Đề tài Đánh giá tác động môi trường xí nghiệp thuộc da quy mô nhỏ

CHÖÔNG I: HOAÏT ÑOÄNG SAÛN XUAÁT CUÛA CÔ SÔÛ THUOÄC DA QUYMOÂ NHOÛ TOÅNG QUAN: Khaùi nieäm: Ngaønh coâng nghieäp thuoäc da laø ngaønh saûn xuaát, cheá bieán da töôi ( hoaëc da muoái ) thaønh caùc loaïi da thaønh phaåm coù ích phuïc vuï cho nhu caàu ña daïng cuûa ngöôøi tieâu duøng nhö giaøy deùp, y phuïc, tuùi xaùch, nieäm gheá... Ñaëc ñieåm coâng ngheä: Coâng nghieäp thuoäc da laø coâng nghieäp laâu ñôøi vaø coù khaép nôi treân theá giôùi. Nguyeân lieäu chính laø da ñoäng vaät vaø caùc hoaù chaát caàn thieát cho caùc coâng ñoaïn saûn xuaát. Saûn phaåm cuûa ngaønh coâng nghieäp naøy laø da thuoäc. Trong thuoäc da, ngöôøi ta duøng phöông phaùp hoaù hoïc ñeå khöû lôùp ngoaøi vaø lôùp trong. Lôùp giöõa Corium chính laø lôùp da thaät. Da soáng ñoäng vaät thöôøng goàm 3 lôùp: Lôùp ngoaøi: lôùp bieåu bì Epidermis ( coù chöùa loâng ). Lôùp giöõa Corium ( Keration ) - lôùp moâ maïch lieân keát. Lôùp naøy coù chöùa collagen, protein vaø Elastin. Lôùp trong Cubcutis ( lôùp döôùi da ) laø lôùp thòt vaø lôùp môõ. Nhu caàu nöôùc 80-100 m3/ taán da töôi. MOÂ TAÛ HOAÏT ÑOÄNG: Moâ taû cô sôû: Ñòa chæ : Ñöôøng Aâu Cô , P9 , Q Taân Bình – TPHCM. Lòch söû cô sôû : cô sôû baét ñaàu hoaït ñoäng saûn xuaát theo kieåu thuû coâng töø tröôùc naêm 1980. Sau naêm 1980, cô sôû hoaït ñoäng vôùi qui moâ lôùn hôn, trang bò maùy moùc ñaày ñuû hôn . Hieän nay taïi cô sôû vieäc quaûn lyù ñieàu haønh do moät ngöôøi laøm chuû, nhöõng kyõ thuaät ôû caùc khaâu chính do 2 thôï kyõ thuaät ñaûm traùch. Caùc loaïi saûn phaåm chính : saûn phaåm chuû yeáu cuûa cô sôû laø da laøm giaøy , caëp vaø caùc vaät duïng khaùc. Naêng suaát cuûa cô sôû : moãi thaùng cô sôû saûn xuaát khoaûng 30 taán da. Tuy nhieân vaøo muøa teát vaø khai tröôøng thì nhu caàu da cuûa thò tröôøng taêng leân, coù khi cô sôû saûn xuaát ñeán 2 – 3 taán /ngaøy. Dieän tích maët baèng saûn xuaát : 600m2. Ngoaøi ra, cô sôû coù 1 taàng gaùc coù dieän tích baèng treät. Soá coâng nhaân trong cô sôû hieän nay laø 12 ngöôøi, taát caû ñeàu laø lao ñoäng phoå thoâng. Trong ñoù coù 2 thôï kyõ thuaät chính chuyeân lo caùc khaâu hoài töôi, quay voâi, thuoäc pheøn, nhuoäm maøu. Thôøi gian laøm vieäc cuûa cô sôû ( töø thöù 2 ñeán thöù 7 ): Ca 1 : töø 7:30 saùng tôùi 12:00 tröa Ca 2 : töø 13:30 chieàu tôùi 17:30 Rieâng chuû nhaät thì laøm töø 7:30 saùng ñeán 12:00 tröa. Tình hình hoaït ñoäng cuûa cô sôû: Hieän nay, cô sôû hoaït ñoäng vôùi coâng suaát khaù oån ñònh, trung bình laø 1 taán da muoái/ ngaøy. Chính vì vaäy, moïi hoaït ñoäng cuûa cô sôû raát ñeàu ñaën. Taát caû caùc khaâu kyõ thuaät chính taïi cô sôû do 2 thôï kyû thuaät phuï traùch. Taát caû caùc thoâng soá trong saûn xuaát ñöôïc ghi cheùp raát caån thaän. Cô sôû ñang laép ñaët 1 thuøng quay Thaùi Lan ñeå thay theá cho caùc thuøng kieåu cuõ. Ñöôïc bieát thuøng quay môùi naøy seõ söû duïng vaøo muïc ñích quay voâi. Maët baèng saûn xuaát cuûa cô sôû töông ñoái roäng raõi neân maùy moùc, thieát bò ñöôïc saép xeáp khoa hoïc, raát goïn gaøng thuaän tieän trong saûn xuaát. Hieän traïng moâi tröôøng cuûa cô sôû: Hieän taïi cô sôû chöa coù 1 heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi, chaát thaûi raén naøo. Tuy nhieân, cô sôû ñaõ xaây döïng 1 heä thoáng xöû lyù khí thaûi . Ñaây laø heä thoáng daïng thaùp loïc nöôùc ñöôïc laép ñaët taïi khu vöïc sôn. Hieän nay, toaøn boä nöôùc thaûi cuûa cô sôû ñöôïc xaû vaøo heä thoáng thoaùt nöôùc chung cuûa Thaønh Phoá. Hieän taïi, cô sôû chöa coù chính saùch moâi tröôøng naøo cho vieäc caûi thieän moâi tröôøng laøm vieäc cuõng nhö chöa tuaân thuû caùc tieâu chuaån veà chaát löôïng khoâng khí, tieâu chuaån veà nöôùc thaûi coâng nghieäp maø vaãn coøn hoaït ñoäng theo loái truyeàn thoáng. CAÙC NGUYEÂN NHIEÂN LIEÄU ÑAÀU VAØO: Nguoàn nguyeân lieäu saûn xuaát cuûa cô sôû laø da boø muoái. Khoaûng 20% da muoái thu mua noäi ñòa taïi caùc loø gieát moå, coøn laïi 80% thu mua ôû caùc tænh thoâng qua nhöõng nhaø buoân da. Ngoaøi ra, coøn coù caùc nguyeân vaät lieäu khaùc: STT  Loaïi nguyeân lieäu  Tieâu thuï ( taán/naêm )   1  Ñaù thuùi nheï ( NaHS)  3.2   2  Chaát taåy môõ  0.365   3  Chaát choáng thuùi B7  0.09   4  Soda noùng ( Na2CO3 )  0.365   5  Men hoài töôi  0.55   6  Chaát choáng nhaên (  0.915   7  Voâi  4.5   8  Muoái hoät  18.8   9  Muoái dieâm( KNO3 )  3.65   10  Men laøm meàm P7  0.365   11  Acid formic ( HCOOH )  2.2   12  Acid sunfuric ( H2SO4 )  1.46   13  Pheøn Croâm  12.8   14  Soda laïnh (NaHCO3 )  0.25   15  Chaát laøm meàm da WF  0.9   16  Syntan GP laøm deûo da  2.75   17  Mimosa laøm ñaày maët da  5.5   18  Chaát daãn xuyeân SN  1.825   19  Maøu nhuoäm  3.1   20  Daàu toång hôïp G60  5.475   21  Daàu xuyeân ITS  5.475   22  Daàu FO  7300 lit   Moïi hoaït ñoäng saûn xuaát ñeàu chæ duøng nöôùc gieáng khoan cung caáp. Löôïng naêng löôïng tieâu thuï: Ñieän : 3000Kwh/thaùng. Daàu FO loïc : 40-50 lit/ngaøy. Löôïng nöôùc söû duïng cho saûn xuaát: 20-25 m3/ ngaøy. 4. CAÙC THIEÁT BÒ COÂNG NGHEÄ SÖÛ DUÏNG TRONG SAÛN XUAÁT: Caùc maùy moùc thieát bò söû duïng taïi cô sôû: Teân maùy moùc, thieát bò  Naêm saûn xuaát  Nöôùc saûn xuaát  Soá löôïng   Thuøng quay  1995  Vieät Nam  6   Maùy in boâng  1998  Ñöùc  6   Maùy caùn nöôùc eùp  2002  Vieät Nam  6   Baøn caêng  1994  Trung Quoác  6   Maùy naïo thit  1996,1998  Trung Quoâc  7   Maùy sôn  1992  YÙ  7   Maùy voø meàm  1992  Trung Quoác  1   Mayù laáy li  2002  Taiwan  1   Maùy saáy da  2002  Vieät Nam  1   Maùy ño  2001  Trung Quoâc  1   Thieát bò xöû lí khí khu sôn  2000  Taiwan  1   QUY TRÌNH SAÛN XUAÁT: Moâ taû caùc coâng ñoaïn saûn xuaát: Da muoái Nöôùc 300% Soda noùng 0.3-0.5% Chaát hoài töôi 0.3% Ñaù thuùi (NaHS) 0.05% Chaát taåy môõ DB 0.1% Chaát choáng thuùi B7 0.05% Nöôùc 200% Voâi 2.5% Chaát choáng nhaên 0.5% Ñaù thuùi 1.7% Chaát phaân taùn voâi 0.1% Muoái hoät 0.3% nöôùc röûa Nöôùc 80% Muoái dieâm 2% Pheøn Croâm 5% Acid formic 0.4% Acid sufuric 0.8% Soda laïnh 1% Men laøm meàm P7 0.2% Muoái hoät 10% nöôùc röûa Nöôùc thaûi Nöôùc 100% Acid formic 0.1% Chaát taåy môõ DB 0.1% Pheøn Croâm 3% Chaát laøm meàm da WF 0.5% Soda laïnh 0.1- 0.15% Keo laøm ñaày maët da 2% Sytan laøm deûo da 1.5% Mimosa 3% Chaát daãn xuyeân 1% Maøu nhuoäm 1,7% Daàu caûm giaùc SB 2.5% nöôùc röûa nöôùc thaûi Daàu taïo ñoä boùng 0.5% Keo toång hôïp Hôi nöôùc Sôn Hôi dung moâi Buïi sôn Thaønh phaåm Hình : Quy trình coâng ngheä thuoäc da taïi cô sôû qui moâ nhoû Caùc böôùc thöïc hieän: 1. Öôùp muoái 2. Röûa nöôùc ( tröôùc khi thuoäc ) hoaëc saáy ñeå baûo quaûn da 3. Hoài töôi ( ngaâm ) Da thu veà töø caùc loø moå thöôøng ñöôïc öôùp muoái hoaëc saáy khoâ ñeå baûo quaûn. Sau ñoù ñöôïc ñöa vaøo beå hoaëc thuøng quay coù maùi cheøo ngaâm vôùi nöôùc töø 16 ñeán 24 giôø ñeå taùch phaàn maùu, chaát baån vaø muoái. Nöôùc thaûi ôû coâng ñoaïn naøy thaûi ra theo töøng meû – trong coâng ñoaïn naøy coù boå sung theâm chaát dieät khuaån. 4. Ngaâm voâi vaø khöû loâng Sau khi hoài töôi, da ñöôïc ñöa sang beå chöùa dung dòch voâi toâi vaø ngaâm 24-48 giôø ñeå khöû loâng. Ñeå taêng quaù trình khöû loâng ngöôøi ta coù boå sung theâm 1 löôïng nhoû Natri sulfur Na2S. nöôùc thaûi chöa chaát höõu cô, voâi vaø Na2S. 5. Caïo loâng vaø xeùn thòt Sau khi ngaâm voâi, da ñöôïc ñöa vaøo maùy truïc laên coù dao caïo ñeå taùch phaàn loâng, coøn laïi laø rieàm, thòt baïc nhaïc. Trong quaù trình naøy nöôùc ñöôïc söû duïng ñeå röûa. 6. Khöû voâi vaø ngaâm laøm meàm da Muïc ñích ñeå taùch voâi trong da vaø thuûy phaân moät soá protein khoâng caàn thieát trong da baèng söû duïng (NH4)2SO4, hoaëc NH4Cl. Coâng ñoaïn naøy raát caàn thieát cho coâng ñoaïn thuoäc croâm. Laøm meàm da trong beå hoaëc thuøng quay chöøng 5-8 giôø. 7. Thuoäc da 4 coâng ñoaïn treân ñöôïc xem nhö nhöõng coâng ñoaïn laøm saïch da vaø chuaån bò cho coâng ñoaïn thuoäc da. Sau ñaây laø giai ñoaïn thuoäc croâm: Trong kyõ thuaät croâm ñoøi hoûi quaù trình ngaâm voâi laâu hôn vaø quaù trình laøm meàm da ngaén hôn laø thuoäc tanin. Sau ñoù da ñöôïc laøm xoáp vôùi axít sulfuric hoaëc muoái NaCl trong thuøng quay trong khoaûng vaøi giôø. Sau ñoù boå sung croâm sulfat cho ñeán khi quaù trình thuoäc keát thuùc. Cuoái quaù trình thuoäc croâm ngöôøi ta thöôøng boå sung theâm Natri Cacbonat Na2CO3 ñeå taêng khaû naêng coá ñònh croâm vaøo caùc protein cuûa da. Sau khi thuoäc croâm, da thuoäc ñöôïc laáy ra khoûi thuøng vaø eùp chöøng 24 giôø ñeå haáp thuï vaø coá ñònh theâm croâm. 8. Aên daàu vaø nhuoäm Böôùc tieáp theo laø da ñöôïc xöû lyù vôùi daàu ( thaàu daàu ) vaø nhuoäm vôùi caùc maøu khaùc nhau. Ñaây laø coâng ñoaïn hoaøn thieän laøm boùng vaø nhuoäm da thaønh saûn phaåm theo yeâu caàu. Nöôùc thaûi cuûa coâng ñoaïn naøy laø nhoû vaø giaùn ñoaïn. 9. Ñaùnh boùng vaø hoaøn chænh. 6. CHAÁT THAÛI: Caùc daïng chaát thaûi: Caùc chaát thaûi trong coâng ngheä thuoäc da bao goàm 3 daïng: raén, loûng, khí trong ñoù daïng loûng laø ña phaàn. Daïng raén bao goàm: reûo da, baïc nhaïc, gheùt, muøn baøo….Goàm hai daïng chuû yeáu: Da muoái vuïn ( sinh ra ôû coâng ñoaïn naïo thòt ): khoaûng 350kg/taán da muoái ñöôïc ñoùng bao vaø coù ngöôøi tôùi thu veà laøm thöùc aên cho caù. Da pheøn baøo ra, da buøn ( khoaûng 130kg/taán da muoái ), ñöôïc ñoùng bao vaø thaûi boû ôû caùc baõi raùc sinh hoaït. Daïng khí: chuû yeáu ôû coâng ñoaïn trao chuoát phun xì vaø caùc phaûn öùng hoaù hoïc trong coâng ngheä giaûi phoùng ra caùc khí nhö NH3, H2S, SO2, formol, aldehit. Ngoaøi ra coøn coù buïi sôn, muøi hoâi. Daïng loûng: goàm caùc chaát hoaø tan döôùi daïng huyeàn phuø. Phaân tích doøng thaûi töø caùc coâng ñoaïn saûn xuaát: STT  CHÆ TIEÂU  ÑÔN VÒ  KEÁT QUAÛ      Maãu 1  Maãu 2  Maãu 3  Maãu 4   1  pH  -  12  3.8  4.5  10.5   2  TDS  mg/L  8350  1450  52900  5030   3  SS  mg/L  12080  306  604  2463   4  COD  MgO2/L  15748  3331  3664  5300   5  SO42-  mg/L  1885  1378  33706  1764   6  Nitô toång  mg/L  1179  42  949  308   7  Cr toång  mg/L  -  -  11.50  0.05   8  Ca2+  mg/L  1517  -  -  830   Nguoàn: CENTEMA,2003 Maãu 1: nöôùc röûa quay voâi Maãu 2: nöôùc röûa nhuoäm Maãu 3: nöôùc röûa thuoäc Maãu 4: coáng chung Coâng ñoaïn  Soá thuøng  Löôïng nöôùc söû duïng (m3/taán da muoái )  Löôïng nöôùc thaûi ( m3/taán da muoái )   Hoài töôi  1  1.5  1.25   Quay voâi  1  1  1   Thuoäc pheøn  1  0.4  0.4   Nhuoäm maøu  1  0.5  0.5   Baûng: Phaân tích doøng thaûi CHÖÔNG 2: TAÙC ÑOÄNG CUÛA HOAÏT ÑOÄNG CÔ SÔÛ THUOÄC DA ÑEÁN MOÂI TRÖÔØNG TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN MOÂI TRÖÔØNG CUÛA NGAØNH THUOÄC DA: Do ñaëc thuø cuûa moät ngaønh kyõ thuaät, ngaønh coâng nghieäp thuoäc da laø ngheà phaûi söû duïng nguoàn nguyeân lieäu soáng: da cuûa caùc loaøi gia suùc ( da traâu, da boø, da lôïn, da deâ… ). ÔÛ nöôùc ta, vieäc chaên nuoâi traâu, boø, lôïn coøn mang tính chaát gia ñình nhoû, leû, phaân taùn… Nguoàn da nguyeân lieäu phaûi thu gom töø nhieàu nôi, taäp quaùn gieát moå tuyø tieän, söï kieåm dòch loûng leûo, da töôi baûo quaûn sô saøi neân caøng taêng khaû naêng gaây dòch. Vôùi khí haäu noùng aåm, neàn coâng nghieäp thuoäc da vôùi trang thieát bò cuõ laïc haäu, ñoäi nguõ coâng nhaân chöa coù taùc phong coâng nghieäp tieân tieán, hieäu suaát söû duïng nöôùc, hoaù chaát, nguyeân vaät lieäu coøn thaáp neân möùc ñoä oâ nhieãm moâi tröôøng ngaøy caøng taêng leân. Bôûi coâng ngheä saûn xuaát traûi qua nhieàu coâng ñoaïn, söû duïng moät löôïng lôùn vôùi nhieàu loaïi hoùa chaát, ñaëc bieät moät löôïng nöôùc lôùn gaáp haøng traêm laàn so vôùi nguyeân lieäu, cho neân chính ngaønh naøy haøng naêm thaûi ra moâi tröôøng soáng moät löôïng lôùn nöôùc thaûi, haøng ngaøn taán pheá lieäu vaø moät löôïng lôùn caùc khí ñoäc. Ngoaøi ra, taïi caùc xí nghieäp, nhaø maùy, cô sôû thuoäc da, heä thoáng thoaùt nöôùc laïc haäu, nöôùc thaûi haàu heát khoâng ñöôïc xöû lyù hoaëc chöa ñöôïc xöû lyù ñuùng tieâu chuaån ñöôïc thaûi ra moâi tröôøng moät caùch töï nhieân. Ñieàu naøy gaây taùc haïi raát nghieâm troïng ñeán moâi tröôøng soáng cuûa chuùng ta. TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN MOÂI TRÖÔØNG CUÛA CÔ SÔÛ THUOÄC DA: Ñaëc tröng cuûa chaát thaûi vaø caùc nguyeân nhaân gaây taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng: Ñaëc tröng chaát thaûi: Ñaëc tröng cuûa nöôùc thaûi: Coâng ñoaïn  Ñaëc tröng cuûa nöôùc thaûi:   Hoài töôi  - Nöôùc thaûi coù maøu vaøng luïc vaø chöùa protein tan nhö Albumin vaø gaây muøi khoù chòu. - Nhöõng chaát daïng huyeàn phuø nhö chaát baån, maùu, phaân do dính vaøo da ñöôïc thaûi giaùn ñoaïn vôùi dòch ngaâm. - Ñoä maën cuûa nöôùc thaûi raát cao ( do Cl- ) coù giaù trò 15.000- 20.000 mg/l. - Ñoä pH khoaûng 7,5- 8,0 ( do coù chöùa löôïng lôùn caùc chaát höõu cô tan vaø lô löûng ) thích hôïp cho söï phaùt trieån cuûa vi khuaån.   Ngaâm voâi vaø khöû loâng  - Nöôùc thaûi chöùa voâi ôû daïng tan, daïng lô löûng vaø Na2 S, ñoä kieàm cao, BOD5 6.000-9.000 mg/l vaø chaát raén lô löûng 4.500-6.500 mg/l. - Nöôùc thaûi coù theå chöùa N-NH3 cao do söï phaân huyû protein.   Laøm meàm da  Do protein trong da tan vaøo trong nöôùc vaø do söû duïng muoái amon trong beå ngaâm laøm meàm da, nöôùc thaûi chöùa löôïng lôùn caùc chaát höõu cô vaø N-NH3.   Thuoäc Croâm  Nöôùc thaûi coù maøu xanh, haøm löôïng Croâm chöøng 100-200 mg/l vaø coù tính acid cao.   Nhuoäm vaø aên daàu  Löôïng nöôùc thaûi chöùa thuoác nhuoäm vaø löôïng daàu dö.   Nöôùc thaûi toå hôïp: coù muøi khoù chòu. Nöôùc thaûi cuûa nhöõng coâng ñoaïn mang tính kieàm ñöôïc troän vôùi nöôùc thaûi cuûa nhöõng coâng ñoaïn mang tính acid ñeå duy trì pH cuûa nöôùc thaûi toå hôïp coù tính kieàm, BOD trong phaïm vi 2.000-3.000 mg/l.   Nguoàn gaây oâ nhieãm khí trong coâng ngheä thuoäc da: Vaán ñeà gaây oâ nhieãm khoâng khí trong coâng ngheä thuoäc da ngoaøi vaán ñeà gaây muøi khoù chòu do coâng ñoaïn hoài töôi, khí thaûi cuûa khu vöïc noài hôi, buïi sôn, hôi dung moâi… Nguoàn gaây oâ nhieãm cho chaát thaûi raén: Caën muoái dao quaù trình baûo quaûn da öôùp muoái. Löôïng buøn voâi ñaùng keå do quaù trình ngaâm voâi. Loâng vaø thòt baïc nhaïc gaây ra oâ nhieãm chaát thaûi höõu cô raén. Buøn cuûa coâng ñoaïn thuoäc croâm laø ñoäc toá vì coù chöùa croâm dö khoâng söû duïng heát trong quaù trình thuoäc hoaëc röûa. Nguyeân nhaân gaây taùc ñoäng: Phaân tích nguyeân nhaân taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng: Qua quaù trình khaûo saùt thöïc teá taïi cô sôû thuoäc da, döïa treân caùc keát quaû phaân tích thu ñöôïc ôû phaàn treân vaø cô cheá vaän haønh cuûa nhaø maùy, ôû ñaây coù moät soá keát luaän veà vieäc phaùt sinh quaù dö thöøa löôïng nöôùc thaûi, chaát thaûi. Ñaëc bieät, cô sôû coù 2 khu vöïc sôn theo 2 caùch khaùc nhau: sôn cô khí vaø sôn thuû coâng. Trong ñoù, vaán ñeá quan taâm ñoù laø caùch sôn thuû coâng coù khaû naêng phaùt sinh nhieàu hôi dung moâi vaø buïi sôn vaøo moâi tröôøng laøm vieäc cuûa coâng nhaân do thöïc hieän trong ñieàu kieän hôû laïi khoâng coù boä phaän huùt buïi cuïc boä hay trang bò khaåu trang cho coâng nhaân neân ñaây laø taùc nhaân gaây oâ nhieãm chính cho cô theå. Baûng: Phaân tích nguyeân nhaân phaùt thaûi: COÂNG ÑOAÏN  NGUYEÂN NHAÂN   Hoài töôi  - Söû duïng löôïng nöôùc nhieàu - Hoaù chaát söû duïng chöa phuø hôïp - Chöa taùi söû duïng nöôùc, hoaù chaát hoài töôi - Muoái toàn trong da muoái - Da hö, dô do baûo quaûn khoâng toát   Quay voâi  - Dung dòch voâi quaù baõo hoaø - Chöa taùi söû duïng nöôùc vaø hoaù chaát taåy voâi, taåy loâng - Baõ voâi coøn thöøa nhieàu - Rôi vaõi hoaù chaát khi thao taùc - Tyû leä dung dòch voâi / da chöa hôïp lyù   Röûa voâi  - Löôïng nöôùc röûa quaù dö, khoâng xaùc ñònh löôïng nöôùc thích hôïp - Kieåm tra baèng caûm quan vaø kinh nghieäm cuûa coâng nhaân - Voâi vaø hoaù chaát dö - Chöa söû duïng laïi löôïng nöôùc röûa khaù lôùn   Thuoäc Croâm  - Tyû leä hoaù chaát chöa toái öu, theo kinh nghieäm - Chöa taùi söû duïng löôïng dung dòch thuoäc da - Tyû leä dung dòch thuoäc da / da chöa toái öu - Rôi vaõi hoaù chaát khi thao taùc   Röûa sau khi thuoäc pheøn  - Löôïng nöôùc röûa quaù dö, khoâng xaùc ñònh löôïng nöôùc thích hôïp - Kieåm tra baèng caûm quan vaø kinh nghieäm cuûa coâng nhaân - Chöa söû duïng laïi löôïng nöôùc röûa khaù lôùn   Caùn khoâ  Nöôùc chaûy ra saøn nhaø   Baøo  Thu gom phaàn thaûi cuûa da baøo, da vuïn chöa trieät ñeå. Phaàn thaûi naøy phaùt taùn theo gioù caøng khoù thu gom   Nhuoäm maøu, aên daàu  - Tyû leä hoaù chaát chöa toái öu, theo kinh nghieäm - Chöa taùi söû duïng löôïng dung dòch nhuoäm da - Tyû leä dung dòch nhuoäm da / da chöa toái öu - Rôi vaõi hoaù chaát khi thao taùc - Thuøng quay bò roø ræ do quaù cuõ - Tyû leä daàu meàm / da chöa toái öu   Röûa sau khi nhuoäm maøu  - Löôïng nöôùc röûa quaù dö, khoâng xaùc ñònh löôïng nöôùc thích hôïp - Kieåm tra baèng caûm quan vaø kinh nghieäm cuûa coâng nhaân - Chöa söû duïng laïi löôïng nöôùc röûa khaù lôùn   Sôn baèng thuû coâng  Khoâng ñaûm baûo toaøn boä nöôùc sôn baùm vaøo da phaùt taùn buïi sôn, hôi dung moâi vaøo moâi tröôøng laøm vieäc   Nguyeân nhaân laøm oâ nhieãm nöôùc thaûi: Nhìn chung, ta coù theå thaáy caùc nguyeân nhaân chính laøm oâ nhieãm nöôùc thaûi trong coâng nghieäp thuoäc da goàm: Do vi khuaån vaø caùc quaù trình vi sinh: Trong quaù trình hoài töôi, caùc vi khuaån coù maët treân da soáng caøng coù ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå hoaït ñoäng phaùt trieån bôûi ñoä aåm vaø nhieät ñoä thích hôïp cho chuùng. Chuùng ñöôïc thoaùt ra theo nöôùc hoài töôi, nöôùc röûa da gaây truyeàn nhieãm cho ngöôøi vaø gia suùc khi tieáp xuùc vôùi nöôùc ñoù. Do hoaù chaát söû duïng trong quaù trình saûn xuaát: Sau coâng ñoaïn saûn xuaát, hoaù chaát ñaõ bieán tính sau caùc phaûn öùng hoaù hoïc ñeàu bò thaûi ra khi chaét dung dòch vaø nöôùc röûa. Chuùng goàm caùc hôïp chaát acid, kieàm, voâ cô, höõu cô… döôùi daïng khí ( NH3, H2S, SO2, dung moâi bay hôi ), daïng loûng ( huyeàn phuø, dung dòch caùc chaát hoaø tan ). Ñaây laø nguyeân nhaân nguy hieåm nhaát ñoái vôùi söï oâ nhieãm moâi tröôøng vaø ñoái vôùi con ngöôøi cuõng nhö ñoäng vaät. Do taùc ñoäng cô hoïc vaø vaät lyù: Caùc quaù trình naïo xeû, voø meàm, ñaùnh chaûi… ñaõ taïo ra löôïng reûo da, muøn baøo, boät da, buïi… caùc chaát naøy cuõng thaûi ra gaây oâ nhieãm moâi tröôøng sinh thaùi. Caùc taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng : Phaàn lôùn caùc coâng ñoaïn cuûa quaù trình thuoäc da ñeàu coù söû duïng nöôùc. Nöôùc sau söû duïng ñöôïc thaûi ra ngoaøi chính laø taùc nhaân gaây aûnh höôûng nhieàu nhaát ñeán moâi tröôøng. Sau ñaây laø baûng toùm taét caùc taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng cuûa cô sôû thuoäc da, vaø ñaùnh giaù möùc ñoä gaây oâ nhieãm cuûa nöôùc thaûi töø caùc coâng ñoaïn saûn xuaát: Baûng: Toùm taét caùc taùc ñoäng COÂNG ÑOAÏN  TÍNH CHAÁT OÂ NHIEÃM  TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN MOÂI TRÖÔØNG   Röûa, ngaâm, hoài töôi  Nöôùc thaûi nhieãm BOD5, COD, SS, Cl-  Gaây ra söï thieáu huït oxy trong nöôùc, phaân huyû yeám khí gaây ra muøi, gaây ñoäc haïi cho caùc thuyû sinh vaät   Ngaâm voâi  Nöôùc thaûi nhieãm BOD5, sunfit, SS vaø ñoä kieàm cao  - Sunfit : noàng ñoä hôn 600 mg/ l seõ laø chaát taåy - SS : gaây laéng caën trong ñöôøng oáng vaø boài laáp nguoàn tieáp nhaän. Neáu caën laø chaát höõu cô, gaây ra thieáu huït Oxy phaân huyû yeám khí sinh ra muøi, gaây ñoäc haïi cho caùc thuyû sinh vaät - Clo : nöôùc coù vò maën, haøm löôïng TDS taêng, aûnh höôûng thuyû sinh vaät   Taåy, röûa loâng     Naïo, nhaïc baïc     Röûa voâi     Röûa saïch     Ngaâm acid  Nöôùc thaûi nhieãm acid, DS  Gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc, khi tieáp xuùc vôùi con ngöôøi vaø ñoäng vaät seõ gaây beänh ngoaøi da, naëng hôn coù theå gaây phoûng, gaây cheát thuyû sinh vaät, aên moøn coâng trình vaø kim loaïi   Thuoäc da vaø röûa  Nöôùc thaûi nhieãm acid, Croâm  - Acid Croâm gaây lôû loeùt da, vieâm pheá quaûn, vieâm da, dò öùng da, laø taùc nhaân gaây ung thö, quaùi thai - Nöôùc thaûi nhieãm daàu laøm caûn trôû quaù trình khueách taùn, haáp thu Oxy vaøo nöôùc laøm cheát thuyû sinh   Nhuoäm aên daàu  Nöôùc thaûi nhieãm daàu, Croâm, maøu, BOD5, COD, DS    Haõm vaø röûa  Nöôùc thaûi nhieãm maøu, COD  Gaây ra söï thieáu huït Oxy trong nöôùc, phaân huyû yeám khí, sinh ra muøi, khí H2S, NH3 gaây ñoäc haïi ñeán thuyû sinh   2.2.1. Ma traän taùc ñoäng: Aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng : Aûnh höôûng ñeán chaát löôïng nöôùc nguoàn tieáp nhaän nöôùc thaûi: Nhìn chung nhöõng thaønh phaàn coù trong nöôùc thaûi thuoäc da laø khaùc nhau vaø möùc ñoä oâ nhieãm cuõng khaùc nhau. Noù seõ gaây nguy hieåm cho nguoàn tieáp nhaän neáu noù khoâng ñöôïc xöû lyù tröôùc khi thaûi vaøo nguoàn tieáp nhaän. Nhöõng nguyeân nhaân coù theå phaân huûy sinh hoïc laø nguyeân nhaân coù theå gaây ra BOD raát cao. Ngoaøi BOD cao coøn coù moät tyû leä ñaùng quan taâm cuûa nhöõng chaát khoâng coù khaû naêng phaân huûy sinh hoïc seõ laøm toái maøu caùc doøng nöôùc tieáp nhaän nöôùc thaûi. Muoái hydrogen sunfit coù trong nöôùc thaûi seõ coù taùc ñoäng xaáu ñeán chaát löôïng doøng nöôùc vaø gaây ra muøi khoù chòu. Nöôùc thaûi chöùa löôïng lôùn voâi, loâng, thòt laøm cho doøng nöôùc bò vaån ñuïc vaø sa laéng, aûnh höôûng ñeán caùc loaøi ñoäng vaät nhö caù, caùc loaïi phuø du khaùc . Nöôùc thaûi coù chöùa croâm coù haïi cho caù vaø caùc thuyû sinh khaùc. Aûnh höôûng ñeán ñaát: Do trong nöôùc thaûi coù löôïng muoái dö neân khi thaûi vaøo ñaát seõ laøm cho ñaát trôû neân caèn coãi, maën. Aûnh höôûng ñeán nöôùc ngaàm: Thaûi nöôùc thaûi vaøo ñaát, do söï thaám cuûa nöôùc thaûi vaøo ñaát laøm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng nöôùc ngaàm vì trong nöôùc thaûi coù chöùa clorit, croâm vaø caùc dung moâi höõu cô. Aûnh höôûng ñeán coáng thaûi: Do quaù trình phaân huûy caùc chaát höõu cô trong nöôùc thaûi, taïo khí CO2, khí naøy seõ taùc duïng vôùi voâi taïo ra CaCO3 laéng ñoïng trong raõnh coáng thaûi vaø laøm taét coáng thaûi vaø laøm hoûng coáng thoaùt. Thöôøng ngöôøi ta laøm coáng baèng xi maêng ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm naøy vaø noù coù theå chòu ñöôïc vôùi caû nöôùc thaûi coù noàng ñoä H2S cao. Baûng: Ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm nöôùc thaûi Löôïng nöôùc thaûi   Coâng ñoaïn  % trong TS nöôùc thaûi  Ñoä oâ nhieãm   Röûa, hoài töôi, röûa laàn 3 cuûa caùc coâng ñoaïn  75  Ít   Röûa laùng 2 sau hoài töôi, sau taåy loâng, sau taåy voâi, trung hoaø, nhuoäm daàu aên  15  Trung bình   Röûa da muoái, röûa taåy loâng laàn 1, röûa sau thuoäc  10  Maïnh   CHÖÔNG 3: ÑEÀ XUAÁT MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP GIAÛM THIEÅU TAÙC ÑOÄNG MOÂI TRÖÔØNG Chuùng ta coù nhieàu phöông phaùp saûn xuaát da töø caùc nguoàn nguyeân lieäu vaø hoùa chaát khaùc nhau. Taát caû nhöõng nguyeân lieäu vaø hoùa chaát ñoù ít nhieàu ñieàu gaây ra söï oâ nhieãm moâi tröôøng. Vieäc thaûi nhöõng nöôùc thaûi khoâng ñöôïc xöû lyù seõ gaây neân söï suy thoaùi caùc heä sinh thaùi, aûnh höôûng ñeán moâi sinh, söùc khoûe con ngöôøi vaø gaây khoù khaên nghieâm troïng trong caùc cô sôû xöû lyù nöôùc thaûi thaønh phoá. Söï keát hôïp toát giöõa quaù trình saûn xuaát saïch hôn vaø giaûm löôïng nöôùc duøng ñeán möùc toái thieåu laø moät giaûi phaùp hieäu quaû nhaát. ÑEÀ XUAÁT BIEÄN PHAÙP XÖÛ LYÙ NÖÔÙC THAÛI: Xöû lyù sô boä: Quaù trình xöû lyù sô boä goàm: Xöû lyù baèng lyù hoïc: söû duïng saøng chaén. Loaïi boû sulfur trong nöôùc thaûi sau chuaån bò thuoäc baèng oxy hoùa vôùi khoâng khí. Loaïi boû croâm trong nöôùc thaûi sau thuoäc baèng heä thoáng thieát bò thu hoàu croâm. Hoaø troän nöôùc thaûi sau chuaån bò thuoäc vaø sau thuoäc. Quaù trình keát tuûa vaø keát boâng ñeå loaïi boû BOD vaø chaát raén lô löûng. Söï laéng caën vaø thaùo buøn. Xöû lyù sô boä chuû yeáu ñöôïc thöïc hieän trong noäi boä nhaø maùy thuoäc da. Trong xöû lyù lyù hoïc, nöôùc thaûi chaûy qua saøn chaén nhaèm loaïi boû caùc chaát thoâ ( coù ñöôøng kính treân 1mm ) ñeå traùnh laøm taét bôm vaø ñöôøng oáng. Môõ vaø chaát beùo noåi treân maët nöôùc ñöôïc vöùt boû. Thoâng thöôøng, nöôùc thaûi sau coâng ñoaïn chuaån bò thuoäc ñöôïc chöùa trong beå ñeå loaïi boû sulfur. Vieäc loaïi boû sulfur coù theå ñöôïc thöïc hieän nhôø quaù trình oxy hoùa baèng khoâng khí vôùi söï coù maët cuûa muoái Mn2+ hoaëc duøng muoái sulfat saét, clorur saét ñeå keát tuûa sulfur. Vieäc duøng sulfat coù baát lôïi laø caùc chaát ñoâng tuï bò saãm maøu vaø caùc chaát naøy neáu khoâng ñöôïc laéng toát seõ laøm cho nöôùc thaûi sau naøy coù maøu toái, theå tích buøn lôùn. Do vaäy, ngöôøi ta söû duïng chuû yeáu laø phöông phaùp oxi hoùa baèng khoâng khí coù muoái Mn2+ laøm chaát xuùc taùc. Phöông phaùp naøy ñôn giaûn, giaù thaønh thaáp, vieäc thoâng khí coù theå thöïc hieän trong caùc thaùp cao vôùi thieát bò suïc khí treân beà maët hoaëc coù moät boä phaän khuyeách taùn khoâng khí ôû döôùi ñaùy. Löôïng khoâng khí caàn thieát: <2.5 lít/gam S 2- 0.75 kg 02/kg S 2- Löôïng chaát xuùa taùc: 100mg Mn2+/lít nöôùc thaûi Nöôùc thaûi cuûa coâng ñoaïn chuaån bò thuoäc, sau khi ñöôïc loaïi boû sulfur cuøng vôùi chaát thaûi sau quaù trình thuoäc ñöôïc bôm vaøo beå hoøa troän. Söï hoøa troän naøy raát quan troïng vì nöôùc thaûi trong 1 ngaøy ôû caùc nhaø maùy thuoäc da khaùc nhau raát nhieàu veà caû soá löôïng vaø chaát löôïng. Trong quaù trình hoøa troän naøy ñoàng thôøi cuõng xaûy ra söï töï trung hoøa cuûa nöôùc thaûi. Neáu quaù trình töï trung hoøa khoâng ñaït thì caàn phaûi cho theâm axit hoaëc kieàm. Ngöôøi ta nhaän thaáy quaù trình xöû lyù coù hieäu quaû khi pH cuûa dung dòch hoøa troän laø 8-9. Trong beå hoøa troän taát caû caùc nöôùc thaûi ñöôïc troän laãn baèng caùch suïc khí hoaëc khuaáy cô hoïc. Vieäc ñieàu chænh khoâng khí cuõng thuùc ñaåy quaù trình keát boâng cuûa nöôùc thaûi, vôùi beà saâu 2-4m löôïng khoâng khí suïc vaøo toát nhaát la 3-4m3/h cho moät m2 beà maët beå. Coù theå cho vaøo trong beå caùc chaát giuùp cho quaù trình ñoâng tuï vaø keát boâng. Caùc chaát laøm ñoâng tuï chuû yeáu ñöôïc duøng laø FeSO4.7H2O vôùi lieàu löôïng 500-700 mg/lít nöôùc thaûi. Caû hai loaïi naøy ñaàu reû, saün coù, ñaït hieäu suaát ñoâng tuï cao. Thoâng thöôøng ngöôøi ta hay duøng Al2 (SO4)3.18H2O vì FeSO4.7H2O seõ laøm cho nöôùc thaûi vaø buøn coù maøu saãm. Hieäu quaû cuûa quaù trình ñoâng tuï taêng leân nhôø cho theâm chaát keát boâng vaøo. Chaát keát boâng duøng nhieàu nhaát laø chaát ñieän giaûi Polualectrolyte daïng anion, maïch daøi. Löôïng duøng coù theå töø 1-10 mg/lít. Pha chaát laøm ñoâng tuï ( dung dòch 20% ) vaø chaát keát boâng ( dung dòch 0.05-0.1% ) trong caùc thuøng chöùa, sau ñoù bôm caùc hoùa chaát naøy vaøo nöôùc thaûi ñaõ hoøa troän. Quaù trình xöû lyù hoùa lyù naøy cho pheùp loaïi boû tôùi 95% caùc chaát raén lô löûng vaø khoaûng 70% BOD. Tieáp theo quaù trình xöû lyù lyù hoùa laø quaù trình laéng caën vaø thaùo buøn. Quaù trình naøy thöïc hieän trong beå laéng hình truï coù ñaùy nghieâng 60o ñeå buøn töï laéng xuoáng, ñoái vôùi löu löôïng nöôùc thaûi nhoû hôn 30m3/h hoaëc trong nhöõng beå coù boä phaän gaït buøn vôùi löu löôïng nöôùc laøm ñaëc laïi. Ñeå giaûm chi phí vaän chuyeån, ngöôøi ta loaïi bôùt nöôùc trong buøn baèng caùch phôi trong saøn coù chieàu saâu 30-50cm hay duøng moät thieát bò cô hoïc ñeå eùp nöôùc. Buøn sau khi giaûi phoùng sulfur vaø croâm duøng laøm phaân boùn. Xöû lyù baèng sinh hoïc: Vieäc xöû lyù sinh hoïc xaûy ra ôû traïng thaùi öa khí hay kî khí laø tuøy thuoäc vaøo söï coù maët cuûa khoâng khí hay khoâng. trong thöïc teá daïng öa khí thöôøng ñöôïc duøng hôn vì caùc vi sinh vaät kî khí raát nhaïy caûm vôùi söï thay ñoåi nhieät ñoä, giaù trò pH vaø noàng ñoä caùc chaát ñoäc haïi. Sau xöû lyù sô boä, nöôùc thaûi thuoäc da vaãn coøn chöùa moät löôïng ñaùng keå caùc chaát öùc cheá quaù trình sinh hoïc do ñoù caàn phaûi pha loaõng chuùng. Thöïc teá nöôùc thaûi naøy thöôøng ñöôïc xöû lyù cuøng vôùi nöôùc thaûi sinh hoaït chung trong cuøng heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi thaønh phoá. Baûng: Giôùi haïn cho pheùp xaû thaûi THOÂNG SOÁ  GIÔÙI HAÏN CHO PHEÙP  ( Theo TCVN 5945-1995 )     A  B  C   Phuø thuyû  6-9  5,5-9  5-9   COD ( mg/l )  50  100  400   BOD5 ( mg/Lucius )  20  50  100   Chaát raén lô löûng ( SS, mg/l )  50  100  200   Daàu môõ khoaùng ( mg/Lucius )  KPH  1  5   Croâm ( VI ), mg/Lucius  0,05  0,1  0,5   Croâm ( III ), mg/Lucius  0,2  1  2   ÑEÀ XUAÁT CAÙC GIAÛI PHAÙP SAÛN XUAÁT SAÏCH HÔN ÑEÅ LOAÏI BOÛ, GIAÛM THIEÅU CHAÁT THAÛI: Ñeå giaûm chi phí ( veà hoùa chaát, thieát bò… ) vaø naâng cao hieäu quaû xöû lyù nöôùc thaûi, ngoaøi phöông phaùp laøm saïch ngöôøi ta coøn laøm giaûm vaø loaïi boû caùc chaát thaûi ôû beân trong quaù trình saûn xuaát hoaëc duøng caùc bieän phaùp ngaên ngöøa. Söû duïng coâng ngheä saïch ñeå choáng oâ nhieãm nöôùc thaûi: Vì khoâng theå thay ñoåi thaønh phaàn cuûa da neân ñeå giaûm chaát thaûi trong quaù trình saûn xuaát, chuùng ta coù theå thay ñoåi thaønh phaàn cuûa dung dòch baèng caùc löïa choïn caån thaän caùc thieát bò, caùc quy trình coâng ngheä ( caùc quy trình heä soá loûng thaáp) vôùi vieäc söû duïng nöôùc ít hôn cuõng nhö caùc hoùa chaát ñöôïc söû duïng: caùc chaát hoaït ñoäng beà maët, taùc nhaân thuoäc, thuoäc laïi, taùc nhaân khöû loâng, aên daàu, caùc chaát phuï trôï vôùi moät tyû leä toái öu hôn. Cuøng vôùi phöông phaùp phoøng ngöøa ñeå giaûm chaát thaûi, nöôùc thaûi, ngöôøi ta coøn nghieân cöùu caùc öùng duïng coâng ngheä saïch vaø söû duïng caùc pheá lieäu raén trong coâng ngheä thuoäc da. Vieäc duøng men ñeå thay theá cho Na2S ñeå giaûm löôïng Na2S caàn duøng hoaëc khi trung hoøa khöû voâi ta duøng ta duøng CO2 ñeå thay theá cho caùc muoái Chaát löôïng, sulfat vaø ñaëc bieät laø xu theá söû duïng coâng ngheä thuoäc vôùi heä soá loûng thaáp ñeå tieát kieäm hoùa chaát, giaûm löôïng nöôùc thaûi caàn xöû lyù. Ñoái vôùi caùc pheá lieäu raén nhö baïc nhaïc qua naïo thòt, reûo da qua naïo thòt, naïo gheùt, xeùn dieàm, muøn baøo da ta coù theå söû duïng ñeå saûn xuaát keo gelatine, thöùc aên gia xuùc, carton da, da taùi sinh vöøa taïo saûn phaåm cho xaõ hoäi vöøa laøm saïch moâi tröôøng. Giaûm vaø loaïi boû caùc chaát thaûi baèng caùc bieän phaùp ngaên ngöøa: Giaûm löôïng nöôùc söû duïng: Giaûm löôïng nöôùc söû duïng mang laïi nhöõng lôïi ích nhö giaûm tieâu thuï hoùa chaát, chi phí vaän haønh, naêng löôïng cuõng nhö giaûm qui moâ traïm xöû lyù nöôùc thaûi. Tuy nhieân giaûm löôïng nöôùc söû duïng khoâng nhaät thieát seõ giaûm taûi löôïng oâ nhieãm neáu khoâng giaûm chaát thaûi vì khi ñoù caùc chaát oâ nhieãm seõ coù noàng ñoä ñaäm ñaëc hôn trong moät theå tích nöôùc nhoû hôn. Löôïng nöôùc söû duïng dao ñoäng töø 25 ñeán 80 lít/kg da nguyeân lieäu, thöôøng thì coù theå ôû möùc 50 lít/kg da nguyeân lieäu. Caùc cô hoäi ñeå tieát giaûm löôïng nöôùc söû duïng thöôøng ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc giaûi phaùp sau: Taêng söôøng kieåm soaùt löôïng nöôùc söû duïng trong saûn xuaát: thöôøng chæ coù 50% löôïng nöôùc tieâu toán laø thaät söï caàn thieát cho caùc coâng ñoaïn saûn xuaát, phaàn coøn laïi chaûy traøn, chaûy khoâng söû duïng vaø laøm veä sinh nhaø xöôûng khoâng hôïp lyù. Ñeå thöïc hieän caàn huaán luyeän, naâng cao nhaän thöùc cuûa coâng nhaân, laép ñaët ñoàng hoà nöôùc, van töï ngaét vaø qui trình thao taùc cuûa coâng nhaân. Söû duïng quaù trình röûa theo töøng meû: thöôøng saûn phaåm ñöôïc röûa lieân tuïc vôùi nöôùc cho chaûy traøn laøm cho moät löôïng lôùn nöôùc bò laõng phí. Thöôøng coù theå tieát kieäm ñöôïc 50% löôïng nöôùc cho khaâu naøy baèng vieäc röûa giaùn ñoaïn ( theo töøng meû ), thí duï: + Röûa laàn 1 trong 20 phuùt, xaû boû; + Röûa laàn 2 trong 20 phuùt, xaû boû. Neáu ñöôïc kieåm soaùt kyõ, röûa giaùn ñoaïn coù theå laøm taêng tính ñoàng nhaát cuûa saûn phaåm. Söû duïng möùc nöôùc thaáp trong thieát bò coâng ngheä hieän coù: söû duïng nöôùc ôû möùc thaáp 40-80% thay vì 100-250%. Ñieàu naøy khoâng nhöõng laøm giaûm ñöôïc löôïng nöôùc maø coøn giaûm löôïng hoùa chaát söû duïng do noàng ñoä hieäu duïng cao hôn vaø taùc ñoäng cô hoïc toát hôn. Söû duïng möùc nöôùc thaáp trong thieát bò coâng ngheä môùi: vieäc laép ñaët caùc maùy thuoäc da hieän ñaïi coù theå tieát kieäm ñöôïc 50% löôïng nöôùc vaø hoùa chaát söû duïng. Duø maùy môùi coù theå giaù cao nhöng lôïi ích kinh teá mang laïi do tieát kieäm ñöôïc nöôùc vaø hoùa chaát söû duïng cuõng nhö hieäu quaû cao trong hoaït ñoäng giuùp cho vieäc hoaøn voán nhanh chi phí mua maùy. Taùi söû duïng nöôùc thaûi trong nhöõng coâng ñoaïn khoâng quan troïng: nhieàu coâng ñoaïn coù löôïng nöôùc röûa coù theå ñöôïc hoaøn löu vaø taùi söû duïng vaøo cuøng moät coâng ñoaïn maø khoâng aûnh xaáu ñeán quaù trình coâng ngheä. Vieäc tuaàn hoaøn naøy coù theå tieát kieäm ñöôïc ñaùng keå löôïng nöôùc söû duïng. Tuy nhieân veà maët kyõ thuaät coù theå khoù thöïc hieän vôùi nhöõng xöôûng ñang hoaït ñoäng treân moät baèng chaät heïp. Tuy nhieân raát deã daøng ñoái vôùi caùc nhaø ñang ñöôïc thieát keá môùi. Quaù trình thöïc hieän caàn coù söï giaùm saùt chaët cheõ. Taùi söû duïng caùc dung dòch hoùa chaát trong nhöõng coâng ñoaïn phuø hôïp: quaù trình naøy ñöôïc thöïc hieän vôùi söï boå sung hoùa chaát caàn thieát vaø khaûo saùt thöïc hieän cho töøng coâng ñoaïn cuï theå. Coâng ñoaïn taåy loâng vaø ngaâm voâi: Coâng ñoaïn ngaâm voâi vaø taåy loâng truyeàn thoáng taïo neân hôn 50% BOD vaø COD trong nöôùc thaûi. Ngaøy nay treân theá giôùi vaãn coù nhieàu nghieân cöùu nhaèm laøm giaûm taûi löôïng oâ nhieãm cuûa coâng ñoaïn naøy. Caùc nghieân cöùu taäp trung vaøo nhöõng cô hoäi sau: Thay theá caùc hoùa chaát sulfur: coù nhieàu hoùa chaát ñöôïc ñeà nghò thay theá caùc muoái sulfur nhö sulfat di-methilamin, Clorit sodium ( NaClO2 ), mercaptan, vaø caùc loaïi enzym khaùc nhau tuy nhieân chi phí coøn cao vaø hieäu quaû söû duïng thaáp cuõng nhö co theå taïo neân moät taùc ñoäng moâi tröôøng khaùc. Hoaøn löu taùi söû duïng ñôn giaûn dung dòch voâi/sulfur: ñaõ coù nhieàu thöû nghieäm hoaøn löu dung dòch cuøng vôùi löôïng hoùa chaát boå sung phuø hôïp sau khi ñaõ loïc dung dòch qua raây 1mm ñeå loaïi caùc chaát thaûi raén laãn trong dung dòch. Keát quaû cho thaáy coù theå tieát kieäm töø 20-50% löôïng sulfur vaø 40-60% löôïng voâi söû duïng cuõng nhö giaûm ñöôïc taûi löôïng oâ nhieãm caàn xöû lyù. Dung dòch sau moät thôøi gian söû duïng coù theå ñöôïc xaû boû ñònh kyø. Coâng ñoaïn thuoäc croâm: Haàu heát caùc coâng ngheä thuoäc croâm thöôøng keùm hieäu quaû do hieäu suaát croâm ñònh hình treân da thuoäc quaù thaáp. Caùc cô hoäi saûn xuaát saïxh hôn nhaèm giaûm löôïng croâm trong doøng thaûi coù theå taäp trung vaøo caùc ñieåm sau: Taêng hieäu suaát söû duïng croâm: trong quaù trình thuoäc croâm, hieäu quaû cuûa quaù trình taêng khi: +Nhieät ñoä taêng +Taêng thôøi gian thuoäc; +Taêng ñoä kieàm; +Giaûm caùc muoái trung tính. Keát hôïp caùc kyõ thuaät naøy, söû duïng caùc hôïp chaát croâm coù tính chaát kieàm, vaø axít dicarboxylic coù theå laøm taêng hieäu xuaát bieåu kieán söû duïng croâm leân ñaán 90%. Caùc nghieân cöùu gaàn ñaây quan taâm ñeán vieäc keát hôïp caùc axít dicarboxilic vaø muoái cuûa noù trong quaù trình thuoäc. Tuyø thuoäc vaøo ñieàu kieän vaän haønh giaûi phaùp naøy seõ laøm taêng hieäu quaû söû duïng croâm, giaûm ñaùng keå löôïng croâm trong doøng thaûi vaø chi phí saûn xuaát. Hoaøn löu dung dòch thuoäc croâm: ngoaøi vieäc tieát kieäm ñöôïc hoùa chaát coù theå leân ñeán 20% löôïng croâm söû duïng ) coøn giaûm ñöôïc taûi löôïng oâ nhieãm. Hoaøn löu coù theå ñaït ñeán 50% vôùi caùc nhaø maùy hieän höõu hoaëc 80% vôùi caùc nhaø maùy môùi xaây döïng cuøng caùc bieän phaùp thu gom hieäu quaû. Nhöôïc ñieåm cuûa giaûi phaùp naøy laø coù theå taïo muøi nhaát laø trong thôøi tieát noùng. Ñeå khaéc phuïc ñieàu naøy, dung dòch croâm ñaõ söû duïng coù theå ñöôïc bôm qua loïc veà boàn nguoäi vaø boå sung hoùa chaát chuaån bò cho chu kyø môùi. Taïo keát tuûa vaø thu hoài croâm trong doøng thaûi: moät giaûi phaùp ñeå giaûm bôùt croâm thaûi vaøo moâi tröôøng laø thu hoài croâm döôùi daïng hydroxyt keát tuûa sau khi cho dung dòch kieàm vaøo ñeå ñieàu chænh pH. Treân cô sôû naøy coù hai phöông phaùp ñeå thu hoài croâm: + Buøn hydroxyt coù theå ñöôïc loïc ñeå laøm ñaäm ñaëc sau ñoù ñöôïc hoøa tan vôùi axít sulfuric vaø duøng laïi. Phöông phaùp naøy chi phi töông ñoái cao. + Dung dòch ñöôïc ñeå laéng qua ñeâm, phaàn nöôùc thaûi khoâng chöùa croâm ñöôïc thaûi boû. Phaàn buøn hydtoxyt laéng xuoáng ñöôïc hoøa tan vôùi axít vaø söû duïng laïi. Noùi chung, caùc heä thoáng thu hoài croâm coù chi phí thaáp hôn laø caùc heä thoáng thuoäc croâm coù hieäu suaát cao. Tuy nhieân ñoøi hoûi phaûi coù heä thoáng xöû lyù taäp trung thì môùi coù hieäu quaû. Caùc giaûi phaùp saûn xuaát saïch hôn: Caùc giaûi phaùp SXSH  Phaân loaïi  Thöïc hieän ngay  Caàn phaân tích theâm  Bò loaïi boû  Bình luaän/lyù do   1.Xaây döïng caùc kho da nguyeân lieäu laø caùc phoøng laïnh  Trang bò thieát bò   Xaùc suaát   Caàn voán ñaàu tö   2.Söû duïng caùc chaát saùt truøng vaø choáng thoái choïn loïc  Thay ñoåi hoùa chaát   Xaùc suaát   Caàn phaûi thöû nghieäm   3.Loaïi boû voâi  Thay ñoåi coâng ngheä   X   Caàn phaûi thöû nghieäm   4.Taùi söû duïng nöôùc ngaâm voâi  Tuaàn hoaøn    X  Khoâng khaû thi   5.Giaûm löôïng voâi söû duïng  Caûi thieän, kieåm soaùt quaù trình  Xaùc suaát    Tieát kieäm hoùa chaát, giaûm taûi löôïng chaát thaûi   6.Naïo baïc nhaïc ( cöa da )  Thay ñoåi coâng ngheä  Xaùc suaát    Tieát kieäm hoùa chaát, giaûm löôïng thaûi   7.Söû duïng laïi dung dòch thuoäc da  Tuaàn hoaøn   X   Caàn phaûi thöû nghieäm   8.Toái ña hoùa söï haáp thuï croâm cuûa da thuoäc  Caûi thieän quaù trình   X   Caàn phaûi thöû nghieäm   9.Saûn xuaát da khoâng chöùa croâm  Thay ñoåi hoùa chaát   X   Giaù cuûa hoùa chaát thay theâ croâm cao   10.Giaûm haøm löôïng croâm ñeán möùc thích hôïp  Caûi thieän quaù trình  Xaùc suaát    Giaûm taûi löôïng thaûi, giaûm chi phi xöû lyù   11.Thay theá oáng caáp nöôùc noùng baèng oáng kim loaïi coù boïc giaáy baïc  Caûi thieän quaù trình  Xaùc suaát    Tieát kieäm nhieät, an toaøn saûn xuaát   12.Laøm thoâng thoaùng khu vöïc sôn  Quaûn lyù toát noäi vi  Xaùc suaát    Moâi tröôøng saûn xuaát tooù«taát caû hôn , taêng naêng suaát   13.Giaûm löôïng nöôùc röûa  Caûi tieán quaù trình  Xaùc suaát    Giaûm löôïng ñieän tieâu thuï cho vieäc bôm nöôùc, giaûm löu löôïng doøng thaûi   14.Taùi söû duïng nöôùc  Thay ñoåi coâng ngheä   X   Caàn phaûi thöû nghieäm   15.Thu gom trieät ñeå da vuïn trong doøng thaûi  Quaûn lyù toát noäi vi  Xaùc suaát    Giaûm taûi löôïng cho doøng thaûi   16.Laùng laïi toaøn boä neàn khu vöïc saûn xuaát  Caûi thieän quaù trình  Xaùc suaát    Veä sinh nhaø xöôûng toát   17.Naïo veùt hoá ga sau moãi ngaøy saûn xuaát  Quaûn lyù noäi vi toát  X    Giaûm taûi löôïng cho doøng thaûi, traùnh taéc ngheõn coáng thoaùt   18.Laøm thoâng thoaùng nhaø xöôûng  Quaûn lyù toát noäi vi  X    Moâi tröôøng saûn xuaát toát hôn, taêng naêng suaát laøm vieäc   19.Haïn cheá tuyeät ñoái vieäc rôi vaõi hoùa chaát khi thao taùc  Quaûn lyù toát noäi vi  X    Tieát kieäm hoùa chaát, giaûm taûi löôïng thaûi   20.Quy hoaïch laïi khu vöïc saûn xuaát  Caûi thieän, kieåm soaùt quaù trình   X   Caàn phaûi xem xeùt kyõ hôn   21.Taêng hieäu suaát söû duïng cuûa noái nöôùc noùng  Caûi thieän kieåm soaùt quaù trình   X   Caàn phaûi thöû nghieäm   22.Xaây döïng cheá ñoä ghi cheùp haøng ngaøy  Quaûn lyù toát noäi vi  X    Thuaän lôïi cho vieäc giaùm saùt saûn xuaát   23.Theo doõi chaët cheõ hôn caùc thoâng soá coâng ngheä trong saûn xuaát  Quaûn lyù toát noäi vi  X    Quaûn lyù ñöôïc vieäc saûn xuaát   Phaân tích tính khaû thi veà moâi tröôøng: Soá  Giaûi phaùp saûn xuaát saïch hôn  TAÙC ÑOÄNG LEÂN     Taûi löôïng oâ nhieãm  Löôïng nöôùc tieâu thuï  Löôïng nhieân lieäu tieâu thuï  Vi khí haäu, veä sinh khu saûn xuaát   1  Xaây döïng caùc kho da nguyeân lieäu laø caùc phoøng laïnh  Giaûm, chöa ñònh löôïng  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   2  Söû duïng caùc chaát saùt truøng vaø choáng thoái choïn loïc  Giaûm chöa ñònh löôïng  Khoâng  Khoâng  Giaûm nhieät ñoä moâi tröôøng saûn xuaát   3  Loaïi boû voâi  Sinh ra moät soá chaát thaûi môùi Loaïi boû Ca2+  Khoâng  Khoâng  Ñaûm baûo söùc khoûe coâng nhaân vaø moâi tröôøng saûn xuaát toát hôn   4  Taùi söû duïng nöôùc ngaâm voâi  Giaûm, chöa ñònh löôïng  Giaûm 30%  Khoâng  Toát hôn   5  Giaûm löôïng voâi söû duïng  Giaûm 1517mg/lit  Giaûm tuøy thuoäc vaøo hieäu quaû xöû lyù  Khoâng  Toát hôn   6  Naïo baïc nhaïc ( cöa da )  Giaûm chaát thaûi nguy haïi, giaûm SS  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   7  Söû duïng laïi dung dòch thuoäc da  Giaûm, chöa ñònh löôïng  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   8  Toái ña hoùa söï haáp thuï croâm cuûa da thuoäc  Giaûm haøm löôïng croâm  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   9  Saûn xuaát da khoâng chöùa croâm  Loaïi boû toaøn boä croâm Taïo ra moät soá chaát thaûi môùi  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   10  Giaûm haøm löôïng croâm ñeán möùc thích hôïp  Giaûm haøm löôïng croâm trong doøng thaûi laø 11.5mg/lít  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   11  Thay theá oáng caáp nöôùc noùng baèng oáng kim loaïi boïc giaáy keõm  Khoâng  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   12  Laøm thoâng thoaùng khu vöïc sôn  Khoâng  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   13  Giaûm löôïng nöôùc röûa  Khoâng  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   14  Taùi söû duïng nöôùc  Khoâng  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   15  Thu gom trieät ñeå da vuïn  Giaûm löôïng SS trong doøng thaûi  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   16  Laùng laïi toaøn boä neàn khu vöïc saûn xuaát  Khoâng  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   17  Naïo veùt hoá ga sau ngaøy saûn xuaát  Giaûm löôïng COD,SS trong doøng thaûi  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   18  Laøm thoâng thoaùng nhaø xöôûng  Khoâng  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   19  Haïn cheá tuyeät ñoái vieäc rôi vaõi hoùa chaát khi thao taùc  Giaûm, chöa ñònh löôïng  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   20  Quy hoaïch laïi khu vöïc saûn xuaát  Khoâng  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   21  Taêng hieäu suaát söû duïng cuûa noài nöôùc noùng  Giaûm löôïng khí thaûi  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   22  Xaây döïng cheá ñoä ghi cheùp haøng ngaøy  Khoâng  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   23  Theo doõi chaët cheõ hôn caùc thoâng soá coâng ngheä trong saûn xuaát  Khoâng  Khoâng  Khoâng  Toát hôn   Kieán nghò nhöõng giaûi phaùp xöû lyù nöôùc thaûi: Treân cô sôû ñònh höôùng chieán löôïc ngaønh da giaøy ñeán naêm 2005-2010, cuøng vôùi thöïc traïng cuûa quaù trình hình thaønh, phaùt trieån cuûa noù, sau daây laø moät kieán nghò veà nhöõng giaûi phaùp trong xöû lyù nöôùc thaûi ôû nhaø maùy thuoäc da: Nhaø nöôùc caàn coù quy ñònh chaët cheõ trong vieäc aùp duïng boä luaät veà moâi tröôøng trong caùc sôû thuoäc da, keå caû khu vöïc tö nhaân, ñeå coù theå hình thaønh heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi tieâu chuaån ôû caùc ñôn vò saûn xuaát thuoäc da. Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp hoaëc tö nhaân muoán ñaàu tö xaây laép xöôûng thuoäc da, baét buoäc phaûi coù phöông aùn xöû lyù nöôùc thaûi: caàn coi daây nhö laø moät haïng muïc chính, quan troïng. Coâng trình chæ ñöôïc pheâ duyeät, quyeát toaùn, ñöa vaøo saûn xuaát khi coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Cuøng vôùi quaù trình vaän haønh saûn xuaát, heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi phaûi hoaït ñoäng. Ñoái vôùi caùc xí nghieäp nhaø nöôùc cuõng nhö tö nhaân ñang hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh da thuoäc maø chöa coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi, caàn thieát phaûi haïn ñònh thôøi gian cuï theå cho vieäc xaây döïng khu xöû lyù nöôùc thaûi, ñoàng thôøi nhaø nöôùc caàn coù chính saùch khuyeán khích, hoã trôï baèng caùch cho vaây vôùi laõi xuaát thaáp, trích moät phaàn khaáu hao cô baûn ñeå laïi, giaûm thueá doanh thu ñeå cô sôû coù theå xaây laép heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Caàn laøm cho ngöôøi daân nhaän thöùc ñuùng taùc haïi cuûa vieäc thaûi caùc chaát thaûi ñoäc haïi chöa ñöôïc xöû lyù baøo heä thoáng thaûi coâng coäng. Ñoàng thôøi cho pheùp caùc ñòa phöông coù caùc cô sôû saûn xuaát da thuoäc ñoùng tren ñòa baøn, ñöôïc quyeàn kieán nghò, thaäm chí ñöa vaøo toøa aùn kinh teá xöû phaït caùc ñôn vò vi phaïm luaät moâi tröôøng. Xöû lyù nöôùc thaûi trong coâng ngheä thuoäc da laø moät coâng ngheä môùi. Hôn nöõa vieäc ñöa caùc heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi vaøo hoaït ñoäng chæ laøm cho giaù thaønh saûn phaåm taêng leân, cho neân phaûi nghieân cöùu ñeå haï thaáp chi phí xöû lyù baèng vieäc ñöa vaøo saûn xuaát da thuoäc nhöõng coâng ngheä söû duïng heä soá loûng thaáp, quya voøng nöôùc, traùnh duøng caùc hoùa chaát ñoäc haïi ñeå giaûm löôïng nöôùc xöû lyù. TIEÂU CHUAÅN VIEÄT NAM TCVN 5942 - 1995 CHAÁT LÖÔÏNG NÖÔÙC TIEÂU CHUAÅN CHAÁT LÖÔÏNG NÖÔÙC MAËT Water quality - Surface water quality standard 1. Phaïm vi aùp duïng 1.1 Tieâu chuaån naøy quy ñònh giôùi haïn caùc thoâng soá vaø noàng ñoä cho pheùp cuûa caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc maët. 1.2 Tieâu chuaån naøy aùp duïng ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm cuûa moät nguoàn nöôùc maët. 2. Giaù trò giôùi haïn 2.1 Danh muïc caùc thoâng soá, chaát oâ nhieãm vaø möùc giôùi haïn cho pheùp trong nöôùc maët neâu trong baûng 1. 2.2. Phöông phaùp laáy maãu, phaân tích, tính toaùn xaùc ñònh töøng thoâng soá vaø noàng ñoä cuï theå ñöôïc quy ñònh trong caùc TCVN töông öùng. Baûng 1 _ Giaù trò giôùi haïn cho pheùp cuûa caùc thoâng soá vaø noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc maët TT  Thoâng soá  Ñôn vò  Giaù trò giôùi haïn      A  B   1  pH  -  6 ñeán 8,5  5,5 ñeán 9   2  BOD5 (20oC)  mg/l  < 4  < 25   3  COD  mg/l  >10  >35   4  Oxy hoaø tan  mg/l  > 6  > 2   5  Chaát raén lô löûng  mg/l  20  80   6  Crom (VI)  mg/l  0,05  0,05   7  Crom (III)  mg/l  0,1  1   8  Amoniac (tính theo N)  mg/l  0,05  1   9  Florua  mg/l  1  1,5   10  Nitrat (tính theo N)  mg/l  10  15   11  Nitrit (tính theo N)  mg/l  0,01  0,05   12  Xianua  mg/l  0,01  0,05   13  Phenola (toång soá)  mg/l  0,001  0,02   14  Daàu, môõ  mg/l  khoâng  0,3   15  Chaát taåy röûa  mg/l  0,5  0,5   16  Coliform  MPN/100ml  5000  10000   Chuù thích : - Coät A aùp duïng ñoái vôùi nöôùc maët coù theå duøng laøm nguoàn caáp nöôùc sinh hoaït nhöng phaûi qua quaù trình xöû lyù theo quy ñònh). - Coät B aùp duïng ñoái vôùi nöôùc maët duøng cho caùc muïc ñích khaùc . Nöôùc duøng cho noâng nghieäp vaø nuoâi troàng thuyû saûn coù quy ñònh rieâng. TIEÂU CHUAÅN VIEÄT NAM TCVN 5944 _ 1995 CHAÁT LÖÔÏNG NÖÔÙC TIEÂU CHUAÅN CHAÁT LÖÔÏNG NÖÔÙC NGAÀM Water quality - Ground water quality standard 1. Phaïm vi öùng duïng 1.1. Tieâu chuaån naøy qui ñòngh giôùi haïn caùc thoâng soá vaø noàng ñoä cho pheùp cuûa caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc ngaàm 1.2. Tieâu chuaån naøy ñeã ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa moät vuøng nöôùc ngaàm, ñeå giaùm saùt tình traïng oâ nhieãm nöôùc ngaàm trong moät khu vöïc nhaát ñònh. 2. Giaù trò giôùi haïn 2.1. Danh muïc caùc thoâng soá, chaát oâ nhieãm vaø möùc giôùi haïn cho pheùp cuûa chuùng trong nöôùc ngaàm ñöôïc neâu ra trong baûng 1. 2.2. Phöông phaùp laáy maãu, phaân tích, tính toaùn xaùc ñònh töøng thoâng soá vaø noàng ñoä cuï theå ñöôïc quy ñònh trong caùc TCVN töông öùng. Baûng 1: Giaù trò giôùi haïn cho pheùp cuûa caùc thoâng soá vaø noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc ngaàm. TT  Thoâng soá  Ñôn vò  Giaù trò giôùi haïn   1  pH   6,5 ñeán 8,5   2  Maøu  Pt - Co  5 ñeán 50   3  Ñoä cöùng (tính theo CaCO3 )  mg/l  300 ñeán 500   4  Chaát raén toång hôïp  mg/l  750 ñeán 1500   5  Arsen  mg/l  0,05   6  Cadimi  mg/l  0,01   7  Clorua  mg/l  200 ñeán 600   8  Chì  mg/l  0,05   9  Crom (VI)  mg/l  0,05   10  Xianua  mg/l  0,01   11  Ñoàng  mg/l  1,0   12  Florua  mg/l  1,0