Đề tài Giới thiệu đặc điểm địa lý, tự nhiên, kinh tế, nhân văn và môi trường tại lộ trình đồ sơn - Kiến an - Hải Phòng

phÇn më ®Çu I. Lêi më ®Çu Qua qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu trªn c¬ së lý thuyÕt vÒ c¸c qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c qu¸ tr×nh ®Þa chÊt ®· ®ang vµ vÉn tiÕp tôc diÔn ra trªn Tr¸i §Êt cña chóng ta. Khoa §Þa chÊt ®· tiÕn hµnh chuyÕn ®i thùc ®Þa nµy víi môc ®Ých t¹o ®iÒu kiÖn cho sinh viªn ®­îc tËn m¾t quan s¸t nh÷ng qu¸ tr×nh, nh÷ng hiÖn t­îng ®Þa chÊt trªn thùc ®Þa ®Ó cñng cè thªm vÒ kiÕn thøc ngoµi thùc ®Þa cho sinh viªn. §oµn bao gåm c¸c thÇy, c« gi¸o h­íng dÉn cïng toµn thÓ sinh viªn khoa §Þa chÊt kho¸ 44. Môc ®Ých cña chuyÕn ®i thùc ®Þa nµy lµ: Lµm quen víi viÖc kh¶o s¸t c¸c hiÖn t­îng ®Þa chÊt xÈy ra trªn thùc tÕ, sö dông thµnh th¹o b¶n ®å ®Þa chÊt, la bµn. Cñng cè nh÷ng kiÕn thøc ®· ®­îc häc th«ng qua viÖc kh¶o s¸t c¸c hiÖn t­îng ®Þa chÊt x¶y ra trªn thùc tÕ. NhiÖm vô cña ®ît thùc tËp: Lµm quen víi c¸c lo¹i ®¸ vµ ph©n biÖt c¸c ph©n vÞ ®Þa tÇng. Kh¶o s¸t c¸c qu¸ tr×nh ®Þa chÊt néi sinh: ho¹t ®éng uèn nÕp, ®øt g·y, biÕn chÊt, magma, n©ng h¹ hiÖn ®¹i, c¸c lo¹i kho¸ng ho¸ nhiÖt dÞch. Kh¶o s¸t c¸c ho¹t ®éng ngo¹i sinh: phong ho¸, c¸c ho¹t ®éng ®Þa chÊt cña s«ng, biÓn. Quan s¸t mét sè má quÆng, kho¸ng vËt quÆng. ChuyÕn thùc tËp nµy tiÕn hµnh theo lé tr×nh §å S¬n - KiÕn An (H¶i Phßng) tõ ngµy 12 ®Õn ngµy 15 th¸ng 3 n¨m 2001. Tõ 16-18/3/2001 kh¶o s¸t khu vùc Ba V× (Hµ T©y). KÕt qu¶ thu ®­îc cã thÓ chia thµnh 4 phÇn: + PhÇn 1: Cæ sinh vµ ®Þa tÇng + PhÇn 2: C¸c ho¹t ®éng ®Þa chÊt néi sinh + PhÇn 3: C¸c ho¹t ®éng ®Þa chÊt ngo¹i sinh + PhÇn 4: C¸c kho¸ng s¶n. B¶n kÕt qu¶ nµy ngoµi viÖc kÕt hîp nh÷ng ghi chÐp trªn thùc tÕ, tµi liÖu vµ sù h­íng dÉn cña c¸c thÇy c« gi¸o. Do míi ®­îc lµm quen víi thùc ®Þa nªn trong b¶n thu ho¹ch nµy cßn cã nhiÒu thiÕu sãt, v× vËy mong c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n bæ sung gãp ý cho b¶n b¸o c¸o nµy ®­îc hoµn chØnh h¬n. II. Giíi thiÖu ®Æc ®iÓm ®Þa lý, tù nhiªn, kinh tÕ, nh©n v¨n vµ m«i tr­êng. Khu vùc §å S¬n – KiÕn An (H¶i Phßng). ThÞ x· §å S¬n vµ thÞ x· KiÕn An lµ hai thÞ x· t­¬ng ®èi sÇm uÊt cña H¶i Phßng. ë §å S¬n cã b·i t¾m lµ khu du lÞch, nghØ m¸t cho kh¸ch trong n­íc vµ kh¸ch n­íc ngoµi. D©n sè tËp trung chñ yÕu ë thÞ x·, d©n c­ ë §å S¬n chñ yÕu sèng b»ng nghÒ bu«n b¸n, ®¸nh b¾t h¶i s¶n vµ dÞch vô du lÞch. ë KiÕn An cã nhiÒu nói ®¸ ®ang ®­îc khai th¸c phôc vô cho c«ng nghiÖp, c«ng tr×nh x©y dùng, cÇu cèng,… ThÞ x· KiÕn An kh¸ sÇm uÊt, lµ n¬i tËp trung d©n c­ ®«ng. KhÝ hËu ë ®©y thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y c«ng - n«ng nghiÖp. Trªn nói Phñ LiÔn lµ ®µi thiªn v¨n Phñ LiÔn. §µi thiªn v¨n nµy lµ mét trong nh÷ng trung t©m dù b¸o thêi tiÕt quan träng cña miÒn B¾c. §µi ®­îc x©y dùng tõ thêi Ph¸p thuéc. Khu vùc Ba V×. Ba V× lµ mét ®Þa h×nh ®åi nói xen c¸c ®ång b»ng, ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn ­u ®·i, khÝ hËu «n hoµ, l­îng m­a t­¬ng ®èi thuËn lîi cho c©y cèi ph¸t triÓn, th¶m thùc vËt phong phó. §©y lµ khu vùc thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh ch¨n nu«i vµ trång trät. D©n c­ tËp trung ë vïng ®ång b»ng vµ th­a thít ë vïng nói. ë ®©y cã v­ên quèc gia Ba V× víi ®Çy ®ñ c¸c lo¹i c©y quanh n¨m xanh tèt, ®­îc vÝ nh­ lµ l¸ phæi lín cña Hµ T©y, n»m c¸ch thÞ x· S¬n T©y sÇm uÊt kho¶ng trªn 10 km. V­ên lµ n¬i nghiªn cøu, thÝ nghiÖm cña c¸c ngµnh vÒ nu«i trång thùc vËt, lµ n¬i nghØ m¸t, tham quan cña c¸c du kh¸ch. PhÇn I. cæ sinh vµ ®Þa tÇng khu vùc ®å s¬n - kiÕn an HÖ tÇng §å S¬n (D2 gv- D3fr? ®s) HÖ tÇng §å S¬n gåm c¸c trÇm tÝch cã nguån gèc lôc nguyªn, chñ yÕu chøa c¸t kÕt th¹ch anh xen Ýt líp sÐt v«i mµ xanh cÊu t¹o nªn b¸n ®¶o. ë ®©y còng gÆp c¸t kÕt chøa ®¸ phiÕn vµ c¸t kÕt mµu ®á sÉm xen lÉn nhau. MÆt c¾t ®Æc tr­ng cña hÖ lé ra ë b¸n ®¶o §å S¬n ®­îc Vò Khóc, Bïi ThÕ Mü n¨m 1989 m« t¶ nh­ sau: TËp 1: S¹n kÕt th¹ch anh d¹ng quaczit, c¸t bét kÕt h¹t th«, ph©n líp dµy cã chç ph©n líp xiªn. TËp nµy dµy 150m. Ho¸ th¹ch cã Brachiopoda b¶o tån xÊu. TËp 2: C¸t kÕt mµ n©u ®Õn n©u ®á, bét kÕt xen lÉn ®¸ phiÕn sÐt mµu x¸m ®Õn x¸m lôc, khi bÞ phong ho¸ cã mµu vµng n©u. §¸ ph©n líp trung b×nh, th­êng g¨p ph©n líp xiªn. TËp nµy dµy 200m. Ho¸ th¹ch cã dÊu vÕt lingula sp vµ crinoidea b¶o tån xÊu. TËp 3: §¸ phiÕn sÐt bét kÕt, c¸t kÕt mµu x¸m tr¾ng, x¸m lôc nh¹t, mµu ®á phong ho¸ cã mµu n©u nh¹t, tr¾ng lôc nh¹t. §¸ ph©n líp máng ®Õn võa, mÆt líp cã nhiÒu v¶y Sericit chøa di tÝch c¸ vµ thùc vËt. TËp nµy dµy 300m. BÒ dµy cña hÖ tÇng kho¶ng 650m, chóng ta kh«ng quan s¸t ®­îc trùc tiÕp ranh giíi cña hÖ tÇng víi c¸c ®¸ cæ vµ trÎ h¬n. HÖ tÇng KiÕn An (S2kn) HÖ tÇng KiÕn An ph©n bè ë thÞ x· KiÕn An , ë c¸c nói §¹i Hoµng, Phó NiÖm, nói Voi, Phñ LiÔn, Tiªn Héi vµ Xu©n S¬n. N¨m 1967 NguyÔn Quang H¹p ®· x¸c lËp víi mÆt c¾t ®iÓn h×nh ë nói Tiªn Héi vµ nói Phñ LiÔn, nh­ng «ng kh«ng cã dÉn liÖu ®Ó chøng minh. §Õn n¨m 1977 NguyÔn §×nh HoÌ ®· nghiªn cøu l¹i c¸c trÇm tÝch Silur vµ Devon ë tÊt c¶ c¸c ngän nói xung quanh thÞ x· KiÕn An vµ ®· lËp mÆt c¾t sinh ®Þa tÇng cho tõng ngän nói ®ã. Tõ ®ã «ng ®· chia c¸c trÇm tÝch Silur vµ Devon ë vïng nµy thµnh 4 tËp kÕ tiÕp nhau. Trong ®ã ë nói Phñ LiÔn cã mÆt c¸c tËp 1 vµ 2; ë nói Xu©n S¬n cã c¸c tËp 2 vµ 4; ë phÇn ®«ng nói Voi cã tËp 3; ë c¸c nói §¹i Hoµng vµ nói Phó NiÖm chØ lé ra tËp 1. - T©p 1: Gåm s¹n kÕt, c¸t kÕt ph©n líp máng mµu vµng x¸m hoÆc tÝm ®á, gÆp phæ biÕn c¸c líp v¸t nhän d¹ng thÊu kÝnh vµ ph©n líp xiªn chÐo. TËp nµy dµy 200m. Ho¸ th¹ch cã Retziella Weberi Nik, Howellella cf, Camaroechia sp, Eosprifer sp, Protathyris sp vµ Retzia cf, Zinahensis Nik. - TËp 2: C¸t bét kÕt bét mµu ®á tÝm xen c¸c líp sÐt v«i, sÐt v«i silic mµu ®en, xanh x¸m, tËp nµy dµy 40-60m. Ho¸ th¹ch cã: Rugosa, Stromatoporoidea, Crinoidea, Tilobita b¶o tån xÊu vµ nhiÒu Brachiopoda, Eospirifer, lynxoides Nal, … - TËp 3: Gåm c¸t kÕt th¹ch anh s¸ng mµu d¹ng quaczit, ph©n líp võa ®Õn dµy, xen mét sè líp bét kÕt mµu x¸m vµng. TËp nµy dµy 250-300m. Ho¸ th¹ch: Gåm nhiÒu Brachiopoda, Eospirifer, lynxoches Nik, Retziella weberi Nik, Rhynchonella cf, Howellella cf. - TËp 4: §¸ v«i ph©n líp dµy, mµu ®en t­íng ¸m tiªu, xen Ýt líp ®¸ phiÕn sÐt v«i mµu ®en. TËp nµy dµy 25-60m. Ho¸ th¹ch cã Tabulata, Rugosa, Brachiopoda, Mesofavosites sp, Xiphelasma sp, Howellella aff. Theo NguyÔn §×nh HoÌ ba tËp ®Çu dµy gÇn gòi víi nhau c¶ vÒ thµnh phÇn th¹ch häc vµ ho¸ th¹ch, cã thÓ xÕp ch¾c ch¾n vµo Silur víi c¸c lo¹i ®Æc tr­ng phong phó gåm: Eospirefer, Lynxoides Nik, Howellella cf, Retziclla weberi Nik, …. Cßn ho¸ th¹ch Rugosa vµ Tabulata kh¸ phong phó ë tËp 4, «ng gäi tËp nµy lµ ®¸ v«i Xu©n S¬n. Riªng ë nói §¹i Hoµng ch­a t×m ®­îc di tÝch cæ sinh, viÖc xÕp c¸c ®¸ ë ®ã vµo tËp 1 cña hÖ tÇng KiÕn An còng chØ lµ t¹m thêi. Víi møc ®é nghiªn cøu hiÖn nay cã thÓ xÕp hÖ tÇng KiÕn An vµo Silur th­îng, c¸c yÕu tè Devon h¹ tuy ®­îc mét sè t¸c gi¶ ®­a ra nh­ng kh«ng ®ñ søc thuyÕt phôc. Quan hÖ d­íi cña hÖ tÇng kh«ng quan s¸t ®­îc, cßn quan hÖ trªn th× tiÕp xóc kiÕn t¹o víi hÖ tÇng Trµng Kªnh vµ Nói Voi. khu vùc Ba V× HÖ tÇng Viªn Nam (T1i vn) HÖ tÇng nµy cã ®Æc ®iÓm vÒ ®¸ t­¬ng tù víi hÖ tÇng CÈm Thuû nh­ng chØ g¾n liÒn víi trÇm tÝch lôc nguyªn phÇn cao cña thèng Trias d­íi, hÖ tÇng lé ra ë vïng Viªn Nam, Kim B«i däc l­u vùc S«ng §µ tõ suèi Rót ®Õn NËm Muéi vµ Tam §­êng. HÖ tÇng cã chiÒu dµy lín, diÖn ph©n bè réng, thµnh phÇn phøc t¹p, c¸c phun trµo cña hÖ tÇng Viªn Nam th­êng ®­îc c¸c nhµ ®Þa chÊt xem lµ Anchezit tuæi Trias hoÆc Antracolit lµ nh÷ng thµnh t¹o gi¶ thiÕt tuæi Jura hoÆc Diabaxpilit tuæi Trias gÇn nh­ kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc lµ phun trµo Pecmi muén hay phun trµo Ladim… HÖ tÇng ®­îc x¸c lËp ®Çu tiªn theo mÆt c¾t tõ nói Viªn Nam ®Õn lµng Cæ §«ng, thµnh phÇn mÆt c¾t bao gåm: Bazan porphyrit, Spilit, Diabas, Tuf, c¸t bét kÕt, …. HÖ tÇng nµy dµy kho¶ng 1000m chia thµnh 3 tËp. - TËp 1: Bazan porphyrit, Spilit vµ Tuf cña chóng mµu x¸m lôc sÉm, th­êng cã cÊu t¹o h¹nh nh©n lÊp ®Çy Clorit, Calcit vµ nhiÒu t¹p chÊt. TËp nµy dµy 200m. - TËp 2: Bazan porphyrit, Bazan olovin vµ Tuf cña chóng mµu x¸m lôc, ®«i n¬i cã d¹ng ph©n phiÕn vµ cã cÊu t¹o h¹nh nh©n. TËp nµy dµy 150m. - TËp 3: Lé ra ë ven bê S«ng §µ, qu·ng phÝa b¾c thÞ x· Hoµ B×nh gåm Bazan porphyrit mµu x¸m lôc sÉm xen c¸t kÕt nguån Tuf, ph©n líp dµy mµu x¸m s¸ng. TËp nµy dµy tíi 600m. HÖ tÇng Viªn Nam kh«ng cã quan hÖ so víi ®¸ cæ h¬n, ranh giíi cña hÖ tÇng nµy víi hÖ tÇng T©n L¹c tuæi Trias sím h¬n lµ chØnh hîp (?) cã n¬i cã líp cuéi, sái kÕt Tuf dµy vµi mÐt ®Õn vµi chôc mÐt s¸t phÝa trªn ranh giíi. ChÝnh líp sái cuéi kÕt nµy dÔ g©y ra sù hiÓu nhÇm lµ hai ph©n vÞ kÓ trªn cã quan hÖ bÊt chØnh hîp Èn. GÇn ®©y NguyÔn §øc Th¾ng (1994) ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t ®iÓm vµng Vai §µo – Cam R¨m nh­ sau: - TËp 1: Bazan h¹t mÞn mµu x¸m lôc, d¹ng khèi xen kÏ víi bazan h¹nh nh©n víi c¸c lç réng lÊp ®Çy epidot, clorit, calerit, bazan porphyrit vµ plagiobazan mµu x¸m ®en phít lôc. TËp nµy cã ®é dµy 400m. - TËp 2: Chñ yÕu bazan h¹nh nh©n lo¹i ®¸ gÆp ë tËp 1 xen víi bazan ®Æc sÝt mµu x¸m ®en phít lôc. TËp nµy dµy 400 - 450m. - TËp 3: Trachyt, Trachyt pophyr h¹t nhá, mµu x¸m ®Õn mµu n©u, ban tinh felspat kali mµu phít hång xen víi Syotrachy, Syolit, Porphyr mµu x¸m nh¹t, ph©n líp dµy ®Õn d¹ng khèi. TËp nµy dµy 150 – 200m. - TËp 4: Tuf Aglomesat, Aglomerat thuéc tÇng phun næ m¶nh vôn lµ Trachyt, Porphyr vµ Sydit h¹t th« mµu hång dµy 80 – 100m. BÒ dµy chung cña hÖ tÇng ë mÆt c¾t nµy ®¹t tõ 950m tíi 1100m. HÖ tÇng T©n L¹c (T1o tl ) - HÖ tÇng cã diÖn lé hÑp vµ g¾n liÒn víi hÖ tÇng Viªn Nam ë c¸c vïng Tam §­êng, NËm Muèi, Hoµ B×nh vµ Kim B«i. Tr­íc ®©y trÇm tÝch cña hÖ tÇng T©n L¹c th­êng ®­îc liªn hÖ víi nh÷ng møc ®Þa tÇng rÊt kh¸c nhau, ë Tam §­êng chóng thuéc mÆt c¾t bËc Ladin, ë Hoµ B×nh chóng ®­îc xÕp vµo Jura hoÆc Pecmi muén. MÆt c¾t chuÈn cña hÖ tÇng ®i tõ lµng L¸ng ®Õn lµng QuÆng (T©n L¹c) do §inh Minh Méng kh¶o s¸t vµ m« t¶ nh­ sau: - PhÇn d­íi: C¸t kÕt, c¸t kÕt tuf, tufit mµu x¸m ®á, tÝm ®á xen thÊu kÝnh cuéi (h¹t cuéi lµ spilit, silic) dµy 250 – 300m. - PhÇn gi÷a: Chñ yÕu lµ sÐt v«i x¸m hång, x¸m lôc, ®¸ v«i sÐt ph©n líp máng ®«i chç chøa c¸c v¸n côc d¹ng giun mµu s¸m, dµy 80 – 150m. BÒ dµy chung cña hÖ tÇng ë mÆt c¾t nµy kho¶ng 800m. HÖ tÇng T©n L¹c n»m chÝnh hîp trªn hÖ tÇng Viªn Nam, quan s¸t thÊy râ ë bÕn phµ Ph­¬ng L©m – Hoµ B×nh. Hai hÖ tÇng ®­îc coi t­¬ng ®­¬ng ®Þa tÇng cña hÖ tÇng Cß Nßi. Tuæi olenec cña hÖ tÇng ®­îc tËp hîp hai m¶nh nµy cã nhiÒu d¹ng chung víi phøc hÖ t×m thÊy ë phÇn trªn hÖ tÇng Cß Nßi. Mét sè nh÷ng vÕt lé quan s¸t ®­îc trong chuyÕn thùc tËp Khu vùc §å S¬n – KiÕn An Khu vùc §å S¬n c¸c ®iÓm kh¶o s¸t, däc bê biÓn §å S¬n, bÕn V¹n Hoa nói Ngäc Xuyªn… Däc b·i biÓn §å S¬n ë 20o41’41,5” vÜ ®é B¾c vµ 106o47’19,7” kinh ®é §«ng, vÕt lé quan s¸t ®­îc lµ c¸t kÕt h¹ng trung b×nh ph©n líp xiªn chÐo, h­íng ®æ ra biÓn, mµu x¸m ®Õn x¸m lôc bÞ phong ho¸ cã mµu n©u ®á, xen lÉn lµ c¸c líp sÐt cã mµu x¸m lôc; ®«i khi cßn gÆp c¸c ®¸ cã thµnh phÇn kh«ng ®ång nhÊt, cã hai hÖ thèng khe nøt chÝnh. T¹i ®©y cßn b¾t gÆp vÕt in thùc vËt, lepido dendropris sp. T¹i bÕn V¹n Hoa vÕt lé kh¸ râ, do t¸c dông cña biÓn t¹o thµnh mét v¸ch ®øng cao kho¶ng 50m vµ dµi kho¶ng 120m. T¹i ®©y quan s¸t thÊy chñ yÕu lµ c¸t kÕt quaczit mµu x¸m lôc tíi phít vµng ph©n líp võa ®Õn dµy ( cã líp dµy ®Õn 2m). Xen kÏ lµ c¸c líp bét kÕt ph©n líp máng hoÆc c¸c líp sÐt kÕt mµ x¸m s¸ng ®Õn phít vµng, ë phÇn ch©n ®åi lé ra tËp c¸t kÕt h¹t võa mµu x¸m ®Õn x¸m phít hång (dµy 20-30cm cã n¬i tíi 40cm) xen kÏ cã c¸c líp bét kÕt mµu x¸m phít lôc ph©n líp máng ®Õn võa (¶nh 1). Gi÷a c¸c líp cã hÖ thèng c¸c khe nøt ph©n líp thµnh c¸c khèi nhá. Khu vùc KiÕn An. C¸c nói ë khu vùc nµy ®Òu lµ nói xãt ®­îc ph©n bè mét c¸ch cã quy luËt, chóng ph©n bè theo d¶i ch¶y dµi theo h­íng §«ng B¾c-T©y Nam. T¹i vÕt lé quan s¸t ®­îc ë nói Phñ LiÔn ta thÊy ®©y lµ n¬i bÞ vß uèn m¹nh. Tõ ch©n nói lªn tíi ®Ønh b¾t gÆp c¸c phÇn xiªn chÐo víi gãc dèc rÊt kh¸c nhau, nhiÒu n¬i cã c¸c ®øt g·y nhá. Thµnh phÇn c¸t kÕt vµ phiÕn sÐt mµu tÝm ®á ph©n líp máng ®Õn võa. Khu vùc Ba V×. T¹i ®©y gÆp chñ yÕu lµ phun trµo bazan cã n¬i ®¸ bÞ dËp n¸t m¹nh. Tõ ch©n ®åi lªn ®Õn ®Ønh ta b¾t gÆp mét sè vÕt lé m¹ch th¹ch anh, ®¸ phiÕn lôc t¹i ®Ønh Ba V× quan s¸t thÊy tËp t¹ng cuéi kÕt, c¸c khe nøt vµ m¹ch th¹ch anh lín ë 21o07’02” vÜ ®é B¾c vµ 105o19’11” kinh ®é §«ng. PhÇn II. c¸c ho¹t ®éng ®Þa chÊt néi sinh NhiÒu ho¹t ®éng ®Þa chÊt biÓu hiÖn th­êng xuyªn trªn bÒ mÆt Tr¸i §Êt nh­ nói löa, ®éng ®Êt lµ nh÷ng qu¸ tr×nh ho¹t ®éng sinh ra do n¨ng l­îng bªn trong cña Tr¸i §Êt vµ cã liªn quan trùc tiÕp víi c¸c ho¹t ®éng cña m¶ng th¹ch quyÓn. Nh÷ng ho¹t ®éng ®ã ph¶i lµ c¸c ho¹t ®éng néi sinh. C¸c ho¹t ®éng nµy g©y ra sù x¸o trén, nÐn Ðp.… cña c¸c líp ®Êt ®¸ trªn bÒ mÆt. Quan s¸t thÕ n»m cña ®¸. - ë khu vùc §å S¬n – KiÕn An, nh÷ng vÕt lé quan s¸t ®­îc cho thÊy ë ®©y chñ yÕu lµ ph©n líp xiªn chÐo, ph©n líp thÊu kÝnh vµ mét sè nÕp uèn quan s¸t ®­îc nh­ ë bÕn V¹n Hoa (¶nh 2) hay nÕp uèn ë Casino §å S¬n (¶nh 3). - Ph©n líp xiªn chÐo thÓ hiÖn râ ë däc bê biÓn §å S¬n, ë ®©y c¸c ®¸ cã ph©n líp xiªn chÐo, h­íng ®æ ra biÓn, trªn mÆt líp c¸c hÖ thèng khe nøt chia líp thµnh nhiÒu khèi nhá, ®o ®¹c ë ®©y cho thÊy c¸c líp xiªn chÐo cã ph­¬ng vÞ h­íng dèc tõ 150o ®Õn 160o, gãc dèc tõ 10o ®Õn 12o. - T¹i bÕn V¹n Hoa quan s¸t thÊy c¸c líp xiªn chÐo, hay ph©n líp thÊu kÝnh, ®Æc biÖt cßn quan s¸t ®­îc vÕt lé nÕp uèn kh¸ râ ë nói Phñ LiÔn quan s¸t thÊy c¸c ®¸ cã d¹ng ph©n líp xiªn chÐo víi gãc dèc thay ®æi, t¹i ®©y cßn b¾t gÆp c¸c ®øt g·y nhá. Nói Ngäc Xuyªn (B¶n ChÌ) ®¸ cã d¹ng ph©n líp xiªn chÐo, vÕt lé cßn cho thÊy c¸c ®øt g·y kiÕn t¹o (¶nh 4). - T¹i khu vùc Ba V× quan s¸t thÊy ë ®©y chñ yÕu lµ bazan xen lÉn c¸c m¹ch th¹ch anh lín, c¸c vÕt lé cßn cho thÊy ®¸ phiÕn lôc n»m trªn nÒn bazan. Trªn ®Ønh T¶n Viªn b¾t gÆp tËp t¹ng cuéi kÕt, tËp nµy bÞ ph©n c¸ch bëi c¸c khe nøt. Ngoµi ra ë ®©y cßn quan s¸t ®­îc c¸c ®øt g·y kiÕn t¹o. PhÇn III. c¸c ho¹t ®éng ®Þa chÊt ngo¹i sinh Ho¹t ®éng ®Þa chÊt cña biÓn. T¸c dông ph¸ huû cña biÓn thÓ hiÖn râ nhÊt ë c¸c d¶i ven biÓn. Th«ng th­êng bê biÓn cã d¹ng quanh co uèn khóc vµ trong nhiÒu tr­êng hîp khã x¸c ®Þnh do ho¹t ®éng cña thuû triÒu, cña ®Çm ph¸, cña b·i lÇy ven biÓn, ë nh÷ng n¬i d¶i bê biÓn tho¶i hoÆc b»ng ph¼ng. Sãng ph¸ ho¹i bê biÓn b»ng t¸c dông vç bê, t¹o nªn c¸c m¶nh vËt liÖu vôn vÒ sau c¸c ®ît sãng kh¸c sÏ cuèn ®i. Møc ®é ph¸ huû bê biÓn cßn phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm ®¸ ven bê, thÕ n»m…. DÔ nhËn thÊy ®iÒu nµy ë vïng §å S¬n. Theo lé tr×nh däc bê biÓn §å S¬n chóng ta b¾t gÆp nh÷ng n¬i ph©n líp xiªn chÐo c¾m ra bê biÓn vµ gãc dèc t­¬ng ®èi nhá(tõ 100 ®Õn 120) v× ë ®©y bê biÓn t­¬ng ®èi tho¶i, ho¹t ®éng ph¸ ho¹i cña biÓn chËm (¶nh 5). Trong khi ®ã ë bÕn V¹n Hoa th× c¸c líp c¾m vµo ®Êt liÒn, ho¹t ®éng ph¸ huû cña bê biÓn ë ®©y x¶y ra m¹nh mÏ, h¬n n÷a c¸c líp cßn cã hÖ thèng khe nøt c¾t líp ra thµnh tõng khèi nhá t¹o ®iÒu kiÖn cho sãng ph¸ huû nªn ë ®©y ta b¾t gÆp bê biÓn lµ mét v¸ch cao (¶nh ). T¸c dông vËn chuyÓn vµ l¾ng ®äng. - T¸c dông vËn chuyÓn vµ l¾ng ®äng cña biÓn cã 3 d¹ng chÝnh lµ: Dßng biÓn, Thuû triÒu vµ Sãng. Dßng biÓn: hay dßng h¶i l­u cã thÓ coi lµ nh÷ng dßng s«ng trªn biÓn c¶. Nguyªn nh©n chñ yÕu khiÕn n­íc ch¶y thµnh dßng lµ do giã thæi m¹nh theo mét h­íng nhÊt ®Þnh. Thuû triÒu: Mçi ngµy n­íc ®¹i d­¬ng th­êng cã hai lÇn d©ng lªn vµ h¹ xuèng, nguyªn nh©n g©y lªn hiÖn t­îng nµy lµ do lùc hÊp dÉn cña MÆt tr¨ng. Sãng biÓn: Sãng biÓn do nhiÒu nguyªn nh©n t¹o nªn, nh­ng phæ biÕn nhÊt trong c¸c lo¹i sãng ®ang ngµy ®ªm lan truyÒn trªn c¸c mÆt biÓn ®¹i d­¬ng lµ sãng giã. - VËt liÖu sau khi ®­îc ph¸ huû do c¸c con s«ng ®­a phï sa ra ®­îc dßng n­íc mang ®i, vËt liÖu cµng mÞn th× cµng ®­îc ®­a ra xa khái bê, do ®ã mµ trËt tù l¾ng ®äng trÇm tÝch tõ trong ra ngo¹i mÞn dÇn. Tõ nguån gèc hoµn toµn lôc nguyªn ®Õn nguån gèc hoµn toµn lµ ho¸ häc (®¸y ®¹i d­¬ng). Ho¹t ®éng phong ho¸. - Phong ho¸ lý häc: Lµ qu¸ tr×nh ph¸ vì ®Êt ®¸, hoµn toµn kh«ng h×nh thµnh kho¸ng vËt míi, nh÷ng t¸c nh©n chñ yÕu g©y ra sù phong ho¸ lý häc lµ nhiÖt ®é, n­íc, sù lín lªn cña rÔ c©y, giã, b¨ng… - Phong ho¸ ho¸ häc: Lµ qu¸ tr×nh ph¸ huû ®Êt ®¸ do c¸c t¸c nh©n ho¸ häc diÔn ra trªn bÒ mÆt Tr¸i ®Êt, phong ho¸ ho¸ häc kh«ng nh÷ng lµm vì vôn ®¸ mµ cßn lµm biÕn ®æi thµnh phÇn vËt chÊt cña ®¸, kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nµy sÏ h×nh thµnh nªn nh÷ng kho¸ng vËt míi. - Qu¸ tr×nh oxy ho¸: Lµ mét trong nh÷ng qu¸ tr×nh biÕn ®æi ®Çu tiªn cña kho¸ng vËt ë n¬i ®¸ tiÕp xóc víi kh«ng khÝ vµ ®Æc tr­ng cho qu¸ tr×nh phong ho¸ ho¸ häc. - Qu¸ tr×nh hydrat ho¸: Thùc chÊt lµ mét qu¸ tr×nh hÊp thô n­íc cña kho¸ng vËt dÉn ®Õn sö ph¸ vì cÊu tróc cña kho¸ng vËt. - Qu¸ tr×nh hoµ tan vµ qu¸ tr×nh thuû ph©n: Thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh phong ho¸ ho¸ häc do t¸c dông ®ång thêi cña n­íc vµ khÝ cacbonat. - Phong ho¸ sinh häc: Qu¸ tr×nh nµy bao gåm c¶ phong ho¸ lý häc vµ phong ho¸ ho¸ häc. Sù phong ho¸ nµy lu«n lu«n diÔn ra vµ diÔn ra trªn kh¾p bÒ mÆt Tr¸i ®Êt. Thùc tÕ th× sù phong ho¸ diÔn ra ®Òu cã sù kÕt hîp cña c¶ ba qu¸ tr×nh: Phong ho¸ lý häc, phong ho¸ ho¸ häc vµ phong ho¸ sinh häc. T¹i khu vùc Ba V× ta quan s¸t thÊy râ ë ®©y ®¸ bazan phong ho¸ t¹o thµnh ®Êt bazan ph©n bè trªn líp ®¸ bazan gèc, cã n¬i sù phong ho¸ nµy diÔn ra s©u tíi vµi mÐt, cã nh÷ng n¬i ta thÊy cã c¸c khèi th¹ch anh nh« cao chøng tá tr­íc ®©y ®¸ bazan ®· v©y quanh nã nh­ng do qu¸ tr×nh phong ho¸ mµ c¸c khèi th¹ch anh nµy bÞ lé ra vµ nh« cao. Ho¹t ®éng cña s«ng. Ho¹t ®éng ®Þa chÊt cña s«ng bao gåm ba qu¸ tr×nh: ph¸ huû, vËn chuyÓn vµ båi tô. Mét dßng s«ng ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn qua ba giai ®o¹n. Thêi kú trÎ, lßng s«ng gåm nh÷ng ®o¹n dèc vµ tho¶i xen kÏ, n¬i lßng s«ng cã ®é dèc lín th­êng xuÊt hiÖn ghÒnh, th¸c, n­íc ®æ hoÆc ch¶y xiÕt. Trong khi ®ã ë n¬i lßng s«ng tho¶i tèc ®é dßng n­íc gi¶m ®i râ rÖt, thêi kú nµy chñ yÕu x¶y ra qu¸ tr×nh khoÐt s©u cña dßng s«ng vµ dßng s«ng ch­a cã sù uèn khóc. Th­êng ®o¹n nµy gÆp ë nh÷ng vïng nói n¬i b¾t nguån cña dßng s«ng. Thêi kú tr­ëng thµnh lµ thêi kú t­¬ng ®èi ng¾n, tèc ®é dßng n­íc gi¶m dÇn mét c¸ch cã quy luËt, giai ®o¹n nµy th­êng ë c¸c vïng trung du, dßng s«ng chñ yÕu më réng vÒ hai bªn hiÖn t­îng ®µo s©u x¶y ra rÊt Ýt, thêi kú nµy dßng s«ng ®· b¾t ®Çu uèn khóc vµ cã qu¸ tr×nh tÝch tô vËt liÖu vôn tuy nhiªn vÉn cßn diÔn ra chËm. Thêi kú giµ nua th­êng gÆp ë nh÷ng vïng ®ång b»ng, ®é dèc nhá dßng s«ng uèn khóc m¹nh, qu¸ tr×nh tÝch tô phæ biÕn t¹o thµnh c¸c b·i båi, thÒm s«ng. Th«ng th­êng dßng s«ng “bªn lë bªn båi” ®iÒu nµy cã thÓ quan s¸t thÊy râ ë vïng Ba V×. Theo lé tr×nh nµy cã thÓ quan s¸t thÊy sái ë vïng Ba V×. Theo lé tr×nh ®Õn bê ph¶i s«ng §µ ë 21o06’38,3” vÜ ®é B¾c vµ 105o19’22,2” kinh ®é §«ng. T¹i bê ph¶i cña s«ng §µ thÊy lé ra ®¸ gèc, do t¸c ®éng cña dßng s«ng t¹o nªn c¸c v¸ch ®¸ ch«ng vµ ë ®©y lé ra mét sè m¹ch th¹ch anh. Trong khi ®ã ë bê tr¸i cña s«ng quan s¸t thÊy bËc thÒm s«ng tr¶i dµi vµ kh¸ b»ng ph¼ng (¶nh 7). T¹i khu vùc KiÕn An quan s¸t thÊy dßng s«ng L¹ch Tray uèn khóc quanh co. Mçi con s«ng do ¶nh h­ëng cña nhiÒu yÕu tè ®Þa h×nh ban ®Çu, cÊu t¹o ®Þa chÊt, thµnh phÇn ®¸, n¬i dßng s«ng ®i qua th­êng cã mét ®é cong nhÊt ®Þnh nµo ®ã, tèc ®é cña dßng n­íc lín do ®ã t¹i nh÷ng ®iÓm cã ®é cong nµy dßng n­íc bÞ ®æi h­íng sau khi ®· va ®Ëp vµo bê lâm lµm cho bê bªn lâm bÞ lÊn dÇn vµo trong. Trong khi ®ã bê bªn kia dßng n­íc ch¶y yÕu lµm cho qu¸ tr×nh tÝch tô x¶y ra m¹nh, tiÕn dÇn ra t¹o nªn c¸c bËc thÒm s«ng. ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¹o ra cho con s«ng nh÷ng khóc uèn quanh co phøc t¹p. PhÇn IV. kho¸ng s¶n VËt liÖu x©y dùng. Bao gåm ®¸ v«i, cuéi, sái, c¸t vµ c¸c vËt liÖu lµm g¹ch x©y dùng. - §¸ v«i: ThÊy nhiÒu ë vïng KiÕn An, lµ nguyªn liÖu chÝnh ®Ó s¶n xuÊt xi m¨ng vµ nung v«i phôc vô cho c¸c c«ng tr×nh x©y dùng. §¸ v«i mµu ®en cã cÊu tróc r¾n ch¾c dïng lµm vËt liÖu x©y dùng phôc vô cho ngµnh giao th«ng nh­ lµm ®­êng,… vµ cho ngµnh thuû lîi nh­ x©y ®Ëp ng¨n, cÇu,…. Cuéi vµ sái còng lµ nguyªn liÖu cho ngµnh x©y dùng. - §¸ quaczit: GÆp ë §å S¬n – KiÕn An cã ®é cøng lín, lµ vËt liÖu tèt cho ngµnh x©y dùng. §¸ phiÕn sÐt, c¸c s¶n phÈm phong ho¸ tõ chóng lµ nguån nguyªn liÖu ®Ó lµm g¹ch nh­ ë nói Ngäc Xuyªn (b¶n ChÌ - §å S¬n) khu vùc khai th¸c kÐo dµi tíi 200m. C¸c má quÆng. B¾t gÆp ë Ba V×, thµnh phÇn quÆng chñ yÕu lµ quÆng cña nhãm sulfua, ngoµi ra ë ®©y cßn b¾t gÆp vµng sa kho¸ng (xãm Xoan – Ba V×) vµ vµng tù sinh trong c¸c má quÆng ®ång. - Má ®ång Lòng Cua: N»m trong c¸c m¹ch th¹ch anh, ph©n bè theo líp lÊp ®Çy khe nøt trong ®¸ phun trµo, th©n quÆng d¹ng m¹ch, kÝch th­íc kh«ng æn ®Þnh. Th©n quÆng cã thÓ quan s¸t ®­îc theo chiÒu dµi kho¶ng 35m, chiÒu dµy 2-3m, dèc ®øng. §¸ v©y quanh quÆng gåm: PhÇn d­íi lµ bazan d¹ng cÇu gèi, h¹nh nh©n, phÇn trªn lµ c¸c d¹ng tuf; sidit, dacit,… cña hÖ tÇng Viªn Nam. BiÕn ®æi c¶nh m¹ch chñ yÕu lµ agilit ho¸, th¹ch anh ho¸, dolomit ho¸,…. Thµnh phÇn kho¸ng vËt gåm: chancopirit,pyrit, bonit, glenit, sphalerit, azuarit, malachit hµm l­îng ®ång tõ 1,1% ®Õn 24,9% cã thÓ chøa vµng tù sinh nh­ng hµm l­îng rÊt Ýt, m¹ch quÆng nµy cã nguån gèc nhiÖt dÞch trung b×nh. - Má pysit Minh Quang: N»m trong ®¸ trÇm tÝch phun trµo hÖ tÇng Viªn Nam (T1vn), tô kho¸ng th©n quÆng chÝnh dµi kho¶ng 1000m, dµy 2-3m chøa pyrit ®Æc sÝt víi hµm l­îng l­u huúnh tíi 20,77%. Má ®­îc khai th¸c lé thiªn ë l­ng chõng nói vµ khai th¸c thñ c«ng chñ yÕu lÊy l­u huúnh phôc vô cho c«ng nghiÖp (¶nh 8). Ngoµi ra cßn b¾t gÆp c¸c kho¸ng vËt sulfua ®ång, ch×, kÏm ®i kÌm víi hµm l­îng rÊt Ýt, cã thÓ chøa vµng (ch­a ®­îc ph©n tÝch). Má h×nh thµnh cã nguån gèc nhiÖt dÞch phun trµo. KÕt luËn §ît thùc tËp võa qua chóng em lµ nh÷ng sinh viªn ®Çu tiªn ®­îc tiÕp xóc víi thùc tÕ. Nh­ng víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c thÇy h­íng dÉn, chóng em hiÓu ®­îc rÊt nhiÒu ®iÒu vÒ thiªn nhiªn, vÒ c¸c hiÖn t­îng vµ qu¸ tr×nh ®Þa chÊt mµ chóng em ®­îc häc trªn lý thuyÕt. Tõ nh÷ng ®iÒu quan s¸t ®­îc nay chóng em hiÓu nhiÒu thªm vÒ rõng, biÓn vµ tµi nguyªn cña ®Êt n­íc, nh÷ng danh lam th¾ng c¶nh mµ thiªn nhiªn ®· ­u ®·i cho n­íc ta. Bëi vËy chóng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy gi¸o ®· tËn t×nh gióp ®ì, gi¶ng gi¶i cho chóng em trong ®ît thùc tËp võa qua; c¶m ¬n Khoa ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho chóng em ®­îc tiÕp cËn víi thiªn nhiªn, ®­îc thÊy vµ hiÓu nhiÒu h¬n vÒ ®Êt n­íc ta. ¶nh 1: C¸t kÕt-Quaczit ph©n líp thÊu kÝnh,xen kÏ lµ c¸c líp phiÕn sÐt ph©n líp máng ®Õn võa(BÕn V¹n Hoa-§å S¬n). ¶nh 2: Uèn nÕp(BÕn V¹n Hoa-§å S¬n). ¶nh 3: NÕp uèn –Casino-§å S¬n. ¶nh 4: §øt g·y thuËn (Nói Ngäc Xuyªn-§å S¬n). ¶nh 5: ThÒm mµi mßn ( §å S¬n-H¶i Phßng). ¶nh 6:C¸t kÕt-Quaczit ph©n líp xiªn chÐo ,xen kÏ lµ c¸c líp phiÕn sÐt (BÕn V¹n Hoa-§å S¬n). ¶nh 7: Bê ph¶i S«ng §µ (Ba V×-Hµ T©y). ¶nh 8: Khu khai th¸c quÆng pyrit-Má pyit Minh Quang (Ba V×-Hµ T©y).