Đề tài Giải pháp hoàn thiện bộ máy quản lý của Tổng công ty đường sông Miền Bắc theo mô hình công ty mẹ - Công ty con

mạnh, tập trung được sức mạnh tổng hợp, đồng thời tạo thé chủ động cho các đơn vị thành viên trong sản xuất kinh doanh và bảo đảm được các chỉ tiêu Bộ GTVT giao. Bảng 2.3: Số liệu tài chính của một số đơn vị thành viên năm 2005 Đơn vị tính: triệu đồng Chỉ tiêu CTVTT 1 CTVTT 2 CTVTT 3 CTVTT 4 ToànTCT 1. Tổng doanh thu và thu nhập khác 162.080 89.637 80.278 77.762 661.919 - Doanh thu sản xuất kinh doanh 160.011 89.535 79.744 76.609 650.041 - Doanh thu hoạt động tài chính 232 50,56 339 59 1.457 - Thu nhập khác 1.837 51,22 195 1.094 10.421 2. Vốn kinh doanh 35.466 27.674 10.844 28.515 231.314 Trong đó: vốn nhà nước 19.832 19.950 6.520 19.676 188.254 3. Lợi nhuận trước thuế 2.289 346 (121) 315 4.399 4. Lợi nhuận sau thuế 1.648 249 226 3.833 5. Thu nhập bình BQ người/tháng 1,646 1,355 1,527 1,289 1,471 6. Các khoản nộp ngân sách 4.105 1.915 2.261 1.902 14.621 7. Lợi nhuận trước thuế/vốn NN 0,12 0.02 0.02 0.33 8. Lợi nhuận sau thuế/vốn NN 0,08 0.01 0.01 0.24 (Ký hiệu viết tắt:CT VTT: Công ty vận tải thuỷ (1 – 4)) (Nguồn: Phòng Kế toán – Tài chính) CHƯƠNG II TÌNH HÌNH TỔ CHỨC BỘ MÁY QUẢN LÝ CỦA TỔNG CÔNG TY ĐƯỜNG SÔNG MIỀN BẮC 2.1. Phương án chuyển đổi tổ chức và hoạt động của Tổng công ty Đường sông miền Bắc sang mô hình Công ty mẹ - Công ty con 2.1.1. Nguyên tắc chuyển đổi tổ chức Việc chuyển TCT Đường sông miền Bắc sang hoạt động theo mô hình Công ty mẹ - Công ty con phải phù hợp với quy định của pháp luật và chủ trương chung của nhà nước. Công ty mẹ thực hiện kinh doanh ngành nghề chủ đạo trong lĩnh vực vận tải, xếp dỡ, cơ khí, xây dựng cơ bản, xuất nhập khẩu, xuất khẩu lao động, là doanh nghiệp có phần vốn góp chi phối và không chi phối ở các công ty con. Nếu như trước đây, tổng công ty quy định từ con người cho tới dự án đầu tư, kế hoạch sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp thành viên thì ở mô hình mới này Công ty mẹ thực hiện việc góp vốn vào hoạt động sản xuất kinh doanh của các công ty con , hưởng lợi nhuận từ hoạt động sản xuất kinh doanh của các công ty con theo tỷ lệ vốn góp. Đồng thời thực hiện quyền chi phối của mình đối với các đơn vị thành viên-các công ty con thông qua tỉ lệ vốn góp đó. Sắp xếp lại TCT và các đơn vị trực thuộc TCT thành công ty mẹ và các công ty con theo hướng gọn nhẹ và hoạt động có hiệu quả; đảm bảo tính kế thừa, tích tụ tập trung các nguồn lực, đặc biệt là nguồn lực tài chính và lao động, nâng cao hiệu quả kinh tế và sức cạnh tranh; từng bước nâng cao hiệu quả, chất lượng dịch vụ để tạo nội lực, nhằm nhanh chóng ổn định, phát triển theo nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước; tạo điều kiện cho công ty mẹ và công ty con tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh. Tạo điều kiện chuyên môn hoá cao, đầu tư công nghệ mới tiên tiến, hiện đại nhằm mục tiêu nâng cao chất lượng và hạ giá thành sản phẩm, từng bước hội nhập với các nước trong khu vực. 2.1.2. Điều kiện chuyển đổi, tổ chức lại a) Cơ sở pháp lý: Quyết định số 95/2005/QDD-TTg ngày 6/5/2005 của Thủ tướng Chính phủ về việc điều chỉnh phương án sắp xếp, đổi mới công ty nhà nước thuộc Bộ GTVT trong 2 năm 2005 – 2006, trong đó TCT Đường sông miền Bắc được chuyển sang tổ chức hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con. Nghị định số 153/2004/NDD-CP ngày 9/8/2004 của Chính phủ về tổ chức, quản lý TCT nhà nước và chuyển đổi TCT nhà nước theo mô hình công ty mẹ - công ty con, TCT Đường sông miền Bắc đủ điều kiện để chuyển đổi, tổ chức lại thành TCT nhà nước hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con. Cụ thể là: TCT thuộc danh sách được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tiếp tục do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, hoạt động theo Luật doanh nghiệp nhà nước. b)Cơ sở lý luận: - Mô hình công ty mẹ-công ty con có đặc điểm đặc biệt thích hợp với trường hợp một công ty muốn kiểm soát một công ty khác mà không muốn can thiệp vào uy tín và danh tiếng của một doanh nghiệp hiênj tại. - Mô hình này có thể kết hợp giữa quản lý tập trung và phi tập trung một cách hoàn hảo, điều đó tạo ra tính hiệu quả cao cảu mô hình này. - Mô hình này cũng có thể đạt được nhiều hiệu quả về kinh tế trong hoạt động như: + Bằng cách giao cho các công ty con đảm nhiệm các vùng lãnh thổ khác nhau mà công ty con có thể cung cấp tiện lợi nhất và kinh tế nhất. + Mô hình này cũng tạo ra tính kinh tế thông qua năng lực đặt mua hàng với khối lượng lớn. + Về mặt kĩ thuật, mô hình này các doanh nghiệp trong cùng tổ hợp có thể cùng chia sẻ kinh nghiệm kĩ thuật từ đó đem lại hiệu quả cao hơn. + Trong quản lý bán hàng, tính kinh tế sẽ đạt được thông qua việc loại bỏ yếu tố cạnh tranh có thể dẫn tới chiến tranh giá cả và giá bán không kinh tế. + Trong mô hình công ty mẹ công ty con, công ty mẹ có thể tài trợ hoạt động cho công ty con, trong trường hợp cần thiết phải bổ sung vốn thì các tổ chức quy mô lớn có thể bổ sung dẽ dàng hơn rất nhiều. c) Cơ sở thực tế: Tất cả các công ty thành viên của TCT đã và đang chuyển thành công ty cổ phần. TCT có quy mô lớn, có khả năng huy động và đầu tư vốn vào các đơn vị thành viên (công ty con) để chi phối; có bí quyết công nghệ, có thương hiệu, có thị trường rộng lớn, đủ khả năng chi phối các công ty con. TCT có khả năng phát triển, kinh doanh đa ngành, đa nghề, trong đó có ngành kinh doanh chính là vận tải, xếp dỡ. Mục tiêu của việc chuyển đổi, tổ chức lại TCT Đường sông miền Bắc thành TCT hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con nhằm chuyển đổi từ liên kết kiểu hành chính với cơ chế giao vốn giữa TCT với các đơn vị thành viên sang liên kết bền chặt bằng cơ cấu đầu tư tài chính là chủ yếu, xác định rõ quyền lợi, trách nhiệm về vốn, lợi ích kinh tế giữa công ty mẹ với các công ty con; tạo điều kiện tăng cường năng lực sản xuất cho các đơn vị tham gia liên kết, phát huy có hiệu quả nguồn lực cho toàn tổ hợp gồm các đơn vị thành viên tham gia liên kết trong mô hình này. Việc sắp xếp, chuyển đổi cũng nhằm xây dựng TCT Đường sông miền Bắc thành một TCT vận tải mạnh, phát triển TCT thành hạt nhân quan trọng làm tiền đề cho việc thành lập tập đoàn vận tải trong tương lai. 2.2. Mô hình tổ chức của công ty mẹ - công ty con 2.2.1. Công ty mẹ - Tên gọi đầy đủ: TỔNG CÔNG TY VẬN TẢI THUỶ VIỆT NAM - Tên giao dịch quốc tế: VIETNAM WATERWAY TRANSPORT CORPORATION - Tên giao dịch viết tắt: VIVASO - Trụ sở chính: Số 158 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Bồ Đề, quận Long Biên, thành phố Hà Nội. TCT vận tải thuỷ Việt Nam là doanh nghiệp nhà nước, có tư cách pháp nhân, có con dấu riềng, được mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước, các ngân hàng trong và ngoài nước theo quy định của pháp luật. TCT là đơn vị trực tiếp thực hiện các hoạt động sản xuất kinh doanh theo các ngành nghề đã được quy định trong Điều lệ tổ chức và hoạt động của TCT. TCT giữ quyền chi phối, đầu tư vốn và các nguồn lực khác vào các công ty con. Và để đạt được những mục tiêu trên, tổng công ty phải đảm bảo các nguyên tắc như: có năng lực quản lý và làm chủ công nghệ, có nguồn tài chính mạnh, có tính độc lập, không ngừng mở rộng hợp tác quốc tế nhằm nhanh chóng hội nhập với các nước trong khu vực và quốc tế .Tổng công ty cũng phải có đầy đủ các ngành nghề : vận tải, xếp dỡ, cơ khí, xây dựng và tư vấn,kinh doanh dịch vụ…trong đó kinh doanh vận tải vẫn luôn giữ vai trò mũi nhọn và có tính then chốt trong định hướng hoạt động của Tổng công ty. 2.2.1.1. Tổng công ty vận tải thuỷ Việt Nam được hình thành trên cơ sở sắp xếp, tổ chức lại Cơ quan TCT Đường sông miền Bắc, các doanh nghiệp hạch toán phụ thuộc, các chi nhánh và thành lập thêm một số đơn vị, bao gồm: - Cơ quan TCT; - Trung tâm vận tải dịch vụ và đại lý vận tải; - Trung tâm thương mại và dịch vụ kỹ thuật; - Công ty xây lắp và tư vấn thiết kế; - Công ty đầu tư xây dựng Hồng Hà; - Công ty nhân lực và thương mại quốc tế; - Cảng Việt Trì; - Cảng Hà Nội; - Công ty đóng tàu và vận tải Kim Sơn; - Chi nhánh TCT tại Quảng Ninh; - Chi nhánh TCT tại thành phố Hồ Chí Minh; - Chuyển công ty vật tư kỹ thuật và xây dựng công trình đường thuỷ về làm đơn vị thành viên hạch toán phụ thuộc trực thuộc TCT; - Giải thể trường Dạy nghề bán công giao thông vận tải thuỷ và thành lập trung tâm dạy nghề và tư vấn việc làm hạch toán phụ thuộc trực thuộc TCT. 2.2.1.2. Cơ cấu tổ chức quản lý của Tổng công ty a) Cơ cấu quản lý điều hành của TCT bao gồm: - Hội đồng quản trị: 5 thành viên (trong đó Chủ tịch Hội đồng quản trị và Trưởng ban kiểm soát là thành viên chuyên trách, ba thành viên kiêm nhiệm). - Ban kiểm soát: 3 thành viên (trong đó Trưởng ban kiểm soát là thành viên Hội đồng quản trị). - Tổng giám đốc - Phó tổng giám đốc: 4 người (trước mắt giữ nguyên số phó tổng giám đốc hiện có). - Kế toán trưởng - Bộ máy giúp việc: 6 phòng + Phòng tổ chức cán bộ lao động + Phòng kinh doanh + Phòng kế hoạch đầu tư + Phòng khoa học kĩ thuật và hợp tác quốc tế + Phòng tài chính kế toán + Văn phòng b) Các đơn vị trực tiếp sản xuất (hạch toán phụ thuộc) * Trung tâm vận tải- dịch vụ và đại lý vận tải: Đơn vị trực tiếp làm nhiệm vụ vận tải. Đây là lực lượng nòng cốt đảm nhận nhiệm vụ vận tải của công ty mẹ. Hiện nay có 26 tàu đẩy = 4124CV, 100 sà lan, tạo thành 25 đoàn phương tiện, trọng tải mỗi đoàn từ 800 đến 1600 tấn với tổng trọng tải là 24200 tấn phương tiện. Hàng năm vận chuyển từ 600 đến 700 ngàn tấn, và đạt từ 100 đến 110 triệu Tkm, phục vụ vận chuyển hàng hoá cho các nhà máy nhiệt điện, phân đạm: Phả Lại, Ninh Bình, Xi măng Hoàng Thạch, Chin Fong, Đạm Hà Bắc…vv..Ngoài ra còn đảm nhận nhiệm vụ chuyển tải phục vụ cho việc xuất khẩu than. Doanh thu năm 2007 ước đạt 33 tỷ đồng. Dự kiến từ nay đến năm 2010 trung tâm sẽ có 31 tàu đẩy = 5374 CV, 120 sà lan ghép thành 30 đoàn phương tiện với tổng trọng tải đạt 30 nghìn tấn phương tiện. Sản lượng vận chuyển đạt 1 triệu tấn, tấn luân chuyển đạt từ 150 đến 200 triệu Tkm. Doanh thu đạt 50 tỷ đồng trở lên. * Cảng Hà Nội và Cảng Việt Trì: Chủ yếu làm nhiệm vụ xếp dỡ, ngoài ra có kết hợp phát triển thêm làm nhiệm vụ vận tải, thương mại, dịch vụ. Cảng Hà Nội và Cảng Việt Trì là hai đơn vị xếp dỡ lớn nhất trong tổng công ty, đảm nhận nhiệm vụ xếp dỡ cho lực lượng vận tải của công ty mẹ, ngoài ra còn phối hợp với các cảng khác như: Hà Bắc, Nam Định, Hoà Bình, Sơn La..v.v.. Phục vụ xếp dỡ cho các đơn vị trong TCT cũng như đơn vị ngoài ngành, hàng năm khối lượng xếp dỡ của hai đơn vị đạt 1,5 đến 1,8 triệu tấn thông qua; 3,0 đến 3,8 triệu tấn xếp dỡ. Doanh thu năm 2007 ước đạt 84 tỷ đồng. Hiện nay hai cảng đang được đầu tư nâng cấp. Dự kiến đến 2010 sẽ đạt 2,8 triệu tấn thông qua, 5 triệu tấn xếp dỡ. Doanh thu đạt khoảng 150 tỷ đồng. * Công ty xây lắp và tư vấn thiết kế và công ty đầu tư xây dựng Hồng Hà: Làm nhiệm vụ xây dựng, tư vấn thiết kế phục vụ các dự án trong và ngoài TCT. Tuy mới được thành lập nhưng hai đơn vị này đã được TCT quan tâm vì tốc độ phát triển tương đối mạnh. Năm 2007, doanh thu của hai đơn vị ước thực hiện đạt gần 100 tỷ đồng. Dự kiến đến năm 2010 về giá trị sản lượng đạt 200 tỷ đồng, doanh thu đạt 175 tỷ đồng. * Công ty nhân lực và thương mại quốc tế: Có nhiệm vụ xuất khẩu lao động và kinh doanh thương mại. Cùng với việc phát triển nghề như xây dựng, với phương châm đa dạng hoá ngành nghề, đa dạng hoá sản phẩm, TCT đã phát triển thêm lĩnh vực xuất khẩu lao động. Hiện nay, hàng năm công ty đã xuất được từ 500 đến 700 lao động đi các nước: Đài Loan, Nhật Bản, Malaixia… Doanh thu năm 2007 ước đạt 4 tỷ đồng, từ nay đến năm 2010 hàng năm có thể xuất khẩu từ 1000 đến 1500 đi các nước. Dự kiến doanh thu đạt khoảng 10 tỷ đồng. * Công ty đóng tàu và vận tải Kim Sơn: Đảm nhận nhiệm vụ chủ yếu đóng mới, sửa chữa phương tiện thủy, thiết bị, trước tiên là phục vụ cho công tác vận tải của công ty mẹ, tiếp đó là phục vụ các công ty con trong TCT và các đơn vị ngoài ngành. Sau khi được cải tạo, nâng cấp, năng lực của công ty đã được nâng lên. Hiện nay, công ty đóng mới các đoàn tàu có trọng tải từ 800 đến 2000 tấn, tàu tự hành từ 1000 đến 2500 tấn. Hàng năm có thể sửa chữa 42000 TPT + 12000 CV. Ngoài nhiệm vụ đóng mới và sửa chữa, công ty còn đầu tư thêm phương tiện để sản xuất vận tải. Hiện nay công ty có gần 2000 tấn phương tiện, doanh thu năm 2007 ước đạt 50 tỷ đồng. Dự kiến đến năm 2010 năng lực sửa chữa đạt 60000 TPT + 20000 CV, đầu tư thêm để đội tàu đạt trên 10000 tấn phương tiện. Tổng doanh thu đạt 100 tỷ đồng. * Công ty vật tư kĩ thuật và xây dựng công trình đường thuỷ: Dự kiến sẽ cổ phần hoá trong năm 2007 nhưng hiện nay do vướng mắc về tài chính, chưa giải quyết ngay được nên thực hiện cổ phần hoá là rất khó, mặt khác Công ty có số vốn nhỏ (dước 1,5 tỷ đồng), lực lượng lao động không lớn có 68 người, đề nghị Bộ Giao thông vận tải cho sáp nhập về làm thành viên hạch toán phụ thuộc Tổng công ty sau này kho công ty ổn định sẽ tiếp tục thực hiện cổ phần hoá. * Trung tâm dạy nghề và tư vấn việc làm: Do Trường Bán công Giao thông vận tải thủy sẽ giải thể vì nhà nước không duy trì hình thức Trường bán công. TCT đề nghị Bộ Giao thông vận tải thành lập mới Trung tâm Dạy nghề và tư vấn việc làm hạch toán phụ thuộc TCT để làm nhiệm vụ đào tạo, đào tạo lại cho TCT. * Trung tâm thương mại và dịch vụ kỹ thuật: Xuất nhập khẩu vật tư, máy móc, phụ tùng, phương tiện..v.v.. Đảm bảo yêu cầu cung cấp vật tư, thiết bị phục vụ cho đơn vị sửa chữa và vận tải. * Chi nhánh TCT tại thành phố Hồ Chí Minh: Thực hiện các nhiệm vụ TCT khu vực phía Nam * Chi nhánh TCT tại Quảng Ninh: Thực hiện các nhiệm vụ của TCT tại Quảng Ninh. Sẽ đề nghị Bộ Giao thông vận tải thành lập mới 2 công ty: * Công ty vận tải và đóng tàu Tây Bắc: Thực hiện nhiệm vụ vận tải, xếp dỡ, đóng mới, sửa chữa phương tiện vận tải thuỷ. Hiện nay tại vùng hồ Hoà Bình TCT đang quản lý, khai thác cảng 3 cấp vùng thượng lưu đập thủy điện, với số vốn đầu tư trên 20 tỷ đồng (giá xây dựng năm 1978), đang được nhà nước đầu tư thêm (Xưởng đóng tàu; cảng Bích Hạ, cảng Bến Ngọc, đường nối quốc lộ 6 vào cảng 3 cấp) với tổng số vốn 45 tỷ đồng. Đây là một công ty thực hiện nhiệm vụ tổng hợp: làm nhiệm vụ vận tải, xếp dỡ, đóng mới và sửa chữa phương tiện, vận chuyển vật tư, máy móc, thiết bị phục vụ cho việc xây dựng nhà máy thuỷ điện Sơn La, phát triển kinh tế vùng lòng hồ và khu vực Tây Bắc. * Công ty vận tải ven biển: Từ nay đến 2010 TCT sẽ đầu tư một số tàu trọng tải mỗi tàu từ (2500 – 3000 tấn): làm nhiệm vụ vận tải ven biển. Phạm vi hoạt động: Bắc - Trung – Nam, các đảo. Sau khi khu công nghiệp điện Vũng Áng, Nghi Sơn đi vào hoạt động, sẽ đầu tư lớn có thể vận chuyển mỗi năm từ (3 -5) triệu tấn hàng. 2.2.1.3 Ngành, nghề kinh doanh của TCT - Vận chuyển hàng hoá bằng đường thuỷ trong và ngoài nước; - Xếp dỡ và kinh doanh khi bãi cảng đường sông; - Kinh doanh dịch vụ vận tải hàng hoá đường sông và vận tải đa phương thức; - Sửa chữa, đóng mới phương tiện vận tải thuỷ; - Sản xuất kinh doanh, khai thác vật liệu xây dựng; - Xuất nhập khẩu trực tiếp vật tư, thiết bị phụ tùng, phương tiện vận tải chuyên ngành; - Vận tải hành khách bằng đưởng thuỷ nội địa; Dịch vụ vận chuyển hành khách du lịch trên sông, trên vịnh, trên hồ; - Vận tải hàng hoá bằng đường bộ; - Xây dựng các công trình giao thông, công nghiệp, dân dụng khác; - Đại lý các mặt hàng: máy móc, vật tư, thiết bị, phụ tùng, nhiên liệu; - Hoán cải, thiết kế, sửa chữa phương tiện vận tải thuỷ; - Phá dỡ tàu cũ; - Sửa chữa, đóng mới lắp đặt thiết bị nâng hạ; - Tư vấn việc làm; - Xuất khẩu lao động; - May trang phục bảo hộ lao động cho cán bộ, công nhân viên và thuyền viên vận tải; - Sửa chữa phương tiện vận tải đường bộ; - Thiết kế phương tiện vận tải thuỷ; - Thiết kế, sửa chữa, lắp đặt các thiết bị naâg hạ; - Sửa chữa, lắp đặt, thiét bị thông tin liên lạc, điện tử; - Tư vấn đầu tư và xây dựng các công trình giao thông, thuỷ lợi, công nghiệp, dân dụng, bưu điện, đường dây và trạm biến thế; - Kinh doanh nhà đất; - Khảo sát xây dựng (bao gồm khảo sát địa hình, địa chất, thuỷ văn); - Đào tạo mứoi, liên kết với các cơ sở đào tạo để đào tạo công nhân, cao đẳng, đại học; - Đào tạo lại đội ngũ công nhân, nhân viên kỹ thuật để nâng ngạch, nâng bậc; - Đào tạo ngoại ngữ để phục vụ xuất khẩu lao động; - Tư vấn việc làm cho người lao động (bao gồm công nhân, sinh viên ra trường, trí thức) cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước; - Kinh doanh và chế biến than mỏ, quặng; - Xuất khẩu hàng công nghiệp nhẹ, thủ công mỹ nghệ, nông sản, thực phẩm, sản phẩm may mặc, vật liệu xây dựng, hoá chất phục vụ ngành công nghiệp; - Nhập khẩu phương tiện vận tải bộ, vật tư, thiết bị điện, điện tử, tin học, thiết bị văn phòng, đồ điện dân dụng; - Kinh doanh lữ hành; - Vận tải hành khách bằng ô tô; - Khai thác cảng, bến thuỷ nội địa; - Kinh doanh dịch vụ khách sạn, nhà nghỉ (không bao gồm kinh doanh phòng hát karaoke, vũ trường quán bar); - Dịch vụ bưu phẩm; - Dịch vụ chuyển phát thư, hàng hoá; - Sản xuất, mua bán (kể cả xuất khẩu) các sản phẩm từ gỗ, tre, nứa, rơm, rạ, và các vật liệu tết bện (trừ các loại gỗ Nhà nước cấm); - Xây dựng công trình đường ống cấp thoát nước; - Mua bán đồ dùng cá nhân và gia đình; - Xây dựng công trình phi nhà ở (khu công nghiệp, khu đô thị, khu chế xuất và khu du lịch sinh thái); - Mua bán máy móc thiết bị và phụ tùng thay thế; - Mua bán đồ uống có cồn (rượu, bia) và đồ giải khát (không bao gồm kinh doanh quán bar); - Mua bán chất tẩy rửa (trừ các loại Nhà nước cấm); - Mua bán đồ dùng cá nhân; - Dịch vụ bến xe, bãi đỗ; - Kinh doanh khu vui chơi giải trí,thể thao; - Quảng cáo thương mại; - Dịch vụ trông giữ xe; - Các ngành nghề khác theo quy định của pháp luật. 2.2.1.4. Vốn điều lệ của Tổng công ty vận tải thuỷ Việt Nam Là vốn chủ sở hữu của TCT Đường sông miền Bắc thời điểm ngày 30 tháng 6 năm 2006, sau khi đã kiểm toán: - Vốn điều lệ của công ty mẹ là: 250.108.000.000 đồng Trong đó: + Vốn tại công ty mẹ là: 174.800.000.000 đồng + Vốn công ty mẹ đầu tư vào các công ty con là: 73.767.000.000 đồng + Vốn công ty mẹ đầu tư vào các công ty liên kết là: 1.541.000.000 đồng Kế hoạch tăng vốn chủ sở hữu của TCT như sau: - Đầu tư phát triển và nâng cấp cơ sở hạ tầng (vùng thượng lưu Hoà Bình và khu vực Tây Bắc) : 45 tỷ đồng - Bổ sung vốn từ Quỹ phát triển sản xuất dự kiến đến năm 2010 là: 30 tỷ đồng (kế hoạch lợi nhuận tăng mỗi năm từ 15% trở lên) - Khai thác tiềm năng quỹ đất để kinh doanh - Liên doanh để xây dựng cảng Phù Đổng với tổng mức đầu tư: 500 tỷ đồng, vốn đối ứng của TCT 30% (bằng giá trị đất), còn lại vốn liên doanh 70% = 350 tỷ đồng. Dự kiến khởi công từ năm 2007, hết năm 2010 hoàn thành. - Vốn của các cổ đông: các năm tiếp theo tăng bình quân 5% năm. - Liên kết với các chủ hàng, huy động vốn để đóng phương tiện. - Đề nghị Nhà nước đầu tư bổ sung. TCT phấn đấu đến hết năm 2010 vốn chủ sở hữu của TCT đạt từ 697.5 tỷ đồng trở lên. Bảng 2.1: Kế hoạch tăng vốn điều lệ của TCT đến năm 2010 (Đơn vị tính: tỷ đồng) Chỉ tiêu 2006 2007 2008 2009 2010 Tổng vốn điều lệ 250,108 264,108 270,108 278,108 288,108 Trong đó: - Vốn tại công ty mẹ 174,767 188,800 194,800 202,800 212,800 - Vốn công ty mẹ đầu tư vào các công ty liên kết 1,541 1,541 1,541 1,541 1,541 (Nguồn: Phòng Kế hoạch) Từ năm 2006 trở đi, ngoài phần vốn ngân sách cấp cho các dự án TCT đang làm chủ đầu tư + Quỹ đầu tư phát triển các đơn vị, đề nghị phần vốn cổ tức thu được bằng nguồn vốn của công ty mẹ đầu tư vào các công ty con và công ty liên kết được giữ lại bổ sung vào quỹ đầu tư phát triển để tăng vốn tại công ty mẹ. 2.2.1.5. Sắp xếp lại lao động TCT sẽ tổ chức, sắp xếp lại lực lượng lao động hiện có của cơ quan Văn phòng TCT và các đơn vị thành viên hạch toán phụt huộc theo hướng gọn, nhẹ, bố trí sắp xếp lao động hợp lý để nâng cao năng suất lao động. 2.2.2. Công ty con Các công ty con do TCT vận tải thuỷ Việt Nam nắm giữ trên 50% vốn điều lệ, cụ thể là: * Công ty cổ phần: 6 đơn vị - CtyCP vận tải thuỷ số 1 (vốn góp TCT chiếm 56% vốn điều lệ) - CtyCP vận tải thuỷ số 2 (vốn góp của TCT chiếm 72% vốn điều lệ) - CtyCP vận tải thuỷ số 3 (vốn góp của TCT chiếm 54% vốn điều lệ) - CtyCP vận tải thuỷ số 4 (vốn góp của TCT chiếm 69% vốn điều lệ) - CtyCP vận tải thuỷ Thái Bình (vốn góp của TCT chiếm 64% vốn điều lệ) - CtyCP cảng Hà Bắc (vốn góp của TCT chiếm 60% vốn điều lệ) * Công ty liên kết: Các công ty liên kết do TCT vận tải thuỷ Việt Nam nắm giữ dưới 50% vốn điều lệ, cụ thể là: - CtyCP Cơ khí 75 (vốn góp của TCT chiếm 14,6% vốn điều lệ) - CtyCP vận tải thuỷ Nam Định (vón góp của TCT chiếm 22% vốn điều lệ) - CtyCP vận tải và cơ khí đường thuỷ (vốn góp của TCT dự kiến chiếm 10% vốn điều lệ) sẽ cổ phần hoá trong năm 2007. * Đơn vị sự nghiệp có thu: 01 đơn vị - Ban quản lý dự án. * Công ty liên doanh: Cảng Phù Đổng (sẽ xin thành lập) Mô hình tổ chức của Tổng công ty đường sông Miền Bắc theo mô hình Công ty mẹ - Công ty con có dạng như sau: Cảng Phù Đổng (sẽ thành lập) Đơn vị sự nghiệp: - Ban quản lý dự án TCT CtyCP Nhà nước giữ < 50% vốn: - CtyCP cơ khí 75 - CtyCP vận tải thuỷ Nam Định - CtyCP vận tải và cơ khí thuỷ (cổ phần hoá năm 2007) CtyCP Nhà nước giữ > 50% vốn: - CtyCP vận tải thuỷ 1 - CtyCP vận tải thuỷ 2 - CtyCP vận tải thuỷ 3 - CtyCP vận tải thuỷ 4 - CtyCP vận tải thuỷ Thái Bình - CtyCP Cảng Hà Bắc Các phòng tham mưu nghiệp vụ: - Phòng Tài chính - Kế toán - Phòng Tổ chức Cán bộ - lao động - Phòng Kế hoạch đầu tư - Phòng Kinh doanh - Phòng Khoa học kỹ thuật và hợp tác quốc tế - Văn phòng Các đơn vị sản xuất hạch toán phụ thuộc: - Cảng Hà Nội - Cảng Việt Trì - Công ty đóng tàu và vận tải Kim Sơn - Công ty xây lắp và tư vấn thiết kế - Công ty nhân lực và thương mại quốc tế - Công ty đầu tư xây dựng Hồng Hà - Công ty vật tư kỹ thuật và xây dựng công trình đường thuỷ - Trung tâm dạy nghề và tư vấn việc làm - Trung tâm thương mại và dịch vụ kỹ thuật - Trung tâm vận tải dịch vụ và đại lý vận tải - Chi nhánh TCT tại Quảng Ninh - Chi nhánh TCT tại thành phố Hồ Chí Minh - Công ty vận tải và đóng tàu Tây Bắc - Công ty vận tải ven biển Công ty liên doanh Công ty con Ban kiểm soát – Công ty mẹ Tổng GĐ – Công ty mẹ HĐQT- Công ty mẹ Bộ Giao thông vận tải Hình 2.1: Sơ đồ tổ chức của công ty mẹ - công ty con 2.3. Cơ chế hoạt động của công ty mẹ - công ty con TCT vận tải thuỷ Việt Nam là doanh nghiệp nhà nước hoạt động theo Luật doanh nghiệp Nhà nước và điều lệ của TCT. Công ty con là các công ty cổ phần, công ty liên kết hoạt động theo Luật doanh nghiệp và điều lệ của công ty con. Các đơn vị hạch toán phụ thuộc của TCT, các công ty con, công ty liên kết được quy định tại Quyết định thành lập công ty mẹ và các quyết định khác về sắp xếp, đổi mới tổ chức của TCT. TCT có mối quan hệ với các đơn vị hạch toán phụ thuộc, công ty con, công ty liên kết như sau: 2.3.1. Quan hệ giữa Tổng công ty với các đơn vị hạch toán phụ thuộc Đơn vị hạch toán phụ thuộc của TCT thực hiện chế độ phân cấp hoạt động kinh doanh, hạch toán, tổ chức và nhân sự… của TCT theo quy định tại quy chế vè tổ chức và hoạt động của đơn vị hạch toán phụ thuộc do Tổng giám đốc xây dựng và trình Hội đồng quản trị phê duyệt. TCT chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ tài chính phát sinh đối với các cam kết của các đơn vị hạch toán phụ thuộc. 2.3.2. Quan hệ giữa Tổng công ty với các công ty con Công ty con là công ty cổ phần được thành lập, tổ chức và hoạt động theo pháp luật về loại hình công ty đó. TCT thực hiện quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của cổ đông hoặc thành viên, liên doanh, bên góp vốn chi phối tại công ty con theo quy định của pháp luật và điều lệ của công ty đó. TCT quản lý trực tiếp cổ phần, vốn góp chi phối ở công ty con thông qua người trực tiếp quản lý phần vốn của TCT tại các công ty con (sau đây là người trực tiếp quản lý phần vốn góp chi phối). TCT có quyền và nghĩa vụ chủ yếu sau: - Cử, bãi miễn, khen thưởng, kỷ luật, quyết định phụ cấp và lợi ích của người trực tiếp quản lý phần vốn góp chi phối; - Yêu cầu người trực tiếp quản lý phần vốn góp chi phối báo cáo định kỳ hoặc đột xuất về tình hình tài chính, kết quả kinh doanh và các nội dung khác của công ty con; - Giao nhiệm vụ và yêu cầu người trực tiếp quản lý phần vốn góp chi phối, xin ý kiến về những vấn đề quan trọng (những vấn đề quan trọng được ghi cụt hể trong quy chế quản lý vốn góp của TCT ở doanh nghiệp khac) trước khi biểu quyết tại công ty con; báo cáo việc sử dụng cổ phần, vốn góp chi phối để phục vụ định hướng phát triển và mục tiêu của công ty; - Chỉ đạo người trực tiếp quản lý phần vốn của TCT tại các công ty con trong việc bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm thành viên HĐQT. Thành viên Ban kiểm soát hoặc bổ nhiẹm hay thuê Giám đốc công ty con và sửa đổi, bổ sung điều lệ công ty đó (thông qua Đại hội cổ đông của công ty con) theo quy định của pháp luật; - Thu lợi tức và chịu rủi ro từ phần vốn góp của TCT ở các công ty con; - Giám sát, kiểm tra việc sử dụng phần vốn góp đã góp vào các công ty con; - Chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng, bảo toàn và phát triển phần vốn góp của TCT đã góp vào các công ty con. 2.3.3. Quan hệ của Tổng công ty với các công ty liên kết -Doanh nghiệp có một phần vốn góp của tổng công ty thực hiện quyền chủ động kinh doanh của mình và quan hệ giữa Tổng công ty và doanh nghiệp có một phần vốn góp của tổng công ty được thực hiện theo quy định cảu pháp luật. -Tổng công ty thực hiện quyền và nghĩa vụ của bên góp vốn thông qua Đại diện cảu mình tại các doanh nghiệp mà mình có vốn góp phù hợp với các quy định của luật pháp. 2.4. Một số tồn tại trong bộ máy quản lý Tổng công ty Đường sông miền Bắc khi chuy ển sang mô hình công ty mẹ - công ty con: Mô hình Tổng công ty tuy đã đạt được những kết quả nhất định như: Nhiều Tổng công ty đã thể hiện vai trò chủ lực, xương sống của nền kinh tế, hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả; các Tổng công ty đã xây dựng chiến lược phát triển sản xuất kinh doanh để chỉ đạo các doanh nghiệp thành viên cùng phối hợp thực hiện theo định hướng thống nhất; một vài Tổng công ty đã huy động nguồn lực nội bộ trong toàn Tổng công ty kết hợp với huy động các nguồn vốn khác để thực hiện các chương trình đầu tư, đổi mới công nghệ, mở rộng sản xuất tăng khả năng cạnh tranh, khai thác thị trường trong nước và mở rộng thị trường ngoài nước, hỗ trợ doanh nghiệp gặp khó khăn; các Tổng công ty đã làm nòng cốt trong việc bảo đảm các cân đối chủ yếu của nền kinh tế về những hàng hoá, vật tư chiến lược và các hàng tiêu dùng thiết yếu, cân đối ngoại tệ, góp phần quan trọng vào bình ổn giá cả và duy trì sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Với mục tiêu đặt ra nhằm tăng cường tính cạnh tranh của các doanh nghiệp thông qua việc tạo ra sự hiệp lực cùng có lợi và đạt được lợi thế kinh tế nhờ quy mô bằng việc tập trung nguồn lực cho các lĩnh vực tài chính, công nghệ, tiếp thị và chiến lược phát triển. Trả lại cho các cơ quan quản lý ngành những nhiệm vụ có tính chất quản lý nhà nước, tạo điều kiện cho Tổng công ty thực sự là một tổ chức kinh doanh lớn mạnh, thực hiện hoạch toán theo nguyên tắc 2 cấp, vừa phát huy vai trò chủ động của doanh nghiệp thành viên vừa phát huy vai trò liên kết, tập hợp sức mạnh của toàn Tổng công ty. Tuy nhiên trong bối cảnh nền kinh tế hiện nay thì Mô hình TCT trước đây quả thực là không hiệu quả với những tồn tại của mình như: Chưa có sự gắn kết về tài chính nên hoạt động có phần rời rạc; Nhận thức và vận dụng của cán bộ, các cấp đối với mô hình Tổng công ty chưa thống nhất và cơ bản vẫn theo cách làm cũ; Cơ quan quản lý vốn và tài sản của Nhà nước tại doanh nghiệp vẫn giữ nề nếp quan hệ trực tiếp với các doanh nghiệp thành viên, xem nhẹ vai trò của Tổng công ty, chưa tạo điều kiện thuận lợi cho Tổng công ty gắn kết các doanh nghiệp thành viên bằng quan hệ tài chính công nghệ, dịch vụ và chiến lược thị trường; hơn nữa nhược điểm lớn nhất của mô hình Tổng công ty 90, 91 đó là vấn đề huy động các nguồn lực tài chính từ các thành phần kinh tế vào việc phát triển sản xuất kinh doanh. Do đó yêu cầu phải chuyển đổi là một tất yêu, đó cũng là một quá trình sàng lọc để thay đổi lại cơ chế quản lý, cơ cấu tài chính doanh nghiệp. Chuyển sang mô hình mới chắc chắn là tốt nhưng sau đó nó phát triển hay không lại phụ thuộc vào quá trình kiện toàn Công ty mẹ và môi trường pháp lý cho tổ hợp Công ty mẹ - công ty con này. Một số TCT, quá trình tổ chức Công ty mẹ đã không hình dung hết khó khăn nên khi ra đời công ty con không đủ tiềm lực, không rõ chiến lược.Và thực tế khi thực hiện thí điểm mô hình công ty mẹ- công ty con tại một số doanh nghiệp đã cho thấy hiệu quả của mô hình này khi việc chuyển đổi đã khắc phục được những tồn tại khá cơ bản của mô hình tổng công ty nhà nước trước đây, tạo điều kiện để các công ty đổi mới công nghệ, mở rộng quy mô và phạm vi kinh doanh, nâng cao hiệu quả hoạt động và thích ứng hơn với cơ chế thị trường và hội nhập kinh tế. Hầu hết các đơn vị chuyển sang mô hình công ty mẹ con đều hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả xét trên tất cả tiêu chí về vốn, doanh thu, lợi nhuận, nộp ngân sách... duy trì và phát triển nguồn vốn Nhà nước trong các công ty cổ phần hoá. Vì thế, việc ứng dụng hiệu quả mô hình công ty mẹ, công ty con là một giải pháp để đẩy nhanh việc sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước một cách vững chắc cho các tổng công ty nói chung và Tổng công ty Đường sông miền Bắc nói riêng khi mô hình mới sẽ đem lại cho Tổng công ty sự thay đổi căn bản về các mối liên kết và quan hệ với các đơn vị thành viên, đảm bảo hoạt động hiệu quả hơn. 2.4.1. Tư duy quản lý vẫn theo kiểu cũ Theo đánh giá của Ban chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp thì việc hình thành TCT còn mang tính hành chính. Nghĩa là gom văn phòng TCT và một vài doanh nghiệp thành viên độc lập lớn trong TCT để hình thành công ty mẹ. Nói một cách nôm na thì thì tình trạng này là “con có trước mẹ”. Hình thành mang tính hành chính nên việc quản lý doanh nghiệp cũng không mấy thay đổi. Ở các doanh nghiệp mà Nhà nước giữ cổ phần chi phối (trên 50%) thì lề lối làm việc, tư duy quản lý vẫn còn duy trì như còn ở doanh nghiệp nhà nước vì nhân sự đa số vẫn là người của doanh nghiệp nhà nước chuyển sang. 2.4.2. Hệ thống luật pháp áp dụng cho mô hình công ty mẹ - công ty con chưa hoàn chỉnh Hiện nay, công ty mẹ là doanh nghiệp nhà nước, hoạt động theo Luật doanh nghiệp Nhà nước trong khi đó, các công ty con lại hoạt động theo Luật Doanh nghiệp. Điều này đã gây ra nhiều bắt cập trong công tác quản lý, điều hành giữa công ty mẹ và công ty con, hạn chế hiệu quả sản xuất của doanh nghiệp. Cũng do chưa có sự thống nhất về hành lang pháp lý nên TCT gặp khá nhiều vướng mắc về xử lý vốn, tài sản, quyền đầu tư, góp vốn và phân chia lợi nhuận... bởi lẽ chúng ta vừa thí điểm, vừa xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý. Luật pháp ra đời từ cuộc sống chứ không thể đứng trên cuộc sống. Hiện nay, Luật Doanh nghiệp Nhà nước và một số nghị định hướng dẫn đã đề cập nội dung này nhưng chưa thể hoàn thiện và phù hợp với thực tế ngay được. Mô hình công ty mẹ - công ty con đã tạo ra sự đa sở hữu về vốn và đa sở hữu doanh nghiệp nên việc tổ chức, quản lý không phải dễ dàng.  CHƯƠNG III MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN BỘ MÁY QUẢN LÝ CỦA TỔNG CÔNG TY ĐƯỜNG SÔNG MIỀN BẮC THEO MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON 3.1. Cần thay đổi tư duy quản lý đối với các công ty con, từ chỗ bằng mệnh lệnh trực tiếp sang gián tiếp thông qua người đại diện phần vốn Nhằm chuyển đổi tổ chức và tăng tính hiệu quả hơn nữa trong hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 89/2006/QĐ - TTg, ngày 24 tháng 4 năm 2006 về việc phê duyệt Đề án chuyển đổi TCT HCVN sang hoạt động theo mô hình Công ty mẹ – Công ty con. Đây là một quyết định hết sức quan trọng nhằm phát huy hiệu quả hoạt động của TCT trên cơ sở liên kết và ràng buộc về kinh tế, tăng tính độc lập của các doanh nghiệp. Đồng thời, sự đầu tư phần vốn của Công ty mẹ vào công ty con sẽ nâng cao vai trò của Công ty mẹ – TCT Đường sông miền Bắc đối với hoạt động và sự phát triển của các công ty con – công ty thành viên. Có thể nói, chuyển đổi sang mô hình mới này là chuyển đổi một cách căn bản phương thức tổ chức quản lý, dẫn đến sự thay đổi về bản chất mối quan hệ giữa Tổng công ty - Công ty mẹ với các công ty thành viên. Hoạt động của Công ty mẹ sẽ dựa trên cơ sở “Điều lệ tổ chức và hoạt động của Công ty mẹ – TCT Đường sông miền Bắc” do Chính phủ phê duyệt và ban hành. Để mô hình Công ty mẹ hoạt động hiệu quả, bộ máy lãnh đạo (các phòng ban chuyên môn) cần thay đổi về tư duy quản lý đối với các công ty con, từ chỗ bằng mệnh lệnh hành chính trực tiếp chuyển sang gián tiếp thông qua người đại diện phần vốn của mình. Hiện tại trong TCT vẫn giữ thói quen điều hành bằng mệnh lệnh hành chính trong quan hệ giữa công ty mẹ - công ty con. Nhiều người đã tỏ ra e ngại vì điều này dẫn đến sự hình thức trong công việc chuyển đổi này. Trước mắt, hoạt động của Công ty mẹ sẽ tập trung vào một số chỉ tiêu chủ yếu sau: Tạo điều kiện thúc đẩy mạnh sản xuất kinh doanh tại các công ty con. Tiếp tục nghiên cứu đầu tư vốn vào các lĩnh vực hiệu quả tại các doanh nghiệp khác, đảm bảo sự liên kết về vốn để tạo động lực thúc đẩy sự phát triển của Công ty mẹ và các công ty con. Tập trung đổi mới công nghệ, áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất. Công ty mẹ phải là đầu mối phát triển, áp dụng công nghệ mới và hướng tới quản lý thống nhất công nghệ sản xuất và chất lượng sản phẩm của các công ty con. Xác định thương hiệu, nhất là các thương hiệu nổi tiếng của các công ty con để tập trung đầu tư, tiếp thị, tăng cường khả năng cạnh tranh với thị trường trong và ngoài nước. Đảm bảo sự chỉ đạo, định hướng công tác thị trường của toàn Tổng Công ty, nhất là đối với các sản phẩm hoặc nguyên liệu cùng loại trên cơ sở sự đồng thuận của các đơn vị sản xuất. Để hoàn thiện mô hình Công ty mẹ – Công ty con, đến hết năm 2006, Tổng công ty phải chỉ đạo cho các đơn vị thành viên tiến hành các thủ tục chuyển đổi: Công ty mẹ cần được chuyển đổi tổ chức, sắp xếp lại văn phòng Tổng công ty, xây dựng điều lệ và xây dựng quy chế tài chính trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Chuyển từ hạch toán độc lập sang hạch toán phụ thuộc Công ty mẹ đối với các công ty con; Chuyển đổi các công ty 100% vốn của nhà nước sang công ty TNHH nhà nước một thành viên. Có thể nói, việc chuyển đổi sang hoạt động theo mô hình Công ty mẹ – Công ty con là một mốc chuyển đổi quan trọng trong sự phát triển đi lên của TCT. Tuy nhiên, còn không ít những thách thức và khó khăn trước mắt, điều đó đòi hỏi hơn bao giờ hết, tập thể cán bộ công nhân viên trong TCT phải đoàn kết, nhất trí, phát huy tính dân chủ và sáng tạo trong công việc, hết lòng vì sự nghiệp phát triển chung. Tiếp tục đổi mới tư duy, nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý và người lao động về nhu cầu phải đổi mới phương thức tổ chức quản lý và phương thức hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong cơ chế thị trường; bản chất và cơ chế vận hành của mô hình Công ty mẹ - Công ty con; vị trí, vai trò của Công ty mẹ và của các Công ty con đối với sự phát triển bền vững của toàn bộ tổ hợp Công ty mẹ - Công ty con.  Rà soát, sắp xếp, kiện toàn về tổ chức, cán bộ của Công ty mẹ phù hợp với vị thế mới, bảo đảm gọn nhẹ, hiệu lực, hiệu quả trên cơ sở làm rõ nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của từng tổ chức và cá nhân trong đơn vị nhằm đảm bảo chức năng nhiệm vụ vừa là cơ quan quản lý cấp trên vừa trực tiếp sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực tham mưu và điều hành của cơ quan. Tổ chức xây dựng Điều lệ tổ chức và hoạt động, Quy chế quản lý tài chính của Công ty mẹ trên cơ sở những quy định của pháp luật và được cụ thể hoá phù hợp với đặc điểm của đơn vị; xây dựng và ban hành theo thẩm quyền các Quy chế, quy định cụ thể tạo thuận lợi cho công tác quản lý, điều hành, đồng thời phát huy được tính chủ động, sáng tạo của các cơ quan, đơn vị trực thuộc.  Khẩn trương hoàn thành việc cổ phần hoá các đơn vị trực thuộc theo Quyết định của Bộ GTVT. Những đơn vị có khó khăn vướng mắc về tài chính phải sớm có giải pháp khắc phục, trường hợp không cổ phần hoá được phải giải trình rõ lý do và đề xuất, thực hiện các hình thức sắp xếp khác phù hợp với tình hình đặc điểm của từng đơn vị. 3.2. Tiếp tục đẩy mạnh công tác sắp xếp, đổi mới các đơn vị thành viên của Tổng công ty Không sắp xếp, cổ phần hoá xong thì chưa nói đến công ty mẹ - công ty con. Do đó muốn hoàn thiện bộ máy quản lý thì cẩn đẩy mạnh công tác cổ phần hoá bằng việc đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng cổ phần hoá. Có như vậy các đơn vị thành viên của tổng công ty khi trở thành các công ty con mới đảm bảo được tính độc lập về mặt hành chính và chỉ chịu sự chi phối từ công ty mẹ thông qua công cụ điều tiết bằng vốn một cách triệt để. Rà soát, xem xét đối với các doanh nghiệp thành viên thuộc danh mục Nhà nước giữ 100% vốn theo Quyết định số 102/2005/QĐ-TTg ngày 12/5/2005 của Thủ tướng Chính phủ (kể cả các đơn vị đã được chuyển đổi thành Công ty TNHH nhà nước một thành viên) theo hướng thực hiện cổ phần hoá các doanh nghiệp thuộc danh mục này trong năm tới. Xây dựng, báo cáo Bộ kế hoạch và Bộ GTVT bán bớt hoặc bán hết phần vốn Nhà nước tại các đơn vị đã cổ phần hoá mà xét thấy không cần thiết phải nắm giữ cổ phần, cổ phần chi phối nhằm thực hiện cơ cấu hợp lý vốn đầu tư vào các công ty con, giảm bớt số đầu mối có qui mô nhỏ, hoạt động cùng ngành nghề, cùng địa bàn. Việc giảm tỷ lệ phần vốn nhà nước có thể được thực hiện thông qua hình thức giữ nguyên phần vốn Nhà nước và tăng vốn điều lệ của công ty cổ phần. Tổ chức theo dõi, nắm chắc tình hình hoạt động của các công ty cổ phần hoá, phát hiện kịp thời những diễn biến bất thường để có giải pháp xử lý phù hợp, bảo đảm ý nghĩa, mục tiêu của công tác cổ phần hoá. 3.3. Chấn chỉnh công tác tổ chức quản lý phần vốn của Tổng công ty tại các công ty con Công ty mẹ phải thực hiện hai nhiệm vụ chính là kinh doanh trực tiếp và đầu tư tài chính vào công ty con để từ đó chi phối hoạt động của các công ty con thông qua phần vốn góp đó của mình. Như vậy vốn của công ty mẹ sẽ được thực hiện theo cơ chế đầu tư vào các công ty con. Do đó, các công ty con sẽ không còn "cơ hội" dựa dẫm, ỷ lại vào công ty mẹ mà sẽ hoạt động có hiệu quả hơn. Muốn đầu tư tài chính phải có tiền, có vốn nhưng thứ nhất đơn vị khó khăn là thiếu vốn. Thứ hai phải kinh doanh trực tiếp. Thứ ba là làm thế nào để trong hoạch định chiến lược kinh doanh của công ty mẹ - công ty con không bị dẫm chân lên nhau, vô hiệu háo nhau, tạo nên sức mạnh. Hơn nữa, bây giờ tổ chức lại văn phòng TCT mẹ thì phải giảm biên chế… Rà soát lại toàn bộ danh sách, tổ chức đánh giá năng lực, hiệu quả quản lý của những người được cử làm người đại diện phần vốn của Tổng công ty tại các công ty con khác để điều chỉnh kịp thời. + Kiên quyết xoá bỏ tình trạng cử người mang tính hình thức: cử những người không đủ điều kiện, tiêu chuẩn theo qui định của Nhà nước hoặc không đủ năng lực; cử nhiều người mà không có người được chỉ định chịu trách nhiệm chính; cử những cán bộ, lãnh đạo quản lý, đặc biệt là các thành viên trong HĐQT, Ban Tổng giám đốc để kiêm nhiệm các chức danh quản lý, điều hành chủ chốt tại các doanh nghiệp có vốn góp của TCT. + Chọn, cử những cán bộ có đủ điều kiện, năng lực, tiêu chuẩn làm người đại diện quản lý phần vốn chi phối của TCT tại các doanh nghiệp khác; ưu tiên chọn cử những cán bộ đã, đang trực tiếp quản lý, điều hành tại các doanh nghiệp có phần vốn chi phối của TCT. Những cán bộ này làm việc theo chế độ chuyên trách, gắn trách nhiệm, quyền lợi của họ với hiệu quả quản lý, sử dụng vốn của TCT mà họ được giao quản lý và với kết quả hoạt động sản xuất - kinh doanh của công ty con. + Trường hợp TCT nắm ít cổ phần, vốn góp ở các công ty con mà không cử người đại diện phần vốn của mình tại các công ty đó thì phải tổ chức theo dõi số vốn đã đầu tư, số lợi tức được chia từ phần vốn này và phân công người thực hiện các quyền của cổ đông, thành viên góp vốn theo quy định tại Điều lệ của doanh nghiệp có vốn đầu tư của TCT. Xây dựng và ban hành Quy chế hoạt động của người đại diện phần vốn của TCT tại các doanh nghiệp khác theo các quy định hiện hành của Nhà nước; trong đó xác định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, quyền lợi của người đại diện phần vốn của TCT tại các doanh nghiệp này; xác định rõ mối quan hệ trách nhiệm của người đại diện phần vốn với HĐQT, Tổng giám đốc, các phòng ban chức năng của Tổng công ty. 3.4. Tổ chức các hình thức đào tạo, bồi dưỡng linh hoạt để nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ lãnh đạo Đó là những nhận thức về vị trí, vai trò và phương thức hoạt động của doanh nghiệp trong cơ chế thị trường nói chung và theo mô hình công ty mẹ- công ty con nói riêng, nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý Công ty mẹ và các Công ty con. Thực hiện mô hình này chỉ thuận lợi khi các TCT thực sự mạnh, có tiềm lực kinh tế, có chiến lược kinh doanh rõ ràng. Những TCT khó khăn về tài chính, chiến lược kinh doanh không rõ ràng thì phải chịu áp lực cạnh tranh của các thành phần kinh tế khác của nước ngoài là rất mạnh. Thứ trưởng Bộ Công nghiệp Nguyễn Xuân Thuý nhận định, thời gian qua, các TCT và doanh nghiệp thực hiện mô hình Công ty mẹ - công ty con đều tăng trưởng và phát triển trong sản xuất kinh doanh. Điều này cho thấy mô hình công ty mẹ - công ty con là phù hợp khi sắp xếp đổi mới với các TCT và doanh nghiệp. Tuy nhiên, với những công ty con là công ty cổ phần có cổ phần chi phối của công ty mẹ trên 50% vốn điều lệ, có nhược điểm là chưa được thật sự dân chủ do công ty mẹ giữ cổ phần, quyết định mọi vấn đề của doanh nghiệp. 3.5. Một số kiến nghị về phía Nhà nước: Nhà nước cần xây dựng và hoàn thiện một hành lang pháp lý thống nhất. Chính từ chỗ chưa thống nhất về hành lang pháp lý xuyên suốt này nên có nhiều vấn đề về xử lý vốn, tài sản, quyền đầu tư, góp vốn kinh doanh, phân chia lợi nhuận... giữa công ty me với các công ty con và giữa các công ty con với nhau sẽ không tránh khỏi vướng mắc. Rõ ràng mô hình tổ chức công ty mẹ - công ty con tạo ra sự đa sở hữu về vốn, đa sở hữu doanh nghiệp một cách tự nhiên nhưng việc quản lý một tổ chức có những đặc điểm trên không phải là việc dễ dàng mà cần có quán trình thích ứng và tổng kết rút kinh nghiệm cũng như một khuân khổ pháp lý cụ thể. Ngay vấn đề đầu tư góp vốn vào Công ty con, việc xây dựng quy trình để quản lý được nguồn vốn góp này có hiệu quả, không để thất thoát vốn nhưng không can thiệp quá sâu vào hoạt động của doanh nghiệp và không làm ảnh hưởng đến hoạt động của các Công ty con đang là vấn đề phải nghiên cứu.  Nhìn lại 5 năm thực hiện chuyển đổi doanh nghiệp nhà nước hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con mặc dù đã bước đầu khẳng định được hiệu quả, nhất là sự đột phá trong quản lý doanh nghiệp, loại bỏ cơ chế hành chính, chuyển sang hoạt động theo các nguyên tắc của kinh tế thị trường. Nhưng đây vẫn là một mô hình mới mẻ đối với các doanh nghiệp Việt Nam cả về lý luận và thực tiễn nên trong quá trình triển khai, doanh nghiệp đã gặp không ít khó khăn. Theo đề nghị của các doanh nghiệp thì chỉ nên xem những quy định về điều lệ và quy chế tài chính ban hành là khung cơ bản để doanh nghiệp dựa vào đó cụ thể hoá quy chế và điều lệ của mình theo hướng đa dạng hoá mô hình tổ chức sản xuất, nhằm năng cao quyền tự chủ của doanh nghiệp, không nên áp đặt như một điều lệ mẫu. Được biết, sắp tới, Thủ tướng Chính phủ sẽ có Chỉ thị về việc Áp dụng có hiệu quả mô hình công ty mẹ - công ty con. Theo đó, việc áp dụng mô hình này sẽ được tiếp tục triển khai đối với nhiều loại hình doanh nghiệp khác nhau, xem đây là một giải pháp đẩy nhanh quá sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp Nhà nước, nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Đồng thời, yêu cầu các bộ ngành  tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý để phát triển mô hình này. Đây là một sự thay đổi khó khăn ẩn tàng nhiều yếu tố nóng bỏng từ khía cạnh xã hội (tinh giản biên chế), tổ chức và chiến lược phát triển (năng lực lãnh đạo và cán bộ chủ chốt cho sự chuyển đổi cơ cấu kinh tế), đầu tư công nghệ… Ngoài ra, các Tổng Công ty 91 và 90 của Việt Nam còn gặp một số khó khăn khác, đó là nền kinh tế bây giờ có một đặc trưng là sự biến động khó dự đoán so với thế kỷ 20. Các nền kinh tế quốc gia, khu vực, quốc tế lệ thuộc nhau một cách khăng khít. Chính vì thế, giải pháp Công ty mẹ - Công ty con phải tạo ra những thế đột phá để các Tổng Công ty 91 và 90 chuyển đổi nhanh, đạt được thế tự chủ mạnh để chủ động đón đầu những biến động hơn là ở thế “từng bước tháo gỡ những khó khăn!” (xi măng lò đứng, nhà máy đường, đầu ra dệt may, xây dựng cơ bản…). Như thế, sự phân luồng hoạt động doanh nghiệp có lãi và doanh nghiệp công ích được ấn định rõ ràng qua định hướng xã hội công bằng, cộng đồng hài hoà nhờ cơ chế thuế ưu việt tạo ngân sách nhà nước. KẾT LUẬN Như vậy, sau quá trình tìm hiểu về cơ cấu bộ máy quản lý của Tổng công ty đường sông Miền Bắc với những bất cập cần phải giải quyết để nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp thì việc chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con là một yêu cầu cấp thiết đối với Tổng công ty. Trên cơ sở thực tiễn cơ cấu tổ chức của Tổng công ty kết hợp với chủ trương chuyển đổi các Tổng công ty lớn thành các công ty mẹ - công ty con của Nhà nước ta, tôi đã phân tích và nhận thấy những mặt tích cực cũng như hạn chế trong bộ máy quản lý của Tổng công ty. Từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện bộ máy quản lý của Tổng công ty theo mô hình công ty mẹ - công ty con phù hợp với những đặc điểm riêng của doanh nghiệp. Mặc dù đã hết sức cố gắng nhưng xuất phát từ nguyên nhân chủ quan do trình độ và khả năng còn nhiều hạn chế nên chuyên đề này sẽ không tránh khỏi những sai sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp, chỉ bảo của quí thầy cô để chuyên đề này được hoàn thiện. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội – tháng 4 năm 2007 Sinh viên : Hà Phương Thảo TÀI LIỆU THAM KHẢO 1.Bộ GTVT-Tổng công ty Đường sông Miền Bắc: 10 năm xây dựng và phát triển (1996-2006) –NXB GTVT. 2. Bộ GTVT - Tổng công ty Đường sông Miền Bắc: Báo cáo tổng kết SXKD 2005. Mục tiêu nhiệm vụ, biện pháp chủ yếu 2006. Hà Nội 2/2005. 3. Bộ GTVT - Tổng công ty Đường sông Miền Bắc: Báo cáo 10 năm phấn đấu xây dựng, trưởng thành của TCT đường sông Miền Bắc. Hà Nội 2006. 4. Bộ GTVT - Tổng công ty Đường sông Miền Bắc: Đề án sắp xếp chuyển đổi TCT Đường sông miền Bắc hoạt động theo mô hình công ty mẹ công ty con. Hà Nội 2006. 5. Trường Đại học Kinh tế Quốc dân – Khoa Lao động và dân số: Giáo trình Quản trị nhân lực (Th.S. Nguyễn Vâm Điềm – PGS.TS. Nguyễn Ngọc Quân). XNB Lao động xã hội, Hà Nội, 2004. 6.Trường Đại học Kinh tế Quốc dân – Khoa quản trị kinh doanh công nghiệp và xây dựng: Giáo trình kinh tế và quản lý công nghiệp. GS.PTS. Nguyễn Đình Phan. NXB Giáo dục, Hà Nội 8/1999. 7. Trường Đại học kinh tế quốc dân – Khoa quản trị kinh doanh công nghiệp và xây dựng: Giáo trình quản trị doanh nghiệp. PGS.TS. Lê Văn Tâm, TS. Ngô Kim Thanh. NXB Lao động xã hội 2004. 8. Một số nội dung chủ yếu của mô hình công ty mẹ - công ty con – Thông tin kinh tế xã hội số 7 – Tr30 và số 8 năm 2003 – Tr35; 9. Nguyễn Bá - Về thí điểm chuyển Doanh nghiệp Nhà nước sang hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con. Tạp chí kinh tế và Dự báo số 11/2001; 10. PGS.TS. Đỗ Nguyên Khoát - Kiện toàn mô hình tổng công ty 91 - Tạp chí Tài chính T12/2001; 11. TS. Trần Tiến Cường – Khuôn khổ pháp lý cho chuyển đổi các tổng công ty theo mô hình công ty mẹ - Công ty con - Hội thảo về mô hình Công ty mẹ - Công ty con ngày 7 và ngày 8 tháng 3 năm 2004. MỤC LỤC Danh mục các từ viết tắt 1 LỜI MỞ ĐẦU 2 CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT VỀ TỔNG CÔNG TY ĐƯỜNG SÔNG MIỀN BẮC 4 1.1. Thông tin chung về Tổng công ty Đường sông miền Bắc 4 1.2. Sự hình thành và phát triển của Tổng công ty Đường sông miền Bắc 5 1.2.1. Bối cảnh ra đời Tổng công ty Đường sông miền Bắc 5 1.2.2. Quá trình phát triển của Tổng công ty Đường sông miền Bắc 6 1.3. Đặc điểm kinh tế - kỹ thuật chủ yếu của Tổng công ty Đường sông miền Bắc 9 1.3.1. Chức năng và nhiệm vụ 9 1.3.2. Vốn kinh doanh 11 1.3.3. Cơ sở vật chất kỹ thuật 11 1.3.4. Lực lượng lao động 12 4. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản trị trong Tổng công ty Đường sông miền Bắc 13 4.1. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của Tổng công ty Đường sông miền Bắc 16 4.1.1. Về hoạt động sản xuất kinh doanh 16 4.1.2. Về hoạt động tài chính của TCT 19 CHƯƠNG II: TÌNH HÌNH TỔ CHỨC BỘ MÁY QUẢN LÝ CỦA TỔNG CÔNG TY ĐƯỜNG SÔNG MIỀN BẮC 22 2.1. Phương án chuyển đổi tổ chức và hoạt động của Tổng công ty Đường sông miền Bắc sang mô hình Công ty mẹ - Công ty con 22 2.1.1. Nguyên tắc chuyển đổi tổ chức 22 2.1.2. Điều kiện chuyển đổi, tổ chức lại 23 2.2. Mô hình tổ chức của công ty mẹ - công ty con 25 2.2.1. Công ty mẹ 25 2.2.1.1. Tổng công ty vận tải thuỷ Việt Nam được hình thành trên cơ sở sắp xếp, tổ chức lại 26 2.2.1.2. Cơ cấu tổ chức quản lý của Tổng công ty 26 2.2.1.3 Ngành, nghề kinh doanh của TCT 31 2.2.1.4. Vốn điều lệ của Tổng công ty vận tải thuỷ Việt Nam 33 2.2.1.5. Sắp xếp lại lao động 35 2.2.2. Công ty con 35 2.3. Cơ chế hoạt động của công ty mẹ - công ty con 38 2.3.1. Quan hệ giữa Tổng công ty với các đơn vị hạch toán phụ thuộc 38 2.3.2. Quan hệ giữa Tổng công ty với các công ty con 38 2.3.3. Quan hệ của Tổng công ty với các công ty liên kết 40 2.4. Một số tồn tại trong bộ máy quản lý Tổng công ty Đường sông miền Bắc khi chuy ển sang mô hình công ty mẹ - công ty con: 40 2.4.1. Tư duy quản lý vẫn theo kiểu cũ 42 2.4.2. Hệ thống luật pháp áp dụng cho mô hình công ty mẹ - công ty con chưa hoàn chỉnh 43 CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN BỘ MÁY QUẢN LÝ CỦA TỔNG CÔNG TY ĐƯỜNG SÔNG MIỀN BẮC THEO MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON 44 3.1. Cần thay đổi tư duy quản lý đối với các công ty con, từ chỗ bằng mệnh lệnh trực tiếp sang gián tiếp thông qua người đại diện phần vốn 44 3.2. Tiếp tục đẩy mạnh công tác sắp xếp, đổi mới các đơn vị thành viên của Tổng công ty 47 3.3. Chấn chỉnh công tác tổ chức quản lý phần vốn của Tổng công ty tại các công ty con 48 3.4. Tổ chức các hình thức đào tạo, bồi dưỡng linh hoạt để nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ lãnh đạo 49 3.5. Một số kiến nghị về phía Nhà nước: 50 KẾT LUẬN 53 TÀI LIỆU THAM KHẢO 54