Đề tài Giải pháp Nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của ngành đường sắt Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

ng quan träng nèi liÒn B¾c víi Nam, §«ng víi T©y, ®· ®−îc nèi víi mét sè trung t©m kinh tÕ, chÝnh trÞ, bÕn c¶ng vμ c¸c nót giao th«ng quan träng. Tr¶i qua cuéc kh¸ng chiÕn giμnh ®éc lËp d©n téc vμ thèng nhÊt Tæ quèc, ®−êng s¾t ViÖt Nam ch−a cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, nh−ng vÉn lμ ph−¬ng tiÖn giao th«ng quen thuéc, kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng x· héi vμ sù nghiÖp x©y dùng vμ b¶o vÖ Tæ quèc. Nh−ng khi nh×n ®Õn thÞ phÇn cña vËn t¶i ®−êng s¾t trong ngμnh GTVT ViÖt Nam qua b¶ng sau: 16 B¶ng 2.1. ThÞ phÇn vËn t¶i ®−êng s¾t tÝnh theo khèi l−îng hμng vμ kh¸ch lu©n chuyÓn trong GTVT ( §¬n vÞ % ) N¨m ThÞ phÇn vËn t¶i hμnh kh¸ch ThÞ phÇn vËn t¶i hμng ho¸ 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 27,9 29,2 23,6 18,5 16,2 13,7 12,0 11,4 10,7 11,7 10,21 10,67 9,81 9,8 13,1 9,9 9,9 7,9 7,5 7,8 5,6 6,8 6,4 6,3 5,3 6,8 7,9 5,78 4,46 3,42 3,4 3,9 4,1 4,4 mét sè ng−êi ®· ®Æt c©u hái: cã cÇn thiÕt ph¶i ®Çu t− lín ®Ó duy tr× mét ngμnh vËn t¶i mμ thÞ phÇn chØ chiÕm 8 - 10% l−îng vËn t¶i ? hoÆc lμ, víi mét ®Êt n−íc dμi vμ hÑp, cã ®−êng bê biÓn ch¹y dμi tõ B¾c tíi Nam nªn ch¨ng tËp trung ®Çu t− cho vËn t¶i biÓn pha s«ng ? Nh÷ng tμi liÖu nghiªn cøu chÝnh thøc ®−îc c«ng bè liªn quan tíi quy ho¹ch ph¸t triÓn §S VN, cã thÓ chia thμnh 2 nhãm chÝnh: 17 Nhãm 1: C¸c b¸o c¸o nghiªn cøu cña UNDP, cña Ng©n hμng thÕ giíi (WB ) vμ cña JICA (C¬ quan hîp t¸c quèc tÕ h¶i ngo¹i cña NhËt B¶n). C¸c nghiªn cøu nμy ®−îc tiÕn hμnh trong khu«n khæ triÓn khai c¸c dù ¸n trî gióp kü thuËt do c¸c tæ chøc Quèc tÕ vμ ChÝnh phñ c¸c n−íc tμi trî; Nhãm 2: C¸c nghiªn cøu do c¸c c¬ quan, c¸c viÖn nghiªn cøu cña ViÖt Nam tiÕn hμnh trong khu«n khæ c¸c ®Ò tμi khoa häc hoÆc c¸c ®Ò ¸n tr×nh ChÝnh phñ ra c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan tíi quy ho¹ch vμ ph¸t triÓn GTVT nãi chung vμ cña §SVN nãi riªng. BCOM ( lμ mét tæ chøc t− vÊn ®Õn tõ Céng hoμ Ph¸p ) ®· tróng thÇu thùc hiÖn dù ¸n " Nghiªn cøu tæng quan vÒ GTVT ViÖt Nam ". §©y lμ dù ¸n ®−îc UNDP tμi trî, thùc hiÖn vμo nh÷ng n¨m 1991-1992, sau nμy ®−îc Ng©n hμng thÕ giíi (WB) bæ sung vμ cËp nhËt l¹i (1993 ). PhÇn b¸o c¸o chÝnh viÕt vÒ ®−êng s¾t cña dù ¸n nμy dμi 67 trang víi rÊt nhiÒu phô lôc, b¶ng, biÓu. Sau khi tiÕn hμnh kh¶o s¸t vÒ hiÖn tr¹ng cña §SVN, b¸o c¸o ®¸nh gi¸: Ngμnh §S VN ®ang ®øng tr−íc mét thêi kú tμi chÝnh gay go. T×nh thÕ tiÕn tho¸i l−ìng nan ®· trë nªn xÊu h¬n do nh÷ng thö th¸ch gay go cña qu¸ khø. §−êng s¾t ®· bÞ tμn ph¸ nghiªm träng bëi chiÕn tranh vμ hÇu hÕt c«ng viÖc söa ch÷a sau ®ã chØ mang tÝnh chÊt t¹m thêi. §¸nh gi¸ nμy rÊt ®óng víi thùc tr¹ng t×nh h×nh hÖ thèng cÇu vμ ®−êng ë ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh, ngμnh §SVN ®· duy tr× c¸c ho¹t ®éng th«ng qua tiÒn trî cÊp tõ ng©n s¸ch Nhμ n−íc. Bªn c¹nh sù gi¶m sót vèn trî gióp cho ngμnh §SVN tõ c¸c quèc gia thuéc khèi Liªn X« tr−íc ®©y, cïng víi sù gi¶m phÇn cung øng ng©n s¸ch Nhμ n−íc, ®· lμm cho ngμnh §SVN gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n trong viÖc duy tu, n©ng cÊp ®−êng s¾t vμ c¶i tiÕn ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn. Do vËy, hiÖn nay, ®Ó kh¾c phôc hËu qu¶ cña chiÕn tranh vμ ®Ó n©ng cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së cña hÖ thèng ®−êng s¾t nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho ngμnh §SVN ph¸t triÓn trong giai ®o¹n míi cÇn ph¶i cã sù ®Çu t− vèn lín tõ phÝa Nhμ n−íc cho ngμnh §SVN. Sè vèn ®Çu t− tr−íc hÕt ph¶i ®ñ ®Ó söa ch÷a 18 th−êng xuyªn c¸c h− háng trong qu¸ khø, thanh to¸n hÇu hÕt c¸c c«ng viÖc duy tu bÞ ho·n l¹i vμ hiÖn ®¹i ho¸ §SVN sao cho ®ñ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cã thÓ mang l¹i hiÖu qu¶ cao cho ho¹t ®éng dÞch vô vËn t¶i vμ n©ng cao søc c¹nh tranh cña ngμnh §SVN trªn thÞ tr−êng trong n−íc vμ quèc tÕ. §oμn nghiªn cøu rÊt c¶m kÝch tr−íc sù khÐo lÐo vμ c«ng viÖc nÆng nhäc cña c¸c c¸n bé nh©n viªn ngμnh §SVN - nh÷ng ng−êi ®· duy tr× c¸c ho¹t ®éng cña ngμnh §SVN tõ tr−íc cho ®Õn nay. Nh÷ng ph−¬ng ph¸p sö dông nhiÒu nh©n c«ng ®· ®−îc ¸p dông rÊt thμnh c«ng, dÉn tíi c¸c khuyÕn c¸o vÒ viÖc c¬ giíi ho¸ tèi thiÓu trong giai ®o¹n nμy. C¸c ch−¬ng tr×nh ®Çu t− ®−îc chó träng nh»m bæ sung thùc tÕ hiÖn nay cña ®−êng s¾t chø kh«ng nh»m thay thÕ chóng. Nghiªn cøu nμy ®· ®−îc thùc hiÖn trong kho¶ng thêi gian rÊt ng¾n, v× vËy kh«ng thÓ gi¶i ®¸p hÕt ®−îc tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò. ViÖc thùc thi ch−¬ng tr×nh trî gióp kü thuËt kiÕn nghÞ sÏ lμm ®−îc rÊt nhiÒu nh»m ®¶m b¶o tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò ®−îc gi¶i quyÕt mét c¸ch cã hiÖu qu¶ kinh tÕ nhÊt. Tuy nhiªn, ®iÒu ch¾c ch¾n hîp lý lμ nÕu c¸c kho¶n môc ®Çu t− thuéc " nhãm I " kh«ng ®−îc thùc hiÖn sím, vμ nÕu c¸c ph−¬ng thøc vËn t¶i kh¸c nhËn ®−îc sù c¶i thiÖn ®Çu t−, th× cã thÓ sÏ kh«ng cßn §S VN ®Ó mμ nghiªn cøu n÷a (nhãm I ë ®©y lμ nãi vÒ c¸c nhu cÇu duy tu söa ch÷a cÇu ®−êng, ®Çu m¸y toa xe vμ n©ng cÊp hÖ thèng th«ng tin tÝn hiÖu). Ngμnh §SVN chÝnh thøc ®i vμo c«ng cuéc ®æi míi tõ 01 / 04 /1989 trong bèi c¶nh søc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng cßn thÊp, ®Ó tån t¹i ®−îc th× ngμnh §SVN ph¶i tËp trung ®Çu t− n©ng cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së, trong khi ®ã t− tiÒn vèn ®Çu t− cho §SVN cña ChÝnh phñ lμ kh«ng ®¸ng kÓ, ngμnh §SVN ®øng tr−íc nguy c¬ cã tån t¹i ®−îc hay kh«ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Tr−íc bèi c¶nh ®ã, ®· cã nhiÒu dù ¸n quan t©m nghiªn cøu ®Ó t×m ra gi¶i ph¸p nh»m ®Çu t− gióp ®ì ngμnh §SVN v−¬n lªn trong c¬ chÕ thÞ tr−êng. N¨m 1999 - 2000, JICA ®· lËp dù ¸n cã tªn lμ Vitranss; phÇn ®¸nh gi¸ vÒ ®−êng s¾t, nh÷ng ng−êi nghiªn cøu dù ¸n ®· x¸c nhËn sù cÇn thiÕt tån t¹i cña 19 §SVN sau 10 n¨m ®æi míi, vμ b¸o c¸o ®· nªu môc tiªu - chiÕn l−îc cho ngμnh §SVN. Khung môc tiªu vμ chiÕn l−îc cña hä vÒ c¬ b¶n lμ kh«i phôc vμ c¶i t¹o n©ng cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së ®−êng s¾t ViÖt Nam. Dù ¸n ®Ò xuÊt: * VÒ qu¶n lý khai th¸c: + Môc tiªu: - T¨ng hiÖu qu¶ vμ møc dÞch vô trªn c¸c tuyÕn chñ chèt ( hμng rêi ) - Ph¸t triÓn c¸c thÞ tr−êng míi ( nh− c¸c dÞch vô container ) + ChiÕn l−îc: - Kh«i phôc vμ thay thÕ ®Çu m¸y toa xe ®Ó duy tr× n¨ng lùc vËn t¶i cho c¸c tuyÕn chñ chèt . - CÇn mua ®Çu m¸y toa xe ®· ®−îc c¶i tiÕn dïng cho c¸c dÞch vô míi . - C¶i thiÖn khai th¸c §S, c¸c c«ng tr×nh vμ trang thiÕt bÞ còng nh− nguån nh©n lùc . * VÒ kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së + Môc tiªu: - Duy tr× c¸c tuyÕn chÝnh nh− lμ mét phÇn cña tuyÕn x−¬ng sèng trong m¹ng l−íi giao th«ng tæng thÓ . - KÐo dμi m¹ng l−íi ®Ó kÕt nèi víi c¸c ®iÓm ph¸t sinh vËn t¶i, c¸c c¶ng chÝnh cã tÝnh kh¶ thi vÒ mÆt kinh tÕ . - Gi¶i to¶ nh÷ng nót " th¾t cæ chai " . + ChiÕn l−îc: - TiÕp tôc kh«i phôc kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së xung yÕu ®Ó khai th¸c; - Kh«i phôc c¶i t¹o m¹ng l−íi chÝnh theo sù −u tiªn vÒ mÆt kinh tÕ; - Kh«i phôc c¸c tuyÕn thø yÕu cã tÝnh kh¶ thi vÒ mÆt kinh tÕ; 20 - C¶i t¹o c¸c ®o¹n xung yÕu ë Hμ Néi vμ thμnh phè Hå ChÝ Minh; - Ph¸t triÓn c¸c ga hμng ho¸ chÝnh vμ c¬ së h¹ tÇng kh¸c; Nh− vËy dù ¸n còng míi chØ ®Ò cËp ®Õn kh¶ n¨ng kh«i phôc vμ n©ng cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së ®−êng s¾t ®Ó ®−a vμo khai th¸c chø ch−a ®Æt vÊn ®Ò ph¸t triÓn ngμnh §SVN. Bëi lÏ, ®−êng s¾t ViÖt Nam ®· bÞ chiÕn tranh tμn ph¸ rÊt nÆng nÒ, muèn ph¸t triÓn tr−íc hÕt ph¶i duy tr× vμ n©ng cÊp ®−êng s¾t ®· bÞ xuèng cÊp nghiªm träng th× míi cã kh¶ n¨ng ®Çu t− tiÕp theo ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ ngμnh §SVN ®¸p øng yªu cÇu cña giai ®o¹n míi. 2.2.2. Ngμnh §−êng s¾t ViÖt Nam sau hai n¨m thùc hiÖn quy ho¹ch ngμnh Giao th«ng vËn t¶i. C¨n cø vμo NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu lÇn thø IX - §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ngμnh §SVN ®· sím chuÈn bÞ cho viÖc chuyÓn ®æi m« h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cho phï hîp víi c¬ chÕ míi. Sau khi cã quyÕt ®Þnh sè 06/2002/Q§-TTg ( ngμy 07 / 01 / 2002 ) cña Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn giao th«ng ®−êng s¾t ®Õn n¨m 2020 ; ngμnh §SVN ®· sím cã ®Ò ¸n " Tæ chøc x¾p xÕp l¹i Liªn hiÖp §SVN thμnh Tæng C«ng ty Nhμ n−íc " . Bé GTVT, Liªn hiÖp §SVN ®· tiÕn hμnh c¸c thñ tôc cÇn thiÕt ®Ó tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ xem xÐt. Ngμy 04 / 03 / 2003 Thñ t−íng ChÝnh phñ ®· ban hμnh quyÕt ®Þnh 34/2003/Q§-TTg vÒ viÖc thμnh lËp Tæng C«ng ty §SVN. Theo quyÕt ®Þnh 34/2003/Q§-TTg ; Tæng C«ng ty §SVN cã 48 ®¬n vÞ trùc thuéc, gåm 22 doanh nghiÖp nhμ n−íc n¾m gi÷ 100% vèn; 26 doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. Tæng sè lao ®éng hiÖn cã 46.000 CBCNV; tæng sè vèn së h÷u nhμ n−íc tÝnh t¹i thêi ®iÓm thμnh lËp 8.513,29 tû VN§ ( trong ®ã vèn s¶n xuÊt kinh doanh 1.698 tû VN§, vèn c¬ së h¹ tÇng 6.815,99 tû VN§ ). - Ngay sau khi cã quyÕt ®Þnh 34/2003/Q§-TTg, Tæng C«ng ty §SVN ®· tiÕn hμnh triÓn khai thùc hiÖn, trong ®ã quan träng nhÊt lμ dù th¶o- tr×nh c¸c Bé ®Ó tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt §iÒu lÖ tæ chøc vμ ho¹t ®éng cña 21 Tæng C«ng ty §SVN. Ngμy 27 / 10 / 2003 Thñ t−íng ChÝnh phñ ®· phª duyÖt §iÒu lÖ tæ chøc vμ ho¹t ®éng cña Tæng C«ng ty §SVN theo quyÕt ®Þnh 216/2003/Q§-TTg . - Song song víi viÖc chuÈn bÞ dù th¶o tr×nh §iÒu lÖ tæ chøc vμ ho¹t ®éng, Tæng C«ng ty §SVN chñ ®éng triÓn khai nghiªn cøu s¾p xÕp tæ chøc c¸c hÖ trong toμn Tæng C«ng ty theo quyÕt ®Þnh cña Thñ t−íng ChÝnh phñ. ViÖc triÓn khai quyÕt ®Þnh 34/2003/Q§-TTg cã nhiÒu khã kh¨n phøc t¹p, víi khèi l−îng c«ng viÖc lín. Träng t©m cña chuyÓn ®æi tæ chøc lÇn nμy tËp trung chñ yÕu vμo khèi kinh doanh vËn t¶i theo nguyªn t¾c: chuyÓn tõ m« h×nh qu¶n lý chiÒu ngang sang qu¶n lý theo chiÒu däc, h−íng vμo s¶n phÈm lμ hμng ho¸, hμnh kh¸ch vμ c¬ cÊu l¹i tæ chøc vμ qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp ®éc lËp qu¶n lý c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t. Víi ý thøc tr¸ch nhiÖm vμ quyÕt t©m cao tõ trªn xuèng d−íi trong toμn ngμnh §SVN nªn tõ ngμy 07 / 7 / 2003 vÒ c¬ b¶n Tæng C«ng ty §SVN ®· ®i vμo ho¹t ®éng. Tõ 01 / 10 / 2003 c¸c C«ng ty vËn t¶i ®−êng s¾t ®· chÝnh thøc ®i vμo ho¹t ®éng ( bao gåm c¸c tæ chøc §¶ng, chuyªn m«n vμ c¸c ®oμn thÓ quÇn chóng ). §Æc biÖt lμ trong thêi gian s¾p xÕp chuyÓn ®æi tæ chøc vμ trong 9 th¸ng ®Çu ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty vËn t¶i, s¶n xuÊt kinh doanh cña toμn ngμnh §S vÉn ®¹t møc t¨ng tr−ëng cao, an toμn ®−îc gi÷ v÷ng, néi bé æn ®Þnh, ®oμn kÕt vμ thèng nhÊt. §Õn nay vÒ c¬ b¶n hÖ thèng quy chÕ néi bé ®· ®−îc ban hμnh. §ång thêi víi viÖc s¾p xÕp l¹i khèi vËn t¶i, 20 doanh nghiÖp ®éc lËp cã nhiÖm vô qu¶n lý c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t vμ s¶n xuÊt kinh doanh ®· ®−îc tæ chøc, qu¶n lý vμ h¹ch to¸n theo quyÕt ®Þnh 34/2003/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ. N¨m 2003, 2004 còng lμ n¨m cã sè l−îng c¸c ®¬n vÞ ®−îc cæ phÇn ho¸ nhiÒu nhÊt, n©ng tæng sè ®¬n vÞ ®−îc cæ phÇn ho¸ trong ngμnh §SVN lªn con sè 12. 22 2.3. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh ®−êng s¾t ViÖt Nam 2.3.1. VÒ kinh doanh vËn t¶i: - MÆc dï s¶n l−îng vμ doanh thu trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã t¨ng nh−ng kh¶ n¨ng th¨ng b»ng thu chi lμ rÊt khã, nhiÒu tuyÕn ®−êng do lÞch sö ®Ó l¹i vμ do chuyÓn ®æi c¬ chÕ; kh¶ n¨ng c¹nh tranh yÕu so víi c¸c ph−¬ng tiÖn kh¸c trªn cïng tuyÕn nh−: TuyÕn Hμ Néi - Qu¸n TriÒu, KÐp - H¹ long vμ c¸c tuyÕn nh¸nh CÇu Gi¸t - NghÜa §μn, Mai Pha - Na D−¬ng. C¸c tuyÕn nμy ®Òu thu kh«ng ®ñ chi, ( hμng n¨m thu chØ ®¸p øng 50% nhu cÇu chi ). - VËn t¶i hμng vμ kh¸ch ®−êng dμi ( Kho¶ng c¸ch > 300 km ) cã søc c¹nh tranh vμ thu hót. C¸c tuyÕn ®−êng ng¾n søc thu hót bÞ h¹n chÕ do c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng cña c¸c ph−¬ng tiÖn. Bªn c¹nh ®ã cßn bÞ ¶nh h−ëng bëi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt vËn t¶i cña Nhμ n−íc . - §−êng s¾t lμ ph−¬ng tiÖn c«ng Ých, chñ yÕu phôc vô cho c¸c tÇng líp cã thu nhËp thÊp ( chiÕm 60% - 70% ) kh¸ch ®i tμu. V× vËy, ngμnh §SVN kh«ng thÓ t¨ng c−íc ®Ó bï cho chi phÝ, Nhμ n−íc cÇn cã c¬ chÕ bï lç cho ngμnh; ®©y chÝnh lμ chÝnh s¸ch x· héi ®èi víi mét n−íc mμ ®a sè d©n c− cã thu nhËp thÊp. 2.3.2. VÒ c¬ së h¹ tÇng: - M¹ng §SVN hiÖn nay cã 6 tuyÕn chÝnh vμ mét sè tuyÕn nh¸nh víi chiÒu dμi lμ 3143 km; gåm 3 lo¹i khæ ®−êng (1m - 2770 km, 1m435 - 150 km, lång - 223 km) - Cã 1.777 cÇu víi chiÒu dμi 44.073 m. Trong ®ã chØ cã 32,4 % sè cÇu ®¹t tiªu chuÈn kü thuËt . Cßn 1.201 c©y cÇu ( = 27.785 m ) ®−îc xÕp vμo läai yÕu; ®e do¹ an toμn ch¹y tÇu, ®Æc biÖt vμo mïa b·o lò. 23 - Cã 39 hÇm víi chiÒu dμi 11.513 m, trong ®ã 50% sè hÇm bÞ nøt, hÑp khæ tÜnh kh«ng, vá hÇm phong ho¸, n−íc thÈm lËu, cã nguy c¬ s¹t lë. - Trªn tuyÕn ®−êng s¾t Thèng NhÊt vÉn cßn kho¶ng 200 km ray nhá vμ 714 km dïng tμ vÑt gç ( ®· môc ®Õn 60% ) cÇn ®−îc thay thÕ. - Th«ng tin sö dông d©y trÇn, tÝn hiÖu c¬ khÝ vμ nöa tù ®éng - ®Òu l¹c hËu, kü thuËt thÊp kÐm. Trõ tuyÕn Thèng NhÊt sö dông ph−¬ng ph¸p ®ãng ®−êng b¸n tù ®éng. - Cã tæng sè 1.200 ®iÓm ®−êng ngang, trong ®ã cã 372 ®iÓm cã phßng vÖ vμ 828 ®iÓm kh«ng phßng vÖ; ngoμi ra d©n tù më 3.642 ®iÓm ( kh«ng phßng vÖ). VÊn ®Ò ®−êng ngang ®ang h¹n chÕ tèc ®é ch¹y tμu vμ trùc tiÕp uy hiÕp an toμn vËn t¶i. - Nhμ ga, ke ga, b·i hμng ®Òu thiÕu vμ xuèng cÊp; kh«ng ®ång bé. Cã thÓ nãi, kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së cña ®−êng s¾t ch−a cã mét kil«met nμo ®¹t cÊp " §−êng s¾t chñ yÕu " nh− Nhμ n−íc quy ®Þnh. V× vËy tÝnh an toμn thÊp, trong lóc nhu cÇu x· héi ®· vμ ®ang kh«ng ngõng t¨ng lªn; ®ã còng lμ nguyªn nh©n lμm gi¶m søc c¹nh tranh cña ngμnh §SVN. 2.3.3. VÒ ph−¬ng tiÖn vËn t¶i: - Sè ®Çu m¸y ®−êng s¾t ®ang qu¶n lý lμ 377 chiÕc, gåm nhiÒu chñng lo¹i, xuÊt sø tõ nhiÒu n−íc (7 n−íc ); chñ yÕu lμ ®Çu m¸y diesel. §a sè ®Çu m¸y ®· sö dông trªn 20 n¨m, l¹c hËu kü thuËt, c«ng suÊt nhá ( chiÕm 65% ), HiÖn t¹i ®−êng s¾t ®ang thiÕu søc kÐo. - Cã 5210 toa xe c¸c lo¹i, trong ®ã cã 826 toa xe kh¸ch, 4334 toa xe hμng. Toa xe cña §S VN gåm nhiÒu chñng lo¹i, trªn 50% sè toa xe ®· sö dông trªn 30 n¨m. ChÊt l−îng toa xe thÊp, nhiÒu toa xe ®· c¶i t¹o, ho¸n c¶i nhiÒu lÇn. ChØ cã mét Ýt toa xe ®−îc ®ãng míi trong 3 n¨m gÇn ®©y cã chÊt l−îng kh¸. 2.3.4. VÒ qu¶n lý vËn t¶i: 24 - ViÖc qu¶n lý vËn t¶i vμ tæ chøc ®iÒu hμnh vËn t¶i ch¹y tμu vÉn theo c«ng nghÖ hÕt søc l¹c hËu, qu¶n lý vËn t¶i theo c¬ chÕ tËp trung, bao cÊp . - ThiÕt bÞ ®iÒu hμnh ch¹y tμu ®−îc trang bÞ tõ nh÷ng n¨m 1960, qu¸ l¹c hËu. 2.3.5. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña Tæng C«ng ty §−êng s¾t ViÖt Nam: - Theo quyÕt ®Þnh 34/2003/Q§-TTg vμ quyÕt ®Þnh 216/2003/Q§-TTg, vËn t¶i ®−êng s¾t lμ mét doanh nghiÖp h¹ch to¸n tËp trung t¹i Tæng C«ng ty. Trùc thuéc Tæng C«ng ty §SVN cã 4 ®Çu mèi lín lμ C«ng ty vËn t¶i hμnh kh¸ch ®−êng s¾t Hμ Néi, C«ng ty vËn t¶i hμnh kh¸ch ®−êng s¾t Sμi Gßn, C«ng ty vËn t¶i hμng ho¸ ®−êng s¾t vμ Trung t©m ®iÒu hμnh vËn t¶i. Ho¹t ®éng cña 4 ®Çu mèi nμy qua 9 th¸ng ®· æn ®Þnh vμ tõng b−íc ph¸t triÓn. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thêi gian qua ®· ®¹t kÕt qu¶ tèt, doanh thu vËn t¶i t¨ng trªn 10% so cïng kú c¸c n¨m tr−íc, t×nh h×nh tμi chÝnh lμnh m¹nh, lîi nhuËn, nép ng©n s¸ch, thu nhËp ngμy cμng t¨ng. VÒ ®Çu t− ph¸t triÓn - Vèn sù nghiÖp kinh tÕ: Theo Th«ng b¸o 46/CP-VP cña ChÝnh phñ n¨m 1995, cho phÐp ngμnh §SVN ®−îc bãc t¸ch h¹ch to¸n phÇn c¬ së h¹ tÇng ra khái gi¸ thμnh vËn t¶i ®−êng s¾t. Nhμ n−íc ®¶m b¶o viÖc cÊp nguån vèn sù nghiÖp kinh tÕ nh»m duy tr× tr¹ng th¸i, gi÷ v÷ng chÊt l−îng, ®¶m b¶o an toμn ch¹y tμu ®èi víi hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së ®−êng s¾t quèc gia hiÖn cã. Hμng n¨m Nhμ n−íc c©n ®èi, cÊp nguån vèn sù nghiÖp kinh tÕ tõ ng©n s¸ch vμ cho phÐp ®−îc sö dông phÝ thuª c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t ( ®−îc tÝnh 10% doanh thu vËn t¶i tr−íc thuÕ ) cho b¶o tr× söa ch÷a c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t. Yªu cÇu hμng n¨m cÇn kho¶ng 1.000 tû VN§, trong khi ®ã nguån kinh phÝ ®−îc cÊp chØ ®¸p øng ®−îc tõ 50 - 60%. MÆt kh¸c hÇu hÕt c¸c tuyÕn ®−êng s¾t ®−îc x©y dùng tõ rÊt l©u vμ ch−a ®−îc ®Çu t− ®Ó söa ch÷a lín, n©ng cÊp do ®ã viÖc duy tr× tr¹ng th¸i cho c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t lμ ch−a thËt v÷ng ch¾c. 25 B¶ng 2.1. T×nh h×nh cÊp vèn sù nghiÖp kinh tÕ N¨m thùc hiÖn Sè vèn ®−îc cÊp Ghi chó 2000 407.200.000.000 2001 609.033.000.000 2002 650.507.000.000 2003 678.093.000.000 2004 572.500.000.000 Theo kÕ ho¹ch - Vèn ®Çu t− ph¸t triÓn : + Vèn trong n−íc: Hμng n¨m Nhμ n−íc ®Çu t− cho c¸c dù ¸n thuéc lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t, bao gåm ng©n s¸ch ®Çu t− tËp trung, vèn tÝn dông. C¸c dù ¸n hiÖn nay ®ang ®−îc ®Çu t− chñ yÕu ®Ó chèng xuèng cÊp, ®¶m b¶o an toμn ch¹y tμu, n©ng cao n¨ng lùc vËn t¶i vμ gãp phÇn vμo viÖc rót ng¾n thêi gian ch¹y tμu trªn c¸c tuyÕn, ®Æc biÖt lμ tuyÕn ®−êng s¾t B¾c - Nam ( ®Õn nay hμnh tr×nh ch¹y tμu kh¸ch Thèng NhÊt ®¼ng cÊp cao nhÊt cña §SVN lμ 30 giê ). Nh×n chung vèn ®Çu t− trong n−íc so víi yªu cÇu chØ ®¹t kho¶ng 30 - 40% kÕ ho¹ch hμng n¨m. B¶ng 2.2. T×nh h×nh cÊp vèn trong n−íc N¨m thùc hiÖn Sè vèn ®−îc cÊp Ghi chó 2000 142.000.000.000 2001 261.623.000.000 2002 334.000.000.000 2003 266.000.000.000 2004 246.000.000.000 Theo kÕ ho¹ch + Vèn n−íc ngoμi : Tõ n¨m 2000 cho ®Õn n¨m 2004 c¸c dù ¸n ®Çu t− cho kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së ®−êng s¾t sö dông vèn n−íc ngoμi gåm: Dù ¸n kh«i phôc 10 cÇu trªn ®−êng 26 s¾t Thèng NhÊt ( ODA NhËt B¶n ); dù ¸n HiÖn ®¹i ho¸ th«ng tin tÝn hiÖu Hμ Néi - Vinh giai ®o¹n 1 ( ODA Ph¸p ); dù ¸n Kh«i phôc 4 hÇm trªn ®Ìo H¶i V©n( ODA Ph¸p). Nguån vèn nμy bao gåm vèn vay n−íc ngoμi vμ vèn ®èi øng cña ChÝnh phñ ViÖt Nam. Víi c¸c dù ¸n trªn chñ yÕu kh«i phôc vμ n©ng cÊp nh»m ®¶m b¶o an toμn ch¹y tμu, ch−a cã dù ¸n nμo cã quy m« lín vμ cã tÝnh chÊt x©y dùng míi ®Ó n©ng cao chÊt l−îng c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t. ViÖc huy ®éng nguån vèn nμy ph¶i cã sù t¸c ®éng cña ChÝnh phñ vμ c¸c Bé ngμnh liªn quan. Tuy kh«ng thÓ thiÕu sù n¨ng ®éng chñ quan cña ngμnh §SVN song vai trß cña Trung −¬ng míi lμ quyÕt ®Þnh ®Õn l−îng vèn ®Çu t− cô thÓ. B¶ng 2.3. T×nh h×nh cÊp vèn n−íc ngoμi N¨m thùc hiÖn Sè vèn ®−îc cÊp Ghi chó 2000 66.658.000.000 2001 149.956.000.000 2002 230.350.000.000 2003 230.000.000.000 2004 193.000.000.000 Theo kÕ ho¹ch B¶ng 2.4.Tæng hîp t×nh h×nh cung øng vèn ®Çu t− ph¸t triÓn N¨m thùc hiÖn Sè vèn ®−îc cÊp Ghi chó 2000 208.968.000.000 2001 411.579.000.000 2002 564.280.000.000 2003 532.150.000.000 2004 443.000.000.000 Theo kÕ ho¹ch Sau 3 n¨m thùc hiÖn quy ho¹ch, t×nh h×nh cung øng vèn ®Çu t− ph¸t triÓn cho c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t b×nh qu©n mçi n¨m ®¹t 513 tû VN§, nh− vËy lμ cã 27 kh¶ quan h¬n khi ch−a cã quy ho¹ch song so víi yªu cÇu vèn b×nh qu©n cña quy ho¹ch ( 2.353 tû VN§ / n¨m ) th× míi ®¹t kho¶ng 40%. - C¸c dù ¸n lín : a) C¸c dù ¸n trªn tuyÕn ®−êng s¾t B¾c - Nam: §©y lμ tuyÕn ®−êng huyÕt m¹ch trong hÖ thèng ®−êng s¾t quèc gia ViÖt Nam, ®¶m ®−¬ng khèi l−îng vËn chuyÓn lín ( chiÕm gÇn 60% l−îng lu©n chuyÓn hμng ho¸ vμ h¬n 80% l−îng lu©n chuyÓn hμnh kh¸ch ). §Ó duy tr× tèc ®é t¨ng tr−ëng vμ n©ng cao mét b−íc chÊt l−îng vËn t¶i cÇn ph¶i −u tiªn ®Çu t− cho tuyÕn nμy. + C¸c dù ¸n ®ang thùc hiÖn: dù ¸n cÇu L< 50m, dù ¸n ®−êng, ga, cèng, kiÕn tróc, dù ¸n ®−êng ngang ®−êng s¾t Thèng NhÊt, dù ¸n bÒn v÷ng c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t miÒn Trung, dù ¸n th«ng tin tÝn hiÖu ®−êng s¾t Thèng NhÊt ®Õn n¨m 2000. + C¸c dù ¸n ODA ( dù ¸n 10 cÇu - ODA NhËt ; Th«ng tin tÝn hiÖu Hμ Néi - Vinh, dù ¸n 4 hÇm - ODA Ph¸p ) + C¸c dù ¸n cÇn ®Çu t−: . Dù ¸n thay tμ vÑt bª t«ng K1, K2, tμ vÑt s¾t b»ng tμ vÑt bª t«ng dù øng lùc ; kÐo dμi ®−êng ga, ®Æt thªm ®−êng ga ®o¹n Vinh - Nha Trang. . Dù ¸n c¶i t¹o, n©ng cÊp ®Ó n©ng cao n¨ng lùc vËn t¶i Nha Trang - Sμi Gßn. . Dù ¸n c¶i t¹o, n©ng cÊp ®Ó n©ng cao n¨ng lùc vËn t¶i Hμ Néi - Vinh . . Dù ¸n hiÖn ®¹i ho¸ th«ng tin tÝn hiÖu ®o¹n Vinh - Sμi Gßn. . Dù ¸n hÇm ®−êng s¾t qua ®Ìo H¶i V©n. + Dù ¸n 44 cÇu trªn ®−êng s¾t Thèng NhÊt. b) Dù ¸n trªn tuyÕn ®−êng s¾t §«ng - T©y §©y lμ tuyÕn ®−êng cã vÞ trÝ träng yÕu ®øng thø 2 trong hÖ thèng §S quèc gia . Th«ng th−¬ng víi phÝa T©y nam cña Trung Quèc qua cöa khÈu Lao Cai ra c¸c c¶ng biÓn lín cña ViÖt Nam nh− H¶i Phßng, §×nh Vò, C¸i L©n. TuyÕn ®−êng nμy cã vai trß quan träng gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ 28 cho c¸c tØnh phÝa B¾c cña ®Êt n−íc vμ vËn chuyÓn liªn vËn quèc tÕ víi Trung Quèc . - Dù ¸n n©ng cao n¨ng lùc tuyÕn Yªn Viªn - Lao Cai . - Dù ¸n ®−êng ®«i, ®iÖn khÝ ho¸ tuyÕn Hμ Néi - H¶i Phßng . - Dù ¸n Yªn Viªn - Ph¶ L¹i - H¹ Long - C¸i L©n . c) Dù ¸n giao th«ng ®« thÞ Hai thμnh phè lín lμ Hμ Néi vμ thμnh phè Hå ChÝ Minh cÇn thiÕt ph¶i cã hÖ thèng giao th«ng ®« thÞ ®Ó phôc vô sù ®i l¹i, gi¶m ïn t¾c giao th«ng vμ g¾n kÕt víi trôc §S quèc gia t¹o thμnh hÖ thèng giao th«ng liªn hoμn ; víi c¸c dù ¸n : - Dù ¸n ®−êng s¾t trªn cao Hμ Néi ( ®o¹n Yªn Viªn - Ngäc Håi ) - Dù ¸n ®−êng s¾t trªn cao thμnh phè Hå ChÝ Minh ( ®o¹n Hoμ H−ng- Tr¶ng Bom ) d) Dù ¸n ®−êng s¾t nèi víi khu c«ng nghiÖp, c¶ng biÓn lín: - Dù ¸n ®−êng s¾t c¶ng Chïa VÏ- khu c«ng nghiÖp §×nh Vò (H¶i Phßng) - Dù ¸n ®−êng s¾t c¶ng C¸i L©n. - Dù ¸n ®−êng s¾t c¶ng Ch©n M©y. - Dù ¸n ®−êng s¾t c¶ng Vòng Ang. - Dù ¸n ®−êng s¾t khu c«ng nghiÖp Dung QuÊt. 2.3. Nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc ®èi víi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh §−êng s¾t ViÖt Nam 2.3.1. Khã kh¨n: - NhiÒu tuyÕn ®−êng s¾t n¨ng lùc ch¹y tμu ®· tíi h¹n (tuyÕn Hμ Néi - Sμi Gßn , tuyÕn Hμ Néi - Lao Cai ), chÊt l−îng kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së cña ngμnh §SVN vÒ c¬ b¶n vÉn ë trong t×nh tr¹ng l¹c hËu kü thuËt, mÆc dï ®−îc c¶i thiÖn, ®iÒu nμy thÓ hiÖn ë chç: - Ch−a cã tuyÕn nμo vμo cÊp kü thuËt; 29 - B¸n kÝnh ®−êng cong nhá, vÉn cßn ®−êng cong b¸n kÝnh r = 98m; - CÇu hÇm xuèng cÊp, hÖ thèng h«ng tin tÝn hiÖu l¹c hËu; - NhiÒu ga chØ cã 2 ®−êng ®ãn göi tμu, chiÒu dμi ®−êng ga ng¾n, ke ga hÑp; - HÖ thèng kho hμng, b·i xÕp dì, trang thiÕt bÞ xÕp dì ... thiÕu, l¹c hËu, xuèng cÊp. - T¹i c¸c c¶ng biÓn lín, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp ... ch−a cã hÖ thèng ®−êng s¾t nh¸nh hoÆc cã th× ®· ngõng ho¹t ®éng do mét thêi gian dμi kh«ng cã nhu cÇu vËn chuyÓn vμ kh«ng cã kinh phÝ duy tu b¶o qu¶n; - T¶i träng trªn tuyÕn kh«ng ®ång ®Òu, trªn tuyÕn Thèng NhÊt: tõ Hμ Néi ®Õn §μ N½ng - T = 4,2 T/m , tõ §μ N½ng ®Õn Sμi Gßn - T = 3,6 T/m ; viÖc kh«ng ®ång ®Òu vÒ t¶i träng khai th¸c trªn c¸c tuyÕn ®−êng ®ang g©y l·ng phÝ cho vËn t¶i khi kh«ng sö dông ®−îc hÕt c«ng suÊt ®Çu m¸y vμ t¨ng thªm t¸c nghiÖp ch¹y tμu; - §Çu m¸y l¹c hËu, c«ng suÊt nhá, tiªu hao nhiªn liÖu lín (sè nμy chiÕm trªn 30% tæng c«ng suÊt ®Çu m¸y ®ang khai th¸c trªn §S VN; - Toa xe kh¸ch chÊt l−îng cao chØ chiÕm 30%, cßn l¹i chÊt l−îng ch¾p v¸ do c¶i t¹o n©ng cÊp tõ c¸c toa xe ®· ®−îc sö dông trªn 25 n¨m; - Toa xe hμng còng trong t×nh tr¹ng yÕu kÐm: PhÇn lín ®· sö dông trªn 25 n¨m, toa xe æ tr−ît ( lo¹i toa xe t¶i träng thÊp )chiÕm 45%, thiÕu toa xe G,H (lμ nh÷ng toa xe mμ nhu cÇu vËn chuyÓn ®ang ®ßi hái hiÖn nay ); - HÖ thèng c¬ së c«ng nghiÖp c¬ khÝ phôc vô s¶n xuÊt cßn ë trong t×nh tr¹ng manh món, dμn tr¶i vμ l¹c hËu; - HÖ thèng chÝnh s¸ch cña Nhμ n−íc cßn nhiÒu bÊt cËp: ch−a cã luËt ®−êng s¾t, c¸c nghÞ ®Þnh vÒ qu¶n lý ®Çu t− vμ x©y dùng chØ thiªn vÒ x©y dùng c¬ b¶n (phÇn vÒ c«ng nghiÖp c¬ khÝ cßn ch−a ®−îc quan t©m ) vμ quy ®Þnh vÒ 30 qu¶n lý h¹ch to¸n cña doanh nghiÖp, chØ ®Ò cËp ®Õn doanh nghiÖp h¹ch to¸n ®éc lËp, c¸c doanh nghiÖp h¹ch to¸n phô thuéc ®Ò cËp vμ h−íng dÉn kh«ng ®Çy ®ñ; - HÖ thèng tiªu chuÈn ch−a cã, ch−a ®ång bé : Ch−a cã tiªu chuÈn cho kÕt cÊu h¹ tÇng §S, tiªu chuÈn vÒ m«i tr−êng gi÷a c¸c ph−¬ng thøc vËn t¶i vμ c¸c tiªu chuÈn kh¸c v.v..; - ThiÕu c¸n bé - c«ng nh©n lμnh nghÒ ë c¸c lÜnh vùc mòi nhän nh− tin häc, chÕ t¹o v.v.; - Lao ®éng trong ngμnh §−êng s¾t lín (trªn 46.000 ng−êi ), n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, thu nhËp cña ng−åi lao ®éng ch−a cao ...; - KÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së vËt chÊt l¹c hËu ®· lμm cho gi¸ thμnh vËn t¶i cßn cao h¬n vËn t¶i « t« ë mét sè tuyÕn ®−êng vμ mét vμi s¶n phÈm vËn t¶i; 2.3.2. Th¸ch thøc: - Thu nhËp cña x· héi ®ang kh«ng ngõng ®−îc n©ng lªn, ®êi sèng ®−îc c¶i thiÖn, nªn nhu cÇu ®i l¹i còng t¨ng lªn c¶ vÒ l−îng vμ chÊt; - §èi víi tuyÕn B¾c – Nam, vËn t¶i ®−êng kh«ng ®· ®−îc ®Çu t− nh÷ng m¸y bay hiÖn ®¹i ®Ó chë kh¸ch vμ c¸c s©n bay t¹i c¸c tØnh ®ang ®−îc n©ng cÊp c¶i t¹o ®©y lμ th¸ch thøc nghiªm träng ®Õn thÞ phÇn vËn t¶i hμnh kh¸ch trªn tuyÕn x−¬ng sèng nμy; - VËn t¶i ®−êng bé ( « t« ) linh ho¹t h¬n vËn t¶i ®−êng s¾t ( tõ kho ®Õn kho ), chñ së h÷u « t« vËn t¶i chñ yÕu cña t− nh©n vμ cña doanh nghiÖp nhá nªn bé m¸y qu¶n lý gän nhÑ, gi¸ c−íc linh ho¹t h¬n. §Æc biÖt « t« tËn dông chiÒu rçng tèt h¬n. M¹ng l−íi ®−êng bé hiÖn nay ®−îc ®Çu t− ph¸t triÓn m¹nh, ®· gãp phÇn rót ng¾n hμnh tr×nh vËn t¶i b»ng « t«, ®Æc biÖt ë c¸c cù ly ng¾n v.v..; - C«ng nghÖ vμ kü thuËt cña n−íc ngoμi khi tham gia vËn t¶i liªn vËn §S h¬n h¼n cña ViÖt Nam, nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña §S ViÖt Nam l¹i cμng khã kh¨n h¬n. 31 Ch−¬ng 3 ChiÕn l−îc ph¸t triÓn vμ gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh §−êng s¾t ViÖt nam trong giai ®o¹n hiÖn nay 3.1.1. chiÕn l−îc ph¸t triÓn ngμnh §−êng s¾t ViÖt nam cho ®Õn n¨m 2010 vμ 2020 Ngμy 07/ 01/ 2002 Thñ t−íng ChÝnh phñ cã quyÕt ®Þnh sè 06/2002/Q§- TTg vÒ viÖc phª duyÖt Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn giao th«ng ®−êng s¾t ®Õn n¨m 2020. §©y lμ c¬ së ®Ó Nhμ n−íc ®Çu t− x©y dùng vμ ph¸t triÓn m¹ng l−íi giao th«ng ®−êng s¾t hîp lý vμ thèng nhÊt trong ph¹m vi c¶ n−íc cã quy m« phï hîp víi tõng vïng l·nh thæ; h×nh thμnh mét sè ga trung t©m kÕt nèi c¬ së h¹ tÇng vμ dÞch vô vËn t¶i ®−êng s¾t, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn §SVN ®uæi kÞp ®−êng s¾t c¸c n−íc trong khu vùc. Néi dung c¬ b¶n cña chiÕn l−îc ph¸t triÓn ®−êng s¾t lμ: - Tõng b−íc x©y dùng ngμnh §SVN ph¸t triÓn ®ång bé vμ hiÖn ®¹i c¶ vÒ cÇu, ®−êng, nhμ ga, kho, ke ga, b·i hμng, th«ng tin, tÝn hiÖu, c¬ së b¶o tr×, s¶n xuÊt phô kiÖn, vËt liÖu phôc vô c¬ së h¹ tÇng vμ hÖ thèng ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, trang thiÕt bÞ xÕp dì, hÖ thèng c¬ khÝ ®ãng míi, l¾p r¸p, söa ch÷a ph−¬ng tiÖn vËn t¶i nh»m ®¸p øng nhu cÇu vËn t¶i hμng ho¸ vμ hμnh kh¸ch víi chÊt l−îng cao, gi¸ thμnh hîp lý, tiÖn nghi, an toμn, nhanh chãng vμ hiÖu qu¶. - §¸p øng nhu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ngμnh §SVN trªn c¬ së ph¸t huy néi lùc, ®Çu t− cã träng ®iÓm b»ng mäi nguån vèn nh»m ph¸t triÓn bÒn v÷ng, t¨ng c−êng n¨ng lùc cña hÖ thèng qu¶n lý, më réng ho¹t ®éng cung cÊp c¸c dÞch vô, b¶o ®¶m an toμn giao th«ng, ph¸t huy vμ n©ng cao tiÒm n¨ng s½n cã vÒ kinh tÕ kü thuËt cña ngμnh §SVN. B¶o ®¶m ngμnh §SVN ph¶i 32 chiÕm tû träng 25-30% vÒ tÊn-km; 20-25% vÒ hμnh kh¸ch vμ hμnh kh¸ch-km trªn tæng khèi l−îng vËn t¶i cña toμn ngμnh GTVT. §Õn n¨m 2020 cã khèi l−îng vËn chuyÓn hμnh kh¸ch b»ng ®−êng s¾t ®« thÞ ®¹t Ýt nhÊt 20% khèi l−îng hμnh kh¸ch t¹i thμnh phè Hμ Néi vμ thμnh phè Hå ChÝ Minh. - Duy tr× khæ ®−êng hiÖn t¹i 1.000mm, 1.435mm, ®−êng lång (1000mm vμ 1435 mm ) vμ n©ng cÊp c¶i t¹o ®¹t cÊp kü thuËt. §−êng s¾t cao tèc B¾c - Nam x©y dùng theo tiªu chuÈn khæ §S 1.435 mm. - Ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ®−êng s¾t ph¸t triÓn theo h−íng ®a d¹ng, ®æi míi søc kÐo vμ søc chë theo h−íng hiÖn ®¹i gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thμnh; chó träng c¸c ®oμn tμu tèc ®é cao, tμu tù hμnh, tμu chë container .v.v.. ¸p dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn trong vËn t¶i vμ ®ãng míi ph−¬ng tiÖn. §Õn n¨m 2020 tèc ®é ch¹y tμu hμng ®¹t 80 km/giê trë lªn vμ tèc ®é ch¹y tμu kh¸ch ®¹t 120 km/giê trë lªn. - §Çu t− kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së giao th«ng ®−êng s¾t giai ®o¹n 1 ( ®Õn n¨m 2010 ): + N©ng cÊp c¸c tuyÕn ®−êng hiÖn cã vμo cÊp kü thuËt quy ®Þnh vμ x©y dùng míi mét sè ®o¹n, tuyÕn, c¸c ®−êng nh¸nh nèi víi c¶ng, khu c«ng nghiÖp, khu kinh tÕ träng ®iÓm trong c¶ n−íc vμ kÕt nèi víi c¸c tuyÕn hiÖn t¹i; n©ng cao n¨ng lùc vμ hiÖn ®¹i ho¸ trôc B¾c - Nam, trôc §«ng - T©y, tiÕn hμnh ®iÖn khÝ ho¸ tuyÕn Hμ Néi - H¶i Phßng ®Ó lμm c¬ së ph¸t triÓn søc kÐo ®iÖn cho giai ®o¹n sau + X©y dùng ®−êng s¾t ®« thÞ ë thμnh phè Hμ Néi vμ thμnh phè Hå ChÝ Minh; ph¶i tiÕn hμnh x©y dùng míi vμ ®ång bé c¸c nhμ ga, c¸c c¬ së söa ch÷a, vËn dông ®Çu m¸y - toa xe. + X©y dùng míi hÖ thèng th«ng tin c¸p quang, tæng ®μi ®iÖn tö sè, tÝn hiÖu b¸n tù ®éng tiÕn tíi tù ®éng, ghi ®iÖn khÝ tËp trung, dõng tμu tù ®éng, hÖ thèng c¶nh b¸o ®−êng ngang tù ®éng v.v.. tham gia thÞ tr−êng viÔn th«ng chung ®Ó tËn dông hÕt n¨ng lùc cña ngμnh §SVN. 33 + N©ng cÊp, lμm míi ®Ó tõng b−íc hoμn chØnh hÖ thèng nhμ ga hμnh kh¸ch, ga hμng ho¸ c¸c khu vùc träng ®iÓm; ®Æc biÖt lμ c¸c ga hμnh kh¸ch ë trung t©m thñ ®« Hμ Néi vμ thμnh phè Hå ChÝ Minh- võa lμ ga trung t©m cña ®−êng s¾t võa lμ ®Çu mèi trung chuyÓn, kÕt nèi c¸c lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, ®ång thêi lμ trung t©m dÞch vô ®a n¨ng. - §Çu t− cho c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t giai ®o¹n 2 ( ®Õn n¨m 2020 ): + Hoμn thμnh viÖc n©ng cÊp c¸c tuyÕn ®−êng s¾t ®Ó ®¹t cÊp kü thuËt quèc gia vμ khu vùc. X©y dùng thªm mét ®−êng ®Ó thμnh ®−êng ®«i vμ ®iÖn khÝ ho¸ c¸c tuyÕn Hμ Néi - Vinh, Sμi Gßn - Nhμ Trang ; tiÕp tôc x©y dùng thªm c¸c tuyÕn ®−êng s¾t míi ®Ó t¹o thμnh m¹ng l−íi ®−êng s¾t ®ång bé, hoμn chØnh ®¹t tiªu chuÈn hiÖn ®¹i. Trªn trôc B¾c - Nam, ngoμi tuyÕn ®−êng s¾t Thèng NhÊt hiÖn cã, sÏ x©y dùng thªm mét tuyÕn ®−êng ®«i riªng biÖt ch¹y tμu kh¸ch cao tèc B¾c - Nam khæ ®−êng 1.435 mm ®Ó gi¶m thêi gian ch¹y tμu tõ Hμ Néi ®Õn thμnh phè Hå ChÝ Minh xuèng d−íi 10 giê vμ cã kh¶ n¨ng kÕt nèi víi ®−êng s¾t liªn vËn quèc tÕ. + TiÕp tôc x©y dùng ®−êng s¾t vμnh ®ai vμ ®−êng s¾t néi ®« ë c¸c thμnh phè Hμ Néi, thμnh phè Hå ChÝ Minh vμ mét sè thμnh phè lín kh¸c ®Ó t¹o thμnh m¹ng l−íi giao th«ng ®« thÞ hoμn chØnh vμ ®ång bé . + X©y dùng §S Sμi Gßn - Léc Ninh; Sμi Gßn - Mü Tho; §¾c N«ng - Vòng Tμu; Vòng Ang - Mô Gi¹ . + Dù kiÕn vèn ®Çu t− cho kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së ®−êng s¾t ®Õn n¨m 2020 lμ 98.051 tû VN§. Trong ®ã : Giai ®o¹n tõ 2001 - 2010 lμ 23.530 tû VN§. Giai ®o¹n tõ 2010 - 2020 lμ 74.521 tû VN§. - §Çu t− ®Ó ph¸t triÓn kinh doanh vËn t¶i ®Õn n¨m 2020: + M¹ng l−íi c¬ khÝ c«ng nghiÖp ®−êng s¾t ®Ó ®ãng míi, söa ch÷a, b¶o tr× ph−¬ng tiÖn vËn t¶i vμ trang bÞ ph¶i ®−îc ph©n bæ mét c¸ch hîp lý, ®¸p øng ®−îc nhu cÇu vËn t¶i vμ phï hîp víi sù ph¸t triÓn chung cña ngμnh còng nh− quy ho¹ch t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng, c¸c ngμnh cã liªn quan. 34 + Tõ nay ®Õn n¨m 2010, tõng b−íc lo¹i bá ®Çu m¸y cã c«ng suÊt nhá, cò, l¹c hËu kü thuËt; nhËp c¸c lo¹i ®Çu m¸y cã c«ng suÊt lín tõ 1.500 ®Õn 2.200 m· lùc; nhËp d©y chuyÒn ®¹i tu ®Çu m¸y diesel ®ång bé ®Ó ®¹i tu toμn diÖn c¸c lo¹i ®Çu m¸y vμ tiÕn tíi l¾p r¸p ®Çu m¸y trong n−íc. - Ph¸t huy néi lùc tù ®ãng míi c¸c lo¹i toa xe kh¸ch chÊt l−îng cao, hiÖn ®¹i, ®ãng míi c¸c lo¹i toa xe hμng nhiÒu chñng lo¹i ®Ó dïng trong n−íc vμ tiÕn tíi xuÊt khÈu cho mét sè n−íc trong khu vùc. - Ph¸t triÓn ®ãng míi c¸c ®oμn tμu tù hμnh. - HiÖn ®¹i ho¸ c¬ së söa ch÷a, ®ãng míi ®Çu m¸y, toa xe. - ¸p dông m¹nh mÏ c«ng nghÖ th«ng tin tiªn tiÕn vμo c«ng t¸c qu¶n lý vμ ®iÒu hμnh vËn t¶i. - S¾p xÕp tæ chøc, n©ng cao tay nghÒ, ®μo t¹o vμ ®μo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé, c«ng nh©n viªn trong ngμnh §SVN. - Nhu cÇu vèn ®Çu t− ®Õn n¨m 2020 lμ 62.870 tû VN§. Trong ®ã : Giai ®o¹n tõ 2001 - 2010 lμ 12.870 tû VN§ . Giai ®o¹n tõ 2010 - 2020 lμ 50.000 tû VN§ . 3.2. C¸c nhãm gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh ®−êng s¾t ViÖt Nam §Ó triÓn khai thùc hiÖn chiÕn l−îc ph¸t triÓn ngμnh §SVN, trong thêi gian tíi, theo chóng t«i ngμnh §SVN cÇn ph¶i thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p sau: 3.2.1. Gi¶i ph¸p vÒ vèn VËn t¶i ®−êng s¾t cã tÝnh −u viÖt trong vËn t¶i hμng ho¸, hμnh kh¸ch ®−êng dμi. Nh−ng trong nh÷ng n¨m qua, hËu qu¶ cña chiÕn tranh ®· ®Ó l¹i cho ngμnh §SVN mét kÕt cÊu h¹ tÇng bÞ tμn ph¸ nghiªm träng, bªn c¹nh ®ã sù quan cña Nhμ n−íc ®Õn ®Çu t− kh«i phôc vμ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t cßn h¹n chÕ, do ®ã ngμnh §SVN ch−a ph¸t huy ®−îc tÝnh −u viÖt cña ph−¬ng thøc vËn t¶i nμy trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë n−íc ta hiÖn nay. §Ó ph¸t huy 35 nh÷ng −u thÕ cña vËn t¶i ®−êng s¾t cÇn khÈn tr−¬ng duy tr× sù tån t¹i vμ ph¸t triÓn cña ngμnh §SVN. Muèn vËy, tr−íc hÕt ph¶i ®Çu t− kh«i phôc vμ n©ng cÊp hÖ thèng ®−êng s¾t hiÖn cã, ®ång thêi më thªm hÖ thèng ®−êng s¾t míi, do ®ã cÇn ph¶i cã vèn lín vμ ph¶i tËp trung vèn vμo nh÷ng ®Çu mèi träng ®iÓm, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i vμ ph¸t triÓn cña ngμnh §SVN. HiÖn nay, Nhμ n−íc ®· cã Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngμnh GTVT. §Ó thùc hiÖn tèt quy ho¹ch nμy cÇn ph¶i b¶o ®¶m vÊn ®Ò ®Çu t− vèn ®óng träng ®iÓm, ®óng thêi gian míi mang l¹i hiÖu qu¶ cao cho sù ph¸t triÓn cña toμn ngμnh GTVT nãi chung vμ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh §SVN nãi riªng. V× vËy, Nhμ n−íc cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn nh»m t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cho ngμnh §SVN, gãp phÇn vμo viÖc ph¸t triÓn cña ngμnh GTVT theo quy ho¹ch ®· ®−îc duyÖt. - ChÝnh s¸ch ®Çu t− vèn cña Nhμ n−íc nªn tËp trung vμo c¸c dù ¸n träng ®iÓm cña toμn ngμnh GTVT. - §èi víi c¸c dù ¸n cô thÓ ngμnh §SVN, Nhμ n−íc cÇn cã chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn cho ngμnh ®−îc vay tÝn dông tõ Quü hç trî ph¸t triÓn hoÆc c¸c nguån tÝn dông kh¸c víi l·i xuÊt phï hîp chÝnh s¸ch −u ®·i trong tõng thêi kú ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, ®æi míi ph−¬ng tiÖn vËn t¶i hoÆc trang thiÕt bÞ chuyªn ngμnh, ¸p dông c«ng nghÖ míi, ®Çu t− hÖ thèng m¸y tÝnh nh»m: + N©ng cao chÊt l−îng ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ( thay thÕ ph−¬ng tiÖn vËn t¶i l¹c hËu ®· cã thêi gian sö dông trªn 25 n¨m, ®ãng míi c¸c toa xe kh¸ch ®ñ tiÖn nghi h¬n ... ) + N©ng cao c¸c thiÕt bÞ phôc vô hμnh kh¸ch t¹i c¸c ga lín, t¨ng thªm thiÕt bÞ xÕp dì hμng ho¸, ®Çu t− hÖ thèng ke ga, kho b·i v.v.. + HiÖn ®¹i ho¸ c«ng t¸c qu¶n lý vμ dÞch vô b¸n vÐ + Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp phôc vô c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t. Trªn c¬ së ®ã theo chóng t«i, trong nh÷ng n¨m tíi ®Ò nghÞ Nhμ n−íc −u tiªn ®Çu t− hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t víi tû träng vèn ®−îc c©n ®èi trªn 10% trong tæng sè vèn ®Çu t− cña c¬ së h¹ tÇng ngμnh GTVT; ®Æc biÖt lμ 36 c¸c tuyÕn cã khèi l−îng vËn t¶i lín nh− tuyÕn B¾c - Nam, tuyÕn Lao Cai - H¶i Phßng, tuyÕn Hμ Néi - H¹ Long... Cô thÓ lμ : + Tõ nay ®Õn 2005, b×nh qu©n mçi n¨m c©n ®èi tõ nguån vèn ®Çu t− ph¸t triÓn tèi thiÓu lμ 1.500 tû VN§ ®Ó n©ng cÊp ®−êng s¾t vμ ®¶m b¶o an toμn ch¹y tμu ; + Cho khëi c«ng thùc hiÖn dù ¸n tõ nguån tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ®èi víi dù ¸n Yªn Viªn - Ph¶ L¹i - H¹ Long - C¸i L©n . NÕu dù ¸n ®−êng s¾t Hμ Néi - Lao Cai kh«ng ®−îc chÊp nhËn tõ nguån vèn ADB, ®Ò nghÞ ChÝnh phñ ®−a dù ¸n vμo danh môc sö dông tr¸i phiÕu ChÝnh phñ . + ¦u tiªn nguån vèn ODA cho c¸c dù ¸n lín : N©ng cÊp ®iÖn khÝ ho¸ ®−êng s¾t Hμ Néi - H¶i Phßng, c¸c dù ¸n vÒ ®−êng s¾t Xuyªn ¸ (®−êng s¾t Sμi Gßn - Léc Ninh, ®−êng s¾t Vòng ¸ng - T©n Êp - Mô Gi¹ ), c¸c dù ¸n vÒ cÇu vμ hÇm trªn tuyÕn ®−êng s¾t Thèng NhÊt, c¸c dù ¸n vÒ hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng th«ng tin tÝn hiÖu §S ; + Nguån vèn sù nghiÖp kinh tÕ cho duy tu b¶o tr× c¬ së h¹ tÇng : B×nh qu©n 1.000 tû VN§/ n¨m . + Nhμ n−íc nªn thùc hiÖn chÝnh s¸ch trî gi¸ hoÆc bï cho mét sè tuyÕn khai th¸c kh«ng hiÖu qu¶ mμ vÉn ph¶i duy tr× ®Ó phôc vô lîi Ých quèc gia. + Nhμ n−íc nªn tiÕp tôc cho vay −u ®·i ®Ó ®Çu t− cho c¬ së h¹ tÇng ®−êng s¾t khi ng©n s¸ch Nhμ n−íc ch−a cã ®iÒu kiÖn c©n ®èi cho c¸c dù ¸n ®Çu t−. + Khi cã quy hoach ®−îc duyÖt, Nhμ n−íc cÇn cã chÝnh s¸ch −u tiªn giμnh quü ®Êt mét c¸ch râ rμng. Nh− vËy, quy ho¹ch míi cã tÝnh kh¶ thi cao. + Nhμ n−íc nªn ®Çu t− ®Ó h¹n chÕ vμ xo¸ bá c¸c ®−êng ngang d©n sinh trªn c¸c tuyÕn ®−êng s¾t, ®ång thêi cã biÖn ph¸p h¹n chÕ vμ chÊm døt tÖ nÐm ®Êt ®¸ lªn tμu ®Ó ®¶m b¶o an toμn cho hμnh kh¸ch trªn c¸c chuyÕn tμu. + Nhμ n−íc nªn tiÕp tôc cho Tæng C«ng ty §SVN ®−îc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh 1494/2001/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc thùc hiÖn ch−¬ng 37 tr×nh ®ãng míi toa xe b»ng nguån vèn vay −u ®·i cña Quü hç trî ph¸t triÓn, nh−: - §−îc vay vèn ODA ®Ó ®Çu t− ®æi míi c«ng nghÖ vËn t¶i, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i: HiÖn ®¹i ho¸ trung t©m ®iÒu hμnh vËn t¶i, nhËp ®Çu m¸y c«ng suÊt lín ( −íc tÝnh mçi n¨m b×nh qu©n 100 tû VN§ ) . - §−îc h−ëng mét sè c¬ chÕ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ®Çu m¸y, toa xe cña §S ViÖt Nam t−¬ng tù nh− ph¸t triÓn ®éi tμu biÓn ViÖt Nam theo quyÕt ®Þnh 149/2003/Q§-TTg cña ChÝnh phñ nh− : Quü hç trî ph¸t triÓn bè trÝ ®ñ vμ ®−îc gi÷ l¹i toμn bé thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp hμng n¨m cña c¸c thμnh viªn, bao gåm c¶ phÇn thuÕ thu nhËp cña Tæng c«ng ty §S ViÖt Nam trong c¸c c«ng ty liªn doanh vμ c«ng ty cæ phÇn trùc thuéc ; coi ®©y lμ kho¶n ng©n s¸ch cÊp bæ sung lμm vèn ®èi øng ®Ó vay Quü hç trî ph¸t triÓn, nh»m thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh ®ãng míi toa xe vμ s¶n xuÊt kinh doanh cña Tæng c«ng ty §S ViÖt Nam ( mçi n¨m kho¶ng 30 tû VN§ ) - Bªn c¹nh sù hç trî ®Çu t− cña Nhμ n−íc, ngμnh §SVN còng cÇn thùc hiÖn tiÕt kiÖm chi trong ®Çu t− x©y dùng vμ trong s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó h¹ gi¸ thμnh vËn t¶i, t¨ng kh¶ n¨ng tÝch luü cho ®Çu t− ph¸t triÓn cña ngμnh, ®ång thêi chñ ®éng t×m kiÕm nguån ®Çu t− tõ c¸c tæ chøc trong n−íc vμ quèc tÕ. 3.2.2. Gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc vμ n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý KiÖn toμn tæ chøc vμ n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý lμ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh tíi n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh vμ gãp phÇn thùc hiÖn tèt quy ho¹ch ®· ®−îc duyÖt. V× vËy ngμnh §SVN cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch kiÖn toμn l¹i tæ chøc vμ n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý toμn ngμnh. VÒ kiÖn toμn tæ chøc cÇn theo h−íng: - TiÕn hμnh ®æi míi, s¾p xÕp, tæ chøc l¹i ®éi ngò c¸n bé vμ kiÖn toμn bé m¸y qu¶n lý cña ngμnh. - Giao quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh cho c¬ së; thùc sù chuyÓn sang h¹ch to¸n theo ph−¬ng ch©m: g¾n quyÒn lùc víi tr¸ch nhiÖm, g¾n quyÒn 38 lîi víi nghÜa vô, mçi tμi s¶n cña ngμnh §−êng s¾t ®Òu cã ng−êi chñ ®Ých thùc sö dông. §a d¹ng ho¸ trong kinh doanh ®Ó bè trÝ lao ®éng hîp lý h¬n, hiÖu qu¶ h¬n, nh»m t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña ngμnh, t¨ng thu nhËp cho c¸n bé c«ng nh©n viªn. - Kh©u cã ý nghÜa quan träng n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh lμ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ mμ néi dung ®−îc kh¼ng ®Þnh lμ xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung, bao cÊp, x©y dùng c¬ chÕ míi n¨ng ®éng, phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan vμ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. - CÇn x©y dùng kÕ ho¹ch ph©n cÊp qu¶n lý râ rμng, cô thÓ lμ: + Bé GTVT chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý vμ tæ chøc thùc hiÖn Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn GTVT ®Õn n¨m 2020 vμ phª duyÖt c¸c quy ho¹ch chi tiÕt ph¸t triÓn ngμnh §SVN theo tõng chuyªn ngμnh, tõng giai ®o¹n vμ tõng khu vùc phï hîp víi quy ho¹ch tæng thÓ ®· ®−îc phª duyÖt. + C¸c tØnh, thμnh phè trong c¶ n−íc, ®Æc biÖt lμ c¸c ®Þa ph−¬ng cã ®−êng s¾t ®i qua cã tr¸ch nhiÖm ®ãng gãp duy tu, b¶o vÖ hÖ thèng ®−êng s¾t trªn ®Þa bμn cña m×nh. + Tæng C«ng ty §SVN cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, khai th¸c c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, c¬ së c«ng nghiÖp, trang thiÕt bÞ vμ c¸c dÞch vô khai th¸c ®−êng s¾t theo quy ho¹ch ®−îc duyÖt vμ c¸c quy ®Þnh hiÖn hμnh. - §i ®«i víi ph©n cÊp qu¶n lý, ngμnh nªn ¸p dông chÕ ®é qu¶n lý kinh tÕ míi, ®ã lμ mäi ho¹t ®éng, quan hÖ trong s¶n xuÊt ®Òu th«ng qua hîp ®ång kinh tÕ. Cã th−ëng cã ph¹t kÕt hîp víi c¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc vμ hμnh chÝnh. §Ó thùc hiÖn tèt chiÕn l−îc ph¸t triÓn ngμnh GTVT cÇn ph¶i cã sù phèi hîp qu¶n lý vμ tæ chøc triÓn khai tõ cÊp nhμ n−íc bé, tØnh, ngμnh, ®Þa ph−¬ng, c¬ së theo ®óng chøc n¨ng vμ nhiÖm vô ®−îc giao, míi hy väng sù ph¸t triÓn theo quy ho¹ch cña ngμnh GTVT nãi chung vμ ngμnh §SVN nãi riªng sÏ trë thμnh hiÖn thùc. 39 3.2.3. Gi¶i ph¸p vÒ s¶n xuÊt kinh doanh §Ó n©ng cao chÊt l−îng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh §SVN, ngμnh cÇn tæ chøc hîp lý ho¸ s¶n xuÊt kinh doanh theo h−íng: - Khai th¸c tiÒm n¨ng cña toμn ngμnh ®Ó ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh. - Tæ chøc nhiÒu lo¹i tμu víi c¸c hμnh tr×nh kh¸c nhau, ®¼ng cÊp kh¸c nhau víi nhiÒu lo¹i giõ¬ng, ghÕ cã gi¸ vÐ kh¸c nhau, t¨ng c−êng dÞch vô du lÞch b»ng ®−êng s¾t; - Tæ chøc kinh doanh vËn t¶i theo s¶n phÈm, nh»m môc ®Ých n©ng cao chÊt l−îng, h¹ gi¸ thμnh s¶n phÈm. - Tæ chøc phèi hîp víi c¸c ph−¬ng thøc vËn t¶i kh¸c, nh»m thùc hiÖn vËn chuyÓn tõ kho ®Õn kho, vËn chuyÓn ®a ph−¬ng thøc. - Quy ho¹ch hîp lý hÖ thèng ga hμng ho¸. - KiÖn toμn bé m¸y dÞch vô ë trªn tμu, d−íi ga. - C¶i tiÕn thñ tôc ë c¸c kh©u giao dÞch vμ tiÕp xóc víi kh¸ch hμng . 3.2.4. Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp thÞ, më réng thÞ tr−êng §Ó n©ng cao n¨ng lùc tiÕp thÞ, më réng thÞ tr−êng, ngμnh §SVN cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng tiÕp thÞ nh−: - Tæ chøc tèt m¹ng l−íi c«ng t¸c marketing d−íi c¸c h×nh thøc: + H×nh thμnh mét tæ chøc kinh doanh tiÕp thÞ hoμn chØnh tõ Tæng C«ng ty ®Õn c¬ së . + Chñ ®éng t×m ®Õn chñ hμng thay v× ngåi chê. + Th−êng xuyªn nghiªn cøu ®−a ra c¸c s¶n phÈm dÞch vô vËn t¶i míi . + ¸p dông gi¸ c−íc linh ho¹t. + Võa c¹nh tranh võa liªn kÕt víi c¸c ph−¬ng tiÖn kh¸c. - Tæ chøc vËn chuyÓn tõ n¬i ®i ®Õn n¬i ®Õn, ®¸p øng ®ßi hái cña thÞ tr−êng, vËn chuyÓn hμng ho¸ tõ " kho " ®Õn " kho ". Bëi lÏ + X· héi ngμy cμng ph¸t triÓn th× yªu cÇu chuyªn m«n ho¸ cμng cao. 40 + C¸c chñ hμng ngμy nay lμ nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt, c¸c nhμ doanh nghÖp hä muèn chuyªn t©m vμo c«ng viÖc chÝnh cña m×nh h¬n lμ mÊt thêi gian, c«ng søc vμo viÖc xin xe, ¸p t¶i .v.v.. . Xu thÕ trªn ®· h×nh thμnh mét nhu cÇu lμ doanh nghiÖp vËn t¶i ph¶i lo toμn bé c¸c kh©u ®Ó ®−a ®−îc hμng tõ kho cña ng−êi göi ®Õn kho cña ng−êi nhËn. §øng vÒ mÆt ph©n c«ng lao ®éng x· héi th× ®©y lμ mét b−íc tiÕn cña viÖc chuyªn m«n ho¸. §¸p øng yªu cÇu nμy lμ mét khã kh¨n vμ còng lμ mét thuËn lîi ®èi víi doanh nghiÖp lμm vËn t¶i ®−êng s¾t. Khã kh¨n ë chç: ngoμi c¸c ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt cã ®−êng chuyªn dïng nèi víi ®−êng s¾t nh−: nhμ m¸y Xi m¨ng BØm S¬n, nhμ m¸y Super phèt ph¸t L©m Thao .v.v.. th× muèn ®−a hμng tõ kho ®Õn kho ngμnh §SVN ph¶i ®Çu t− thªm ph−¬ng tiÖn ®Ó thμnh lËp c¸c ®éi xe t¶i chuyªn chë hμng tõ ga ®−êng s¾t ®Õn kho vμ tõ kho ®Õn ga ®−êng s¾t. ViÖc nμy cÇn cã ®Çu t−, nh−ng khi khèi l−îng vËn chuyÓn thÊp th× c¸c ®éi xe sÏ thiÕu viÖc lμm. HoÆc lμ ngμnh §SVN còng cã thÓ liªn kÕt, hîp t¸c víi c¸c c«ng ty vËn t¶i ®−êng bé, ®−êng thuû ®Ó vËn chuyÓn hμng mμ ®−êng s¾t ®ãng vai trß ®Çu mèi. C¸c doanh nghiÖp vËn t¶i kh¸c còng ®øng ra nhËn vËn chuyÓn trän gãi tõ kho ®Õn kho. Khi ®ã ai cã chi phÝ thÊp vμ ®¸p øng yªu cÇu vÒ chÊt l−îng vËn t¶i sÏ chiÕm lÜnh thÞ phÇn. - C¶i tiÕn c«ng nghÖ ch¹y tμu phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng + Tæ chøc ch¹y tμu cè ®Þnh theo thêi gian ®· ®−îc biÕt ®Õn tõ l©u, ®Æc biÖt lμ ë c¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ph¸t triÓn. §ã lμ c¸ch tæ chøc ch¹y tμu mμ trong ®ã c¸c ®oμn tμu ®−îc quy ®Þnh ch¹y theo hμnh tr×nh vμ thêi gian biÓu cè ®Þnh. ë ®©y giê ®i giê ®Õn cña c¸c ®oμn tμu ®−îc Ên ®Þnh tõ tr−íc vμ ®−îc thùc hiÖn theo ®óng kÕ ho¹ch ( nh− tμu kh¸ch ) nhê c¸c biÖn ph¸p tæ chøc kinh tÕ kü thuËt ®· ®−îc hoμn thiÖn ë møc ®é cao. C¸ch tæ chøc nμy tuy hÕt søc phøc t¹p vμ g©y tèn kÐm cho ®−êng s¾t, nh−ng nã l¹i cã søc thu hót rÊt lín ®èi víi chñ hμng. Tæ chøc ch¹y tμu cè ®Þnh theo thêi gian kh«ng chØ giíi h¹n ë viÖc c¸c ®oμn tμu ®i ®Õn ®óng giê theo ®óng hμnh tr×nh ®· x¸c ®Þnh mμ 41 ph¶i ®i kÌm víi c¸c biÖn ph¸p tæ chøc s¶n xuÊt kh¸c th× míi ph¸t huy t¸c dông. §Ó cã mét c«ng nghÖ ch¹y tμu hoμn chØnh cßn cã nhiÒu ®iÒu ph¶i c©n nh¾c tÝnh to¸n nh−ng nÕu kh«ng m¹nh d¹n nghiªn cøu, thö nghiÖm th× ®−êng s¾t sÏ kh«ng cã ®−îc mét c«ng nghÖ ch¹y tμu ®¸p øng ®óng yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng . - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch gi¶m chi vμ h¹ gi¸ thμnh s¶n phÈm. §ång thêi, Nhμ n−íc cÇn cã chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ - x· héi th«ng qua gi¸ c−íc, bï gi¸, trî gi¸ ... cho ngμnh, ®èi víi nh÷ng tuyÕn ®−êng bÞ lç trong khai th¸c vËn t¶i nh−ng vÉn duy tr× ch¹y tμu phôc vô d©n sinh, an ninh, quèc phßng, còng nh− nªn cã chÝnh s¸ch ®iÒu hoμ, ph©n c«ng vËn t¶i mét c¸ch hîp lý, tr¸nh t×nh tr¹ng c¹nh tranh chiÕm lÜnh thÞ tr−êng thiÕu lμnh m¹nh. - TiÕp tôc thùc hiÖn linh ho¹t vÒ gi¸ c−íc vËn chuyÓn, gi¶m gi¸ c−íc vËn chuyÓn ®èi víi mÆt hμng míi, chiÒu rçng ... gi¶m gi¸ vÐ cho häc sinh, sinh viªn, ®i tËp thÓ ...; - Më réng c¸c h×nh thøc tiÕp thÞ vμ t¨ng c−êng hÖ thèng qu¶ng c¸o. 3.2.5. Gi¶i ph¸p vÒ øng dùng c«ng nghÖ míi. Khoa häc c«ng nghÖ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh §SVN, mÆt kh¸c gãp phÇn vμo hiÖn ®¹i ho¸ ngμnh ®Ó ngμnh tr¸nh ®−îc sù tôt hËu ngμy cμng xa h¬n vÒ c«ng nghÖ so víi ngμnh §−êng s¾t cña c¸c n−íc trong khu vùc vμ thÕ giíi, ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Qua h¬n 10 n¨m thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi, ngμnh §SVN ®· kh«ng ngõng ph¸t huy m¹nh mÏ ®éng lùc khoa häc - kü thuËt vμo sù ph¸t triÓn cña ngμnh, tõng b−íc øng dông khoa häc c«ng nghÖ míi cã hiÖu qu¶. V× vËy, ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh. Ch¼ng h¹n nh−: trong 10 n¨m liªn tôc ngμnh §SVN ®· 7 lÇn rót ng¾n hμnh tr×nh ch¹y tμu kh¸ch Hμ Néi - thμnh phè Hå ChÝ Minh. §· huy ®éng tæng lùc ngμnh §SVN tham gia, ph¸t huy n¨ng lùc s¸ng t¹o t×m c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ, hîp lý ho¸ c¸c mÆt trong hoμn c¶nh vËt t−, tiÒn vèn rÊt h¹n hÑp chØ cho phÐp ®Çu t− vμo c¸c kh©u thiÕt yÕu nhÊt nh»m t¨ng 42 tèc ®é ch¹y tμu, gi¶m thêi gian t¸c nghiÖp, ®¶m b¶o an toμn, kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l−îng phôc vô hμnh kh¸ch. ViÖc rót ng¾n hμnh tr×nh ch¹y tμu tèc hμnh B¾c - Nam xuèng cßn 34 giê (1997) vμ 32 giê (1999 ) víi nguån kinh phÝ ®Çu t− Ýt ái ®· mang l¹i sù t¨ng tr−ëng cho ngμnh vμ gãp phÇn lμm t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña ®Êt n−íc. Thμnh tùu nμy lμ kÕt qu¶ tõ sù cè g¾ng v−ît bËc cña ngμnh §SVN trong thêi kú chuyÓn ®æi c¬ chÕ míi. HiÖn nay, viÖc øng dông c«ng nghÖ míi cña ngμnh §SVN vÉn ®ang ®øng tr−íc nh÷ng khã kh¨n vÒ vèn, dÉn ®Õn kü thuËt, c«ng nghÖ vÉn ë tr×nh ®é thÊp. Do ®ã, ®iÒu quan träng lμ cÇn ph¶i t×m ra gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao kü thuËt, c«ng nghÖ cña ngμnh, trong khi vèn ®Çu t− cho ngμnh cßn ë møc ®é h¹n chÕ. §Ó viÖc triÓn khai øng dông c«ng nghÖ míi mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cÇn chó ý c¸c vÊn ®Ò sau: - CÇn x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng lùa chän kü thuËt, c«ng nghÖ míi ph¶i thèng nhÊt víi sù lùa chän vÒ môc tiªu, ph−¬ng h−íng vμ biÖn ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh. - Trªn c¬ së lùa chän ®−îc kü thuËt, c«ng nghÖ míi cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc ®èi víi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh th× cÇn tËp trung vèn ®Ó ®Çu t− cã träng ®iÓm, ®Ó viÖc øng dông nh÷ng c«ng nghÖ míi nμy trë thμnh hiÖn thùc. 3.2.6. Gi¶i ph¸p vÒ ®μo t¹o nguån nh©n lùc Nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é ®ãng vai trß quan träng vμ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tíi sù t¨ng tr−ëng cña ngμnh §SVN nãi riªng vμ t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ nãi chung, ®Æc biÖt lμ trong thêi kú c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vμ xu thÕ toμn cÇu ho¸ ®êi sèng kinh tÕ quèc tÕ dang diÔn ra nhanh chãng. NhËn thøc ®−îc vÉn ®Ò nμy ngμnh §SVN ®· quan t©m tíi viÖc ph¸t huy nh©n tè con trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ngμnh, lÊy con ng−êi vμ coi nh©n tè con ng−êi lμ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong suèt tiÕn tr×nh ®æi míi cña ngμnh §SVN. Quan ®iÓm nhÊt qu¸n nμy ®· kh¼ng ®Þnh con ng−êi võa lμ ®éng lùc võa lμ môc tiªu cña ®æi míi. §éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn cña toμn ngμnh ®· ra søc lao ®éng, häc 43 tËp rÌn luyÖn theo 3 tiªu chuÈn ng−êi c«ng nh©n ®−êng s¾t trong thêi kú ®æi míi, ®ã lμ: tÝnh kû luËt, lμm viÖc cã hiÖu qu¶ cao; tÝnh s¸ng t¹o, cã nhiÒu ®Ò xuÊt ®æi míi; ®oμn kÕt tèt, rÌn luyÖn n©ng cao tr×nh ®é. Tuy vËy, tr×nh ®é ®éi ngò c¸n bé cña ngμnh §SVN còng cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh vÒ c¸c mÆt nh−: tin häc, ngo¹i ng÷, tr×nh ®é kü thuËt, kh¶ n¨ng sö dông c«ng nghÖ míi v.v.. vμo s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh. §Ó kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é nguån nh©n lùc cho ngμnh §SVN ®¸p øng nhu cÇu cña xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ngμnh §SVN cÇn chó ý: - CÇn cã kÕ ho¹ch kh¶o s¸t tr×nh ®é nguån nh©n lùc cña toμn ngμnh ®Ó trªn c¬ së ®ã cã kÕ ho¹ch më líp båi d−ìng, hoÆc göi c¸n bé ®i ®μo ë c¸c tr−êng ®¹i häc vμ trung häc chuyªn nghiÖp v.v.. ®Ó n©ng cao kiÕn thøc vÒ nghiÖp vô chuyªn m«n, tin häc, ngo¹i ng÷, qu¶n lý v.v.. cho c¸c ®èi t−îng mét c¸ch phï hîp, ®Ó mäi ®èi t−îng lao ®éng trong ngμnh ®−îc n©ng cao tr×nh ®é, ®¸p øng ®−îc c«ng viÖc mμ hä ®¶m nhiÖm, cã nh− vËy míi ®em l¹i hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh. - CÇn cã chÝnh s¸ch ®éng viªn, khen th−ëng kÞp thêi nh÷ng c¸n bé c«ng nh©n viªn cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao trong viÖc ®ãng gãp nh÷ng s¸ng kiÕn vμ øng dông c«ng nghÖ míi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh. 44 KÕt luËn Nh÷ng ®ãng gãp to lín cña ngμnh §SVN vμo sù nghiÖp b¶o vÖ vμ x©y dùng ®Êt n−íc trong thêi kú tr−íc khi cã ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng lμ ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn. Ngμy nay, nh÷ng thμnh c«ng cña ngμnh trong sù nghiÖp ®æi míi cña ®Êt n−íc còng ®· ®−îc §¶ng vμ Nhμ n−íc ta tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh. Tuy nhiªn, trong xu thÕ toμn cÇu ho¸ ®êi sèng kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay, ®Ó tr¸nh khái nguy c¬ tôt hËu vμ ngμy cμng tôt hËu xa h¬n cña ngμnh §SVN so víi khu vùc vμ thÕ giíi th× bªn c¹nh viÖc hç trî kinh phÝ ®Çu t− tõ phÝa Nhμ n−íc, ngμnh cÇn ph¶i chñ ®éng kh«ng ngõng ®æi míi vμ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó v−¬n lªn chiÕm lÜnh thÞ tr−êng trong vμ ngoμi n−íc, t¨ng tr−ëng ngμnh, gãp phÇn vμo sù t¨ng tr−ëng chung cña ®Êt n−íc. Do ®ã, vÊn ®Ò n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh §SVN cã ý nghÜa chiÕn l−îc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë n−íc ta. Nh÷ng gi¶i ph¸p mμ luËn v¨n ®· ®−a ra hy väng gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngμnh §SVN trong nh÷ng n¨m tíi, cã t¸c dông thóc ®Èy sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña ngμnh nãi riªng vμ cña ®Êt n−íc nãi chung. 45 Danh môc tμi liÖu tham kh¶o ------------------ & ----------------- 1. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VI, VII, VIII, IX . 2. Hå ChÝ Minh - VÒ giao th«ng vËn t¶i ViÖt Nam ; Nxb GTVT - 1994 . 3. Toμn c¶nh GTVT ViÖt Nam - NXB Thèng kª -2003 . 4. §−êng s¾t ViÖt Nam 10 n¨m ®æi míi . 1989 - 1999. Kû yÕu. Liªn hiÖp §SVN. Hμ Néi , th¸ng 3 / 1999. 5. Niªn gi¸m thèng kª §S ViÖt Nam ; Tõ 1986 ®Õn 2002 . 6. §Þnh h−íng chiÕn l−îc ph¸t triÓn GTVT trong giai ®o¹n míi; Nxb ChÝnh trÞ quèc gia - 1998. 7. QuyÕt ®Þnh sè 06 /2002/Q§-TTg ngμy 7 / 1/ 2002 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ, vÒ viÖc phª duyÖt quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn ngμnh GTVT§S ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020. 46