Đề tài Giải pháp cơ bản để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ở Việt Nam trong thời gian tới

dôc, sù ®èi xö nh­ nhau víi mäi häc sinh khi häc t¹i c¸c c¬ së ®µo t¹o kh¸c nhau. Do ®ã ph¶i tiÕp tôc duy tr× chÝnh s¸ch ­u tiªn, hç trî gi¸o dôc cho c¸c khu vùc khã kh¨n, ®èi t­îng chÝnh s¸ch x· héi, häc sinh nghÌo... §ång thêi còng ph¶i cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng häc sinh giái, ng­êi cã n¨ng lùc ®­îc häc tËp thuËn lîi ë tÊt c¶ c¸c bËc häc kh«ng bÞ chi phèi bëi kh¶ n¨ng tµi chÝnh c¸ nh©n. Do vËy cÇn chó ý c¸c biÖn ph¸p vÒ tµi chÝnh, gi¸o viªn, huy ®éng sù tham gia cña ®Þa ph­¬ng, gia ®×nh vµo gi¸o dôc nh»m thùc hiÖn tèt c«ng b»ng x· héi trong gi¸o dôc. Thø ba, coi träng h­íng nghiÖp, d¹y nghÒ, tËp trung vµo môc tiªu nh©n lùc. Ph­¬ng h­íng hiÖn nay lµ ph¶i lµm cho toµn bé nÒn gi¸o dôc thÝch øng víi nhu cÇu vµ ®ßi hái cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ®Êt n­íc, gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn gi¸o dôc theo kÕ ho¹ch vµ theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng. Do ®ã, hÖ thèng gi¸o dôc cÇn coi träng h­íng nghiÖp, d¹y nghÒ, tËp trung vµo môc tiªu nh©n lùc. 3.2. Gi¶i ph¸p chñ yÕu n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc 3.2.1. §æi míi chÝnh s¸ch y tÕ Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, do nhiÒu lý do chÝnh s¸ch y tÕ cña ViÖt Nam hiÖn nay cßn khiÕm khuyÕt, ¶nh h­ëng ®Õn viÖc n©ng cao søc kháe cña nguån nh©n lùc. Do vËy mét néi dung quan träng cña viÖc ®æi míi ngµnh y tÕ theo h­íng c«ng b»ng, hiÖu qu¶ lµ hoµn thiÖn vµ x©y dùng chÝnh s¸ch phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi, ®¸p øng c¸c yªu cÇu ph¸t triÓn. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh cho c«ng t¸c ch¨m sãc søc kháe C¸c chiÕn l­îc tµi chÝnh cho y tÕ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng nhÊt ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ, c«ng b»ng trong cung cÊp tµi chÝnh vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn dÞch vô ch¨m sãc søc kháe thiÕt yÕu theo nhu cÇu. D­íi ®©y lµ nh÷ng ph©n tÝch vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p c¬ b¶n hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh cho c«ng t¸c ch¨m sãc søc kháe trªn c¸c mÆt: Thø nhÊt, c¸c nguån lùc tµi chÝnh HiÖn t¹i kinh phÝ cña hÖ thèng y tÕ c«ng cña ViÖt Nam ®­îc cung cÊp tõ c¸c nguån chñ yÕu lµ thuÕ ( ng©n s¸ch nhµ n­íc ), b¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc, viÖn phÝ vµ viÖn trî n­íc ngoµi. Trong ®ã thuÕ chiÕm tû träng lín nhÊt kho¶ng 60%, tiÕp theo lµ b¶o hiÓm y tÕ trªn 15% vµ viÖn phÝ, viÖn trî ®Òu trªn 10%. §Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy bëi v× b¶n th©n mçi nguån tµi chÝnh ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng, hoÆc lµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, hoÆc cã thÓ h¹n chÕ vÒ mÆt con ng­êi vµ khu vùc trong viÖc sö dông c¸c nguån nµy. So víi c¸c h×nh thøc kh¸c, cung cÊp tµi chÝnh cho y tÕ theo c¸ch chi tr¶ tr­íc t¹o ra mét c¬ héi ®Ó ph©n bæ l¹i c¸c quü cho dÞch vô y tÕ tõ nh÷ng ng­êi kháe m¹nh sang hç trî cho ng­êi èm yÕu; tõ nh÷ng ng­êi giµu hoÆc ®Þa ph­¬ng cã kinh tÕ ph¸t triÓn sang cho ng­êi nghÌo, ®Þa ph­¬ng kÐm ph¸t triÓn h¬n. ChÝnh v× vËy, cung cÊp tµi chÝnh qua thuÕ lµ h×nh thøc chñ yÕu ®Ó ®Èy m¹nh tÝnh nhÊt qu¸n trong cung cÊp tµi chÝnh cho y tÕ vµ n©ng cao c«ng b»ng kh¶ n¨ng tiÕp cËn dÞch vô ch¨m sãc søc kháe. Víi quan ®iÓm nh­ vËy th× nguån tµi chÝnh lÊy tõ thuÕ kh«ng ®­îc xem lµ ®Ó cung cÊp cho nh÷ng ng­êi kh«ng cã kh¶ n¨ng chi tr¶ ®­îc h­ëng dÞch vô y tÕ mµ ph¶i coi nã lµ mét nguån tµi chÝnh ®Ó tõng b­íc ph¸t triÓn mét hÖ thèng ch¨m sãc søc kháe toµn diÖn theo ®Þnh h­íng c«ng b»ng. Tõ quan ®iÓm ®ã cho thÊy nh÷ng kh¶ n¨ng ®Ó hoµn thµnh chiÕn l­îc nµy t¨ng lªn cïng víi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ t¹o kh¶ n¨ng ®Ó cã ®­îc kho¶n thu bæ sung tõ thuÕ. Xu h­íng nµy ch­a xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam bëi tèc ®é t¨ng thu nhËp quèc d©n nh÷ng n¨m gÇn ®©y cao dÇn lªn trong khi ®ã chi ng©n s¸ch cho y tÕ gi¶m ®Òu vµ ®Õn nay chØ cßn kho¶ng 2%. Do ®ã trong thêi gian tíi cÇn cã sù ®iÒu chØnh ®Ó t¨ng c­êng mèi liªn hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ph¸t triÓn x· héi vµ ®Èy m¹nh c«ng cuéc c¶i c¸ch, ®æi míi cña hÖ thèng thuÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn h¬n n÷a mét hÖ thèng y tÕ toµn diÖn theo ®Þnh h­íng c«ng b»ng, hiÖu qu¶. H×nh thøc b¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc vµ ph­¬ng thøc cÊp tµi chÝnh cho y tÕ qua thuÕ cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång bëi v× v¶ hai ®Òu lµ nh÷ng h×nh thøc thanh to¸n tr­íc b¾t buéc. H¬n n÷a, víi hai h×nh thøc nµy th× vai trß cña Nhµ n­íc th­êng rÊt lín v× nh­ vËy cã thÓ x©y dùng møc phÝ b¶o hiÓm mµ ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng ph¶i ®ãng gãp. Do ®ã, viÖc xÕp nguån thu tõ thuÕ vµ b¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc vµo cïng lo¹i “quÜ c«ng” lµ hoµn toµn logic. Tuy nhiªn, gi÷a hai h×nh thøc nµy còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt lín vÒ khÝa c¹nh “ai lµ ng­êi ph¶i tr¶” vµ “ ai lµ ®èi t­îng cã thÓ sö dông c¸c quÜ huy ®éng ®­îc”. Tr¸i víi hÖ thèng cÊp tµi chÝnh qua thuÕ, gi÷a viÖc thanh to¸n phÝ b¶o hiÓm vµ tiÕp nhËn dÞch vô cã mèi liªn hÖ trùc tiÕp. Cã nghÜa lµ th­êng chØ nh÷ng ng­êi mua b¶o hiÓm míi cã thÓ ®­îc sö dông c¸c quÜ huy ®éng ®­îc qua h×nh thøc b¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc. Do vËy nh­ ®· nªu ë ch­¬ng 2, h×nh thøc nµy hiÖn nay tr­íc hÕt lµ phôc vô cho c¸n bé, c«ng nh©n viªn Nhµ n­íc vµ ng­êi cã biªn chÕ t¹i c¸c doanh nghiÖp lín. Nh÷ng kh¶ n¨ng ph©n bæ l¹i c¸c quÜ nµy cho nhãm d©n c­ kh¸c nh­ n«ng d©n nghÌo lµ rÊt h¹n chÕ. HiÖn nay, Nhµ n­íc ®· t×m c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn b»ng c¸ch cÊp thÎ b¶o hiÓm y tÕ kh«ng mÊt tiÒn cho trªn 4 triÖu ng­êi nghÌo. HÖ thèng cÊp tµi chÝnh tõ thuÕ nµy sÏ ®­îc më réng vµ ph¸t triÓn. Theo h­íng nµy, Nhµ n­íc cã thÓ më réng hÖ thèng b¶o hiÓm y tÕ cho nh÷ng ®èi t­îng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ khã kh¨n nh­ n«ng d©n, ng­êi lµm nghÒ phô th«ng qua viÖc cÊp thÎ kh¸m ch÷a bÖnh bao cÊp víi mét møc phÝ rÊt thÊp. Lîi Ých mµ nhãm nµy ®­îc h­ëng lµ hä sÏ ®­îc hç trî kho¶ng 70-75% mÖnh gi¸. §iÓm tèt cña h×nh thøc nµy so víi c¬ chÕ viÖn phÝ tr¶ trùc tiÕp lµ dùa vµo c¸c kho¶n thanh to¸n ®Þnh s½n, do ®ã khuyÕn khÝch ng­êi d©n tiÕt kiÖm ®ñ sè tiÒn cÇn thiÕt h¬n lµ khi cÇn sö dông dÞch vô y tÕ th× buéc ph¶i thanh to¸n c¸c kho¶n phÝ sö dông dÞch vô kh«ng dù tÝnh. H¬n n÷a, hÖ thèng thÎ b¶o hiÓm y tÕ bao cÊp phôc vô c¶ ng­êi kháe m¹nh vµ èm ®au nªn cã kh¶ n¨ng chia sÎ rñi ro trong khi ®iÒu nµy kh«ng thÓ cã trong c¬ chÕ phÝ dÞch vô thu trùc tiÕp. XÐt ë khÝa c¹nh kinh phÝ thu ®­îc tõ c¸ nh©n th× hÖ thèng b¶o hiÓm y tÕ cã bao cÊp cã kh¶ n¨ng huy ®éng ®­îc l­îng kinh phÝ nhiÒu h¬n hÖ thèng chi tr¶ trùc tiÕp mµ l¹i tr¸nh ®­îc c¸c t¸c ®éng tiªu cùc nh­ thiÕu c«ng b»ng trong kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ sö dông dÞch vô ch¨m sãc søc kháe cã chÊt l­îng. Tuy nhiªn ¸p dông h×nh thøc cã hai trë ng¹i lµ: (i) lµm thÕ nµo huy ®éng ®­îc c¸c quÜ c«ng cÇn thiÕt; vµ (ii) so víi hÖ thèng y tÕ c«ng ®­îc nhµ n­íc trùc tiÕp cÊp ng©n s¸ch th× nã t­¬ng ®èi phøc t¹p vµ khã triÓn khai h¬n do chØ cã ng­êi hay ®au èm míi quan t©m ®Õn viÖc mua b¶o hiÓm. Nãi tãm l¹i, so víi hÖ thèng cÊp ng©n s¸ch tõ thuÕ th× b¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc kh«ng tiÕn bé b»ng mµ chØ h¹n chÕ trong viÖc ­u tiªn phôc vô cho c¸c nhãm d©n kh¸ gi¶ trong c¶ viÖc thanh to¸n lÉn sö dông dÞch vô vµ khã cã thÓ ph©n bæ l¹i nguån tµi chÝnh sang c¸c nhãm d©n cã thu nhËp thÊp h¬n. Nh÷ng kh¶ n¨ng ®Ó më réng hÖ thèng b¶o hiÓm y tÕ bao cÊp còng cã nhiÒu khã kh¨n vÒ tµi chÝnh vµ qu¶n lý hµnh chÝnh. Do ®ã giai ®o¹n hiÖn nay, mÆc dï cã vai trß quan träng nh­ng ch­a nªn coi b¶o hiÓm y tÕ lµ nguån cung cÊp tµi chÝnh chñ yÕu cho ®Õn khi ®· hoµn thiÖn vµ chøng minh ®­îc tÝnh kh¶ thi, ­u viÖt cña nã. Møc phÝ dÞch vô cao mµ thiÕu mÊt c¸c biÖn ph¸p miÔn phÝ ®­îc thùc hiÖn tèt lµ rµo c¶n lín nhÊt kh¶ n¨ng tiÕp cËn dÞch vô y tÕ cña ng­êi nghÌo. Cã quan ®iÓm cho r»ng thu phÝ dÞch vô sÏ cã ®iÒu kiÖn n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô, hç trî kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ vµ c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n. Tuy nhiªn thùc tÕ hoµn toµn kh«ng ph¶i nh­ vËy, c¸c t¸c ®éng tiªu cùc n¶y sinh nh­ t×nh tr¹ng thiÕu c«ng b»ng vÒ x· héi vµ ®Þa lý trong kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ chÊt l­îng dÞch vô ngµy cµng gia t¨ng. Nh÷ng t¸c ®éng nµy sÏ t¨ng khi phÝ dÞch vô t¨ng vµ cã thÓ gi¶m ®i b»ng c¸ch cÊp thÎ kh¸m ch÷a bÖnh kh«ng mÊt tiÒn, ®­îc bao cÊp tõ thuÕ còng nh­ ph©n bæ l¹i nguån ng©n s¸ch Nhµ n­íc tõ nh÷ng ®Þa ph­¬ng cã kh¶ n¨ng thu ®­îc nhiÒu tiÒn tõ phÝ sö dông dÞch vô, b¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc h¬n sang ®Þa ph­¬ng nghÌo. PhÝ dÞch vô ë ViÖt Nam hiÖn nay ë vµo møc trªn 10% tæng c¸c nguån lùc lµ mét vÊn ®Ò ®¸ng l­u ý vµ cÇn cã h­íng gi¶m xuèng khi nguån thu tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc t¨ng. Trong c¸c nguån lùc tµi chÝnh th× viÖn trî n­íc ngoµi chØ nªn coi lµ mét nguån t¹m thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c chÝnh s¸ch l©u dµi cña Nhµ n­íc nh»m n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô, c¶i thiÖn kh¶ n¨ng tiÕp cËn vÒ kinh tÕ vµ x· héi. Tuy nhiªn viÖn trî n­íc ngoµi cã thÓ g©y nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc nh­ rót mÊt nhiÒu nguån lùc ng©n s¸ch tõ viÖc t¨ng chi phÝ cho viÖc duy tu, b¶o d­ìng vµ vËt t­ thay thÕ sau khi ®Çu t­ qu¸ nhiÒu vµo x©y dùng c¬ b¶n, nhËp m¸y mãc, trang thiÕt bÞ... Do vËy cÇn ph¶i cã c¸c cuéc ®èi tho¹i vµ tháa thuËn nhÊt ®Þnh gi÷a hai bªn còng nh­ x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ®Ó sö dông viÖn trî n­íc ngoµi mét c¸ch h÷u hiÖu nhÊt ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu chung trong ch¨m sãc søc kháe. Thø hai, ph©n bæ nguån lùc. Trong c¸c nguån lùc tµi chÝnh kh¸c nhau th× chØ cã nguån tõ thuÕ lµ cã thÓ ph©n bæ l¹i gi÷a c¸c vïng giµu vµ nghÌo. C¸c quÜ huy ®éng ®­îc tõ b¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc theo lý thuyÕt chØ cã thÓ ph©n bæ l¹i qua h×nh thøc bao cÊp chÐo nh­ng còng kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc trong t×nh tr¹ng lóc nµo còng thiÕu ng©n s¸ch. C¸c quÜ thu ®­îc tõ phÝ dÞch vô cã thÓ ®­îc hç trî cho viÖc cung cÊp dÞch vô y tÕ cho ng­êi nghÌo ë tuyÕn c¬ së vµ trong chõng mùc nhÊt ®Þnh ë tuyÕn huyÖn vµ tØnh. V× thÕ chØ cã nguån thuÕ lµ cã hiÖu qu¶ ph©n bæ cao ®Ó gi¶i quyÕt møc chªnh lÖch trong ph©n bæ ng©n s¸ch gi÷a c¸c vïng. HiÖn nay hÖ thèng ph©n bæ ng©n s¸ch Nhµ n­íc trªn c¬ së ®Çu ng­êi vµ cã mét phÇn theo yªu cÇu biÓu hiÖn b»ng søc mua nªn t¹o ra sù ­u tiªn cho c¸c tØnh vµ khu vùc kinh tÕ kh¸ gi¶ h¬n nh­ ®· chØ ra ë ch­¬ng 2. Ph©n bæ theo ®Çu ng­êi thùc chÊt kh«ng c«ng b»ng do kh«ng ph¶i mäi nhãm d©n c­ ®Òu cã cïng nhu cÇu sö dông dÞch vô, tøc lµ cã cïng g¸nh nÆng bÖnh tËt. Ng­êi nghÌo th­êng m¾c bÖnh nÆng h¬n vµ kh¶ n¨ng lµnh bÖnh còng l©u h¬n do thÓ tr¹ng vµ ®iÒu kiÖn sèng kÐm. V× thÕ kiÓu ph©n bæ theo ®Çu ng­êi sÏ cµng mÊt c«ng b»ng khi t×nh tr¹ng thiÕu c«ng b»ng x· héi vµ kinh tÕ nãi chung gia t¨ng trong x· héi. Do vËy viÖc ph©n bæ ng©n s¸ch nhµ n­íc gi÷a c¸c tØnh cÇn ph¶i dùa vµo ®¸nh gi¸ nhu cÇu ®Ó ®¶m b¶o sù ®ång ®Òu cho nh÷ng nhu cÇu t­¬ng øng. Ph©n bæ theo nhu cÇu dùa trªn dù tÝnh b»ng c¸ch xem xÐt sè d©n sÏ ®­îc phôc vô, g¸nh nÆng bÖnh tËt mµ c¸c nhãm d©n kh¸c nhau ph¶i g¸nh chÞu còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cña tõng ®Þa ph­¬ng nh­ mËt ®é d©n c­ thÊp lµm t¨ng ®¬n gi¸ cho mçi dÞch vô ®­îc cung cÊp. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, ph­¬ng thøc ph©n bæ nguån lùc nhµ n­íc dùa trªn nhu cÇu sÏ ®­îc x©y dùng vµ ¸p dông cÇn tÝnh ®Õn c¶ nh÷ng quÜ huy ®éng ®­îc qua h×nh thøc b¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc vµ phÝ dÞch vô. Thø ba, sö dông nguån lùc cã s½n mét c¸ch hiÖu qu¶. Sö dông nguån lùc cã s½n mét c¸ch hiÖu qu¶ lµ vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt vµ liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc, do vËy ë ®©y chØ xÐt nh÷ng khÝa c¹nh cã liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch tµi chÝnh nh­: ng©n s¸ch tæng thÓ so víi phÝ dÞch vô, sö dông dÞch vô, s¾p xÕp l¹i c¬ cÊu dÞch vô bÖnh viÖn, ®µo t¹o vÒ qu¶n lý. Gi¶i ph¸p x©y dùng hÖ thèng ng©n s¸ch tæng thÓ dùa trªn ®Çu ra nh­ kÕt qu¶ vÒ t×nh h×nh søc kháe ®­îc c¶i thiÖn vµ sù hµi lßng cña bÖnh nh©n lµ ph­¬ng ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng kh«ng khuyÕn khÝch c¸c c¬ së t¨ng n¨ng suÊt, thiÕu tËp trung vµo kÕt qu¶ ®¹t ®­îc nh­ hiÖn nay ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ. C¸c c«ng cô chñ yÕu ®Ó x©y dùng ng©n s¸ch tæng thÓ tÝnh ®Õn ®Çu ra nh­ vËy lµ c¸c ®¸nh gi¸ c«ng nghÖ y tÕ vµ c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c ®Ó nghiªn cøu, t×m hiÓu t¸c ®éng thùc tÕ cña c¸c ho¹t ®éng can thiÖp vÒ y tÕ kh¸c nhau vµ viÖc x¸c ®Þnh, giíi thiÖu chØ sè chÊt l­îng dÞch vô nhÊt ®Þnh nh­ nh÷ng tr­êng hîp tö vong cã thÓ tr¸nh ®­îc. Mét c«ng cô quan träng kh¸c võa phôc vô cho viÖc ®¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng tù c¶m ®èi víi søc kháe, c¸c møc dÞch vô vµ th¸i ®é nãi chung lµ pháng vÊn bÖnh nh©n ®Òu ®Æn, cã hÖ thèng. Tãm l¹i, c¸ch thÝch hîp hiÖn nay lµ cè g¾ng x©y dùng c¸c ng©n s¸ch tæng thÓ cã tÝnh ®Õn ®Çu ra nhiÒu h¬n, trong ®ã cã c¶ ®¸nh gi¸ th­êng xuyªn xem nh÷ng dÞch vô ®­îc cung cÊp cã g¾n víi môc tiªu cña nhµ chuyªn m«n còng nh­ bÖnh nh©n hay kh«ng. Mét vÊn ®Ò th­êng thÊy lµ bÖnh nh©n cã chiÒu h­íng t×m kiÕm dÞch vô ë tuyÕn qu¸ cao trong hÖ thèng y tÕ mét c¸ch kh«ng cÇn thiÕt. ViÖc sö dông dÞch vô kh«ng phï hîp nh­ vËy rÊt tèn kÐm v× gi¸ thµnh cña c¸c dÞch vô ®­îc cung cÊp ë c¸c bÖnh viÖn tuyÕn tØnh cao h¬n rÊt nhiÒu so víi chi phÝ dÞch vô cung cÊp t¹i c¸c tr¹m y tÕ x·. V× thÕ nh÷ng cè g¾ng ®Ó ®¶m b¶o ng­êi bÖnh sö dông c¸c tuyÕn y tÕ thÝch hîp h¬n còng rÊt quan träng trong viÖc qu¶n lý nguån lùc. Kinh nghiÖm thÕ giíi cho thÊy viÖc s¾p xÕp l¹i c¬ cÊu dÞch vô bÖnh viÖn theo h­íng gi¶m thêi gian gi¶m ®iÒu trÞ néi tró sang ngo¹i tró dùa trªn c¸c kü thuËt y tÕ hiÖn ®¹i cã ý nghÜa rÊt tÝch cùc c¶ vÒ khÝa c¹nh y tÕ vµ tµi chÝnh. Tuy nhiªn, v× hiÖn nay sè gi­êng bÖnh lµ mét chØ tiªu ph©n bæ ng©n s¸ch nhµ n­íc quan träng nªn ®iÒu quan träng lµ ph¶i xem xÐt l¹i ph­¬ng ph¸p nµy cßn phï hîp hay kh«ng c¨n cø vµo c«ng nghÖ y häc míi vµ nhu cÇu cÊp thiÕt ph¶i sö dông c¸c nguån lùc c«ng khan hiÕm cho y tÕ mét c¸ch hiÖu qu¶. ThiÕu kü n¨ng qu¶n lý, trong ®ã cã c¶ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ kinh tÕ y tÕ lµ ®¸nh gi¸ mµ c¸c chuyªn gia cña Bé y tÕ ®· chØ ra lµ rÊt nghiªm träng so víi c¸c ngµnh c«ng céng kh¸c v× hÇu hÕt c¸c vÞ trÝ qu¶n lý then chèt ®Òu do c¸c b¸c sÜ ®­îc ®µo t¹o rÊt h¹n chÕ hay kh«ng ®­îc ®µo t¹o trong lÜnh vùc nµy n¾m gi÷. Do vËy viÖc ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé y tÕ n¾m gi÷ c¸c vÞ trÝ qu¶n lý ch¾c ch¾n sÏ lµ gi¶i ph¸p tèt víi chi phÝ thÊp mµ hiÖu qu¶ ®¹t ®­îc cao. Nh÷ng ph©n tÝch vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh nªu trªn ch¾c ch¾n cÇn ph¶i cÇn ph¶i c©n nh¾c kü h¬n dùa vµo t×nh h×nh thùc tÕ vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ x· héi nh»m kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i cña hÖ thèng y tÕ ®ang cã ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn chÊt l­îng nguån nh©n lùc hiÖn nay. Sö dông chiÕn l­îc thóc ®Èy søc kháe ®Ó n©ng cao søc kháe cho ng­êi d©n Bªn c¹nh kh¸m ch÷a bÖnh th× viÖc n©ng cao søc kháe cho ng­êi d©n th«ng qua cung cÊp tri thøc b»ng c¸c ch­¬ng tr×nh truyÒn th«ng th­êng hay ®­îc ¸p dông. C¸c nghiªn cøu ®¸nh gi¸ cho thÊy ë ViÖt Nam nh÷ng ch­¬ng tr×nh nh­ vËy kh«ng ®em l¹i nhiÒu kÕt qu¶ nh­ mong muèn, do vËy viÖc vËn dông nh÷ng kinh nghiÖm quèc tÕ trong lÜnh vùc nµy lµ ®iÒu cÇn ®­îc xem xÐt. Thóc ®Èy søc khoÎ lµ mét ph­¬ng ph¸p cã thÓ ¸p dông cho nhiÒu vÊn ®Ò søc khoÎ. Gièng nh­ c¸c dÞch vô kh¸m ch÷a bÖnh tËp trung vµo èm ®au vµ chÈn ®o¸n c¸c lo¹i bÖnh tËt, thóc ®Èy søc khoÎ tËp trung vµo søc khoÎ vµ c¸ch phßng bÖnh. Ph­¬ng ph¸p thóc ®Èy søc khoÎ cã thÓ ®­îc ¸p dông vµo tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc nÕu kh«ng cã sù tham gia cña céng ®ång vµ h­ëng øng cña tõng c¸ nh©n th× kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò nh­ lèi sèng, m«i tr­êng, bÖnh truyÒn nhiÔm ... ChÝnh phñ cÇn ph¶i ñng hé nhu cÇu, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n cã ®­îc th«ng tin, sèng vµ lµm viÖc trong nh÷ng m«i tr­êng ®¶m b¶o søc kháe. Quan träng h¬n hÕt lµ nh©n d©n cÇn ph¶i biÕt r»ng chÝnh hä kiÓm so¸t phÇn nµo ®ã cuéc sèng vµ søc khoÎ cña b¶n th©n. NÕu hä kh«ng ®­îc trùc tiÕp tham gia vµo viÖc x¸c ®Þnh nhu cÇu, lùa chän ­u tiªn, thiÕt kÕ nh÷ng ho¹t ®éng can thiÖp th× sÏ kh«ng cã g× rµng buéc hä thùc hiÖn nh÷ng thay ®æi ®ã. Tãm l¹i, nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®¸p øng c¸c nhu cÇu nµy t¹o ra ph­¬ng ph¸p thóc ®Èy søc khoÎ. Ph¶i cã sù thay ®æi lèi sèng ë c¸c ngµnh, tæ chøc vµ trong céng ®ång, nh÷ng n¬i mµ ng­êi ta sèng, häc tËp, lµm viÖc, vui ch¬i vµ ch¨m lo søc khoÎ. §©y chÝnh lµ nh÷ng c¬ së h×nh thµnh nªn hµnh vi. ViÖc duy tr× nh÷ng c¶i thiÖn vÒ t×nh tr¹ng søc khoÎ ®ßi hái: (i) thay ®æi vÒ chÕ tµi kinh tÕ, luËt ph¸p vµ x· héi nh»m h¹n chÕ c¸c hµnh vi kh«ng lµnh m¹nh trong céng ®ång; (ii) ph¸t triÓn c¸c lùc l­îng hç trî vÒ x· héi, v¨n ho¸ vµ kinh tÕ nh»m khuyÕn khÝch hµnh vi lµnh m¹nh; vµ (iii) ph¸t triÓn n¨ng lùc cña c¸ nh©n còng nh­ cña tæ chøc ®Ó cã thÓ gióp cho céng ®ång ®­¬ng ®Çu ®­îc víi nh÷ng th¸ch thøc vÒ søc khoÎ. Kinh nghiÖm tõ c¸c chiÕn dÞch tuyªn truyÒn søc kháe ë ViÖt Nam cho thÊy kÕt qu¶ ®¹t ®­îc kh«ng cao chÝnh v× kh«ng cã ®­îc nh÷ng yÕu tè nh­ nªu trªn. ChiÕn l­îc thóc ®Èy søc khoÎ ®¸p øng bÊt cø vÊn ®Ò nµo ®· ®­îc v¹ch ra ®ßi hái ph¶i cã mét ph­¬ng ph¸p toµn diÖn vµ mét lo¹t c¸c ph­¬ng thøc: Thø nhÊt, x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh liªn ngµnh Søc khoÎ phÇn lín lµ kÕt qu¶ cña cuéc sèng con ng­êi, nã cã liªn hÖ ®Õn tÊt c¶ c¸c yÕu tè x· héi, v¨n ho¸, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. ViÖc gi¶i quyÕt tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nµy v­ît qu¸ kh¶ n¨ng nh÷ng nhµ chuyªn m«n y tÕ. V× thÕ chiÕn l­îc thóc ®Èy søc khoÎ ®ßi hái toµn d©n vµ c¸c tæ chøc ngoµi ngµnh y tÕ tham gia ®ãng gãp trong c¸c nç lùc nh»m c¶i thiÖn søc khoÎ cña nh©n d©n. C¸c Bé, c¸c c¬ quan ph¶i cïng lµm viÖc ®Ó ®¶m b¶o x©y dùng nh÷ng ch­¬ng tr×nh phï hîp vµ cã thÓ ¸p dông ®­îc ë c¸c ngµnh kh¸ch nhau vµ trong c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nhau. VÝ dô tham gia vµo ch­¬ng tr×nh chèng hót thuèc l¸ kh«ng chØ cã Bé Y tÕ mµ ph¶i cã c¸c c¬ quan kh¸c nh­ Bé C«ng an, Bé Tµi chÝnh, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o, Bé V¨n ho¸ - Th«ng tin, Bé Quèc phßng... còng nh­ c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ trong vµ ngoµi n­íc. Thø hai, lång ghÐp c¸c ch­¬ng tr×nh däc C¸c ch­¬ng tr×nh thóc ®Èy søc khoÎ cã xu h­íng chØ chó träng vµo mét khÝa c¹nh cña c«ng t¸c dù phßng, mét lo¹i bÖnh, mét hµnh vi nguy c¬, mét th«ng ®iÖp. ThÕ nh­ng c¸c hµnh vi nguy c¬ l¹i khu tró trong nh÷ng hoµn c¶nh cã nguy c¬. Ph­¬ng ph¸p mét vÊn ®Ò duy nhÊt (kh«ng ®Ò cËp ®Õn c¸c nguyªn nh©n ngÇm) sÏ trë nªn cã hiÖu qu¶ trong viÖc ®­a mét vÊn ®Ò quan träng vµo ch­¬ng tr×nh nghÞ sù chÝnh trÞ, nÕu cã ph­¬ng ph¸p tèt ®Ó giµnh ®­îc sù ñng hé. Nã còng cã hiÖu qu¶ trong viÖc truyÒn t¶i nh÷ng th«ng ®iÖp ®¬n gi¶n tíi ®«ng ®¶o quÇn chóng. Tuy nhiªn, c¸c ph­¬ng ph¸p mét vÊn ®Ò rÊt hiÕm khi cã hiÖu qu¶ ®èi víi nhãm ®èi t­îng khã kh¨n, nh÷ng ng­êi th­êng cã t×nh tr¹ng søc khoÎ kÐm nhÊt. C¸c hµnh vi, lèi sèng nguy h¹i kh¸c nhau ®Òu cã chung gèc rÔ trong nh©n d©n, trong céng ®ång, m«i tr­êng vµ nÒn v¨n ho¸. Søc khoÎ bµ mÑ kÐm vµ bÖnh ®¸i ®­êng ®Òu liªn quan ®Õn vÊn ®Ò thiÕu dinh d­ìng; thiÕu dinh d­ìng l¹i liªn quan tíi nghÌo ®ãi, vÖ sinh, n«ng nghiÖp vµ gi¸o dôc. Trong tÊt c¶ lÜnh vùc trªn, nh÷ng chiÕn dÞch gi¶i quyÕt duy nhÊt mét vÊn ®Ò cÇn ph¶i trë thµnh mét bé phËn cña c¸c ch­¬ng tr×nh lång ghÐp trong ®ã cã tÝnh ®Õn c¸c mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c¸c lÜnh vùc. Thø ba, ph¸t triÓn n¨ng lùc céng ®ång Cã nghiªn cøu tiÕn hµnh trong h¬n hai m­¬i n¨m qua ®­a ®Õn kÕt luËn lµ mét khi nh÷ng nhu cÇu cÇn thiÕt yÕu ®· ®­îc ®¸p øng th× yÕu tè quan träng nhÊt ®èi víi søc khoÎ con ng­êi lµ møc ®é hä kiÓm so¸t ®­îc cuéc sèng cña chÝnh m×nh. Nh÷ng ng­êi cã ý thøc ®iÒu chØnh cuéc sèng cña m×nh lµ ng­êi cã kh¶ n¨ng ®Æt ra ph­¬ng h­íng riªng chèng l¹i ®­îc c¸c nguy hiÓm vÒ søc khoÎ ®ang huû ho¹i ng­êi kh«ng cã phßng ngõa. ViÖc g¾n liÒn ý thøc vÒ giíi h¹n vµ ®iÒu chØnh víi cuéc sèng cña con ng­êi còng dÉn ®Õn viÖc chó träng vµo sù tham gia cña c¸c tæ chøc vµ céng ®ång. V× vËy cÇn ph¸t triÓn n¨ng lùc cña céng ®ång trong viÖc x¸c ®Þnh, x©y dùng nh÷ng ph­¬ng thøc míi ®Ó bæ sung, thËm chÝ thay thÕ c¸c vai trß vµ quan hÖ x· héi ®ang bÞ ®e do¹ d­íi søc Ðp míi vÒ kinh tÕ vµ v¨n ho¸. Nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ vÒ y tÕ chØ ®¹t ®­îc ë n¬i cã sù tham gia, hç trî cña c¸c nhãm ®èi t­îng trong viÖc ®Ò ra môc tiªu vµ ®¹t c¸c môc tiªu ®ã. Qu¸ tr×nh tham gia thùc sù liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh c¸c nhu cÇu vµ chän ­u tiªn - sö dông niÒm høng khëi thùc cña céng ®ång, chø kh«ng dïng marketing x· héi cè kÝch thÝch hä. ChiÕn l­îc thóc ®Èy søc khoÎ lµ mét ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn søc khoÎ dùa trªn nhu cÇu vµ theo ®Þnh h­íng cña ng­êi sö dông. Thø t­, tranh thñ sù ñng hé cña c¸c c¬ quan cã liªn quan vµ toµn x· héi. ChiÕn l­îc thóc ®Èy søc khoÎ bao gåm c¶ viÖc vËn ®éng ChÝnh phñ ®­a ra cam kÕt cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®em l¹i lîi Ých cho nh©n d©n trong l©u dµi. ChiÕn l­îc thóc ®Èy søc khoÎ ph¶i t¹o ra nh÷ng con ng­êi ®­îc ®µo t¹o gióp ChÝnh phñ so¹n th¶o luËt lÖ y tÕ vµ mét ChÝnh phñ ®­îc trang bÞ kiÕn thøc ®Ó s½n sµng ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm l·nh ®¹o sù nghiÖp y tÕ. C¸c c¬ quan lµm c«ng t¸c thóc ®Èy søc khoÎ ph¶i cã kh¶ n¨ng cè vÊn vµ vËn ®éng ChÝnh phñ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò y tÕ c«ng céng quan träng. Ngoµi ra, còng cÇn ph¶i cã sù ñng hé trong c¸c vÊn ®Ò cã ¶nh h­ëng lín tíi søc khoÎ nh­ng l¹i kh«ng thuéc ph¹m vi th«ng th­êng cña ngµnh y tÕ nh­ b¶o vÖ m«i tr­êng, chèng « nhiÔm. Thø n¨m, dùa vµo ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu ChiÕn l­îc thóc ®Èy søc khoÎ ph¶i ®­îc coi lµ mét bé phËn cña ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu. Cã thÓ lång c«ng t¸c thóc ®Èy søc khoÎ vµo hÖ thèng y tÕ b»ng c¸ch sö dông c¸c tr¹m y tÕ lµm trung t©m thóc ®Èy søc khoÎ. Tãm l¹i, thóc ®Èy søc kháe ®ßi hái mét chiÕn l­îc toµn diÖn, sö dông ®ång thêi nhiÒu ph­¬ng thøc cã sù phèi hîp víi nhau ®Ó lµm thay ®æi c¶ nh÷ng yÕu tè kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr­êng tù nhiªn vèn lµ nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng søc kháe yÕu kÐm chø kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ truyÒn th«ng søc kháe céng ®ång nh­ ®· tõng thùc hiÖn ë ViÖt Nam hiÖn nay. Do ®ã, ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn vµ duy tr× nç lùc thóc ®Èy søc kháe ë ViÖt Nam cÇn x©y dùng mét c¬ së h¹ tÇng lµm nÒn mãng cho c¸c cè g¾ng ®ã. Mét c¬ së h¹ tÇng nh­ vËy sÏ lµ träng t©m trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chiÕn l­îc thóc ®Èy søc khoÎ, nã hç trî viÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc thóc ®Èy søc khoÎ. §©y lµ mét tæ chøc ®­îc x©y dùng tõ cÊp trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng cã ®ñ n¨ng lùc lËp kÕ ho¹ch cÊp nhµ n­íc, còng nh­ cã kh¶ n¨ng vËn ®éng c¸c ngµnh, tæ chøc vµ c¸ nh©n hç trî cho c«ng t¸c thóc ®Èy søc khoÎ th«ng qua ph¸t triÓn chÝnh s¸ch, luËt ph¸p, quy chÕ vµ cung cÊp nguån lùc. Thóc ®Èy søc khoÎ bao gåm c¸c chiÕn l­îc dµi h¹n vµ cÇn ph¶i cã sù cam kÕt l©u dµi t­¬ng øng cña ChÝnh phñ ®Ó viÖc cung cÊp tµi chÝnh cho c«ng t¸c nµy kh«ng bÞ biÕn ®éng. Cã thÓ thÊy mét gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy nh­ trong m« h×nh thuÕ thuèc l¸. §¸nh thuÕ ®èi víi thuèc l¸ vµ sö dông sè tiÒn ®ã cho c«ng t¸c chèng hót thuèc l¸, uèng r­îu hoÆc cê b¹c, réng h¬n n÷a lµ cho nh÷ng ch­¬ng tr×nh thóc ®Èy søc khoÎ lång ghÐp, cïng mét lóc mang l¹i nhiÒu lîi Ých. ViÖc ®¸nh thuÕ lªn c¸c hµnh vi vµ c¸c chÊt cã h¹i lµm t¨ng gi¸ thuèc l¸, r­îu hoÆc cê b¹c còng lµ mét c¸ch ®Ó h¹n chÕ sö dông. VÝ dô nh­ ë bang Victoria, tiÒn thuÕ thu tõ thuèc l¸ ®· ®­îc dïng ®Ó tµi trî cho viÖc c¶i thiÖn søc khoÎ trong toµn bang nh­ chèng hót thuèc, phßng chèng th­¬ng tÝch, thøc ¨n vµ dinh d­ìng, nghiÖn r­îu vµ ma tuý, søc khoÎ t×nh dôc vµ søc khoÎ sinh s¶n, søc khoÎ t©m thÇn vµ thÓ chÊt khoÎ m¹nh, søc khoÎ m«i tr­êng. Sù xuÊt hiÖn th­êng xuyªn cña c¸c ho¹t ®éng ®· t¹o ra mét bÇu kh«ng khÝ chÝnh trÞ. Trong m«i tr­êng nµy viÖc t¨ng thuÕ lªn n÷a cã thÓ hoµn toµn cho phÐp v× thóc ®Èy søc khoÎ ®· trë thµnh mét ­u tiªn ®Æc biÖt cña céng ®ång. ChiÕn l­îc thóc ®Èy søc khoÎ nh»m gióp cho ng­êi d©n cã ®ñ søc m¹nh c¶i thiÖn søc khoÎ cña chÝnh hä. Nã cung cÊp cho céng ®ång vµ c¸ nh©n nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng, nguån lùc, ®éng c¬, sù chñ ®éng, hç trî, khuyÕn khÝch ®Ó tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò søc khoÎ quan träng ®èi víi hä. Thóc ®Èy søc khoÎ h÷u hiÖu ®ßi hái ph¶i cã mét chiÕn l­îc kiªn ®Þnh, phèi hîp gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ ®­îc lång ghÐp vµo kÕ ho¹ch cña trung ­¬ng, tØnh, huyÖn vµ x·. C«ng t¸c thóc ®Èy søc khoÎ chøa ®ùng c¸c yÕu tè vÒ ph¸t triÓn céng ®ång ®· ®­îc chøng minh lµ cã gi¸ trÞ ë ViÖt Nam vµ nhiÒu n­íc kh¸c. HiÖn nay ViÖt Nam cÇn ph¶i lËp kÕ ho¹ch cho viÖc x©y dùng mét hÖ thèng thóc ®Èy søc khoÎ h÷u hiÖu. KÕ ho¹ch nµy ph¶i ®­îc ®¸nh gi¸ vÒ tÝnh kh¶ thi, ®­îc ®iÒu chØnh sau khi ®­a ra th¶o luËn vµ lÊy ý kiÕn, th«ng qua vµ lång vµo c¸c ­u tiªn y tÕ quèc gia. Ph­¬ng ph¸p tæng hîp vÒ thóc ®Èy søc khoÎ gióp cho ngµnh y tÕ mét kh¶ n¨ng ®­a vµo ch­¬ng tr×nh nghÞ sù nh÷ng c¸ch thøc ®­¬ng ®Çu víi c¸c vÊn ®Ò søc khoÎ träng t©m hiÖn nay vµ trong t­¬ng lai cña x· héi. 3.2.2. C¶i tiÕn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o NÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ tõ ph­¬ng thøc kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. V× vËy trong nhiÒu tr­êng hîp, c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi ch­a theo kÞp sù biÕn ®æi nhanh chãng cña nÒn kinh tÕ, trong ®ã cã gi¸o dôc mang s¾c th¸i thÞ tr­êng. L©u nay phª ph¸n ®µo t¹o thõa "thµy" thiÕu "thî", nh­ng thiÕu "thî" ë ®©u? §Þa chØ cô thÓ nµo cÇn ®µo t¹o? Tû lÖ lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt thÊp, nh­ng tû lÖ thÊt nghiÖp cña sè nµy ë thµnh thÞ kh¸ cao, lÜnh vùc, ngµnh nghÒ nµo thÊt nghiÖp nhiÒu? ViÖc lËp kÕ ho¹ch gi¸o dôc cÇn dùa trªn nh÷ng th«ng tin nµy ®Ó ®µo t¹o g¾n kÕt ®­îc víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. Gi÷ vai trß ®Þnh h­íng, Nhµ n­íc ph¶i tõng b­íc kh¾c phôc t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi vÒ bËc, ngµnh nghÒ ®µo t¹o th«ng qua c¶i tiÕn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ ph­¬ng ph¸p kÕ ho¹ch ho¸ phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nµy cã thÓ sö dông c¸c gi¶i ph¸p sau: ThiÕt lËp ®­îc hÖ thèng th«ng tin thÞ tr­êng lao ®éng ®Ó cung cÊp, xö lý th«ng tin t¹o c¬ së tin cËy x¸c ®Þnh nhu cÇu ®µo t¹o vµ båi d­ìng, g¾n sö dông nh©n lùc víi viÖc lµm. M« h×nh d­íi ®©y lµ mét lo¹i hÖ thèng thu thËp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng lao ®éng, cung cÊp nh÷ng sè liÖu c¬ b¶n cho ph©n tÝch nhu cÇu ®µo t¹o cã thÓ nghiªn cøu ¸p dông ë n­íc ta. M« h×nh hÖ thèng th«ng tin thÞ tr­êng §iÒu tra lao ®éng (1) ThÊt nghiÖp Cã viÖc lµm cã thu nhËp hoÆc h­ëng l­¬ng NghÒ g×? §iÒu tra yªu cÇu ®µo t¹o cña doanh nghiÖp (II) Yªu cÇu kü n¨ng/ nghÒ nghiÖp TÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c tr­êng ®µo t¹o NhËn biÕt nh÷ng c¸i míi Kü n¨ng nghÒ nghiÖp g×? Lµm cho 1 hay nhiÒu tØnh? Nghiªn cøu theo dÊu vÕt t­¬ng lai ®èi víi c¸c c¬ së (III) TÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c tr­êng ®µo t¹o T×nh tr¹ng thÊt nghiÖp/ cã viÖc lµm cña ng­êi ®µo t¹o sau 1 n¨m theo nghÒ/ kü n¨ng M· cña nghÒ nghiÖp Dù b¸o kÞch b¶n lao ®éng (IV) Cung cÊp lao ®éng theo gi¸o dôc / kü n¨ng / nghÒ nghiÖp M· nghÒ nghiÖp dïng ®iÒu tra lao ®éng hiÖn hµnh? TØnh vµ Quèc gia Nghiªn cøu lÇn theo dÊu vÕt ng­îc (V) TÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c tr­êng ®µo t¹o NhËn biÕt nh÷ng yªu cÇu ®µo t¹o míi ThÊt nghiÖp / cã viÖc lµm / tiÒn l­¬ng Khung mÉu g×? Quèc gia? Tõ nh÷ng nguån nµy cã thÓ hÖ thèng c¸c sè liÖu c¬ b¶n phôc vô lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý nh©n lùc nh­ sau: Nguån sè liÖu Lo¹i sè liÖu Môc ®Ých §iÒu tra hé gia ®×nh Quèc gia D©n sè Ho¹t ®éng cña LLL§ ViÖc lµm ThÊt nghiÖp Thu nhËp vµ tiÒn l­¬ng Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tû lÖ cña nh÷ng nghiªn cøu quay l¹i Xu h­íng cña viÖc lµm vµ tiÒn l­¬ng Ph©n tÝch thÞ tr­êng lao ®éng C¸c ®iÒu tra c¬ së s¶n xuÊt Quèc gia / §Þa ph­¬ng ViÖc lµm trong c«ng nghiÖp Thu nhËp Quy m« c¬ së s¶n xuÊt Yªu cÇu vÒ ®µo t¹o Xu h­íng viÖc lµm vµ tiÒn l­¬ng Ph©n tÝch n¨ng suÊt vµ thÞ tr­êng lao ®éng §¸nh gi¸ vÒ yªu cÇu ®µo t¹o ë møc ®é ®Þa ph­¬ng C¸c sè liÖu qu¶n lý b¶o hiÓm x· héi ViÖc lµm ThÊt nghiÖp Thu nhËp bëi c«ng viÖc Xu h­íng viÖc lµm vµ tiÒn l­¬ng C¸c nghiªn cøu vÒ viÖc lµm ®· qua vµ t­¬ng lai ViÖc lµm ThÊt nghiÖp Thñ nhËp bëi c«ng viÖc ThiÕt lËp ®µo t¹o Chi phÝ vµ lîi Ých cña viÖc thiÕt lËp c¸c tr­êng ®µo t¹o C¸c nghiªn cøu vÒ chi phÝ Chi phÝ vÒ vèn Chi phÝ ®Þnh kú Gia nhËp N¨ng lùc ®µo t¹o Nghiªn cøu vÒ chi phÝ vµ lîi Ých C¸c ®¸nh gi¸ vÒ yªu cÇu ®µo t¹o Yªu cÇu ®µo t¹o NghÒ nghiÖp/kü n¨ng §iÒu tra c«ng viÖc §iÒu tra c¸ nh©n Trî gióp chÝnh s¸ch yªu cÇu ®µo t¹o H×nh thµnh hÖ thèng th«ng tin nµy, ®­a vµo vËn hµnh sÏ gióp gi¸m s¸t viÖc vËn hµnh cña thÞ tr­êng lao ®éng, cung cÊp th«ng tin cho c¸ nh©n, doanh nghiÖp, c¬ së ®µo t¹o còng nh­ c©n b»ng gi÷a lîi Ých x· héi vµ chi phÝ ®µo t¹o. Trªn c¬ së nµy, c¬ quan lËp kÕ ho¹ch Nhµ n­íc cã kh¶ n¨ng tiÕn hµnh c¸c nghiªn cøu trung h¹n chÝnh x¸c vÒ lo¹i c«ng nghÖ, thµnh phÇn vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cña lùc l­îng lao ®éng t­¬ng lai lµm c¬ së quyÕt ®Þnh qui m«, ngµnh nghÒ, néi dung ch­¬ng tr×nh gi¶ng d¹y. Nh­ vËy ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch ®µo t¹o sÏ g¾n víi nhu cÇu thÞ tr­êng lao ®éng, t¨ng tÝnh thiÕt thùc cña gi¸o dôc vµ s¸t víi thùc tÕ. Quy ho¹ch vµ lËp kÕ ho¹ch gi¸o dôc ®µo t¹o g¾n víi quy ho¹ch ph¸t triÓn tæng thÓ kinh tÕ-x· héi cña c¶ n­íc, tõng vïng vµ ngµnh kinh tÕ. X©y dùng kÕ ho¹ch tæng thÓ vÒ ®µo t¹o nh©n lùc cho c¶ n­íc trªn c¬ së ph©n tÝch nhu cÇu nh©n lùc cña tõng ngµnh, tõng vïng, tõng ®¬n vÞ c¬ së, lµ gi¶i ph¸p kh¾c phôc hiÖn tr¹ng mÊt c©n ®èi c¬ cÊu, ngµnh nghÒ vµ ph©n bæ lao ®éng ®µo t¹o. Nhµ n­íc cã thÓ sö dông c«ng cô kÕ ho¹ch vµ tµi chÝnh (giao chØ tiªu cã ng©n s¸ch ®¶m b¶o ®µo t¹o nh÷ng ngµnh nghÒ cÇn thiÕt, hoÆc ë nh÷ng vïng khã kh¨n) ®Ó ®iÒu tiÕt quy m«, c¬ cÊu, h­íng vµo nhu cÇu nh©n lùc theo yªu cÇu CNH - H§H, më réng c¸c h×nh thøc ®µo t¹o nghÒ ®Ó n©ng tû träng, kh¾c phôc t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi hiÖn nay. KÕ ho¹ch gi¸o dôc ®µo t¹o ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ mét bé phËn cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, ph¶i ®­îc c©n ®èi ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn thùc hiÖn vµ triÓn khai ®ång bé víi nhiÒu môc tiªu kh¸c cña nÒn kinh tÕ trong kÕ ho¹ch dµi h¹n vµ hµng n¨m. Cô thÓ, trong c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ (theo ngµnh hoÆc theo vïng) nh­ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ mòi nhän cÇn cã ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc ®µo t¹o t­¬ng øng nh­ mét bé phËn cÊu thµnh ch­¬ng tr×nh tæng thÓ víi dù ¸n ®Çu t­ c¸c nguån lùc hîp lý. Quan ®iÓm nµy cÇn ®­îc qu¸n triÖt ë mäi cÊp vµ cã t¸c ®éng quyÕt ®Þnh chÊt l­îng nguån nh©n lùc. Tãm l¹i, c¸c gi¶i ph¸p sö dông c«ng cô kÕ ho¹ch vµ tµi chÝnh ®Ó kh¾c phôc tån t¹i hiÖn nay, n©ng cao chÊt l­îng vÒ mÆt trÝ lùc lµ ph¸t huy vai trß cña Nhµ n­íc trong x©y dùng kÕ ho¹ch tæng thÓ vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. 3.2.3. C¶i tiÕn chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o §Ó sö dông hiÖu qu¶ ®ång vèn ®Çu t­ th× viÖc ®Çu tiªn cÇn lµm lµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­ cho hîp lý bao gåm chi trong néi bé chi phÝ th­êng xuyªn, ®Çu t­ x©y dùng vµ gi÷a c¸c bËc häc, ngµnh häc. §iÒu chØnh c¬ cÊu vèn ®Çu t­ theo h­íng t¨ng c­êng trang thiÕt bÞ phôc vô gi¶ng d¹y häc tËp. Ph©n tÝch thùc tr¹ng ë ch­¬ng 2 vÒ c¬ cÊu chi th­êng xuyªn cho gi¸o dôc th× chi l­¬ng, c¸c kho¶n môc theo l­¬ng vµ chi ho¹t ®éng bé m¸y th­êng chiÕm tû träng cao, chi phôc vô häc tËp gi¶ng d¹y thÊp dÉn tíi t×nh tr¹ng d¹y chay, häc chay, ¶nh h­ëng chÊt l­îng. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, giai ®o¹n tíi, phÇn t¨ng chi gi¸o dôc th­êng xuyªn cho gi¸o dôc ®µo t¹o cÇn dµnh cho chi phôc vô mua s¾m trang thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc, t­ liÖu, s¸ch gi¸o khoa. PhÊn ®Êu ®Ó ®Õn n¨m 2005 tÊt c¶ c¸c c¬ së gi¸o dôc phæ th«ng ®Òu ®¹t tû lÖ chi cho c¸c kho¶n môc ngoµi l­¬ng tèi thiÓu tõ 30% trë lªn, c¸c c¬ së ®µo t¹o ®¹t tû lÖ tèi thiÓu 50% trë lªn. §iÒu chØnh c¬ cÊu vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n Trong thêi gian tíi cÇn c©n ®èi l¹i gi÷a tû lÖ chi x©y l¾p (x©y dùng vËt kiÕn tróc nh­ nhµ x­ëng, c¬ së h¹ tÇng…) vµ vèn thiÕt bÞ. Tû lÖ chi thiÕt bÞ ph¶i chiÕm tèi thiÓu 30% tæng vèn ®Çu t­ ®Ó thay thÕ thiÕt bÞ cò, tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ trang thiÕt bÞ gi¶ng d¹y, häc tËp vµ nghiªn cøu khoa häc cña c¸c c¬ së ®µo t¹o. Ngoµi ra ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy, ngµnh gi¸o dôc ®µo t¹o cÇn sím hoµn thiÖn quy ho¹ch m¹ng l­íi tr­êng §HC§, THCN vµ d¹y nghÒ tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt ®Ó lµm c¨n cø ®Çu t­. C¸c tiªu chÝ vÒ tr­êng träng ®iÓm ph¶i sím ®­îc ban hµnh ®Ó x¸c ®Þnh danh môc tr­êng träng ®iÓm ®Çu t­ nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®Ò ra trong chiÕn l­îc gi¸o dôc ®µo t¹o ®Õn 2010 §iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­ gi÷a c¸c bËc häc Ph©n bæ chi phÝ gi¸o dôc, ®µo t¹o c¸c cÊp nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· diÔn ra theo h­íng tÝch cùc víi tû lÖ ®Çu t­ cho gi¸o dôc phæ th«ng xÊp xØ 70% ng©n s¸ch, “phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ” nªn duy tr× trong giai ®o¹n tíi [32]. Tuy nhiªn trong ph©n bæ c¬ cÊu chi gi÷a c¸c bËc häc cÇn chó träng c©n ®èi nguån lùc hç trî triÓn khai phæ cËp gi¸o dôc trung häc c¬ së ë nh÷ng vïng khã kh¨n, ®Æc biÖt trong khu vùc n«ng nghiÖp ®Ó c¶i thiÖn tr×nh ®é v¨n ho¸ lao ®éng phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n. C¬ cÊu chi trong ®µo t¹o còng cÇn ®iÒu chØnh t¨ng chi phÝ cho d¹y nghÒ ®¹t møc kho¶ng10% v× ®©y lµ lÜnh vùc ®ang cã yªu cÇu më réng quy m«, cñng cè chÊt l­îng ®Ó ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt, lao ®éng lµnh nghÒ. Ngoµi ra, còng nªn tËp trung ®Çu t­ kho¶ng 12 – 15% tæng chi ng©n s¸ch nhµ n­íc dµnh cho gi¸o dôc ®µo t¹o so víi hiÖn nay lµ 10% cho nh÷ng ch­¬ng tr×nh phôc vô trùc tiÕp ®µo t¹o nh©n lùc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. Bªn c¹nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­, qu¶n lý vµ sö dông ng©n s¸ch gi¸o dôc ®µo t¹o mét c¸ch hiÖu qu¶ cã ý nghÜa hÕt søc quan träng bëi nã cßn gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng huy ®éng c¸c nguån vèn cho gi¸o dôc. §iÒu ®ã cã thÓ ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸c biÖn ph¸p: X©y dùng c¸c tiªu chuÈn, ®Þnh møc khoa häc phï hîp víi thùc tÕ vµ nhu cÇu ph¸t triÓn ®Ó lµm c¬ së ph©n bæ ng©n s¸ch gi¸o dôc ®µo t¹o c¶ vÒ ®Çu t­ vµ vÒ chi th­êng xuyªn. X¸c ®Þnh chÝnh x¸c chi phÝ ®¬n vÞ trªn ®Çu häc sinh ®Ó lµm c¬ së ®iÒu chØnh ®Þnh møc chi hiÖn hµnh. ThÓ chÕ ho¸ quy chÕ vÒ c¸c kho¶n thu vµ sö dông c¸c kho¶n ®ãng gãp kh¸c ngoµi häc phÝ nh­ ®ãng gãp x©y dùng tr­êng, phÝ héi cha mÑ häc sinh, b¶o hiÓm vµ c¸c kho¶n ®ãng gãp kh¸c trong c¸c c¬ së gi¸o dôc. C«ng khai ho¸ møc thu häc phÝ vµ c¸c kho¶n ®ãng gãp kh¸c vµo ®Çu n¨m häc. Gi¸m s¸t nguån thu vµ chñ ®éng c©n ®èi nguån lùc cho gi¸o dôc ®µo t¹o tõ c¸c nguån trong lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn. 3.2.4. C¶i tiÕn chÝnh s¸ch ®µo t¹o, båi d­ìng vµ sö dông lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt. VÊn ®Ò söa ®æi, hoµn thiÖn chÝnh s¸ch sö dông, båi d­ìng nh©n lùc ®Ó ph¸t huy tèi ®a n¨ng lùc vµ kh¶ n¨ng cèng hiÕn cña hä cho c«ng viÖc cã vai trß rÊt quan träng bëi nã t¸c ®éng trùc tiÕp vµo nguån nh©n lùc. Nh­ ®· ph©n tÝch, thùc tr¹ng sö dông nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt ®ang næi cém nh÷ng vÊn ®Ò nh­: hiÖu qu¶ sö dông thÊp, tû lÖ lao ®éng ®· tèt nghiÖp ®¹i häc, cao ®¼ng lµm viÖc tr¸i ngµnh nghÒ vµ thÊt nghiÖp kh¸ cao, nhÊt lµ ë khu vùc thµnh thÞ; trong qu¸ tr×nh sö dông kh«ng quan t©m ®µo t¹o, båi d­ìng n©ng cao ®Ó ®¸p øng yªu cÇu nhiÖm vô míi... §Ó t¹o chuyÓn biÕn mét c¸ch hiÖu qu¶ cã thÓ sö dông nh÷ng gi¶i ph¸p sau: §µo t¹o vµ båi d­ìng ®éi ngò c¸n bé chuyªn m«n kü thuËt. HiÖn nay hÇu hÕt sè c¸n bé chuyªn m«n kü thuËt cao, ph¸t huy tèt ®Òu cã tuæi ®êi kh¸ lín. Sè cßn l¹i chiÕm phÇn ®«ng nh­ng ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong nghiªn cøu khoa häc. MÆt kh¸c sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc kü thuËt trªn thÕ giíi, sù chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr­êng… ®· khiÕn ®éi ngò chuyªn m«n kü thuËt cã nh÷ng hÉng hôt nhÊt ®Þnh. Tõ thùc tÕ ®ã ®Æt ra yªu cÇu ph¶i ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i th× míi ®¸p øng yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. §Ó thùc hiÖn ®iÒu nµy, hµng lo¹t vÊn ®Ò tõ c¶i tiÕn môc tiªu, ®æi míi néi dung, ch­¬ng tr×nh gi¶ng d¹y, n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò c¸n bé gi¸o viªn ®Õn tæ chøc s¾p xÕp m¹ng l­íi c¸c tr­êng… cÇn ®­îc gi¶i quyÕt. Trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t cÇn tËp trung gi¶i quyÕt nh÷ng néi dung sau: Thø nhÊt, c¶i tiÕn môc tiªu ®µo t¹o. §©y lµ vÊn ®Ò quan träng nhÊt, quyÕt ®Þnh nhiÒu ®Õn chÊt l­îng ®µo t¹o, nã x¸c ®Þnh s¶n phÈm ®µo t¹o cã ®Æc thï riªng víi mçi tr­êng ®¹i häc. Tõ môc tiªu nµy x©y dùng néi dung ch­¬ng tr×nh gi¶ng d¹y thÝch hîp, xuyªn suèt. Ngoµi ra, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña thêi ®¹i c«ng nghÖ ph¶i g¾n ®µo t¹o víi thùc tiÔn s¶n xuÊt, nhu cÇu x· héi. Thø hai, ®æi míi néi dung ch­¬ng tr×nh gi¶ng d¹y. C¸c néi dung ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cña c¸c tr­êng ®¹i häc ®Òu cÇn xem xÐt ®æi míi cho phï hîp víi môc tiªu ®µo t¹o, thÝch øng víi kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ. Trong ch­¬ng tr×nh häc bæ sung nh÷ng kiÕn thøc míi, phÇn häc mang tÝnh thùc hµnh ®Ó khi ra tr­êng cã thÓ vËn dông ®­îc ngay kiÕn thøc ®­îc ®µo t¹o. Ngoµi ra, cã thÓ ký hîp ®ång ®µo t¹o víi c¬ së sö dông nh©n lùc khoa häc kü thuËt nh»m gióp häc viªn g¾n víi thùc tÕ, hiÓu nhu cÇu c«ng viÖc, kiÕn thøc cÇn ph¶i cã, t¹o ®iÒu kiÖn khi ra tr­êng ph¸t huy tèt n¨ng lùc, vèn tri thøc. Gi¶i ph¸p nµy còng rÊt cã Ých trong viÖc huy ®éng nguån vèn tµi chÝnh hç trî cho häc viªn vµ nhµ tr­êng trong qu¸ tr×nh häc tËp, ®µo t¹o. Thø ba, quy ho¹ch m¹ng l­íi tr­êng. S¾p xÕp l¹i c¸c tr­êng ®¹i häc theo c¸c lÜnh vùc khoa häc phï hîp víi ®iÒu kiÖn l·nh thæ. MÆt kh¸c, c¸c c¬ së ®µo t¹o còng ph¶i s¾p xÕp l¹i tæ chøc cho hîp lý, cã nhu vËy míi n©ng cao ®­îc chÊt l­îng ®µo t¹o. C¸c tæ chøc nµy nªn chia thµnh ba hÖ thèng c¬ b¶n lµ hÖ thèng gi¶ng d¹y vµ nghiªn cøu khoa häc, hÖ thèng qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh, hÖ thèng phôc vô gi¶ng d¹y. Trong ®ã ®Æc biÖt coi träng n©ng cao chÊt l­îng hÖ thèng gi¶ng d¹y vµ nghiªn cøu khoa häc v× ®©y quyÕt ®Þnh chÊt l­îng cña ®èi t­îng ®µo t¹o. §Ó kh¾c phôc nguy c¬ hÉng hôt gi¶ng viªn giái, cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, thu hót sinh viªn tèt nghiÖp giái c¸c tr­êng ®ai häc, cao ®¼ng gia nhËp ®éi ngò gi¶ng viªn. §µo t¹o trªn ®¹i häc lµ rÊt cÇn thiÕt nh»m n©ng cao chÊt l­îng c¸n bé chuyªn m«n kü thuËt nãi chung vµ chÊt l­îng c¸n bé gi¶ng d¹y nãi riªng. C¸c tr­êng ®¹i häc, c¸c viÖn nghiªn cøu cÇn më réng diÖn ®µo t¹o c¸n bé cã tr×nh ®é nµy víi nh÷ng ph­¬ng thøc ®µo t¹o hîp lý. ¦u tiªn göi gi¶ng viªn ®¹i häc, cao ®¼ng ®i ®µo t¹o, båi d­ìng ë n­íc ngoµi b»ng nhiÒu nguån kinh phÝ. Thø t­, ®µo t¹o l¹i, båi d­ìng c¸n bé chuyªn m«n kü thuËt. §Ó c¸n bé chuyªn m«n kü thuËt ®¸p øng nhiÖm vô cña giai ®o¹n míi, ®µo t¹o l¹i vµ båi d­ìng th­êng xuyªn lµ yªu cÇu tÊt yÕu, rÊt cÊp b¸ch cña c«ng t¸c ®µo t¹o. Nh­ng ®Ó ®µo t¹o mét c¸ch hiÖu qu¶, cÇn cã quy ho¹ch, ch­¬ng tr×nh, néi dung phï hîp, tæ chøc ®µo t¹o khoa häc riªng cho mçi lo¹i c¸n bé chuyªn m«n kü thuËt vµ tiÕn hµnh lµm th­êng xuyªn. C¸c c¬ së ®µo t¹o cã thÓ ¸p dông nhiÒu h×nh thøc ®µo t¹o l¹i nh­ tËp trung, t¹i chøc, häc tõ xa… phï hîp víi ®iÒu kiÖn c«ng t¸c cña häc viªn. Còng nh­ c¸c néi dung ®µo t¹o kh¸c, cÇn t¨ng c­êng viÖc trao ®æi trùc tiÕp gi÷a doanh nghiÖp vµ c¬ së ®µo t¹o ®Ó ch­¬ng tr×nh, néi dung ®µo t¹o phï hîp víi thùc tÕ. Ph­¬ng thøc nµy nh»m gióp ng­êi häc cã viÖc lµm ngay sau khi häc. Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· cã mét sè c¬ së thùc hiÖn ®µo t¹o nghÒ theo nhu cÇu cô thÓ cña doanh nghiÖp. KÕt qu¶ 99% häc sinh häc nghÒ ®­îc tuyÓn dông sau tèt nghiÖp, tr¸nh ®­îc l·ng phÝ vÒ kinh phÝ ®µo t¹o. Ph­¬ng thøc nµy cÇn ®­îc rót kinh nghiÖm vµ nh©n réng. Më réng c¸c h×nh thøc ®µo t¹o theo ®Þa chØ, ®µo t¹o t¹i chç cho c¸c vïng n«ng th«n, miÒn nói, vïng s©u. Ph­¬ng thøc nµy g¾n ®µo t¹o víi sö dông, kh¾c phôc t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi trong ph©n bæ vµ sö dông nh©n lùc ®· qua ®µo t¹o nh­ hiÖn nay. MÆt kh¸c cã thÓ thö nghiÖm ph­¬ng ¸n Nhµ n­íc tuyÓn vµ ®¶m b¶o kinh phÝ ®µo t¹o nh­ng häc sinh ph¶i tu©n theo sù ph©n c«ng cña Nhµ n­íc trong thêi gian nhÊt ®Þnh th«ng qua hîp ®ång lao ®éng. §iÒu nµy kh«ng chØ gióp vïng khã kh¨n cã c¸n bé mµ cßn t¹o c¬ héi cho ng­êi nghÌo ®­îc ®µo t¹o, cã viÖc lµm. ViÖc ®µo t¹o l¹i c¸n bé c«ng chøc cã thuËn lîi lµ kinh phÝ ®­îc c©n ®èi tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc trong ch­¬ng tr×nh “®µo t¹o l¹i, båi d­ìng c¸n bé c«ng chøc Nhµ n­íc” do Ban tæ chøc ChÝnh phñ chñ tr×. Víi c¸c doanh nghiÖp. XÝ nghiÖp, theo LuËt doanh nghiÖp, Nhµ n­íc quy ®Þnh ®­îc chi mét sè kho¶n trong doanh thu cho ®µo t¹o l¹i. VÊn ®Ò lµ ph¶i x©y dùng ®­îc néi dung, ch­¬ng tr×nh vµ tæ chøc ®µo t¹o phï hîp víi nhu cÇu c«ng viÖc. NhiÒu ®¬n vÞ hiÖn nay, ngoµi tæ chøc häc ngo¹i ng÷, kh«ng tæ chøc ®­îc c¸c líp nghiÖp vô kh¸c v× kh«ng x©y dùng ®­îc ch­¬ng tr×nh, néi dung ®µo t¹o phï hîp víi yªu cÇu cña ng­êi häc. Sö dông nguån nh©n lùc chuyªn m«n kü thuËt ChÝnh s¸ch qu¶n lý, sö dông lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng tinh thÇn, vËt chÊt cña hä, trùc tiÕp n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña nguån nh©n lùc. Tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ, mét sè gi¶i ph¸p sau cã thÓ nghiªn cøu ¸p dông ®Ó ph¸t huy tèi ®a n¨ng lùc lµm viÖc cña sè lao ®éng nµy nh­: (i) x©y dùng quy ho¹ch sö dông trªn ph¹m vi quèc gia vµ tõng ngµnh, lµm c¬ së chÝnh s¸ch ®µo t¹o båi d­ìng thÝch hîp víi tõng ®èi t­îng; (ii) c¶i tiÕn chÝnh s¸ch, chÕ ®é trong viÖc sö dông nguån cã chuyªn m«n kü thuËt ®Æc biÖt ®éi ngò nh©n lùc cã tr×nh ®é cao nh»m t¹o ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng lµm viÖc thuËn lîi ®ång thêi víi c¸c chÕ ®é ®·i ngé vËt chÊt ®Ó ph¸t huy tèi ®a chÊt x¸m, n¨ng lùc cña ®éi ngò nµy. Nhµ n­íc cÇn ®æi míi chÝnh s¸ch sö dông, chÕ ®é kiªm nhiÖm, kiªm chøc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho nguån nh©n lùc ®· qua ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuËt cã c¬ héi lµm viÖc réng r·i. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ ký hîp ®ång víi c¸n bé khoa häc kü thuËt lµ c«ng chøc Nhµ n­íc trong nh÷ng c«ng viÖc mµ quy chÕ c«ng chøc kh«ng cÊm. GÇn ®©y chóng ta nãi nhiÒu ®Õn t×nh tr¹ng mÊt chÊt x¸m t¹i chç do viÖc nh÷ng ng­êi lao ®éng cã chuyªn m«n cao rêi bá khu vùc Nhµ n­íc sang lµm viÖc cho c¸c c¬ së t­ nh©n hoÆc khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §iÒu ®¸ng lo ng¹i ë ®©y lµ nh÷ng ng­êi cã chuyªn m«n kü thuËt kh«ng ®­îc sö dông ®óng ngµnh nghÒ, kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó lµm viÖc cã hiÖu qu¶. NÕu hä ph¸t huy ®­îc n¨ng lùc nghÒ nghiÖp th× dï trong hoÆc ngoµi khu vùc Nhµ n­íc vÉn cã sù ®ãng gãp nhÊt ®Þnh cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Do vËy thay v× t×m c¸ch ng¨n c¶n hä lµm viÖc cho khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, Nhµ n­íc nªn sím cã quy ®Þnh buéc ng­êi sö dông ph¶i tr¶ cho Nhµ n­íc mét kho¶n tiÒn bï ®¾p nh÷ng chi phÝ ®µo t¹o. MÆt kh¸c, Nhµ n­íc còng nªn t¹o ®iÒu kiÖn hç trî chñ sö dông cã thÓ t×m ®­îc lao ®éng phï hîp víi yªu cÇu c«ng viÖc. Qua ®ã kiÓm tra viÖc thùc hiÖn hîp ®ång lao ®éng, yªu cÇu hä nép ®Çy ®ñ c¸c kho¶n ®ãng gãp cho quü b¶o hiÓm ®¶m b¶o quyÒn lîi ng­êi lao ®éng. §Ó ®éng viªn cã hiÖu qu¶ tÝnh tÝch cùc, s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng th× vÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi lao ®éng cã viÖc lµm vµ thu nhËp cao. Thùc tÕ cho thÊy nã lµ yÕu tè t¸c ®éng m¹nh nhÊt ®Õn ®éng c¬, th¸i ®é lµm viÖc cña hÇu hÕt ng­êi lao ®éng hiÖn nay. Do vËy, Nhµ n­íc ph¶i t¹o ra mét th­íc ®o chÝnh x¸c, c«ng b»ng ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é còng nh­ hiÖu qu¶ cèng hiÕn cña lao ®éng lµm c¬ së tr¶ c«ng t­¬ng xøng, nhÊt lµ ®èi víi ®éi ngò chuyªn m«n kü thuËt cao vµ trong nh÷ng ngµnh nghÒ ®Æc biÖt ®ßi hái hµm l­îng tri thøc cao. HiÖn nay v× nhiÒu lý do nªn phÇn lín nh©n lùc sau ®µo t¹o ®Òu muèn sèng lµm viÖc t¹i thµnh phè, thÞ x·. ChÝnh v× vËy vïng s©u, vïng xa, biªn giíi h¶i ®¶o thiÕu nh©n lùc cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt mét c¸ch trÇm träng. Tuy nhiªn, viÖc thu hót nh©n lùc ®· qua ®µo t¹o ®Õn c¸c vïng n«ng th«n, miÒn nói Ýt cã chuyÓn biÕn mÆc dï Nhµ n­íc ®· ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch. Tr­íc m¾t, nªn nghiªn cøu bæ sung mét sè chÕ ®é cô thÓ, thiÕt thùc h¬n nh­ chÝnh s¸ch lu©n phiªn cã thêi h¹n, quyÒn khi trë vÒ ®­îc lùa chän n¬i c«ng t¸c, ­u ®·i h­ëng chÕ ®é ®µo t¹o, båi d­ìng kiÕn thøc ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp trong t­¬ng lai. Ngoµi ra cã thÓ x©y dùng quy chÕ ®èi víi häc sinh hÖ dµi h¹n tËp trung trong c¸c tr­êng c«ng lËp ®­îc ph©n bæ ng©n s¸ch Nhµ n­íc vÒ nghÜa vô c«ng t¸c, phôc vô theo yªu cÇu x· héi trong thêi gian tèi thiÓu lµ 5 n¨m. ViÖc ph©n chia c¸c gi¶i ph¸p trªn ®©y chØ cã ý nghÜa t­¬ng ®èi bëi chóng cã mèi quan hÖ qua l¹i víi nhau. Do vËy, thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p ®ã lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc ®¸p øng nhu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa hiÖn nay. KÕt luËn Ch¨m lo ph¸t triÓn con ng­êi lµ sù ­u viÖt cña ViÖt Nam trong nhiÒu n¨m qua thÓ hiÖn bëi chØ sè HDI cao h¬n h¼n so víi nhiÒu n­íc cã GDP t­¬ng ®­¬ng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y Nhµ n­íc cµng chó träng h¬n n÷a ph¸t triÓn nguån nh©n lùc do nhËn thøc vai trß hÕt søc ®Æc biÖt cña nã trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc vµ ®· ®¹t nhiÒu kÕt qu¶ kh¶ quan ®­îc ghi nhËn ®¸nh gi¸ cao. MÆc dï vËy, so víi nhu cÇu chÊt l­îng nguån nh©n lùc ViÖt Nam cßn rÊt h¹n chÕ, ®Æc biÖt tû lÖ lao ®éng tr×nh ®é v¨n hãa cÊp II, III vµ cã chuyªn m«n kü thuËt rÊt thÊp. Thªm vµo ®ã, c¬ cÊu bËc ®µo t¹o vµ sù ph©n bæ gi÷a c¸c ngµnh, vïng kinh tÕ còng rÊt kh«ng ®ång ®Òu, cßn nhiÒu bÊt hîp lý. §©y lµ nh÷ng th¸ch thøc lín cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, nhÊt lµ hiÖn nay ®ang cã nhu cÇu lín vÒ lao ®éng tr×nh ®é cao ®Ó tiÕp thu vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, t¹o søc c¹nh tranh cho nÒn kinh tÕ. Nguyªn nh©n quan träng trùc tiÕp dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trªn lµ mét sè chÝnh s¸ch trong lÜnh vùc y tÕ, gi¸o dôc cßn khiÕm khuyÕt, thiÕu ®ång bé vµ kh«ng thÝch øng kÞp víi sù biÕn chuyÓn cña nÒn kinh tÕ. Nh÷ng thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n ®­îc chØ ra cïng víi tham kh¶o kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc lµ yªu cÇu bøc thiÕt hiÖn nay. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc ®ång nghÜa víi viÖc ph¸t triÓn toµn diÖn con ng­êi vµ hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã, luËn v¨n ®· ph©n tÝch vµ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p ®Þnh h­íng trong lÜnh vùc y tÕ, gi¸o dôc. Môc ®Ých cña c¸c gi¶i ph¸p nµy lµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch hiÖn nay theo h­íng ®æi míi hÖ thèng y tÕ, gi¸o dôc nh»m môc tiªu c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶, nhanh chãng t¹o ®­îc nguån nh©n lùc ®¸p øng nhu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. Nghiªn cøu chÊt l­îng nguån nh©n lùc lµ mét ®ßi hái võa cÊp b¸ch, võa c¬ b¶n do ®ã cÇn ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn vµ trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn nh»m ph¸t huy cao nhÊt vai trß cña yÕu tè con ng­êi trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. tµi liÖu tham kh¶o Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o, Bé Tµi chÝnh, Ng©n hµng thÕ giíi (2000), Nghiªn cøu tµi chÝnh cho gi¸o dôc ViÖt Nam. Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng – Tæng côc Thèng kª (1998), Mét sè kÕt qu¶ ®iÒu tra tiÒm lùc khoa häc c«ng nghÖ, NXB Thèng kª, Hµ Néi. Bé Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ X· héi (2002) , Niªn gi¸m thèng kª Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ X· héi 2001, Nxb Lao ®éng x· héi, Hµ Néi. Bé Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ X· héi (2002), Sè liÖu thèng kª Lao ®éng – ViÖc lµm ë ViÖt Nam 2001, Nxb Lao ®éng – X· héi, Hµ Néi. Bé Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ X· héi (1998), T¸c ®éng cña nh÷ng biÕn ®æi kinh tÕ ®Õn sù ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, viÖc lµm vµ khu vùc phi kÕt cÊu ë ViÖt Nam vµ §«ng Nam A, Nxb Lao ®éng. C¸c thuyÕt tr×nh t¹i lÔ trao gi¶i th­ëng Nobel vÒ khoa häc kinh tÕ 1991-1995 (2000), Nxb CTQG Hµ Néi. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn xuyªn thÕ kû cña Singapore, T¹p chÝ nh÷ng vÊn ®Ò thÕ giíi (1997), 46 (2). ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña c¸c n­íc ASEAN, T¹p chÝ nghiªn cøu §N¸ ( 1999), 4 Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn hiÖp quèc (2001), B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi 2001: C«ng nghÖ míi v× sù ph¸t triÓn con ng­êi, Nxb CTQG Hµ Néi. Vò Hy Ch­¬ng ( chñ biªn ) (2002), VÊn ®Ò t¹o nguån lùc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, Nxb CTQG Hµ Néi. §ç Minh C­¬ng- NguyÔn ThÞ Doan (2001), Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam, Nxb CTQG Hµ Néi. Lª §¨ng Doanh – NguyÔn Minh Tó ( chñ biªn ) (1998), T¸c ®éng cña nh÷ng c¶i c¸ch kinh tÕ ®èi víi sù ph¸t triÓn vïng, Nxb CTQG Hµ Néi. Ph¹m TÊt Dong ( 2001), §Þnh h­íng ph¸t triÓn ®éi ngò trÝ thøc ViÖt Nam trong thêi kú CNH, H§H, Nxb CTQG Hµ Néi. Thµnh Duy (2002), T­ t­ëng Hå ChÝ Minh víi sù nghiÖp x©y dùng con ng­êi ViÖt Nam ph¸t triÓn toµn diÖn, Nxb CTQG Hµ Néi. §ç §øc §Þnh ( chñ biªn ) (1999), CNH, H§H ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh: Kinh nghiÖm cña c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸, Nxb CTQG Hµ Néi. N.Goodwin – Ph¹m Vò LuËn (2002), Kinh tÕ vi m« trong nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, Nxb CTQG Hµ Néi. Ph¹m Minh H¹c ( chñ biªn ) (2001), Nghiªn cøu con ng­êi: ®èi t­îng vµ nh÷ng h­íng chñ yÕu, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi. Ph¹m Minh H¹c ( chñ biªn ) (1996), VÊn ®Ò con ng­êi trong CNH, H§H, Nxb CTQG Hµ Néi. Ph¹m Minh H¹c ( chñ biªn ) (2001), VÒ ph¸t triÓn toµn diÖn con ng­êi thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, Nxb CTQG Hµ Néi. N.Henaff – J.Y. Martin ( 2001), Lao ®éng, viÖc lµm vµ nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam 15 n¨m ®æi míi, Nxb ThÕ giíi, Hµ Néi. P. Hersey (1995), Qu¶n lý nguån nh©n lùc, Nxb CTQG Hµ Néi. Häc viÖn Hµnh chÝnh quèc gia ( 2000), Qu¶n lý nguån nh©n lùc, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi. §Æng Thanh HuyÒn (1997), Kinh nghiÖm NhËt B¶n trong gi¸o dôc phæ th«ng vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, T¹p chÝ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, 50(6). Lý luËn – Thùc tiÔn x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn con ng­êi, T¹p chÝ nghiªn cøu gi¸o dôc (2000), 3 N.G.Mankiw (1999), Kinh tÕ vÜ m«, Tr­êng §H KTQD, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. E.W. Nafziger (1998), Kinh tÕ häc cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, Nxb Thèng kª. Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ (1996), Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong cung cÊp tµi chÝnh cña c¸c dÞch vô x· héi ë ViÖt Nam, Dù ¸n cung cÊp tµi chÝnh cña c¸c dÞch vô x· héi. Ng©n hµng thÕ giíi (1998), B¸o c¸o vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn thÕ giíi: Tri thøc lµ søc m¹nh, Nxb CTQG Hµ Néi. Ng©n hµng thÕ giíi (2000), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ vÒ kÕt qu¶ ®iÒu tra sinh viªn tèt nghiÖp n¨m 1999, Dù ¸n gi¸o dôc ®¹i häc, Hµ Néi. Ng©n hµng thÕ giíi (1999), §«ng ¸: con ®­êng dÉn ®Õn phôc håi, Nxb CTQG Hµ Néi. Ng©n hµng thÕ giíi (2000), KÕt qu¶ ®iÒu tra tµi chÝnh c¸c tr­êng ®¹i häc – cao ®¼ng ViÖt Nam, Dù ¸n gi¸o dôc ®¹i häc, Hµ Néi. Ng©n hµng thÕ giíi (1996), Nghiªn cøu tµi chÝnh cho gi¸o dôc ViÖt Nam. Ng©n hµng thÕ giíi (1995), Nh÷ng ­u tiªn vµ chiÕn l­îc cho gi¸o dôc. Ng©n hµng thÕ giíi (2002), Suy ngÉm l¹i sù thÇn kú §«ng ¸, Nxb CTQG Hµ Néi. Ng©n hµng thÕ giíi ( 1999), ViÖt Nam chuÈn bÞ cÊt c¸nh, B¸o c¸o kinh tÕ. Ng©n hµng thÕ giíi (1999), ViÖt Nam tÊn c«ng vµo ®ãi nghÌo, Hµ Néi. Ng©n hµng thÕ giíi – Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u A – Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn hiÖp Quèc (2000) , ViÖt Nam 2010: TiÕn vµo thÕ kû 21- C¸c trô cét cña sù ph¸t triÓn. Ng©n hµng thÕ giíi – Sida Thôy §iÓn – Bé Y tÕ ViÖt Nam (2001), ViÖt Nam kháe ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng: Nghiªn cøu tæng quan ngµnh y tÕ ViÖt Nam. Ng©n hµng thÕ giíi ( 2002), B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2002: Thùc hiÖn c¶i c¸ch ®Ó t¨ng tr­ëng vµ gi¶m nghÌo nhanh h¬n. NguyÔn Thanh (2002), Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc phôc vô c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, Nxb CTQG Hµ Néi. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong c«ng vô vµ ®µo t¹o c«ng chøc t¹i mét sè n­íc ASEAN, T¹p chÝ Qu¶n lý Nhµ n­íc (1998), 9(35). Tæng côc Thèng kª ( 2002 ), Sè liÖu thèng kª d©n sè vµ kinh tÕ – x· héi ViÖt Nam 1975 – 2001. Bïi TÊt Th¾ng (chñ biªn) (1997), C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ trong thêi kú CNH, H§H ë ViÖt Nam, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi. TrÇn V¨n Tïng ( chñ biªn )(2002), M« h×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ, Nxb §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. TrÇn V¨n Tïng (2001), NÒn kinh tÕ tri thøc vµ yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc ë ViÖt Nam, Nxb ThÕ giíi, Hµ Néi. TrÇn V¨n Tïng (1996), Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: Kinh nghiÖm thÕ giíi vµ thùc tiÔn n­íc ta, Nxb CTQG Hµ Néi. L­u Ngäc TrÞnh (1996), ChiÕn l­îc con ng­êi trong thÇn kú kinh tÕ NhËt B¶n, Nxb CTQG, Hµ Néi. UNESCO, HiÓu ®Ó hµnh ®éng ViÖt Nam qu¶n lý tèt h¬n nguån lùc Nhµ n­íc: §¸nh gi¸ chi tiªu c«ng n¨m 2000 (2000). ViÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn (2001), C¬ së khoa häc cña mét sè vÊn ®Ò trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 vµ tÇm nh×n 2020, Nxb CTQG Hµ Néi.