Đề tài Điều kiện phát triển Doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam trong xu thế hội nhập hiện nay

Öp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, kho¶ng 95% doanh nghiÖp võa vµ nhá , ch­a kÓ ®Õn kho¶ng 110000 trang tr¹i gia ®×nh kinh doanh l©m ng­ nghiÖp ®Òu quy m« nhá. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh­ huy ®éng vèn trong x· héi, gi¶i quyÕt viÖc lµm , t¨ng s¶n phÈm , t¨ng ng©n s¸ch nhµ n­íc, t¨ng thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng d©n c­. Ch¼ng h¹n n¨m 2002,chØ tÝnh sè c¬ së s¶n xuÊt vµ dÞch vô d©n doanh (hÇu hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ) ®· chiÕm tû träng vèn ®Çu t­ x· héi lµ 24,5%, gi¶i quyÕt 93% sè n¬i lµm viÖc, t¹o ra 22% tæng s¶n phÈm c«ng nghiÖp, 44,3% GDP nép ng©n s¸ch nhµ n­íc víi tû träng 22%. HiÖn nay c¶ n­íc víi trªn 110 ngh×n trang tr¹i gia ®×nh ®· khai th¸c 600 ngh×n ha ®Êt trèng, ®åi träc ®­a vµo s¶n xuÊt n«ng, l©m , ng­ nghiÖp. ¦íc tÝnh sè trang tr¹i nµy huy ®éng kho¶ng 28000 tû ®ång vèn, b×nh qu©n mçi n¨m s¶n xuÊt ®­îc gÇn 14000 tû ®ång gi¸ trÞ n«ng s¶n hµng ho¸, chiÕm 12% tæng gi¸ trÞ toµn ngµnh n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, thùc tr¹ng chung cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá n­íc ta lµ nh÷ng c¸i khã kh¨n, h¹n chÕ, v­íng m¾c mµ tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang ph¶i ®­¬ng ®Çu cã thÓ ®­îc kh¸i qu¸t nh­ sau: -VÒ c¸c quan ®iÓm vµ chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch: Tr­íc ®©y, nhËn thøc vÒ vai trß vµ tÇm quan träng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ch­a râ rµng, dÉn tíi sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn mang tÝnh tù ph¸t, ch­a cã ®Þnh h­íng vµ hç trî tõ phÝa nhµ n­íc. T×nh h×nh ®· thay ®æi cïng víi viÖc chÝnh phñ c«ng nhËn tÇm quan träng trong viÖc ph¸t triÓn hÕt tiÒm n¨ng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i ®¹i héi §¶ng VIII vµ gÇn ®©y lµ c«ng v¨n sè 681/CP-KTN cña chÝnh phñ ®· ®­a ra tiªu chÝ x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ giao bé kÕ ho¹nh vµ ®Çu t­ lµm ®Çu mèi chñ tr× phèi hîp cïng víi c¸c bé, ngµnh vµ c¸c ®Þa ph­¬ng tiÕp tôc nghiªn cøu hoµn chØnh dù th¶o ®Þnh h­íng chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. §©y lµ b­íc tiÕn lín trong thùc hiÖn chñ tr­¬ng vµ kÕ ho¹ch cña §¶ng vµ chÝnh phñ vÒ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. -Vèn vµ tÝn dông: §Ó ®¸p øng nhu cÇu tÝn dông cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vay vèn chñ yÕu tõ c¸c tæ chøc phi tµi chÝnh, th«ng th­êng tõ b¹n bÌ, tõ ng­êi th©n nhiÒu víi møc l·i suÊt vay kh«ng chÝnh thøc gÊp 3 ®Õn 6 lÇn l·i suÊt ng©n hµng. Mét phÇn do c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá khã cã thÓ vay ®­îc c¸c kho¶n tÝn dông ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n cña c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông chÝnh thøc kh¸c. MÆt kh¸c, nh÷ng kho¶n vay cã b¶o ®¶m hiÕm khi dµnh cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nguyªn nh©n chÝnh lµ c¸c thñ tôc tÝn dông ng¾n, trung vµ dµi h¹n cña c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông chÝnh thøc rÊt phøc t¹p, dÉn ®Õn chi phÝ giao dÞch cao, lµm cho nh÷ng kho¶n tin dông nµy trë nªn qu¸ tèn kÐm ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá. H¬n n÷a ng©n hµng kh«ng muèn cho doanh nghiÖp võa vµ nhá vay v× cho doanh nghiÖp võa vµ nhá vay mét kho¶n kh«ng lín nh­ng móc ®é phøc t¹p cã thÓ lín h¬n hoÆc b»ng cho mét doanh nghiÖp lín vay. Nguyªn nh©n lµ do ¸p dông cïng mét thñ tôc cho vay mµ kh«ng ph©n biÖt quy m« doanh nghiÖp nhá hay lín víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c kho¶n vay ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ngoµi quèc doanh khã kh¨n h¬n vµ mang l¹i Ýt lîi nhuËn h¬n so víi yªu cÇu ph¶i ký quü. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng quy chÕ vµ viÖc ký quü vµ c¸c dù ¸n ®Çu t­ qu¸ cøng nh¾c lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc khi muèn vay tÝn dông tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, trong khi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá l¹i ®­îc miÔn ký quü. - §Êt ®ai: §Êt ®ai cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn thiÕu. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ®­îc cÊp quyÒn sö dông ®Êt hoÆc hä gÆp khã kh¨n khi thuª ®Êt lµm trô së vµ nhµ m¸y. Nguyªn nh©n lµ c¸c thñ tôc ®Ó ®­îc cÊp quyÒn sö dông ®Êt lµ kh«ng râ rµng vµ th­êng kh«ng c«ng nhËn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. §Æc biÖt trong tr­êng hîp ®Êt c«ng nghiÖp, c¸c quyÒn b¸n, mua , chuyÓn nh­îng vµ cÇm cè, quyÒn sö dông ®Êt ®Ó ký‎ quü vÉn cßn ch­a ®­îc chÊp nhËn. Trong cuéc ®iÒu tra 452 dù ¸n ®Çu t­ míi n¨m 1997 chØ cã 17 dù ¸n thuéc khu vùc t­ nh©n. Còng do nh÷ng khã kh¨n trong viÖc chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt hîp ph¸p, nªn cßn tån t¹i mét thÞ tr­êng ®Êt ®ai ®¸ng kÓ ho¹t ®éng kh«ng chÝnh thøc vµ bÊt hîp ph¸p. - C«ng nghÖ: Theo ®¸nh gi¸ th× phÇn lín c¸c c«ng nghÖ do c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá sö dông lµ l¹c hËu. Lý‎ do xuÊt ph¸t tõ viÖc vèn ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá rÊt thÊp so víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, h¬n n÷a c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®­îc x¸c ®Þnh víi tiªu chÝ vÒ vèn t­¬ng ®èi thÊp. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá còng rÊt khã cã vay ®­îc mét kho¶n tÝn dông trung vµ dµi h¹n cÇn thiÕt ®Ó ®Çu t­ n©ng cÊp c«ng nghÖ. Bªn c¹nh ®ã, viÖc nhËp khÈu m¸y mãc vµ thiÕt bÞ bÞ ®¸nh thuÕ víi møc thuÕ suÊt cao, trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi l¹i ®­îc miÔn trõ. So víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, doanh nghiÖp võa vµ nhá rÊt khã tiÕp cËn víi thÞ tr­êng c«ng nghÖ, mÊy mäc vµ thiÕt bÞ quèc tÕ do thiÕu nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng nµy, hä còng khã tiÕp cËn nh÷ng dÞch vô t­ vÊn vµ hç trî hä trong viÖc x¸c ®Þnh c«ng nghÖ thÝch hîp vµ hiÖu qu¶, gióp hä c¶i tiÕn s¶n xuÊt vµ n©ng cao søc c¹nh tranh. - Søc c¹nh tranh vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng thÕ giíi: Søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vÉn cßn ë møc thÊp. Nh÷ng s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i c¹nh tranh víi mét sè l­îng lín c¸c hµng ho¸ nhËp lËu víi gi¸ rÎ h¬n. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ nguyªn nh©n lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá khã cã thÓ tiÕp cËn ®­îc víi c¸c thÞ tr­êng thÕ giíi do nh÷ng h¹n chÕ vÒ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. NghÞ ®Þnh 57/CP gÇn ®©y míi cho phÐp tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®­îc nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu trong ph¹m vi kinh doanh ®· ®¨ng ký‎ mµ kh«ng ®ßi hái giÊy phÐp nhËp khÈu, xuÊt khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp më réng h­íng tiÕp cËn víi thÞ tr­êng thÕ giíi. ChÊt l­îng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th­êng thÊp h¬n so víi c¸c hµng nhËp khÈu v× tr×nh ®é kü thuËt thÊp, kü n¨ng qu¶n lý kÐm do kh«ng ®­îc ®µo t¹o vµ thiÕu kinh nghiÖm qu¶n lý‎ hiÖn ®¹i. H¬n n÷a th«ng tin vÒ thÞ tr­êng quèc tÕ cßn h¹n chÕ dÉn tíi søc c¹nh tranh kÐm vµ bá lì nhiÒu c¬ héi kinh doanh. -Søc c¹nh tranh gi¶m trªn thÞ tr­êng trong n­íc: C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gÆp khã kh¨n do nh÷ng thñ tôc vµ ®iÒu kiÖn c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng ë thÞ tr­êng trong n­íc. Lý do xuÊt ph¸t tõ viÖc b¶n quyÒn vµ c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ kh¸c ch­a ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm tóc do ®ã nh÷ng hµng gi¶, hµng nh¸i cßn phæ biÕn. C¬ së h¹ t©ng s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cßn yÕu kÐm còng lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ngay trªn thÞ tr­êng trong n­íc. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®«i khi l¹i ë thÕ yÕu do sù ®éc quyÒn cña mét sè doanh nghiÖp lín mµ kh«ng bÞ c¶n trë bëi luËt c¹nh tranh. Bªn c¹nh ®ã sè l­îng c¸c trung t©m t­ vÊn vµ hç trî cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn ch­a ®ñ. - Kü n¨ng ®µo t¹o vµ qu¶n lý‎: Kü n¨ng chuyªn m«n vµ qu¶n lý‎ trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn rÊt thÊp do nÒn kinh tÕ ®ang trong thêi kú chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, tuy nhiªn kinh nghiÖm qu¶n lý theo ®Þnh h­íng thÞ tr­êng hiÖn ®¹i vÉn cßn thiÕu. Ch­a cã sù hç trî tµi chÝnh cña nhµ n­íc trong viÖc ®µo t¹o c«ng nh©n cho c¸c doanh nghiÖp. C¸c tr­êng ®µo t¹o qu¶n lý‎ kinh doanh, qu¶n lý vµ ph¸p luËt thiªn h¼n vÒ viÖc tiÕp cËn lý thuyÕt h¬n lµ thùc hµnh. - T×nh h×nh c«ng nî : Mét hiÖn t­îng hiÖn nay lµ nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá b¸n hµng cho tr¶ chËm rÊt nhiÒu nh­ng khã thu håi vèn. T×nh tr¹ng nî nÇn “ d©y d­a” khã ®ßi vµ chiÕm dông vèn lÉn nhau lan réng d©y chuyÒn gi÷a c¸c doanh nghiÖp – Gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi c¸c ®¹i lý vµ tiÓu th­¬ng ®ang lµ mét c¨n bÖnh trÇm kha, ngµy cµng nghiªm träng. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ngµy nay ®ang ®øng tr­íc nçi lo ©u:cÇn ph¶i më réng hÖ thèng ph©n phèi, ®Èy m¹nh tiªu thô s¶n phÈm – nh­ng nî ph¶i thu ngµy cµng cao vµ nî khã ®ßi còng ngµy cµng lýín theo. Theo mét cuéc kh¶o s¸t vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña 300 doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cña Côc thuÕ TPHCM ®· ph¸t hiÖn nhiÒu con sè ¶o, cã 250 doanh nghiÖp b¸o c¸o t×nh tr¹ng tµi chÝnh lµ cã vèn ®iÒu lÖ ©m, thËm chÝ cã doanh nghiÖp trong sè nµy ©m h¬n 30 lÇn mµ vÉn ho¹t ®éng. Còng theo Côc thuÕ TPHCM, qua ®ît ®¨ng ký‎ l¹i c¸c doanh nghiÖp th× cã ®Õn 1170 doanh nghiÖp kh«ng ®Õn ®¨ng ký‎ thuéc d¹ng chê gi¶i thÓ hay cè t×nh kh«ng kª khai, 750 doanh nghiÖp ®­îc cÊp giÊy phÐp nh­ng kh«ng râ trô së ë ®©u, cßn ho¹t ®éng hay ®· ngõng ho¹t ®éng ( Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè 45 ngµy 5/6/1999) II-§iÒu kiÖn ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay. 1-Doanh nghiÖp võa vµ nhá víi xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ cã vai trß tÝch cùc trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña mäi quèc gia trªn thÕ giíi, ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ mét ngo¹i lÖ. Theo sè liÖu thèng kª vµo ®Çu n¨m 2002, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam ho¹t ®éng trong nhiÒu lÜnh vùc,víi c¬ cÊu tû lÖ cña c¸c lo¹i h×nh nh­ sau:35,4% thuéc ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, gÇn 10% trong lÜnh vùc x©y dùng, 4,4% ngµnh kh¸ch s¹n vµ nhµ hµng, 3,3% ngµnh vËn t¶i vµ kho b·i, 2,1% ngµnh kinh doanh bÊt ®éng s¶n vµ dÞch vô t­ vÊn, 1,2% ngµnh khai th¸c má, vµ c¸c ngµnh kh¸c chØ cã d­íi 1%. §iÒu nµy cho thÊy sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam , nã ®ang cã vÞ trÝ, vai trß quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ cña n­íc ta. MÆc dï cã sù ph¸t triÓn ngµy mét m¹nh mÏ,vai trß ®èi víi nÒn kinh tÕ ngµy mét t¨ng,nh­ng trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam hiÖn ®ang ®øng tr­íc mh÷ng c¬ héi rÊt línvµ còng ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc khã kh¨n kh«ng nhá. *Nh÷ng c¬ héi: -C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn trong mét m«i tr­êng ph¸p lý, c¬ chÕ ®ang ®­îc tÝch cùc hoµn thiÖn theo h­íng th«ng tho¸ng, gia t¨ng nhiÒu ­u ®·i. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam phÇn nµo ®· kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi sö ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i trong kinh doanh quèc tÕ nh­ c¸c doanh nghiÖp lín cña nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®­îc h­ëng nh÷ng hç trî cô thÓ vÒ c¶i tiÕn qu¸ tr×nh chÕ t¸c, qu¶n lý kinh doanh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt thñ c«ng th«ng qua dù ¸n “nghiªn cøu ph¸t triÓn ngµnh thñ c«ng phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ ë n«ng th«n ViÖt Nam “do bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n cïng c¬ quan hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n (JICA) thùc hiÖn…. -C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· b­íc ®Çu t¹o dùng ®­îc thÕ vµ lùc ttrong kinh doanh néi ®Þa vµ tong b­íc tham gia vµo thÞ tr­êng quèc tÕ, thu hót ®Çu t­ vèn vµ c«ng nghÖ cña n­íc ngoµi. GÇn ®©y, ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét quèc gia cã m«i tr­êng kinh doanh an toµn nhÊt á ch©u ¸, ®©y lµ c¬ héi rÊt lín cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ViÖt Nam hîp t¸c víi n­íc ngoµi. *Nh÷ng tån t¹i vµ th¸ch thøc: -C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th­êng ph¶i vay vèn chñ yÕu tíi 80% tõ c¸c tæ chøc phi tµi chÝnh,c¸c th©n nh©n vµ b¹n bÌ chØ cã 20% tÝn dông lµ vay tõ ng©n hµng. §«i khi, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i tr¶ cho c¸c chñ nî phi tµi chÝnh c¸c kho¶n l·i suÊt cao h¬n tõ 3 ®Õn 6 lÇn so víi l·i suÊt chÝnh thøc. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do doanh nghiÖp võa vµ nhá gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn c¸c khoÈ tÝn dông ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n tõ c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông chÝnh thøc kh¸c. ngoµi ra, c¸c kho¶n vay cã b¶o l·nh rÊt hiÕm khi ®­îc dµnh cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ ®Çu t­ vµo khu vùc c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá bÞ h¹n chÕ rÊt nhiÒu. -C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn thiÕu ®Êt ®Ó lµm mÆt b»ng s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc xin cÊp ®Êt hoÆc thuª ®Êt ®Ó lµm trô së x©y dung nhµ m¸y gÆp nhiÒu v­íng m¾c. -HiÖn nay phÇn lín c¸c c«ng nghÖ do c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam ®ang sö dông ®· trë nªn l¹c hËu tõ 1-2 thÕ hÖ. -C¸c kü n¨ng vµ nghiÖp vô qu¶n lý còng nh­ tay nghÒ cña lùc l­îng lao ®éng thuéc c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam cßn thÊp so víi yªu cÇu hiÖn nay. -Søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam ngay trªn thÞ tr­êng néi ®Þa còng bÞ suy gi¶m do ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng th«ng lÖ vµ ®iÒu kiÖn c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng. -Kh¶ n¨ng xóc tiÕn th­¬ng m¹i tiÕp cËn víi thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam cßn nhiÒu khã kh¨n. ViÖc tiÕp cËn víi th«ng tin vÒ v¨n b¶n, ph¸p luËt, thÞ tr­êng, tiÕn bé c«ng nghÖ….. cßn nhiÒu h¹n chÕ. Khi ¸p dông hiÖp ®Þnh GATT/WTO (tõ cuèi thang 9-2003), sÏ lµ mét khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam, bëi ®©y lµ mét hiÖp ®Þnh kh¸ phøc t¹p, mµ c¸c n­íc ®Òu ph¶i dµnh thêi gian dµi míi cã thÓ t¹o thuËn lîi cho m×nh. 2-§iÒu kiÖn ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. 2.1-Kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam . 2.1.1-ThÞ tr­êng trong n­íc. N­íc ta cã thÞ tr­êng lín cña h¬n 80 triÖu d©n víi møc ®é yªu cÇu vÒ chÊt l­îng hµng ho¸ dÞch vô ch­a cao, nhÊt lµ ë n«ng th«n, n¬i c­ tró cña kho¶ng h¬n 80% d©n sè cña c¶ n­íc. §ã lµ thÞ tr­êng tiÒm n¨ng rÊt lín cho khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tuy nhiªn, hiÖn t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam ®ang bÞ ¶nh h­ëng rÊt lín cña hµng ho¸ nhËp lËu qua biªn giíi c¶ trªn biÓn lÉn tr©n ®Êt liÒn. N¹n nhËp lËu hµng hãa, nhÊt lµ hµng ho¸ tiªu dïng, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá v× ®ã lµ thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp lín, doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng ®ñ lùc ®Ó h¹ gi¸ hµng nh»m c¹nh tranh víi hàng nhËp lËu trong mét thêi gian ng¾n ®Ó giµnh l¹i thÞ tr­êng. MÆt kh¸c kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam cßn rÊt yÕu do nhiÒu nguyªn nh©n, do c¶ c«ng nghÖ, thiÕt bÞ l¹c hËu lÉn tr×nh ®é qu¶n lý vµ kinh doanh trªn th­¬ng tr­êng cña ta cßn rÊt h¹n chÕ. Nh÷ng khã kh¨n vÒ tiÕp cËn thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá thÓ hiÖn chñ yÕu trªn c¸c khÝa c¹nh ph¸t triÓn më réng thÞ tr­êng, th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, c¸c rµo c¶n ®èi víi th­¬ng m¹i vµ thÞ tr­êng. Trªn ph¹m vi thÞ tr­êng trong n­íc, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th­êng gÆp khã kh¨n trong kh©u tiÕp thÞ, chñ yÕu lµ do chÊt l­îng s¶n phÈm vµ dÞch vô cña hä cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ kü n¨ng tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o ch­a tèt. H­íng ®i cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong thÞ tr­êng néi ®Þa ®ã lµ: -T×m h­íng tiÕp cËn ®­îc víi c¸c nguån vèn tÝn dông, vèn ®Çu t­, tõ ®ã thùc hiÖn ®æi míi c«ng nghÖ n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó c¹nh tranh tèt h¬n so víi hµng ngo¹i nhËp. -TÝch cùc thu thËp nh÷ng th«ng tin vµ sö lý nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng nh»m ph¸t hiÖn nh÷ng nhu cÇu vµ ®¸p øng mét c¸ch nhanh chãng nhÊt. TËp trung chñ yÕu vµo thÞ tr­êng n«ng th«n n¬i tËp trung phÇn lín d©n sè cña c¶ n­íc. -Nhµ n­íc ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó chèng hµng lËu vµ hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng b×nh ®¼ng so víi c¸c doanh nghiÖp lín, xo¸ bá rµo c¶n th­¬ng m¹i vµ thÞ tr­êng. 2.1.2- ThÞ tr­êng quèc tÕ. Trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. Tõ nh÷ng khã kh¨n néi t¹i nh­ tr×nh ®é c«ng nghÖ, thiÕt bÞ l¹c hËu, n¨ng lùc tr×nh ®é qu¶n lý yÕu kÐm, sù h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh, nh÷ng vøng m¾c vÒ rµo c¶n thuÕ quan vµ phi thuÕ quan tíi s¶n phÈm xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. DÉn ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh yÕu kÐm cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trªn thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ViÖt Nam rÊt khã ®Ó c¹nh tranh ®­îc víi c¸c c«ng ty lín, c¸c “®¹i gia” , nh÷ng tËp ®oµn kinh doanh xuyªn quèc gia ®ang thèng lÜnh nh÷ng thÞ tr­êng lín, víi nh÷ng s¶n phÈm chñ yÕu ®· thµnh danh khã cã thÓ thay thÕ, phôc vô nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n cña ®êi sèng kinh tÕ – x· héi céng ®ång. Tuy nhiªn, trong x· héi hiÖn ®¹i nhu cÇu tiªu dïng ngµy cµng gia t¨ng vÒ l­îng, ®a d¹ng ho¸ vÒ c¬ cÊu chñng lo¹i. Hµng ngµn mÆt hµng míi nhanh chãng xuÊt hiÖn vµ còng nhanh chãng ®­îc thay thÕ . H¬n n÷a, trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ tù do ho¸ kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cïng víi xu thÕ gia t¨ng tæng thu nhËp cña d©n c­ nãi chung, còng ®ång thêi cã xu h­íng gia t¨ng chªnh lÖch møc sèng, chªnh lÖch nhu cÇu vµ møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­, kh¸ch hµng, ng­êi tiªu dïng gi÷a c¸c n­íc, c¸c khu vùc vµ ngay trong mét ®Þa ph­¬ng. NghÜa lµ nã lu«n lu«n cã sù vËn ®éng biÕn ®æi kh«ng cã sù “bao s©n” ®éc quyÒn tõ A ®Õn Z cña bÊt kú mét c«ng ty, doanh nghiÖp thËm chÝ mét tËp ®oµn kinh doanh dï lín vµ ®a d¹ng ®Õn ®©u. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam vÉn lu«n cã c¬ héi ra nhËp s©n ch¬i chung th«ng qua “thÞ tr­êng ngh¸ch” ®Ó “lÊp chç trèng thÞ tr­êng” hoÆc hîp t¸c hay c¹nh tranh trùc tiÕp b»ng c¸c s¶n phÈm thay thÕ rÎ h¬n, tèt h¬n, ®éc ®¸o h¬n, thuËn tiÖn h¬n… so víi c¸c ®èi thñ. 2.2-N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam. N¨m 2003 ViÖt Nam ra nhËp AFTA vµ ®ang trªn ®­êng héi nhËp quèc tÕ, sù c¹nh tranh sÏ ra t¨ng lªn rÊt nhiÒu do b·i bá hµng rµo thuÕ quan víi c¸c s¶n phÈm n­íc ngoµi ®ã lµ lý do khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i x©y dùng cho m×nh c¸c chiÕn l­îc c¹nh tranh thÝch hîp ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn. VËy chiÕn l­îc c¹nh tranh thÝch hîp lµ g×? §ã lµ chiÕn l­îc c¹nh tranh dùa trªn lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Lîi thÕ c¹nh tranh cã thÓ cã ®­îc tõ hai nguån, nã cã thÓ cã ®­îc do doanh nghiÖp cã chi phÝ thÊp nhÊt trong ngµnh hoÆc do nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô cã kh¸c biÖt lín so víi ®èi thñ c¹nh tranh. 2.2.1-ChiÕn l­îc gi¶m chi phÝ cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Mét doanh nghiÖp cã chi phÝ thÊp nhÊt cã thÓ b¸n víi gi¸ thÊp nhÊt nh­ng vÉn thu ®­îc l¬Þ nhuËn vµ cã thÓ b¸n thÊp h¬n gi¸ cña ®èi thñ c¹nh tranh nh­ng vÉn cã thÓ ®¹t ®­îc lîi nhuËn t­¬ng ®­¬ng. Trong tr­êng hîp nµy th× t×nh h×nh c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ trë nªn gay g¾t doanh nghiÖp nµo cã møc tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ nhiÒu nhÊt sÏ giµnh phÇn lîi thÕ. Nh­ng ®Ó thµnh c«ng víi chiÕn l­îc dÉn ®Çu vÒ chi phÝ th× tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng, môc tiªu chñ yÕu ®Òu ph¶i h­íng tíi môc tiªu chung lµ gi¶m chi phÝ, ®Ó gi¶m chi phÝ c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng sau: -Chøc n¨ng tiÕp thÞ: ChiÕn l­îc dÉn ®Çu víi chi chÝ thÊp nhÊt th­êng ¸p dông chiÕn l­îc tiÕp thÞ kh«ng ph©n biÖt. Doanh nghiÖp kh«ng quan t©m ®Õn sù kh¸c nhau gi÷a c¸c ph©n khóc thÞ tr­êng, chØ cÇn ®­a ra mét lo¹i s¶n phÈm dïng chung cho mäi kh¸ch hµng víi nhu cÇu t­¬ng ®èi ®ång nhÊt víi nhau. Doanh nghiÖp ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ph©n phèi ®¹i chóng vµ qu¶ng c¸o quy m« ®¹i trµ. Lîi thÕ næi bËt cña c¸ch nµy lµ t¸c dông lµm gi¶m chi phÝ trªn tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm. -Chøc n¨ng s¶n xuÊt: S¶n xuÊt lµ chøc n¨ng g¾n liÒn víi chÕ t¹o s¶n phÈm, mét trong lÜnh vùc ho¹t ®éng chÝnh cña doanh nghiÖp. ViÖc lùa chän cÊu tróc s¶n phÈm phï hîp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp lµ gióp gi¶m thiÓu chi phÝ ë møc thÊp nhÊt. -Chøc n¨ng qu¶n lý vËt t­: Chøc n¨ng qu¶n ký vËt t­ ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong nhiÒu doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó ®¹t vÞ thÕ chi phÝ thÊp. Theo c¸c chuyªn gia th× ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng nµy doanh nghiÖp phØa biÕt c¸ch hîp nhÊt ba chøc n¨ng thu mua, ho¹ch ®Þnh – kiÓm so¸t s¶n xuÊt vµ ph©n phèi. Mét trong nh÷ng kü thuËt ®Æc biÖt gióp gi¶m chi phÝ qu¶n lý vËt t­ lµ hÖ thèng tå kho võa ®óng lóc ký hiªu lµ JIT (Just in time). -C¸c chøc n¨ng kh¸c vµ viÖc c¾t giÈm c¸c chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt: §Çu t­ thiÕt bÞ hiÖn ®¹i ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ tiÕt kiÖm møc tiªu hao vËt t­ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. Bªn c¹nh ®ã doanh nghiÖp cã thÓ gi¶m chi phÝ b»ng c¸ch c¾t gi¶m chi phÝ vÒ ®iÖn, n­íc, chi phÝ v¨n phßng phÈm, chi phÝ ®i l¹i…®«i khi sè tiÒn ®ã l¹i lµ rÊt lín. 2.2.2-Thùc hiÖn kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm, dÞch vô so víi ®èi thñ c¹nh tranh. Kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm lµ mét chÝnh s¸ch cña doanh nghiÖp dùa vµo viÖc lµm cho c¸c s¶n phÈm cña m×nh kh¸c ng­êi, nh»m ph©n biÖt chóng víi c¸c s¶n phÈm cñ ®èi thñ c¹nh tranh. ChÝnh s¸ch nµy cho phÐp: -H­íng viÖc mua cña ng­êi tiªu dïng ®Õn víi c¸c s¶n phÈm cua doanh nghiÖp, nhê vµo h×nh ¶nh vÒ nh·n m¸c ho¨c c¸c ®Æc tÝnh riªng biÖt vÒ s¶n phÈm cña m×nh. -KhuyÕn khÝch ng­êi tiªu dïng mua s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, khi so s¸nh nh÷ng hÊp dÉn ®Æc biÖt, mµ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c kh«ng cã. Gi¶m bít sù c¹nh tranh nhê g¹t bá nh÷nh kh¶ n¨ng so s¸nh trùc tiÕp gi÷a c¸c s¶n phÈm kh«ng cßn lµ gièng hÖt nhau n÷a trªn thÞ tr­êng. -Cã thÓ gióp doanh nghiÖp tõ ho¹t ®éng trong thÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o sang ho¹t ®éng trong thÞ tr­êng ®éc quyÒn, do vËy cã thÓ b¸n hµng víi gi¸ cao (gi¸ ®éc quyÒn) vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng sinh lîi cao. Kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm cã thÓ d­îc thùc hiÖn theo nh÷ng ph­¬ng ph¸p (hay kü thuËt) thay ®æi sau ®©y: -Nh÷ng ®Æc tr­ng kü thuËt cña s¶n phÈm: sù vËn hµnh tèt, ch¾c ch¾n, thêi gian sèng, an toµn, kÝch cì, träng l­îng, thÈm mü,….. -KiÓu bao gãi, vËn chuyÓn, ph©n phèi. -Tæng thÓ c¸c dÞch vô ®­îc ®­a ra khi b¸n hoÆc sau khi b¸n: tÝn dông, b¶o hµnh, thêi h¹n giao hµng, l¾p ®Æt, trî gióp kü thuËt,…. -Qu¶ng c¸o kÌm theo: t¹o ra sù t­¬ng ph¶n vÒ h×nh ¶nh s¶n phÈm hay m¸c cña s¶n phÈm vµ cña ®èi thñ c¹nh tranh. 2.3-§µo t¹o nguån nh©n lùc cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nguån nh©n lùc lu«n lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng trong sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay ®Ó ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá mét c¸ch hiÖu qu¶ ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã mét ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý cã tr×nh ®é n¨ng lùc, c«ng nh©n lao ®éng lµnh nghÒ. Trong khi ®ã thùc tr¹ng nguån nh©n lùc cña n­íc ta, víi h¬n 80 triÖu d©n, lµ mét n­íc cã d©n sè trÎ ®iÒu nµy chøng tá n­íc ta cã mét ®éi ngò lao ®éng hïng hËu. §éi ngò lao ®éng cña n­íc ta cã nh­ng ­u nh­îc ®iÓm sau: +¦u ®iÓm: ®éi ngò nh©n c«ng lao ®éng ®«ng, gi¸ thuª lao ®éng rÎ, ng­êi lao ®éng cÇn cï chÞu khã, kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh… +Nh­îc ®iÓm: hÇu hÕt lao ®éng ë n­íc ta xuÊt th©n tõ n«ng th«n nªn ch­a ®­îc ®µo t¹o, tr×nh ®é tay nghÒ cßn h¹n chÕ ch­a tiÕp cËn víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, dÉn tíi n¨ng suÊt lao ®éng thÊp…. Tr­íc t×nh h×nh ®ã ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. *§µo t¹o c¸n bé qu¶n lý: t¹i c¸c tr­êng líp kinh tÕ, tµi chÝnh, th­¬ng m¹i, qu¶n trÞ kinh doanh, h×nh thøc ®µo t¹o nh­ sau: -§èi víi nh÷ng ng­êi khëi sù doanh nghiÖp: tæ chøc c¸c kho¸ tËp huÊn vµ ®µo t¹o c¬ b¶n vÒ kiÕn thøc kinh doanh, vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn, thñ tôc vµ c¬ héi cÇn thiÕt cho viÖc h×nh thµnh doanh nghiÖp míi. -§èi víi c¸c doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng: tæ chøc c¸c kho¸ häc víi nhiÒu chuyªn ®Ò kh¸c nhauvÒ qu¶n trÞ kinh doanh nh­ marketing, huy ®éng qu¶n trÞ c¸c nguån tiÒm n¨ng (vèn, nh©n lùc, kü thuËt c«ng nghÖ, vËt t­…), qu¶n ttrÞ s¶n xuÊt, qu¶n trÞ tµi chÝnh, kÕ to¸n, kiÓm to¸n….. *§µo t¹o c«ng nh©n lao ®éng: t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng, trung häc chuyªn nghiÖp, c¸c trung t©m h­íng nghiÖp, trung t©m d¹y nghÒ…, h×nh thøc ®µo t¹o nh­ sau: -§èi víi c¸c häc viªn häc nghÒ: cung cÊp cho hä nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ nghÒ mµ hä lùa chän, tæ chøc ®i tham quan häc hái kinh nghiÖm t¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt, tæ chøc cho häc viªn thùc hµnh… -§èi víi c«ng nh©n ®ang lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp: tæ chøc c¸c kho¸ häc n©ng cao tay nghÒ cho c«ng nh©n, tæ chøc c¸c héi thi tay nghÒ giái… 2.4-C¸c chÝnh s¸ch hç trî cña nhµ n­íc. Nhµ n­íc ®ang cã dù ®Þnh mét lo¹t c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî doanh nghiÖp vÒ ®µo t¹o nguån nh©n lùc, xóc tiÕn xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. HiÖn t¹i nhµ n­íc sÏ xem xÐt viÖc thµnh lËp Quü b¶o l·nh tÝn dông cho doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó c¸c doanh nghiÖp nµy cã nhiÒu c¬ héi tiÕp cËn nguån vèn tÝn dông trong ®iÒu kiÖn h¹n chÐ vÒ tµi s¶n thuÕ chÊp cÇm cè. Nhµ n­íc chñ tr­¬ng khuyÕn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¨ng c­êng xuÊt khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp liªn kÕt hîp t¸c víi n­íc ngoµi, më réng thÞ tr­êng. Th«ng qua tr­¬ng tr×nh xóc tiÕn xuÊt khÈu nhµ n­íc sÏ hç trî chi phÝ cho c¸c doanh nghiÖp kh¶o s¸t, häc tËp, trao ®æi hîp t¸c, tham dù héi trî triÓn l·m giíi thiÖu s¶n phÈm vµ t×m hiÓu thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Ngoµi ra, c¸c Bé, ngµnh còng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tham gia tÝch cùc vµo c¸c ch­¬ng tr×nh xuÊt khÈu cña nhµ n­íc. C¸c h×nh thøc trî gióp ®Çu t­ tõ phÝa nhµ n­íc ®èi víi khèi doanh nghiÖp nµy còng sÏ t¨ng c­êng th«ng qua c¸c biÖn ph¸p tµi chÝnh, tÝn dông, ¸p dông trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ vµ mét sè lÜnh vùc cô thÓ nh­ ngµnh nghÒ truyÒn thèng vµ t¹i mét sè ®Þa bµn ­u tiªn. Nhµ n­íc còng yªu cÇu c¸c ®Þa ph­¬ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã mÆt b»ng s¶n xuÊt phï hîp, dµnh quü ®Êt cho viÖc x©y dung c¾c khu, côm c«ng nghiÖp cho khèi doanh nghiÖp nµy. §ång thêi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá còng lµ ®èi t­îng ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i trong viÖc thuª ®Êt vµ c¸c quyÒn kh¸c vÒ sö dông ®Êt theo quy ®Þnh chung cña ph¸p luËt trong lÜnh vùc nµy. Nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, nhµ n­íc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc ®Êu thÇu phô c«ng nghiÖp ®Ó thóc ®Èy chuyÓn giao c«ng nghÖ, më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm. Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu gi¶i ph¸p kh¸c còng ®­îc ¸p dông ®Ó trî gióp khèi doanh nghiÖp nµy trong më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm nh­ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó khèi doanh nghiÖp nµy tham gia cung cÊp hµng ho¸ theo kÕ ho¹ch mua s¾m tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp tiÕp cËn nguån th«ng tin vÒ thÞ tr­êng gi¸ c¶. Nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña nhµ n­íc liªn quan tíi khu vùc doanh nghiÖp t­ nh©n nãi chung trong ®ã cã khèi doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang ngµy trë nªn minh b¹ch vµ th«ng tho¸ng, ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi cña LuËt doanh nghiÖp n¨m 1999. §iÒu nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong thêi gian gÇn ®©y. N¨m 2003 ®· ®¸nh dÊu sù lín m¹nh v­ît tréi cña khèi doanh nghiÖp võa vµ nhá. Con sè doanh nghiÖp võa vµ nhá ®¨ng ký kinh doanh ®¹t tíi gÇn 120 000, chiÕm 96% tæng sè doanh nghiÖp cña c¶ n­íc ch­a kÓ kho¶ng 15 000 HTX vµ gÇn 2 triÖu hé kinh doanh c¸ thÓ ®ang ho¹t ®éng trªn ph¹m vi toµn quèc. Khèi doanh nghiÖp võa vµ nhá nµy ®ãng gãp kho¶ng 26% GDP, 31% tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng c«ng nghiÖp, 78% tæng møc b¸n lÎ vµ viÖc lµm cho kho¶ng 26% lao ®éng trong x· héi. 2.5-T¸c ®éng cña nh÷ng chÝnh s¸ch vÜ m« tíi sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. 2.5.1-ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i “më cöa” vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh ®æi míi kinh tÕ, ®ãng gãp ®¸ng kÓ voµ sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. C¸c biÖn ph¸p ®æi míi chñ yÕu liªn quan ®Õn ph¸t triÓn th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh­ng tiÕn bé trong suèt nh÷ng n¨m qua. §Æc biÖt lµ sù ra ®êi cña luËt th­¬ng m¹i cã hiÖu lùc tõ ngµy 1-1-1998 vµ v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh chi tiÕt luËt th­¬ng m¹i vÒ xuÊt nhËp khÈu vµ ho¹t ®éng ra c«ng vµ mua b¸n mua b¸n hµng ho¸ cña th­¬ng nh©n cã giÊy phÐp (nghÞ ®Þnh 57/CP ngµy 31-8-1998)®· c¶i thiÖn ®¸ng kÓ c¸c ®iÒu kiÖn tham gia vµo ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. *C¶i thiÖn ®iÒu kiÖn tham gia vµo ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá: NghÞ ®Þnh 57/CP ®· cho phÐp tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®­îc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trong ph¹m vi kinh doanh ®· ®¨ng ký mµ kh«ng ®ßi hái ph¶i cã giÊy phÐp xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu, ®©y lµ mét b­íc tiÕn tÝch cùc trong viÖc tù do ho¸ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp, trong ®ã cã doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tr­íc nghÞ ®Þnh 57/CP th× c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ phiÒn hµ do ph¶i lµm nhiÒu giÊy phÐp, thñ tôc vµ qua nhiÒu cöa. *KiÓm so¸t th­¬ng m¹i phi thuÕ quan: Nhµ n­íc qu¶n lý viÖc xuÊt nhËp khÈu b»ng c¸ch ban hµnh danh môc hàng ho¸ th­¬ng m¹i bÞ cÊm hoÆc cã ®iÒu kiÖn theo h¹n ng¹ch vµ giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu. NghÞ ®Þnh 57/CP d· ®­a ra danh môc hµng ho¸ bÞ cÊm hoÆc bÞ kiÓm so¸t nh­ sau: +Danh môc hµng ho¸ bÞ cÊm xuÊt khÈu: vò khÝ, ®¹n d­îc, vËt liÖu næ, qu©n trang, ®å cæ, ma tuý, c¸c ho¸ chÊt ®éc, than ®èt, ®éng thùc vËt thiªn nhiªn hoang d· quý hiÕm. +Danh môc hµng ho¸ cÊm nhËp khÈu: vò khÝ, ®¹n d­îc, chÊt næ, qu©n trang, ®å cæ, c¸c lo¹i v¨n ho¸ phÈm ®åi truþ, thuèc l¸, «t« cã tay l¸i bªn ph¶i, phô ting linh kiÖn xe g¾n m¸y. +Danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu bÞ kiÓm so¸t b»ng h¹n ng¹ch vµ yªu cÇu giÊy phÐp ®Æc biÖt: g¹o, dÇu má, ph©n bãn, xe g¾n m¸y, «t« du lcÞh d­íi 12 chç ngåi, xi m¨ng, s¾t thÐp, ®­êng, giÊy, r­îu, kÝnh x©y dùng. Nh÷ng hµng ho¸ kh«ng n»m trong danh môc nµy cã thÓ tù do xuÊt nhËp khÈu bëi bÊt kú doanh nghiÖp nµo ®· ®¨ng ký kinh doanh mµ khong cÇn giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, víi ®iÒu kiÖn c¸c hµng ho¸ n»m trong ph¹m vi ho¹t ®éng kinh doanh ®· ®¨ng ký. ViÖc quy ®Þnh danh môc hµng ho¸ bÞ cÊm hoÆc bÞ kiªm so¸t b»ng h¹n ng¹ch ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp, kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tiÕp cËn víi thÞ tr­êng quèc tÕ. T¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, nhµ n­íc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¨ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu nh÷ng m¨t hµng thÕ m¹nh cã lîi thÕ c¹nh tranh. *KiÓm so¸t ngo¹i hèi:Trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu th× ngo¹i tÖ ®ãng vai trß quan träng, viÖc kiÓm so¸t ngo¹i hèi th¾t chÆt ®· cã t¸c ®éng tiªu cùc tíi kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng quèc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá Ýt nhiÒu chÞu ¶nh h­ëng. Nhµ n­íc ph¶i cã biÖn ph¸p dù ch÷ ngo¹i hèi thÝch hîp ®Ó s½n sµng tham gia vµo thÞ tr­êng ngo¹i hèi khi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cã biÕn ®éng, nh»m hç trî kÞp thêi cho c¸c doanh nghiÖp. *KiÓm so¸t xuÊt nhËp khÈu b»ng thuÕ quan: Cã thÓ thÊy hÖ thèng thuÕ kho¸ cña ViÖt Nam rÊt phøc t¹p. ThuÕ nhËp khÈu quy ®Þnh qu¸ cao ®èi víi c¸c mÆt hàng nhËp khÈu, viÖc b¶o hé b»ng thuÕ quan ®èi víi c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ trong n­íc lµ kh«ng thùc tÕ v× nã kh«ng khuyÕn khÝch c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh n­íc ngoµi. Ngoµi ra nã lµm n¶y sinh t×nh tr¹ng bu«n lËu nh÷ng hµng ho¸ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam vµ ®Èy c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam vµo thÕ c¹nh tranh víi hµng nhËp lËu cã ­u thÕ vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng. C¸c thñ tôc h¶i quan r­êm rµ ®Çy phøc t¹p vµ viÖc quy ®Þnh nhiÒu møc thuÕ ®· khiÕn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gÆp kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n trong viÖc xuÊt nhËp khÈu. Nhµ n­íc nªn cã biÖn ph¸p söa ®æi t×nh tr¹ng quy ®Þnh qu¸ nhiÒu lo¹i thuÕ, c¸c thñ tôc phøc t¹p vµ chÝnh s¸ch b¶o hé b»ng thuÕ quan ®èi víi c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ trong n­íc nh»m t¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoai n­íc trªn thi tr­êng ViÖt Nam. 2.5.2-C¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· dµnh mét kho¶ tÝn dông rÊt lín ®Ó x©y dùng m«i tr­êng chÝnh s¸ch vÜ m« thuËn lîi víi møc t¨ng tr­ëng cao vµ l¹m ph¸t thÊp, ®em l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c ngµnh vµ c¸c doanh nghiÖp, trong ®ã cã c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Møc t¨ng tr­ëng sau nµy vµ ®é tin t­ëng cña c¸c nhµ ®Çu t­ phô thuéc rÊt lín vµo viÖc gi÷ æn ®Þnh m«i tr­êng nµy, c¸c chÝnh s¸ch cÇn thiÕt sÏ tiÕp tôc ®­îc ®Æt ra vµ thùc hiÖn. *VÒ tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­: Nhµ n­íc cã nh÷ng chÝnh s¸ch thu hót vèn tiÕt kiÖm tõ nh©n d©n nh­ t¨ng l·i suÊt tiÒn göi ng©n hµng, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Nhµ n­íc chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch khu vùc t­ nh©n vµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tham gia nhiÒu h¬n vµo c¸c liªn doanh cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho n­íc ta. Thø nhÊt, ®iÒu nµy thu hót thªm c¸c nguån ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. Thø hai, t¨ng dÇn kh¶ n¨ng tiÕp cËn tíi c¸c nguån ®Çu t­ n­íc ngoµi dµnh cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá,mµ chÝnh sù ph¸t triÓn nµy cã ý nghÜa trong viÖc duy tr× m«i tr­êng kinh tÕ cã møc t¨ng tr­ëng cao nh­ vµi n¨m qua. *ChÝnh s¸ch tÝn dông: C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gÆp khã kh¨n trong viÖc huy ®éng vè ®Çu t­ tõ nguån tÝn dông nãi chung, tÝn dông trung dµi h¹n, v× c¨n cø vµo thÓ lÖ tÝn dông, hä buéc ph¶i cã tµi s¶n cÇm cè, thÕ chÊp, cho nh÷ng kho¶n vay nµy. Trong khi ®ã l¹i dµnh sù ­u tiªn cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, b»ng chøng lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc khong ph¶i yªu cÇu ký quü cho c¸c kho¶n vay. §iÒu nµy thÓ hiÖn sù ph©n biÖt ®èi sö gi÷a doanh nghiÖp nhµ n­íc víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Doanh nghiÖp võa vµ nhá rÊt khã tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nguyªn nh©n lµ do thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ch­a ho¹t ®éng, kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®Çu t­ trong n­íc cßn nhiÒu h¹n chÕ. Nguån vèn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá dùa vµo chñ yÕu lµ nguån vè tÝn dông kh«ng chÝnh thøc. Nhµ n­íc cÇn xo¸ bá nh÷ng ­u ®·i, ph©n biÖt ®èi sö gi÷a c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, nªn ch¨ng cÇn x©y dùng mét thÞ tr­êng chøng kho¸n cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó thu hót vèn ®Çu t­. *ChÝnh s¸ch thuÕ: ChÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt víi viÖc ¸p dông thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng thay thÕ thuÕ doanh thu tõ ngµy 1-1-1999. Theo luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, 1/3 tæng l­îng hµng ho¸ dÞch vô chÞu møc thuÕ suÊt 5%, chØ cã 5% chÞu thuÕ suÊt 20%, cßn l¹i lµ 62% chÞu møc thuÕ suÊt 10%, tÝnh b×nh qu©n møc thuÕ suÊt trung b×nh kh¸ hîp lý. ViÖc ®­a luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ë n­íc ta hiÖn nay lµ cÇn thiÕt bëi v× nã gi¶m bít thñ tôc phiÒn hµ do cã qu¸ nhiÒu ®iÒu kho¶n cña thuÕ doanh thu. Nh­ng viÖc ®­a nhanh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµo c¸c ngµnh kinh tÕ ë cïng mét thêi ®iÓm lµ kh«ng thuËn lîi. Thø nhÊt, nã g©y ¶nh h­ëng tíi t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Thø hai, c«ng viÖc chuÈn bÞ cho quy tr×nh ¸p dông thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ch­a thËt kü l­ìng ë ba cÊp ®é: c¬ quan ban hµnh, c¬ quan hµnh thu vµ ®èi t­îng chÞu thuÕ. §iÒu nµy ®· g©y ra nh÷ng bÊt cËp nh­: t×nh tr¹ng chång thuÕ mµ kh«ng ®­îc khÊu trõ ®Çu vµo ®Çu ra ®Çy ®ñ dÉn tíi thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép qu¸ cao, hàng nhËp khÈu còng ph¶i chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ngay khi míi nhËp vÒ khiÕn cho gi¸ thµnh s¶n xuÊt bÞ n©ng nªn g©y khèn ®èn cho c¸c doanh nghiÖp ph¶i nhËp khÈu nguyªn liÖu s¶n xuÊt, viÖc hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng cßn chËm…… §Ó c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam cã thÓ v÷ng b­íc ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn héi nhËp nhµ n­íc nªn cã nh÷ng ®iÒu chØnh hîp lý trong viÖc ¸p dông c¸c kho¶n thuÕ ®èi víi doanh nghiÖp. 2.5.3-ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai cã ¶nh h­ëng quan träng ®èi víi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc cã t­ c¸ch ph¸p nh©n cã quyÒn sö dông ®Êt hîp ph¸p, quyÒn nµy ®­îc chøng thùc vµ x¸c nhËn b»ng giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. GiÊy chøng nhËn vÒ quyÒn sö dông ®Êt sÏ gi¶m bít ®­îc sù mËp mê vÒ tÝnh hîp ph¸p cña ®Êt vµ cho phÐp ®­îc sö dông ®Êt ®Ó thuÕ chÊp cho vay. HiÖn nay nhµ n­íc ®ang cã nh÷ng quy ho¹ch vÒ khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ ®©y lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t×m kiÕm cho m×nh mÆt b»ng s¶n xuÊt dµi h¹n, nh­ng hiÖn t¹i chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai khu quy ho¹ch vÉn cßn nh÷ng bÊt cËp nhÊt lµ t×nh tr¹ng ­u tiªn bÊt b×nh ®¼ng giòa doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc th× ®­îc giao quyÒn sö dông ®Êt dµi h¹n cßn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng ®­îc cÊp quyÒn sö dông ®Êt mµ ph¶i thuª ®Êt, ®©y lµ mét khã kh¨n rÊt lín cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam hiÖn nay trong viÖc x©y dùng mÆt b»ng s¶n xuÊt, thuÕ chÊp cÇm cè ®Ó vay vèn ®Çu t­ s¶n xuÊt. Nhµ n­íc nªn cã nh÷ng chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng h¬n trong viÖc giao quyÒn sö dông ®Êt cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. 2.5.4-ChÝnh s¸ch c«ng nghÖ. §Ó tham gia vµo thÞ tr­êng quèc tÕ, ®iÒu quan träng nhÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ tiÕp cËn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Nh»m t¨ng c­êng c¹nh tranh vµ chÊt l­îng cña c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam ®ang sö dông rÊt nhiÒu c«ng nghÖ l¹c hËu vµ chËm h¬n so víi møc c«ng nghÖ trung b×nh cña thÕ giíi 3 – 4 thÕ hÖ. Cô thÓ lµ nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá vÉn dang sö dông trang thiÕt bÞ m¸y mãc ®­îc th¶i ra tõ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. §Ó t¹o diÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam tiÕp cËn ®­îc vãi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i tiªn tiÕn cña thÕ giíi §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch hç trî cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. -Hç trî vÒ tµi chÝnh b»ng c¸c kho¶n vay tÝn dông ng¾n h¹n, trung vµ dµi h¹n ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ s¶n xuÊt, ®æi míi d©y truyÒn thiÕt bÞ s¶n xuÊt. -Nhµ n­íc m«i giíi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tiÕp xóc víi c¸c nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, thóc ®Èy liªn doanh liªn kÕt víi n­íc ngoµi nh»m tËn dông vèn vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña hä. III-§Þnh h­íng ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. Vai trß cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· ®­îc thõa nhËn réng r·i kh¾p n¬i ë hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Tuy vËy, xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cô thÓ còng nh­ môc tiªu ph¸t triÓn cña tõng n­íc mµ x¸c ®Þnh chiÕn l­îc l©u dµi cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ nµy. NhËn thøc ®­îc vÊn ®Ò ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ mét nhiÖm vô chÝnh trÞ quan träng trong chiÕn l­îc x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi, dùa trªn ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt vµ xu h­¬ng ph¸t triÓn cña khu vùc nµy cã thÓ ®­a ra mét sè nhËn ®Þnh cho vÊn ®Ò x©y dùng ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cho doanh nghiÖp võa vµ nhá nh­ sau: -Ph¶i t¹o ®­îc m«i tr­êng b×nh ®¼ng cho sù ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇnkinh tÕ, ë ®ã c¸c chñ thÓ kinh doanh ®Òu cã c¬ héi nh­ nhau còng nh­nh÷ng th¸ch thøc ngang nhau ®Ó kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh. -Trong mét m«i tr­êng b×nh ®¼ng nµy, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng nªn bÞ t¸ch rêi ra ®Ó ®­îc ®èi sö mét c¸ch ®Æc biÖt, tuy nhiªn do cã nh÷ng h¹n chÕ xuÊt ph¸t tõ quy m« nhá mµ c¸c doanh nghiÖp nµy cÇn cã mét sù hç trî cã ®Þnh h­íng ®Ó cã thÓ tham gia vµo thÞ tr­êng nh­ c¸c doanh nghiÖp lín. -X©y dùng ®Þnh h­íng ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá v­ît qua ®­îc nh÷ng trë ng¹i do quy m« nhá cña doanh nghiÖp g©y ra, mµ cßn ph¶i ph¸t huy ®­îc nh÷ng lîi thÕ do quy m« nhá cña doanh nghiÖp mang l¹i. -CÇn ph©n ®Þnh râ chiÕn l­îc hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá qua tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp: giai ®o¹n khëi sù doanh nghiÖp ®Ó cã ®µ ph¸t triÓn vµ giai ®o¹n c¶i tiÕn doanh nghiÖp ®Ó “®ñ lín cho cã hiÖu qu¶ vµ ®ñ nhá ®Ó linh ho¹t”. -Trong ®iÒu kiÖn nguån lùc cßn h¹n chÕ, chÝnh s¸ch hç trî kh«ng mang tÝnh chÊt bao cÊp mµ ph¶i t¹o ®­îc nh÷ng ph­¬ng tiÖn ®Ó doanh nghiÖp võa vµ nhá tù gióp m×nh. Nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ®Õn n¨m 2005 vµ 2010, ph¶i qu¸n triÖt quan ®iÓm c¬ b¶n vµ ®Þnh h­íng h¸t triÓn sau: Mét lµ, hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ mät nhiÖm vô quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ë n­íc ta. NÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng nªn c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ ®Çu t­ cßn ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, søc × cßn lín, t©m lý chôp giùt cßn phæ biÕn, ch­a chó ‎ ý nhiÒu ®Õn chiÕn l­îc kinh doanh l©u dµi. Trong t×nh h×nh ®ã, ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ®éi ngò kinh doanh cña ViÖt Nam ra ®êi, t¹o ®iÌu kiÖn vÒ yÕu tè con ng­êi cho c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tiÕp theo. Ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ khuyÕn khÝch vµ t¨ng c­êng tÝnh c¹nh tranh ngay trªn thÞ tr­êng trong n­íc, lµm cho nÒ kinh tÕ n¨ng ®éng h¬n. §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i v­¬n lªn kh«ng ngõng b»ng chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶. Nhê ®ã, nÒn kinh tÕ cã c¬ héi ph¸t triÓn søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã ­u thÕ lµ t¹o ®­îc nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm. §iÒu nµy hÕt søc quan träng ®èi víi mét n­íc ®ang ph¸t triÓn cã tiÒm n¨ng vÒ lao ®éng ®ång thêi l¹i lµ matt g¸nh nÆng x· héi cho ViÖt Nam. Ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá võa gãp phÇn thu hót thªm lao ®éng, gi¶m søc Ðp vÒ viÖc lµm, t¨ng thªm thu nhËp ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng, võa gãp phÇn sö dung tèt h¬n nguån lùc s½n cã nhÊt cña nÒn kinh tÕ, ®ã lµ lao ®éng, ®Ó t¹o tiÒn ®Ò tÝch luü cho c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn sau. Ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá tøc lµ t¹o c¬ héi cho c¸c nhµ ®Çu t­ tù huy ®éng vèn cña m×nh vµ cña ng­êi kh¸c vµo kinh doanh. ®©y lµ mét biÖn ph¸p gãp phÇn lµm t¨ng tû lÖ tÝch luü cña nÒn kinh tÕ ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu t¨ng tr­ëng cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña c¶ n­íc. Hai lµ, doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn ®­îc ph¸t triÓn mét sè ngµnh cã ­u tiªn lùa chän lµ: +C¸c ngµnh s¶n xuÊt tiªu dïng, hµng thay thÕ nhËp khÈu vµ hµng xuÊt khÈu cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. +C¸c ngµnh t¹o ®Çu vµo cho c¸c doanh nghiÖp lín, còng nh­ trong c¸c lÜnh vùc phôc vô ®Çu ra cho c¸c s¶n phÈm cña doanh nghiÖp lín( tøc m¹ng l­íi ph©n phèi, gia c«ng b¸n thµnh phÈm, chÕ biÕn s©u… ). +C¸c ngµnh thuéc lÜnh vùc c«ng nghiÖp n«ng th«n, bao gåm c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng thuéc vÒ c¸c ngµnh nghÒ. Ba lµ, ­u tiªn ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n«ng th«n, c¶ trong c«ng nghiÖp vµ trong ngµnh dÞch vô; coi cong nghiÖp võa vµ nhá lµ bé phËn quan träng nhÊt cña chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. HiÖn nay, n­íc ta cã kho¶ng 80% d©n sè ë n«ng th«n. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nh÷ng n¨m qua ®· t¹o nªn sù chªnh lÖch nhÊt ®Þnh vÒ thu nhËp nãi riªng vµ vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn nãi chung gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. T×nh tr¹ng nguån nh©n lùc dåi dµo ë n«ng th«n ch­a ®­îc sö dông tèt cho ph¸t triÓn kinh tÕ ®· vµ ®ang dÉn ®Õn søc Ðp di c­ vµo c¸c trung t©m c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ lín. Kinh nghiÖm cho thÊy ®èi víi c¸c n­íc ®«ng d©n ë ch©u ¸ th× chiÕn l­îc ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n«ng th«n lµ sù lùa chän kh«n ngoan vµ hiÖu qu¶ v×: +SÏ lµm t¨ng thu nhËp cña bé phËn lín d©n c­ á n«ng th«n, gãp phÇn gi¶m thiÓu nhu cÇu di c­ vµo c¸c thµnh phè vµ trung t©m c«ng nghiÖp, æn ®Þnh x· héi. +Thu nhËp d©n c­ n«ng th«n t¨ng nªn sÏ lµm t¨ng søc mua cña x· héi. §ã lµ yÕu tè kÝch thÝch s¶n xuÊt kh«ng chØ ®èi víi kinh tÕ n«ng th«n mµ cßn ®èi víi kinh tÕ thµnh thÞ. §iÒu ®ã sÏ gãp phÇn t¨ng mèi liªn kýÕt kinh tÕ gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi¶m chªnh lÖch kinh tÕ gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. +Sö dông ®­îc nguån lao ®éng dåi dµo, mät trong hai yÕu tã quan träng cho t¨ tr­ëng ( vèn vµ lao ®éng ) trong khi n­íc ta l¹i ®ang thiÕu vèn. +Ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc ph©n phèi l­u th«ng hµng ho¸ ë n«ng th«n lµ gãp phÇn thóc ®¶y thÞ tr­êng ë n«ng th«n ph¸t triÓn, thu hót ®­îc l­¬ng lín lao ®éng nhµn rçi. Ph¸t triÓn m¹ng l­íi ph©n phèi nhiÒu cÊp ë n«ng th«n sÏ t¹o ®iÒu kiÖn tiªu thô hµng ho¸ c«ng nghiÖp tèt h¬n, khuyÕn khÝch tiªu thô hµng ho¸ néi ®Þa, vµ ®iÒu nµy ®Õn l­ît nã lai kÝch thÝch s¶n xuÊt. +N«ng th«n cã s½n nguån nguyªn vËt liÖu t¹i chç phong phó cho ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp tiªu dïng, nhÊt lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn l­¬ng thùc, thùc phÈm, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, c¬ khÝ söa ch÷a phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, may mÆc, s¶n phÈm m©y tre, thñ c«ng mü nghÖ. Bèn lµ, doanh nghiÖp võa vµ nhá ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn trong mét sè ngµnh nhÊt ®Þnh mµ doanh nghiÖp lín kh«ng cã lîi thÕ tham gia. Nguyªn lý chung lµ s¶n xuÊt lín, s¶n xuÊt hµng lo¹t cã hiÖu qu¶ h¬n s¶n xuÊt nhá xÐt vÒ mÆt kinh tÕ. Tuy nhiªn, nÕu xÐt vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi vµ hiªu qu¶ cña toµn bé nÒ kinh tÕ quèc d©n nãi chung th× kh«ng ph¶i hoµn toµn nh­ vËy. ThÞ tr­êng cã nhiÒu ph©n ®o¹n: ph©n ®o¹n dµnh cho c¸c s¶n phÈm cã sè l­îng tiªu thô lín; ph©n ®o¹n dµnh cho c¸c s¶n phÈm ®¬n chiÕc, ®¸p øng nhu cÇu hÕt søc riªng cña nhãm ng­êi hay mét hé tiªu dïng nµo ®ã. ChÝnh doanh nghiÖp võa vµ nhá thÝch hîp víi lo¹i thÞ tr­êng thø hai nµy. th«ng th­êng, nÕu kh«ng cã sù can thiÖp cña chÝnh phñ th× doanh nghiÖp lín lu«n t×m c¸ch chiÕm mäi thÞ tr­êng, bÊt kýÓ lµ lín hay nhá. V× vËy, cÇn cã khung khæ ph¸p luËt râ rµng quy ®Þnh lo¹i s¶n phÈm nµo, ngµnh s¶n xuÊt nµo, víi tû träng bao nhiªu ph¶i do doanh nghiÖp võa vµ nhá ®¶m nhËn, doanh nghiÖp lín kh«ng ®­îc chiÕm tû träng cao h¬n møc quy ®Þng ®ã. N¨m lµ, ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá trong mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi doanh nghiÖp lín. Mèi liªn kÕt chÆt chÏ thÓ hiÖn qua c¸c khÝa c¹nh sau: +Ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ gi÷a doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ doanh nghiÖp lín sao cho cã hiÖu qu¶. Doanh nghiÖp võa vµ nhá võa t¹o ®Çu vµo võa gãp phÇn tiªu thô ®Çu ra cña doanh nghiÖp lín. +Doanh nghiÖp lín hç trî cho doanh nghiÖp võa vµ nhá vÒ ®µo t¹o tay nghÒ, trao ®æi th«ng tin, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý. +Giao thÇu l¹i cho doanh nghiÖp võa vµ nhá nh÷ng phÇn viÖc trong c¸c hîp ®ång lín ký‎ víi nhµ n­íc. S¸u lµ, nªn cã mét sè khu c«ng nghiÖp tËp trung ë c¸c thµnh phè lín dµnh riªng ch doanh nghiÖp võa vµ nhá. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy, sù ra ®êi cña c¸c khu c«ng nghiÖp võa vµ nhá tËp trung sÏ cã mét sè t¸c dông sau: +T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vÒ c¬ së h¹ tÇng; ®iÖn, n­íc, th«ng tin liªn l¹c, tiÕp cËn thÞ tr­êng, gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ mÆt b»ng s¶n xuÊt cho doanh nghiÖp võa vµ nhá. +Nhµ n­íc dÔ dµng thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i vµ tiÕn hµnh hç trî cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá n»m trong khu c«ng nghiÖp. c-kÕt luËn Cã thÓ thÊy r»ng doanh nghiÖp võa vµ nhá lu«n cã mét vÞ trÝ quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ cña tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. §èi víi ViÖt Nam mét ®Êt n­íc cã tr×nh ®é kinh tÕ ph¸t triÓn thÊp kÐm so víi khu vùc vµ thÕ giíi, c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn yÕu kÐm, n¨ng lùc tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý cßn nhiÒu h¹n chÕ, kho¶ng c¸ch chªnh lÖch vÒ møc sèng gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a 3 miÒn B¾c,Trung, Nam ngµy cµng gia t¨ng, qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ diÔn ra chËm, lao ®éng d­ thõa nhiÒu, th× viÖc ®Èy m¹nh ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá l¹i cµng trë nªn quan träng. Bëi v× nã gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng môc tiªu kinh tÕ – x· héi mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ cã nh÷ng lîi thÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­: t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, t¨ng thu nhËp vµ ®¶m b¶o ®êi sèng cho d©n c­, cã t¸c dông quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë n­íc ta. Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng më réng hiÖn nay, ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam lµ: t¨ng kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝch s¸ch ®Ó hç trî lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy. Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi nµy, ®Ó c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam v÷ng vµng trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, em xin m¹nh d¹n ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ nh­ sau: Thø nhÊt, cÇn ph¶i cã hÖ thèng ph¸p luËt hoµn chØnh phï hîp víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. X©y dùng mét m«i tr­êng kinh doanh b×nh ®¼ng, th«ng tho¸ng t¹o diÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tiÕp cËn ®­îc víi nguån vèn, ®Êt ®ai, lao ®éng, c«ng nghÖ vµ th«ng tin thÞ tr­êng. Thø hai, ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éngvµ cã chÝnh s¸ch thÝch hîp ®èi víi thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®µo t¹o d¹y nghÒ n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng­êi lao ®éng. Thø ba, cÇn ph¶i c¶i thiÖn hÖ thèng thuÕ kho¸ hiÖn nay. Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch t­ vÊn, hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá nh­: c«ng bè c«ng khai th«ng tin vÒ h­íng ®Çu t­, hç trî vÒ c¬ së h¹ tÇng gi¶m thiÓu chi phÝ kinh doanh, quy ho¹ch ®« thÞ x©y dùng c¸c côm c«ng nghiÖp quy m« nhá ë mét sè thµnh phè nh»m ®¶m b¶o ®­îc sù æn ®Þnh vÒ ®Þa bµn kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Thø t­, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong kinh doanh më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. §Ó lµm ®­îc nh­ vËy th× cÇn ph¶i cã sù c¶i c¸ch vÒ ®¨ng ký kinh doanh, cÊp giÊy phÐp kinh doanh, thñ tôc vay vèn, ph­¬ng thøc thanh to¸n, kª khai nép thuÕ, doanh nghiÖp cã thÓ tù do ®¨ng ký kinh doanh thay ®æi s¶n phÈm xuÊt khÈu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Thø n¨m, n©ng cao h¬n n÷a vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc, c¸c hiÖp héi c©u l¹c bé gi¸m ®ècvµ tæ chøc chuyªn m«n ®èi víi sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp võa vµ nhá. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o. I- S¸ch: 1- TS. NguyÔn H÷u H¶i. §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp võa vµ nhá trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi-1995. 2- PGS.PTS. NguyÔn KÕ TuÊn. Gi¸o tr×nh qu¶n trÞ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña doanh nghiÖp c«ng nghiÖp. Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc-1996 3- GS.TS. NguyÔn ®×nh h­¬ng. gi¶i ph¸p ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia. Hµ néi-2002. II- B¸o,t¹p trÝ: T¹p trÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn. + Sè34, th¸ng 1, 2/ 2000 + Sè 59, th¸ng 5/ 2002 Ph¸t triÓn kinh tÕ. + Sè121, th¸ng 11/ 2000 + Sè 52, th¸ng 4/ 2003 Lao ®éng vµ x· héi. + Sè th¸ng 8/ 2001 + Sè 206+207+208, th¸ng 1, 2/ 2003 + Sè 209, th¸ng 3/ 2003 Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. + Sè ra ngµy 8/ 1/ 2004 5- Tin ViÖt Nam net. môc lôc a-më ®Çu. b-néi dung. I-Thùc tr¹ng ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. 1-§Æc ®iÓm vµ vai trß doanh ngiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. 1.1-Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá. 1.2- C¸c ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. 1.3-VÞ trÝ, vai trß cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá . 2-Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam. II-§iÒu kiÖn ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay. 1-Doanh nghiÖp võa vµ nhá víi xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc. 2-§iÒu kiÖn ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. 2.1-Kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam . 2.1.1-ThÞ tr­êng trong n­íc. 2.1.2- ThÞ tr­êng quèc tÕ 2.2-N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam. 2.2.1-ChiÕn l­îc gi¶m chi phÝ cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. 2.2.2-Thùc hiÖn kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm, dÞch vô so víi ®èi thñ c¹nh tranh. 2.3-§µo t¹o nguån nh©n lùc cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. 2.4-C¸c chÝnh s¸ch hç trî cña nhµ n­íc. 2.5-T¸c ®éng cña nh÷ng chÝnh s¸ch vÜ m« tíi sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. 2.5.1-ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i. 2.5.2-C¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh. 2.5.3-ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai. 2.5.4-ChÝnh s¸ch c«ng nghÖ. III-§Þnh h­íng ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. c- kÕt luËn Trang 3 3 3 4 7 9 13 13 15 15 15 16 17 17 18 19 20 22 22 24 25 26 27 31