Đề tài Di chỉ khảo cổ học Phù Mỹ (Cát Tiên, Lâm Đồng) – Những mối liên hệ văn hóa

vaøng nhöng bò bong troùc nhieàu. Moät soá ít maûnh goám coù maøu aùo khaùc nhau nhö maøu ñoû, naâu ñen. Xöông goám thöôøng coù maøu xaùm ñen hay naâu nhaït. Xöông ñoû khoâng nhieàu. Hoa vaên raát ít, chæ toàn taïi daïng vaên chaûi. Vieäc phaân loaïi vaø thoáng keâ veà maët loaïi hình ñaõ cho thaáy ña soá maûnh goám cuûa Phuø Myõ laø maûnh thaân cuûa caùc ñoà goám gia duïng phaàn nhieàu coù ñaùy troøn, moät soá ít coù chaân ñeá. Chaân ñeá chuû yeáu laø loaïi chaân ngaén (thaáp) hôi loe. Ôû hoá 2, soá löôïng maûnh thaân chieám tôùi 81,81%, coøn ôû hoá 1 laø 90,38%. Qua caùc maûnh mieäng coù theå nhaän daïng vaø xöû lyù ñöôïc thì thaáy raèng goám Phuø Myõ coù ñoä ña daïng khoâng cao neáu khoâng muoán noùi laø ñôn ñieäu. Veà cô baûn coù theå phaân bieät thaønh 4 loaïi cô baûn (Phuï luïc tr. 71-75). Loaïi 1: Mieäng loe, meùp mieäng hôi khum, thaønh mieäng daøi, coå gaàn cong gaõy, goám daøy hôn 1 cm. Loaïi 2: Mieäng loe, meùp mieäng moûng, coå hôi cong, coù ñöôøng gôø noåi ben ngoaøi (3 – 4 ñöôøng), goám coù ñoä daøy 0,5 – 1 cm, ñk mieäng trung bình, ñk thaân lôùn. Loaïi 3: Mieäng loe, meùp mieäng gaàn beû ngang, thaønh mieäng gaàn thaúng ñöùng. Goám coù ñoä daøy trung bình, coå gaõy. Loaïi 4: Coå cong, mieäng loe, ñk trung bình. Nhö vaäy thoâng qua vieäc phaân tích veà loaïi hình ñoà goám coù theå thaáy vieäc cheá taïo goám Phuø Myõ chuù troïng vieäc phuïc vuï thieát thöïc cho ñôøi soáng haøng ngaøy. Vieäc trang trí hoa vaên cuõng nhö taïo kieåu daùng cho ñoà goám khoâng coøn laø taâm ñieåm trong tö duy thaåm myõ cuûa cö daân Phuø Myõ. Coù theå trong giai ñoaïn naøy ñoà ñoàng chieám moät vò trí quan troïng vaø coù söùc haáp daãn hôn vôùi khaû naêng saùng taïo cuûa ngöôøi xöa. + Di vaät khaùc: Thoå hoaøng: Trong laàn khai quaät thöù ba chuùng toâi ñaõ thu ñöôïc 16 hieän vaät thoå hoaøng. Moät soá hieän vaät coù veát maøi quanh thaân coù theå ñöôïc söû duïng vaøo vieäc toâ ñoà goám. Sæ saét: Coù 2 tieâu baûn nhöng chöa ñöôïc giaùm ñònh. 1.4. Nhaän xeùt: Ba laàn khai quaät do caùc cô quan khaùc nhau chuû trì nhöng keát quaû thu ñöôïc laø thoáng nhaát. Ngoaøi caùc hieän vaät thöôøng gaëp nhö khuoân ñuùc, baøn xoa goám, doïi xe chæ, rìu ñaù, baøn maøi, moãi cuoäc khai quaät ñeàu coù nhöõng phaùt hieän môùi. Caùi môùi cuûa cuoäc khai quaät naêm 1998 laø phaùt hieän khuoân ñuùc rìu ‘nghi tröôïng’, moät loaïi hình hieám gaëp ôû Vieät Nam. Caùi môùi cuûa cuoäc khai quaät naêm 2006 laø phaùt hieän rìu ñoàng vaø haït chuoãi, voøng trang söùc. Naêm 2007, caùc nhaø khaûo coå ñaõ löu yù ñeán daáu veát loø ñuùc, moä taùng vaø phaùt hieän ñaù cuoäi gheø ñeõo kieåu Sôn Vi, maûnh töôùc ñaù opal. Nhöõng phaùt hieän môùi naøy goùp phaàn quan troïng trong vieäc phaùc thaûo ñaëc tröng vaên hoùa cuûa di chæ Phuø Myõ. CHÖÔNG HAI ÑAËC TRÖNG VAØ CAÙC MOÁI LIEÂN HEÄ VAÊN HOÙA CUÛA DI CHÆ PHUØ MYÕ Sau 3 laàn khai quaät vôùi dieän tích toång coäng laø 397m2 (Chöa tính dieän tích caùc hoá thaùm saùt), duø caùc hoá khai quaät vaø thaùm saùt ôû vò trí khaùc nhau, soá löôïng hieän vaät thu ñöôïc khoâng gioáng nhau, nhöng boå sung cho nhau vaø coù söï thoáng nhaát cao veà ñaëc tröng di tích vaø di vaät, theå hieän ôû caùc ñieåm döôùi ñaây. (Sô ñoà 1, tr. 61) 2.1. Veà ñaëc tröng vaên hoùa 2.1.1. Ñaëc tröng di tích: Toaøn boä di chæ Phuø Myõ roäng khoaûng 8000 m2. Di chæ naèm treân moät baõi boài beân höõu ngaïn soâng Ñoàng Nai, thuoäc ñòa phaän thoân 3, xaõ Phuø Myõ, Caùt Tieân; chieàu ñoâng taây, giôùi haïn töø doác Ñaù Maøi tôùi ngaõ ba Phuø Myõ, daøi khoaûng 200m; chieàu baéc nam, giôùi haïn töø con ñöôøng tænh loä 721 tôùi bôø soâng roäng töø 50-100m. Di chæ naèm traûi daøi theo chieàu ñoâng taây vaø caùch meùp soâng khoaûng 25-50m. Ñoái dieän vôùi di chæ, beân taû ngaïn laø ñòa phaän xaõ Ñaéc Lua, Taân Phuù, tænh Ñoàng Nai, thuoäc khu vöïc vöôøn quoác gia Nam Caùt Tieân (Aûnh 1-2, tr. 87). Phuø Myõ coù moät soá ñaëc tröng noåi baät laø di chæ cö truù ngoaøi trôøi, thuoäc loaïi hình theàm soâng. Caáu truùc ñòa taàng cuûa caùc hoá khai quaät di chæ Phuø Myõ ñeàu laø taàng phuø sa coå khaù daøy cuûa soâng Ñoàng Nai, trung bình khoaûng 1,5m. Lôùp maët laø phuø sa hieän ñaïi coù ñoä daøy trung bình 80cm, ñöôïc boài phuû nhieàu laàn. Töông öùng vôùi moãi laàn boài phuû, ñòa taàng coù moät maøu saéc. Töø treân xuoáng laø caùc lôùp ñaát maøu naâu xaãm, lôùp maøu naâu nhaït vaø lôùp maøu vaøng. Taàng ñaát phuø sa naøy laø daáu tích nhöõng laàn traøn ngaäp cuûa soâng Ñoàng Nai. Taàng vaên hoùa cuõng laø phuø sa, coù maøu naâu ñen, daøy trung bình 30 ñeán 40cm. Lôùp döôùi cuøng laø sinh thoå, laø phuø sa, ñoâi nôi bò laterit hoùa, coù maøu naâu nhaït. Trong taàng vaên hoùa di chæ Phuø Myõ ñaõ tìm thaáy daáu tích beáp, loø nung vaø moä. Beáp ôû Phuø Myõ thöôøng laø khu vöïc taäp trung than tro, maøu ñen, coù laãn nhöõng maûnh ñaù, maûnh goám trong moät phaïm vi gaàn troøn, ñuôøng kính 40-60cm. Soá löôïng beáp khaù nhieàu, trong hoá khai quaät soá 2 vôùi dieän tích 50m2 coù 4 beáp. Loø nung laø moät khu vöïc taäp trung raát nhieàu cuïc ñaù, than tro, hình daùng thöôøng laø hình baàu duïc, daøi nhaát 1m, roäng 0,5m, daøy trung bình 0,4-0,5m. Trong phaïm vi khu loø nung tìm ñöôïc caùc maûnh khuoân ñuùc rìu, bò vôõ. Moä taùng ôû Phuø Myõ ñöôïc xaùc nhaän ôû veát tích coøn laïi khu ñaát ñen, hình troøn hoaëc baàu duïc, ñuôøng kính trung bình 80cm, trong coù moät soá vaät tuøy taùng choân theo, thöôøng laø bình goám, noài goám, baùt boàng, caây ñeøn… nhöng taát caû ñaõ bò ñaäp vôõ. Nhöõng veát tích naøy gôïi yù veà moä caûi taùng, khaùc haún vôùi moä noài voø uùp nhau hoaëc moä chum thöôøng thaáy ôû giai ñoaïn naøy (Aûnh 34, tr. 108). Trong ñôït khai quaät 2006, nhöng ngöôøi tröïc tieáp khai quaät ñaëc bieät löu yù tôùi daáu veát cö truù muoän, naèm trong lôùp phuø sa moûng phía treân taàng vaên hoùa. Qua caùc laàn thaùm saùt vaø khai quaät taïi ñaây, caùc nhaø khaûo coå hoïc ñaõ ghi nhaän coù moät taàng vaên hoùa thuaàn nhaát daøy trung bình 0,25 – 0,45m. Taàng vaên hoùa naøy ñöôïc baûo quaûn nguyeân veïn beân döôùi lôùp phuø sa, traùnh khoûi moïi söï xaâm haïi sau naøy. Ñoä daøy trung bình cuûa lôùp phuø sa trong khoaûng 0,70 – 0,80m beân treân laø moät lôùp ñaát maët – ñaát canh taùc daøy khoaûng 0,20m. Coù theå khaùi quaùt laïi quaù trình sinh soáng cuûa cö daân coå nôi ñaây nhö sau: treân theàm phuø sa coå cuûa soâng Ñoàng Nai (laø sinh thoå trong caùc hoá khai quaät) moät coäng ñoàng cö daân coå ñaõ choïn ñaây laøm nôi sinh soáng. Vaøo thôøi ñieåm naøy, hoï ñaõ ôû moät trình ñoä phaùt trieån xaõ hoäi töông ñoái cao, cuõng nhö ñaõ naém raát vöõng kyõ thuaät luyeän ñuùc ñoàng. Nôi ñaây, ngay moät khuùc quanh soâng vaø ñöôïc moät daõy nuùi Ñaù Maøi aùn ngö,õ laø moät ñòa khu an toaøn ñeå cö truù vaø coù nhieàu thuaän lôïi ñeå phuïc vuï nhu caàu cuoäc soáng. Vì theá, hoï ñaõ choïn ñòa ñieåm naøy laøm nôi cö truù laâu daøi vôùi caùc ngaønh ngheà thuû coâng: deät, laøm goám, luyeän ñuùc ñoàng, cheá taùc ñoà trang söùc. Hoï coù moät cuoäc soáng thanh bình vaø ñaày ñuû nhôø doøng soâng Ñoàng Nai vaø caùnh röøng giaø keá caän. Sau giai ñoaïn cö truù töông ñoái laâu daøi, moät bieán coá naøo ñoù (coù theå laø luõ luït) ñaõ dieãn ra vaø nhaän chìm toaøn boä khu vöïc trong bieån nöôùc. Coù theå thaáy daáu veát cuûa nöôùc luõ theå hieän baèng moät lôùp phuø sa xaùm vaøng phuû ñeàu treân moät vuøng roäng lôùn ven soâng töø doác Ñaù Maøi keùo daøi veà phía taây ñeán taän ngaõ ba Phuø Myõ. Phaûi chaêng khi luõ traøn vaøo, ngöôøi coå Phuø Myõ ñaõ ruùt veà phía taây, leân vuøng ñaát cao hôn. Khi luõ ruùt, hoï laïi trôû veà laøng cuõ. Nhöõng maûnh goám rôøi raïc ít oûi naèm ôû lôùp phuø sa 2 ñaùnh daáu söï xuaát hieän cuûa con ngöôøi duø raèng chæ thoaùng qua ngaén ngaøy chöù khoâng cö truù lieân tuïc. Daáu veát naøy ñeå laïi treân ñòa taàng vaùch ñoâng hoá khai quaät H3 trong lôùp phuø sa boài ñaép daøy khoaûng 8cm beân treân taàng vaên hoùa. Theo ngöôøi daân ñòa phöông, hieän nay, moãi laàn dieãn ra hieän töôïng luõ luït, khi nöôùc ruùt, lôùp phuø sa laéng ñoïng daøy khoaûng 7 – 8cm tuøy nôi. Khu vöïc maø hoï taäp trung sinh soáng tieáp tuïc chính laø khu vöïc hoá khai quaät H4 (2006) gaàn chaân Doác Ñaù Maøi, nôi coù ñòa theá cao hôn giuùp hoï caûm thaáy an toaøn hôn. Taïi ñaây, cuoäc soáng tieáp tuïc oån ñònh vôùi caùc ngaønh ngheà truyeàn thoáng: deät, goám, cheá taïo ñoà trang söùc, ñuùc ñoàng… Daáu veát ñeå laïi cuûa giai ñoaïn cö truù naøy khoâng daøy nhö ôû taàng vaên hoùa ñaàu tieân, chæ khoaûng 5 – 7cm. Sau ñoù, coäng ñoàng naøy ñaõ boû ñi nôi khaùc sinh soáng vì lyù do naøo chöa roõ. Phuø sa trong nhöõng laàn luõ luït tieáp theo ñaõ boài laáp leân beà maët cö truù laàn thöù hai naøy moät lôùp daøy vaø choân vuøi, ñoàng thôøi cuõng baûo quaûn nguyeân traïng veà moät thôøi kyø nôû roä taøi naêng vaø oùc thaåm myõ cuûa cö daân coå Phuø Myõ. 2.1.2. Ñaëc tröng di vaät Ñaëc tröng di vaät Phuø Myõ ñöôïc xem xeùt treân töøng loaïi chaát lieäu laø ñoà ñaù, ñoà ñoàng vaø ñoà goám. - Ñoà ñaù di chæ Phuø Myõ qua 3 laàn khai quaät ñöôïc xem xeùt treân cô sôû caùc tieâu chí chaát lieäu, kyõ thuaät, loaïi hình (Baûng 2.1). Toång soá hieän vaät ñaù thu ñöôïc trong 3 laàn khai quaät ôû Phuø Myõ laø 110 tieâu baûn. Soá löôïng ñoà ñaù ôû ñaây thaáp hôn hieän vaät ñaát nung (251 tieâu baûn), ñoù laø moät ñieåm ñaùng löu yù. Ñieåm noåi baät cuûa toå hôïp ñoà ñaù ôû ñaây laø nhoùm rìu ñaù maøi toaøn thaân raát ít so vôùi caùc nhoùm khaùc (8/110 tieâu baûn), ñeàu laø rìu töù giaùc, hình daùng vaø kyõ thuaät maøi khoâng quy chænh nhö ñoà ñaù giai ñoaïn ñaù môùi muoän ôû Laâm Ñoàng (Phuï luïc tr. 57;91;121). Trong khi ñoù, nhoùm khuoân ñuùc vaø phaùc vaät khuoân ñuùc chieám soá löôïng nhieàu hôn nhoùm coâng cuï rìu, boân ñaù. Khuoân ôû Phuø Myõ laø khuoân 2 mang vaø coù caû khuoân nhieàu mang, ñöôïc laøm töø sa thaïch (greøse), veát khaéc trong khuoân cho thaáy ñoái töôïng ñuùc ôû ñaây laø rìu ñoàng, muõi nhoïn, muõi teân. Nhöng nhieàu vaø tieâu bieåu nhaát vaãn laø khuoân ñuùc loaïi rìu coù hoïng tra caùn, phaàn löôõi coù hình hyperbol, hoïng thaét, moät ñöôøng chæ noåi naèm ngang hoïng (Bản vẽ 14, tr. 81). Laàn khai quaät (naêm) Loaïi hình I (1998) II (2006) III (2007) Toång coäng Khuoân ñuùc 16 4 6 26 Phaùc vaät khuoân 6 6 Baøn maøi 4 2 29 35 Rìu boân maøi 5 3 8 Phaùc vaät rìu boân 2 1 3 Cuoäi gheø ñeõo 1 1 Coâng cuï maûnh töôùc 5 5 Chaøy nghieàn 1 2 3 Haït chuoãi 6 6 Voøng tay 1 1 Loaïi hình khaùc 7 9 16 Toång coäng 23 31 56 110 Baûng 2.1. Thoáng keâ phaân loaïi hieän vaät ñaù di chæ Phuø Myõ Ñaùng chuù yù ôû Phuø Myõ ñaõ tìm thaáy 1 rìu ñoàng löôõi coù hình hyperbol cuøng loaïi hình vôùi rìu khaéc trong khuoân ñuùc ôû ñaây. Neùt ñaëc thuø cuûa khuoân ñuùc rìu ñoàng Phuø Myõ laø tìm thaáy 2 maûnh khuoân coù vaät ñuùc laø loaïi rìu(?) coù hai caïnh beân loõm vaøo, ñoác t- öông ñoái thaúng, hai goùc ñoác cao vuùt leân, trang trí hình laù vôùi hai cung troøn coù soáng giöõa. Phaàn löôõi xoøe roäng vaø moät löôõi nhoû hôn keá tieáp taïo cho rìu coù löôõi keùp. Treân moät tieâu baûn, treân ñoác trang trí moät con vaät 4 chaân, ñaàu cuùi, ñuoâi cong, ôû tö theá ñang ñi, coù yù kieán cho ñoù laø con choàn. Ñaäu roùt naèm cuøng vôùi rìa cuûa löôõi rìu. Ñaây laø loaïi khuoân ñuùc rìu laï duy nhaát ñöôïc bieát ôû nöôùc ta. Vaät ñuùc coù theå gaàn gioáng vôùi rìu, song khoâng theå chaët ñöôïc, coù theå mang chöùc bieåu töôïng (symbol) quyeàn uy hay toân giaùo naøo ñoù cuûa cö daân coå Phuø Myõ (Ảnh 31, tr. 107) Ñoà trang söùc ôû ñaây ñöôïc cheá taïo tinh xaûo, ñoù laø söï xuaát hieän voøng maët caét hình chöõ “T”; nhöõng haït chuoãi baèng ñaù ngoïc (cornelian, neùphrite) ñöôïc taïo ra baèng kyõ thuaät khoan, cöa, maøi vaø ñaùnh boùng. Cuõng caàn noùi theâm, trong toå hôïp naøy moät soá coâng cuï maûnh tö- ôùc ñaù opal, nhöõng vieân cuoäi thaïch anh nhoû, voán phoå bieán cuûa giai ñoaïn ñaù môùi muoän, vaãn ñöôïc ngöôøi Phuø Myõ söû duïng vôùi chöùc naêng hoaøn toaøn môùi. Nhöõng maûnh töôùc coù theå laøm duøi, laøm dao, laøm naïo vôùi caùc rìa moûng, saéc. Nhöõng vieân cuoäi soâng coù veát söû duïng ôû moät ñaàu (coù theå thoa treân phoâi goám) laøm cho ñaàu vieân cuoäi maøi moøn, nhaün vaø boùng (Aûnh 13, tr. 94).Ñaëc bieät trong laàn khai quaät 2007 di chæ Phuø Myõ coøn tìm thaáy moät soá coâng cuï cuoäi gheø ñeõo naèm trong lôùp laterite. Toùm laïi, ñaëc tröng noåi baät cuûa toå hôïp di vaät ñoà ñaù Phuø Myõ laø söï ít oûi veà soá löôïng, söï ngheøo naøn, ñôn ñieäu veà loaïi hình, söï xuoáng caáp trong kyõ thuaät cheá taïo, nhaát laø nhoùm rìu, boân maøi toaøn thaân; trong khi ñoù nhoùm duïng cuï ñuùc ñoàng coù soá löôïng lôùn, oån ñònh trong moät soá loaïi hình; taäp trung vôùi kyõ thuaät cheá taïo raát cao cho nhoùm ñoà trang söùc vaø duy trì, taùi söû duïng moät soá coâng cuï ñaù cuûa giai ñoaïn tr- öôùc vôùi chöùc naêng môùi. - Ñoà goám di chæ Phuø Myõ ñöôïc xem xeùt treân toå hôïp di vaät ñaát nung vaø maûnh goám. Ngoaøi 44.174 maûnh goám thu ñöôïc qua 3 laàn khai quaät, ôû Phuø Myõ coøn coù 251 hieän vaät ñaát nung. Ñaây laø tö lieäu quan troïng xem xeùt ñaëc tröng goám cuûa di chæ naøy (Baûng 2.2). Hieän vaät Laàn khai quaät (naêm) Toång coäng I (1998) II (2006) III (2007) Baøn xoa 95 43 63 201 Doïi xe sôïi 11 11 7 29 Bi goám 2 2 Con keâ 4 4 Caø raøng 1 1 Toâ 1 1 1 3 AÂu 1 1 Noài 2 2 Chaân ñeøn 1 1 Coác 2 2 Con daáu 1 1 Goám hình quaû baàu 1 1 Nhaãn 1 1 Toång coäng 115 56 78 249 Baûng 2.2. Thoáng keâ phaân loaïi hieän vaät goám ñaát nung di chæ Phuø Myõ Trong taát caû caùc di chæ ñaù môùi muoän vaø thôøi ñaïi kim khí ôû Taây Nguyeân, ñoà goám thu ñöôïc khoâng nhieàu, nhöõng duïng cuï lao ñoäng vaø caùc cheá phaåm khaùc töø goám raát hieám Nhöng ôû di chæ Phuø Myõ maät ñoä ñoà goám raát cao, caùc loaïi hình di vaät goám ñaát nung laïi nhieàu veà soá lö- ôïng, phong phuù veà loaïi hình. Ñoù laø moät ñaëc tröng deã nhaän thaáy veà goám Phuø Myõ. Baûng 2.2 cho bieát, nhoùm duïng cuï lao ñoäng baèng ñaát nung ôû Phuø Myõ chieám tyû leä tuyeät ñoái 236/ 249 tieâu baûn (goàm 201 baøn xoa laøm goám, 29 doïi xe sôïi, 2 vieân bi vaø 4 con keâ nung goám). Trong ñoù, baøn xoa goám chieám tyû leä cao nhaát 201/236 tieâu baûn. Baøn xoa goám ôû ñaây thöôøng coù hình caây naám, maët döôùi beø ra nhö hình baùnh daøy vaø cong voàng, thaân hình truï troøn, moät soá chieác phía ñaàu choùp coù loã thuûng. Maët döôùi beø ra, cong voàng coù theå laø maët tieáp xuùc ñeå ñaäp hoaëc xoa cho maët phoâi goám nhaün, coøn phaàn thaân chính laø tay caàm khi söû duïng. Coù moät soá tieâu baûn coù moät loã thuûng xuyeân giöõa phaàn tay caàm vaø aên saâu vaøo gaàn giöõa thaân baøn xoa goám. Hieän vaãn chöa giaûi thích ñöôïc chöùc naêng cuûa loã naøy duøng ñeå laøm gì? Loaïi baøn xoa coù loã khaùc gì vôùi loaïi khoâng coù loã vaãn laø ñieàu chöa lyù giaûi ñöôïc. Truïc giöõa maët cong voàng vôùi thaân cuûa di vaät thöôøng khoâng vuoâng goùc, taïo thaønh moät goùc khoaûng 500. Kích thöôùc trung bình cuûa caùc di vaät naøy nhö sau: thaân daøi 6,5cm, ñk maët tieáp xuùc 7,6cm, ñk phaàn tay caàm 3,3cm, ñk loã 0,6cm; loã saâu 1,1cm. Doïi xe chæ Phuø Myõ ñeàu coù daïng choùp cuït, maët döôùi to phaúng hoaëc hôi loài, ñaàu nhoû coù vaønh chung quanh, taïo hình mieäng pheãu; giöõa taâm coù 1 loã thuûng xuyeân qua. Taát caû ñeàu laø ñaát seùt pha nhieàu caùt, nhieät ñoä nung khaù cao, maøu hoàng nhaït, khoâng trang trí hoa vaên. Kích thöôùc trung bình caùc doïi xe sôïi naøy ñk maët ñaùy 2,2cm, ñk maët treân 1,9cm, daøy 3,2cm. Doïi xe sôïi tìm thaáy leû teû trong caùc di tích ñaù môùi muoän ôû Taây Nguyeân, nhöng loaïi coù maët treân hình vaønh khaên thì chæ coù ôû Phuø Myõ (Aûnh 14, tr. 95). Ngoaøi ra nhoùm coâng cuï coøn coù 4 chieác con keâ ñeå nung luyeän noùng chaûy ñoàng, cho thaáy ñoà goám khoâng chæ laø ñoà duøng haøng ngaøy nhö giai ñoaïn tröôùc maø ñaõ tham gia vaøo caùc coâng vieäc môùi lieân quan ñeán laøm goám vaø luyeän kim. Taát nhieân ôû giai ñoaïn naøy ñoà gia duïng cuõng nhieàu, nhöng phaàn lôùn ñaõ bò gaõy, vôõ. Caùc nhaø khaûo coå ñaõ tìm thaáy toång coäng 44.174 maûnh qua 3 laàn khai quaät. Neáu so saùnh, maät ñoä goám/1m2 ôû Phuø Myõ ñaõ gaàn baèng toång soá ñoà goám trong 52m2 hoá khai quaät di chæ coâng xöôûng Thoân Boán (Laâm Haø). Trong laàn khai quaät thöù hai thu ñöôïc 6.246 maûnh, phaân chia theo maøu saéc maët ngoaøi coù 5.813 maûnh maøu vaøng, 105 maûnh maøu naâu, 164 maûnh maøu ñoû vaø 153 maûnh maøu ñen. Phaân chia theo maøu saéc xöông goám coù 3.520 maûnh maøu ñen, 439 maûnh xaùm traéng, 1.617 maûnh maøu naâu, 607 maûnh xaùm ñen vaø 80 maûnh ñoû. Giöõa xöông vaø maët ngoaøi goám khoâng töông öùng veà maøu saéc. Ñieàu naøy laø do khi nung laøm bieán ñoåi maøu (Xenm theâm phuï luïc, tr. 67-68). Ñoà gia duïng coøn nguyeân veïn ôû Phuø Myõ khoâng nhieàu, coù 10 tieâu baûn, goàm: caø raøng, baùt, cốc, cheùn, ñeøn. (Aûnh 22, tr. 100).Baùt goám coù 1 chieác, coøn nguyeân daïng, da goám maøu naâu ñoû, laø loaïi goám thoâ pha nhieàu caùt; mieäng loe roäng, ñk mieäng 19cm, cao 6,9 cm (Baûn veõ 18, tr. 83). Caây ñeøn hình truï, coù 2 ngaên, ñeá coù goùt vaø ñöôïc trang trí treân meùp mieäng. Chieác caø raøng ñöôïc laøm töø goám thoâ, maøu vaøng nhaït, hình daïng gioáng söøng boø, moät ñaàu nhoïn, beân trong roãng; ñk lôùn nhaát 2,5cm, chieàu daøi nhaát 5,2cm. Ñaùng chuù yù laø goám Phuø Myõ coù moät soá di vaät khaù ñoäc ñaùo. Ñoù laø vaät hình con daáu baèng ñaát nung, nöûa hình caàu, ñaát seùt pha caùt laãn saïn, laøm cho maët goám saàn suøi, ñoä nung thaáp, maøu hoàng. Moät maët cuûa con daáu gaàn phaúng, troøn, coù khaéc raõnh chìm hình xoaén oác. Maët kia coù daïng nöûa hình caàu, khoâng trang trí. Ñk maët 2,5cm, cao 1,7cm (Baûn veõ 20, H.2, tr. 107). Hieän vaät khaùc laøm baèng ñaát nung coù thaân hình quaû baàu, roãng beân trong. Cuoáng baàu nhoâ ra coù hình choùp, mieäng hình baøu duïc, thaân cao 6,6cm; ñk thaân 4,2cm. Moät voøng goám ñaát nung, maøu vaøng xaùm; ñk loã 2,0cm, gôïi laïi chieác nhaãn hoaëc khuyeân tai goám. Ñoà goám Phuø Myõ phong phuù veà soá löôïng, ñoäc ñaùo veà loaïi hình. Trong 3 laàn khai quaät thu ñöôïc treân 200 baøn xoa hình naám nguyeân veïn cuøng vôùi veát tích loø nung goám, coù theå nghó raèng, Phuø Myõ laø moät trung taâm laøm goám baøn xoa, hoøn keâ. Trong khi duïng cuï laøm goám raát nhieàu, cuï theå laø baøn xoa hình naám, nhöng nhöõng saûn phaåm goám nguyeân trong di chæ laïi khoâng nhieàu. Phaûi chaêng, vieäc saûn xuaát ôû ñaây gaén lieàn vôùi nhu caàu trao ñoåi, caùc hoaït ñoäng thuû coâng luyeän kim vaø laøm goám ôû ñaây ñaõ vöôït qua khuoân khoå töï caáp töï tuùc ñôn thuaàn. Cheá taïo goám ôû thôøi ñaïi kim khí laø tieáp noái truyeàn thoáng giai ñoaïn tröôùc. Ngöôøi coå Phuø Myõ laøm goám taïi nôi cö truù vôùi caùc loaïi hình nhö: Noài, bình, voø, baùt boàng, aám, coác, naép ñoà ñöïng, ñeøn, doïi xe sôïi, bi goám. Trong ñoù bình, baùt boàng doïi xe sôïi ñöôïc cheá taïo vôùi kyõ thuaät cao, ñöôïc laøm töø ñaát seùt vaø coù pha caùt haït nhoû, mòn hôn. Khaùc vôùi caùc nôi khaùc, giai ñoaïn naøy, cö daân coå Phuø Myõ khoâng chæ laøm goám coù kích thöôùc lôùn nhö chum, vaïi, bình, voø ñeå söû duïng trong sinh hoaït vaø tang ma, maø taäp trung laøm nhieàu loaïi hình coâng cuï lao ñoäng töø ñaát nung. Ngöôøi coå nôi ñaây ñaõ saûn xuaát ra nhöõng chieác caø raøng duøng cho beáp loø, nhöõng doïi xe sôïi cho hoaït ñoäng deät vaûi, nhöõng caây ñeøn cho vieäc thaép saùng töø daàu thöïc vaät, ñaëc bieät nhaát laø nhöõng chieác baøn xoa duøng cho saûn xuaát goám. Ngoaøi baøn xoa, hoï coøn duøng caû nhöõng vieân cuoäi soâng, kích thöôùc nhoû ñeå chaø saùt cho maët goám nhaün. Ngoaøi ra, hoï cheá taïo ra nhöõng chieác bình roãng coù loã thoåi baèng hôi hình quaû baàu, hay con daáu khaéc hình xoaùy oác. Sang thôøi ñaïi kim khí, xuaát phaùt töø yeâu caàu maëc neân ñaõ xuaát hieän nhieàu doïi xe sôïi. -Ñoà ñoàng: ÔÛ Phuø Myõ coù 1 rìu ñoàng coù hoïng tra caùn, coøn nguyeân veïn, tìm thaáy trong hoá khai quaät 4, laàn khai quaät thöù hai naêm 2006. Rìu coù hoïng tra caùn, coå thaét vôùi ñöôøng chæ noåi chaïy ngang, thaân vaø löôõi coù hình hyperpol, gioáng ruoät khuoân. Nhöõng ngöôøi khai quaät cho raèng, Phuø Myõ laø di chæ cö truù, ñoàng thôøi coøn laø xöôûng cheá taïo ñoà ñoàng maø chöùng cöù laø söï coù maët cuûa caùc khuoân ñuùc ñoàng, caùc phaùc vaät khuoân, rìu ñoàng gioáng maët aâm trong khuoân. Phuø Myõ coøn laø trung taâm laøm goám vôùi söï coù maët cuûa duïng cuï laøm goám nhö baøn xoa goám vaø than tro, ñaát chaùy cuûa caùc loø nung goám. Veát tích hoá ñaát ñen coù caáu truùc daïng loø luyeän kim, hoaëc coù ñoà tuyø taùng choân theo kieåu moä taùng cuõng gaëp ôû Phuø Myõ. Tuy nhieân, yeáu toá cö truù ôû Phuø Myõ vaãn laø chuû ñaïo; daáu veát coâng xöôûng ôû ñaây nhoû, chöa mang tính chuyeân hoùa roõ reät. 2.1.3. Nieân ñaïi vaø chuû nhaân Veà nieân ñaïi, trong laàn khai quaät 1998, nhöõng ngöôøi khai quaät xaùc ñònh di chæ Phuø Myõ vaøo giai ñoaïn saét sôùm, ngang vôùi lôùp muoän cuûa Doác Chuøa, khoaûng 2700-2500 naêm caùch ngaøy nay. Trong laàn khai quaät 2006, tuoåi cuûa di chæ naøy ñöôïc xaùc ñònh muoän hôn, khoaûng 2.500 - 2.200 naêm caùch ngaøy nay. Nieân ñaïi naøy phuø hôïp vôùi nieân ñaïi tuyeät ñoái do Trung taâm haït nhaân Tp Hoà Chí Minh giaùm ñònh trong khoaûng 2.470 – 2.340 ± 80BP. Nhöõng veát tích luyeän kim ôû Laâm Ñoàng ñöôïc bieát ñeán töø laàn khai quaät di chæ Phuø Myõ naêm 1998. Ngay trong laàn ñaøo thaùm saùt 4m2 ñaàu tieân vaøo cuoái naêm 1996 ñaõ thu ñöôïc 3 maûnh khuoân ñuùc rìu ñoàng cuøng caùc di vaät khaùc. Cuoäc khai quaät naêm 1998 vôùi dieän tích 98m2, thu ñöôïc 9 maûnh khuoân ñuùc, thuoäc loaïi khuoân 2 mang, vaät ñuùc laø rìu cuøng vôùi di vaät ñaù vaø goám. Cuoäc khai quaät naêm 2006 vôùi dieän tích 224m2, thu ñöôïc 4 phaùc vaät khuoân ñuùc, 6 khuoân ñuùc rìu, 1 rìu ñoàng nguyeân veïn cuøng moät ít ñoà ñaù, nhieàu goám. Cuoäc khai quaät vaø thaùm saùt naêm 2007 vôùi dieän tích 91m2 thu ñöôïc 6 maûnh khuoân ñuùc cuøng nhieàu ñoà ñaù, ñoà goám. Ngoaøi ra coøn phaùt hieän loø ñuùc ñoàng, loø nung goám, beáp löûa vaø moä taùng. Cö daân Phuø Myõ cö truù ngoaøi trôøi, theàm soâng, phaân boá ôû bôø traùi trung löu soâng Ñoàng Nai, taäp trung trong dieän tích 8.000m2. Cö daân Phuø Myõ ñeå laïi veát tích vaên hoùa cuûa mình trong theàm phuø sa coå, ñöôïc baûo veä töông ñoái nguyeân veïn. Cö daân Phuø Myõ ñaõ söû duïng loø ñeå luyeän ñoàng, cheá taïo khuoân ñuùc. Ñeå ñaép loø, ngöôøi coå Phuø Myõ ñaõ söû duïng ñaù ñeå gia coá thaønh loø, söû duïng than goã ñeå luyeän ñoàng, coù moät soá ñoà goám nhoû, xöông goám raát daøy coù theå lieân quan ñeán noài naáu ñoàng. Trong di chæ vaø caû khu loø coù nhieàu loã chaân coät, coù theå cö daân coå nôi ñaây ñaõ cö truù vaø ñuùc ñoàng trong caùc nhaø leàu. Nôi ñaây toàn taïi caû phaùc vaät khuoân, laãn khuoân hoaøn thieän. Phaàn lôùn laø khuoân ñaõ qua söû duïng, bò gaõy, vôõ vôùi loaïi khuoân 2 mang vaø nhieàu mang. Vaät ñuùc trong khuoân coù muõi nhoïn, muõi teân, ñaëc bieät nhaát vaãn laø rìu coù hoïng tra caùn, löôõi hình hyperbol vaø rìu coù trang trí hình con choàn - kieåu rìu nghi tröôïng. Ñaõ tìm thaáy chieác rìu ñoàng gioáng maët aâm trong khuoân ñuùc, laø rìu coù hoïng tra caùn, löôõi hình hyperbol. Nhö vaäy, rìu ñöôïc ñuùc taïi choã. Soá löôïng khuoân ôû Phuø Myõ tìm thaáy nhieàu, nhöng saûn phaåm ñuùc laïi ít, khieán ngöôøi ta lieân töôûng ñeán vieäc cheá taïo vaø xuaát saûn phaåm luyeän kim cho caùc nôi khaùc. Ñieàu naøy cho thaáy hoaït ñoäng ñuùc ñoàng ôû ñaây dieãn ra soâi ñoäng, song ôû möùc chuyeân hoùa chöa cao. Cö daân thôøi ñaïi kim khí ôû Phuø Myõ cö truù ôû trung löu soâng Ñoàng Nai. Ñaây laø ñòa baøn vöøa coù röøng (röøng Caùt Tieân), vöøa coù daûi ñaát phuø sa boài ñaép ven soâng. Do vaäy, neàn kinh teá cuûa ngöôøi thôøi ñaïi kim khí Laâm Ñoàng mang tính chaát hoãn hôïp. Hoï vaãn duy trì neàn kinh teá khai thaùc, trieån khai caùc hoaït ñoäng saên baét vaø haùi löôïm trong röøng, ñaùnh baét caù treân soâng, suoái. Tuy nhieân, con ngöôøi khoâng quaù leä thuoäc kinh teá khai thaùc töï nhieân nhö tröôùc nöõa, maø hoï ñaõ coù ñieàu kieän phaùt trieån neàn kinh teá saûn xuaát. Ngoaøi rìu ñoàng, nhöõng noâng cuï baèng ñaù nhö cuoác coù vai vaø khoâng vai, caùc loaïi rìu boân töù giaùc ñöôïc laøm töø ñaù cöùng, hình daùng oån ñònh, cuøng vôùi nhöõng coâng cuï baèng tre, goã ôû ñaây ñaõ tham gia vaøo vieäc canh taùc troàng troït cuûa moät neàn kinh teá saûn xuaát. Boä noâng cuï öu vieät hôn haún giai ñoaïn haäu kyø ñaù môùi cho pheùp hoï trieån khai nhöõng hoaït ñoäng troàng troït ôû möùc ñoä cao hôn, khai khaån ruoäng ôû vuøng truõng ven soâng. Phaân tích baøo töû phaán hoa cho thaáy thaønh phaàn taûo trong ñòa taàng Phuø Myõ, minh chöùng cho caùc thôøi kyø ngaäp nöôùc ôû ñaây (Phuï luïc tr. 71). Hoï coù theå troàng troït caùc loaïi rau, cuû, quaû, haït; cung caáp cho con ngöôøi nguoàn thöùc aên oån ñònh hôn vaø thöôøng xuyeân hôn. Nhöõng daûi ñoài bao boïc coù theå canh taùc nöông raãy. Söï xuaát hieän cuûa ñoà goám moûng, mòn, trang trí hoa vaên ñaõ noùi leân raèng, cö daân coå ôû ñaây ñaõ soáng ñònh cö vaø coù giao löu kyõ thuaät vôùi caùc nhoùm cö daân trong heä thoáng soâng Ñoàng Nai. Do söï phaùt trieån cuûa kinh teá saûn xuaát vaø söï ñònh cö laøm noâng, neân daân soá vaøo thôøi kyø naøy coù söï taäp trung cao hôn, nhaát laø doïc caùc trieàn soâng lôùn. Coù theå vaøo giai ñoaïn naøy ñaõ xuaát hieän hình thöùc taäp hôïp daân cö vöøa theo ñòa vöïc, vöøa theo huyeát thoáng trong moät ñieåm cö truù vôùi dieän tích töông ñoái lôùn. Treân cô sôû taäp hôïp moät taäp ñoaøn ñoâng hôn, con ngöôøi coù theå toå chöùc toát hôn caùc hoaït ñoäng kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa mình. Cuøng vôùi söï phaùt trieån veà saûn xuaát, cö daân coå nôi ñaây coù theå vöôn xa hôn trong moái quan heä vôùi cö daân coå caùc khu vöïc xung quanh baèng vieäc trao ñoåi saûn vaät, saûn phaåm laøm ra töø vieäc cheá taïo coâng cuï ñaù vaø ñoà goám, thaäm chí caû ñoà ñoàng. Chaên nuoâi coù theå ñaõ phaùt trieån hôn vaøo thôøi kyø naøy. Tuy chöa coù baèng chöùng veà caùc loaïi xöông ñoäng vaät nuoâi, song ôû trình ñoä töông ñöông vôùi moät soá vuøng khaùc treân ñaát nöôùc ta, khaû naêng hoï ñaõ bieát ñeán chaên nuoâi caùc loaøi gia suùc khaùc nhö choù, lôïn, traâu, boø... vaø söû duïng traâu, boø vaøo vieäc daãm suïc buøn laøm ñaát. Coâng vieäc saên baét vaø haùi löôïm vaãn ñöôïc duy trì, laø nguoàn boå sung thöùc aên truyeàn thoáng, thöôøng xuyeân vaø döï phoøng cuûa cö daân moïi thôøi kyø. Soáng beân caïnh soâng Ñoàng Nai vôùi moät heä thoáng soâng ngoøi khaù daøy ñaëc, vieäc ñaùnh baét caù vaø caùc loaïi thuûy saûn khaùc cuõng ñaõ ñöôïc cö daân thôøi naøy chuù troïng, nhaèm taêng nguoàn ñaïm thuûy sinh. Toå chöùc xaõ hoäi thôøi naøy ñaõ phaùt trieån khaù cao. Söï phaân coâng lao ñoäng ñaõ naûy sinh, theå hieän ôû trình ñoä kyõ thuaät luyeän kim vaø cheá taùc goám, cheá taïo coâng cuï. Phuø hôïp vôùi tình traïng kinh teá baáy giôø, toå chöùc xaõ hoäi luùc naøy coù leõ vaãn coøn laø cheá ñoä thò toäc, boä laïc. Ñöùng ñaàu caùc thò toäc, boä laïc aáy laø nhöõng toäc tröôûng, hoäi ñoàng toäc tröôûng; do caùc thaønh vieân trong coäng ñoàng baàu ra, chòu traùch nhieäm tröôùc coäng ñoàng coi soùc coâng vieäc chung vaø seõ baõi mieãn neáu khoâng coøn söï tín nhieäm cuûa caùc thaønh vieân trong coäng ñoàng. Thieát cheá xaõ hoäi cuûa ngöôøi Chu ru, ngöôøi Cô ho vaø ngöôøi Maï hieän ñaïi ôû Laâm Ñoàng coù theå laø hình aûnh veà böùc tranh vaên hoùa xaõ hoäi thôøi tieàn söû. Thieát cheá xaõ hoäi cuûa hoï laø laøng (buoân), nhöng laïi khoâng coù moät ñôn vò haønh chính treân laøng hay lieân keát caùc laøng vôùi nhau. Vì vaäy, thieát cheá toå chöùc moät boä laïc coå xöa kia, haún töông töï nhö toå chöùc cô caáu theo laøng cuûa moät daân toäc baûn ñòa hieän nay. Tö lieäu nhaân hoïc toäc ngöôøi baûn ñòa ôû Laâm Ñoàng cho bieát, moãi laøng coù moät soá noùc nhaø, moãi noùc coù moät chuû noùc. Taát caû caùc chuû noùc hoïp thaønh taäp theå laõnh ñaïo coâng vieäc trong laøng, döôùi söï ñieàu khieån cuûa moät chuû noùc coù uy tín nhaát, goïi laø chuû laøng. Moät hoäi ñoàng giaø laøng chæ hoïp baøn khi coù vieäc troïng ñaïi. Moïi vieäc lôùn nhoû trong laøng chæ ñöôïc thi haønh khi taát caû caùc thaønh vieân ñeàu nhaát trí. Taát caû ñaát ñai, röøng ruù, soâng ngoøi ñeàu thuoäc veà coâng xaõ, moïi thaønh vieân trong laøng ñeàu coù quyeàn söû duïng. Trong coäng ñoàng ñaõ coù tö höõu, coù söï phaân chia giaøu, ngheøo. Ngöôøi giaøu khoâng phaûi do boùc loät, maø laø do lao ñoäng, do “trôøi” phuø trôï, coù theå do söï “tham nhuõng” cuûa nhöõng ngöôøi coù chöùc quyeàn trong laøng. Söï phaân chia giaøu ngheøo naøy khoâng/chöa daãn tôùi maâu thuaãn xaõ hoäi. Trong caùc laøng thôøi ñaïi kim khí, quan heä giöõa caùc laøng laø bình ñaúng. Giöõa caùc laøng lieàn keà coù hieän töôïng keát nghóa vôùi nhau nhöng ñoâi khi cuõng xaûy ra xung ñoät laøng. Coù leõ vì theá maø coù toäc ngöôøi, laøng ñöôïc toå chöùc theo theå cheá quaân söï. Trong söu taäp hieän vaät ôû di chæ Phuø Myõ coù gaëp moät khuoân ñuùc löôõi “rìu nghi tröôïng”. Löôõi rìu naøy phaûi chaêng do ngöôøi coù ñòa vò cao nhaát trong boä laïc naém giöõ, ngöôøi ñoù coù theå laø chuû laøng. Ñôøi soáng tinh thaàn cuûa cö daân thôøi ñaïi kim khí Phuø Myõ khaù phong phuù gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp. Hoï vöøa coù oùc thaåm myõ, vöøa coù trình ñoä kyõ thuaät cao trong vieäc cheá taïo caùc loaïi coâng cuï, vuõ khí vaø ñoà duøng sinh hoaït, nhaïc khí cuõng nhö ñoà ngheä thuaät. Hoï coù tö duy tröøu töôïng phong phuù trong vieäc taïo ra caùc moâ típ hoa vaên trang trí vöøa ñeïp, tinh xaûo laïi vöøa phaûn aùnh tính loâgíc trong boá cuïc, treân ñoà goám, ñoà ñan vaø caû treân ñoà deät. Laø cö daân ñònh cö noâng nghieäp, ngöôøi coå Phuø Myõ coù theå bieát ñeán caùc leã thöùc toân giaùo. Coù yù kieán cho raèng, caùi goïi laø baøn xoa ñoà goám trong di chæ Phuø Myõ coù theå lieân quan ñeán tuïc thôø sinh thöïc khí, moät quan nieäm veà aâm - döông hoøa hôïp cuûa cö daân noâng nghieäp coi troïng tín ngöôõng phoàn thöïc. Ñieàu naøy coøn phaûi xem xeùt theâm. Nhôø coù söï tieán boä nhaûy voït veà kyõ thuaät vaø saûn xuaát, vôùi söï xuaát hieän cuûa kyõ thuaät luyeän kim ñuùc ñoàng, cö daân tieàn söû Phuø Myõ ñaõ böôùc vaøo neàn vaên minh nhaân loaïi, thaép leân moät ñieåm saùng lung linh treân baàu trôøi Nam Taây Nguyeân. Trong tieán trình lòch söû, cö daân nôi ñaây laø moät boä phaän khoâng taùch rôøi cuûa vaên minh soâng Ñoàng Nai. Hoï bieát cheá taùc vaø söû duïng ñaøn ñaù; ñuû baûn lónh, trình ñoä ñeå giao löu, trao ñoåi laáy troáng ñoàng cuûa cö daân Ñoâng Sôn, laøm giaøu theâm baûn saéc vaên hoùa cuûa mình. 2.2. Di chæ Phuø myõ vaø nhöõng moái lieân heä vaên hoùa 2.2.1. Di chæ Phuø Myõ (Laâm Ñoàng) vôùi Taây Nguyeân Thaät khoù maø tìm ñöôïc moái lieân heä vaên hoùa naøo giöõa Phuø Myõ vôùi caùc di chæ khaûo coå thôøi ñaïi kim khí hieän bieát ôû Taây Nguyeân. Tuy nhieân, coù theå chæ ra vaøi yeáu toá vaên hoùa truyeàn thoáng maø ngöôøi Phuø Myõ ñaõ keá thöøa vaø phaùt huy. Trong di chæ Phuø Myõ khoâng coù haïch ñaù vaø rìu laøm töø ñaù opal, nhöng laïi coù coâng cuï maûnh töôùc ñaù opal, hình dao caét, löôõi moøn boùng. Nhöõng coâng cuï naøy khoâng do cheá taïo taïi choã maø coù theå do trao ñoåi. Xung quanh Phuø Myõ khoâng coù moät di chæ naøo cheá taùc coâng cuï ñaù opal. Gaàn nhaát laø cuïm di chæ coâng xöôûng ôû Gia Laâm (Laâm Haø)ø, cuõng khoaûng 70km theo ñöôøng chim bay, coù khaû naêng cö daân Phuø Myõ nhaän maûnh töôùc töø khu vöïc naøy. Ngöôøi Phuø Myõ coøn söû duïng nhöõng vieân cuoäi nhoû, ñaù quartzite ñeå thoa treân phoâi goám, taïo cho maët goám nhaün, phuû ñaày caùc loã hoång nhoû, hieän töôïng naøy cuõng thaáy ôû di chæ Lung Leng (Kon Tum). Chuùng toâi chia seû quan ñieåm cho raèng, ôû Baéc Taây Nguyeân coù moät trung taâm luyeän kim ñuùc ñoàng laø Kon Tum. Taïi ñaây coù söï giao löu kyõ thuaät vôùi trung taâm luyeän kim Ñoâng Sôn. Khuoân ñuùc rìu ñoàng vaø rìu ñoàng ôû ñaây mang ñaäm yeáu toá Ñoâng Sôn nuùi hay Ñoâng Sôn muoän. Chuùng toâi cuõng ghi nhaän raèng, coäng ñoàng cö daân coå ôû Ñaéc Laéc - Trung Taây Nguyeân - ñaõ giao löu trao ñoåi troáng ñoàng vôùi cö daân vaên hoùa Ñoâng Sôn vaø taïo cho mình moät saéc thaùi vaên hoùa rieâng. Trong khi ñoù, ôû Nam Taây Nguyeân, treân ñaát Laâm Ñoàng, laïi tìm thaáy daáu aán giao löu trao ñoåi kyõ thuaät luyeän kim vaø laøm goám vôùi cö daân mieàn Ñoâng Nam Boä vaø Nam Trung Boä. 2.2.2 Phuø Myõ (Laâm Ñoàng) vôùi Ñoâng Nam Boä vaø Nam Trung Boä Töø Phuø Myõ thoâng vôùi mieàn Ñoâng Nam Boä qua con soâng Ñoàng Nai. Chính con soâng naøy laø huyeát maïch noái Phuø Myõ vôùi di chæ Doác Chuøa (Bình Döông), vôùi di chæ Suoái Linh, Caùi Laêng (Ñoàng Nai), thaäm chí coøn ñi xa hôn nöõa xuoáng taän Böng Baïc, Böng Thôm (Baø Ròa - Vuõng Taøu) (Baûn ñoà 2, tr. 60). Caùc nhaø khaûo coå deã daøng nhaän ra nhöõng baøn xoa ñoà goám Phuø Myõ gioáng di vaät cuøng loaïi trong caùc di chæ Suoái Linh vaø Caùi Vaïn (Aûnh 18, tr. 97). Nhöõng chieác rìu töù giaùc hoaëc tam giaùc baèng ñaù basalte töông töï di vaät cuøng loaïi ôû di chæ Suoái Linh (Baûn veõ 6, tr. 77). Nhöõng haït chuoãi baèng ñaù baùn quyù cheá taïo vôùi kyõ thuaät cao, ñaëc bieät laø nhöõng khuoân ñuùc rìu ñoàng vaø nhöõng rìu ñoàng coù löôõi hình hyperbol ôû Phuø Myõ gioáng caùc di vaät cuøng loaïi ôû di chæ Doác Chuøa vaø Böng Baïc (Baûn veõ 10, tr. 79). Moái lieân heä vaên hoùa giöõa Taây Nguyeân vaø mieàn Ñoâng Nam Boä, hay giöõa trung löu vaø haï löu Ñoâng Nai chaéc haún ñaõ ñöôïc xaùc laäp töø giai ñoaïn ñoàng thau. Ñòa ñieåm Doác Chuøa ôû xaõ Taân Myõ, huyeän Taân Uyeân (Bình Döông), goàm nhieàu giai ñoaïn, song giai ñoaïn cuoái thôøi ñaïi ñoàng, ñaàu thôøi ñaïi saét laø roõ reät nhaát. Di chæ naèm ôû bôø nam soâng Ñoàng Nai, xung quanh coøn coù caùc di chæ Vöôøn Duõ, Myõ Loäc vaø Cuø Lao Ruøa. Trong 3 laàn khai quaät ñaàu tieân, ôû Doác Chuøa thu ñöôïc 76 khuoân ñuùc rìu, 68 hieän vaät ñoàng, 549 hieän vaät goám, ñaëc bieät 449 doïi xe sôïi. Nieân ñaïi C14 lôùp sôùm nhaát laø 1.195 ± 50 naêm vaø muoän nhaát laø 545 ± 50 naêm tröôùc CN. Ñieåm ñaùng noùi ôû di chæ Doác Chuøa laø kyõ ngheä luyeän kim, cheá taïo coâng cuï ñoàng, nôi coù tôùi 76 khuoân ñuùc ñoàng, chuû yeáu laø khuoân ñuùc rìu, sau ñoù laø ñuùc lao, giaùo, löôõi caâu, muõi teân, luïc laïc. Khuoân ñuùc rìu ôû ñaây laøm baèng sa thaïch, hai mang, hình rìu coù hoïng tra caùn, löôõi hình hyperbol. Trong söu taäp ñoà ñoàng Doác Chuøa, chuû yeáu laø rìu coù hoïng loe, loã tra caùn saâu, vai xoøe caân, rìa löôõi cong hình hyperbol, moät maët lôùn phaúng, maët kia hôi khum, löôõi vaùt. Ngoaøi rìu coøn coù lao, giaùo, qua, dao haùi, luïc laïc, töôïng... Nhöõng tö lieäu naøy cho thaáy, Doác Chuøa laø moät trung taâm luyeän kim, ñuùc ñoàng. Ñieàu lyù thuù laø, caùc khuoân ñuùc rìu vaø rìu ñoàng ôû Doác Chuøa raát gioáng vôùi di vaät cuøng loaïi ôû moät soá di chæ cuøng nieân ñaïi ôû löu vöïc soâng Ñoàng Nai. Moät soá nhaø nghieân cöùu ñaõ nhaän ra moái quan heä roäng hôn cuûa Doác Chuøa vôùi caû vuøng löu vöïc soâng Meâ Coâng nhö Mlu Plei, Samroâng Sen, Long Prao. Nhöõng phaùt hieän môùi ôû Phuø Myõ ñaõ boå sung theâm moät vuøng aûnh höôûng kyõ thuaät luyeän kim khaùc töø Doác Chuøa noùi rieâng vaø mieàn Ñoâng Nam Boä noùi chung tôùi Nam Taây Nguyeân. Trong söu taäp goám Doác Chuøa haàu nhö khoâng coù nhöõng baøn xoa ñoà goám nhö Phuø Myõ. Trong khi ñoù baøn xoa goám kieåu Phuø Myõ laïi coù raát nhieàu ôû ñòa ñieåm Suoái Linh (397 chieác), Caùi Vaïn (32 chieác). Coù ngöôøi phaân chia thôøi ñaïi ñoàng thau vaø saét sôùm ôû löu vöïc soâng Ñoàng Nai thaønh 3 giai ñoaïn (sôùm, giöõa, muoän), ñaïi dieän laø caùc di chæ Caàu Saét, Beán Ñoø vaø Doác Chuøa. Theo caùch phaân chia naøy, thì cö daân coå Phuø Myõ chòu aûnh höôûng vaên hoùa löu vöïc soâng Ñoàng Nai caû 2 giai ñoaïn giöõa vaø muoän: Giai ñoaïn giöõa chòu aûnh höôûng kyõ ngheä laøm goám, rìu boân töù giaùc cuûa cö daân giai ñoaïn Beán Ñoø maø nhöõng chieác baøn xoa goám laø tieâu bieåu; giai ñoaïn sau chòu aûnh höôûng kyõ thuaät luyeän kim cuûa cö daân giai ñoaïn Doác Chuøa, maø khuoân ñuùc rìu vaø rìu ñoàng löôõi hình hyperbol laø ñieån hình. Töø heä thoáng soâng Ñoàng Nai - La Ngaø, Phuø Myõ coù theå coù moái lieân heä naøo ñoù giöõa cao nguyeân vôùi vuøng bieån Nam Trung Boä. Taïi di chæ Hoaø Dieâm, Cam Ranh (Khaùnh Hoaø), caùc nhaø khaûo coå ñaõ tìm thaáy rìu ñaù, baøn ñaäp khaéc raõnh, haït chuoãi coù neùt gioáng vôùi Phuø Myõ. Loaïi khuoân ñuùc rìu coù löôõi hình hyperbol cuõng ñaõ tìm thaáy ôû Ninh Hoaø, moät huyeän mieàn nuùi giaùp vôùi Taây Nguyeân. Trong khi ñoù, doïc ven bieån töø Ninh Thuaän ñeán Bình Thuaän, moät caàu noái mieàn Ñoâng nam Boä vôùi Nam Trung Boä laïi haàu nhö khoâng phaùt hieän ñöôïc caùc di chæ khaûo coå coù khuoân ñuùc rìu vaø rìu ñoàng kieåu Doác Chuøa. Roõ raøng moái lieân heä vaên hoùa giöõa Nam Taây Nguyeân vôùi Nam Trung Boä, giöõa mieàn nuùi ñoài Caùt Tieân vôùi vuøng bieån Cam Ranh ñaõ ñöôïc xaùc laäp. 2.3. Nhaän xeùt Vôùi tö lieäu sau 3 laàn khai quaät Phuø Myõ, chuùng ta coù theâm nhöõng nhaän thöùc môùi veà ñaëc tröng vaên hoùa cuûa di chæ naøy. Nhöng chæ coù duy nhaát moät di chæ Phuø Myõ thì chöa ñuû ñeå khaùi quaùt veà thôøi ñaïi kim khí Laâm Ñoàng. Moái lieân heä vaên hoùa giöõa Nam Taây Nguyeân vôùi mieàn Ñoâng Nam Boä vaø Nam Trung Boä coù theå ñöôïc xem nhö laø moái lieân heä giöõa Cao nguyeân - Ñoàng baèng - Duyeân haûi. Coù theå moái lieân heä aáy ñöôïc xaùc laäp sôùm hôn, song chæ ñeán haäu kyø ñoàng thau - saét sôùm thì moái lieân heä naøy môùi thöïc söï chuyeån bieán veà chaát, nhôø giao löu kyõ thuaät luyeän kim vaø cheá taïo ñoà goám. Trong 3 vuøng vaên hoùa aáy, vuøng haï löu soâng Ñoàng Nai giöõ vai troø trung taâm phaùt minh vaø phoå bieán kyõ thuaät luyeän kim ra chung quanh. Cö daân coå Phuø Myõ ôû Laâm Ñoàng vaø cö daân Hoaø Dieâm ôû Cam Ranh laø nhöõng nhoùm ngöôøi heát söùc naêng ñoäng, nhaïy beùn, ñaõ tieáp thu vaø öùng duïng kyõ thuaät luyeän kim aáy treân nhöõng vuøng ñaát cuûa mình, goùp phaàn taïo ra tính thoáng nhaát trong ña daïng cuûa vaên minh thôøi ñaïi kim khí mieàn Nam Vieät Nam. Töø nhöõng luaän ñieåm ñaõ trình baøy ôû treân, seõ laø cô sôû ñeå chuùng toâi ñeà xuaát moät soá quan ñieåm môùi veà vò trí cuûa di chæ Phuø Myõ. KEÁT LUAÄN Trong ñeà taøi, chuùng toâi ñaõ daønh Chöông moät ñeå toång hôïp ñaày ñuû keát quaû 3 laàn khai quaät. Tö lieäu coâng boá trong chöông naøy laø ñaùng tin caäy bôûi leõ chuùng toâi ñaõ söû duïng soá lieäu keát quaû cuûa caùc ñoàng nghieäp tröïc tieáp phuï traùch khai quaät. Chöông hai laø troïng taâm cuûa ñeà taøi, goàm 2 phaàn chính. Phaàn thöù nhaát chuùng toâi taäp trung laøm roõ ñaëc tröng vaên hoùa cuûa di chæ, ñi saâu khaûo taû ñaëc tröng di vaät theo chaát lieäu vaø loaïi hình. Töø ñoù khaùi quaùt vaøi neùt chaám phaù veà ñôøi soáng chuû nhaân. Phaàn thöù hai, döïa treân ñoái saùnh veà ñaëc tröng vaên hoùa, ñeà taøi ñi tìm nhöõng moái lieân heä vaên hoùa giöõa chuû nhaân di chæ Phuø Myõ vôùi cö daân kim khí Ñoâng Nam Boä vaø Nam Trung Boä. Cho ñeán nay, di chæ Phuø Myõ laø ñaïi dieän duy nhaát cuûa haäu kyø ñoàng thau-sô kyø saét phaùt hieän naèm treân ñaát tænh Laâm Ñoàng. Trong caùc baøi baùo tröôùc kia, ngay caû trong luaän aùn Tieán syõ cuûa mình veà khaûo coå hoïc Laâm Ñoàng, chuùng toâi vaãn cho raèng di chæ Phuø Myõ thuoäc veà vuøng vaên hoùa khaûo coå Nam Taây Nguyeân, coù moái quan heä vôùi caùc khu vöïc laân caän. Khi thöïc hieän ñeà taøi naøy, coù ñieàu kieän tieáp xuùc nhieàu hôn vôùi di vaät khaûo coå ôû Ñoâng Nam boä, chuùng toâi coù moät quan ñieåm nhìn nhaän môùi. Roõ raøng khoâng theå phuû nhaän coù sö töông ñoàng roõ neùt giöõa kyõ thuaät ñuùc ñoàng ôû Phuø Myõ vaø Doác Chuøa, Böng Baïc. Phuø Myõ coøn laø moät trung taâm goám baøn xoa lôùn, coù theå töông ñöông veà qui moâ vôùi Suoái Linh, Caùi Vaïn. Ngoaøi ra, rìu ñaù, voøng tay, haït chuoãi Phuø Myõ cuõng gaàn guõi vôùi di vaät cuøng loaïi ôû Suoái Linh, Phöôùc Taân. Trong khi ñoù, neáu nhìn treân baûn ñoà ñòa hình thì Phuø Myõ – hay roäng hôn laø caùc huyeän Caùt Tieân, ÑaïTeh, Ñaï Huoai, töùc 3 huyeän cöïc nam cuû tænh Laâm Ñoàng – thuoäc veà Ñoâng Nam boä hôn laø gaén vôùi Taây Nguyeân. Caùt Tieân naèm ôû trung löu soâng Ñoàng Nai, naèm döôùi con ñeøo cuoái cuøng (Ñeøo Chuoái) cuûa Nam Taây Nguyeân, môû ñaàu cuûa khu vöïc baùn bình nguyeân Ñoâng Nam boä. Neáu coi Ñoâng Nam boä laø moät maët phaúng nghieâng thoaûi daàn töø taây sang ñoâng ra bieån thì Phuø Myõ naèm ôû rìa caïnh phía taây baéc, vôùi ñoäâ cao tuyeät ñoái 140m. Thöïc ra, khi nghieân cöùu veà caùc vaên hoùa khaûo coå, nhaát laø giai ñoaïn tieàn söû, chuùng ta khoâng neân quaù phuï thuoäc vaøo ñòa giôùi haønh chính ñòa phöông, thaäm chí bieân giôùi quoác gia. Vì theá, chuùng toâi cho raèng, di chæ Phuø Myõ thuoäc veà phöùc heä vaên hoùa kim khí löu vöïc Ñoàng Nai. Cö daân Phuø Myõ khoâng chæ chòu aûnh höôûng cuûa cö daân Ñoàng Nai maø hoï chính laø moät boä phaän caáu thaønh vaên hoùa löu vöïc Ñoàng Nai. Phaùt trieån xa hôn luaän ñieåm naøy, chuùng toâi nhaän ñònh, khu di tích Caùt Tieân cuõng naèm trong ñòa baøn phaân boá cuûa caùc boä laïc Ñoàng Nai thôøi tieàn söû, maø di chæ Phuø Myõ laø moät minh chöùng. Trong thôøi gian gaàn ñaây, caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ ñöa ra nhieàu kieán giaûi veà chuû nhaân khu di tích Caùt Tieân nhöng vaãn chöa coù söï thoáng nhaát. Töø naêm 2006, caùc nhaø khaûo coå ñaõ tìm thaáy daáu veát cö truù ôû Quaûng Ngaõi (Caùt Tieân) coù nieân ñaïi sôùm ñeán TK IV. Phaùt hieän nieân ñaïi môùi naøy höùa heïn coù theå ñöa ra giaû thuyeát laø chuû nhaân khu di tích Caùt Tieân chính laø haäu dueä cuûa cö daân löu vöïc soâng Ñoàng Nai thôøi ñaïi kim khí. Cö daân löu vöïc Ñoàng Nai, khi ñaït tôùi ñænh cao cuûa kyõ ngheä luyeän kim ñoàng - saét vôùi caùc di chæ Phuù Hoøa, Suoái Choàn, Gioàng Pheät, Doác Chuøa, ñaõ böôùc vaøo thôøi kyø vaên minh sô söû. Nhö nhieàu cö daân coå ôû phöông Nam, caùc boä laïc ôû löu vöïc Ñoàng Nai ñaõ lieân minh laïi, tieáp thu vaên hoùa Aán Ñoä vaø xaây döïng ôû ñaây moät Tieåu quoác. Tieåu quoác ñoù coù trung taâm ôû khu vöïc Xuaân Loäc – Bieân Hoøa vaø ñeán theá kyû VI – VII ñaõ xaây döïng Thaùnh ñòa toân giaùo ôû Caùt Tieân – Taân Phuù. Tuy nhieân, ñeå chöùng minh giaû thuyeát naøy, chuùng ta döùng tröôùc moät khoaûng troáng thôøi gian 5-6 theá kyû ñöùt ñoaïn. Tö lieäu bi kyù vaø thö tòch cuûa Ñoàng Nai thôøi sô söû cuõng raát hieám hoi. Vì vaäy chuùng toâi coi yù kieán neâu treân laø moät giaû thieát coâng taùc vaø seõ coøn tieáp tuïc ñi saâu vaøo vaán ñeà naøy trong moät dòp khaùc. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Traàn Vaên Baûo (2001), “KCH Laâm Ñoàng, tö lieäu, nhaän thöùc vaø vaán ñeà”, Luaän vaên Thaïc syõ, Tö lieäu Tröôøng Ñaïi hoïc Ñaø Laït. 2. Traàn Vaên Baûo (2004), “KCH Laâm Ñoàng, moät soá vaán ñeà maáu choát”, KCH, (6), tr. 49 - 64. 3. Traàn Vaên Baûo (2007), Khai quaät di chæ Phuø Myõ (Caùt Tieân, Laâm Ñoàng), Thoâng baùo khoa hoïc, Tröôøng ÑHÑL. tr 7-12 4. Traàn Vaên Baûo (2007), Baùo caùo khai quaät di chæ Phuø Myõ (Laâm Ñoàng), Tö lieäu Tröôøng Ñaïi hoïc Ñaø Laït. 5. Traàn Vaên Baûo (2008), Di chæ Phuø Myõ (Laâm Ñoàng), nhöõng moái lieân heä vaên hoùa, KCH, (1), tr.30 - 39. 6. Traàn Vaên Baûo (2008), “KCH tieàn – sô söû vaø Lòch söû Laâm Ñoàng, Luaän aùn Tieán syõ lòch söû. Thö vieän Quoác gia, Haø Noäi. 7. Traàn Vaên Baûo (2008), “ Töø vaên minh Ñoàng Nai tôùi Thaùnh ñòa Caùt Tieân. Kyû yeáu Hoäi nghò khoa hoïc veà di tích Caùt Tieân laàn thöù hai, Tö lieäu Sôû VH-DL-TT Laâm Ñoàng. 8. Hoaøng Xuaân Chinh (1998), "Thaùm saùt di chæ thôøi ñaïi kim khí ôû Phuø Myõ, Caùt Tieân (Laâm Ñoàng), NPHM... 1997, Nxb. KHXH, Haø Noäi, tr. 192-193. 9. Leâ Xuaân Dieäm, Phaïm Quang Sôn, Buøi Chí Hoaøng (1991), Khaûo coå Ñoàng Nai, Nxb. Ñoàng Nai. 10. Buøi Chí Hoaøng (chuû bieân) (2007), Baùo caùo khai quaät (laàn hai) di tích Phuø Myõ, Caùt Tieân, (Laâm Ñoàng) . Tö lieäu Vieän KHXH vuøng Nam Boä. 11. Nguyeãn Khaùnh Trung Kieân (2007), “ Khai quaät di tích KCH Phuø Myõ (Laâm Ñoàng) laàn thöù hai-naêm 2006”, KCH (4), tr. 12-14. 12. Nguyeãn Khaéc Söû, Nguyeãn Coâng Baèng (2003), "Ghi chuù veà tieàn - sô söû Khaùnh Hoaø döôùi aùnh saùng cuûa taøi lieäu môùi", KCH, (5). tr 3-15. 13. Nguyeãn Khaéc Söû (2007), KCH tieàn söû Taây Nguyeân. Nxb.Giaùo duïc, Haø Noäi. 14. Traàn Quyù Thònh, Trònh Sinh vaø nnk (2000), "Khai quaät di chæ Phuø Myõ, Caùt Tieân (Laâm Ñoàng)", NPHM... 1999, Nxb. KHXH, Haø Noäi. TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT ÑEÀ TAØI NCKH CAÁP BOÄ 2007 NHÖÕNG ÑIEÅM MÔÙI CUÛA ÑEÀ TAØI KH & CN CAÁP BOÄ Teân ñeà taøi: Di chæ khaûo coå hoïc Phuø Myõ (Caùt Tieân, Laâm Ñoàng)- nhöõng moái lieân heä vaên hoùa Maõ soá: B2007 – 14 – 19 Chuû nhieäm ñeà taøi: TS. Traàn Vaên Baûo Cô quan chuû trì ñeà taøi: Tröôøng Ñaïi hoïc Ñaø Laït Cô quan vaø caù nhaân phoái hôïp thöïc hieän: Vieän Khaûo coå hoïc Haø Noäi; Trung taâm NCKC taïi TP. Hoà Chí Minh. Thôøi gian thöïc hieän: Töø 7-2007 ñeán 12 – 2008 Nhöõng ñieåm môùi trong ñeà taøi coù theå öùng duïng trong nghieân cöùu vaø ñaøo taïo: 1. Ñeà taøi toång hôïp vaø trình baøy ñaày ñuû keát quaû 3 laàn khai quaät, ñaëc bieät laø caùc phaùt hieän môùi cuûa moãi laàn khai quaät, nhaèm cung caáp cho caùc nhaø nghieân cöùu thoâng tin chính xaùc veà di chæ khaûo coå hoïc Phuø Myõ 2. Ñeà taøi xaùc ñònh nhöõng ñaëc tröng cô baûn veà di tích, di vaät cuûa di chæ Phuø Myõ, töø ñoù laøm roõ noäi dung, tính chaát, nieân ñaïi, chuû nhaân vaø moái lieân heä vaên hoùa cuûa dö daân Phuø Myõ trong khu vöïc 3. Ñeà taøi ñaõ xaùc ñònh vò trí cuûa di chæ Phuø Myõ thuoäc veà khoâng gian phaân boá cuûa vaên hoùa kim khí löu vöïc soâng Ñoàng Nai, khaùc bieät vôùi cö daân ñoàng ñaïi ôû Taây Nguyeân noùi chung 4. Töø söï truøng laëp veà khoâng gian phaân boá, ñeà taøi cuõng ñaët ra giaû thuyeát khoa hoïc laø coù theå haäu dueä cuûa cö daân kim khí Ñoàng Nai, trong ñoù coù nhoùm cö daân Phuø Myõ laø chuû nhaân cuûa khu di tích Caùt Tieân. Cô quan chuû quaûn Chuû nhieäm ñeà taøi Traàn Vaên Baûo BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT Baùo caùo toång keát ñeà taøi khoa hoïc caáp Boä Teân ñeà taøi: DI CHÆ KHAÛO COÅ HOÏC PHUØ MYÕ (CAÙT TIEÂN, LAÂM ÑOÀNG) - NHÖÕNG MOÁI LIEÂN HEÄ VAÊN HOÙA Maõ soá: B2007 – 14 – 19 Chuû nhieäm ñeà taøi: TS. Traàn Vaên Baûo Ñaø laït - 2009 - Danh saùch nhöõng ngöôøi tham gia thöïc hieän ñeà taøi: 1. PGS.TS. Nguyeãn Khaéc Söû. Vieän Khaûo coå hoïc 2. TS. Traàn Quyù Thònh. Vieän Khaûo coå hoïc 3. TS. Buøi Vaên Lieâm. Vieän Khaûo coå hoïc 4. TS. Buøi Chí Hoaøng. Trung taâm NCKC (Vieän KHXH vuøng Nam Boä) 5. CN. Phan Thanh Toaøn. Vieän Khaûo coå hoïc 6. CN. Leâ Xuaân Höng. Tröôøng Ñaïi hoïc Ñaø Laït 7. Ths. Mai Minh Nhaät. Tröôøng Ñaïi hoïc Ñaø Laït - Caùc cô quan phoái hôïp chính 1. Vieän Khaûo coå hoïc Haø Noäi 2. Trung taâm NCKC (Vieän KHXH vuøng Nam Boä) MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU..................................................................................................... 1 CHÖÔNG MOÄT. DI CHÆ KHAÛO COÅ HOÏC PHUØ MYÕ QUA BA LAÀN KHAI QUAÄT....................... 5 1.1. Vaøi neùt veà ñòa baøn nghieân cöùu ............................................................ 5 1.2. Lòch söû phaùt hieän................................................................................. 7 1.3. Keát quaû khai quaät di chæ Phuø Myõ......................................................... 9 1.3.1. Cuoäc khai quaät laàn thöù nhaát (1998).................................................. 9 1.3.2. Cuoäc khai quaät laàn thöù hai (2006) ...................................................14 1.3.3. Cuoäc khai quaät laàn thöù ba (2007) ....................................................18 1.4. Nhaän xeùt ............................................................................................... 34 CHÖÔNG HAI. ÑAËC TRÖNG VAØ CAÙC MOÁI LIEÂN HEÄ VAÊN HOÙA CUÛA DI CHÆ PHUØ MYÕ ............................... 35 2.1. Veà ñaëc tröng vaên hoùa........................................................................... 35 2.1.1. Ñaëc tröng di tích .............................................................................35 2.1.2. Ñaëc tröng di vaät ...............................................................................38 2.1.3. Nieân ñaïi vaø chuû nhaân .......................................................................45 2.2. Di chæ Phuø myõ vaø nhöõng moái lieân heä vaên hoùa ................................... 50 2.2.1. Di chæ Phuø Myõ (Laâm Ñoàng) vôùi Taây Nguyeân ...................................50 2.2.2 Phuø Myõ (Laâm Ñoàng) vôùi Ñoâng Nam Boä vaø Nam Trung Boä ..............51 2.3. Nhaän xeùt ............................................................................................... 54 KEÁT LUAÄN ................................................................................................. 55 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO........................................................................... 58 PHUÏ LUÏC .................................................................................................... 59