»ng ng©n s¸ch th× biÖn ph¸p ®ã còng kh«ng lµm thay ®æi ®­îc viÖc ph©n bæ nguån lùc , tµi nguyªn. Khi quy ®Þnh h¹n møc tÝn dông cã kÕt hîp víi viÖc Ên ®Þnh l·i suÊt hoÆc chÝnh s¸ch ph©n biÖt l·i suÊt theo qui ®Þnh ph¸p lý th× cã nhiÒu kh¶ n¨ng lµm cho tû lÖ l·i suÊt trung b×nh sÏ thÊp h¬n tû lÖ l·i suÊt c©n b»ng. NÕu kh«ng ph¶i nh­ vËy th× ®· kh«ng dÉn ®Õn sù can thiÖp cña Nhµ n­íc. §iÒu nµy sÏ dÉn ®Õn mét lo¹t hËu qu¶ gièng nh­ ®· tr×nh bµy trong tr­êng hîp quy ®Þnh h¹n møc tÝn dông. Nh÷ng can thiÖp nµy sÏ m©u thuÉn s©u s¾c víi yªu cÇu ph¶i t¸ch biÖt nh÷ng nhiÖm vô cña Nhµ n­íc vµ cña NHT¦ kh«ng chØ lµ mét nguyªn t¾c hµnh chÝnh hay mét sù quy ­íc theo tiÕn tr×nh lÞch sö, mµ lµ sù cÇn thiÕt cã tÝnh hÖ thèng cho mäi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . Ngay trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi Nhµ n­íc kh«ng nªn vµ kh«ng thÓ chØ cã sù giíi h¹n chøc n¨ng cña m×nh trong viÖc t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸p lý vµ tæ chøc cho nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §iÒu then chèt lµ Nhµ n­íc cÇn dïng ng©n s¸ch ®Ó tµi trî cho c¸c chÝnh s¸ch vÒ thÞ tr­ßng lao ®éng, v× c¬ cÊu vÒ ®Þa ph­¬ng, vÒ c«ng nghiÖp vµ chÝnh s¸ch ph©n phèi . PhÇn II : chÝnh s¸ch tiÒn tÖ viÖt nam - Nh÷ng h¹n chÕ vµ thµnh c«ng ============= Nh­ng n¨m gÇn ®©y c¸c n­íc ch©u ¸ r¬i vµo khñng ho¶ng kinh tÕ trÇm träng. MÆc dÇu còng bÞ ¶nh h­ëng Ýt nhiÒu song ViÖt Nam vÉn gi÷ ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng hµng n¨m. §iÒu ®ã chøng tá ®­êng lèi l·nh ®¹o ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trong ®ã kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn vai trß cña NHT¦ víi t­ c¸ch lµ x©y dùng, tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Thu ®­îc nhiÒu thµnh c«ng ®Æc biÖt gi¶m ®­îc tû lÖ l¹m ph¸t æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång néi tÖ. Tuy vËy, qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn cßn nhiÒu h¹n chÕ . I . Nh÷ng h¹n chÕ : Thø nhÊt lµ NHNN víi t­ c¸ch lµ ng­êi ®éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn §ång nh­ng l¹i kh«ng ph¸t hµnh kÞp nhu cÇu cña x· héi. §iÒu nµy ®e do¹ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. §©y kh«ng chØ lµ viÖc c¸c NHNN tõ bá chøc n¨ng lµ ng­êi cho vay cuèi cïng mµ hä kh«ng cã kh¶ n¨ng sö dông thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ tÝn dông ®¶m b¶o viÖc cung øng tiÒn cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Khã kh¨n ë ®©y do viÖc ch­a cã h×nh thøc tæ chøc ho¹t ®éng thÝch hîp cña c¸c ng©n hµng . Thø hai lµ NHNN trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt ch­a linh ho¹t. Khi ®­îc t¸ch ra c¸c ng©n hµng trªn ph¶i thõa kÕ c¸c kho¶n tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp quèc doanh vay trong thêi gian vÉn trùc thuéc NHNN. Nh­ng thùc chÊt mét phÇn ®­îc cÊp cho c¸c doanh nghiÖp quèc doanh kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi.ViÖc tr¶ l·i ®· vµ ®ang kh«ng thùc hiÖn ®­îc. Trong khi ®ã c¸c NHTM vÉn ph¶i tr¶ Ýt nhÊt mét phÇn l·i cho kho¶n nî cña hä t¹i NHNN. MÆt kh¸c NHNN quy ®Þnh mét møc tèi ®a cho tû lÖ l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng mµ chªnh lÖch l·i suÊt l¹i qu¸ nhá so víi rñi ro kh«ng thu håi d­îc nî, nªn NHTM kh«ng cã kh¶ n¨ng t¨ng l·i suÊt tÝn dông ®Ó bï ®¾p thiÖt h¹i tõ c¸c kho¶n nî khã ®ßi. C¸c NHTM kh«ng thÓ sö dông kho¶n tiÒn göi cã l·i bÞ thu göi t¹i NHT¦ cho chÝnh s¸ch h¹n chÕ tiÒn mÆt. Nh÷ng l·i suÊt tiÒn göi nµy l¹i thÊp h¬n l·i suÊt vay nî cña NHTM t¹i NHNN. Trong thêi gian qua, c¸c quy ®Þnh l·i suÊt ®­îc ¸p dông cho tæng khèi l­îng ®· cã, chø kh«ng chØ ®¸nh vµo khèi l­îng tÝn dông . Thø ba lµ, ngµy 25/2/1999, NHNN ®· cã quyÕt ®Þnh sè 64 vµ 65/1999/Q§ - NHNN vÌ viÖc c«ng bè tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng cña ®ång ViÖt Nam ®èi víi ®ång ®«-la Mü thay cho viÖc c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc vµ cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông kinh doanh ngo¹i tÖ, cho phÐp x¸c ®Þnh tû gi¸ giao dÞch tèi ®a kh«ng qu¸ 0,1% so víi tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. QuyÕt ®Þnh nµy ®· thu hÑp ®¸ng kÓ kho¶ng c¸ch gi÷a tû gi¸ chÝnh thøc vµ tû gi¸ giao dÞch cña c¸c NHTM t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c NHTM kinh doanh ngo¹i tÖ theo tû gi¸ linh ho¹t h¬n phï hîp sù biÕn ®éng cña quan hÖ cung cÇu §«-la trªn thÞ tr­êng. Thø t­ lµ sù gia t¨ng cña c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®É gãp phÇn lµm t¨ng tr­ëng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n: c¶ n¨m 1999 t¨ng 19 - 20%. Tæng vèn huy ®éng t¨ng 25% nh­ng tæng d­ nî cho vay cña c¸c ng©n hµng chØ t¨ng 14% so víi n¨m 1999. Møc t¨ng tr­ëng tÝn dông chØ b»ng nöa nguån vèn huy ®éng nghÜa lµ tiÒn ch¶y vµo ng©n hµng gÊp nhiÒu lÇn so víi khèi l­îng tiÒn ®­a ra l­u th«ng kh«ng cã lîi trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ hiÖn nay. N¨m 1999 cã hiÖn t­îng c¸c doanh nghiÖp thiÕu vèn, cßn ng©n hµng th× ø ®äng vèn. Nguyªn nh©n lµ do nh÷ng bÊt cËp ch­a ®­îc gi¶i quyÕt vÒ thÓ lÖ cho vay, c¬ cÊu cho vay ch­a hîp lý, tû lÖ kh«ng dïng tiÒn mÆt l¹i gi¶m sót, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi n¨m võa qua gÆp nhiÒu biÕn ®éng khiÕn c¸c doanh nghiÖp e ng¹i ®Çu t­ . Thø n¨m lµ nî qu¸ h¹n ngµy cµng t¨ng, ®¸ng quan t©m lµ chÊt l­îng tÝn dông ë mét sè ®¬n vÞ, mét sè dù ¸n lu«n qu¸ thÊp, mét sè ®¬n vÞ b×nh qu©n l·i suÊt ®Çu vµo cao dang ph¶i chÞu ®ùng rñi ro l·i suÊt. §iÒu nµy chøng minh vÊn ®Ò ®iÒu hµnh l·i suÊt cña chóng ta ch­a nhanh nh¹y, b¸m s¸t thÞ tr­êng, nhËn thøc vÒ tÝnh kinh doanh cña chóng ta cßn chËm. Nguyªn nh©n cßn mang nÆng tÝnh tù cung tù cÊp, ch­a biÕn ho¸ víi t×nh h×nh thÞ tr­êng. HiÖn nay l·i suÊt b×nh qu©n ®Çu vµo toµn quèc tõ 0,85% trë lªn chiÕm tíi 35% tæng nguån vèn. §©y lµ nguy c¬ rñi ro l·i suÊt rÊt lín, ®ßi hái chóng ta cÇn ph¶i xö lý. Bªn c¹nh nh÷ng h¹n chÕ, cÊp b¸ch kÓ trªn, cßn mét sè h¹n chÕ mµ chóng ta cßn ®èi mÆt, ®ã lµ : - ViÖc xö lý mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt vµ tû gi¸. §ã lµ viÖc t¨ng nhÑ trÇn l·i suÊt cho vay b»ng VND sÏ g©y thªm khã kh¨n s¶n xuÊt kinh doanh trong n­íc nhÊt lµ nÒn kinh tÕ ®ang ë trong suy tho¸i. MÆt kh¸c l·i suÊt tiÒn göi cña c¸c tæ chøc tÝn dông tuy cã gi¶m tõ 1 - 1,5%/n¨m nh­ng tû gi¸ hèi ®o¸i ®iÒu chØnh t¨ng 10% ( theo tû gi¸ chÝnh thøc ) t¨ng 13% ( theo tû gi¸ giao dÞch trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ) n¨m 1998 lµm cho viÖc göi ngo¹i tÖ t¨ng 37,3% vµ chiÕm 37% tæng l­îng tiÒn göi tiÕt kiÖm. H¬n n÷a, l·i suÊt tiÒn vay vµ ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp muèn t¨ng s¶n xuÊt kinh doanh, dÉn ®Õn nÒn kinh tÕ thiÕu vèn, ng©n hµng cã vèn b»ng ngo¹i tÖ kh«ng cho vay ®­îc vµ ph¶i gi÷ ë n­íc ngoµi. - MÆc dï chÝnh phñ ®· thùc hiÖn nhiÒu gi¶i ph¸p ®Ó t¨ng c­êng qu¶n lý, kiÓm so¸t ho¹t ®éng ng©n hµng, xö lý nî qu¸ h¹n nh­ng chÊt l­îng tÝn dông vÉn cßn thÊp. ViÖc n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông lµ rÊt quan träng liªn quan ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng . II . Nh÷ng thµnh c«ng: Trong bèi c¶nh chung cña nÒn kinh tÕ, ho¹t ®éng ng©n hµng n¨m 1999 - 2000 ë ViÖt Nam gÆp nhiÒu khã kh¨n trong ®ã ®¸ng chó ý lµ do t×nh h×nh kinh tÕ tr× trÖ, thiªn tai x¶y ra nghiªm träng, ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM vµ c¸c tæ chøc tÝn dông gÆp khã kh¨n... Tuy nhiªn d­íi sù chØ ®¹o thùc hiÖn dóng ®¾n ®­êng lèi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ do NHT¦ ®Æt ra ®· thu d­îc nh÷ng kÕt qu¶ quan träng gãp phÇn thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ . XÐt vÒ môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ æn ®Þnh, NHT¦ ®· cïng c¸c ngµnh thµnh c«ng trong viÖc gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t liªn tôc tõ 5,8% n¨m 1998 xuèng cßn 0,6% n¨m 2000. §ång thêi , NHNN ®· ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p: trong n¨m 1999, trÇn l·i suÊt cho vay do NHNN æn ®Þnh d­îc gi¶m 5 lÇn liªn tiÕp, mét mÆt gióp h¹ møc l·i suÊt cho vay ®­îc 20 - 30% so víi tr­íc ®©y nh»m khai thèng "®Çu ra" cho ho¹t ®éng tÝn dông. MÆt kh¸c gi¶m l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi vµ tiÕt kiÖm gióp tho¸ gì khã kh¨n trong kinh doanh cña c¸c NHTM. NHNN cßn gi¸n tiÕp t¸c ®éng gi¶m l·i suÊt chung b»ng c¸ch gia t¨ng l­îng tiÒn cung øng nh»m vµo môc tiªu mang tÝnh t×nh huèng. NhiÒu biÖn ph¸p ®­îc r¸o riÕt thùc thi ®· th¸o gì ®­îc nhiÒu ¸ch t¾c trong viÖc cÊp tÝn dông nãi chung. NHNN t¨ng møc cho vay trùc tiÕp hç trî nguån vèn, h¹ møc dù tr÷ b¾t buéc phæ biÕn tõ møc 10% xuèng cßn 5% vµ 3% . §Ó gi¶m chi phÝ ®Çu vµo cho c¸c NHTM t¨ng c­ßng mua ngo¹i tÖ b¬m m¹nh vµo l­u th«ng. Møc cung øng tiÒn gia t¨ng ®· gãp phÇn ng¨n chÆn, gi¶m sót gi¸ c¶ ë mét sè hµng ho¸. §Æc biÖt lµ gi¸ thu mua l­¬ng thùc ( tÝnh ®Õn th¸ng 11/1999 trë l¹i ®©y 1,7%). Theo ®ã gi¶m sót møc chØ sè gi¸ c¶ chung( CPI ) ®· chËm l¹i chËm tõ cuèi quý II vµ chÊm døt ®­îc vµo th¸ng 11/1999 . Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Æc biÖt lµ n¨m 1999 - 2000, NHT¦ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã kiÓm so¸t chÆt chÏ, kÕt hîp c¸c gi¶i ph¸p vÜ m« ®· kiÒm chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh søc mua cña ®ång ViÖt Nam. ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt linh ho¹t t¹o ®iÒu kiÖn gi¶m l·i suÊt ®Ó ®Èy m¹nh huy ®éng vèn ®¸p øng nhu cÇu ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ, ®iÒu ®ã n©ng cao tr¸ch nhiÖm, tÝnh chñ ®éng vµ n¨ng kùc thÈm ®Þnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Trong khi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ®· t¸c ®éng ®Õn kinh tÕ cña nhiÒu n­íc. Ch¼ng h¹n n¨m 1998, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng ©m nh­ In®«nªxia : 18,4% ; Malaixia : 5,8% ; Th¸i Lan : 8,5% ... Tuy vËy nÒn kinh tÕ n­íc ta vÉn t¨ng tr­ëng lµ : 5,83% ( tuy cã chËm l¹i so víi nh÷ng n¨m tr­íc ) . Tû gi¸ hèi ®o¸i ®iÒu chØnh ë møc cho phÐp ... kh¼ng ®Þnh viÖc ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« trong ®ã cã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ hîp lý, cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc, ®¸p øng yªu cÇu cña thùc tiÔn ®Ò ra. Víi nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi sù ®ãng gãp nç lùc, phÊn ®Êu toµn ngµnh chÝnh v× vËy mµ c«ng t¸c ng©n hµng nh÷ng n¨n qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ sau : - §iÒu hµnh cung øng tiÒn: n¨m 1999 vµ ®Çu n¨m 2000, viÖc ®iÒu hµnh cung øng tiÒn ®· ®¶m b¶o tÝnh linh ho¹t, phï hîp víi diÔn biÕn tiÒn tÖ vµ c¸c môc tiªu. Møc cung øng tiÒn ®¹t 100% kÕ ho¹ch chÝnh phñ phª duyÖt cho c¸c môc tiªu ngo¹i tÖ t¨ng khèi l­îng cho quü dù tr÷ ngo¹i tÖ cña Nhµ n­íc ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n cho c¸c NHTM vµ thùc hiÖn môc tiªu chñ ®Þnh cña chÝnh phñ - C«ng cô l·i suÊt : N¨m 1999 do tæng cung lín h¬n tæng cÇu ®Én ®Õn kinh tÕ t¨ng tr­áng chËm. NHNN ®· ®iÒu hµnh c¬ chÕ l·i suÊt theo c¬ chÕ l·i suÊt trÇn vµ ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t b¸m s¸t thÞ tr­êng, cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ gi¶m tån l·i suÊt cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ nh»m thùc hiÖn môc tiªu chñ ®¹o cña chÝnh phñ vÒ c¸c gi¶i ph¸p kÝch cÇu. N¨m 1999, NHNN n¨m lÇn gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay tõ møc 1,25%/th¸ng ®èi víi cho vay trung dµi h¹n lµ 1,2%/th¸ng ®èi víi ng¾n h¹n xuèng cßn mét møc thèng nhÊt lµ 0,85%/th¸ng ®èi víi khu vùc ®« thÞ lµ 1%/th¸ng dèi víi khu vùc n«ng th«n. L·i suÊt huy ®éng vèn b»ng ngo¹i tÖ cña c¸c ph¸p nh©n còng ®­îc ®iÒu chØnh gi¶m tõ 3 - 3,5% xuèng cßn 2,5- 3%/n¨m nh»m thóc ®Èy doanh ngiÖp ®Çu t­ s¶n xuÊt ®ång còng phï hîp víi viÖc gi¶m trÇn l·i suÊt VND. L·i suÊt cho vay ®èi víi c¸c ®èi t­îng ­u tiªn cña quü tÝn dông ®µo t¹o ®èi víi häc sinh, sinh viªn còng ®­îc gi¶m tõ 0,7% xuèng cßn 0,6%/th¸ng , cho vay ®èi víi hé nghÌo gi¶m tõ 0,8% xuèng cßn 0,7%/th¸ng. - C«ng cô t¸i cÊp vèn : NHNN ®iÒu chØnh rÊt linh ho¹t c«ng cô t¸i cÊp vèn nh»m ®¸p øng kÞp thêi cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. Sau 4 lÇn ®iÒu chØnh l·i suÊt t¸i cÊp vèn tõ møc 1,1 %/th¸ng t¹i thêi ®iÓm ®Çu n¨m 1999 cho ®Õn nay chØ cßn 0,5%/th¸ng. Cho ®Õn 16/8/2001, gi¶m xuèng 0,4 %/th¸ng vµ l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu gi¶m tõ 0,45% xuèng cßn 0,35%/th¸ng ®ång thêi NHNN gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc b»ng ®ång VND tõ 5% xuèng cßn 3% ( riªng Ng©n hµng n«ng nghiÖp ph¸t triÓn n«ng th«n h¹ tõ 3% xuèng cßn 2% ). - Dù tr÷ b¾t buéc : NHNN ®­a ra ngay sau khi ph¸p lÖnh ra ®êi lµ thêi kú ®Çu ë ViÖt Nam thùc hiÖn kú duy tr× dù tr÷ b¾t buéc lµ 15 ngµy, tiÒn dù tr÷ b¾t buéc ph¶i duy tr× th­êng xuyªn trªn tµi kho¶n riªng ( tµi kho¶n tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc t¹i NHNN) tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ 10% trong ®ã 70% göi t¹i NHNN vµ 30% lµ tiÒn mÆt tån t¹i quü NHTM cho ®Õn nay. NHNN hai lÇn ®iÒu chØnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông tõ møc 7% xuèng cßn 5% ( c¸c NHTM, quü tÝn dông trung ­¬ng, quü tÝn dông khu vùc lµ 1% ) . Riªng Ng©n hµng n«ng nghiÖp ph¸t triÓn n«ng th«n do ph¶i tËp trung vèn thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch phôc vô n«ng nghiÖp ph¸t triÓn n«ng th«n nªn tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc gi¶m xuèng møc 3%. - NghiÖp vô thÞ tr­êng më : Nh»m chuyÓn h­íng ®iÒu hµnh tiÒn tÖ tõ c«ng cô trùc tiÕp sang c«ng cô gi¸n tiÕp n¨m 1999, NHNN ®· gÊp rót chuÈn bÞ x¸c ®iÒu kiÖn vÒ ph¸p lý còng nh­ c«ng cô cho huy ®éng thÞ tr­êng më ®Ó ®­a ra thÞ tr­êng më vµ ho¹t ®éng trong thêi gian tíi NHNN ph¶i ban hµnh mét sè khung ph¸p lý cho thÞ tr­êng ho¹t ®éng nh­ : §èi t­îng nµo ®­îc tham gia thi tr­êng, c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o l­u chøng kho¸n, c¸c h×nh thøc thanh to¸n .. . Nh÷ng vÊn ®Ò nµy ®­îc xem xÐt vµ trong thêi gian kh«ng xa th× NHNN sÏ tæ chøc tèt nghiÖp vô thÞ tr­êng më . - VÒ ®iÒu hµnh tû gi¸ : Nh×n chung, n¨m 1999 - 2000 tû gi¸ lu«n æn ®Þnh vµ c¬ b¶n phï hîp víi cung cÇu thÞ tr­êng vµ môc tiªu qu¶n lý. NHNN giao dÞch trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng s«i ®éng h¬n n¨m tr­íc. Nhu cÇu ngo¹i tÖ cho s¶n xuÊt kinh doanh c¬ b¶n ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ. NHNN ®· mua ®­îc mét sè l­îng ngo¹i tÖ ®Ó t¨ng dù tr÷ Nhµ n­íc vµ bæ xung ngo¹i tÖ cho kinh doanh. Cã thÓ nãi, viÖc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý gi¸ theo quyÕt ®Þnh sè 64/1999/Q§ - NHNN ngµy 26/2/1999 lµ mét b­íc ®i ®óng ®¾n vµ phï hîp víi nÒn kinh tÕ còng nh­ c«ng t¸c ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NHNN ®· chÊm døt viÖc c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc theo lèi hµnh chÝnh nh­ tr­íc ®©y, chuyÓn sang tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng giao dÞch liªn ng©n hµng . phÇn III : Mét sè kiÕn nghÞ vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ = = = = = = = = = = = = = Nh­ chóng ta ®· biÕt, kinh tÕ n­íc ta cßn gÆp nhiÒu khã klh¨n, liªn tiÕp bÞ ¶nh h­ëng bëi c¸c cuéc khñng ho¶ng, thiªn tai tµn ph¸. §øng tr­íc t×nh h×nh ®ã, ®ßi hái §¶ng vµ Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ trong ®ã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hÐt søc quan träng. XÐt vÒ thùc tÕ ë ViÖt Nam, ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã hiÖu qu¶ xin kiÕn nghÞ mét sè vÊn ®Ò : - HiÖn nay vµ t­¬ng lai gÇn nªn g¾n chÆt ®ång ViÖt Nam ( VND ) víi ®ång ®«la Mü ( USD) v× hiÖn nay vµ t­¬ng lai gÇn ®ång ®« la mü vÉn cã vÞ trÝ quan träng trªn thÞ tr­ßng tµi chÝnh quèc tÕ, do ®«la Mü vÉn lµ ®ång tiÒn chñ yÕu , lµ c¬ së x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch tû gi¸ cña ViÖt Nam. §Õn mét thêi gian thÝch hîp viÖc g¾n chÆt USD víi VND dÇn dÇn d­îc líi láng ®Ó gi¶m sù phô thuéc qu¸ møc vµo mét ®ång tiÒn vµ ph¶i x¸c ®Þnh tû gi¸ theo mét nhãm ngo¹i tÖ m¹nh. ViÖc g¾n chÆt VND vµo USD trong thêi gian tr­íc m¾t cßn do tr­íc ®©y vµ hiÖn nay c¸c hîp ®ång th­¬ng m¹i cña ta cã tíi 90% ®­îc tÝnh to¸n b»ng USD, h¬n n÷a trªn thùc tÕ, ®ång ®«la Mü trong ®êi sèng kinh tÕ n­íc ta cßn rÊt m¹nh. Nh÷ng hµng ho¸ ®¾t tiÒn ph¶i nhËp b»ng USD ®Òu ®­îc x¸c ®Þnh gi¸ b¸n b»ng USD råi qui ®æi ra VND ®Ó thanh to¸n, thËm chÝ trong mua b¸n néi ®Þa cßn ®­îc thanh to¸n trùc tiÕp b»ng USD. §Õn giai ®o¹n ph¸t triÓn míi, ®Æc biÖt bªn ngo¹i th­¬ng ®· ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph­¬ng ho¸ cao ®é th× chuyÓn sang ®Þnh gi¸ theo nhãm ngo¹i tÖ m¹nh sÏ gi¶m ®­îc rñi ro bÊp bªnh do biÕn ®éng tû gi¸ g©y ra. §Õn lóc nµy cÇn ph¶i lùa chän ®ång tiÒn nµo, tû träng cña nã bao nhiªu lµ hÕt søc quan träng. - LÊy tû gi¸ thùc lµm mèc ( tÝn hiÖu ) ®Ó ®iÒu chØnh tû gi¸ danh nghÜa xoay quanh nã. ChØ cã tû gi¸ thùc míi ph¶n ¸nh trung thùc søc mua cña hai ®ång tiÒn so s¸nh víi nhau. Hay nãi c¸ch kh¸c viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ danh nghÜa ph¶i xem xÐt ®Õn t×nh h×nh l¹m ph¸t cña nh÷ng n­íc ph¸t hµnh ®em trao ®æi. ViÖc lµm nµy hÕt søc quan träng ®Ó tr¸nh nguy c¬ l¹m ph¸t vµ x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ. - Sö dông tèt c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh tû gi¸. N¾m ch¾c ®Æc tÝnh, kh¶ n¨ng vµ nh÷ng h¹n chÕ tõng c«ng cô, hiÖu øng cña nã víi gi¶i ph¸p tæng thÓ tõ ®ã cã c¬ chÕ phèi hîp hiÖu qña hÖ thèng c¸c c«ng cô. VÊn ®Ò hiÓm so¸t l¹m ph¸t ®­îc ­u tiªn hµng ®Çu, vËy nhiÖm vô tr­íc m¾t víi viÖc ®iÒu chØnh tû gi¸, ng¨n c¶n, k×m chÕ xu h­íng lªn gi¸ bÊt hîp lý cña VND. XÐt vÒ l©u dµi môc tiªu ng¨n c¶n sù lªn gi¸ cña VND, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, gi¶m vay nî n­íc ngoµi b»ng c¸h huy ®éng tèi ®a nguån vèn trong n­íc cho ®Çu t­ ph¸t triÓn gi¶m th©m hôt ng©n s¸ch nhµ n­íc lµ phï hîp víi môc tiªu dµi h¹n cña chiÕn l­îc kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh, bÒn v÷ng vµ cã hiÖu qu¶. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ nªn h­íng vµo môc tiªu æn ®Þnh gi¸ c¶, gi÷ v÷ng søc mua æn ®Þnh cña ®ång ViÖt Nam. Duy tr× l·i suÊt tÝn dông d­¬ng : ViÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt tÝn dông th«ng qua ®ång tiÒn ®­îc huy ®éng ë møc hîp lý, tr¸nh tÝnh l·i su¸t cña c¸c ®ång tiÒn chªnh lÖch nhau qu¸ cao. §iÒu chØnh l·i suÊt trong n­íc, cÇn xem xÐt l·i suÊt quèc tÕ, cÇn ®Æc biÖt chó ý tíi l·i suÊt tÝn dông trong khu vùc viÖc viÖc lµm ®Ó tr¸nh viÖc di chuyÓn vèn b»ng ®ång tiÒn nµy sang ®ång tiÒn kh¸c lµm mÊt c©n ®èi cung cÇu mét c¸ch qu¸ ®¸ng. - Trong lÜnh vùc ®iÒu hµnh tû gi¸ ë n­íc ta cßn nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cÇn ®­îc nghiªn cøu nghiªm tóc. §Ó cã ®­îc ®Þnh h­íng ®óng ®¾n, chØ dÉn phï hîp cho c«ng t¸c qu¶n lý, viÖc ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i trong giai ®o¹n tíi còng nh­ x©y dùng mét chÝnh s¸ch chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi æn ®Þnh ë n­íc ta vµ xu thÕ quèc tÕ ho¸ toµn cÇu. - T¨ng c­êng cho vay, ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn s¶n xuÊt kinh doanh, ®ång thêi ®¶m b¶o hiÖu qu¶ sö dông vèn vay. §Ó thùc hiÖn ®iÒu nµy, Nhµ n­íc cÇn ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch ®Ó t¹o lËp ®­îc m«i tr­êng hÊp dÉn ®Çu t­, tËp trung th¸o gì nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c cho doanh nghiÖp, ®Èy nhanh viÖc gi¶i quyÕt nî giai ®o¹n 2 vµ c«ng nî ph¸t sinh trong thêi gian gÇn ®©y lµm lµnh m¹nh ho¸ tµi chÝnh doanh nghiÖp, x¸c lËp ®iÒu kiÖn ®Ó vay vèn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, mÆt kh¸c ®æi míi c¬ chÕ cho vay, t¨ng c­êng tÝnh chñ ®éng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n tæ chøc trong ho¹t ®éng tÝn dông. - §Ó qu¶n lý chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã hiÖu qu¶ h¬n, NHNN cÇn sím x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n trong tõng thêi kú theo quy ®Þnh cña luËt NHNN ViÖt Nam thay cho viÖc quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay hiÖn nay. ViÖc quy ®Þnh l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ ph¶i c¨n cø vµo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng, cã tÝnh ®Õn viÖc ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i, tû lÖ l¹m ph¸t vµ mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ víi l·i suÊt cho vay b»ng néi tÖ. TËp trung mäi biÖn ph¸p ®Ó gi¶m chi phÝ ho¹t ®éng Ng©n hµng, x¸c lËp ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕp tôc gi¶m l·i suÊt cho vay. MÆt kh¸c, ®Ó më réng quy m« cho vay tõ nguån vèn huy ®éng nhÊt lµ nguån vèn ngo¹i tÖ hiÖn nay, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî ®èi víi c¸c tæ chøc c¸ nh©n vay ngo¹i tÖ ®Ó ®Çu t­ trong ®iÒu kiÖn tû gi¸ hèi ®o¸i cã sù ®iÒu chØnh t¨ng. - §Æc biÖt cÇn quan t©m n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông, ®¸p øng ®­îc sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc , t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi theo kÞp c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Muèn n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn tæng hîp, ®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p c¶ tÇm vÜ m« lÉn vi m« ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp còng nh­ cña tæng thÓ nÒn kinh tÕ ®­a vµo ho¹t ®éng thÞ tr­êng vèn ( thÞ tr­êng chøng kho¸n ) cã hiÖu qu¶ trªn c¬ së ph¸p lý ban ®Çu ( NghÞ ®Þnh ChÝnh phñ ) . - KhÈn tr­¬ng ban hµnh tiÕp c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh luËt NHNN vµ c¸c luËt tµi chÝnh tÝn dông ®¶m b¶o cho hÖ thèng ng©n hµng cã hµnh lang ph¸p lý ®ång bé ®Ó ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, an toµn vµ bÒn v÷ng. N©ng cao n¨ng lùc , hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña thanh tra ng©n hµng. TiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc chÊn chØnh, cñng cè toµn diÖn hÖ thèng ng©n hµng ®¶m b¶o an toµn hÖ thèng vµ æn ®Þnh x· héi, kiÖn toµn c¸c NHTM quèc doanh,s¾p xÕp l¹i c¸c NHTM cæ phÇn vµ c¸c quü tÝn dông nh©n d©n kÐm trªn c¬ së quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ®¶m b¶o tiÒn göi cña nh©n d©n. - Cuèi cïng, nhanh chãng thùc hiÖn viÖc Nhµ n­íc hç trî vèn ban ®Çu, thµnh lËp quü b¶o l·nh dÇu t­ vµ hç trî xuÊt khÈu ®Ó t¹o thuËn lîi cho mäi doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c hé n«ng d©n dÔ dµng tiÕp cËn c¸c nguån vèn vay vµ sö dôngvèn mét c¸ch an toµn, tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶. -o0o- danh môc tµi liÖu tham kh¶o =========== 1. Tµi liÖu gi¶ng d¹y m«n: Lý thuyÕt tiÒn tÖ ng©n hµng - Häc viÖn ng©n hµng 8/2000. 2 . TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh - Frederic S.Mishkin - Nhµ xuÊt b¶n khoa häc vµ kü thuËt 1995. 3 . Gi¸o tr×nh thÞ tr­êng vèn - Trung t©m ®µo t¹o vµ nghiªn cøu khoa häc Ng©n hµng - NXB Mòi Cµ Mau 1995. 4 . Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tiÒn tÖ - §¹i häc tµi chÝnh kÕ to¸n. 5 . T¹p chÝ Ng©n hµng T¹p chÝ khoa häc vµ ®µo t¹o Ng©n hµng Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam Thêi b¸o ng©n hµng.