Đề tài Hiện trạng chăn nuôi trâu và khả năng sinh trưởng và phát triển của đàn nghé tại xã Vân Hoà - Huyện Ba Vì - TP Hà Nội

trªn 800kg. PhÇn thø ba §èI T¦îNG, NéI DUNG Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU 3.1. Thêi gian, ®Þa ®iÓm vµ ®èi t­îng nghiªn cøu 3.1.1. Thêi gian, ®Þa diÓm nghiªn cøu - §Þa ®iÓm: X· V©n Hoµ-huyÖn Ba V× - TP Hµ Néi - Thêi gian: tõ ngµy 20/2/2009 ®Õn ngµy 8/6/2009 3.1.2. §èi t­îng nghiªn cøu - §èi t­îng: §µn tr©u ®µn tr©u ®­îc nu«i t¹i c¸c hé ch¨n nu«i cña x· V©n Hoµ 3.2. Néi dung vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.2.1 Néi dung - §Æc ®iÓm tù nhiªn - kinh tÕ x· héi cña x· V©n hoµ-Ba V×-TP Hµ Néi. - T×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña x· V©n Hoµ -Ba V×-TP Hµ Néi. - T×nh h×nh ch¨n nu«i tr©u cña x· V©n Hoµ -Ba V×-TP Hµ Néi. - HiÖn tr¹ng sö dông phô phÈm n«ng nghiÖp trong ch¨n nu«i tr©u t¹i x· V©n Hoµ-Ba V×-TP Hµ Néi. - Kh¶o s¸t sù sinh tr­ëng ®µn nghÐ tõ s¬ sinh ®Õn 24 th¸ng tuæi ì x· V©n Hoµ-Ba V×-TP Hµ Néi. 3.2.2. Ph­¬ng ph¸p - C¸c sè liÖu vÒ ®Æc ®iÓm tù nhiªn, x· héi cña ®Þa ph­¬ng ®­îc thu thËp tõ c¸c sè liÖu thèng kª cña x· vµ phßng n«ng nghiÖp huyÖn Ba V×. - C¨n cø vµo sè liÖu thèng kª cña x· vµ phßng thèng kª cña huyÖn - C¨n cø vµo sè liÖu thèng kª hµng n¨m cña ban thèng kª x· vµ phßng thèng kª huyÖn. - Dùa vµo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña chóng t«i, kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông phô phÈm n«ng nghiÖp cña mét sè t¸c gi¶. - §iÒu tra qua sæ s¸ch cña c¸c th«n tr­ëng vµ pháng vÊn trùc tiÕp c¸c hé ch¨n nu«i. §Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh tr­ëng cña gia sóc, ng­êi ta th­êng dïng ph­¬ng ph¸p c©n khèi l­îng vµ ®o kÝch th­íc chiÒu ®o cña c¬ thÓ. §èi víi tr©u th­êng tiÕn hµnh c©n ®o ë c¸c løa tuæi: S¬ sinh, 3 th¸ng tuæi, 12, 18, 24, 36, 48, 60 vµ 72 th¸ng tuæi. khi tr©u ®¹t 72 th¸ng tuæi trë lªn lµ thêi ®iÓm ®· thµnh thôc vÒ thÓ vãc. - X¸c ®Þnh kÝch th­íc chiÒu ®o: §èi víi néi dung nµy chóng t«i tiÕn hµnh x¸c ®Þnh kÝch th­íc 4 chiÒu ®o (Vßng ngùc, dµi th©n chÐo, cao v©y, cao khum) theo gi¸o tr×nh ch¨n nu«i tr©u bß – Tr­êng §¹i Häc N«ng NghiÖp I – Hµ Néi 1991). + Vßng ngùc (VN): Lµ chu vi cña vßng ngùc ®­îc ®o sau x­¬ng b¶ vai, theo chiÒu th¼ng ®øng, ®o b»ng th­íc d©y. + Dµi th©n chÐo (DTC): Lµ kho¶ng c¸ch gi÷a ®iÓm tr­íc lµ khíp x­¬ng b¶ vai vµ ®iÓm cuèi lµ u ngåi x­¬ng chËu, ®o b¨ng th­íc d©y. + Cao v©y (CV): §o b»ng th­íc gËy, ®Æt th­íc gËy vu«ng gãc víi mÆt ph¼ng ®Êt, kho¶ng c¸ch tÝnh tõ mÆt ®Êt ®Õn ®iÓm cao nhÊt cña b¶ vai. + Cao khum (CK): §o b»ng th­íc gËy, ®Æt th­íc gËy vu«ng gãc víi mÆt ®Êt, tÝnh tõ mÆt ®Êt ®Õn ®iÓm cao nhÊt cña x­¬ng khum. - Khèi l­îng tr©u qua c¸c løa tuæi ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: + Khèi l­îng nghÐ s¬ sinh: §­îc c©n trùc tiÕp b»ng c©n treo, c©n ngay sau khi nghÐ ®­îc sinh ra. + Khèi l­îng nghÐ tõ 3, 6,12, 24, 30, 36, 48, 60, 72th¸ng tuæi, ®­îc c©n b»ng c©n ®iÖn tö Rudd Weight, c©n vµo buæi s¸ng tr­íc khi ¨n. - Kh¶ n¨ng sinh tr­ëng cña tr©u sÏ ®­îc ®¸nh gi¸ dùa vµo kÕt qu¶ c©n, ®o vµ ®­îc biÓu diÔn b»ng c¸c ®¹i l­îng sau: + Sinh tr­ëng tÝch luü: Lµ sù t¨ng khèi l­îng c¬ thÓ, kÝch th­íc c¸c chiÒu ®o trong mét ®¬n vÞ thêi gian nhÊt ®Þnh. +Sinh tr­ëng tuyÖt ®èi : Lµ khèi l­îng vµ kÝch th­íc c¬ thÓ gia sóc t¨ng lªn trong mét ®¬n vÞ thêi gian vµ ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: (g/con/ngµy) + Sinh tr­ëng t­¬ng ®èi : Lµ tØ lÖ phÇn tr¨m cña khèi l­îng, thÓ tÝch, c¸c chiÒu ®ã cña c¬ thÓ t¨ng á thêi k× cuèi so víi thêi k× ®Çu c©n ®o vµ ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: R = (%) Trong ®ã : A- Lµ sinh tr­ënh tuyÖt ®èi (g/con/ngµy) R- Lµ sinh tr­ëng t­¬ng ®èi (%) V1- Lµ khèi l­îng, kÝch thÝch t­¬ng øng víi thêi ®iÓm kh¶o s¸t lµ T1 V2- Lµ khèi l­îng, kÝch th­íc, thÓ tÝch øng víi thêi ®iÓm kh¶o s¸t T2 T1, T2 lµ thêi ®iÓm kh¶o s¸t 3.3. Ph­¬ng ph¸p xö lý sè liÖu Sè liÖu thu thËp ®­îc xö lý trªn m¸y tÝnh theo ch­¬ng tr×nh excel vµ ch­¬ng tr×nh Minitab 14,0 ®Ó t×m ra c¸c tham sè: n, X, SE, SD, Cv%. Trong ®ã: N : dung l­îng mÉu : gi¸ trÞ trung b×nh SE: sai sè chuÈn cña gi¸ trÞ trung b×nh SD: ®é lÖch chuÈn Cv%: hÖ sè biÕn dÞ PhÇn thø 4 KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN 4.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn - kinh tÕ, x· héi cña x· V©n Hoµ 4.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý, ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh X· V©n Hoµ n»m ë phÝa nam cña huyÖn Ba V×, TP Hµ Néi c¸ch thÞ x· S¬n T©y kho¶ng 12 km, cã ®Þa giíi gi¸p víi: PhÝa B¾c gi¸p víi x· Yªn B¸i PhÝa §«ng vµ phÝa Nam gi¸p víi x· Kim S¬n PhÝa T©y gi¸p víi x· T¶n LÜnh N»m trªn s­ên nói phÝa ®«ng cña d·y nói Ba V×. Tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña x· lµ 3289,2 ha, trong ®ã 75% diÖn tÝch phÝa Nam lµ ®åi nói cao, cã nhiÒu khe suèi, v× vËy ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm mét phÇn rÊt Ýt, n»m r¶i r¸c ë c¸c thung lòng nhá, cßn l¹i ®a phÇn lµ ®Êt l©m nghiÖp. §©y chÝnh lµ mét lîi thÕ cho ch¨n nu«i ®¹i gia sóc nãi chung vµ tr©u nãi riªng. Cßn l¹i 25% diÖn tÝch phÝa B¾c cña x· cã ®i¹ h×nh thÊp vµ b»ng ph¼ng víi nh÷ng qu¶ ®åi thÊp ®an xen víi nh÷ng thung lòng kh¸ réng, thÝch hîp víi viÖc trång nh÷ng lo¹i c©y l­¬ng thùc vµ hoa mµu nh­ lóa, ng«, khoai, s¾n, l¹c, ®©u t­¬ng… Hµng n¨m nh÷ng lo¹i c©y trång nµy cho mét l­îng lín phô phÈm nh­: r¬m, l¸ s¾n, l¸ vµ th©n c©y ng«, th©n l¸ c©y l¹c… §©y lµ nguån thøc ¨n phong phó víi ®¹i gia sóc v× chóng cã thÓ sö dông tèt nguån thøc ¨n nµy. Ph¸t triÓn ch¨n nu«i ®¹i gia sóc sÏ gióp n«ng d©n khai th¸c vµ tËn dông nguån thøc ¨n Êy mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ ch¸nh l·ng phÝ. Trªn ®Þa bµn cña x· cã 3 khu du lÞch næi tiÕng lµ Th¸c §a, Suèi æi, Khoang Xanh, xung quanh l¹i cã khu du lÞch nh­ Ao Vua, §ång M«. §©y chÝnh lµ nguån tiªu thô rÊt lín c¸c s¶n phÈm tõ tr©u bß nh­: ThÞt vµ c¸c ®å mü nghÖ lµm tõ sõng, x­¬ng tr©u bß. §ã lµ mét lùc l­îng lín thóc ®Èy ch¨n nu«i tr©u ë ®©y ph¸t triÓn. Tuy nhiªn víi ®Þa h×nh cao, kh«ng b»ng ph¼ng, hÖ thèng thuû lîi kÐm ph¸t triÓn g©y khã kh¨n lín cho ngµnh trång trät vµ ch¨n nu«i vµo mïa kh«. 4.1.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña x· V©n Hoµ - T×nh h×nh d©n sè Theo sè liÖu thèng kª cña ban d©n sè x· cho biÕt, cho ®Õn n¨m 2009 toµn x· cã kho¶ng 2164 hé vµ sè khÈu lµ 8807 nh©n khÈu. Trong ®ã sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm 40% d©n sè cña x· vµ lao ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp chiÕm 97%. Víi nguån lao ®éng råi dµo, mËt ®é d©n sè th­a (kho¶ng 338,56 ng­êi/km2), diÖn tÝch ®Êt ®ai réng lín lµ ®iÒu kiªn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i nãi chung vµ ch¨n nu«i tr©u nãi riªng theo h­íng hµng ho¸ cã hiÖu qu¶. Tr×nh ®é d©n trÝ vµ c¬ së vËt chÊt cña x· V©n Hoµ V©n Hoµ n»m trªn ®Þa bµn cña khu du lÞch Ba V×, trªn ®Þa bµn cã ba khu du lÞch næi tiÕng lµ Th¸c §a, Suèi æi, Khoang Sanh, xung quanh l¹i cã c¸c khu du lÞch nh­: Ao Vua, §ång M«… Do ®ã mµ c¬ së vËt chÊt cña x· ®­îc ®Çu t­ chó träng ®Çu t­ ph¸t triÓn, hÖ thèng tr­êng häc, tr¹m y tÕ khang trang, hÖ thèng giao th«ng ph¸t triÓn thuËn lîi cho viÖc bu«n b¸n hµng ho¸ víi bªn ngoµi. VÒ tr×nh ®é d©n trÝ, x· kh«ng cßn ng­êi mï ch÷, 100% trÎ em trong ®é tuæi ®i häc ®­îc ®Õn tr­êng, toµn x· phæ cËp trung häc c¬ së. §©y chÝnh lµ c¬ së, lµ nÒn t¶ng gióp ng­êi d©n ë ®©y tiÕp thu nh÷ng tiÕn bé khoa häc, kü thuËt ®Ó ¸p dông vµo thùc tÕ s¶n xuÊt, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ngµnh n«ng nghiÖp cña x· nãi chung vµ ngµnh ch¨n nu«i nãi riªng. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ngµnh du lÞch, ®êi sèng cña ng­êi d©n tõng b­íc ®­îc n©ng cao. HiÖn x· V©n Hoµ kh«ng cßn hé ®ãi, hé nghÌo chØ cßn 68 hé chiÕm 3,96%. Trong thêi gian tíi V©n Hoµ tiÕn tíi phÊn ®Êu kh«ng cßn hé nghÌo. V©n Hoµ víi nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn, c¬ së vËt chÊt ®Çy ®ñ, nguån nh©n lùc dåi dµo, ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi lµ nh÷ng yÕu tè quan träng trong ngµnh ch¨n nu«i ë ®©y ph¸t triÓn theo ph­¬ng thøc hµng ho¸ mét c¸ch thuËn lîi. 4.1.3. KhÝ hËu thñy v¨n HuyÖn Ba V× nãi chung vµ x· V©n Hoµ nãi riªng thuéc vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa. Thêi tiÕt trong n¨m ®­îc chia lµm 4 mïa râ rÖt: Xu©n, h¹, thu, ®«ng. Trong ®ã mïa h¹ vµ mïa thu chÞu ¶nh h­ëng cña giã §«ng Nam thæi tõ phÝa ®«ng vµo hÆp d·y nói Ba V× chÆn l¹i nªn vµo thêi gian nµy ë ®©y m­a rÊt nhiÒu. Ng­îc l¹i vµo mïa ®«ng vµ mïa xu©n, V©n Hoµ l¹i chÞu ¶nh h­ëng cña giã mïa ®«ng b¾c nªn nhiÖt ®é thÊp vµ Ýt m­a. Mïa m­a ë ®©y kÐo dµi tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 9, theo sè liÖu cña tr¹m khÝ hËu Ba V× th× l­îng m­a cao nhÊt lµ vµo th¸ng 7 ®¹t 434 mm. Cßn mïa kh« kÐo dµi tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau, trong ®ã th¸ng 2 cã l­îng m­a thÊp nhÊt chØ ®¹t 12,03 mm. L­îng m­a trung b×nh ë ®©y ®¹t 158,27 mm VÒ nhiÖt ®é cã sù chªnh lÖch theo mïa, th­êng nãng nhÊt vµo th¸ng 7 vµ thÊp nhÊt vµo th¸ng 1. Theo sè liÖu cña tr¹m khÝ hËu thuû v¨n Ba V× th× nh÷ng ngµy nãng nhÊt nhiÖt ®é ®¹t 39,50C vµ thÊp nhÊt cã thÓ xuèng tíi 80C. §©y lµ mét ®iªud cÇn l­u ý ®èi víi ngµnh ch¨n nu«i, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng vËt nu«i dÔ bÞ stress nhiÖt nh­ bß s÷a. §é Èm ë ®©y biÕn ®éng theo mïa, còng theo sè liÖu cña tr¹m khÝ hËu thuû v¨n Ba V× th× ®é Èm vµo mïa thu ®¹t 75%-76%, mïa ®«ng trung b×nh kho¶ng 90,32%. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiªn râ qua b¶ng 4 mét sè chØ tiªu khÝ hËu cña x· V©n Hoµ-Ba V×-TP Hµ Néi B¶ng 4: Mét sè chØ tiªu khÝ hËu cña x· V©n Hoµ Th¸ng NhiÖt ®é ( 0C ) §é Èm ( % ) L­îng m­a TB (mm) TB Min Max TB Min Max 1 16,75 9,05 23,50 90,20 70,96 109,83 20,27 2 19,38 21,16 25,89 91,44 73,00 109,90 11,89 3 22,0 14,06 30,50 85,40 73,45 97,14 102,70 4 24,08 16,02 32,15 85,21 75,14 95,56 130,20 5 28,28 19,89 37,70 80,88 72,57 89,27 180,50 6 29,09 21,10 38,80 81,89 71,59 92,15 385,20 7 30,72 22,25 39,10 76,13 68,12 84,04 433,40 8 29,09 20,09 37,10 72,11 58,89 86,20 308,06 9 26,60 17,09 35,50 70,15 54,10 85,24 135,40 10 23,35 15,80 32,86 70,52 56,00 85,15 94,81 11 21,42 13,65 29,15 77,66 64,16 91,58 54,88 12 18,86 11,23 26,50 86,28 72,15 100,00 41,39 TB c¶ n¨m 24,23 16,11 32,36 80,66 67,52 93,79 158,27 4.1.4. T×nh h×nh sö dông ®Êt Qua sè liÖu thèng kª cña x· vµ huyÖn, chóng t«i l¾m ®­îc t×nh h×nh sö dông ®Êt cña x· V©n Hoµ nh­ sau: B¶ng 5: T×nh h×nh sö dông ®Êt cña x· V©n Hoµ n¨m (2008) Lo¹i ®Êt DiÖn tÝch (ha) Tû lÖ (%) Tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn 3289,20 100 §Êt canh t¸c n«ng nghiÖp 870,31 26,46 §Êt l©m nghiÖp 1550,18 47,13 §Êt thæ c­ 77,70 2,36 §Êt chuyªn dïng 213,70 6,50 §Êt ch­a sö dông 577,89 17,57 Qua b¶ng 5 cho thÊy x· V©n Hoµ cã tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 3289,20ha, trong ®ã ®Êt dµnh cho n«ng nghiÖp lµ 870,31ha chiÕm 26,46%. §Êt l©m nghiÖp ë ®©y chiÕm tû lÖ lín nhÊt 47,13% trong ®ã cã 19ha rõng tù nhiªn (chiÕm 1,23%) chñ yÕu khai th¸c theo h­íng du lÞch vµ ®· ®em l¹i nguån lîi kh«ng nhá cho x·. §iÒu ®¸ng chó ý lµ diÖn tÝch trång rõng cña x· lµ 851.31ha, d­íi t¸n rõng lµ cá tù nhiªn ®©y lµ nguån thøc ¨n dåi dµo, rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn ®µn gia sóc ¨n cá trong ®ã cã tr©u, cã thÓ ch¨n nu«i víi quy m« lín, ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm mang tÝnh chÊt hµng ho¸. Ngoµi ra, V©n Hoµ vÉn cßn mét l­îng lín ®Êt ch­a sö dông 577,89ha, chiÕm 17,57% tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña x·, trong ®ã cã 361,22ha cá mäc tù nhiªn chiÕm 10,89%. Sè diÖn tÝch cßn l¹i ch­a sö dông cã thÓ khai th¸c ®Ó trång cá voi, c¸c c©y lµm thøc ¨n cho gia sóc vµ lµm b·i ch¨n th¶. Ta cã thÓ thÊy r»ng x· V©n hoµ víi ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh nh­ vËy lµ mét tiÒm n¨ng rÊt lín ®Ó ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i tr©u bß. 4.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña x· V©n Hßa-Ba V×-TP Hµ Néi 4.2.1. T×nh h×nh s¶n xuÊt ngµnh trång trät cña x· V©n Hoµ KÕt qu¶ s¶n xuÊt mét sè c©y trång cña x· V©n Hoµ ®­îc thùc hiÖn ë b¶ng sau: B¶ng 6: KÕt qu¶ s¶n xuÊt cña mét sè c©y trång X· V©n Hoµ n¨m 2008 Lo¹i c©y trång DiÖn tÝch (ha/n¨m) N¨ng suÊt (t¹/ha/n¨m) S¶n l­îng (t¹/n¨m) Phô phÈm (t¹) Lóa 500 53 26500 21200 Ng« 75 45 3375 8032,5 §Ëu t­¬ng 14 11 154 1190 L¹c 80 18 1440 6400 S¾n 65 16,2 1053 6354 Cá voi 40 2000 80000 0 Tæng 759 2143,2 112522 26960 Víi ®Þa h×nh phøc t¹p, nhiÒu ®åi nói, khe suèi, ruéng bËc thang nªn hÖ thèng c©y n«ng nghiÖp ë ®©y kh¸ ®a d¹ng. C©y trång chñ yÕu lµ c¸c c©y l­¬ng thùc nh­: C©y ng«, c©y khoai, c©y s¾n, c©y ®Ëu t­¬ng, c©y lóa. C©y hoa mµu nh­: Trång c¸c lo¹i rau, trång d­a. C©y ¨n qu¶ nh­: nh·n, v¶i…tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t chóng t«i chØ t×m hiÓu s©u vÒ mét sè lo¹i c©y trång cã thÓ tËn dông nguån phô phÈm phôc vô cho ch¨n nu«i ®¹i gia sóc nh­ ch¨n nu«i tr©u bß. Theo b¶ng sè 6 chóng t«i nhËn thÊy trong c¸c lo¹i c©y l­¬ng thùc nh­: Lóa, ng«, khoai, s¾n, ®Ëu t­¬ng, th× lóa lµ c©y l­¬ng thùc chñ yÕu. Tæng diÖn tÝch trång lóa n¨m 2008 cña x· lµ 500 ha/n¨m, s¶n l­îng thãc thu ®­îc lµ 26500 t¹. Theo Nguyªn Xu©n Tr¹ch khi nghiªn cøu ë §«ng Anh cho biÕt tû lÖ thãc so víi r¬m lµ th× hµng n¨m vïng nµy ­íc tÝnh cã l­îng r¬m ­íc tÝnh kho¶ng 21200 t¹. §©y lµ nguån phô phÈm lín vµ quan träng ®èi víi tr©u bß. §Æc biÖt lµ trong vô §«ng Xu©n, thêi tiÕt hanh kh«, nguån thøc ¨n cho tr©u bß c¹n kiÖt. C©y ng« ®­îc trång chñ yÕu vµ vô §«ng Xu©n, n¨m 2008 tæng diÖn tÝch trång ng« cña x· V©n Hoµ lµ 75ha, s¶n l­îng ®¹t 3375 t¹/n¨m. Theo Vò Duy Gi¶ng vµ T«n ThÊt S¬n th× tû lÖ th©n, l¸ c©y ng« sau thu b¾p/s¶n l­îng ng« h¹t lµ 2,38. VËy víi 3375 t¹ ng« h¹t toµn x· cã kho¶ng 8032,5 t¹ th©n vµ l¸ ng«, ®©y còng lµ nguån thøc ¨n phong phó cho tr©u bß. §Æc biÖt lµ ng« trång vµo vô §«ng Xu©n v× ®©y lµ vô khan hiÕm thøc ¨n cña ®¹i gia sóc, do ®ã nã ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc gi¶i quyÕt thøc ¨n cho tr©u, bß vµo thêi ®iÓm nµy. §Ëu t­¬ng vµ l¹c còng ®­îc trång kh¸ nhiÒu ë x· V©n Hoµ n¨m 2008 tæng diÖn tÝch trång ®Ëu t­¬ng cña x· V©n Hoµ lµ 14ha, s¶n l­îng ®¹t 154 t¹, tæng diÖn tÝch l¹c lµ 80ha, s¶n l­îng ®¹t 1440 t¹. Còng theo Vò Duy Gi¶ng vµ T«n ThÊt S¬n th× l­îng phô phÈm thu ®­îc tõ l¹c vµ ®Ëu t­¬ng kho¶ng tõ 80 - 85 t¹/ha. VËy ­íc tÝnh toµn x· n¨m 2008 cã kho¶ng 1190 t¹ th©n l¸ ®Ëu t­¬ng vµ 6400 t¹ th©n l¸ l¹c. NÕu biÕt c¸ch chÕ biÕn th× ®©y còng lµ nguån thøc ¨n giµu chÊt ®¹m cho tr©u bß. §ång thêi ®©y còng lµ nguån thøc ¨n dù tr÷ rÊt tèt cho ®¹i gia sóc vµo nh÷ng th¸ng khan hiªm thøc ¨n, ®Æc biÖt lµ vô §«ng Xu©n, thêi tiªt hanh kh«. §Êt triÒn ®åi chiÕm mét tû lÖ ®¸ng kÓ nªn c©y s¾n ®­îc trång kh¸ nhiÒu n¨m 2008 toµn x· cã kho¶ng 65ha, s¶n l­îng ®¹t 1053 t¹/n¨m, l­îng phô phÈm ­íc tÝnh kho¶ng 6354 t¹/n¨m. §©y lµ nguån thøc ¨n giµu n¨ng l­îng vµ ®¹m, tuy nhiªn l¹i cã ®éc tè HCN g©y ®éc cho gia sóc nÕu sö dông nhiÒu, nÕu biÕt c¸ch chÕ biÕn th× nã còng trë thµnh nguån thøc ¨n lín cho tr©u bß. Nh­ vËy ngµnh trång trät cña x· V©n Hoµ ®· cung cÊp nguån phô phÈm lín, rÎ tiÒn, cã thÓ chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n lµm thøc ¨n tèt cho tr©u bß. Ngoµi ra x· V©n Hoµ cßn trång cá voi lµm thøc ¨n cho tr©u bß víi tæng diÖn tÝch kho¶ng 40ha, s¶n l­îng ®¹t kho¶ng 40000 t¹/n¨m cung cÊp mét l­îng thøc ¨n lín cho ngµnh ch¨n nu«i ®¹i gia sóc. §Æc biÖt nã lµ nguån thøc ¨n chñ yÕu cho ch¨n nu«i bß s÷a. Bªn c¹nh ®ã x· cßn 361,22ha ®Êt ch­a sö dông vµ 881,31ha rõng cã thÓ trång cá voi xen vµo ®­îc, sÏ tËn dông ®­îc mét diÖn tÝch t­¬ng ®èi lín. Víi tiÒm n¨ng phô phÈm nh­ vËy V©n Hoµ cã thÓ ®Èy m¹nh ch¨n nu«i tr©u bß, gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng ng­êi d©n. 4.2.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt ngµnh ch¨n nu«i cña x· V©n Hoµ Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra t×m hiÓu t×nh h×nh ch¨n nu«i cña x·, chóng t«i nh©n thÊy sè l­îng tr©u gi¶m liªn tôc tõ n¨m 2003 ®Õn n¨m 2007, gi¶m m¹nh nhÊt lµ n¨m 2007, trong vßng 1 n¨m mµ gi¶m 172 con tû lÖ gi¶m 15.5% so víi n¨m tr­íc (2006). §Õn n¨m 2008 t¹ thÊy co sù t¨ng lªn nh­ng víi sè l­îng kh«ng ®¸ng kÓ. N¨m 2003, tæng ®µn tr©u cña x· lµ 1190 con nh­ng ®Õn n¨m 2007 chØ cßn cã 932 con, n¨m 2008 t¨ng lªn lµ 985 con. B×nh qu©n gi¶m 5,7% mçi n¨m. Tuy sè l­îng ®µn tr©u cña x· gi¶m nh­ng ®µn bß thÞt cña x· l¹i t¨ng liªn tôc, n¨m 2003 ®µn bß thÞt cña x· V©n Hoµ cã 671 con, ®Õn n¨m 2008 th× tæng ®µn bß thÞt cña x· lµ 1320 con, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 14,57%, trong ®ã n¨m 2007 cã møc t¨ng cao nhÊt (t¨ng 23,08% so víi n¨m 2006). Qua t×m hiÓu chóng t«i thÊy nguyªn nh©n lµ sù t¨ng ®µn c¬ giíi, do c¸c hé ch¨n nu«i thÊy ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ch¨n nu«i bß nªn mét sè hé ®· chuyÓn h¼n sang nu«i bß hoÆc nu«i c¶ tr©u vµ bß. Kh«ng chØ ph¸t triÓn vÒ quy m« mµ chÊt l­îng gièng cña ®µn bß còng ®­îc n©ng cao ®µn bß Lai Sin chiÕm tû lÖ lín vµ dÇn ®ang thay thÕ ®µn bß vµng ViÖt Nam. Tõ n¨m 2003 ®Õn n¨m 2008 ®µn bß s÷a cña sù t¨ng gi¶m kh«ng æn ®Þnh gi÷a c¸c n¨m. N¨m 2003 toµn x· cã 144 con bß s÷a n¨m 2004 t¨ng lªn 164 con, møc t¨ng lµ 13,9%, ®Õn n¨m 2005 tæng ®µn bß s÷a cña x· cßn 147 con, gi¶m 10,4% vµ ®Õn n¨m 2006 l¹i t¨ng lªn lµ 153 con, møc t¨ng lµ 4,1%. N¨m 2007 tæng ®µn bß s÷a l¹i gi¶m xuèng 140 con, møc gi¶m lµ 9,3%, n¨m 2007 l­îng bß s÷a gi¶m nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do thÞ tr­¬ng tiªu thô s÷a bÞ gi¶m m¹nh do th«ng tin s÷a bÞ nhiÔm Melamin. Nh­ng ®Õn n¨m 2008 th× sè l­îng bß s÷a cña x· l¹i t¨ng lªn ®¸ng kÓ, tæng ®µn bß s÷a cña x· cã 320 con, møc t¨ng lµ 128,5%, t¨ng h¬n gÊp ®«i tæng sè bß n¨m 2007. Qua t×m hiÓu chóng t«i thÊy nguyªn nh©n cña sù biÕn ®æi nµy lµ do gi¸ s÷a t¨ng gi¶m thÊt th­êng, n¨m 2005 vµ n¨m 2007 gi¸ s÷a gi¶m m¹nh nu«i bß s÷a kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cho ng­êi ch¨n nu«i nªn nhiÒu hé d©n b¸n ®i, nh­ng ®Õn n¨m 2008 gi¸ s÷a t¨ng m¹nh nªn sè l­îng bß s÷a l¹i ®­îc t¨ng lªn. Nu«i bß s÷a ®· trë thµnh nguån thu nhËp chÝnh cña ®¹i ®a sè c¸c hé n«ng d©n. Qua ®iÒu tra thùc tÕ chóng t«i thÊy thu nhËp tõ mét con bß s÷a mét n¨m kho¶ng 20 ®Õn 40 triÖu ®ång, tiÒn tõ b¸n s÷a. §µn lîn cña x· còng cã sù ph¸t triÓn kh¸ nhanh, n¨m 2003 toµn x· cã 2500 con lîn, ®Õn cuèi n¨m 2006, tæng ®µn lîn toµn x· lµ 4197 con, nh­ng ®Õn n¨m 2007 vµ 2008 ®µn lîn l¹i cã xu h­íng gi¶m, gi¶m m¹nh nhÊt lµ n¨m 2008. Tõ n¨m 2003 ®Õn n¨m 2006 tèc ®é t¨ng b×nh qu©n kho¶ng 19%/n¨m. Tuy nhiªn tèc ®é t¨ng kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c n¨m. N¨m 2004, tæng ®µn lîn cña x· t¨ng 28,7% so víi n¨m 2003, nh­ng ®Õn n¨m 2005 møc t¨ng l¹i gi¶m xuèng chØ cßn 5,4% nguyªn nh©n lµ do n¨m 2005 dÞch lë måm long mãng x¶y ra trªn toµn quèc, nªn ng­êi ch¨n nu«i kh«ng gi¸m më réng quy m« ch¨n nu«i. §Õn n¨m 2006, møc t¨ng ®µn lîn cña x· V©n Hoµ l¹i trë l¹i møc cao 23,7% so víi n¨m 2005. Sè l­îng ®µn lîn t¨ng ë møc cao nh­ vËy lµ do gi¸ lîn h¬i trong n­íc lu«n ë møc cao vµ æn ®Þnh. §©y chÝnh lµ ®éng lùc thóc ®Èy ng­êi ch¨n nu«i më réng quy m«, trªn thùc tÕ ®· kh¸ nhiÒu trang tr¹i nu«i lîn thÞt víi quy m« hé gia ®×nh xuÊt hiÖn trªn ®Þa bµn x·. Tõ n¨m 2006 ®Õn n¨m 2008 tæng ®µn lîn cña x· V©n Hoµ l¹i gi¶m, gi¶m m¹nh vµo n¨m 2008, møc gi¶m 33,3% so víi n¨m 2006, vµ gi¶m 17,1% so víi n¨m 2007. Nguyªn nh©n cña sù gi¶m m¹nh vÒ tæng sè ®µn lîn cña x· lµ do: V× nu«i lîn ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao so víi nu«i bß s÷a vµ nu«i tr©u, ®Æc biÖt n¨m 2008 nu«i bß s÷a ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho ng­êi d©n, nªn ng­êi d©n chuyÓn tõ ch¨n nu«i lîn sang ch¨n nu«i bß s÷a. §©y lµ nguyªn nh©n chñ yÕu cña sù gi¶m ®µn lîn. §µn gia cÇm - thuû cÇm, nh÷ng n¨m gÇn ®©y gÇn nh­ ch÷ng l¹i, kh«ng ph¸t triÓn. Riªng n¨m 2007 th× tæng sè ®µn gia cÇm l¹i t¨ng m¹nh, vµ sau ®ã l¹i gi¶m còng kh¸ m¹nh vµo n¨m 2008. §µn gia cÇm thuû cÇm ë ®©y chñ yÕu ®­îc nu«i theo ph­¬ng thøc ch¨n th¶ v­ên tËn dông nguån thøc ¨n r¬i v·i, víi môc ®Ých phôc vô c¶i thiÖn b÷a ¨n trong gia ®×nh lµ chÝnh, cßn h×nh thøc ch¨n nu«i theo c«ng nghiÖp lµ rÊt Ýt. Nh×n chung, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®µn gia sóc cña x· V©n Hoµ cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §¹t ®­îc kÕt qu¶ nh­ vËy lµ do ë ®©y cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, xung quanh l¹i cã c¸c trung t©m nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn ch¨n nu«i nh­ Trung T©m Nghiªn Cøu Bß vµ §ång Cá Ba V×, Trung T©m Moncada, Tr¹i Bß ThÞt ViÖt M«ng, Trung T©m Nghiªn Cøu §µ §iÓu, Trung T©m Nghiªn Cøu Dª vµ Thá S¬n T©y, lu«n s½n sµng gióp ®ì vÒ kü thuËt vµ cung cÊp con gièng chÊt l­îng cho bµ con n«ng d©n. Chóng t«i tiÕn hµnh kh¶o s¸t t×nh h×nh ch¨n nu«i cña x· V©n Hoµ trong 6 n¨m gÇn ®©y, kÕt qu¶ ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng sau: B¶ng 7: DiÔn biÕn cña ®µn gia sóc, gia cÇm tõ n¨m 2003-2008 (con) N¨m Gia sóc 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tr©u 1190 1164 1143 1104 932 985 Bß thÞt 671 768 852 966 1189 1320 Bß s÷a 144 164 147 153 140 320 Lîn 2500 3217 3392 4197 3376 2800 Gia cÇm-thuû cÇm 41210 39251 40137 40300 60370 25000 4.3. HiÖn tr¹ng sö dông phô phÈm n«ng nghiÖp cho ch¨n nu«i tr©u t¹i x· V©n Hoµ 4.3.1.Mét sè lo¹i phô phÈm chñ yÕu dïng cho ch¨n nu«i tr©u ¬ x· V©n Hoµ Nguån thøc ¨n chñ yÕu cña tr©u bß n­íc ta lµ c¸c c¸nh ®ång cá tù nhiªn hoÆc nh÷ng ruéng cá do con ng­êi trång phôc vô cho ch¨n nu«i tr©u bß. Ngoµi ra lµ c¸c phô phÈm n«ng nghiÖp dïng cho tr©u bß. Qua ®iÒu tra thùc tÕ th× diÖn tÝch trång cá vµ nh÷ng c¸nh ®ång cá t­ nhiªn ngµy cµng gi¶m, mµ quy m« ch¨n nu«i tr©u, bß ngµy cµng t¨ng, ®Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thùc phÈm ngµy cµng t¨ng cña con ng­êi. Do ®ã, viÖc ph¸t triÓn mét hÖ thèng ch¨n nu«i gia sóc nhai l¹i dùa trªn c¸c phô phÈm n«ng nghiÖp lµ mét yªu cÇu sèng cßn hiÖn nay còng nh­ trong t­¬ng lai. Dùa trªn kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña ngµnh n«ng nghiÖp, chóng t«i nhËn thÊy V©n Hoµ cã mét l­îng phô phÈm t­¬ng ®èi lín vµ ®a d¹ng. Theo b¶ng 6 th× hµng n¨m x· cã kho¶ng 21200 t¹ r¬m, 8032,5 t¹ th©n l¸ ng«, 1190 th©n l¸ ®Ëu t­¬ng, 6400 t¹ th©n l¸ l¹c, 6354 t¹ th©n l¸ s¾n. Theo Vò Duy Gi¶ng vµ T«n ThÊt S¬n (2001) th× phô phÈm lóa cã chøa 90% vËt chÊt kh« (VCK), phô phÈm ng« cã 25% VCK, phô phÈm l¹c cã chøa 20% VCK, phô phÈm ®Ëu t­¬ng cã chøa 35% VCK. NÕu chóng ta quy ®æi tõ phô phÈm n«ng nghiÖp ra VCK th× hµng n¨m x· V©n Hoµ s¶n xuÊt ®­îc kho¶ng 22785 t¹ VCK. MÆt kh¸c, khèi l­îng VCK mµ mçi tr©u cã thÓ thu nhËn ®­îc trong mét ngµy kho¶ng 3% khèi l­îng c¬ thÓ. Gi¶ sö khèi l­îng cña tr©u trung b×nh kho¶ng 320kg th× mét ngµy con tr©u sÏ ¨n hÕt 10kg VCK, mét n¨m sÏ ¨n hÕt 3650kg VCK. VËy chØ tÝnh riªng phô phÈn n«ng nghiÖp x· V©n Hoµ cã thÓ nu«i ®­îc 625 con tr©u mµ kh«ng cÇn sö dông ®Õn nguån thøc ¨n kh¸c. 4.3.2. Tû lÖ vµ nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc sö dông phô phÈm n«ng nghiÖp trong ch¨n nu«i tr©u cña x· V©n Hoµ §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc t×nh h×nh sö dông c¸c nguån phô phÈm n«ng nghÞªp chóng t«i ®· tiÕn hµnh lùa chän vµ ®iÒu tra 129 hé nu«i tr©u, c¸c sè liÖu ®­îc tr×nh bµy trong b¶ng sau: B¶ng 8: Tû lÖ sö dông phô phÈm cho ch¨n nu«i tr©u t¹i x· V©n Hoµ (%) Lo¹i phô phÈm Sè hé nu«i tr©u Kh«ng sö dông (%) Sö dông kh«ng qua chÕ biÕn (%) Sö dông qua chÕ biÕn (%) R¬m lóa 14,73 85,27 0 Th©n l¸ ng« 24,21 75,79 0 Th©n l¸ l¹c 93,02 6,98 0 L¸ s¾n 100 0 0 Th©n, l¸ ®ç t­¬ng 100 0 0 Qua sè liÖu b¶ng 8 cho thÊy r¬m lóa vµ th©n l¸ ng« lµ 2 lo¹i ®­îc sö dông chñ yÕu ë ®©y, tû lÖ c¸c hé sö dông r¬m lµ 85,27% th©n l¸ ng« chiÕm 75,79%. Theo TrÇn Quang Kh¶i (2003) th× tû lÖ hé sö dông r¬m trong ch¨n nu«i gia sóc t¹i thµnh phè Bu«n Ma ThuËt lµ 34,7%, th©n l¸ ng« lµ 18,15%. So s¸nh víi kÕt qu¶ nµy th× tû lÖ sö dông r¬m vµ th©n l¸ ng« ë V©n Hoµ cao h¬n rÊt nhiÒu thµnh phè Bu«n Ma ThuËt. Së dÜ nh­ vËy lµ do, MiÒn B¾c th­êng thiÕu thøc ¨n th« xanh vµo mïa ®«ng, do ®ã tr©u bß ë ®©y th­êng ®­îc ng­êi d©n cho ¨n thªm thøc ¨n mµ chñ yÕu lµ r¬m kh«. C¸c lo¹i phô phÈm cßn l¹i hÇu nh­ kh«ng ®­îc sö dông, chØ cã 6.98% s« hé nu«i tr©u sö dông l¸ l¹c, cßn l¹i kh«ng cã hé nµo sö dông l¸ s¾n vµ l¸ ®ç t­¬ng. Nguyªn nh©n lµ do c¸c hé ch­a quen sö dông th©n l¹c vµ th©n ®ç t­¬ng cho gia sóc ¨n, mÆt kh¸c c¸c lo¹i phô phÈm nµy th­êng cã hµm l­îng ®¹m kh¸ cao, nªn gia sóc ¨n nhiÒu th­êng bÞ ch­íng h¬i ®Çy bông. Còng tõ b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy tû lÖ c¸c hé sö dông r¬m cho ch¨n nu«i tr©u lµ 14,73%. Qua ®iÒu tra chóng t«i ®­îc thÊy ®a phÇn c¸c hé nµy n»m ë phÝa B¾c cña x·, ®a phÇn c¸c ®µn tr©u ®­îc th¶ tù do trong rõng vµ chØ ®­îc lïa vÒ nhµ trong thêi gian ng¾n vµo nh÷ng ngµy mïa. Cßn víi 35,21% sè hé kh«ng sö dông th©n l¸ ng«, bëi v× hÇu hÕt c¸c hé kh«ng cã thêi gian ®Ó vËn chuyÓn th©n l¸ ng« vÒ nhµ trong khi ®ã ruéng trång ng« l¹i ë c¸ch kh¸ xa nhµ vµ ®Þa h×nh ®i l¹i khã kh¨n, chØ cã mét sè Ýt h« lµ tr©u kh«ng ¨n hoÆc ¨n rÊt Ýt. Nh×n chung ng­êi ch¨n nu«i tr©u ë x· V©n Hoµ ®· tËn dông ®­îc mét l­îng phô phÈm lín cho ch¨n nu«i tr©u bß. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã vÉn cßn mét l­îng lín phô phÈm n«ng nghiÖp ch­a ®­îc tËn dông vµ khai th¸c hoÆc khi th¸c ch­a triÖt ®Ó mµ nguyªn nh©n chÝnh lµ do c¸c hé n«ng d©n ch­a l¾m b¾t ®­îc kü thuËt chÕ biÕn, b¶o qu¶n vµ sö dông c¸c phô phÈm nµy. H»ng n¨m ë ®©y ng­êi d©n ë ®©y ®· bá ®i mét l­îng lín ngän l¸ s¾n, th©n l¸ l¹c, th©n l¸ ®Ëu t­¬ng do kh«ng biÕt c¸ch chÕ biÕn vµ sö dông. §©y ®Òu lµ nh÷ng lo¹i phô phÈm cã hµm l­îng ®¹m kh¸ cao, th©n l¸ l¹c cã hµm l­îng protein chiÕm tíi 4% VCT, l¸ s¾n lµ 7% VCT. Tuy nhiªn trong th©n l¸ s¾n l¹i cã chøa c¸c chÊt g©y ®éc lµm c¶n trë qu¸ tr×nh tiªu ho¸ cña gia sóc nh­ c¸c chÊt Saponine cã trong l¸ c©y l¹c, HCN trong l¸ cña c©y s¾n, nh­ng nÕu biÕt c¸ch chÕ biÕn th× th©n l¸ c©y l¹c vµ th©n l¸ c©y s¾n lµ nguån thøc ¨n rÊt tèt cho tr©u, bß. Qua qu¸ tr×nh ®iÒu tra chóng t«i nhËn thÊy nh÷ng lo¹i phô phÈm ®­îc sö dông cho tr©u ®Òu kh«ng qua chÕ biÕn ®iÒu nµy ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng thu nhËn vµ tiªu ho¸ thøc ¨n cña gia sóc, nh÷ng lo¹i phô phÈm nh­ r¬m lóa, th©n l¸ ng« giµ cã tû lÖ ligin trong v¸ch tÕ bµo cao lµ cho enzym cña hÖ vi sinh vËt d¹ cá kh«ng t¸c ®éng ®­îc. B¶o qu¶n còng lµ mé th¹n chÕ trong sö dông c¸c lo¹i phô phÈm ë V©n Hoµ. Phô phÈm n«ng nghiÖp th­êng ®­îc thu hoÆc theo mïa víi sè l­îng rÊt lín, tr©u bß kh«ng thÓ ¨n hÕt ngay ®­îc, nÕu kh«ng ®­îc chÕ biÕn, b¶o qu¶n lµm thøc ¨n dù tr÷ th× rÊt l·ng phÝ. Qua t×m hiÓu chóng t«i thÊy chØ cã r¬m lóa lµ ®­îc b¶o qu¶n b»ng c¸ch ph¬i kh«, cßn l¹i c¸c lo¹i phô phÈm kh¸c ®Òu ®­îc cho ¨n t­¬i ngay sau khi thu ho¹ch. V× vËy, hµng n¨m ®· bá ®i mét l­îng lín phô phÈm bÞ háng do tr©u bß kh«ng ¨n kÞp. 4.4. T×nh h×nh ch¨n nu«i tr©u cña x· V©n Hoµ 4.4.1. DiÔn biÕn ®µn tr©u qua c¸c n¨m Theo sè liÖu thèng kª cña phßng thèng kª x· V©n Hoµ chóng t«i cã ®­îc h×nh ¶nh diÔn biÕn cña ®µn tr©u tõ n¨m 2003-2008 kÕt qu¶ ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng sau: B¶ng 9: BiÕn ®éng ®µn tr©u cña x· V©n Hoµ (con) N¨m C¬ cÊu 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tr©u ®ùc 89 75 68 70 65 68 Tr©u c¸i 546 543 537 515 421 438 Tr©u<2 tuæi 238 236 230 219 200 224 Tr©u cµy kÐo 317 310 308 300 246 255 Tæng 1190 1164 1143 1104 932 985 Qua b¶ng 9 chóng t«i nhËn thÊy trong 6 n¨m gÇn ®©y ®µn tr©u cña x· V©n Hoµ ®ang cã xu h­íng gi¶m dÇn, n¨m 2003 toµn x· cã 1190 con, nh­ng ®Õn n¨m 2008 toµn x· cßn 985 con, tèc ®é gi¶m b×nh qu©n lµ 5.7%/n¨m. Trong khi ®ã tõ n¨m 2003 ®Õn n¨m 2008 c¶ n­íc t¨ng trung b×nh lµ 2%/n¨m. Qua t×m hiÓu trªn thùc tÕ, chóng t«i nhËn thÊy ®µn tr©u ë ®©y gi¶m lµ do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n nh­ng chñ yÕu do c¸c nguyªn nh©n sau ®©y: - Thø nhÊt lµ do diÖn tÝch b·i ch¨n th¶ b·i tù nhiªn ®ang bÞ thu hÑp dÇn, bëi v× trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c khu du lÞch trong ®Þa bµn cña x· lu«n më réng ph¹m vi lµm cho diÖn tÝch ch¨n th¶ d­íi t¸n rõng tù nhiªn hÇu nh­ kh«ng cßn. MÆt kh¸c, nhiÒu hé n«ng d©n chuyÓn tõ trång c©y l©m nghiÖp sang trång chÌ, cïng víi sù khai th¸c diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn tr­íc ®©y lµ nh÷ng b·i ch¨n th¶ sang canh t¸c n«ng nghiÖp ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ diÖn tÝch ch¨n th¶ cña x·. §iÒu nµy ¶nh h­ëng lín ®Õn sè l­îng ®µn tr©u ë ®©y, nh÷ng hé tr­íc ®©y ch¨n nu«i víi quy m« lín th­êng th¶ hoang trong rõng giê ®©y ph¶i b¸n bÊt ®i vµ chuyÓn sang ch¨n d¾t t¹i c¸c b·i cá tù nhiªn gÇn rõng, däc theo bê suèi. Mét sè hé nu«i theo ph­¬ng thøc b¸n qu¶ng canh (th¶ vµo buæi s¸ng, chiÒu vµ tèi cho ¨n thªm r¬m, cá kh«), kh«ng th× cã hé chuyÓn h¼n sang nu«i bß hoÆc nu«i kÕt hîp gi÷a tr©u vµ bß, víi lý do lµ tr©u ¨n nhiÒu h¬n bß, cung víi mét l­îng r¬m th× nu«i ®­îc nhiÒu bß h¬n, mÆt kh¸c nu«i bß l¹i sinh lîi nhanh h¬n tr©u. - MÆt kh¸c do mÊy n¨m gÇn ®©y do gi¸ mua tr©u t¨ng cao, cïng víi qu¸ tr×nh c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp nªn lµm gi¶m ®µn tr©u ë ®©y, ®iÒu nµy thÊy râ qua b¶ng 9. 4.4.2. Quy m« ch¨n nu«i tr©u cña ng­êi d©n x· V©n Hoµ ( 2008 ) Qua ®iÒu tra chóng t«i thÊy 100% ®µn tr©u ë ®©y ®­îc nu«i trong n«ng hé víi quy m« nhá. KÕt qu¶ ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng sau : B¶ng 10: Quy m« ch¨n nu«i tr©u cña x· V©n Hoµ ( 2008 ) Sè tr©u/hé (con) Sè hé Tû lÖ (%) 1 326 54,6 2 181 30,31 3 74 12,4 >3 16 2,69 Tæng sè 597 100 Theo kÕt qu¶ trªn, chóng t«i nhËn thÊy quy m« ch¨n nu«i tr©u cña c¸c n«ng hé trong x· V©n hoµ chñ yÕu lµ 1 ®Õn 2 con. Cã 326 hé nu«i 1 con chiÕm 54,6% trong tæng sè 597 hé ch¨n nu«i tr©u cña x·, c¸c hé nu«i 2 con lµ 181 con chiÕm 30,31% trong tæng sè hé ch¨n nu«i tr©u cña x·, c¸c hé nu«i 3 con lµ 74 hé chiÕm 12,4%, c¸c hé nu«i >3 con lµ 16 hé chiÕm 2,96%. so víi c«ng bè cña Vò Duy Gi¶ng (1999) ®iÒu tra ë Sãc S¬n - Hµ Néi th× sè hé nu«i 1 tr©u chiÕm 81,5% sè hé nu«i 2 tr©u chiÕm 11,1%, kh«ng cã hé nu«i tõ 3 tr©u trë lªn. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ trªn chóng t«i thÊy quy m« ch¨n nu«i tr©u ë x· V©n Hoµ cao h¬n h¨n ë ®ång b»ng. Sù chªnh lÖch nµy theo chóng t«i lµ do môc ®Ých ch¨n nu«i tr©u ë tõng vïng kh¸c nhau. ë ®ång b»ng con tr©u nu«i chñ yÕu lµ ®Ó cµy kÐo nªn quy m« nu«i tõ 1-2 con lµ phï hîp víi ph­¬ng thøc nµy. Cßn ë V©n Hoµ ng­êi n«ng d©n nu«i tr©u theo h­íng cµy kÐo kÕt hîp víi sinh s¶n vµ lÊy thÞt nªn quy m« nu«i tr©u ë ®©y còng lín h¬n. 4.4.3. TËp qu¸n ch¨n nu«i tr©u cña x· V©n Hoµ Víi ®Æc ®iÓm tù nhiªn cã ®åi nói, mÆt kh¸c ®a phÇn c¸c hé nu«i tr©u lµ c¸c d©n téc thiÓu sè nªn ph­¬ng thøc ch¨n nu«i tr©u ë x· V©n hßa vÉn mang ®Æc ®iÓm truyÒn thèng ®ã lµ qu¶ng canh tËn dông nguån thøc ¨n tù nhiªn lµ chñ yÕu. §èi víi c¸c n«ng hé cã quy m« ch¨n nu«i tr©u tõ 1-3 con vµ c¸c hé ë phÝa B¾c cña x· th× tr©u ®­îc nu«i theo ph­¬ng thøc b¸n qu¶ng canh. Tr©u ®­îc ch¨n th¶ vµo buæi s¸ng cßn buæi chiÒu vµ buæi tèi th× ®­îc nhèt trong chuång, cho ¨n thªm thøc ¨n dù tr÷ (chñ yÕu lµ r¬m kh«). VÒ sinh s¶n th× tr©u c¸i ë ®©y ®­îc ng­êi d©n quan t©m theo dâi ph¸t hiÖn ®éng dôc vµ phèi gièng. Víi c¸c hé ë phÝa Nam cña x·, n¬i chñ yÕu lµ ®åi nói, ë ®©y tr©u ®­îc th¶ hÇu nh­ tù do trong rõng. Tr©u chØ ®­îc lïa vÒ nhµ vµo ngµy mïa ®Ó cµy kÐo hÕt vô l¹i ®­îc th¶ lªn rõng. Do kh«ng cã ®iÒu kiÖn theo dâi qu¶n lý chÆt chÏ ®­îc nªn viÖc sinh s¶n cña tr©u ë vïng nµy hÇu nh­ lµ sinh s¶n tù nhiªn. Víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®­îc thiªn nhiªn ­u ®·i, kinh tÕ x· héi thuËn lîi, tuy nhiªn ®µn tr©u ë ®©y vÉn ch­a ®­îc ng­êi d©n quan t©m vµ ®Çu t­ mét c¸ch hîp lý, ngµnh ch¨n nu«i tr©u ë ®©y vÉn ch­a ph¸t triÓn ®óng víi nh÷ng tiÒm n¨ng vèn cã cña vïng. 4.5. kh¶o s¸t sù sinh tr­ëng ®µn nghÐ tõ s¬ sinh ®Õn 24 th¸ng tuæi cña x· V©n Hoµ-Ba V×-TP Hµ Néi 4.5.1. Khèi l­îng nghÐ tõ s¬ sinh ®Õn 6 th¸ng tuæi Theo dâi trªn ®µn nghÐ t¹i x· V©n Hoµ, cã sè liÖu ghi trong b¶ng sau: B¶ng 11: Khèi l­îng nghÐ tõ s¬ sinh ®Õn 6 th¸ng tuæi Lo¹i nghÐ ChØ tiªu Th¸ng tuæi S¬ sinh 1 2 3 4 5 6 §ùc n 203 149 69 132 69 69 156 (kg) 26,5 43,5 57,4 65 76 82 84,6 SX 2,07 7,38 7,9 9,05 10,05 11,94 13,56 mX 0,14 0,67 1,07 0,98 1,64 1,81 1,61 C¸i n 192 120 60 98 60 60 145 (kg) 25,5 42 54,5 62 73.4 80,7 83.8 SX 3,10 6,8 7,6 13.4 8,7 9,2 11,8 mX 0,32 0,60 1,09 1,42 1,45 1,70 1,66 Ghi chó: n = sè con = sè trung b×nh céng MX: Sai sè cña sè trung b×nh SX: §é lÖch tiªu chuÈn Khèi l­îng s¬ sinh cña nghÐ cao hay thÊp phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm gièng, ®iÒu kiÖn nu«i d­ìng, khèi l­îng løa ®Î, nghÐ ®ùc hay nghÐ c¸i. Tõ trong ®µn nghÐ s¬ sinh trªn, theo dâi cho thÊy: Trong sè tr©u c¸i do ®ùc gièng tèt (®Æc cÊp, khèi l­îng >500kg) cña dù ¸n ViÖn Ch¨n Nu«i ®ang thÝ nghiÖm t¹i x· V©n Hoµ ®Ó c¶i tiÕn ®µn tr©u cña x·, tæng sè 8 con ®­îc nu«i t¹i 8 th«n lµ: Th«n Nghe, Th«n Xoan, Muång Ch¸u, Muång Voi, Th«n Rïa, Xãm Må §åi, §ång Ch¸y, phèi cho kÕt qu¶ tèt, khèi l­îng nghÐ s¬ sinh ®¹t trung b×nh 26,5kg ®èi víi nghÐ ®ùc vµ 24,5kg ®èi víi nghÐ c¸i, cao nhÊt lµ 30kg ®èi víi nhÐ ®ùc vµ 28 ®èi víi nghÐ c¸i. Khèi l­îng cña nghÐ s¬ sinh phô thuéc vµo khèi l­îng c¬ thÓ cña mÑ: nghiªn cøu thÝ ®iÓm trªn 65 tr©u c¸i sinh nghÐ, khèi l­îng mÑ 420-450 nghÐ s¬ sinh nÆng 24-26kg; khèi l­îng mÑ 450-525kg nghÐ nÆng trªn 28kg. Khèi l­îng s¬ sinh cña nghÐ còng phô thuéc vµo løa ®Î. ThÝ nghiÖm trªn 42 tr©u ®Î løa 1, nghÐ s¬ sinh nÆng trung b×nh 22,5kg (19-25kg), løa 3-4 nghÐ s¬ sinh nÆng kho¶ng 25,5kg (22-30kg) Khèi l­îng s¬ sinh cña nghÐ cßn phô thuéc vµo thêi gian ®Î: Theo dâi 59 nghÐ sinh ra trong thêi gian tõ th¸ng 12/2007 ®Õn th¸ng 12/2008, cho thÊy 22 nghÐ sinh ra tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 5 cã khèi l­îng s¬ sinh b×nh qu©n 23,5kg vµ trªn 37 nghÐ sinh ra tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 12 cã khèi l­îng s¬ sinh b×nh qu©n 25,5kg. Nh­ vËy nghÐ sinh ra trong vô thiÕu cá, thêi tiÕt nãng th× khèi l­îng nghÐ sinh ra kÐm h¬n so víi nh÷ng nghÐ sinh ra trong mïa vô ®ñ cá vµ thêi tiÕt m¸t mÎ. BiÓu ®å 1: Khèi l­îng tÝch luü cña nghÐ tõ s¬ sinh ®Õn 6 th¸ng tuæi Qua biÓu ®å trªn cho thÊy khèi l­îng cña nghÐ ®ùc tõ s¬ sinh ®Õn 6 th¸ng tuæi cao h¬n so víi nghÐ c¸i. Khèi l­îng cña nghÐ ®ùc tõ s¬ sinh lµ 26,5kg, khèi l­îng ña nghÐ 1 th¸ng tuæi lµ 43,5kg, 2 th¸ng tuæi lµ 57,4kg, 3 th¸ng tuæi lµ 65kg, 4 th¸ng tuæi lµ 76kg, 5 th¸ng tuæi lµ 82kg, 6 th¸ng tuæi lµ 84,6kg. T­¬ng øng víi nghÐ c¸i lµ 25,5kg, 42kg, 54,5kg, 62kg, 73,4kg, 80,7kg, 83,8kg. Së dÜ khèi l­îng cña nghÐ ®ùc cao h¬n nghÐ c¸i trong giai ®o¹n nµy lµ do: khi sinh ra nghÐ ®ùc ®É cã khèi l­îng cao h¬n nghÐ c¸i, ®ång thêi th× nguån dinh d­ìng chñ yÕu cña nghÐ trong giai ®o¹n nµy lµ s÷a mÑcung cÊp. Nh×n vµo biÓu ®å 1 ta thÊy khèi l­îng cña nghÐ ®ùc vµ nghÐ c¸i t¨ng nhanh tõ s¬ sinh ®Õn 2 th¸ng tuæi, sau ®ã tèc ®é t¨ng gi¶m dÇn. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do trong giai ®o¹n tõ s¬ sinh ®Õn 2 th¸ng tuæi th× l­îng s÷a mÑ cung c¸p ®ñ cho nghÐ bó vµ hµm l­îng c¸c chÊt dinh d­ìng cao h¬n so víi c¸c th¸ng 3, 4, 5, 6, lªn trong giai ®o¹n nµy khèi l­îng cña nghÐ t¨ng nhanh. Tõ b¶ng 11 rót ra t¨ng träng tuyÖt ®èi cña nghÐ nh­ sau (xem b¶ng 12) B¶ng 12: T¨ng träng cña nghÐ qua 6 th¸ng Lo¹i nghÐ ®¬n vÞ Th¸ng tuæi B×nh qu©n 6 th¸ng 0-1 1-2 2-3 3-4 4-5 5-6 §ùc Kg/th¸ng 17 13,9 7,6 11 6 2,6 9,68 g/ngµy 567 463 253 367 200 87 323 C¸i Kg/th¸ng 16,5 12,5 7,5 11,4 7,3 3,1 9,72 g/ngµy 550 417 250 380 243 103 324 Qua b¶ng 12 ta thÊy khèi l­îng tÝch lòy b×nh qu©n cña nghÐ ®ùc vµ nghÐ c¸i trong 6 th¸ng ®Çu lµ t­¬ng ®­¬ng nhau cña nghÐ ®ùc lµ 323g/ngµy vµ cña nghÐ c¸i lµ 324ngµy. Møc ®é t¨ng träng cña nghÐ ®ùc vµ nghÐ c¸i qua c¸c th¸ng kh¸c nhau th× kh¸c nhau. §èi víi nghÐ ®ùc giai ®o¹n tõ 0-1 th¸ng lµ 567g/ ngµy, giai ®o¹n tõ 1-2 th¸ng lµ 463g/ngµy, 2-3 th¸ng lµ 253g/ngµy, tõ 3-4 th¸ng lµ 367g/ngµy, 4-5 th¸ng lµ 200g/ngµy, 5-6 lµ 87g/ngµy. T­¬ng øng cña nghÐ c¸i lµ 550g/ngµy, 417g/ngµy, 250g/ngµy, 380g/ngµy, 243g/ngµy, 103g/ngµy. Møc ®é t¨ng träng cña nghÐ t­ s¬ sinh ®Õn 6 th¸ng ®­îc thÓ hiÖn qua biÓu ®å sau: BiÓu ®å 2: Sinh tr­ëng tuyÖt ®èi cña ®µn nghÐ tõ s¬ sinh ®Õn 6 th¸ng tuæi Nh×n vµo ®å thÞ trªn ta thÊy giai ®o¹n tõ 0-2 th¸ng tuæi møc t¨ng träng cña nghÐ ®ùc cao h¬n nghÐ c¸i, tõ th¸ng 2-3 th× møc t¨ng träng cña nghÐ ®ùc vµ nghÐ c¸i t­¬ng ®­¬ng nhau. Sau ®ã møc t¨ng träng cña nghÐ ®ùc l¹i thÊp h¬n so víi nghÐ c¸i. Cã sù kh¸c biÖt nh­ vËy lµ do: giai ®o¹n tõ s¬ sinh ®Õn 2 th¸ng tuæi nghÐ ®ùc bó nhiÒu s÷a mÑ, Ýt vËn ®éng h¬n lªn møc ®é t¨ng träng cao, giai ®o¹n tõ 3-6 th¸ng tuæi do ngÐ ®ùc vËn ®éng ch¹y nh¶y nhiÒu h¬n nghÐ c¸i lªn møc ®é t¨ng träng thÊp h¬n nghÐ c¸i. Nh×n chung trong giai ®o¹n nghÐ bó s÷a mÑ th× møc ®é t¨ng träng cña nghÐ lµ cao nhÊt, trong giai ®o¹n nµy nÕu ch¨m sãc tèt th× nghÐ cã thÓ t¨ng träng tõ 800-1000g/ngµy. V× vËy ®©y lµ mét vÊn ®Ò mµ c¸c hé ch¨n nu«i cÇn chó ý trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc nghÐ míi sinh. 4.5.2. Khèi l­îng nghÐ tõ 6 ®Õn 24 th¸ng tuæi Qua theo dâi trªn ®µn tr©u ë x· V©n Hßa-Ba V×-TP Hµ Néi chóng t«i cã b¶ng sè liÖu sau: B¶ng 13: Khèi l­îng nghÐ tõ 6 ®Õn 24 th¸ng tuæi Lo¹i nghÐ chØ tiªu Th¸ng tuæi 6 9 12 18 24 §ùc n 156 122 122 74 19 (kg) 84,6 114 157,4 188,4 238,8 SX 13,56 17,94 23,03 17,11 18,98 mX 1,61 2,20 2,74 2,85 6,25 C¸i n 145 111 98 80 59 (kg) 83,8 122,8 154,6 188 226,3 SX 11,8 19,43 16,88 18,95 19,73 mX 1,66 2,43 2,34 2,83 3,02 Tõ b¶ng 13 ta cã biÓu ®å khèi l­îng tÝch lòy cña nghÐ tõ 6 ®Õn 24 th¸ng tuæi ë x· V©n Hßa-Ba V×-TP Hµ Néi nh­ sau: BiÓu ®å 3: Khèi l­îng tÝch luü cña nghÐ tõ 6 ®Õn 24 th¸ng tuæi Tõ b¶ng sè liÖu 13 vµ biÓu ®å sè 3 ta thÊy khèi l­îng cña cña nghÐ ®ùc vµ nghÐ c¸i tõ 6 th¸ng tuæi ®Õn 24 th¸ng tuæi lµ gÇn t­¬ng ®­¬ng nhau. Cña nghÐ ®ùc khi ®­îc 6 th¸ng ®¹t khèi l­îng 84,6kg, 9 th¸ng tuæi lµ 114kg, 12 th¸ng tuæi lµ 157,4kg, 18 th¸ng tuæi lµ 188,4kg, 24 th¸ng tuæi lµ 238,8kg. T­¬ng øng víi nghÐ c¸i qua c¸c th¸ng tuæi ®ã lµ: 83,8kg, 122,8kg, 154,6kg, 188kg, 226,3kg. So ¸nh víi kÕt qu¶ cña NguyÔn §øc Th¹c, NguyÔn V¨n Vùc Vµ céng t¸c viªn nghiªn cøu tr¹i Ngäc Thanh ®· theo dâi trªn ®µn tr©u c¸i lo¹i h×nh to, gèc Yªn B¸i Thanh Hãa NghÖ An, cã thÓ tr¹ng trung b×nh. Thu ®­îc kÕt qu¶ khèi l­îng cña nghÐ tõ 6-24 th¸ng tuæi ®­îc thÓ hiªn qua b¶ng sau: B¶ng 14: Khèi l­îng cña nghÐ tõ 6 ®Õn 24 th¸ng tuæi (tr¹i Ngäc Thanh) Lo¹i nghÐ chØ tiªu Th¸ng 6 9 12 18 24 §ùc n 140 115 115 65 32 (kg) 109,6 136 179,4 214,4 254,8 C¸i n 130 98 74 45 30 (kg) 100,8 145,8 175,6 211 249,3 Tõ b¶ng trªn ta thÊy khèi l­îng nghÐ ®ùc ë c¸c giai ®o¹n: 6 th¸ng tuæi lµ 109.6kg, 9 th¸ng tuæi lµ 136kg, 12 th¸ng tuæi lµ 179,4kg, 18 th¸ng tuæi lµ 214,4kg vµ 24 th¸ng lµ 254,8kg, cßn nghÐ c¸i t­¬ng øng c¸c løa tuæi lµ:100,8kg. 145,8kg, 175,6kg, 211kg, 249,3kg. Nh×n chung khèi l­îng cña c¶ nghÐ ®ùc vµ nghÐ c¸i cña tr¹i Ngäc Thanh ®Òu cao h¬n khèi l­îng nghÐ ®ùc vµ nghÐ c¸i cña x· V©n Hßa. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do ë ®©y nghÐ cña tr¹i ®­îc ch¨m sãc nu«i d­ìng ®Çy ®ñ h¬n vÒ chÕ ®é dinh d­ìng vµ chuång tr¹i. Cßn nghÐ ë x· V©n Hoµ-Ba V×-TP Ha Néi th× chñ yÕu lµ ch¨n th¶ tù do mét sè Ýt hé th× cã bæ sung thªm thøc ¨n cho nghÐ cßn l¹i lµ ¨n cá tù nhiªn lªn khèi l­îng b×nh qu©n cña nghÐ ¬ ®©y kh«ng cao b»ng ë tr¹i Ngoc Thanh. Tõ b¶ng 14 trªn ta rót ra t¨ng träng tuyÖt ®èi cña nghÐ tõ 6 ®Õn 24 th¸ng tuæi nh­ sau: B¶ng 15: T¨ng träng tuyÖt ®èi cña nghÐ tõ 6 ®Õn 24 th¸ng tuæi Lo¹i nghÐ §¬n vÞ Th¸ng 6-9 9-12 12-18 18-24 §ùc g/ngµy 327 482 172 280 C¸i g/ngµy 433 353 371 213 Theo b¶ng 15 cho ta thÊy c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau th× møc t¨ng träng cña c¶ nghÐ ®ùc vµ nghÐ c¸i lµ kh¸c nhau. Møc t¨ng träng cña nghÐ ®ùc giai ®o¹n 6-9 th¸ng lµ 327g/ngµy, giai ®o¹n 9-12 th¸ng lµ 482g/ngµy, giai ®o¹n 12-18 th¸ng lµ 172g/ngµy, giai ®o¹n 18-24 th¸ng lµ 280g/ngµy. T­¬ng øng møc t¨ng träng tuyÖt ®èi cña nghÐ c¸i lµ: 433g/ngµy, 353g/ngµy, 371g/ngµy, 213g/ngµy. §©y lµ vÊn ®Ò cÇn chó ý ®èi víi c¸c hé ch¨n nu«i tr©u, cÇn hiÓu râ vµ l¾m b¾t nh÷ng giai ®o¹n nµo nghÐ t¨ng träng nhiÒu ®Ó ta bæ sung dinh d­ìng cho hîp lý Tõ b¶ng 15 ta cã biÓu ®å sinh tr­ëng tuyÖt ®èi cña ®µn nghÐ tõ 6 th¸ng ®Õn 24 th¸ng tuæi t¹i x· V©n Hßa-Ba V×-TP Hµ Néi nh­ sau: BiÓu ®å 4: Sinh tr­ëng tuyÖt ®èi cña ®µn nghÐ tõ 6 ®Õn 24 th¸ng tuæi 4.5.3. KÝch th­íc mét sè chiÒu ®o c¬ thÓ cña ®µn tr©u ë x· V©n Hoµ-BaV×-TP Hµ Néi Cïng víi l­îng c¬ thÓ, kÝch th­íc chiÒu ®o còng gãp phÇn thÓ hiÖn tÇm vãc cña gia sóc, kÝch th­íc chiÒu ®o cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn h­íng s¶n xuÊt cña vËt nu«i. Sù biÕn thiªn c¸c chiÒu ®o còng ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña gièng. KÕt qu¶ kho¶ s¸t kÝch th­íc c¸c chiÒu ®o trªn ®µn tr©u x· V©n Hoµ ®­îc chóng t«i tr×nh bµy ë b¶ng 20 vµ b¶ng 21. ë ®©y chóng t«i chØ tiÕn hµnh kh¶o s¸t bèn chiÒu ®o c¬ b¶n lµ cao v©y (CV), cao khum (CK), vßng ngùc (VN), dµi th©n chÐo (DTC) ë c¸c løa tuæi: S¬ sinh, 3 th¸ng tuæi, 6 th¸ng tuæi, 12 th¸ng tuæi, 24 th¸ng tuæi, 36 th¸ng tuæi, 48 th¸ng tuæi vµ 60 th¸ng tuæi; so s¸nh c¸c tÝnh biÖt khac nhau cïng mét løa tuæi. B¶ng 16: KÝch th­íc c¸c chiÒu ®o cña tr©u ®ùc qua c¸c løa tuæi (cm) Løa tuæi (th¸ng) N (con) CV (cm) CK (cm) VN (cm) DTC (cm) X ± SD Cv (%) X ± SD CV (%) X ± SD Cv (%) X ± SD Cv (%) SS 17 64,10±5,19 8,10 66,05±5,07 7,68 65,75±5,78 8,79 53.12±7,63 7,63 3 16 84,1±6,45 7,67 84,63±6,75 7,98 97,60±8,49 8,70 72,67±7,66 10,54 6 29 91,9±5,71 6,21 90,63±7,12 7,86 111,58±8,52 7,64 82,97±8,01 8,86 12 20 98,97±9,23 9,72 99,71±6,99 9,35 131,58±11,20 6,48 99,40±11,05 11,12 24 13 113,55±10,24 9,03 112,3±8,81 7,84 156,81±12,76 8,14 111,46±11,05 9,92 36 14 113,79±10,02 8,81 113,87±9,96 8,75 164,40±11,88 7,23 116,38±12,06 10,36 48 17 114,98±6,67 5,80 110,78±9,42 8,07 172,3±9,97 5,79 124,25±8,05 6,46 ≥ 60 16 118,9±8,16 6,92 119,06±9,03 7,60 177,14±10,52 5,93 131,05±9,58 7,34 B¶ng 17: KÝch th­íc c¸c chiÒu ®o cña tr©u c¸i qua c¸c løa tuæi (cm) Løa tuæi (th¸ng) N (con) CV (cm) CK (cm) VN (cm) DTC (cm) X ± SD Cv (%) X ± SD CV (%) X ± SD Cv (%) X ± SD Cv (%) SS 14 61,44±4,93 8,02 63,47±4,60 7,25 62,18±6,23 10,02 51,60±4,61 8,53 3 15 81,60±6,36 7,79 83,62±7,50 8,97 93,28±7,42 7,95 71,83±6,62 9,22 6 30 83,42±5,07 5,94 88,04±7,69 8,79 106,41±8,64 8,12 82,10±8,01 9,76 12 20 96,23±7,09 7,37 98,21±6,99 7,12 125,38±11,20 8,98 96,47±7,96 8,25 24 15 107,23±9,25 8,88 108,99±9,14 8,39 156,90±7,81 4,98 109,23±9,06 8,29 36 13 111,20±9,57 8,60 113,08±9,13 8,07 160,16±10,69 6,67 114,14±9,22 8,08 48 21 112,08±9,89 8,82 113,69±10,27 9,03 167,40±13,90 8,30 122,13±13,05 11,28 ≥ 60 16 115,16±12,09 8,82 117,21±10,97 9,38 175,06±17,29 9,88 126,46±12,53 9,99 Qua b¶ng 16 vµ b¶ng 17 cho thÊy cïng víi sù t¨ng lªn vÒ thÓ vãc qua c¸c løa tuæi th× ®é lín CV, CK còng t¨ng lªn ë tr©u ®ùc lu«n cao h¬n ë tr©u c¸i, tuy nhiªn sù sai kh¸c nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª ë giai ®o¹n tõ s¬ sinh ®Õn 12 th¸ng tuæi, sù sai kh¸c thÓ hiÖn râ rÖt (víi møc ý nghÜa p<0,05) khi tr©u tõ 24 th¸ng tuæi trë ®i. Cô thÓ nh­ sau: CV vµ CK cña tr©u ®ùc khi s¬ sinh lµ 64,10cm vµ 66,05cm; tr©u c¸i lµ 61,44cm vµ 63,478cm, lóc 24 th¸ng tuæi th× CV vµ CK cña tr©u ®ùc lÇn l­ît lµ 113,35 cm vµ 112,31 cm cßn tr©u c¸i lµ 107,23 vµ 108,99 cm. Lóc tr­ëng thµnh CV vµ CK cña tr©u ®ùclµ 117,59 cm vµ 108,06 cm, cña tr©u c¸i lµ 115,16 cm vµ 117,21 cm. So s¸nh kÕt qu¶ cña chóng t«i víi kÕt qu¶ cña TiÕn Hång Phóc (2002) kh¶o s¸t trªn ®µn tr©u thÞ x· S«ng C«ng-Th¸i Nguyªn thÊy r»ng CV cña ®µn tr©u x· V©n Hoµ lµ t­¬ng ®­¬ng víi ®µn tr©u ë thÞ x· S«ng C«ng (118,91cm so víi 118,00cm ë tr©u ®ùc) vµ (115,16cm so víi 115,00cm ë tr©u c¸i). Hµ Phóc MÞch (1985) khi nghiªn cøu trªn ®µn tr©u huyÖn §«ng Hû-B¾c Th¸i cho biÕt CV ë tr©u ®ùc tr­ëng thµnh lµ 120,60cm, tr©u c¸i lµ 118,00cm. Nh­ vËy kÕt qu¶ cña chóng t«i cho thÊy chiÒu cao cña ®µn tr©u ë V©n Hoµ lµ gÇn t­¬ng ®­¬ng víi c¸c vïng trªn. KÕt qu¶ kh¶o s¸t t¹i x· V©n Hoµ cho thÊy DTC cña tr©u ®ùc 131,55 cm vµ tr©u c¸i lµ 126,46 cm. Lª Xu©n C­êng nghiªn cøu trªn ®µn tr©u §inh Ho¸ cho biÕt DTC cña tr©u ®ùc lµ 126,76 cm, tr©u c¸i lµ 123,63cm; Lª ViÕt Ly vµ CS (1994) ®iÒu tra trªn ®µn tr©u ë Tuyªn Quang th× DTC cña tr©u ®ùc lµ 131,34cm, tr©u c¸i lµ 128,09 cm. Cßn Vò Duy Gi¶ng vµ CS (1999) cho biÕt tr©u ë c¸c vïng nh­ Thanh Tr× th× DTC cña tr©u ®ùc lµ 138,40cm, cña tr©u c¸i 135,70cm, cßn ë §« L­¬ng DTC lµ 125cm víi tr©u ®ùc, 123,10cm ®èi víi tr©u c¸i. Qua c¸c kÕt qu¶ trªn chóng t«i thÊy ®µn tr©u ë x· V©n Hoµ cã DTC thuéc lo¹i trung b×nh so víi khu vùc MiÒn B¾c. Vßng ngùc (VN) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn chu vi cña tr©u, chóng cã liªn quan ®Õn chiÒu s©u ngùc cña gia sóc, v× vËy VN cã t­¬ng quan chÆt chÏ víi khèi l­îng cña gia sóc. KÕt qu¶ cña chóng t«i kh¶o s¸t ®­îc trªn ®µn tr©u cña x· V©n Hoµ cã ®é lín VN lóc ≥ 60 th¸ng tuæi ë tr©u ®ùc trung b×nh lµ 177,14cm, ë tr©u c¸i lµ 175,06cm. Lª ViÕt Ly vµ cs (1999) th«ng b¸o trªn ®µn tr©u ë Tuyªn Quang cã ®é lín VN cã ®é lín VN cña tr©u tr­ëng thµnh lµ 179,29 cm, tr©u c¸i lµ 175,89 cm. Cßn Vò Duy Gi¶ng (1999) cho biÕt ®é lín VN cña tr©u tr­ëng thµnh ë huyÖn §« L­¬ng lµ 176,00cm, ë tr©u c¸i lµ 166,80cm. Nh­ vËy lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i lµ t­¬ng ®­¬ng víi th«ng b¸o cña c¸c t¸c gi¶ trªn. Cßn khi so s¸nh víi kÕt qu¶ cña Tiªn Hång Phóc thÊy r»ng tr©u ë V©n Hoµ cã VN lín h¬n tr©u ë thÞ x· S«ng C«ng - Th¸i Nguyªn (177.14 cm so víi 171,00 cm ë tr©u ®ùc vµ 175,06 víi 165,10 cm ë tr©u c¸i). Qua ph©n tÝch sè liÖu ë hai b¶ng trªn chóng t«i thÊy r»ng tr©u ë x· V©n Hoµ cã tÇm vãc thuéc lo¹i trung b×nh, nã t­¬ng ®­¬ng víi tr©u ë vïng nói Tuyªn Quang vµ bÐ h¬n tr©u ë §Þnh Ho¸ vµ lín h¬n tr©u ë thÞ x· S«ng C«ng vµ mét sè vïng ®ång b»ng nh­ Thanh Tr× vµ §« L­¬ng NghÖ An. PhÇn thø 5 KÕT LUËN Vµ §Ò NGHÞ 5.1. KÕt LuËn Tõ nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn chóng t«i rót ra mét sè kÕt luËn sau 1. X· V©n hoµ cã diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 3290,98 ha ®Êt tr«ng ®ã ®Êt rõng, ®Êt ®åi, ®Êt ch­a sö dông cã thÓ c¶i t¹o ®Ó trång cá hoÆc trång xen cá cßn kh¸ nhiÒu. Nguån phô phÈm n«ng nghiÖp cã thÓ sö dông lµm thøc ¨n cho tr©u, bß cßn kh¸ dåi dµo. Tuy nhiªn cßn nhiÒu h¹n chÕ trong viÖc b¶o qu¶n, chÕ biÕn vµ sö dông. Nh­ vËy V©n Hoµ cã tiÒm n¨ng lín vÒ thøc ¨n ®Ó ph¸t triÓn ch¨n nu«i tr©u bß. 2. T×nh h×nh ch¨n nu«i cña V©n Hoµ nh×n chung ph¸t triÓn kh¸ tèt. Tæng ®µn bß hiÖn nay: Bß s÷a lµ 320 con, bß thÞt lµ 1320 con. Trong ®ã bß thÞt vµ bß s÷a ®ang cã xu h­íng ph¸t triÓn kh¸ nhanh. §µn lîn ë ®©y còng cã møc t¨ng b×nh qu©n kh¸ cao. 3, Tæng ®µn tr©u cña V©n Hoµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã xu h­íng gi¶m dÇn, n¨m 2008 tæng ®µn tr©u cña x· lµ 985 con. Trong ®ã tû lÖ tr©u c¸i vµ tr©u d­íi 2 tuæi chiÕm tû lÖ kh¸ cao. Tr©u ë ®©y cã kÝch th­íc vµ khèi l­îng trung b×nh so víi c¶ n­íc. VÒ ph­¬ng thøc ch¨n nu«i tr©u ë ®©y vÉn ch¨n nu«i theo ph­¬ng thøc qu¶ng canh. 4. Kh¶ n¨ng sinh tr­ëng cña ®µn nghÐ thuéc lo¹i trung b×nh, tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña nghÐ tõ s¬ sinh ®Õn 24 th¸ng tuæi lµ 5.2. §Ò NghÞ - C¶i tiÕn ph­¬ng thøc ch¨n nu«i tr©u qu¶ng canh hiªn nay sang ph­¬ng thøc b¸n qu¶ng canh (kÕt hîp ch¨n th¶ vµ bæ sung thøc ¨n th« tinh) - T¨ng c­êng trång cá cã n¨ng suÊt cao, phæ biÕn kü thuËt b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn phô phÈm ®Ó tËn dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nguån phô phÈm n«ng nghiÖp ë ®©y. - Sö dông nh÷ng tr©u ®ùc gièng cã ngo¹i h×nh to vµ chän läc ®µn tr©u c¸i vµ c¶i t¹o tÇm vãc ®µn tr©u ë ®©y. - Nguån thøc ¨n vµ chÕ ®é dinh d­ìng §èi víi con tr©u, thøc ¨n chñ yÕu lµ th« xanh. Mét ®µu tr©u cÇn 30-40kg cá trong mét ngµy. CÇn dù tr÷ thøc ¨n cho tr©u vµo mïa hanh kh«. Ch« tr©u ¨n bá xung vµo nh÷ng thêi ®iÓm khan hiÕm cá. Do vËy, ph¶i cã kÕ ho¹ch t¹o nguån thøc ¨n cho tr©u nhÊt lµ vµo mïa thiÕu cá, b»ng biÖn ph¸p sau: + Trång cá th©m canh: cá voi Penisetum purpurrum, cá Ghinª Panicum maximum, cá Stylo... Trång tËp trung hoÆc trång trong c¸c hé c¸ thÓ ®¹t n¨ng xuÊt 100tÊn/ha/n¨m ho¨c h¬n n÷a. + Dù tr÷ cá kh« víi møc 5-6kg/con/ngµy. + TËn dông phô phÕ phÈm n«ng nghiÖp nh­ d©y khoai lang, d©y l¹c, ngän mÝa, b· døa, b· mÝa... + ¸p dông c¸c kÜ thuËt xö lý nh­ ñ chua cá, c©y ng«... ChÕ biÕn r¬m b»ng ñ víi urª (tØ lÖ urª 2-3%). + S¶n xuÊt vµ sö dông b¸nh urª – ñ mËt, bæ sung thøc ¨n dinh d­ìng cao. TµI LIÖU THAM KH¶O TµI LIÖU TIÕNG VIÖT 1. Agabayli (1997), nu«i tr©u, nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp-Hµ Néi 2. Lª Xu©n C­êng (1965), Gièng tr©u Th¸i Nguyªn. Khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp, trang 209-306 3. Bïi V¨n ChÝnh vµ Lª ViÕt Ly (2001), kÕt qu¶ nghiªn cøu n©ng cao gi¸ trÞ dinh d­ìng cña mét sè phô phÈm n«ng nghiÖp quan träng ë ViÖt Nam cho tr©u, bß, Héi th¶o vÒ dinh d­ìng gia sóc nhai l¹i ( Ruminant Nurtition ), Héi ch¨n nu«i ViÖt Nam, Ch­¬ng tr×nh Link ( BC ) vµ ViÖn Ch¨n Nu«i, Hµ Néi, ngµy 9-10 th¸ng 11 n¨m 2001.tr.31- 41. 4. Cï Xu©n DÇn, NguyÔn B¸ Mïi, TiÕt ThÞ Hång Ng©n, gi¸o tr×nh sinh s¶n gia sóc, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp -1996. 5. Vò Duy Gi¶ng, NguyÔn ThÞ L­¬ng Hång, T«n ThÊt S¬n, Gi¸o tr×nh dinh d­ìng vµ thøc ¨n gia sóc. Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp-1999. 6. Vò Duy Gi¶ng, T«n ThÊt S¬n (1998), §iÒu tra nguån phô phÈm cña mét sè gièng lóa vµ ng« lµm thøc ¨n cho tr©u bß, KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc kü thuËt ch¨n nu«i-thó y (1996-1998) 7. TrÇn Quang Kh¶i (2004), “ Nghiªn cøu t×nh h×nh sö dông phô phÈm trong ch¨n nu«i tr©u bß t¹i §ak L¾c”, LuËn v¨n th¹c sü. 8. D­¬ng §×nh Long, NguyÔn V¨n Dòng, NguyÔn V¨n Thanh, Gi¸o tr×nh sinh s¶n gia sóc, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp. 9. Lª ViÕt Ly, Lª T­, §µo Lan Nhi (1994) “ KÕt qu¶ ®iÒu tra t×nh h×nh ch¨n nu«i tr©u trong n«ng hé ë mét sè x· miÒn nói tØnh Tuyªn Quang”, c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc kü thuËt ch¨n nu«i 1994-1995. Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp-Hµ Néi 1995 trang 5-12 10. TiÕn Hång Phóc (2002), Nghiªn cøu thùc tr¹ng ph¸t triÓn ch¨n nu«i vµ mét sè ®Æc ®áªm sinh häc cña tr©u ë thÞ x· S«ng C«ng-tØnh Th¸i Nguyªn, LuËn v¨n th¹c sü. 11 Mai V¨n S¸nh (1996), Kh¶ n¨ng sinh tr­ëng, sinh s¶n, cho s÷a cµ cho thÞt cña tr©u Murrah nu«i t¹i S«ng BÐ vµ kÕt qu¶ lai t¹o víi tr©u néi, luËn ¸n phã tiÕn sü. 12. Mai V¨n S¸nh (2002) Ch¨n nu«i tr©u thÕ giíi, th«ng tin khoa häc kü thuËt ch¨n nu«i, sè 3 n¨m 2002, trang 25-35. 13. Mai V¨n S¸nh (2000) “ CÈm nang ch¨n nu«i tr©u”, CÈm nang ch¨n nu«i gia sóc, gia cÇm tËp 3, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp-Hµ Néi, trang 141-197. 14. Mai V¨n S¸nh, Lª ViÕt Ly (2004), sæ tay ch¨n nu«i bß cµy kÐo, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp. 15. Mai V¨n S¸nh (2002), §Æc ®iÓm sinh s¶n cña tr©u, Tµi liÖu tËp huÊn- n©ng cao n¨ng suÊt sinh s¶n cña gia sóc, ViÖn Ch¨n Nu«i, trang 121-126. 16. Cao Xu©n Th×n, §ç Quang Hoa (1983), th«ng tin khoa häc kü thuËt-VCN. 17. NguyÔn §øc Th¹c (1983), Mét sè ®Æc ®iÓm cho thÞt, cho s÷a cña lo¹i h×nh tr©u t¹i miÒn b¾c vµ kh¶ n¨ng c¶i t¹o víi tr©u Murrah, LuËn ¸n phã tiÕn sü. 18. NguyÔn §øc Th¹c, Con tr©u ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp 2006. 19. NguyÔn §øc Th¹c, NguyÔn V¨n Vùc, Cao Xu©n Th×n (1984), Mét sè ®Æc ®iÓm sinh tr­ëng, sinh s¶n cña tr©u ViÖt Nam vµ biÖn ph¸p c¶i tiÕn ®Ó n©ng cao søc cµy kÐo, TuyÓn tËp c«ng tr×nh nghiªn cøu ch¨n nu«i (1969-1984)-Viªn Ch¨n Nu«i, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp. 20. NguyÔn §øc Th¹c, NguyÔn V¨n Vùc (1984), Kh¶ n¨ng nu«i tr©u ë ViÖt Nam, TuyÓn tËp c«ng tr×nh nghiªn cøu ch¨n nu«i-ViÖn Ch¨n Nu«i. 21. NguyÔn V¨n Thanh (1995), mét sè chØ tiªu sinh s¶n cña ®µn tr©u néi ®ang ®­îc nu«i ë c¸c tØnh miÒn B¾c, T¹p trÝ khoa häc, Tr­êng §HNNI-Hµ Néi 22. NguyÔn Träng TiÕn, NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Mai ThÞ Th¬m, Lª V¨n Ban, Mai ThÞ Th¬m, Lª V¨n Ban, Gi¸o tr×nh ch¨n nu«i tr©u bß, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp-2001. 23. NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Bµi gi¶ng ch¨n nu«i tr©u bß-2002. 24. Niªm Gi¸m thèng kª hµ t©y (2004), chi c¸c thèng kª TP-Hµ NéÞ 25. Niªm Gi¸m thèng kª n«ng nghiÖp (2003), Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. 26. ViÖt N«ng (2000), Søc kÐo cña tr©u, Chuyªn ch¨n nu«i gia sóc ¨n cá, Héi ch¨n nu«i ViÖt Nam, trang 111-112. INTERNET – WESBSITE 1. Bé N«ng Nghiªp – N«ng th«n ViÖt Nam htt://www.agroviet.gov.vn 2. FOOD AND AGRICULTURE ORGANIFATION THE UNITTED NATIONS: htt://www.fao.vn 3. Tæng Côc Thèng Kª ViÖt Nam htt://gso.gov.ViÖt Nam 4. Tr­êng §¹i Häc N«ng NghiÖp I htt://www.haul.edu.vn 5. ViÖn Ch¨n Nu«i Quèc Gia ViÖt Nam htt://www.vcn.vnn.vn