Đề tài Giải pháp thúc đẩy các hoạt động của Ngân hàng thương mại trên thị trường chứng khoán Việt Nam

b¶o l·nh chØ ®­îc thùc hiÖn theo ph­¬ng thøc b¶o l·nh cam kÕt ch¾c ch¾n. §iÒu nµy sÏ h¹n chÕ ho¹t ®éng b¶o l·nh cña c¸c CTCK bëi lÏ sè vèn nhá. Theo N§ míi th× ®¬n vÞ b¶o l·nh ph¸t hµnh cã thÓ lùa chän cho m×nh h×nh thøc b¶o l·nh phï hîp. Tuy nhiªn theo N§ 144 th× quy ®Þnh tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh chØ ®­îc b¶o l·nh cho ®ît ph¸t hµnh kh«ng v­ît qu¸ 30% vèn tù cã sÏ tiÕp tôc t¹o ra nh÷ng “ kho¶ng trèng ” ®èi víi ho¹t ®éng nµy. Thêi gian gÇn ®©y, tuy mét sè c¸c CTCK ®· thùc hiÖn viÖc t¨ng vèn ®iÒu lÖ nh­ng vÉn rÊt khã kh¨n khi muèn tham gia b¶o l·nh cho c¸c ®ît ph¸t hµnh lín. Trong ®iÒu kiÖn c¸c c«ng ty chøng kho¸n ch­a cã thãi quen liªn kÕt ®Ó thµnh lËp tæ hîp b¶o l·nh ph¸t hµnh th× thÞ tr­êng b¶o l·nh ph¸t hµnh cho c¸c ®ît ph¸t hµnh lín vÉn bÞ bá ngá. Ngoµi ra, theo NghÞ ®Þnh 144 cßn cã nhiÒu ®iÓm míi vÒ c«ng bè th«ng tin, giao dÞch chøng kho¸n vµ c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn quü ®Çu t­. Nãi chung, N§ 144 ®· kh¾c phôc ®­îc nhiÒu nh­îc ®iÓm cña N§ 48 nªn høa hÑn hiÖu lùc thùc thi cao. Tuy nhiªn, ®Ó hoµn thiÖn ®Çy ®ñ th× vÉn cßn nhiÒu néi dung ph¶i ®­îc cô thÓ hãa trong c¸c th«ng t­ h­íng dÉn. Theo c¸c NghÞ ®Þnh nµy, c¸c NHTM kh«ng ®­îc phÐp thùc hiÖn trùc tiÕp c¸c ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n mµ ph¶i thµnh lËp c¸c CTCK ®éc lËp ®Ó cung cÊp c¸c dÞch vô nµy. §iÒu nµy lµ hoµn toµn phï hîp víi giai ®o¹n ph¸t triÓn hiÖn nay cña thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý, gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc. Ngoµi ra, viÖc thµnh lËp c¸c CTCK cña NHTM còng ®· ®­îc NHNN ®iÒu chØnh b»ng viÖc ban hµnh th«ng t­ sè 04/1999/TT-NHNN5 ngµy 02/11/1999 “H­íng dÉn vÒ viÖc thµnh lËp CTCK cña NHTM”. Theo ®ã, ®Ó kinh doanh chøng kho¸n, NHTM ph¶i thµnh lËp CTCK víi c¸c ®iÒu kiÖn: §· cã thêi gian ho¹t ®éng tèi thiÓu 5 n¨m Ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i, cã nî qu¸ h¹n d­íi 5% tæng d­ nî cho vay Bé m¸y qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh vµ hÖ thèng kiÓm tra néi bé ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ Kh«ng vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ tû lÖ an toµn trong ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt Cã ®ñ c¬ së vËt chÊt, kü thuËt phôc vô cho kinh doanh chøng kho¸n. Tuy ®· h×nh thµnh mét hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt, nh­ng ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cô thÓ th× ch­a ®Çy ®ñ vµ thiÕu tÝnh ®ång bé. C¸c NHTM ho¹t ®éng trªn TTCK ®ång thêi ph¶i chÞu sù ®iÒu tiÕt cña nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt mµ ®«i khi cã sù m©u thuÉn, trïng chÐo. §iÒu nµy g©y c¶n trë sù tham gia cña NHTM trªn TTCK. Thø hai, sù kÐm ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam TTCK ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn b­íc ®Çu, c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng cßn ch­a cã kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc ®Çy ®ñ vÒ chøng kho¸n vµ TTCK. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn tr«ng chê vµo nguån vèn nhµ n­íc cÊp, vµ vÉn cã thÓ vay vèn c¸c ng©n hµng ®Ó thùc hiÖn kinh doanh. H¬n thÕ n÷a, c¸c doanh nghiÖp cßn sî viÖc c«ng khai tµi chÝnh, c«ng bè th«ng tin khi niªm yÕt trªn TTCK. Trong khi ®ã nh÷ng doanh nghiÖp niªm yÕt th× quy m« nhá, hiÖu qu¶ kinh doanh kh«ng cao. Do vËy, l­îng hµng hãa cho TTCK cßn Ýt, chÊt l­îng hµng hãa kÐm. §iÒu nµy g©y khã kh¨n cho c¸c NHTM thùc hiÖn viÖc ®Çu t­ vµ c¸c ho¹t ®éng ®¹i lý, b¶o l·nh ph¸t hµnh, qu¶n lý danh môc ®Çu t­. VÒ phÝa c¸c nhµ ®Çu t­, ®Çu t­ vµo chøng kho¸n lµ mét kiÓu ®Çu t­ míi cña c«ng chóng ViÖt Nam. Hä ch­a cã kinh nghiÖm, hiÓu biÕt râ vÒ chøng kho¸n vµ h×nh thøc ®Çu t­ míi nµy. H¬n thÕ n÷a, qua 3 n¨m qua, nhiÒu sù kiÖn trªn TTCK ®· lµm mÊt lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t­. Do vËy, sè l­îng c¸c nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng cßn rÊt Ýt. C¸c NHTM kh«ng cã nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn ho¹t ®éng t­ vÊn, m«i giíi, cho vay chøng kho¸n vµ l­u ký, thanh to¸n. ChÝnh Phñ vÉn h¹n chÕ c¸c ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK do kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cßn kÐm hiÖu qu¶. Trªn thÞ tr­êng, gi¸ chøng kho¸n kh«ng æn ®Þnh do thiÕu v¾ng c¸c trung gian tµi chÝnh ®¶m nhËn vai trß t¹o thÞ tr­êng. Thø ba, c¸c nguyªn nh©n vÒ phÝa NHTM TiÒm lùc tµi chÝnh thÊp Quy m« vèn chñ së h÷u cña c¸c NHTM cßn qu¸ nhá bÐ so víi c¸c NHTM trong khu vùc vµ ch­a ®¶m b¶o ®­îc tû lÖ vèn an toµn tèi thiÓu theo quy ®Þnh (>=8%). §iÒu nµy sÏ h¹n chÕ kh¶ n¨ng tham gia cña c¸c NHTM trªn TTCK. Nguån vèn cña c¸c ng©n hµng vÉn chñ yÕu do Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp, ch­a huy ®éng vèn réng r·i trong nh©n d©n vµ tõ n­íc ngoµi. C¸c NHTM Nhµ n­íc cã vai trß chñ ®¹o trong hÖ thèng vµ trong nÒn kinh tÕ, chiÕm lÜnh thÞ phÇn cao: 70% tæng nguån vèn huy ®éng vµ kho¶ng 80% thÞ phÇn tÝn dông. Tuy nhiªn quy m« vèn cña c¸c NHTM nhµ n­íc cßn qu¸ nhá. Theo thèng kª cña NHNN ViÖt Nam, hiÖn t¹i vèn tù cã cña toµn hÖ thèng NHTMNN míi xÊp xØ kho¶ng 1 tû ®« la, chØ b»ng 10-20% sè vèn tù cã trung b×nh cña mét NHTM trong khu vùc. Do vèn tù cã thÊp, d­ nî cho vay vµ tæng tµi s¶n t¨ng nhanh nªn c¸c NHTMNN kh«ng ®¸p øng ®­îc tû lÖ an toµn vèn tèi thiÓu. HiÖn nay, tû lÖ vèn tù cã trªn tæng tµi s¶n cña c¸c NHTMNN ®Òu ch­a ®¹t tíi 5%. TiÕp tôc ®æi míi hÖ thèng ng©n hµng n­íc ta tr­íc yªu cÇu héi nhËp, trong ®Ò ¸n c¬ cÊu l¹i NHTMNN vµ NHTMCP, tõ 2002 ®Õn nay, NHNN cïng Bé tµi chÝnh thùc hiÖn cÊp bæ sung vèn ®iÒu lÖ cho c¸c ng©n hµng d­íi d¹ng tr¸i phiÕu ®Æc biÖt. Tuy nhiªn, tr¸i phiÕu nµy cã tÝnh thanh kho¶n qu¸ thÊp, ph¶i mÊt tíi tèi thiÓu 5 n¨m sau míi cã thÓ chuyÓn ®æi mét phÇn thµnh tiÒn ®Ó ®­a vµo kinh doanh. §ît 1 ®· thùc hiÖn trong n¨m 2002 víi sè vèn cÊp lµ 4900 tû ®ång. TiÕp ®Õn th¸ng 6/ 2003, Bé tµi chÝnh quyÕt ®Þnh bæ sung vèn ®iÒu lÖ ®ît 2 lµ 1900 tû ®ång cho 4 NHTMNN. §ît 3 ®­îc thùc hiÖn trong quý 4 n¨m 2003 víi sè vèn lµ 1900 tû. Dù kiÕn trong n¨m 2004, tæng sè vèn ®iÒu lÖ ®­îc cÊp bæ sung cho c¸c NHTMNN lµ 16000 tû ®ång. Song cïng víi vèn ®iÒu lÖ ®­îc cÊp bæ sung, d­ nî cho vay ( 20- 25% ) vµ tæng tµi s¶n cña c¸c NHTM còng t¨ng nhanh, tû lÖ an toµn kh«ng ®­îc mÊy c¶i thiÖn.Vèn ®iÒu lÖ cña c¸c NHTM Nhµ n­íc tÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2004: NHNN&PTNTVN : 4400 tû ®ång NHNTVN : 3400 tû ®ång NH§T&PTVN : 2700 tû ®ång NHCTVN : 2100 tû ®ång B¶ng 2.4 : Tû träng vèn chñ së h÷u trong tæng nguån vèn cña c¸c NHTMNN §¬n vÞ :% N¨m NH 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 TB NHNN&PT 3.32 2.5 0.8 8.36 7.59 6.66 5.45 3.7 4.8 NHCT 5 4.6 4 4.9 3.83 4.07 2.98 2.5 3.64 NH§T&PT 4.5 4.61 5.05 5.34 4.65 3.8 3.98 2.8 4.34 NHNT 5.7 4.3 4.7 4.59 4.64 3.31 3.27 2.47 4.12 Nguån: B¸o c¸o th­êng niªn c¸c NHTM quèc doanh §èi víi c¸c NHTMCP, thêi ®iÓm cao nhÊt c¶ n­íc cã tíi 52 NHTMCP. Sau h¬n 3 n¨m tiÕn hµnh chÊn chØnh, cñng cè ®Õn nay cßn 34 ng©n hµng, th× cã tíi 32 ng©n hµng t¨ng ®ñ vèn ®iÒu lÖ theo quy ®Þnh. Mét sè ng©n hµng cßn t¨ng vèn nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ®¶m b¶o tû lÖ vèn tèi thiÓu 8% theo th«ng lÖ quèc tÕ. Nh­ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi khèi ng©n hµng nµy còng lµ quy m« vèn qu¸ nhá. NHTMCP cã quy m« lín nhÊt víi sè vèn còng chØ kho¶ng 30 triÖu $, kh«ng nhiÒu h¬n quy m« cña mét chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi ë ViÖt Nam. Song cã mét nghÞch lý hiÖn nay lµ nhiÒu NHTMCP kh«ng muèn t¨ng thªm vèn n÷a. Bëi v× khi t¨ng vèn ph¶i ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ra c«ng chóng, nh­ vËy sÏ bÞ gi¶m cæ tøc hµng n¨m. §ång thêi hä còng kh«ng muèn chia sÏ quyÒn hµnh trong Héi ®ång qu¶n trÞ, lo sî n¶y sinh phøc t¹p vÒ lîi Ých. HiÖn nay, cã 4 NHTMCP cã cæ ®«ng n­íc ngoµi ( c«ng ty tµi chÝnh IFC thuéc WB mua cæ phÇn cña ng©n hµng §«ng ¸, Sµi Gßn Th­¬ng TÝn 15% vèn ®iÒu lÖ, víi møc vèn ®Çu t­ tõ 5- 8 triÖu $; Quü ®Çu t­ Dragon Capital Fund mua cæ phÇn cña 3 ng©n hµng lµ VPBank, ¸ ch©u, §«ng ¸ ). Nh­ vËy víi quy m« vèn chñ së h÷u thÊp sÏ h¹n chÕ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng vµ lµm t¨ng rñi ro ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng. ChÊt l­îng tÝn dông thÊp vµ c¸c nghiÖp vô ch­a ®a d¹ng Tr­íc hÕt lµ ho¹t ®éng cña c¸c NHTM mang tÝnh truyÒn thèng lµ chñ yÕu, trong ®ã ho¹t ®éng tÝn dông chiÕm kho¶ng 70-80% tæng thu nhËp ( trõ NHNTVN th× ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng kh¸c t­¬ng ®­¬ng nhau). C¸c nghiÖp vô kinh doanh kh¸c cßn rÊt h¹n chÕ, dÞch vô ®¬n ®iÖu. C¸c lo¹i h×nh dÞch vô nh­ thanh to¸n trong n­íc, thanh to¸n quèc tÕ, lµm ®¹i lý, b¶o l·nh, kinh doanh ngo¹i tÖ, chøng kho¸n, t­ vÊn...mÆc dï ®· cã nhiÒu b­íc tiÕn bé nh­ng vÉn chiÕm tû träng rÊt thÊp. ChÊt l­îng tÝn dông cña c¸c NHTM ViÖt Nam rÊt kÐm ®­îc thÓ hiÖn qua tû lÖ nî xÊu. Së dÜ lµ do c¸c NHTM ®æ x« vµo c¸c dù ¸n qu¸ lín ®Æc biÖt lµ c¸c NHTMNN. Ch¼ng h¹n ®èi víi NHNTVN, n¨m 2002, d­ nî cho vay cña 30 kh¸ch hµng lín chiÕm tíi 32% tæng d­ nî (kho¶ng 30000 tû ®ång). §iÒu nµy lµ ®i ng­îc víi nguyªn t¾c ph©n t¸n rñi ro. H¬n thÕ n÷a, khi thùc hiÖn ph©n tÝch tÝn dông, NHTM kh«ng nghiªn cøu kü kh¸ch hµng, nghiªn cøu thÞ tr­êng. Ch­a t¸ch b¹ch h¼n ho¹t ®éng cho vay chÝnh s¸ch vµ cho vay th­¬ng m¹i, ®èi t­îng cho vay cña c¸c NHTM vÉn lµ c¸c DNNN. C¸c NHTMNN tËp trung ®Çu t­ vèn trung, dµi h¹n cho c¸c dù ¸n cña Nhµ n­íc, cña c¸c Tæng c«ng ty. C¸c cam kÕt tÝn dông cho dù ¸n kh«ng c¨n cø vµo hiÖu qu¶ mang l¹i mµ chØ nh×n vµo sù b¶o l·nh. Thùc tÕ cho thÊy, c¸c dù ¸n lín cña c¸c Tæng c«ng ty 90, 91 ®­îc c¸c Bé, ngµnh chñ qu¶n chÊp thuËn lu«n ®­îc c¸c ng©n hµng c¹nh tranh ®Ó ®­îc tham gia. D­ nî cho vay ®èi víi c¸c Tæng c«ng ty v­ît xa víi vèn tù cã cña c¸c doanh nghiÖp nµy ë møc ®é cao còng nh­ lín h¬n nhiÒu so víi quy ®Þnh cña LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông ( d­ nî cho vay ®èi víi mét kh¸ch hµng tèi ®a kh«ng v­ît qu¸ 15% vèn tù cã cña c¸c NHTM ). Theo sè liÖu cña Bé tµi chÝnh, tÝnh ®Õn hÕt n¨m 2003, sè nî cña c¸c DNNN lµ h¬n 200 ngh×n tû ®ång trong ®ã nî c¸c NHTMVN chiÕm tíi 76% tæng d­ nî. Trong 29 ngh×n tû ®åhg nî qu¸ h¹n cña c¸c DNNN th× phÇn lín nhÊt lµ nî qu¸ h¹n ®èi víi c¸c NHTMVN. Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh»m c¬ cÊu l¹i toµn diÖn hÖ thèng ng©n hµng trong ®ã cã néi dung lµnh m¹nh hãa tµi chÝnh, xö lý c¸c kho¶n nî tån ®äng vµ ng¨n chÆn c¸c kho¶n nî xÊu ph¸t sinh ®ång thêi n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, tû lÖ nî xÊu cña c¸c NHTM cã gi¶m m¹nh. Tuy nhiªn, chÊt l­îng tÝn dông cña c¸c NHTM vÉn rÊt thÊp. §Õn ngµy 31/12/2003, tû lÖ nî qu¸ h¹n so víi tæng d­ nî cña c¸c NHTM lµ 6.8% trong ®ã nî qu¸ h¹n khã ®ßi chiÕm gÇn 50% so víi tæng nî qu¸ h¹n; nî chê xö lý vµ nî xÊu kh¸c chiÕm 57% tæng sè nî xÊu. B¶ng 2.5: Tû lÖ nî qu¸ h¹n cña c¸c NHTM ViÖt Nam §¬n vÞ:% N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Nî qu¸ h¹n/ tæng d­ nî (%) 7.8 9.3 12.4 12 13.2 13.1 8.5 7.06 Nguån:NHNN B¶ng 2.6: Tû lÖ nî qu¸ h¹n trªn tæng d­ nî cña c¸c NHTM Nhµ n­íc (31/12/2002) §¬n vÞ: % Tªn NHTM Nî qu¸ h¹n D­ nî tÝn dông Tû lÖ nî qu¸ h¹n so víi d­ nî NHNTVN 764.301 29.295.181 2.8% NHCTVN 1.837.713 47.120.856 3.9% Nguån: B¸o c¸o th­êng niªn c¸c NHTM Nhµ n­íc N¨ng lùc qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh ch­a cao vµ tr×nh ®é c¸n bé nghiÖp vô cßn nhiÒu h¹n chÕ so víi yªu cÇu cña NHTM hiÖn ®¹i MÆc dï ®· cè g¾ng rÊt nhiÒu trong viÖc ®æi míi, nh­ng c¸c c«ng cô vµ c¸ch thøc qu¶n lý ®iÒu hµnh NHTM cßn ch­a kÞp theo yªu cÇu cña NHTM hiÖn ®¹i. Bé m¸y tæ chøc vµ qu¶n lý nguån nh©n lùc cña ng©n hµng cßn nhiÒu bÊt cËp vÒ c¶ tr×nh ®é qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh, kiÕn thøc thÞ tr­êng vµ kinh doanh, m« h×nh cång kÒnh vµ do ®ã chi phÝ cao. Phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ hiÖn nay khi yªu cÇu vÒ chÊt l­îng vµ tr×nh ®é c¸n bé lµ mét yÕu tè c¹nh tranh, c¸c NHTM ®Æc biÖt lµ c¸c NHTMCP ®· tæ chøc thi tuyÓn c¸n bé, nh©n viªn míi theo tiªu chuÈn, tr×nh ®é ®­îc ®­îc ra vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô, tin häc, ngo¹i ng÷,..Nh­ng mét sè NHTM kh¸c, viÖc t¨ng thªm ®éi ngò c¸n bé, nh©n viªn míi vÉn theo kiÓu truyÒn thèng, tr×nh ®é h¹n chÕ vÒ mäi mÆt. C«ng nghÖ ng©n hµng cßn ch­a hiÖn ®¹i C¸c NHTM ViÖt Nam ®· tËp trung hiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ ng©n hµng b»ng viÖc trang bÞ m¸y mãc nhËp khÈu. Tuy nhiªn, c¬ së h¹ tÇng vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c NHTM ViÖt Nam cßn yÕu kÐm so víi mÆt b»ng chung cña thÕ giíi. Ngay c¶ Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng, ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ng©n hµng hµng ®i ®Çu trong lÜnh vùc c«ng nghÖ míi còng ®ang gÆp ph¶i nh÷ng bÊt cËp trong viÖc x©y dùng mét nÒn t¶ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ®Æc biÖt lµ vèn ®Çu t­ cho c«ng nghÖ cßn qu¸ thÊp. Cïng víi qu¸ tr×nh më cöa nÒn kinh tÕ, c¸c ng©n hµng cã ®iÒu kiÖn tiÕp thu mét sè c«ng nghÖ tõ bªn ngoµi nh­ng ch­a cã ®ñ ®iÒu kiÖn sö dông hiÖu qu¶ do nhiÒu nguyªn nh©n trong ®ã, mét phÇn lµ do thiÕu c¸c chuyªn gia giái trong lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông vµ dÞch vô ng©n hµng; phÇn kh¸c lµ do chi phÝ cho sö dông c«ng nghÖ míi qu¸ cao, nhiÒu ng©n hµng ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ®Çu t­. HÖ thèng th«ng tin, xö lý th«ng tin, hÖ thèng thanh to¸n ch­a chÝnh x¸c vµ kÞp thêi ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña c¸c nghiÖp vô hiÖn ®¹i. C¸c NHTM ViÖt Nam ®ang kh«ng ngõng thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p c¬ cÊu l¹i tµi chÝnh, tæ chøc ho¹t ®éng, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n trÞ, hiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ ng©n hµng nh»m n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng vµ n¨ng lùc c¹nh tranh ®Ó héi nhËp quèc tÕ. MÆc dï vÉn cßn nhiÒu yÕu kÐm, song víi tiÒm lùc vèn cã cïng kinh nghiÖm trong lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ, NHTM sÏ lµ nh÷ng chñ thÓ thóc ®Èy TTCK ph¸t triÓn th«ng qua c¸c ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng víi 3 t­ c¸ch: nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc, tæ chøc ph¸t hµnh, trung gian tµi chÝnh cung cÊp c¸c dÞch vô chøng kho¸n trªn TTCK. C¸c ph©n tÝch vÒ thùc tr¹ng cho thÊy sù tham gia cña c¸c NHTM trªn TTCK ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc mét sè c¸c kÕt qu¶ ®¸ng kÓ song cßn nhiÒu h¹n chÕ: hÑp vÒ quy m«, h×nh thøc ®¬n ®iÖu, hiÖu qu¶ ch­a cao. §iÒu nµy lµ b¾t nguån tõ nhiÒu nguyªn nh©n: c¬ së ph¸p lý ch­a ®Çy ®ñ, thiÕu ®ång bé; sù kÐm ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam; c¸c nguyªn nh©n tõ phÝa NHTM nh­ tiÒm lùc tµi chÝnh thÊp, chÊt l­îng ho¹t ®éng ch­a cao, tr×nh ®é c«ng nghÖ ng©n hµng, n¨ng lùc qu¶n trÞ, tr×nh ®é nh©n sù ch­a ®¸p øng yªu cÇu cña NHTM hiÖn ®¹i. V× vËy, ®Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng cña c¸c NHTM trªn TTCK ViÖt Nam cÇn cã c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp ®­îc tr×nh bµy trong ch­¬ng ba. Ch­¬ng III Gi¶i ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i trªn ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 3.1. §Þnh h­íng ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 Theo quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng chÝnh phñ sè 163/2003/Q§-TTg ngµy 5/8/2003 phª duyÖt chiÕn l­îc ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 víi nh÷ng néi dung nh­ sau: Môc tiªu tæng qu¸t cña chiÕn l­îc lµ ph¸t triÓn TTCK vÒ c¶ quy m« vµ chÊt l­îng ho¹t ®éng nh»m t¹o ra kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, gãp phÇn ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam; duy tr× trËt tù, an toµn, më réng ph¹m vi, t¨ng c­êng hiÖu qu¶ qu¶n lý, gi¸m s¸t thÞ tr­êng nh»m b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng­êi ®Çu t­, tõng b­íc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ chñ ®éng héi nhËp thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ. §Ó thùc hiÖn môc tiªu trªn, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 lµ: Thø nhÊt, më réng quy m« cña TTCK tËp trung, phÊn ®Êu ®­a tæng gi¸ trÞ thÞ tr­êng ®Õn n¨m 2005 ®¹t møc 2-3% GDP vµ ®Õn n¨m 2010 ®¹t møc 10-15% GDP. TËp trung ph¸t triÓn thÞ tr­êng tr¸i phiÕu, tr­íc hÕt lµ Tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®Ó huy ®éng vèn cho Ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. T¨ng sè l­îng c¸c lo¹i cæ phiÕu niªm yÕt trªn TTCK tËp trung nh»m t¨ng quy m« vÒ vèn cho c¸c doanh nghiÖp vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c c«ng ty niªm yÕt. Thø hai, x©y dùng vµ ph¸t triÓn TTGDCK, Së Giao dÞch chøng kho¸n, Trung t©m l­u ký chøng kho¸n nh»m cung cÊp dÞch vô giao dÞch, ®¨ng ký, l­u ký vµ thanh to¸n chøng kho¸n theo h­íng hiÖn ®¹i hãa. X©y dùng TTGDCK TPHCM thµnh Së Giao dÞch chøng kho¸n víi hÖ thèng giao dÞch, hÖ thèng gi¸m s¸t vµ c«ng bè th«ng tin thÞ tr­êng tù ®éng hãa hoµn toµn. X©y dùng thÞ tr­êng giao dÞch cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i Hµ Néi; chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn ®Ó sau n¨m 2010 chuyÓn thµnh thÞ tr­êng Giao dÞch Chøng kho¸n phi tËp trung(OTC). Thø ba, ph¸t triÓn c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian cho TTCK T¨ng quy m« vµ ph¹m vi ho¹t ®éng nghiÖp vô kinh doanh, dÞch vô cña c¸c CTCK. Ph¸t triÓn c¸c CTCK theo hai lo¹i h×nh: CTCK ®a nghiÖp vô vµ CTCK chuyªn doanh, nh»m t¨ng chÊt l­îng cung cÊp dÞch vô vµ kh¶ n¨ng chuyªn m«n hãa ho¹t ®éng nghiÖp vô. KhuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c tæ chøc thuéc mäi thµnh phÇn cã ®ñ ®iÒu kiÖn thµnh lËp c¸c CTCK. Ph¸t triÓn c¸c c«ng ty qu¶n lý quü ®Çu t­ chøng kho¸n vÒ c¶ quy m« vµ chÊt l­îng ho¹t ®éng. KhuyÕn khÝch c¸c CTCK thùc hiÖn nghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t­. Thµnh lËp mét sè c«ng ty ®Þnh møc tÝn nhiÖm ®Ó ®¸nh gi¸, xÕp lo¹i rñi ro c¸c lo¹i chøng kho¸n niªm yÕt vµ ®Þnh møc tÝn nhiÖm cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Thø t­, ph¸t triÓn c¸c nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc vµ c¸c nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n. ThiÕt lËp hÖ thèng c¸c nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc bao gåm c¸c NHTM, c¸c CTCK, c«ng ty tµi chÝnh...t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc nµy tham gia thÞ tr­êng víi vai trß lµ c¸c nhµ ®Çu t­ chøng kho¸n chuyªn nghiÖp vµ thùc hiÖn chøc n¨ng cña c¸c nhµ t¹o lËp thÞ tr­êng. Më réng vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh quü ®Çu t­ chøng kho¸n; t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t­ nhá, c¸c nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n tham gia TTCK th«ng qua gãp vèn vµo c¸c quü ®Çu t­. Nh­ vËy, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam tíi n¨m 2010 bao gåm nhiÒu néi dung, mµ néi dung c¬ b¶n lµ t¨ng cung, t¨ng cÇu, ph¸t triÓn c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian. Cã thÓ nhËn thÊy, NHTM ®ãng vai trß rÊt quan träng trong sù ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam.§iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn: Thø nhÊt, c¸c NHTM chÝnh lµ nh÷ng tæ chøc ph¸t hµnh chøng kho¸n trªn TTCK. C¸c chøng kho¸n cña c¸c NHTM cã chÊt l­îng cao vµ cã søc thu hót lín. ViÖc thóc ®Èy c¸c NHTM huy ®éng vèn trªn TTCK th«ng qua ph¸t hµnh chøng kho¸n kh«ng chØ lµm t¨ng sè l­îng vµ chÊt l­îng hµng hãa cho TTCK ViÖt Nam mµ cßn cã vai trß quan träng trong n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh, n¨ng lùc c¹nh tranh cña NHTM trong tiÕn tr×nh héi nhËp. Thø hai, c¸c NHTM lµ nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc. B»ng nh÷ng kinh nghiÖm vèn cã trong lÜnh vùc tiÒn tÖ còng nh­ kh¶ n¨ng tµi chÝnh, c¸c NHTM ®ãng vai trß lµ nh÷ng nhµ ®Çu t­ chøng kho¸n chuyªn nghiÖp vµ nhµ t¹o lËp thÞ tr­êng. Víi vai trß lµ nhµ ®Çu t­ chøng kho¸n chuyªn nghiÖp, c¸c NHTM cã thÓ gi¶m chi phÝ vµ kiÓm so¸t rñi ro cao. Khi mµ TTCK ViÖt Nam cßn ë giai ®o¹n ®Çu, th× ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c NHTM cã thÓ ®Þnh h­íng vµ dÉn d¾t ho¹t ®éng cña c¸c nhµ ®Çu t­ c¸ thÓ trªn thÞ tr­êng. H¬n thÕ n÷a, c¸c NHTM cã thÓ ph¸t triÓn lo¹i h×nh quü ®Çu t­ chøng kho¸n t¹o ®iÒu kiÖn cho sù tham gia cña c¸c nhµ ®Çu t­ nhá, c¸ nh©n vµo TTCK, t¹o sù s«i ®éng cho thÞ tr­êng. Thø ba, NHTM chÝnh lµ nh÷ng trung gian tµi chÝnh trªn TTCK ViÖt Nam cung cÊp c¸c dÞch vô chøng kho¸n tíi c¸c nhµ ®Çu t­, tæ chøc ph¸t hµnh, chÝnh phñ th«ng qua c¸c ho¹t ®éng t­ vÊn, m«i giíi, b¶o l·nh, tù doanh, qu¶n lý danh môc ®Çu t­, l­u ký... B»ng viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô hç trî trªn TTCK, ho¹t ®éng cña NHTM sÏ lµm t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ cho TTCK ViÖt Nam. 3.2. Gi¶i ph¸p thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK ViÖt Nam 3.2.1. Gi¶i ph¸p vÜ m« 3.2.1.1. Hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK Ho¹t ®éng cña c¸c NHTM ®ang bÞ chi phèi bëi nhiÒu v¨n b¶n ph¸p lý kh¸ch nhau. Trªn thùc tÕ, hÖ thèng ph¸p lý vÒ chøng kho¸n vµ TTCK nãi chung, còng nh­ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt quy ®Þnh kh¶ n¨ng tham gia cña c¸c NHTM vµo ho¹t ®éng cña TTCK cßn ch­a ®Çy ®ñ, thiÕu tÝnh ®ång bé, ch­a t¹o c¬ së thuËn lîi, râ rµng cho c¸c ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK. Do vËy, trong thêi gian tíi, chÝnh phñ cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu, söa ®æi, bæ sung vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ ng©n hµng theo h­íng sau: §èi víi khung ph¸p lý vÒ chøng kho¸n vµ TTCK: Ho¹t ®éng cña TTCK rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Trong 3 n¨m qua, ho¹t ®éng cña TTCK ®­îc dùa trªn c¬ së ph¸p lý lµ nghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP. MÆc dï ®· cã nh÷ng ®ãng gãp trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng trªn TTCK, song, trong qu¸ tr×nh vËn dông cßn nhiÒu quy ®Þnh tá ra thiÕu tÝnh kh¶ thi vµ ch­a phï hîp víi thùc tiÔn thÞ tr­êng. Ngµy 28/11/2003, thñ t­íng chÝnh phñ ®· ký NghÞ ®Þnh 144/2003/N§-CP thay thÕ nghÞ ®Þnh sè 48/CP. Tuy so víi NghÞ ®Þnh 48, nghÞ ®Þnh nµy cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n vµ kh¸ toµn diÖn.Tuy nhiªn, NghÞ ®Þnh ch­a mang tÝnh ph¸p lý cao do vËy kh«ng thÓ gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nh÷ng m©u thuÉn víi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan. V× vËy, ®Ó ph¸t triÓn TTCK th× viÖc x©y dùng vµ ban hµnh LuËt chøng kho¸n lµ rÊt cÇn thiÕt. LuËt chøng kho¸n sÏ t¹o m«i tr­êng ph¸p lý æn ®Þnh, thuËn lîi cho c¸c c¬ quan qu¶n lý, b¶o vÖ quyÒn lîi cho c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng. §èi víi khung ph¸p lý vÒ ng©n hµng HiÖn nay, c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cao nhÊt ®èi víi c¸c NHTM lµ LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông. Míi ®©y, Quèc héi ®· th«ng qua LuËt söa ®æi c¸c tæ chøc tÝn dông. Tuy nhiªn, trong luËt nµy ch­a ®Ò cËp cô thÓ ®Õn viÖc tham gia cña NHTM vµo TTCK. Trong khi ®ã, c¸c v¨n b¶n d­íi luËt h­íng dÉn vÒ viÖc tham gia kinh doanh chøng kho¸n cña c¸c NHTM míi chØ cã QuyÕt ®Þnh sè 172/1999/Q§-TTg vÒ viÖc c¸c tæ chøc tÝn dông thµnh lËp CTCK tham gia niªm yÕt chøng kho¸n; th«ng t­ 04/1999/TT- NHNN5 cña Thèng ®èc ng©n hµng nhµ n­íc h­íng dÉn vÒ viÖc thµnh lËp CTCK cña c¸c NHTM. V× vËy, trong thêi gian tíi, khi triÓn khai viÖc söa ®æi, bæ sung LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông, ChÝnh Phñ nªn nghiªn cøu ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh râ rµng vÒ ph¹m vi tham gia cña c¸c NHTM vµo TTCK vµ viÖc thµnh lËp CTCK cña c¸c NHTM. §iÒu nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c NHTM tham gia vµo ho¹t ®éng chøng kho¸n. Söa ®æi luËt c¸c tæ chøc tÝn dông vÒ viÖc kiÓm so¸t sù thay ®æi møc vèn ®iÒu lÖ, møc vèn gãp, mua cæ phÇn: Níi láng vµ tiÕn tíi lo¹i bá c¸c quy ®Þnh vÒ viÖc chÊp thuËn cña NHNN vÒ t¨ng, gi¶m vèn vµ ph¸t hµnh c¸c giÊy tê cã gi¸ cña c¸c NHTMCP. NHNN cho phÐp c¸c ng©n hµng tiÕp tôc gäi vèn cæ ®«ng n­íc ngoµi khi ®ñ ®iÒu kiÖn. Trong sè 36 ng©n hµng cæ phÇn hiÖn nay, sè l­îng ng©n hµng ®­îc NHNN cho phÐp gäi vèn cæ ®«ng n­íc ngoµi ch­a nhiÒu. §©y ®­îc coi lµ nguån vèn quan träng bëi nã kh«ng chØ gióp c¸c ng©n hµng n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh, quy m« vèn mµ cßn gióp c¸c ng©n hµng cã thªm kinh nghiÖm qu¶n lý, ®iÒu hµnh khi cã thªm cæ ®«ng n­íc ngoµi tham gia gãp vèn. Tuy nhiªn, c¸c quy ®Þnh vµ thñ tôc ®¶m b¶o an toµn tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng cña c¸c NHTM cæ phÇn vÉn ph¶i ®­îc ®¶m b¶o. Quy ®Þnh vÒ cæ ®«ng, cæ phiÕu vµ vèn ®iÒu lÖ cña NHTMCP cÇn cã nh÷ng söa ®æi. §Æc biÖt lµ c¬ cÊu cæ ®«ng, NHNN cÇn cã nh÷ng níi láng h¬n n÷a vÒ sù tham gia cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi khi mua cæ phÇn cña c¸c NHTMCP, bëi ®iÒu nµy, sÏ gióp c¸c ng©n hµng t¨ng ®­îc vèn ®iÒu lÖ, më réng ho¹t ®éng, n¨ng lùc qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh cïng c«ng nghÖ ng©n hµng sÏ ®­îc n©ng cao ®¸p øng ®­îc xu thÕ c¹nh tranh víi c¸c NHTM hiÖn ®¹i. H¬n thÕ n÷a ®Ó n©ng tÝnh thanh kho¶n cña c¸c chøng kho¸n do NHTMCP ph¸t hµnh, cÇn cho phÐp c¸c ng©n hµng nµy ®­îc phÐp ph¸t hµnh nhiÒu lo¹i cæ phiÕu ngoµi cæ phiÕu th«ng th­êng vµ ­u ®·i nh­ cæ phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi, c¸c lo¹i chøng kho¸n ph¸i sinh. 3.2.1.2. Ph¸t triÓn TTCK Thø nhÊt, cÇn sím hoµn thiÖn x©y dùng vµ ban hµnh LuËt chøng kho¸n Thø hai, t¨ng cung chøng kho¸n cho TTCK vÒ sè l­îng, chÊt l­îng vµ chñng lo¹i. C¶i tiÕn ph­¬ng thøc ph¸t hµnh Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, t¨ng c­êng ph¸t hµnh theo ph­¬ng thøc ®Êu thÇu vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ; ®a d¹ng hãa c¸c kú h¹n Tr¸i phiÕu nµy ®Ó t¹o l·i suÊt chuÈn cho thÞ tr­êng vèn; x©y dùng vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t hµnh theo lÞch biÓu, nh»m cung cÊp ®Òu ®Æn khèi l­îng tr¸i phiÕu cho TTCK. Ngoµi ra, cÇn khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®­a c¸c lo¹i tr¸i phiÕu c«ng tr×nh, tr¸i phiÕu ®« thÞ lªn niªm yÕt, giao dÞch trªn TTCK tËp trung. §Æc biÖt cÇn t¨ng tÝnh thanh kho¶n cho Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ t¹i thÞ tr­êng thø cÊp. Thùc hiÖn c¸c giao dÞch tháa thuËn Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ trong ®ã c¸c NHTM, c¸c CTCK chÝnh lµ c¸c nhµ t¹o lËp thÞ tr­êng. TiÕp tôc thùc hiÖn viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Sù ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp vµ cña c¸c NHTM cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. NHTM thùc hiÖn viÖc cho vay ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong kinh doanh. Sù ph¸t triÓn cña c¸c NHTM t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn vµ qua ®ã, t¹o nhu cÇu míi vÒ huy ®éng vµ vay vèn tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp. §©y chÝnh lµ c¬ héi ®Ó c¸c NHTM ph¸t triÓn c¸c dÞch vô trung gian tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng vèn. Sù ra ®êi cña NghÞ ®Þnh 64/N§-CP ngµy 19/6/2002 vÒ cæ phÇn hãa DNNN vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn liªn quan ®· t¹o hµnh lang ph¸p lý quan träng trong viÖc s¾p xÕp vµ ®æi míi c¸c doanh nghiÖp trong 2 n¨m qua. Tuy nhiªn, tiÕn ®é thùc hiÖn cßn chËm theo kÕ ho¹ch ®Ò ra. Theo ®Ò ¸n tæng thÓ s¾p xÕp, ®æi míi DNNN cña ChÝnh phñ th× trong giai ®o¹n 2002- 2005 víi 4704 DNNN hiÖn cã, chØ gi÷ nguyªn 1847 doanh nghiÖp 100% vèn Nhµ n­íc, chiÕm 39.3%; cßn l¹i lµ thuéc diÖn s¾p xÕp l¹i. ThÕ nh­ng trong n¨m 2002, 2003, míi cæ phÇn hãa vµ s¾p xÕp ®­îc 1177 DNNN, chØ ®¹t 69.36% møc kÕ ho¹ch. C¸c nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ h¹n chÕ vÒ vÊn ®Ò nhËn thøc vÒ cæ phÇn hãa, quyÒn lîi cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn hãa, viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ch­a thèng nhÊt, c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, do sî bÞ chia sÎ quyÒn lîi cña ®éi ngò l·nh ®¹o doanh nghiÖp ...V× vËy, ChÝnh phñ, Bé tµi chÝnh, c¸c Bé ngµnh liªn quan cÇn tiÕp tôc cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa c¸c DNNN. Thø nhÊt, thùc hiÖn cæ phÇn hãa b¾t buéc ®èi víi c¸c DNNN thuéc diÖn cæ phÇn hãa theo NghÞ ®Þnh 64/2002/N§-CP, cÇn n©ng cao tû lÖ cæ phÇn b¸n cho c¸c cæ ®«ng bªn ngoµi doanh nghiÖp, tû lÖ nµy hiÖn nay lµ qu¸ thÊp. §Æc biÖt, ®èi víi c¸c Tæng c«ng ty nhµ n­íc, cÇn nhanh chãng thùc hiÖn tæ chøc l¹i theo h­íng cæ phÇn hãa, h×nh thµnh nªn c¸c tËp ®oµn kinh tÕ dùa trªn nÒn t¶ng sù liªn kÕt vÒ mÆt tµi chÝnh, lîi Ých kinh tÕ, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng vµ chiÕn l­îc kinh doanh gi÷a c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn thay v× mèi liªn kÕt hµnh chÝnh. Thø hai, hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch tµi chÝnh cña Nhµ n­íc theo h­íng thÓ chÕ hãa b»ng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt; bæ sung chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ tµi chÝnh nh»m thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa DNNN. Thø ba, cÇn ®Èy m¹nh c¸c ®Þnh chÕ trung gian tham gia vµo qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa nh­ c«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh, c«ng ty mua b¸n nî. Thø t­, ¸p dông chÕ ®é ­u ®·i vÒ thuÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa trong nh÷ng n¨m ®Çu, ®Æc biÖt cÇn nghiªn cøu hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ tham gia mua cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp nµy, tiÕp tôc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tån ®äng vÒ tµi chÝnh trong qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp. ViÖc tæ chøc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp nªn th«ng qua ®Êu gi¸ c«ng khai ®Ó c¸c tµi s¶n cña doanh nghiÖp sÏ ®­îc chÝnh thÞ tr­êng ®Þnh gi¸ vµ do ®ã kh«ng cÇn ®Õn vai trß cña héi ®ång x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. Ngoµi ra, viÖc ®Þnh gi¸ c¸c doanh nghiÖp cÇn cã sù hç trî cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh, kiÓm to¸n cã kinh nghiÖm, uy tÝn trong vµ ngoµi n­íc. §©y chÝnh lµ c¬ héi cho c¸c NHTM cã uy tÝn thùc hiÖn dÞch vô cña m×nh. §Æc biÖt, cÇn g¾n tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n­íc víi viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu ra c«ng chóng vµ niªm yÕt trªn TTCK. Lùa chän c¸c doanh nghiÖp lín cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu vµ tham gia niªm yÕt trªn TTCK tËp trung. Ngoµi ra, ChÝnh phñ cÇn tiÕp tôc më réng viÖc chuyÓn c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tham gia niªm yÕt trªn thÞ tr­êng tËp trung. ViÖc cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp ngoµi ý nghÜa t¨ng sè l­îng vµ chÊt l­îng hµng hãa cho TTCK mµ cßn t¹o c¬ héi thuËn lîi cho c¸c NHTM ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng cña m×nh trªn TTCK nh­ ®¹i lý, b¶o l·nh ph¸t hµnh, t­ vÊn, ®Çu t­ chøng kho¸n. Ph¸t triÓn c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c nh­: quyÒn mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu c«ng ty, tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi cña doanh nghiÖp, chøng chØ quü ®Çu t­ ®Ó ®­a vµo niªm yÕt vµ giao dÞch trªn TTCK. ViÖc ph¸t triÓn c¸c lo¹i chøng kho¸n nµy sÏ cung cÊp thªm hµng hãa cho thÞ tr­êng vµ ®­a ra nhiÒu sù lùa chän h¬n ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n, chuyªn nghiÖp. §iÒu nµy còng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM thùc hiÖn c¸c dÞch vô chøng kho¸n hay ®Çu t­ ®a d¹ng hãa. Gi¸m s¸t vµ hç trî c¸c c«ng ty niªm yÕt trong viÖc thùc hiÖn th«ng lÖ tèt nhÊt vÒ qu¶n trÞ c«ng ty; thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n, kiÓm to¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. T¨ng c­êng qu¶n lý, gi¸m s¸t c¸c c«ng ty niªm yÕt trong viÖc thùc hiÖn nghÜa vô c«ng bè th«ng tin vµ c¸c nghÜa vô ®èi víi nhµ ®Çu t­. Thø ba, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n tham gia TTCK. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ nh­ chÝnh s¸ch thuÕ. §Æc biÖt cÇn cã nh÷ng khuyÕn khÝch cô thÓ ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc tham gia thÞ tr­êng, ph¸t triÓn hÖ thèng quü ®Çu t­ vµ c«ng ty qu¶n lý quü ®Çu t­ chøng kho¸n. KhuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông, c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n n­íc ngoµi tham gia TTCK. Më réng giíi h¹n ®Çu t­ cæ phiÕu ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn TTCK ViÖt Nam; cho phÐp c¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n n­íc ngoµi gãp vèn, mua cæ phÇn hoÆc thµnh lËp CTCK liªn doanh víi c¸c ph¸p nh©n trong n­íc, cho phÐp c¸c quü ®Çu t­ n­íc ngoµi tham gia TTCK ViÖt Nam. CÇn níi láng c¸c h¹n chÕ, rµo c¶n vÒ kiÓm so¸t c¸c giao dÞch tµi kho¶n vèn vµ c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi hiÖn hµnh phÇn nµo lµm gi¶m søc hÊp dÉn cña TTCK ViÖt Nam ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Phæ cËp kiÕn thøc vÒ chøng kho¸n vµ TTCK tíi réng r·i c«ng chóng nh»m h×nh thµnh nhËn thøc vµ thãi quen ®Çu t­ cho hä. UBCKNN cÇn më réng h×nh thøc ®µo t¹o, t¨ng c­êng phæ cËp kiÕn thøc vÒ chøng kho¸n vµ ®Çu t­ chøng kho¸n cho c«ng chóng. TTCK còng nh­ c¸c thÞ tr­êng kh¸c, ho¹t ®éng theo quy luËt cung cÇu. HÖ thèng TTCK ph¶i ®­îc thiÕt lËp ®Ó ng­êi mua vµ ng­êi b¸n cã thÓ gÆp nhau vµ thùc hiÖn c¸c giao dÞch. C¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ph¶i chØ ra cho c«ng chóng ®Çu t­ nh÷ng lîi Ých vµ rñi ro mµ hä cã thÓ gÆp ph¶i khi tham gia TTCK. ViÖc n©ng cao kiÕn thøc cho c«ng chóng ®Çu t­ ®­îc thùc hiÖn qua c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ t­ vÊn ®Çu t­. CÇn giíi thiÖu cho c«ng chóng ®Çu t­ ®­îc lîi Ých cña tÝnh chuyªn nghiÖp trong ho¹t ®éng ®Çu t­, h­íng hä ®Çu t­ dµi h¹n h¬n lµ ng¾n h¹n, ®ång thêi giíi thiÖu vµ gióp hä tiÕp cËn c¸c dÞch vô tµi chÝnh trong ho¹t ®éng ®Çu t­ nh­ m«i giíi, t­ vÊn ®Çu t­, qu¶n lý danh môc ®Çu t­. Ngoµi ra, UBCKNN cÇn ®Çu t­ h¬n n÷a c¬ së vËt chÊt, cã sù hç trî vÒ tµi chÝnh, x©y dùng quy tr×nh ®µo t¹o vµ cÊp chøng chØ ®èi víi ®éi ngò nh©n viªn nghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n ®Ó t¹o sù tin t­ëng cña c¸c nhµ ®Çu t­ khi sö dông c¸c dÞch vô trªn TTCK. Thø t­, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi TTCK T¨ng c­êng n¨ng lùc qu¶n lý nhµ n­íc nh»m ®¶m b¶o sù linh ho¹t, nh¹y bÐn ®èi víi TTCK. CÇn cã sù phèi hîp gi÷a c¸c Bé, ngµnh, nh»m ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé, thèng nhÊt vÒ chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn TTCK. Nhµ n­íc thùc hiÖn ®iÒu chØnh, ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, c¸c c«ng cô kinh tÕ tµi chÝnh - tiÒn tÖ nh­ chÝnh s¸ch thuÕ, l·i suÊt, ®Çu t­ vµ c¸c c«ng cô tµi chÝnh kh¸c. ChÝnh s¸ch thuÕ: Theo quyÕt ®Þnh 39/2000/Q§-TTg ngµy 27/3/2000 cña Thñ t­íng chÝnh phñ quy ®Þnh t¹m thêi vÒ ­u ®·i thuÕ ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n ®èi víi c¸c chñ thÓ CTCK, c«ng ty qu¶n lý qòy, tæ chøc ph¸t hµnh cã chøng kho¸n niªm yÕt, c¸ nh©n ®Çu t­ chøng kho¸n. Theo ®ã, miÔn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n trong thêi gian 3 n¨m ®Çu tõ n¨m 2000- 2002. §èi víi CTCK, c«ng ty qu¶n lý quü ngoµi ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ phï hîp víi LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp hiÖn hµnh cßn ®­îc miÔn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp thªm 1 n¨m, gi¶m 50% sè thuÕ thu nhËp trong 2 n¨m tiÕp theo. §èi víi c¸c tæ chøc ph¸t hµnh chøng kho¸n ®­îc niªm yÕt ngoµi ®­îc h­ëng ­u ®·i vÒ thuÕ phï hîp theo LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cßn ®­îc gi¶m 50% sè thuÕ ph¶i nép trong 2 n¨m tiÕp theo kÓ tõ khi niªm yÕt chøng kho¸n lÇn ®Çu trªn TTGDCK. §èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n ( trong n­íc vµ ngoµi n­íc ) ®­îc miÔn thuÕ thu nhËp ®èi víi c¸c kho¶n thu nhËp tõ cæ tøc, l·i tr¸i phiÕu vµ chªnh lÖch mua b¸n chøng kho¸n. Thùc tiÔn viÖc thùc thi chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi TTCK b­íc ®Çu ®· ph¸t huy hiÖu qu¶, khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tham gia thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, c¸c ­u ®·i nµy cßn mang tÝnh h×nh thøc, kh«ng ph¸t huy hiÖu qu¶. ChÝnh s¸ch thuÕ cÇn ph¶i c¶i tiÕn theo h­íng ®¬n gi¶n hãa vµ minh b¹ch. ChÝnh s¸ch thuÕ cho TTCK cÇn hµi hßa vµ thèng nhÊt trong tæng thÓ chÝnh s¸ch thuÕ trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña TTCK. H¬n n÷a, tr­íc m¾t cÇn cã nh÷ng ­u ®·i dµi h¹n h¬n nh»m t¨ng cung vµ cÇu cho thÞ tr­êng. ChÝnh s¸ch thuÕ t¹o ®iÒu kiÖn thu hót sù tham gia TTCK cña ®«ng ®¶o c¸c nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n, tæ chøc. §èi víi tæ chøc ph¸t hµnh chøng kho¸n cÇn h­íng nh÷ng ­u ®·i cã tÝnh l©u dµi h¬n nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®a d¹ng hãa vµ n©ng cao chÊt l­îng hµng hãa trªn TTCK. §Ó ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tr¸i phiÕu thØ viÖc ­u ®·i vÒ thuÕ cho c¸c nhµ t¹o lËp thÞ tr­êng vµ nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng tr¸i phiÕu lµ rÊt cÇn thiÕt. ChÝnh s¸ch thuÕ còng cÇn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c tæ chøc trung gian trªn TTCK. Trong nh÷ng n¨m ®Çu ho¹t ®éng, c¸c tæ chøc nµy rÊt cÇn sù hç trî cña Nhµ n­íc trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch thuÕ, khi thÞ tr­êng ph¸t triÓn ®Õn møc ®é nhÊt ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch hç trî cÇn ®iÒu chØnh cho phï hîp. ChÝnh s¸ch l·i suÊt : L·i suÊt lu«n lµ mét nh©n tè rÊt quan träng t¸c ®éng ®Õn thÞ gi¸ chøng kho¸n vµ sù s«i ®éng, hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng. L·i suÊt ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së thÞ tr­êng sÏ lu«n ph¶n ¸nh ®óng nhu cÇu còng nh­ chi phÝ sö dông, v× vËy, lµ nh©n tè quan träng trong viÖc ph©n bæ vèn cã hiÖu qu¶. NHNN cÇn tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt theo h­íng tù do hãa. NHNN ®iÒu chØnh l·i suÊt th«ng qua c¸c nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ t¸i chiÕt khÊu. L·i suÊt ph¶i ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së thÞ tr­êng vµ Nhµ n­íc chØ can thiÖp b»ng c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn æn ®Þnh vÒ l·i suÊt. Thø n¨m, nhanh chãng triÓn khai ®­a vµo ho¹t ®éng trung t©m giao dÞch c¸c lo¹i chøng kho¸n cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Trong sè c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn hãa, hiÖn míi chØ cã 24 doanh nghiÖp ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt trªn TTCK. C¸c doanh nghiÖp cßn l¹i hÇu hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn tèt song v× kh«ng cã ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ vèn, tû lÖ cæ phiÕu ra c«ng chóng mµ kh«ng ®­îc niªm yÕt. Cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty nµy chñ yÕu ®­îc giao dÞch, mua b¸n t¹i thÞ tr­êng tù do, viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng ch­a ®­îc qu¶n lý, ch­a ®¶m b¶o c«ng khai vµ c«ng b»ng...do ®ã g©y bÊt lîi cho nhµ ®Çu t­, thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých cña Nhµ n­íc, thùc sù chØ cã lîi cho mét sè ng­êi ®Çu c¬ trôc lîi. ViÖc ®­a vµo ho¹t ®éng trung t©m giao dÞch cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ lµm t¨ng hµng hãa cho TTCK ®ång thêi gãp phÇn t¨ng c¸c ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK. 3.2.2. C¸c gi¶i ph¸p vi m« 3.2.2.1. T¨ng c­êng tiÒm lùc tµi chÝnh cho c¸c NHTM Tõ nh÷ng ph©n tÝch vÒ thùc tr¹ng cña c¸c NHTM cho thÊy vÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay lµ ph¶i t¨ng vèn chñ së h÷u cho c¸c NHTM nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. Theo ®Ò ¸n nh÷ng nhiÖm vô chiÕn l­îc cña ng©n hµng giai ®o¹n 2000- 2010 do NHNN ®­a ra, trong vßng 5 n¨m tíi, ViÖt Nam cÇn cã mét sè NHTM m¹nh cã quy m« vèn chñ së h÷u tõ 300-500 triÖu $ Mü, t­¬ng ®­¬ng 7000 tû ®ång ViÖt Nam. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy, cÇn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p sau: §èi víi NHTM cæ phÇn: tiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng chÊn chØnh c¸c NHTMCP. Thùc hiÖn s¸p nhËp c¸c NHTMCP ®Ó cã thÓ gi¶m vÒ sè l­îng c¸c ng©n hµng vµ t¨ng tr­ëng vÒ quy m«. CÇn ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vµ lùa chän mét sè c¸c NHTMCP ph¸t hµnh, niªm yÕt vµ giao dÞch cæ phiÕu trªn TTCK tËp trung. ViÖc ph¸t hµnh, niªm yÕt vµ giao dÞch cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp trªn TTCK vèn chøa ®ùng nhiÒu rñi ro. V× thÕ khi lùa chän NHTM cæ phÇn niªm yÕt trªn thÞ tr­êng ph¶i héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt nh­ ho¹t ®éng lµnh m¹nh, hiÖu qu¶, cã kh¶ n¨ng chèng ®ì rñi ro trªn thÞ tr­êng. Cã thÓ ®­a ra mét sè tiªu thøc sau: Møc vèn cÇn thiÕt Ph¶i ho¹t ®éng lµnh m¹nh vµ hiÖu qu¶. Ph¶i cã thêi gian ho¹t ®éng tèi thiÓu lµ 5 n¨m vµ liªn tôc 2 n¨m gÇn nhÊt ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i. Tû lÖ nî xÊu so víi tæng d­ nî cho vay d­íi 5%. §¶m b¶o c¸c tû lÖ an toµn trong ho¹t ®éng kinh doanh. Kh«ng vi ph¹m c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Ng©n hµng ®­îc lùa chän ph¶i cã bé m¸y qu¶n trÞ, kiÓm so¸t, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®Ó cã thÓ ®iÒu hµnh ng©n hµng vµ sö dông vèn cña c«ng chóng ®Çu t­ cã hiÖu qu¶. Tr­íc m¾t, NHNN cïng UBCKNN cÇn ®Èy m¹nh viÖc cho phÐp mét vµi NHTMCP lµm ¨n hiÖu qu¶, vµ ®¸p øng ®iÒu kiÖn niªm yÕt trªn TTCK. Khi mét ng©n hµng ®ñ ®iÒu kiÖn vµ ®­îc phÐp niªm yÕt th× toµn bé cæ phiÕu míi vµ cò cña ng©n hµng ®Òu ®­îc niªm yÕt b»ng c¸ch chuyÓn ®æi c¸c cæ phiÕu cã ghi tªn hiÖn hµnh thµnh cæ phiÕu cã mÖnh gi¸ phï hîp víi yªu cÇu cña UBCKNN. §èi víi c¸c NHTM Nhµ n­íc §èi víi NHTMNN, ChÝnh phñ cÇn thùc hiÖn chñ tr­¬ng t¨ng vèn chñ së h÷u cho c¸c NHTM nµy th«ng qua nguån t¸i cÊp vèn. Tuy nhiªn, ®©y chØ lµ gi¶i ph¸p tr­íc m¾t. ViÖc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa c¸c NHTM nh»m ®­a cæ phiÕu ng©n hµng lªn niªm yÕt trªn TTCK tËp trung lµ mét trong c¸c chñ tr­¬ng nh»m ph¸t triÓn TTCK nãi chung vµ t¨ng tiÒm lùc tµi chÝnh cho c¸c ng©n hµng nãi riªng. Tr­íc m¾t, Nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc cæ phÇn hãa nh­ tû lÖ n¾m gi÷ cña nhµ n­íc sau khi cæ phÇn hãa, cæ phiÕu b¸n cho nh÷ng ®èi t­îng nµo, ®Þnh gi¸ ng©n hµng nh­ thÕ nµo ®Æc biÖt lµ gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu. Trong giai ®o¹n ®Çu, c¸c NHTM Nhµ n­íc nªn cæ phÇn hãa mét bé phËn cña m×nh nh­ c«ng ty tµi chÝnh, c«ng ty chøng kho¸n hoÆc h×nh thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn thuéc ng©n hµng ®Ó huy ®éng vèn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc nµy. Khi thùc hiÖn cæ phÇn hãa, ®Ó ®¶m b¶o vai trß ®Þnh h­íng trong hÖ thèng ng©n hµng cßn ch­a lín m¹nh vµ nhiÒu rñi ro, Nhµ n­íc nªn n¾m gÜ­ phÇn vèn ®a sè, tuy nhiªn, phÇn b¸n ra ngoµi cho c¸c cæ ®«ng, ®Æc biÖt lµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh quèc tÕ sÏ gióp t¨ng vèn chñ së h÷u. Ngoµi ra, sù tham gia cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh n­íc ngoµi sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng häc hái, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n trÞ ®iÒu hµnh kinh doanh, chuyÓn giao c«ng nghÖ, kinh nghiÖm kinh doanh. 3.2.2.2. N©ng cao tr×nh ®é nh©n sù Thø nhÊt, ®¶m b¶o bé m¸y qu¶n trÞ, kiÓm so¸t vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. C¸c NHTM ph¶i chó träng ngay tõ kh©u bÇu, bæ nhiÖm vµo c¸c chøc danh qu¶n trÞ, kiÓm so¸t, ®iÒu hµnh ng©n hµng. Lùa chän nh÷ng ng­êi ph¶i thùc sù cã hiÓu biÕt, kinh nghiÖm trong ho¹t ®éng tµi chÝnh ng©n hµng vµ cã ®¹o ®øc trong kinh doanh cïng mét sè c¸c phÈm chÊt kh¸c cña ng­êi l·nh ®¹o. Trong qu¸ tr×nh ®­¬ng nhiÖm, yªu cÇu nh÷ng ng­êi gi÷ chøc danh qu¶n trÞ, kiÓm so¸t ®iÒu hµnh ph¶i th­êng xuyªn tù ®µo t¹o ®Ó ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn, ph¶i kiªn quyÕt lo¹i bá nh÷ng c¸ nh©n cã hµnh vi tr¸i ph¸p luËt, ho¹t ®éng v× b¶n th©n h¬n lµ sù ph¸t triÓn cña ng©n hµng. Thø hai, n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé nghiÖp vô: Mçi ng©n hµng ph¶i x©y dùng cho m×nh mét kÕ ho¹ch ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc thÝch ®¸ng. CÇn n©ng cao chÊt l­îng c¸n bé nghiÖp vô vÒ nghiÖp vô, ngo¹i ng÷, ph¸p luËt, c«ng nghÖ th«ng tin th«ng qua c¸c h×nh thøc ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i, häc hái kinh nghiÖm, kiÕn thøc vÒ ng©n hµng, TTCK. §Æc biÖt trong lÜnh vùc chøng kho¸n cßn míi mÎ ë ViÖt Nam, c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i cã mét ®éi ngò nh©n viªn cã tr×nh ®é ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ còng nh­ giµu kinh nghiÖm trong lÜnh vùc chøng kho¸n ®Ó cã thÓ ®­a ra nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô cÇn thiÕt, còng nh­ gióp kh¸ch hµng ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ®óng ®¾n vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt. 3.2.2.3. Ph¸t triÓn c«ng nghÖ ng©n hµng C¸c NHTM cÇn hiÖn ®¹i hãa vµ quèc tÕ hãa c«ng nghÖ ng©n hµng c«ng nghÖ thanh to¸n, c«ng nghÖ th«ng tin vµ xö lý th«ng tin. X©y dùng vµ tiªu chuÈn hãa hÖ thèng th«ng tin kh¸ch hµng bao gåm nhiÒu nguån d÷ liÖu kh¸c nhau, h×nh thµnh ng©n hµng d÷ liÖu phôc vô cho viÖc khai th¸c víi c¸c môc ®Ých kh¸c nhau. ChuÈn hãa hÖ thèng m¹ng th«ng tin gåm m¹ng réng kÕt níi trùc tiÕp c¸c m¹ng néi bé cña tõng hÖ thèng. M¹ng néi bé cÇn ph¶i ®­îc tiªu chuÈn hãa vµ thèng nhÊt trong toµn hÖ thèng ng©n hµng m¹ng Internet, Intranet cho phÐp kh¸ch hµng sö dông c¸c tiÖn Ých cña ng©n hµng qua m¹ng. §iÒu nµy t¹o tiÒn ®Ò n©ng cÊp chÊt l­îng dÞch vô cña ng©n hµng, ®¶m b¶o chÝnh x¸c, kÞp thêi, an toµn. Hoµn thiÖn vµ hiÖn ®¹i hãa hÖ thèng thanh to¸n néi bé c¸c ng©n hµng vµ ®¶m b¶o sù t­¬ng thÝch c¸c hÖ thèng nµy víi nhau vµ víi hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng cña NHNN nh»m t¹o m«i tr­êng ®Ó më réng c¸c dÞch vô míi trong t­¬ng lai. 3.2.2.4. N©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng ng©n hµng §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh, c¸c ng©n hµng ph¶i kh«ng ngõng më réng ho¹t ®éng ®Çu t­, ®a d¹ng hãa c¸c s¶n phÈm dÞch vô cña ng©n hµng hiÖn ®¹i. Trong ho¹t ®éng tÝn dông, c¸c ng©n hµng ph¶i ph©n lo¹i møc ®é rñi ro cña nî qu¸ h¹n, ®¸nh gi¸ nguyªn nh©n tõ ®ã cã c¸c biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp. §èi víi t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n, c¸c NHTM ph¶i thùc sù chñ ®éng vµ kiªn quyÕt, kh«ng nªn tr«ng chê vµo chÝnh s¸ch xãa nî, khoanh nî vµ gi·n nî cña chÝnh phñ vµ NHNN. CÇn cã c¸c biÖn ph¸p xö lý nî tån ®äng, nî xÊu cña c¸c NHTM th«ng qua viÖc thµnh lËp c¸c c«ng ty qu¶n lý nî vµ khai th¸c tµi s¶n, thùc hiÖn viÖc chøng kho¸n hãa c¸c kho¶n nî cña ng©n hµng. Ngoµi ra cÇn tiÕn hµnh viÖc ph¸t m¹i, b¸n ®Êu gi¸, cho thuª c¸c tµi s¶n cÇm cè thÕ chÊp ®Ó thu nî cho ng©n hµng. §Æc biÖt c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn c¸c kho¶n nî xÊu ph¸t sinh, n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông b»ng c¸ch thu thËp xö lý th«ng tin ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vÒ kh¸ch hµng, thÞ tr­êng, ph©n lo¹i ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng theo møc ®é rñi ro cña viÖc sö dông vèn.. ®Æc biÖt c¸c ng©n hµng cÇn ®Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc t¸ch ho¹t ®éng tÝn dông th­¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch, n©ng cao n¨ng lùc tù chñ. §Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, c¸c NHTM còng cÇn triÓn khai thùc hiÖn c¸c ®Þnh chÕ ho¹t ®éng ng©n hµng theo tiªu chuÈn quèc tÕ nh­: qu¶n trÞ rñi ro, qu¶n trÞ vèn vµ ®Çu t­, qu¶n trÞ tµi s¶n - nguån vèn; x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n theo tiªu chuÈn quèc tÕ. 3.2.2.5. X©y dùng m« h×nh ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK ViÖc lùa chän m« h×nh c¸c CTCK khi thµnh lËp rÊt ®­îc c¸c NHTM quan t©m. Theo NghÞ ®Þnh 144/N§-CP/2003, c¸c NHTM muèn tham gia ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n ph¶i thµnh lËp c¸c CTCK ®éc lËp d­íi h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hoÆc c«ng ty cæ phÇn. HiÖn nay, c¸c CTCK thuéc NHTM ®Òu ®­îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn mµ së h÷u chÝnh lµ Ng©n hµng mÑ. Tuy nhiªn, qua gÇn 4 n¨m ho¹t ®éng, h×nh thøc nµy tá ra nhiÒu h¹n chÕ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK. Ch¼ng h¹n nh­ ho¹t ®éng tù doanh cña CTCK ph¶i ®­îc th«ng qua Héi ®ång ®Çu t­ thuéc ng©n hµng mÑ. §Æc biÖt, khi mµ TTCK ph¸t triÓn, c¸c CTCK nµy cÇn ph¶i cã sè vèn ®ñ lín ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng, trong khi ®ã c¸c CTCK thuéc ng©n hµng chñ yÕu lµ dùa vµo sù cÊp vèn cña ng©n hµng mÑ, kh«ng ®­îc quyÒn ph¸t hµnh cæ phiÕu. Râ rµng lµ ®iÒu nµy sÏ h¹n chÕ kh¶ n¨ng tham gia cña c¸c CTCK thuéc NHTM trªn thÞ tr­êng. V× vËy, trong thêi gian tíi, cÇn chuyÓn ®æi c¸c CTCK nµy theo h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn ®Ó t¨ng tÝnh tù chñ, quy m« vèn vµ tiÕn tíi sÏ thùc hiÖn viÖc niªm yÕt trªn TTCK. Nh­ vËy, m« h×nh cña c¸c NHTM ho¹t ®éng trªn TTCK trong thêi gian tr­íc n¨m 2010 lµ sù kÕt hîp gi÷a m« h×nh chuyªn doanh vµ m« h×nh ®a n¨ng mét phÇn. §iÒu nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña TTCK vµ tr¸nh nh÷ng biÕn ®éng lín tíi TTCK còng nh­ hÖ thèng NHTM ViÖt Nam. Tr­íc xu thÕ héi nhËp, c¸c NHTM ph¶i kh«ng ngõng ®æi míi nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü ®­îc ký vµo ngµy13/7/2000 më ra cho c¸c NHTM ViÖt Nam nhiÒu c¬ héi vµ th¸ch thøc. Theo HiÖp ®Þnh, c¸c cam kÕt cña ViÖt Nam trong lÜnh vùc ng©n hµng cã lé tr×nh kÐo dµi tõ 3 - 10 n¨m. §Æc biÖt, sau 9 n¨m, tøc lµ vµo n¨m 2010, Ng©n hµng Hoa Kú ®­îc phÐp thµnh lËp ng©n hµng 100% vèn t¹i ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc tÝn dông Hoa Kú ®­îc phÐp ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n - mét ph¹m vi kh¸ réng n»m ngoµi ho¹t ®éng truyÒn thèng cña NHTM ViÖt Nam. Theo LuËt c¸c Tæ chøc tÝn dông, c¸c NHTM ViÖt Nam kh«ng ®­îc trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng chøng kho¸n. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ph¹m vi ho¹t ®éng cña ng©n hµng Hoa Kú réng h¬n ho¹t ®éng cña c¸c NHTM ViÖt Nam. ThiÕt nghÜ, LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông nªn cã nh÷ng quy ®Þnh cho phÐp c¸c NHTM ViÖt Nam ®­îc phÐp ho¹t ®éng trùc tiÕp trªn TTCK khi mµ HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Mü chÝnh thøc cã hiÖu lùc vµo n¨m 2010. Theo ®ã, h×nh thµnh Ng©n hµng ®Çu t­, ®Þnh chÕ tµi chÝnh chuyªn nghiÖp trªn TTCK tøc lµ ph¸t triÓn c¸c NHTM ViÖt Nam theo m« h×nh ng©n hµng ®a n¨ng toµn phÇn. 3.2.2 6. KÕt hîp c¸c ho¹t ®éng cña NHTM víi ho¹t ®éng cña CTCK thuéc ng©n hµng HiÖn nay, c¶ 7 CTCK cña ng©n hµng ®Òu ®­îc cÊp phÐp cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c dÞch vô trªn TTCK. Tuy nhiªn, c¸c CTCK nµy míi chØ thùc hiÖn chñ yÕu c¸c ho¹t ®éng m«i giíi, tù doanh. C¸c ho¹t ®éng kh¸c ch­a ®­îc chó träng ph¸t triÓn nh­ ho¹t ®éng b¶o l·nh, qu¶n lý quü ®Çu t­, qu¶n lý danh môc ®Çu t­. §Ó ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng, ®Æc biÖt khi cã lîi thÕ lµ c¸c CTCK thuéc ng©n hµng cÇn cã sù liªn kÕt chÆt chÏ c¸c ho¹t ®éng gi÷a NHTM vµ CTCK. VÝ dô nh­ ng©n hµng cã thÓ kÕt hîp víi CTCK cho phÐp c¸c kh¸ch hµng ®­îc më tµi kho¶n giao dÞch chøng kho¸n t¹i ng©n hµng. §©y lµ mét tµi kho¶n ®Æc biÖt mµ kh¸ch hµng võa sö dông nh­ mét tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n võa ®Ó sö dông ®Ó giao dÞch chøng kho¸n. Bªn c¹nh ®ã, ®èi víi kh¸ch hµng cã chøng kho¸n l­u ký t¹i CTCK khi cã nhu cÇu vay vèn, c¸c NHTM nªn ­u tiªn cho vay víi thñ tôc gän nhÑ, l·i suÊt ­u ®·i. §Ó ph¸t triÓn ho¹t ®éng m«i giíi chøng kho¸n, c¸c NHTM thùc hiÖn viÖc cung cÊp c¸c th«ng tin miÔn phÝ cho kh¸ch hµng cña ng©n hµng vÒ chøng kho¸n, TTCK h­íng hä quan t©m tíi thÞ tr­êng nµy. §èi víi ho¹t ®éng qu¶n lý danh môc ®Çu t­, cÇn cã chiÕn l­îc cô thÓ thÝch hîp ®èi víi c¸c chøng kho¸n niªm yÕt, c¸c chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng tù do, vµ c¸c h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c. §èi víi ho¹t ®éng b¶o l·nh chøng kho¸n, cÇn cã sù liªn kÕt víi c¸c trung gian tµi chÝnh kh¸c nh»m thùc hiÖn b¶o l·nh cho c¸c ®ît ph¸t hµnh lín, ®ång thêi san sÎ rñi ro. §Æc biÖt, ®èi víi c¸c ho¹t ®éng nh­ thanh to¸n, l­u ký chøng kho¸n, ng©n hµng gi¸m s¸t vèn lµ c¸c thÕ m¹nh cña NHTM cÇn ®­îc ph¸t triÓn h¬n n÷a nh»m ®¶m b¶o cho thÞ tr­êng ho¹t ®éng æn ®Þnh, nhanh chãng. KÕt luËn Thùc tÕ cho thÊy, sù ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam kh«ng thÓ thiÕu sù tham gia cña NHTM bëi c¸c ho¹t ®éng cña tæ chøc nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng trong viÖc t¨ng chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña TTCK. H¬n thÕ n÷a, ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n lµ h­íng chiÕn l­îc cña c¸c NHTM ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ. V× vËy, thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK ViÖt Nam lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Víi môc ®Ých ®ã, nh÷ng néi dung sau ®­îc tr×nh bµy trong luËn v¨n: Thø nhÊt, hÖ thèng hãa c¸c vÊn ®Ò lý luËn vÒ TTCK vµ ho¹t ®éng cña c¸c NHTM trªn TTCK. C¸c NHTM tham gia trªn TTCK víi 3 t­ c¸ch: tæ chøc ph¸t hµnh, nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp vµ trung gian tµi chÝnh hç trî ho¹t ®éng cho thÞ tr­êng. Thø hai, ph©n tÝch thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c NHTM trªn TTCK ViÖt Nam, tõ ®ã ®¸nh gi¸ c¸c ®iÒu kiÖn, nh©n tè h¹n chÕ sù tham gia cña tæ chøc nµy trªn thÞ tr­êng. C¸c ph©n tÝch cho thÊy ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK cßn h¹n chÕ vÒ lo¹i h×nh ho¹t ®éng, quy m« ho¹t ®éng cßn nhá, nghiÖp vô ®¬n gi¶n. C¸c nguyªn nh©n lµ sù thiÕu hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p lý vÒ ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK, sù kÐm ph¸t triÓn cña TTCK, vµ sù yÕu kÐm cña chÝnh c¸c NHTM vÒ tiÒm lùc tµi chÝnh, tr×nh ®é c«ng nghÖ, nh©n sù, chÊt l­îng tÝn dông vµ hiÖu qu¶ kinh doanh. Thø ba, ®Ò xuÊt hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p vÜ m« vµ vi m« ®Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng cña c¸c NHTM trªn TTCK ViÖt Nam. C¸c gi¶i ph¸p vÜ m« nh»m c¶i t¹o m«i tr­êng ho¹t ®éng cho c¸c NHTM vµ c¸c gi¶i ph¸p vi m« nh»m hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn c¸c NHTM. Tuy nhiªn, do ®©y lµ lÜnh vùc cßn míi vµ phøc t¹p, luËn v¨n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®­îc sù quan t©m, ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« vµ b¹n ®äc. Danh môc c¸c b¶ng biÓu B¶ng 2.1. Sè l­îng tµi kho¶n më t¹i c¸c CTCK cña NHTM tõ n¨m 2000- 2003 B¶ng 2.2. Doanh thu tõ ho¹t ®éng m«i giíi cña c¸c CTCK B¶ng 2.3. Mét sè chØ tiªu cña NHC§TT B¶ng 2.4. Tû träng vèn chñ së h÷u trong tæng nguån vèn B¶ng 2.5. Tû lÖ nî qu¸ h¹n cña c¸c NHTM ViÖt Nam B¶ng 2.6. Tû lÖ nî qu¸ h¹n cña c¸c NHTMNN C¸c ký hiÖu viÕt t¾t TTCK : ThÞ tr­êng chøng kho¸n NHTM : Ng©n hµng th­¬ng m¹i NHTMNN : Ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc NHTMCP : Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn NHNN : Ng©n hµng Nhµ n­íc DNNN : Doanh nghiÖp Nhµ n­íc NHC§TTCK : Ng©n hµng chØ ®Þnh thanh to¸n chøng kho¸n CTCK : C«ng ty chøng kho¸n NH§T&PTVN : Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam NHCTVN : Ng©n hµng c«ng th­¬ng ViÖt Nam NHNTVN : Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam NHNN&PTNTVN : Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n Sacombank : NHTMCP Sµi gßn Th­¬ng TÝn Vpbank : NHTMCP c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh Acb : NHTM cæ phÇn ¸ Ch©u Vcbs : CTCK Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam Arsc : CTCK NH N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn N«ng thån Bsc : CTCK Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam Ibs : CTCK Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam Tsc : CTCK Th¨ng Long Acbs : CTCK Ng©n hµng ¸ Ch©u Danh môc tµi liÖu tham kh¶o LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông, 1997 LuËt doanh nghiÖp, 1999 NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP ngµy 11/7/1998 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ Chøng kho¸n vµ ThÞ tr­êng chøng kho¸n. NghÞ ®Þnh 144/2003/ N§- CP ngµy 28/11/2003 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ thay thÕ NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP vÒ chøng kho¸n vµ ThÞ tr­êng chøng kho¸n. §Ò ¸n c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam, 2001. B¸o c¸o tæng kÕt 3 n¨m ho¹t ®éng cña TTCK, UBCK, 2003 Peter S.Rose, Qu¶n trÞ ng©n hµng th­¬ng m¹i, Nhµ xuÊt b¶n tµi chÝnh, 2001 B¸o c¸o th­êng niªn cña Ng©n hµng Nhµ n­íc, Ng©n hµng Nhµ n­íc, 2001, 2002 B¸o c¸o th­êng niªn cña trung t©m giao dÞch chøng kho¸n thµnh phè Hå ChÝ Minh, TTGDCK, 2002, 2003. TS. NguyÔn S¬n(2004), TTCK n¨m 2003 cã nhiÒu biÕn ®éng, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, (1/2004) TS. NguyÔn V¨n Nam & TS. V­¬ng Träng NghÜa, Gi¸o tr×nh TTCK, Nhµ xuÊt b¶n tµi chÝnh, 2002. TS. Phan ThÞ Thu Hµ & TS. NguyÔn ThÞ Thu Th¶o, Gi¸o tr×nh Ng©n hµng th­¬ng m¹i- Qu¶n trÞ vµ nghiÖp vô, Nhµ xuÊt b¶n thèng kª, 2002. TS. TrÇn §¨ng Kh©m, Gi¶i ph¸p thóc ®Èy c¸c trung gian tµi chÝnh trong tiÕn tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn ThÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam, LuËn ¸n tiÕn sÜ- 2002. T¹p chÝ ®Çu t­ chøng kho¸n c¸c sè 189, 216, 217, 219 Chøng kho¸n ViÖt Nam c¸c sè 1, 3, 7, 10, 12 (2003) T¹p chÝ ng©n hµng c¸c sè 1, 14 (2003) Thêi b¸o ng©n hµng c¸c sè 12, 14, 23, 32 (2004) Doanh nghiÖp sè 8, 20 ( 2004) T¹p chÝ Tµi chÝnh doanh nghiÖp sè 4- 2004 Mét sè tµi liÖu tham kh¶o kh¸c.