Đề tài Công tác quản lí tài chính bảo hiểm xã hội Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

iÖp, h­u tuæi giµ, tö tuÊt cho c¸c ®èi t­îng trªn ®Þa bµn qu¶n lÝ vµ chi tr¶ trî cÊp cho c¸n bé x· ph­êng thÞ trÊn ®· tham gia BHXH. Nh­ vËy lµ ®· cã sù ph©n cÊp cô thÓ cho tõng cÊp qu¶n lÝ, ngoµi ra ®Ó thùc hiÖn qu¶n lÝ viÖc chi tr¶ trî cÊp c¬ quan BHXH c¸c cÊp cßn ph¶i lËp c¸c b¸o c¸o vµ tæng hîp c¸c kho¶n chi trî cÊp ®Ó nép lªn c¬ quan BHXH cÊp trªn theo ®Þnh k×. Dùa vµo c¸c b¸o c¸o nµy mµ c¬ quan BHXH cÊp trªn sÏ thùc hiÖn thÈm ®Þnh, xÐt duyÖt chi trî cÊp BHXH theo ®óng quy ®Þnh hiÖn hµnh. Ph­¬ng thøc chi tr¶. Nh­ chóng ta ®· biÕt viÖc chi tr¶ trî cÊp hiÖn nay cã hai ph­¬ng thøc chÝnh ®Ó chi tr¶, mçi ph­¬ng thøc ®Òu cã nh÷ng ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm riªng, tuú thuéc vµo hoµn c¶nh mµ chóng ta nªn lùa chän cho phñ hîp. T¹i ViÖt Nam hiÖn nay ph­¬ng thøc chi tr¶ gi¸n tiÕp th«ng qua hÖ thènh ®¹i lÝ chi tr¶ lµ phæ biÕn nhÊt. HÖ thèng ®¹i lÝ chi tr¶ hÇu hÕt lµ quan hÖ dùa trªn hîp ®ång lao ®éng vµ th­êng lµ chÝnh ng­êi sö dông lao ®éng, c¸n bé x· ph­êng, b­u ®iÖn hoÆc ng©n hµng. Th­êng c¸c ®¹i lÝ chi tr¶ lµ ng­êi sö dông lao ®éng ®­îc BHXH ViÖt Nam sö dông cho viÖc chi tr¶ cho c¸c trî cÊp ng¾n h¹n nh­ èm ®au, tai n¹n, bÖnh nghÒ nghiÖp... rÊt tiÖn lîi. C¸c ®¹i lÝ cßn l¹i phï hîp h¬n víi c¸c chÕ ®é dµi h¹n. Víi ®iÒu kiÖn nh­ hiÖn nay cña ViÖt Nam th× ph­¬ng thøc chi tr¶ nh­ vËy lµ hîp lÝ, chi phÝ thÊp, tiÖn lîi ®èi víi ng­êi ®­îc h­ëng trî cÊp. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña n­íc ta nh­ hiÖn nay BHXH còng cÇn nghiªn cøu vµ xem xÐt tíi c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n kh¸c nh­ chi tr¶ gi¸n tiÕp qua hÖ thèng tµi kho¶n ng©n hµng. Víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng nh­ hiÖn nay th× t¹i c¸c thµnh phè cã thÓ nghiªn cøu vµ øng dông chã ph­¬ng ph¸p chi tr¶ hiÖn ®¹i nµy. ¦u ®iÓm lín nhÊt cña ph­¬ng thøc nµy lµ nhanh chãng vµ tiÕt kiÖm chi phÝ. Qu¶n lÝ ®èi t­îng ®­îc h­ëng vµ sè tiÒn chi tr¶. Qu¶n lÝ chi tr¶ trî cÊp BHXH yªu cÇu c¬ quan BHXH qu¶n lÝ ®èi t­îng ®­îc h­ëng theo tõng lo¹i chÕ ®é, t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m vµ kiÓm tra x¸c ®Þnh ®óng ®èi t­îng h­ëng, qu¶n lÝ sè tiÒn chi tr¶ theo tõng k× thanh to¸n vµ ®¶m b¶o an toµn nguån tiÒn mÆt trong suèt qu¸ tr×nh chi tr¶. Qu¶n lÝ ng­êi phô thuéc: ngay tõ khi thùc hiÖn viÖc ®¨ng kÝ tham gia BHXH vµ ghi hå s¬, ph¶i cËp nhËt c¸c th«ng tin chÝnh x¸c vÒ ®èi t­îng phô thuéc ®ñ ®iÒu kiÖn h­ëng trî cÊp. LËp b¸o c¸o thèng kª ®Þnh k× vÒ ®èi t­äng h­ëng BHXH riªng cho tõng lo¹i trî cÊp ®Þnh k× hay mét lÇn, chi tiÕt theo tõng lo¹i chÕ ®é vµ t¸ch riªng theo tõng ®èi t­îng h­ëng tõ NSNN hay tõ quü BHXH. ThiÕt kÕ, c¶i tiÕn vµ söa ®æi thñ tôc xÐt h­ëng trî cÊp ®¶m b¶o ®¬n gi¶m, khoa häc nh­ng vÉn nhanh chãng vµ chÝnh x¸c. KiÓm tra kÜ c¸c ®iÒu kiÖn h­ëng BHXH dùa vµo c¸c quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn h­ëng c¸n bé sÏ xem xÐt t­ c¸ch ®­îc h­ëng cña ®èi t­îng vµ nhanh chãng ra quyÕt ®Þnh tõ chèi hay chÊp nhËn trî cÊp. §Ó ®¶m b¶o c«ng viÖc trªn ®­îc thùc hiÖn nhanh chãng vµ chÝnh x¸c yªu cÇu c¸n bé xÐt h­ëng ph¶i cã tr×nh ®é vµ ®¹o ®øc tèt vµ nhËn thøc râ ®­îc tÇm quan träng cña c«ng viÖc. Thu håi sè tiÒn chi sai nÕu cã c¨n cø chÝnh x¸c, x¸c ®Þnh viÖc gi¶ m¹o hå s¬ giÊy tê ®Ó ®­îc h­ëng trî cÊp BHXH. Khi ®ã c¬ quan BHXH ph¶i ngõng ngay viÖc thùc hiÖn chi trî cÊp vµ nhanh chãnh thu håi sè tiÒn ®· chi sai vÒ ®ång thêi nhanh chãng cã biÖn ph¸p xö lÝ thÝch ®¸ng. KÕt qu¶ chi BHXH ViÖt Nam thùc hiÖn sau ®æi míi 1995 ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng sè liÖu 3. B¶ng 3: T×nh h×nh chi c¸c chÕ ®é BHXH tõ 1995- 2004. N¨m Tæng chi BHXH ( triÖu ®ång) TØ träng tõ NSNN (%) TØ träng tõ quü BHXH (%) Chi BHYT (%) 1995 1.153.984 96 4 - 1996 4.711.054 92 8 - 1997 5.756.618 90 10 - 1998 5.885.055 87 13 - 1999 5.955.971 84 16 - 2000 7.574.775 82 18 - 2001 9.215.061 79 21 - 2002 9.480.875 74 26 - 2003 15.934.778 62 31 7 2004 16.832.957 60 29 11 ( Nguån BHXH ViÖt Nam) Qua b¶ng 3 ta cã thÓ nhËn thÊy BHXH ViÖt Nam sè chi ngµy cµng t¨ng ®Æc biÖt lµ tõ n¨m 2003 khi chi BHYT ®­îc tÝnh vµo chi BHXH. T×nh h×nh chi cña BHXH ViÖt Nam cã nhiÒu phøc t¹p v× nh÷ng ng­êi vÒ h­u tr­íc n¨m 1995 cßn h­ëng c¸c chÕ ®é do NSNN cÊp, quü BHXH chØ chi trî cÊp cho c¸c lao ®éng vÒ h­u sau 1995. §Æc biÖt n¨m 2002 BHYT chÝnh thøc chuyÓn sang BHXH nªn chi cßn bao gåm c¶ m¶ng BHYT. TØ träng chi tõ nguån ng©n s¸ch gi¶m, chi tõ quü BHXH t¨ng ®Òu, ®iÒu nµy còng phï hîp víi thùc tiÔn ®èi t­îng chi tr¶ cña NSNN theo thêi gian gi¶m dÇn, c¸c ®èi t­îng chi tr¶ cña quü BHXH ngµy cµng t¨ng. Theo t×nh h×nh nh­ hiÖn nay th× chi tõ NSNN sÏ gi¶m vµ theo dù tÝnh 2050 th× c¸c ®èi t­îng nµy sÏ gi¶m hÕt vµ chi tõ quü BHXH sÏ chiÕm 100%, lóc ®ã NSNN chØ ®ãng vµi trß hç trî trong tr­êng hîp cÇn thiÕt. N¨m 2004, toµn ngµnh gi¶i quyÕt cho 93.289 ng­êi h­ëng trî cÊp ®Þnh k×, trong ®ã cã 70.000 ng­êi h­ëng chÕ ®é h­u trÝ vµ gi¶i quyÕt cho 159.989 l­ît ng­êi h­ëng trî cÊp mét lÇn t¨ng 20.7% so víi n¨m 2003. Khã kh¨n trong c«ng t¸c nµy lµ sau khi nghØ lao ®éng nhiÒu ng­êi ®· chuyÓn ®Õn n¬i kh¸c vËy nªn viÖc gi¶i quyÕt c¸c trî cÊp mét lÇn lµ cßn nhiÒu tån ®äng. 2.2. Chi qu¶n lÝ ho¹t ®éng bé m¸y. Theo quy chÕ tµi chÝnh hiÖn nay cã quy ®Þnh chi qu¶n lÝ ho¹t ®éng cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam ®­îc chia lµm hai phÇn chÝnh lµ chi th­êng xuyªn vµ kinh phÝ mua s¾m tµi s¶n cã ®Þnh, x©y dùng c¬ së vËt chÊt. Chi th­êng xuyªn lµ kho¶n chi bao gåm c¶ chi phÝ nghiªn cøu khoa häc, ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i. Kho¶n chi nµy ®­îc trÝch tõ tiÒn sinh lêi do thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü, møc trÝch b»ng 4% trªn sè thùc thu cña BHXH vµ BHYT ®­îc ¸p dông ®Õn n¨m 2005. Chi x©y dùng c¬ së vËt chÊt, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh lµ kho¶n chi ®­îc trÝch tõ tiÒn sinh lêi do thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü. Chi phÝ qu¶n lÝ cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam do Héi ®ång qu¶n lÝ quyÕt ®Þnh trªn c¬ së ®Þnh møc, tiªu chuÈn hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc ViÖt Nam vµ ho¹t ®éng ®Æc thu cña ngµn, ®¶m b¶o nguyªn t¾c tiÕt kiÖm cã hiÖu qu¶. BHXH ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm ph©n bæ chi phÝ qu¶n lÝ cho BHXH c¸c cÊp phï hîp víi nhiÖm vô ®­îc giao, ®¶m b¶o kinh phÝ ph©n bæ cho BHXH c¸c cÊp kh«ng ®­îc v­ît qu¸ so víi tæng møc. Néi dung qu¶n lÝ chi ho¹t ®éng th­êng xuyªn tËp chung vµo c¸c néi dung cô thÓ sau: + Qu¶n lÝ lao ®éng vµ quü l­¬ng ®èi víi c¸c ®¬n vÞ, c¬ quan BHXH. + Qu¶n lÝ chi cho c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ chÝnh s¸ch BHXH. + Qu¶n lÝ chi ho¹t ®éng nghiÖp vô: chi cho c«ng t¸c thu, chi BHXH; chi tiÕp kh¸ch. + Qu¶n lÝ kinh phÝ cÊp cho ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i c¸n bé c«ng nh©n viªn. + Qu¶n lÝ chi cho c¸c chuyÕn c«ng t¸c. + Ngoµi ra BHXH ViÖt Nam cßn thùc hiÖn qu¶n lÝ chi hç trî ®êi sèng cho c¸n bé, chi hái th¨m c¸c ®èi t­îng ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é. Chi ho¹t ®éng ®­îc BHXH ViÖt Nam c©n ®èi gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng cña ®éi ngò nh©n viªn trong ngµnh, c¶i thiÖn trang thiÕt bÞ lµm viÖc gióp cho viÖc qu¶n lÝ c¸c ®èi t­îng, l­u tr÷ th«ng tin, ... tèt h¬n. §Æc biÖt lµ viÖc n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña BHXH nh­ trô së BHXH ViÖt Nam, trô së BHXH ë c¶ c¸c tØnh vµ huyÖn ®· ®­îc n©ng cÊp, x©y míi vµ ®ang dÇn hoµn thiÖn ®ång bé. C¸c kho¶n chi lµ ®óng víi quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. Sau ®©y lµ nh÷ng sè liÖu vÒ chi qu¶n lÝ trong mét vµi n¨m qua: B¶ng 4: T×nh h×nh chi qu¶n lÝ BHXH ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2004. N¨m 2001 2002 2003 2004 Tæng chi (triÖu ®ång) 238.092 279.240 572.359 512.000 Tèc ®é t¨ng chi (%) ----- 17,28 104,97 - 10.70 (Nguån BHXH ViÖt Nam) Qua b¶ng 4 ta cã thÓ nhËn thÊy sè chi qu¶n lÝ cña BHXH ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng ®Æc biÖt lµ sè chi cña n¨m 2003 t¨ng gÇn gÊp ®«i sè chi cña n¨m 2002. Song sè chi cña n¨m 2004 ®· gi¶m so víi n¨m 2004, nh­ vËy lµ BHXH ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh kÞp thêi tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng béi chi qu¸ lín. 3. Qu¶n lÝ ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. HiÖn nay BHXH ViÖt Nam cã qu¶n lÝ quü dùa trªn c¸c tµi kho¶n më t¹i ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam vµ t¹i Kho b¹c Nhµ n­íc. Theo quy ®Þnh hiÖn nay th× sè d­ trong quü BHXH ®­îc dïng ®Ó ®Çu t­ t¨ng tr­ëng nh»m môc ®Ých b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü. §©y còng lµ mét ho¹t ®éng h÷u hiÖu ®Ó ®¶m b¶o chi mµ kh«ng ph¶i t¨ng thu, h¬n n÷a ®©y còng lµ mét nguån thu rÊt lín cña BHXH ViÖt Nam. §èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü ph¶i ®¶m b¶o ®­îc yªu cÇu an toµn, b¶o tån ®­îc gi¸ trÞ vµ cã hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ- x· héi. N¨m 1996 ho¹t ®éng ®Çu t­ míi chØ dõng l¹i ë viÖc nhËn l·i suÊt 0,3% theo quy ®Þnh h­ëng l·i suÊt kh«ng k× h¹n th× ®Õn n¨m 1997 c¸c biÖn ph¸p b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü ®· ®­îc më réng, hiÖn nay ho¹t ®éng nµy gåm cã: + Mua tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu, k× phiÕu, c«ng tr¸i cña Kho b¹c Nhµ n­íc vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc. + Cho NSNN, Quü hç trî ®Çu t­ ph¸t triÓn, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc, ng©n hµng chÝnh s¸ch vay. + §Çu t­ vµo mét sè dù ¸n cã nhu cÇu vÒ vèn do Thñ t­íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh. Nh×n chung c«ng t¸c ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü ®· ®­îc triÓn khai thùc hiÖn ë BHXH ViÖt Nam, ®©y còng lµ m¶ng ho¹t ®éng quan träng vµ b­íc ®Çu ®· ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh. T¹i BHXH ViÖt Nam ho¹t ®éng nµy do Ban kÕ ho¹ch- tµi chÝnh th­c hiÖn, theo nh÷ng ®¸nh gi¸ chung th× sè tiÒn l·i ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo chi tiªu x©y dùng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt, trÝc lËp Quü khen th­ëng, phóc lîi ... . Ho¹t ®éng ®Çu t­ ®­îc tiÕn hµnh qu¶n lÝ ®Ó ®¶m b¶o ®­îc ho¹t ®éng theo ®óng danh môc, qu¶n lÝ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ thÈm ®Þnh ®Ó ®­a ra nh÷ng ph­¬ng ¸n kh¶ thi vµ cã hÖu qu¶ nhÊt. KÕt qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH ViÖt Nam qua nh÷ng n¨m võa qua ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng 5. B¶ng 5: L·i ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH ViÖt Nam. N¨m L·i thu trong n¨m (triÖu ®ång) T¨ng tr­ëng l·i (triÖu ®ång) TØ lÖ t¨ng tr­ëng l·i (%) 1997 209.800 209.800 1998 472.579 262.779 78,84 1999 665.715 193.136 40,86 2000 824.164 158.449 23,80 2001 870.942 46.778 5,68 2002 1.300.100 360.100 41,35 2003 1.911.000 611.000 47,00 2004 2.197.302 268.302 14,04 ( Nguån BHXH ViÖt Nam) Tõ b¶ng trªn ta cã thÓ thÊy ®­îc t×nh h×nh thùc hiÖn cña c«ng t¸c ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng kÓ. Tuy n¨m 2001lµ n¨m ho¹t ®éng cã sè l·i t¨ng lªn lµ nhá nhÊt nh­ng nh÷ng n¨m gÇn ®©y sè l·i ®Çu t­ ®ang t¨ng dÇn, ®Æc biÖt lµ n¨m 2004 sè l·i ®Çu t­ ®· lªn tíi 2.197.302 triÖu ®ång. Nh­ vËy, ®Çu t­ chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong tæng thu BHXH vµ ®Æc biÖt trong nh÷ng n¨m tíi ch¾c ch¾n vai trß cña ho¹t ®éng ®Çu t­ cßn ph¶i lín h¬n n÷a. Ba n¨m gÇn ®©y tØ lÖ t¨ng tr­ëng l·i ®Çu t­ cña BHXH lµ t­¬ng ®èi cao, æn ®Þnh ë møc tØ lÖ lµ sÊp sØ 40%. Riªng cã n¨m 2004 võa qua tØ lÖ l·i ®Çu t­ ch­a cao v× t×nh h×nh gi¸ c¶ trong n­íc cã nhiÒu biÕn ®éng. TØ lÖ l¹m ph¸t t¨ng kh¸ cao, thÞ tr­êng tµi chÝnh biÕn ®éng m¹nh. Sang ®Çu n¨m 2005 Nhµ n­íc ta ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p ®èi víi th× tr­êng tiÒn tÖ. HiÖn nay NHNN ®ang sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt, n©ng l·i suÊt ®Çu t­ cña ViÖt Nam ®ång. Cã thÓ trong n¨m 2005 nµy sè thu l·i ®Çu t­ cña BHXH ViÖt Nam sÏ cao h¬n. Qu¶n lÝ ho¹t ®éng c©n ®èi quü BHXH. Sau NghÞ ®Þnh 12/CP ®­îc thùc hiÖn, quü BHXH ViÖt Nam míi chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng vµ ®­îc qu¶n lÝ thèng nhÊt, h¹ch to¸n ®éc lËp víi NSNN. BHXH lµ mét chÝnh s¸ch x· héi, hÖ thèng BHXH ho¹t ®éng kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn mµ ho¹t ®éng v× môc tiªu x· héi, do vËy quü BHXH ho¹t ®éng vµ ®­îc b»ng thu chi hîp lÝ (tthu bï chi). §Ó qu¶n lÝ tèt viÖc c©n ®èi thu chi quü tr­íc hÕt ta ph¶i qu¶n lÝ tèt c¸c ho¹t ®éng thu, chi BHXH vµ c¶ ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. Trªn lÝ thuyÕt lµ nh­ vËy song qu¸ tr×nh thùc hiÖn qu¶ lµ khã kh¨n bëi thø nhÊt lµ ®Æc tr­ng cña ngµnh nµy lµ thu tr­íc chi sau, c¸c kho¶n chi ta kh«ng thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ngay khi triÓn khai ®Ó x¸c ®Þnh møc thu cho hîp lÝ. H¬n n÷a ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi th× lu«n lu«n vËn ®éng kh«ng ngõng, c¸c biÕn cè cã thÓ x¶y ra mµ chóng ta kh«ng thÓ ®iÒu kiÓn ®­îc. §Æc biÖt lµ ë ViÖt Nam hiÖn nay, BHXH ®­îc ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tµi chÝnh PAYGO ®èi víi chÕ ®é h­u trÝ. Tøc lµ c¸c kho¶n thu trong n¨m sÏ dïng ®Ó chi tr¶ cho c¸c kho¶n chi trong n¨m ®ã. Nh×n chung hÖ thèng tµi chÝnh BHXH theo c¬ chÕ PAYGO hÇu nh­ kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt c¸c kho¶n tÝch luü cho c¸c giai ®o¹n sau, viÖc qu¶n lÝ lµ rÊt ®¬n gi¶n. §èi víi c¬ chÕ qu¶n lÝ tµi chÝnh nµy, chu k× thùc hiÖn ®­îc chia lµm 3 giai ®o¹n sau: Giai ®o¹n thanh niªn: lµ giai ®o¹n kho¶ng 20 n¨m sau khi b¾t ®Çu ¸p dông c¬ chÕ nay (ë ViÖt Nam lµ kho¶ng thêi gian tõ 1995- 2015). Giai ®o¹n nµy ch­a cã nhiÒu ng­êi vÒ h­u, sè ng­êi tham gia t¨ng, nh­ vËy lµ sè ng­êi phô thuéc Ýt, tØ lÖ thay thÕ cao dÉn ®Õn tØ lÖ ®ãng gãp thÊp. Giai ®o¹n giµ ho¸: lµ kho¶ng 30 n¨m tiÕp theo giai ®o¹n thanh niªn (ë ViÖt Nam lµ kho¶ng thêi gian tõ 2015- 2045). Giai ®o¹n nµy sè ng­êi vÒ h­u t¨ng, tØ lÖ phô thuéc t¨ng, ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi thu chi ng­êi ta cã thÓ dïng hai c¸ch hoÆc gi¶m tØ lÖ thay thÕ hoÆc lµ t¨ng tØ lÖ ®ãng gãp. Giai ®o¹n giµ ho¸ hoµn toµn: lµ giai ®o¹n kho¶ng trªn 50 ¸p dông chÕ ®é PAYGO nh­ vËy ë ViÖt Nam lµ kho¶ng tõ 2045 trë ®i. Giai ®o¹n nµy tØ lÖ phô thuéc t¨ng lªn rÊt cao vµ tØ lÖ ®ãng gãp buéc ph¶i t¨ng lªn. Theo dù b¸o th× BHXH ViÖt Nam ®Õn kho¶ng n¨m 20036 lµ b¾t ®Çu chuyÓn sang giai ®o¹n giµ ho¸ (tøc lµ thu kh«ng ®ñ chi, sè d­ quü sÏ ©m). Dù tÝnh, quü BHXH ViÖt Nam sÏ ph¸t triÓn ®Õn tËn n¨m 2022, t¹i ®©y sè d­ quü sÏ lín nhÊt. NÕu tØ lÖ tham gia BHXH thùc hiÖn theo xu thÕ nh­ hiÖn nay th× ®èi t­îng tham gia BHXH ®Õn n¨m 2020 vµo kho¶ng 15 triÖu ng­êi, ®Õn n¨m 2030 lµ 22,4 triÖu ng­êi vµ n¨m 2040 lµ kho¶ng 31 triÖu ng­êi. T­¬ng ®­¬ng víi ®ã, sè d­ dù kiÕn cña BHXH ViÖt Nam vµo n¨m 2022 lµ kho¶ng 200.000 tû ®ång, sau ®ã sÏ gi¶m dÇn vµ ®Õn n¨m 2036 dù kiÕn sÏ ©m. Do vËy vÊn ®Ò nªu ra hiÖn nay lµ quü BHXH ®ang tån d­ lín, BHXH ViÖt Nam ngay tõ lóc nµy nªn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cho t­¬ng lai th©m hôt quü kh«ng xa. ChÕ ®é qu¶n lÝ tµi chÝnh nh­ vËy cã ­u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n song l¹i còng cã nhiÒu nh­îc ®iÓm cÇn kh¾c phôc nh­ sù tån t¹i quü, quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng vµ ngay c¶ nh÷ng t¸c ®éng kh«ng tèt ®Õn nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn ë n­íc ta, chóng ta cã thÓ dÔ dµng nhËn thÊy ®©y lµ lùa chän chuyÓn c¬ chÕ qu¶n lÝ tµi chÝnh sang c¬ chÕ qu¶n lÝ cã ®Çu t­. Thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ ®Ó gi¶m nh÷ng h¹n chÕ cña c¬ chÕ qu¶n lÝ nµy. Nh­ vËy ®Çu t­ lµ viÖc lµm rÊt quan träng ®èi víi viÖc c©n ®èi quü BHXH c¶ hiÖn nay vµ trong t­¬ng lai. Thu tõ ®Çu t­ cã thÓ gióp b¶o toµn gi¸ trÞ quü vµ gióp chóng t¨ng tr­ëng bï ®¾p ®­îc sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn do l¹m ph¸t. Chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc ho¹t ®éng c©n ®èi quü BHXH ViÖt Nam ®­îc thùc hiÖn trong nh÷ng n¨m qua: B¶ng 6: T×nh h×nh c©n ®èi quü BHXH ViÖt Nam tõ 1995- 2004. ( triÖu ®ång) N¨m Sè d­ n¨m tr­íc Sè thu trong n¨m Tæng thu Tæng chi Sè d­ cuèi n¨m 1995 0 788486 788486 41954 746532 1996 746532 2569733 3316265 383150 2933115 1997 2933115 3724269 6657384 693525 5963862 1998 5963862 4394569 10358431 971630 9386801 1999 9386801 4867167 14253968 1200351 13053635 2000 13053635 6032387 19086022 1606783 17479239 2001 17479239 7229810 24709049 2381915 22327134 2002 22327134 8117437 30444571 2606542 50165163 2003 50165163 13565660 63730823 6150010 57580813 2004 57580813 15365802 73046615 7021000 66025615 ( Nguån BHXH ViÖt Nam) B¶ng c©n ®èi cho ta c¸i nh×n tæng quan vÒ ho¹t ®éng tµi chÝnh cña BHXH ViÖt Nam. Chóng ta cã thÓ nhËn thÊy sè d­ quü hiÖn nay cña chóng ta ®ang rÊt lín v× t×nh h×nh thu vµo nhiÒu mµ chi th× Ýt do cã sù hç trî rÊt lín tõ NSNN. Qua ®ã ta nhËn thÊy, ®èi víi t×nh h×nh nh­ hiÖn nay ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü cÇn ph¸t huy h¬n n÷a. Sè d­ quü cuèi n¨m t¨ng lªn ®Òu ®Æn, sè d­ tÝnh ®Õn th¸ng 12/2004 lªn tíi 66025615 triÖu ®ång, ®©y lµ con sè rÊt lín so víi n¨m 1995. Tèc ®é t¨ng tæng thu quü lín h¬n tæng chi quü, ®©y lµ lÝ do khiÕn cho sè d­ quü t¨ng cao. H¬n n÷a nh­ chóng ta biÕt BHXH ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n ®Çu cña c¬ chÕ PAYGO nªn viÖc sè d­ quü cao lµ hoµn toµn hîp lÝ. §iÒu cÇn thiÕt hiÖn nay lµ cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p hîp lÝ nh»m kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm cña chÕ ®é qu¶n lÝ tµi chÝnh nµy. Sè d­ quü ngµy cµng t¨ng, theo tØ lÖ t¨ng sè d­ quü nh­ hiÖn nay cã lÏ chØ kho¶ng n¨m 2030 lµ sè d­ quü ®¹t ®­îc møc 200.000 tû ®ång, møc cao nhÊt theo dù b¸o. III. §¸nh gi¸ chung vÒ c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc. 1.1. H×nh thµnh hÖ thèng ph¸p lÝ lµm c¬ së cho c¬ chÕ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH: Tõ ngay sau 1995, ChÝnh phñ ®· ban hµnh hµng lo¹t c¸c NghÞ ®Þnh vÒ BHXH quy ®Þnh vµ hoµn thiÖn dÇn c¸c quy chÕ qu¶n lÝ còng nh­ ho¹t ®éng cña ngµnh nãi chung vµ cña tµi chÝnh BHXH nãi riªng. §©y chÝnh lµ nÒn t¶ng, lµ ®Þnh h­íng quan träng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH. H¬n n÷a trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng hÖ thèng ph¸p lÝ cña BHXH ViÖt Nam lu«n ®­îc söa ®æi bæ xung cho phï hîp víi sù thay ®æi cña ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi. HÖ thèng BHXH ViÖt Nam ngµy cµng ph¸t triÓn víi sè ng­êi tham gia BHXH t¨ng, n¨m 1995 míi cã 2.275.998 ng­êi tham gia BHXH th× tÝnh cho ®Õn cuèi n¨m 2004 sè ng­êi tham gia ®· lªn tíi 6.344.508 ng­êi (t¨ng gÇn 3 lÇn). Nh­ vËy lµ chÝnh s¸ch ®æi míi lµ hoµn toµn phï hîp vµ ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. §iÒu nµy thÓ hiÖn trong kÕt qu¶ ®¹t ®­îc trong mäi mÆt, song trong khu«n khæ cña ®Ò tµi chØ xin ®Ò cËp ®Õn khÝa c¹nh qu¶n lÝ tµi chÝnh cña BHXH ViÖt Nam. H×nh thµnh quü BHXH ®­îc qu¶n lÝ tËp trung vµ ®éc lËp víi NSNN. Tr­íc ®©y quü BHXH chØ tån t¹i trªn danh nghÜa vµ hÇu nh­ kh«ng cã thu, nguån chi tr¶ cho c¸c chÝnh s¸ch phô thuéc vµo NSNN. HiÖn nay BHXH ®· h×nh thµnh nªn quü BHXH, ®éc lËp víi NSNN. Thu BHXH tõ hai ®èi t­îng lµ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng víi quy ®Þnh trÝch nép theo % l­¬ng cña ng­êi lao ®éng vµ quü l­¬ng cña doanh nghiÖp. Ho¹t ®éng thu chi ®­îc thùc hiÖn t­¬ng ®èi thuËn lîi chi phÝ thÊp mµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc cao. ViÖc ph©n cÊp thu chi theo ba cÊp, thu b»ng chuyÓn kho¶n, thùc hiÖn chi tr¶ th«ng qua ®aÞ lÝ lµ rÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam hiÖn nay. Møc chi BHXH dùa trªn nh÷ng c¨n cø thùc tÕ, møc l­¬ng tèi thiÓu tÝnh lµm c¨n cø ®¶m b¶o ®­îc møc sèng tèi thiÓu cho ng­êi lao ®éng. TØ lÖ h­ëng BHXH ViÖt Nam lµ t­¬ng ®èi cao so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi thÓ hiÖn chøc n¨ng ph©n phèi l¹i thu nhËp cña BHXH. Quü BHXH hiÖn nay lu«n t¨ng tr­ëng qua c¸c n¨m, quü ®ang thay thÕ dÇn c¸c kho¶n chi víi tØ träng chi tõ quü BHXH t¨ng, gi¶m tØ träng chi tõ NSNN. ViÖc ra ®êi vµ ph¸t triÓn quü BHXH ViÖt Nam lµ b­íc ngoÆt lín trong sù ph¸t triÓm cña ngµnh BHXH, ®¸nh dÊu sù chuyÓn biÕn vÒ c¬ chÕ qu¶n lÝ. . C«ng t¸c thu ®­îc ph©n cÊp, tæ chøc thu hîp lÝ an toµn qua hÖ thèng tµi kho¶n thu BHXH ViÖt Nam. CÊp Trung ­¬ng, cÊp khu vùc, cÊp c¬ së lµ ba ph©n cÊp qu¶n lÝ cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam dùa trªn ph©n cÊp hµnh chÝnh. Trªn c¬ së ph©n cÊp nµy ho¹t ®éng thu, chi cña BHXH ®­îc triÓn khai réng kh¾p c¶ n­íc. ViÖc thùc hiÖn thu chñ yÕu lµ th«ng qua chuyÓn kho¶n tõ tµi kho¶n cña doanh nghiÖp vµo tµi kho¶n thu BHXH lËp t¹i Kho b¹c Nhµ n­íc, hay ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt nam. H×nh thøc thu nép trªn võa ®¶m b¶o tÝnh an toµn, chÝnh x¸c l¹i gióp cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¬ quan BHXH thùc hiÖn dÔ dµng. KÕt qu¶ lµ sè thu cña BHXH ViÖt Nam n¨m sau lu«n t¨ng h¬n n¨m tr­íc, gi¶m t×nh tr¹ng nî ®ãng, trèn ®ãng, chËm ®ãng. Tõ ®ã quü BHXH ®­îc æn ®Þnh, thùc hiÖn theo ®óng kÕ ho¹ch qu¶n lÝ, b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü, ®¶m b¶o ®­îc kh¶ n¨ng chi tr¶ cña quü BHXH. . Thùc hiÖn chi tr¶ c¸c chÕ ®é võa nhanh chãng, kÞp thêi võa ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c. HiÖn nay BHXH ViÖt Nam còng nh­ c¸c ban ngµnh trong c¶ n­íc ®ang thùc hiÖn tèt c«ng t¸c ®¬n gi¶m ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh. ViÖc xÐt duyÖt c¸c hå s¬ h­ëng c¸c lo¹i chÕ ®é ®· dÇn ®­îc ®æi míi, thñ tôc nhanh chãng, ®¬n gi¶m nh­ng vÉn hiÖu qu¶. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ®èi t­îng tõ 1/1/2005 theo quy tr×nh xÐt duyÖt míi, viÖc xÐt duyÖt hå s¬ ®­îc thùc hiÖn ë BHXH tØnh b»ng ch­¬ng tr×nh tin häc, BHXH ViÖt Nam chØ theo dâi, chØ ®¹o, h­íng dÉn vµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn cña BHXH tØnh. C«ng t¸c chi tr¶ ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu th«ng qua hÖ thèng ®¹i lÝ lµ chñ sö dông lao ®éng ®èi víi c¸c chÕ ®é ng¾n h¹n, c¸n bé x· ph­êng víi c¸c chÕ ®é dµi h¹n. ViÖc chi tr¶ hiÖn nay thùc hiÖn kÞp thêi gióp ng­êi lao ®éng ®¶m b¶o cuéc sèng cña hä. Quü BHXH ®ang cã sè chi chiÕm tØ träng ngµy cµng cao, dÇn thay thÕ NSNN trong vai trß chi tr¶ c¸c chÕ ®é. Sau khi s¸t nhËp BHYT sang BHXH, c«ng t¸c thu chi thùc hiÖn ®¬n gi¶n gän nhÑ, gi¶m ®­îc chi phÝ qu¶n lÝ v× c¸c ®èi t­îng ph¶i tham gia BHXH th× ®ång thêi còng ph¶i tham gia BHYT. C¸c kho¶n chi vµo c«ng t¸c nghiªn cøu, øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo qu¶n lÝ BHXH ®· lµm gi¶m c¸c lo¹i chi phÝ qu¶n lÝ kh¸c. 1.5. Quü ®· cã thu tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü, gi¶m ®­îc nh­îc ®iÓm cña c¬ chÕ qu¶n lÝ PAYGO. Tõ sau 1997 BHXH ViÖt Nam thùc sù cã thu tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. §©y lµ mét ho¹t ®éng ®ãng vai trß vÞ trÝ thùc sù quan träng kh«ng nh÷ng lµm t¨ng thu mµ cßn gãp phÇn b¶o toµn kh¶ n¨ng chi tr¶ cña quü BHXH. Tuy thu tõ ®Çu t­ ch­a cao song ®¶m b¶o an toµn, kh«ng ®Ó x¶y ra thÊt tho¸t, nã ®· thÓ hiÖn sù ®óng ®¾n trong qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH. §Æc biÖt nh­ ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay chØ sè gi¸ tiªu dïng t­¬ng ®èi cao (tØ lÖ l¹m ph¸t cao) cã thÓ dÉn tíi viÖc Nhµ n­íc ph¶i quy ®Þnh l¹i møc l­¬ng tèi thiÓu. Nh­ vËy nÕu kh«ng cã sù ®Çu t­ b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü th× sù bï thiÕu cho nh÷ng chªnh lÖch khi nép vµ khi h­ëng lµ kh«ng cã. H¬n n÷a, ho¹t ®éng ®Çu t­ cßn mang l¹i kh«ng nh÷ng lîi Ých vÒ mÆt kinh tÕ mµ c¶ vÒ mÆt x· héi. C¸c dù ¸n ®Çu t­ cã thÓ mang ®Õn viÖc lµm cho nhiÒu lao ®éng thÊt nghiÖp gi¶m g¸nh nÆng cho x· héi ... . ViÖc ®Çu t­ ®· ®­îc thùc hiÖn theo ®óng danh môc ®Çu t­, ®óng h¹n møc ®Çu t­ vµ ®¶m b¶o an toµn, t¨ng tr­ëng quü BHXH gãp phÇn ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é. 2. Nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc vµ nguyªn nh©n. 2.1. ViÖc sè ng­êi tham gia cßn Ýt ®Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng trèn tham gia, trèn ®ãng, nî ®äng phÝ BHXH cßn rÊt phæ biÕn. HiÖn nay theo quy ®Þnh th× sè lao ®éng b¾t buéc tham gia lµ rÊt lín song sè ng­êi tham gia BHXH tÝnh ®Õn thêi ®iÓm nµy lµ ch­a cao. T×nh tr¹ng trèn tham gia BHXH cña c¸c ®èi t­îng, ®Æc biÖt lµ khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, nh÷ng c«ng ty t­ nh©n, cæ phÇn, tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n võa vµ nhá lµ t­¬ng ®èi cao. Thø nhÊt lµ t×nh tr¹ng khai gi¶m, khai thiÕu sè lao ®éng trong doanh nghiªp, tr­êng hîp thø hai lµ kh«ng tham gia hoµn toµn. Tån t¹i t×nh tr¹ng trªn mét phÇn do sù thiÕu tÝch cùc cña chñ sö dông lao ®éng, mét phÇn do sù qu¶n lÝ ch­a chÆt cña c¬ quan ban ngµnh cã liªn quan. Ch­a cã sù phèi kÕt hîp cÇn thiÕt gi÷a c¸c ®¬n vÞ qu¶n lÝ, bªn c¹nh ®ã c¸c chÕ tµi ph¸p luËt còng ch­a cã nh÷ng biÖn ph¸p sö ph¹t nghiªm minh ®èi víi t×nh tr¹ng nµy. C¸c doanh nghiÖp hiÖn nay trong viÖc ®ãng phÝ BHXH vÉn diÔn ra t×nh tr¹ng khai gi¶m quü l­¬ng cña doanh nghiÖp ®Ó trèn ®ãng . §Æc biÖt h¬n lµ t×nh tr¹ng nî ®äng, nî chËm ®ãng cßn nhiÒu. T×nh tr¹ng trªn cßn tån t¹i lµ do c¬ quan BHXH ViÖt Nam ch­a cã nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lÝ h÷u hiÖu, c¸c quy ®Þnh vÒ xö ph¹t lµ ch­a thùc sù nghiªm kh¾c. 2.2. Trong c«ng t¸c chi tr¶ BHXH ViÖt Nam cßn nhiÒu hiÖn t­îng sai sãt trong xÐt duyÖt, t×nh tr¹ng tån ®äng trong gi¶i quyÕt chÕ ®é vÉn tån t¹i. Qua viÖc kiÓm tra c¸c hå s¬ xÐt h­ëng BHXH ViÖt Nam cßn ph¸t hiÖn nh÷ng tr­êng hîp xÐt duyÖt sai, nh­ xÐt duyÖt kh«ng ®óng chÕ ®é, chÝnh s¸ch, tÝnh to¸n sai, thiÕu giÊy tê,... . Trong nh÷ng n¨m qua BHXH ViÖt Nam th«ng qua c«ng t¸c thÈm ®Þnh ®· tr¶ l¹i kh«ng Ýt hå s¬ ®Ó BHXH tØnh bæ xung, hoµn chØnh l¹i. Cã t×nh tr¹ng nµy lµ do c«ng t¸c ®µo t¹o, h­íng dÉn n©ng cao nghiÖp vô ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc. T×nh tr¹ng tån ®äng trong gi¶i quyÕt c¸c chÕ ®é cßn phæ biÕn, tøc lµ c¸c ®èi t­îng ®Æc biÖt lµ c¸c ®èi t­îng ®­îc h­ëng trî cÊp mét lÇn sau khi nghØ viÖc ®· chuyÓn ®Õn n¬i kh¸c g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n cho c«ng t¸c chi tr¶. §©y lµ nh÷ng h¹n chÕ do nguyªn nh©n kh¸ch quan, hiÖn nay ®ang ®­îc kh¾c phôc b»ng c¸ch ®­a nh÷ng th«ng tin ®ã lªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng cña ®Þa ph­¬ng ®Ó ®èi t­îng ®­îc h­ëng chÕ ®é ®­îc biÕt. 2.3. C«ng t¸c ®Çu t­ b¶o tån vµ ph¸t triÓn quü tuy ®· cã thu nh­ng cßn h¹n chÕ lîi nhuËn tõ ®Çu t­ cßn rÊt nhá. VÊn ®Ò ë ®©y lµ hiÖu qu¶ ®ång vèn bá ra lµ ch­a cao, lÝ do chñ yÕu c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cßn theo chØ ®Þnh cña ChÝnh phñ. C¸c quy ®Þnh vÒ h¹ng môc ®Çu t­ cßn h¹n hÑp, h×nh thøc ®Çu t­ ®¬n ®iÖu. C¸c ng©n hµng ®­îc phÐp vay míi chØ bã hÑp trong c¸c ng©n hµng Nhµ n­íc: NH N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, NH C«ng th­¬ng, NH Ngo¹i th­¬ng, NH §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn. Trong qu¶n lÝ ®Çu t­ BHXH ViÖt Nam ch­a cã sù ph©n ®Þnh tr¸ch nhiÖm râ rµng, ch­a cã bé phËn chuyªn m«n qu¶n lÝ nghiÖp vô nµy mµ chØ míi giao cho Ban KÕ ho¹ch- tµi chÝnh ®¶m nhiÖm. Ho¹t ®éng ®Çu t­ hiÖn nay vÉn hoµn toµn thô ®éng, ch­a tiÕp cËn ®­îc víi nh÷ng dù ¸n lín, lîi nhuËn cao. HiÖn nay l·i suÊt trung b×nh lµ rÊt thÊp, nÕu cø nh­ hiÖn nay th× c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü ch­a ®ñ ®Ó kh¸c phôc sù mÊt c©n ®èi l©u dµi cña quü BHXH trong t­¬ng lai. T×nh h×nh tµi chÝnh khu vùc míi æn ®Þnh trë l¹i sau khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc n¨m 1997, nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn kÐm kh¶ n¨ng hÊp thô vèn ®Çu t­. Bªn c¹nh ®ã thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam ch­a thùc sù æn ®Þnh, tû lÖ l¹m ph¸t ë møc t­¬ng ®èi cao. Nhµ n­íc hiÖn nay ®ang thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt, tû lÖ l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi thÊp. Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam trong thêi k× tíi I. Nh÷ng quan ®iÓm chñ yÕu vÒ vÊn ®Ò qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi. 1. Quan ®iÓm trong x©y dùng chÝnh s¸ch BHXH. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch BHXH ph¶i thùc sù quan t©m tíi ®­êng lèi, ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña ®Êt n­íc ®Ó tõ ®ã ®­a ra ®­îc nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp. Sau ®©y lµ nh÷ng quan ®iÓm chñ yÕu trong x©y dùng chÝnh s¸ch BHXH ViÖt Nam: ChÝnh s¸ch BHXH ph¶i thÓ hiÖn ®­îc ®­êng lèi ®æi míi, ph¸t triÓn cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta trong thêi k× míi, thêi k× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. ChÝnh s¸ch BHXH ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi cña n­íc ta hiÖn nay. Nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lÝ vµ ban hµnh chÝnh s¸ch BHXH theo h­íng ph¸t huy quyÒn cña c¸c bªn tham gia BHXH. §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc BHXH. Hoµn thiÖn c¬ chÕ ho¹t ®éng vµ tæ chøc bé m¸y thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ®Êt n­íc. Nh÷ng quan ®iÓm cô thÓ trong c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi. Quü BHXH h×nh thµnh nªn tõ nh÷ng ®ãng gãp cña c¸c bªn than gia, trong ®ã gåm ng­êi lao ®éng vµ c¶ chñ sö dông lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã cã sù hç trî cña NSNN, tiÒn sinh lêi tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü vµ c¸c nguån thu hîp ph¸p kh¸c. Quü BHXH ®­îc qu¶n lÝ tËp trung, thèng nhÊt, d©n chñ vµ c«ng khai trong toµn hÖ thèng BHXH ViÖt Nam; ho¹ch to¸n theo quü thµnh phÇn ®éc lËp víi NSNN vµ ®­îc Nhµ n­íc b¶o hé. Quü BHXH ®¶m b¶o cho c¸c ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é sau ngµy 1/10/1995 (tr­íc ngµy nµy do NSNN ®¶m b¶o); chi BHYT cho c¸c ®èi t­îng tham gia BHYT; chi qu¶n lÝ bé m¸y cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam; chi x©y dùng c¬ b¶n vµ c¸c kho¶n chi kh¸c. BHXH cã tr¸ch nhiÖm dïng quü nhµn rçi ®Ó ®Çu t­ an toµn, b¶o toµn ®­îc gi¸ trÞ quü vµ cã hiÖu qu¶ vÒ mÆt kinh tÕ- x· héi. Quü BHXH ®­îc ho¹ch to¸n riªng vµ c©n ®èi thu chi theo tõng n¨m. II. Gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH trong gian ®o¹n tíi. 1. Bµi häc kinh nghiÖm tõ hÖ thèng BHXH CHLB §øc vµ Trung Quèc. Qua t×m hiÓu vÒ tæ chøc qu¶n lÝ vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh cña hai hÖ thèng BHXH trªn ta nhËn thÊy mét sè nh÷ng ­u ®iÓm nh­ kh¾c phôc ®­îc sù ¶nh h­ëng tõ m«i tr­êng kinh tÕ. §Æc biÖt lµ hÖ thèng BHXH cña CHLB §øc hiÖn nay ®ang thùc hiÖn theo ph­¬ng thøc hµng n¨m sÏ thèng kª ra sè chi, trªn c¬ së sè liÖu ®ã tÝnh to¸n sè thu hîp lÝ cho n¨m ®ã. Thùc hiÖn nh­ vËy l¹m ph¸t kh«ng thÓ ¶nh h­ëng tíi quü BHXH còng nh­ viÖc chi tr¶ c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch. V× vËy, BHXH sÏ chñ ®éng h¬n trong viÖc qu¶n lÝ tµi chÝnh. HiÖn nay dù tr÷ quü BHXH lµ rÊt nhá chøng tá quü BHXH ®¶m b¶o ®­îc kh¶ n¨ng chi tr¶ mét c¸ch t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Tuy vËy viÖc triÓn khai thùc hiÖn ph­¬ng thøc nµy ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Th­êng lµ ë nh÷ng n­íc ph¸t triÓn, cã tiÒm n¨ng kinh tÕ ®ñ m¹nh th× míi cã thÓ ¸p dông ®­îc ph­¬ng ph¸p nµy. ViÖc triÓn khai ph­¬ng thøc nµy t¹i ViÖt Nam lµ t­¬ng ®èi khã kh¨n, viÖc thèng kª lµ rÊt khã chÝnh x¸c, chi phÝ lín. H¬n n÷a ®iÒu kiÖn kinh tÕ n­íc ta lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®iÒu kiÖn kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n. Tuy vËy BHXH CHLB §øc hiÖn nay ®­îc tæ chøc thùc hiÖn th«ng qua c¶ tæ chøc BHXH t­ nh©n, nh­ vËy sÏ cã sù c¹nh tranh vµ tÊt yÕu cña c¹nh tranh lµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cµng cao. Tõ ho¹t ®éng cña BHXH CHLB §øc cã thÓ ®­a viÖc triÓn khai viÖc thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch th«ng qua hÖ thèng BHXH t­ nh©n lµ kh¶ thi t¹i BHXH ViÖt Nam. §èi víi hÖ thèng BHXH Trung Quèc, ®©y lµ hÖ thèng BHXH ®­îc tæ chøc nh­ mét hÖ thèng më, c¸c chÝnh s¸ch ®­îc cô thÓ hãa vµ thùc hiÖn ch­a thùc sù thèng nhÊt trong c¶ n­íc song tÝnh hiÖu lùc t­¬ng ®èi cao. §©y còng lµ mét ®iÓm m¹nh mµ BHXH ViÖt Nam cÇn xem xÐt v× hiÖn nay tÝnh hiÖu lùc trong c¸c quy ®Þnh cña n­íc ta lµ ch­a cao. C¸c ®èi t­îng b¾t buéc tham gia cña BHXH ViÖt Nam thùc hiÖn ch­a ®Çy ®ñ, viÖc trèn ®ãng hay nî ®äng vÉn lµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i. Bªn c¹nh ®ã, viÖc tæ chøc quü thµnh hai phÇn: phÇn thø nhÊt lµ mét phÇn phÝ do ng­êi sö dông lao ®éng nép ®Ó sö dông chung, phÇn thø hai bao gåm phÇn phÝ do ng­êi lao ®éng nép vµ phÇn cßn l¹i do ng­êi sö dông n«p. PhÇn thø hai nµy ®­îc tæ chøc thµnh tµi kho¶n cho ng­êi lao ®éng, hä cã thÓ chñ ®éng h¬n trong c¸c kÕ ho¹ch tµi chÝnh cña m×nh. 2. Nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ. 2.1. Gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c qu¶n lÝ thu BHXH. Qu¶n lÝ ®èi t­îng tham gia vµ ®ãng gãp ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, ®óng thêi h¹n lµ môc tiªu cña chÝnh s¸ch qu¶n lÝ thu. §Ó thùc hiÖn tèt c«ng t¸c qu¶n lÝ thu BHXH, cÇn thùc hiÖn ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p sau: CÇn tÝch cùc phèi kÕt hîp víi c¸c ban ngµnh qu¶n lÝ tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, tr­íc tiªn lµ qu¶n lÝ tèt c¸c ®¬n vÞ b¾t buéc tham gia BHXH, sau ®ã ta míi qu¶n lÝ ®Õn lao ®éng trong ®¬n vÞ ®ã. Mét thùc tÕ hiÖn nay lµ cßn rÊt nhiÒu ®¬n vÞ nhá ch­a thùc hiÖn tham gia BHXH cho nh÷ng lao ®éng cña ®¬n vÞ m×nh. Muèn thùc hiÖn tèt c«ng viÖc nµy chóng ta cã thÓ th«ng qua nh÷ng ®¬n vÞ, c¬ quan cã thÈm quyÒn cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng nh­: Së kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, c¬ quan qu¶n lÝ, côc thÕ,... . Nh­ vËy ngay khi thµnh lËp c¸c ®¬n vÞ nµy ph¶i tham gia thùc hiÖn ngay tõ ®Çu vµ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng sau nµy BHXH ViÖt Nam sÏ dÔ dµng qu¶n lÝ h¬n. Trªn c¬ së qu¶n lÝ c¸c ®èi t­îng tham gia, BHXH ViÖt Nam cã thÓ thùc hiÖn ph©n lo¹i c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®Ó dÔ dµng trong c«ng t¸c kiÓm tra theo dâi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH. Chóng ta cã thÓ ph©n lo¹i c¸c ®¬n vÞ nh­ sau: khèi hµnh chÝnh sù nghiÖp, khèi doanh nghiÖp Nhµ n­íc, khèi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, c¸c ®¬n vÞ kh¸c (c¸n bé x· ph­êng, c¸c tæ chøc, ....). ViÖc ph©n lo¹i trªn gióp cho BHXH ViÖt Nam dÔ dµng h¬n trong viÖc qu¶n lÝ c¸c ®èi t­îng, cã thÓ ph©n c«ng c¸n bé hîp lÝ h¬n. Thø hai lµ c«ng t¸c cÊp sæ cho ng­êi lao ®éng ®Ó theo dâi qu¸ tr×nh tham gia vµ ®ãng gãp cña hä vµo quü BHXH. HiÖn nay c«ng t¸c nµy thùc hiÖn t­¬ng ®èi tèt, song cÇn ®­a nh÷ng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo qu¶n lÝ ho¹t ®éng nµy. C«ng nghÖ míi nµy sÏ thay thÕ c¸c ph­¬ng ph¸p thñ c«ng trong viÖc cËp nhËt nh÷ng thay ®æi vÒ cña ®èi t­îng tham gia BHXH. C«ng viÖc nµy cã thÓ gióp gi¶m chi phÝ mµ tÝnh chÝnh x¸c l¹i cao, ®©y còng lµ lÜnh vùc ®­îc ­u tiªn ¸p dông c«ng nghÖ trong qu¶n lÝ sím nhÊt. CÇn tÝch cùc h¬n n÷a trong viÖc nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ cho c«ng t¸c qu¶n lÝ thu phï hîp víi tõng lo¹i ®èi t­îng, tõng ®Þa ph­¬ng. §©y lµ h­íng ®i l©u dµi, ®¶m b¶o thùc hiÖn nhanh chãng, chÝnh x¸c vµ tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ qu¶n lÝ. Bªn c¹nh nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lÝ trªn chóng ta còng cÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c gi¸o dôc, tuyªn truyÒn cho c¸c ®èi t­îng th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Qua ®ã hä cã thÓ nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng còng nh­ ý nghÜa cña viÖc tham gia BHXH. Cã thÓ tõ ®ã ngay chÝnh ng­êi chñ sö dông còng nhËn thøc ®­îc lîi Ých cña viÖc tham gia BHXH vµ hä sÏ tù nguyÖn thùc hiÖn mµ kh«ng cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p c­ìng chÕ. §èi víi néi dung tuyªn truyÒn ph¶i dÔ hiÓu, dÔ tiÕp thu, gÇn gòi víi ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng, phï hîp víi truyÒn thèng d©n téc. Trong c«ng t¸c thu cÇn ®Èy m¹nh viÖc kiÓm tra ®«n ®èc viÖc thùc hiÖn thu nép ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ chËm ®ãng hay nî ®äng th­êng xuyªn. §Æc biÖt lµ phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c bªn nh­ thanh tra, tæ chøc chÝnh trÞ x· héi ( Liªn ®oµn lao ®éng, tæ chøc §¶ng, §oµn thÓ,...) ®Ó kiÓm tra viÖc kª khai lao ®éng, kª khai quü l­¬ng cña doanh nghiÖp. Ngoµi ra cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p xö ph¹t nghiªm minh ®èi víi c¸c tr­êng hîp vi ph¹m. HiÖn nay c¸c biÖn ph¸p xö ph¹t cña chóng ta chØ mang tÝnh chÊt c¶nh cao, ch­a ®ñ nghiªm kh¾c ®Ó ®iÒu chØnh hµnh vi chèn nép hay nî ®äng. Bªn c¹nh nh÷ng quy ®Þnh xö ph¹t, BHXH còng nªn th­êng xuyªn th«ng b¸o cho c¸c ®¬n vÞ sè nî l·nh ®¹o c¸c ®¬n vÞ tham gia BHXH ®­îc biÕt. Trong b¶n th©n ngµnh còng cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lÝ tèt ®èi víi c¸n bé thu, tr¸nh t×nh tr¹ng c¸n bé BHXH th«ng ®ång víi c¸c ®¬n vÞ tham gia BHXH. §èi víi c¸c tr­êng hîp vi ph¹m cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p xö ph¹t nghiªm minh. Bªn c¹nh ®ã BHXH còng cÇn cã nh÷ng chÕ ®é khen th­ëng khuyÕn khÝch ®èi víi c¸c c¸ nh©n ®¬n vÞ thùc hiÖn tèt gåm c¶ c¸c ®¬n vÞ tham gia BHXH lÉn c¸c c¸ nh©n, ®¬n vÞ trong ngµnh. 2.2. Gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c qu¶n lÝ chi c¸c chÕ ®é BHXH. Môc tiªu cña c«ng t¸c qu¶n lÝ chi chÕ ®é lµ chi ®óng, kÞp thêi ®¶m b¶o an toµn tr¸nh thÊt tho¸t quü BHXH. Chi cho c¸c chÕ ®é ®­îc quy ®Þnh râ cho tõng lo¹i chÕ ®é víi møc h­ëng, thêi gian h­ëng trong c¸c v¨n b¶n. Sau ®©y t«i chØ xin ®­a ra mét sè biÖn ph¸p ®Ó qu¶n lÝ c¸c kho¶n chi chÕ ®é mµ kh«ng ®Þ s©u vµo c¸c quy ®Þnh h­ëng cña tõng lo¹i chÕ ®é. §Ó qu¶n lÝ chi cÇn thùc hiÖn tèt c¸c gi¶i ph¸p sau ®©y: X©y dùng mét quy tr×nh xÐt duyÖt hå s¬ ®¬n gi¶n nhanh chãng nh­ng ph¶i ®¶m b¶o chÝnh x¸c, ®óng chÕ ®é, ®óng ®èi t­îng vµ ®óng møc trî cÊp. Quy tr×nh xÐt duyÖt hå s¬ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ba cÊp: ®¬n vÞ sö dông lao ®éng h­íng dÉn ng­êi lao ®éng lËp hå s¬, BHXH cÊp tØnh sÏ thùc hiÖn kiÓm tra vµ ra quyÕt ®Þnh møc h­ëng cho ng­êi lao ®éng, BHXH ViÖt Nam thÈm ®Þnh tÝnh chÝnh x¸c cña quyÕt ®Þnh trªn. Muèn thùc hiÖn ®­îc nh­ vËy tr­íc tiªn chóng ta ph¶i cã nh÷ng c¸n bé xÐt duyÖt ®­îc ®µo t¹o vµ cã n¨ng lùc, tr×nh ®é vµ ph¶i cã ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, tr¸nh t×nh tr¹ng th«ng ®ång. Ph¶i thùc hiÖn viÖc ®µo t¹o c¸c c¸n bé chuyªn tr¸ch cña ®¬n vÞ tham gia BHXH vÒ thñ tôc vµ c¸c giÊy tê cÇn thiÕt ®Ó hä h­íng dÉn l¹i cho c¸c ®èi t­îng ®­îc h­ëng cña ®¬n vÞ m×nh, tr¸nh t×nh tr¹ng thiÕu giÊy tê cÇn thiÕt trong hå s¬. Ph¶i phèi hîp víi c¸c c¬ quan ®¬n vÞ kh¸c ®Ó kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p cña c¸c hå s¬ h­ëng nh­: bªn bÖnh viÖn, c¶nh s¸t, toµ ¸n, ... . CÇn tÝch cùc kiÓm tra vµ rµ so¸t l¹i c¸c hå s¬ ®· xÐt duyÖt, nÕu ph¸t hiÖn ra nh÷ng vi ph¹m ph¶i lËp tøc ®iÒu chØnh hoÆc dõng viÖc trî cÊp l¹i ngay. Vµ viÖc kiÓm tra nµy ph¶i ®­îc thùc hiÖn ®Þnh k×, nÕu cã sai sãt mµ BHXH tØnh kh«ng thu håi l¹i ®­îc th× ph¶i cã tr¸ch nhiÖm béi th­êng cho quü. §Æc biÖt nÕu ph¸t hiÖn ra c¸n bé BHXH cã th«ng ®ång víi ng­êi ®­îc h­ëng trî cÊp th× ph¶i xö ph¹t nghiªm minh. LËp hÖ thèng ®¹i lÝ thùc hiÖn chi tr¶ kÞp thêi ®¶m b¶o c«ng t¸c chi ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch nhanh chãng, chÝnh x¸c. Theo nh­ t×nh h×nh hiÖn nay, ®èi víi c¸c chÕ ®é ng¾n h¹n ®¹i lÝ chÝnh lµ ng­êi sö dông lao ®éng, ®èi víi c¸c chÕ ®é dµi h¹n chñ yÕu lµ c¸c c¸n bé x· ph­êng lµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay. Tuy vËy cïng víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng hiÖn nay th× chóng ta cã thÓ triÓm khai ¸p dông h×nh thøc chi tra th«ng qua hÖ thèng tµi kho¶n. §©y còng lµ ®Þnh h­íng tèt bëi nÕu thùc hiÖn ®­îc th× chi phÝ qu¶n lÝ sÏ tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ qu¶n lÝ l¹i võa ®¶m b¶o tÝnh an toµn. 2.3. Gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c chi qu¶n lÝ. Nh­ chóng ta ®· biÕt chi qu¶n lÝ hiÖn nay cã hai kho¶n chi lín ®ã lµ chi ho¹t ®éng th­êng xuyªn cña bé m¸y qu¶n lÝ vµ chi ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n. §èi víi kho¶n chi th­êng xuyªn cña bé m¸y qu¸n lÝ cÇn ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p sau ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ qu¶n lÝ mµ vÉn ®¶m b¶o ®­îc hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng BHXH: Thø nhÊt lµ cÇn ph¶i ngiªn cøu xem xÐt c¸c kho¶n chi cho hîp lÝ c©n ®èi víi c¸c ngµnh kh¸c. V× hiÖn nay BHXH vÉn thùc hiÖn qu¶n lÝ lao ®éng d­íi h×nh thøc biªn chÕ nh­ c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh kh¸c, møc l­¬ng vÉn tÝnh trªn c¬ së b¶ng l­¬ng Nhµ n­íc. Còng gièng nh­ c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh kh¸c BHXH vÉn cßn bé m¸y qu¶n lÝ t­¬ng ®èi cång kÒnh. Do vËy cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p s¾p xÕp l¹i bé m¸y qu¶n lÝ, tuyÓn dông nh÷ng lao ®éng ®­îc ®µo t¹o chÝnh quy, cã n¨ng lùc, cã tr×nh ®é vµ ®Æc biÖt cã ®¹o ®øc. Tr¸nh t×nh tr¹ng sè lao ®éng nhiÒu song hiÖu qu¶ c«ng viÖc kh«ng cao. Bªn c¹nh ®ã cÇn khuyÕn khÝch lao ®éng ph¸t huy hiÖu qu¶ c«ng viÖc. TiÕp theo lµ nh÷ng biÖn ph¸p ®èi víi chi ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n. Tr­íc hÕt, chóng ta ®· biÕt kho¶n chi nµy lÊy tõ l·i ®Çu t­ ®Ó n©ng cÊp c¸c trô së BHXH tØnh, huyÖn hay mua s¾m c¸c trang thiÕt bÞ phôc vô cho qu¶n lÝ. §èi víi c¸c kho¶n chi nµy cÇn lËp c¸c dù ¸n vµ quyÕt to¸n ®Ó thÈm ®Þnh xem xÐt lÜnh vùc nµy cã thùc sù cÇn thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng cña BHXH. Ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ, nghiªm tóc c¸c quy ®Þnh, tr×nh tù vÒ c«ng t¸c qu¶n lÝ ®Çu t­, thùc thi c«ng viÖc ®óng thÈm quyÒn, tr¸ch nhiÖm theo ph©n cÊp. T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t thÈm, ®Þnh ë tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n tõ kh©u lËp dù ¸n cho ®Õn kh©u tæ chøc thi c«ng, bµn giao c«ng tr×nh ®­a c«ng tr×nh vµo sö dông. Trong ba kh©u ®ã cÇn ®Æc biÖt chó träng ®Õn kh©u gi¸m s¸t thi c«ng, xem xÐt c«ng tr×nh ph¶i ®­îc x©y dùng theo ®óng thiÕt kÕ dù ¸n, ®óng chñng lo¹i vËt t­, ®óng gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng. KÞp thêi b¸o c¸o tiÕn ®é cña dù ¸n, sau ®ã ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p khi cã nh÷ng thay ®æi. C¸c dù ¸n ®­îc th«ng qua ph¶i lµ c¸c dù ¸n phï hîp víi c«ng t¸c qu¶n lÝ cña tõng ®×a võa ®¶m b¶o tÝnh hiÖn ®¹i, kh«ng bÞ l¹c hËu Ýt nhÊt trong m­êi n¨m tíi. Vµ viÖc ¸p dông c¸c dù ¸n ph¶i thùc sù cã Ých vµ tiÕt kiÖn chi phÝ tèi ®a. C¸n bé qu¶n lÝ cña nh÷ng ho¹t ®éng nµy cÇn ph¶i häc hái, nghiªn cøu tµi liÖu ®Ó n©ng cao kiÕn thøc, tr×nh ®é nghiÖp vô vÒ lÜnh vùc ®Çu t­ x©y dùng vµ mua s¾m trang thiÕt bÞ. Th«ng qua nh÷ng kiÕn thøc ®ã BHXH cã thÓ tù qu¶n lÝ c¸c kho¶n chi ®Çu t­ n©ng cÊp x©y dùng mµ kh«ng l·ng phÝ vµo c¸c c«ng tr×nh kh«ng cã Ých. 2.4. Gi¶i ph¸p ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH. §Çu t­ ®Ó b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng tr­ëng quü hiÖn nay ®ang lµ ho¹t ®éng cÇn thiÕt gióp cho quü BHXH cã ®ñ tiÒm lùc tµi chÝnh ®¸p øng ®­îc nhu cÇu chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng. §©y lµ lÜnh vùc ®¸ng quan t©m vµ cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ®Çu t­ mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ trong n­íc nh­ hiÖn nay h­íng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü cÇn ®­îc quan t©m ®óng møc vµ ®©y còng lµ gi¶i ph¸p cho t­¬ng lai. HiÖn nay tØ lÖ quü nhµn rçi ®­îc ®em ®i ®Çu t­ lµ kh¸ cao song thùc sù hiÖu qu¶ trªn ®ång vèn cßn thÊp. Mét sè cho r»ng nªn ®Çu t­ kho¶ng 80% vèn nhµn rçi vµo c¸c lÜnh vùc an toµn mµ chñ yÕu lµ th«ng qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ cu¶ Nhµ n­íc. §©y còng chÝnh lµ nh÷ng biÖn ph¸p b¶o tån quü BHXH ®­îc quy ®Þnh trong quy chÕ tµi chÝnh BHXH ban hµnh kÌm NghÞ quyÕt 2/2003 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ. C¸c ho¹t ®éng ®ã bao gåm: + Mua tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu, k× phiÕu, c«ng tr¸i cña Kho b¹c Nhµ n­íc vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc. + Cho NSNN, Quü h« trî ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc, ng©n hµng chÝnh s¸ch vay. + §Çu t­ vµo mét sè dù ¸n cã nhu cÇu vÒ vèn do Thñ t­íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh. 20% quü nhµn rçi cßn l¹i cã thÓ ®em ®Çu t­ vµo c¸c h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c víi tû lÖ lîi nhuËn cao h¬n. Ch¼ng h¹n nh­ ®Çu t­ bÊt ®éng s¶n, ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n, ®Çu t­ trùc tiÕp vµo c¸c dù ¸n s¶n suÊt kinh doanh kh¸c,.... Víi thêi ®iÓm hiÖn nay nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang t­¬ng ®èi æn ®Þnh, nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t­ rÊt cao, thÞ tr­êng trong n­íc hiÖn nay ®ang khuyÕn khÝch sù tham gia ®Çu t­ vèn tõ n­íc ngoµi. ViÖc ®Çu t­ thÞ tr­êng trong n­ícc hiÖn nay lµ rÊt cÇn thiÕt, v¶ l¹i ®Çu t­ trong n­íc cßn mang l¹i nhiÒu lîi Ých vÒ mÆt x· héi kh¸c. Do vËy nªn më réng danh môc ®Çu t­ ®èi víi quü nhµn rçi cña BHXH ViÖt Nam hiÖn nay. Cïng víi viÖc më réng danh môc ®Çu t­, h¹n møc ®Çu t­ chóng ta cã thÓ ph©n cÊp quyÕt ®Þnh ®Çu t­. §èi víi c¸c h¹ng môc ®Çu t­ Ýt rñi ro ®Ó gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam quyÕt ®Þnh, ChÝnh phñ chØ quyÕt ®Þnh ®èi víi c¸c h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c nhiÒu rñi ro h¬n. Nh­ vËy BHXH sÏ chñ ®éng vµ cã tr¸ch nhiÖm h¬n trong c«ng t¸c ®©u t­ cña m×nh, ChÝnh phñ th× kh«ng ph¶i bËn t©m ®Õn nh÷ng viÖc kh«ng thùc sù cÇn thiÕt. Nhµ n­íc còng cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH nh­ chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ, ­u tiªn trong nh÷ng h¹ng môc ®Çu t­ cã lîi nhuËn cao nh­ lÜnh vùc dÇu khÝ, ®iÖn tö viÔn th«ng,... B¶n th©n BHXH còng nªn lËp ra bé ph©n chuyªn tr¸ch thùc hiÖn ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH, tr¸nh t×nh tr¹ng kiªm nhiÖm kh«ng chuyªn s©u vµo lÜnh vùc nµy. Cã nh÷ng c¸n bé chuyªn tr¸ch cã tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm vÒ ®Çu t­ vµ ph©n tÝch tµi chÝnh, chóng ta míi cã thÓ cã hiÖu qu¶ cao trong ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. 2.5. Gi¶i ph¸p vÒ qu¶n lÝ c©n ®èi quü. HiÖn nay quü BHXH ®ang ®­îc qu¶n lÝ tËp chung thèng nhÊt ë c¬ quan cao nhÊt ®ã lµ BHXH ViÖt Nam. Quü BHXH ®­îc ho¹ch to¸n cuèi n¨m theo h×nh thøc c©n ®èi thu chi, hiÖn nay quü BHXH ®ang trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn theo c¬ chÕ PAYGO nªn sè d­ quü hµng n¨m cßn t­¬ng ®èi cao. ViÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng thu, ®Æc biÖt lµ thu tõ ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü vµ tiÕt kiÖm chi lµ hîp lÝ. Theo c¸c dù b¸o tµi chÝnh th× BHXH ViÖt N¨m ®Õn kho¶ng 40 n¨m n÷a, thu cña BHXH kh«ng ®ñ chi, quü BHXH sÏ bÞ th©m hôt. Trong nh÷ng n¨m tíi chóng ta nªn cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®ã trong t­¬ng lai. Sau ®©y lµ mét vµi gi¶i ph¸p ®­a ra ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn: T¨ng thu BHXH: §©y lµ biÖn ph¸p dÔ thùc hiÖn song víi møc thu phÝ BHXH nh­ hiÖn nay ®· lµ cao so víi ®ång l­¬ng chi tr¶ cuéc sèng cña b¶n th©n ng­êi lao ®éng. NÕu thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy cã lÏ lµ kh«ng phï hîp vµ ch¾c ch¾n ng­êi lao ®éng vµ chñ sö dông sÏ kh«ng ®ång t×nh cho l¾m. BiÖn ph¸p thø hai cã thÓ ¸p dông lµ gi¶m chi: Theo c¸c nghiªn cøu cho biÕt tû lÖ h­ëng cña c¸c chÕ ®é ®Æc biÖt lµ chÕ ®é h­u chÝ hiÖn nay cña ViÖt Nam lµ t­¬ng ®èi cao, thêi gian h­ëng trî cÊp thai s¶n dµi so víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. Do vËy gi¶m tØ lÖ h­ëng còng cã thÓ lµ mét h­íng gi¶i quyÕt cÇn ®­a ra ®Ó nghiªn cøu vµ xem xÐt. H­íng thø ba lµ t¨ng thêi gian ®ãng gãp, tøc lµ gi¶m tuæi nghØ h­u ®èi víi c¸c ®èi t­îng. Trong ba h­íng trªn th× ®©y cã lÏ lµ h­íng hîp lÝ nhÊt, t¨ng thêi gian ®ãng ®ång nghÜa víi viÖc gi¶m thêi gian h­ëng. Nh­ vËy võa lµm gi¶m chi l¹i võa t¨ng thu. Xu thÕ nµy còng phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh thÕ giíi hiÖn nay. Thø nhÊt lµ t×nh h×nh søc khoÎ cña ng­êi lao ®éng ngµy cµng tèt, tuæi thä trung b×nh cña ng­êi d©n ngµy cµng t¨ng. Thø hai lµ xu h­íng thÕ giíi hiÖn nay ®ang t¨ng ®é tuæi vÒ h­u cña ng­êi lao ®éng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi lao ®éng n÷. ViÖc quan träng hiªn nay lµ nÕu thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p trªn th× ¸p dông vµ triÓn khai nã nh­ thÕ nµo? NÕu t¨ng tØ lÖ ®ãng gãp, gi¶m tØ lÖ h­ëng, t¨ng ®é tuæi nghØ h­u th× ®é tuæi Êy lµ bao nhiªu? Sau ®©y t«i xin tr×nh bÇy ph­¬ng ph¸p triÓn khai ®èi víi h­íng thø ba, tøc lµ t¨ng ®é tuæi vÒ h­u. Chóng ta nªn ¸p dông quy ®Þnh t¨ng tuæi nghØ h­u ®èi víi c¸c lao ®éng b¾t ®Çu tham gia lao ®éng (vµ tham gia BHXH) tõ ngµy 1/1/2010. Nh­ vËy 35 n¨m sau lµ lóc hä kho¶ng 60 tuæi lµ tuæi hä sÏ vÒ h­u, khi ®ã hä sÏ tiÕp tôc ®ãng gãp thªm mét sè n¨m nhÊt ®Þnh tøc lµ BHXH løc ®ã sÏ t¨ng thu tõ kho¶n ®ãng gãp thªm cña hä vµ gi¶m chi ®èi víi nh÷ng kho¶n chi mµ lÏ ra nÕu vÒ h­u sím hä ®· ®­îc nhËn. Ph­¬ng thøc nµy cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc t×nh tr¹ng th©m hôt quü BHXH trong 40 n¨m tíi. VÊn ®Ò thø hai ®Æt ra ®é tuæi t¨ng thªm bao nhiªu lµ hîp lÝ? Theo t«i tr­íc tiªn chóng ta nªn t¨ng ®é tuæi nghØ h­u cña n÷ lªn 58 vµ ®èi víi nam lµ 63 (tøc lµ t¨ng thªm ba n¨m) sau ®ã trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chóng ta cã thÓ tiÕp tôc ®iÒu chØnh. Cã nh÷ng ý kiÕn cho r¨ng quü BHXH nªn thùc hiÖn chi tr¶ cho mäi ®èi t­îng t¹i thêi ®iÓm nµy vÞ hiÖn nay sè d­ quü lµ rÊt lín. NSNN chØ ®ãng vai trß hç trî bï thiÕu chø kh«ng ph¶i chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng nghØ h­u tr­íc 1995 nh­ hiÖn nay. §©y còng lµ ý kiÕn ®ãng gãp cÇn ®­îc nghiªn cøu vµ xem xÐt kÜ l¹i v× trong ®iÒu kiÖn nh­ hiÖn nµy th× quü BHXH ®ang cã sè d­ rÊt lín. Ho¹t ®éng ®Çu t­ quü ch­a thùc sù hiÖu qu¶, ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh«ng æn ®Þnh l¹m ph¸t cao dÔ dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi trong quy ®Þnh møc h­ëng. Nh­ vËy sÏ g©y ra g¸nh nÆng lín cho quü BHXH trong t­¬ng lai. 3. Mét sè kiÕn nghÞ. 3.1. KiÕn nghÞ vÒ phÝa Nhµ n­íc. Sím hoµn thiÖn hµnh lang ph¸p lÝ cho viÖc thùc hiÖn BHXH, t¹o ®iÒu kiÖn cho BHXH ®­îc thùc hiÖn réng r·i, më réng ®èi t­îng vµ tiÕn tíi dÇn hoµn thiÖn c¸c chÕ ®é theo quy ®Þnh cña ILO. CÇn thay ®æi c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh sao cho thuËn tiÖn cho c¶ ng­êi lao ®éng vµ qu¸ tr×nh xÐt duyÖt cña c¸n bé BHXH. §Ò nghÞ ChÝnh phñ më réng danh môc ®Çu t­, h¹n møc ®Çu t­, më réng ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng ®Ó t¨ng thu cho quü BHXH ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã Nhµ n­íc còng nªn cã c¸c h×nh thøc khuyÕn khÝch vµ ­u ®·i cho ho¹t ®éng ®Çu t­ cña ngµnh, c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ thuÕ. CÇn ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh sö ph¹t nghiªm kh¾c ®èi víi nh÷ng sai ph¹m cña ®èi t­îng trèn tham gia, trèn ®ãng hay nî ®äng. Cã nh÷ng biÖn ph¸p xö ph¹t nghiªm minh ®èi víi c¸c tr­êng hîp vi ph¹m lµm gi¶ giÊy tê ®Ó h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH nh»m trôc lîi cho b¶n th©n. §­a ra nh÷ng quy ®Þnh ph©n râ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ n­íc, c¬ quan qu¶n lÝ sù nghiÖp BHXH ®Ó phï hîp vµ tiÖn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chÕ ®é vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c. 3.2. KiÕn nghÞ vÒ phÝa BHXH. X©y dùng bé m¸y qu¶n lÝ víi c¸c c¸n bé cã n¨ng lùc vµ tr×nh ®é chuyªn m«n. Ph©n cÊp chøc n¨ng qu¶n lÝ theo c¸c cÊp cô thÓ ®èi víi mçi ®¬n vÞ cÊp qu¶n lÝ. TÝch cùc thøc hiÖn viÖc ®µo t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé trong ngµnh, th­êng xuyªn thùc hiÖn viÖc ®¸nh gi¸ l¹i ®éi ngò c¸n bé, viªn chøc cña nganh. CÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t kÞp thêi ph¸t hiÖn nh÷ng sai tr¸i ®Ó cã h×nh thøc sö ph¹t hoÆc b¸o c¸o lªn c¸c ban ngµnh cã liªn quan. Bªn c¹nh ®ã cÇn cã nh÷ng h×nh thøc kØ luËt nghiªm kh¾c ®èi víi c¸n bé cña ngµnh cã nh÷ng sai ph¹m nghiªm träng. Nªn x©y dùng phong trµo thi ®ua, khen th­ëng ®Ó kÞp thêi ®éng viªn c¸c c¸n bé cã nh÷ng thµnh tÝch trong c«ng t¸c. §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu còng nh­ trang bÞ c¸c m¸y mãc hiÖn ®¹i gióp cho c«ng viÖc võa nhanh chãng võa tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ. Thùc hiÖn c«ng t¸c tuyªn truyÒn s©u réng trong quÇn chóng nh©n d©n. Néi dung tuyªn truyÒn ph¶i thÓ hiÖn ®­îc c¸c chÝnh s¸ch míi, h×nh thøc tuyªn truyÒn ph¶i s©u réng vµ dÔ hiÓu, phï hîp víi c¸c lo¹i ®èi t­îng. CÇn phèi hîp víi c¸c ban ngµnh chøc n¨ng cã liªn quan ®Õn BHXH ®Ó kÕt hîp thùc hiÖn c«ng t¸c cã hiÖu qu¶. §Æc biÖt víi mét sè ban ngµnh sau: Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi tham gia BHXH cña ng­êi lao ®éng; Ngµnh thuÕ ®Ó phèi hîp kiÓm tra quü l­¬ng cña doanh nghiÖp còng nh­ sù tham gia BHXH cho ng­êi lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®ã; HÖ thèng ng©n hµng ®Ó truy thu BHXH tõ tµi kho¶n cña c¸c ®¬n vÞ cã tµi kho¶n t¹i c¸c ng©n hµng; Víi c¸c tr­êng ®¹i häc trong vÊn ®Ò ®µo t¹o c¸n bé. X©y dùng nh÷ng b¸o c¸o tµi chÝnh BHXH hµng n¨m vµ c¸c dù to¸n tµi chÝnh trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. §ång thêi ph¶i dù tÝnh ®­îc c¸c th«ng sè th«ng qua thèng kª vÒ sè l­îng, c¬ cÊu, ®é tuæi,.... Tõ ®ã ph¶i dù to¸n ®­îc qu¸ tr×nh h­ëng, kho¶n h­ëng, møc h­ëng, thêi gian h­ëng ®Ó triÓn khai thùc hiÖn ®iÒu chØnh c¸c møc ®ãng gãp, tØ lÖ h­ëng cho tõng giai ®o¹n sao cho phï hîp. §©y còng lµ c¨n cø ®Ó BHXH ®Ò nghÞ thay ®æi chÝnh s¸ch cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi trong thêi gian tíi. KÕt luËn: Cïng víi sù ®æi míi nÒn kinh tÕ, BHXH còng ®­îc thùc hiÖn ®æi míi tõ n¨m 1995. Víi sù ®æi míi trong qu¶n lÝ BHXH còng lËp ra c¬ chÕ tµi chÝnh míi víi quü BHXH cã thu vµ ®­îc qu¶n lÝ ®éc lËp víi NSNN. Quü nµy do chÝnh ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng gãp t¹o nªn dïng chñ yÕu ®Ó chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é nh»m bï ®¾p cho nh÷ng rñi ro mµ ng­êi lao ®éng gÆp ph¶i. §Ó t¹o lËp vµ qu¶n lÝ hîp lÝ quü BHXH, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶, BHXH cÇn cã ho¹t ®éng qu¶n lÝ tµi chÝnh cña m×nh sao cho hîp lÝ. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña ho¹t ®éng nµy t«i ®· chän ®Ò tµi: “ C«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p” Trong chuyªn ®Ò thùc tËp cña m×nh t«i muèn lµm râ vai trß, néi dung chÝnh vµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õ c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh cña n­íc ta. Nghiªn cøu thùc tr¹ng cña c«ng t¸c nµy ®ang ®­îc thùc hiÖn t¹i BHXH ViÖt Nam vµ nh÷ng kinh nghiÖm qu¶n tæ chøc qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi. Trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c néi dung chÝnh cña ho¹t ®éng qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ë ViÖt Nam: ho¹t ®éng qu¶n lÝ thu, chi, ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü vµ c©n ®èi quü. Víi viÖc ph©n tÝch, tæng hîp ®¸nh gi¸ th«ng qua c¸c sè liÖu cña BHXH ViÖt Nam giai ®o¹n 1995- 2004 ®Ó tõ ®ã ®­a ra nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc vµ rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm. Trªn c¬ së ph©n tÝch ®ã cã ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p vµ mét sè kiÕn nghÞ ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng tån t¹i cña BHXH ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi t«i nhËn ®­îc rÊt nhiÒu sù gióp ®ì, nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp tõ gi¸o viªn h­íng dÉn TiÕn sÜ Ph¹m ThÞ §Þnh vµ anh chÞ thuéc phßng Hµnh chÝnh- Tæng hîp cña BHXH ViÖt Nam. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì ®Æc biÖt nay. Cuèi cïng mong nh©n ®­îc sù ®ãng gãp tõ c¸c ban ®éc gi¶ cho ®Ò tµi nµy. Tµi liÖu tham kh¶o HÖ thèng c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ chÝnh s¸ch BHXH- Nhµ xuÊt b¶n lao ®éng x· héi, Hµ néi 2003. Gi¸o tr×nh kinh tÕ b¶o hiÓm- Nhµ xuÊt b¶n thèng kª n¨m 2000. B¸o c¸o tæng kÕt 5 n¨m ho¹t ®éng cña BHXH ViÖt Nam (1995- 2000). B¸o c¸o tæng kÕt n¨m 2001, 2002, 2003, 2004 cña BHXH ViÖt Nam. T¹p chÝ BHXH ViÖt Nam sè 02/ 2004, sè 2/2003, sè 3/2003, sè 9/2002, sè 12/2002. T¹p chÝ BHYT ViÖt Nam sè 4/2002. LuËn v¨n K41- Khoa B¶o hiÓm - Tr­êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n. §æi míi chÝnh s¸ch BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng, Ts M¹c V¨n TiÕn- TrÇn Quang Hïng- Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi 1994. Gãp phÇn ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ®¶m b¶o x· héi ë n­íc ta hiÖn nay, PGS- Ts §ç Minh C­¬ng, PGS M¹c V¨n TiÕn- Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi 1996. Môc lôc