Đề tài Hình thức huy động vốn của Ngân hàng Thương mại trong nền kinh tế thị trường

ho ®èng giÊy b¹c cång kÒnh mµ chØ riªng viÖc ®Õm th«i còng ®· mÊt nhiÒu thêi gian. 2.2.2 - TiÒn göi cã kú h¹n cña doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc x· héi: TiÒn göi cã kú h¹n lµ tiÒn göi mµ kh¸ch hµng göi vµo vµ rót ra theo ®Þnh kú, lµ lo¹i tiÒn göi cã sù tho¶ thuËn tr­íc gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng vÒ thêi gian rót tiÒn. §èi víi lo¹i tiÒn göi nµy, ng­êi göi sÏ kh«ng ®­îc rót ra tr­íc h¹n ®Þnh, hoÆc nÕu v× lý do ®Æc biÖt ph¶i rót ra tr­íc h¹n ®Þnh th× ng©n hµng sÏ cã mét trong 3 c¸ch xö lý sau: 1 Tõ chèi. Hä ®· tõng lµm tr­íc ®©y ®Ó tr¸nh g©y thiÖt h¹i cho m×nh. Tuy nhiªn hiÖn nay NHTM th­êng ¸p dông hai c¸ch mÒm dÎo h¬n lµ: 2. Yªu cÇu ng­êi rót tiÒn ph¶i b¸o tr­íc Ýt nhÊt mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã vÒ ý ®Þnh rót tiÒn; 3. Víi nh÷ng yªu cÇu rót tiÒn ®ét xuÊt nh­ vËy, kho¶n l·i mµ ng©n hµng tr¶ cho tiÒn göi cña kh¸ch hµng sÏ gi¶m xuèng do ng­êi rót tiÒn ph¶i chÞu l·i suÊt ph¹t v× ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn kÕ ho¹ch cña ng©n hµng. VÒ c¬ b¶n c¸c kho¶n tiÒn göi cã kú h¹n kh«ng ®­îc sö dông ®Ó tiÕn hµnh thanh to¸n nh­ c¸c kho¶n chi tr¶ b»ng vèn trªn tµi kho¶n v·ng lai bëi lÏ ®¹i bé phËn nguån tiÒn göi nµy cã nguån gèc tõ tÝch lòy vµ xÐt vÒ b¶n chÊt chóng ®­îc ký th¸c víi môc ®Ých h­ëng l·i. Do kho¶n tiÒn göi cã kú h¹n cã thêi gian x¸c ®Þnh nªn ng©y hµng cã thÓ yªn t©m cho vay theo kÕ ho¹ch v¹ch ra mµ kh«ng ph¶i lo bÞ khã kh¨n trong thanh to¸n nh­ tiÒn göi kh«ng kú h¹n. Do ®ã l·i suÊt cña lo¹i tiÒn göi nµy cao h¬n nhiÒu so víi tiÒn göi kh«ng kú h¹n. 2.2.3 TiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c­: TiÒn göi tiÕt kiÖn lµ c¸c kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng mµ cã thÓ göi vµo vµ rót ra bÊt cø lóc nµo theo sù tháa thuËn trªn phiÕu göi trªn TK vµ ng©n hµng ph¶i ®¸p øng nhu cÇu ®ã. XÐt vÒ b¶n chÊt, ®©y lµ mét phÇn thu nhËp cña c¸ nh©n ch­a sö dông cho tiªu dïng (tiÒn nhµn rçi). Hä göi vµo Ng©n hµng víi môc ®Ých tÝch lòy tiÒn mét c¸ch an toµn vµ h­ëng mét phÇn l·i tõ sè tiÒn ®ã. Nã ph©n biÖt víi sè tiÒn göi kh«ng kú h¹n ë chç môc ®Ých cña tiÒn göi kh«ng kú h¹n lµ lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n b»ng c¸ch ph¸t hµnh c¸c tê sÐc vµ kh¸c víi lo¹i tiÒn göi cã kú h¹n ë chç lµ nã cã thÓ göi vµo vµ rót ra bÊt cø lóc nµo vµ ng©n hµng ph¶i ®¸p øng nhu cÇu ®ã. Trªn thùc tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, tiÒn göi tiÕt kiÖm ®­îc ph¸t triÓn d­íi hai lo¹i h×nh sau: - TiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n lµ kho¶n tiÒn cã thÓ rót ra bÊt cø lóc nµo song kh«ng ®­îc sö dông c¸c c«ng cô thanh to¸n ®Ó chi tr¶ cho ng­êi kh¸c. Lo¹i tiÒn göi nµy cßn gäi lµ tiÒn göi tiÕt kiÖm ®­îc th«ng b¸o hµng th¸ng, nh­ng ng­êi göi tiÒn mÆt vµo tµi kho¶n nµy sÏ nhËn ®­îc mét b¸o c¸o chi tiÕt vÒ t×nh h×nh ph¸t sinh cña gi¸ trÞ tµi s¶n trong tµi kho¶n cña m×nh: nh÷ng sè tiÒn ®· rót, hay göi thªm vµo (nÕu cã), l·i suÊt ph¸t sinh trong th¸ng, tån kho¶n nµo cuèi kú ng­êi göi cã thÓ rót tiÒn hoÆc göi thªm vµo b»ng b­u ®iÖn. - TiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n lµ c¸c kho¶n tiÒn göi tµi kho¶n cã sù tháa thuËn vÒ thêi h¹n göi vµ rót tiÒn, cã møc l·i suÊt cao h¬n so víi tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n. 2.2.3 - C¸c nguån vèn huy ®éng kh¸c. Bªn c¹nh viÖc nhËn tiÒn göi, NHTM cßn huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh c¸c chøng tõ cã gi¸ ®ã lµ chøng chØ tiÒn göi vµ tr¸i phiÕu. Trong ®ã chøng chØ tiÒn göi lµ phiÕu nî ng¾n h¹n víi mÖnh gi¸ quy ®Þnh; Tr¸i phiÕu lµ lo¹i phiÕu nî trung vµ dµi h¹n. Hai lo¹i phiÕu nî trªn ®­îc NHTM ph¸t hµnh tõng ®ît, tïy theo môc ®Ých ph¸t hµnh vµ ph¶i cã sù chÊp thuËn cña Ng©n hµng Trung ­¬ng hoÆc Héi ®ång chøng kho¸n Quèc gia. Th­êng th× ®èi víi nghiÖp vô nµy, NHTM ph¶i tr¶ l·i suÊt cao h¬n so víi l·i suÊt tiÒn göi huy ®éng do ®ã NHTM chØ tiÕn hµnh nghiÖp vô nµy khi thiÕu vèn mµ vèn tù cã vµ vèn tiÒn göi huy ®éng kh«ng ®ñ. Sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, khi ®· huy ®éng ®ñ vèn theo dù kiÕn, NHTM sÏ ngõng ho¹t ®éng cña nghiÖp vô nµy. Ngoµi ra, nh»m môc ®Ých nhê thanh t¸on hé vµ mét sè môc ®Ých kh¸c, ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ göi tiÒn t¹i ng©n hµng kh¸c. Tuy nhiªn, qui m« nguån nµy th­êng kh«ng lín. KÕt luËn: Nguån vèn huy ®éng chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng nguån vèn cña NHTM vµ gi÷ vÞ trÝ v« cïng quan träng trong ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM. Tuy nhiªn viÖc huy ®éng lo¹i vèn nµy ®ßi hái c¸c ng©n hµng ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh vÒ møc huy ®éng vèn cña mçi n­íc. ë n­íc ta theo luËt ®Þnh th× vèn huy ®éng tèi ®a chØ b»ng 20 lÇn vèn tù cã vµ b¾t buéc NHTM ph¶i dù tr÷ t¹i Ng©n hµng Trung ­¬ng mét tû lÖ nhÊt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o an toµn tiÒn göi cho kh¸ch hµng. Sö dông tèt vèn huy ®éng còng chÝnh lµ t¹o ra uy tÝn ngµy cµng cao cho Ng©n hµng vµ më réng quy m« ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng. 2.3 – Nguån vèn ®i vay. Nguån vèn ®i vay bao gåm vay cña Ng©n hµng Nhµ n­íc, vay ng©n hµng n­íc ngoµi vay c¸c tæ chøc tÝn dông, vay trªn thÞ tr­êng qua ph¸t hµnh chøng th­ tiÒn göi, hoÆc vay trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, vay n­íc ngoµi. Th­êng th× NHTM ®i vay vèn ®Ó bæ sung vµo vèn ho¹t ®éng cña m×nh khi ®· sö dông hÕt vèn kh¶ dông mµ vÉn thiÕu vèn. ®èi víi lo¹i vèn nµy, NHTM ph¶i cã tr¸ch nhiÖm sö dông ®óng môc ®Ých, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®em l¹i lîi nhuËn vµ hoµn tr¶ ®óng h¹n c¶ vèn lÉn l·i. 2.3.1. Vay NHNN (Vay Ng©n hµng Trung ­¬ng): §©y lµ kho¶n vay nh»m gi¶i quyÕt nhu cÇu cÊp b¸ch trong chi tr¶ cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Trong tr­êng hîp thiÕu hôt dù tr÷ (thiÕu dù tr÷ b¾t buéc, dù tr÷ thanh to¸n), ng©n hµng th­¬ng m¹i th­êng vay ng©n hµng Nhµ n­íc. H×nh thøc cho vay chñ yÕu cña Ng©n hµng Nhµ n­íc lµ t¸i chiÕt khÊu (hoÆc t¸i cÊp vèn). C¸c th­¬ng phiÕu ®· ®­îc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i chiÕt khÊu (hoÆc t¸i chiÕt khÊu) trë thµnh tµi s¶n cña hä. Khi cÇn thiÕt ng©n hµng mang nh÷ng th­¬ng phiÕu nµy lªn t¸i chiÕt khÊu t¹i ng©n hµng Nhµ n­íc. NghiÖp vô nµy lµm th­¬ng phiÕu cña ng©n hµng th­¬ng m¹i gi¶m ®i vµ dù tr÷ (tiÒn mÆt hoÆc tiÒn g­Ø t¹i ng©n hµng Nhµ n­íc) t¨ng lªn. Ng©n hµng Nhµ n­íc ®iÒu hµnh vay m­în nµy mét c¸ch chÆt chÏ; ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i thùc hiÖn c¸c ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o vµ kiÓm so¸t nhÊt ®Þnh. Th«ng th­êng Ng©n hµng Nhµ n­íc chØ t¸i chiÕt khÊu cho nh÷ng th­¬ng phiÕu cã chÊt l­îng (thíi gian ®¸o h¹n ng¾n, kh¶ n¨ng tr¶ nî cao) vµ phï hîp víi môc tiªu cña ng©n hµng Nhµ n­íc trong tõng thêi kú. Trong ®iÒu kiÖnc ch­a cã th­¬ng phiÕu, ng©n hµng Nhµ n­íc cho ng©n hµng th­¬ng m¹i vay d­íi h×nh thøc t¸i cÊp vèn theo h¹n møc tÝn dông nhÊt ®Þnh. 2.3.2.Vay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c: §©y lµ nguån c¸c ng©n hµng vay m­în lÉn nhau vµ vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. C¸c ng©n hµng ®ang cã dù tr÷ v­ît yªu cÇu do cã kÕt d­ gia t¨ng bÊt ngê vÒ c¸c kho¶n tiÒn huy ®éng hoÆc gi¶m cho vay sÏ cã thÓ s½n lßng cho c¸c ng©n hµng kh¸c vay ®Ó t×m kiÕm l·i suÊt cao h¬n. Ng­îc l¹i, c¸c ng©n hµng ®ang thiÕu hôt dù tr÷ cã nhu cÇu vay m­în tøc thêi ®Ó ®¶m b¶o thanh kho¶n.. Nh­ vËy, nguån vay m­în tõ c¸c ng©n hµng kh¸c lµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu dù tr÷ vµ chi tr¶ cÊp b¸ch, trong nhiÒu tr­êng hîp nã bæ sung hoÆc thay thÕ cho nguån vay m­în tõ ng©n hµng Nhµ n­íc. Qu¸ tr×nh vay m­în nµy rÊt ®¬n gi¶n. Ng©n hµng vay chØ cÇn liªn hÖ trùc tiÕp víi ng©n hµng cho vay hoÆc th«ng qua ng©n hµng ®¹i lý (hoÆc ng©n hµng Nhµ n­íc). Kho¶n vay cã thÓ kh«ng cÇn ®¶m b¶o, hoÆc ®­îc ®¶m b¶o b»ng c¸c ch÷ng kho¸n cña kho b¹c. KÕt qu¶ lµ dù tr÷ cña ng©n hµng cho vay gi¶m ®i vµ cña ng©n hµng ®i vay t¨ng lªn. 2.3.3.Vay trªn thÞ tr­êng vèn: Gièng nh­ c¸c doanh nghiÖp kh¸c, c¸c ng©n hµng còng vay m­în b»ng c¸ch ph¸t hµnh c¸c giÊy nî (k× phiÕu, tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu) trªn thÞ tr­êng vèn. RÊt nhiÒu ng©n hµng th­¬ng m¹i thiÕu nguån tiÒn göi trung vµ dµi h¹n, dÉn ®Õn kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cho vay trung, dµi h¹n. Do vËy, c¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n nh»m bæ sung cho c¸c nguån tiÒn göi, ®¸p øng nhu cÇu ®Çu t­ vµ cho vay trung, dµi h¹n. Th«ng th­êng ®©y lµ kho¶n cho vay kh«ng cã b¶o ®¶m. Nh÷ng ng©n hµng cã uy tÝn hoÆc tr¶ l·i suÊt cao sÏ vay m­în ®­îc nhiÒu h¬n. C¸c ng©n hµng nhá th­êng khã vay m­în trùc tiÕp b»ng c¸ch nµy; hä th­êng ph¶i vay th«ng qua c¸c ng©n hµng ®¹i lü hoÆc ®­îc b¶o l·nh cña Ng©n hµng ®Çu t­. Kh¶ n¨ng vay m­în cßn phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh, t¹o kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cho c¸c c«ng cô nî dµi h¹n cña ng©n hµng. NghiÖp vô vay m­în t­¬ng ®èi phøc t¹p. Ng©n hµng cÇn nghiªn cøu kü thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh quy m«, mÖnh gi¸, l·i suÊt vµ thêi h¹n vay m­în thÝch hîp. C¸c vÉn ®Ò chuyÓn nh­îng, ®iÒu chØnh l·i suÊt, b¶o qu¶n hé…còng ®­îc c¸c ng©n hµng quan t©m. 2.4 - Vèn tiÕp nhËn: Bao gåm vèn tµi trî, vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn vèn ñy th¸c ®Çu t­, ®Ó cho vay theo c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n x©y dùng c¬ b¶n tËp trung cña Nhµ n­íc hoÆc trî gióp cho ®Çu t­ ph¸t triÓn nh÷ng ch­¬ng tr×nh dù ¸n cã môc tiªu riªng. Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ nhËn ®­îc nguån vèn nµy ®ßi hái NHTM ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, ®¶m b¶o cho hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh tiÕp nhËn vµ sö dông nã. 2.5 - C¸c lo¹i vèn kh¸c. §­îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nghiÖp vô cña NHTM. NHTM thùc hiÖn c¸c dÞch vô uû th¸c nh­ uû th¸c cho vay, uû th¸c ®Çu t­, uû th¸c cÊp ph¸t, uû th¸c gi¶i ng©n vµ thu hé…C¸c ho¹t ®éng nµy t¹o nªn nguån uû th¸c t¹i ng©n hµng. VÝ dô, Ng©n hµng Néng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n cho vay uû th¸c hé cho Nhµ n­íc ®èi víi mét sè dù ¸n trång rõng víi nguån ng©n s¸ch hoÆc nguån ODA. Theo hîp ®ång gi÷a c¸c bªn, c¸c nguån vèn trªn ®­îc chuyÓn vÒ ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, ®Ó tõ ®ã chuyÓn t¶i ®Õn ®Þa ®iÓm ®· ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c mèi quan hÖ ®a ph­¬ng, rÊt nhiÒu c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi cã cïng môc tiªu ph¸t triÓn nh­ cña ng©n hµng, cã nguån tµi chÝnh, ®· sö dông m¹ng l­íi ng©n hµng nh­ c¸c kªnh dÉn vèn tíi c¸c môc tiªu. KÕt qu¶ lµ h×nh thµnh nguån uû th¸c, lµm gia t¨ng nguån vèn cña Ng©n hµng. Bªn c¹nh ®ã, trong qu¸ tr×nh lµm trung gian thanh to¸n NHTM t¹o ra vèn trong thanh to¸n gåm vèn trªn tµi kho¶n më th­ tÝn dông, tµi kho¶n sÐc thanh to¸n vµ c¸c kho¶n tµi s¶n phong táa khi chÊp nhËn c¸c hèi phiÕu th­¬ng m¹i. Cßn th«ng qua nghiÖp vô ®¹i lý, NHTM còng t¹o ra mét l­îng vèn ®¸ng kÓ, vµ sö dông t¹m thêi c¸c kho¶n ®ã ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh. Cuèi cïng, ®ã lµ c¸c kho¶n nh­ thuÕ ch­a nép, l­¬ng ch­a tr¶… KÕt luËn: Nh­ vËy vèn chÝnh lµ c¬ së ®Ó NHTM tæ chøc mäi ho¹t ®éng kinh doanh, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh quy m« ho¹t ®éng tÝn dông vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña ng©n hµng. Bªn c¹nh ®ã, vèn cßn quyÕt ®Þnh n¨ng lùc thanh to¸n, n¨ng lùc c¹nh tranh vµ ®¶m b¶o uy tÝn cña NHTM. phÇn ii c¸c gi¶i ph¸p t¹o lËp nguån vèn kinh doanh cña NHTM ë ViÖt Nam Ng­êi ta nãi r»ng Ng©n hµng lµ ngµnh kinh doanh vèn, huy ®éng nguån vèn ®Ó cho vay. ThÕ nh­ng trong thêi gian qua do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau ®· lµm cho ®Çu ra ch­a th«ng suèt, ng©n hµng sö dông kh«ng hÕt nguån vèn trong khi c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh l¹i thiÕu vèn, côc bé ë thµnh thÞ thõa vèn trong khi khu vùc n«ng th«n l¹i thiÕu vèn. ViÖc sö dông vèn cung øng tÝn dông ®ang lµ vÊn ®Ò thêi sù ®­îc d­ luËn quan t©m, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· liªn tôc h¹ trÇn l·i suÊt cho vay vµ söa ®æi bæ sung thÓ lÖ tÝn dông ®Ó gi¶i quyÕt ®Çu ra, kÞp thêi cung øng cho s¶n xuÊt kinh doanh. Nh­ng vÊn ®Ò lµ ë chç ph¶i huy ®éng ®­îc vèn míi cã vèn ®Ó cho vay, ®Çu ra th«ng suèt th× ph¶i lo ®Õn nguån vèn ®Çu vµo. ThiÕt nghÜ cÇn quan t©m ®Õn vÊn ®Ò t¹o lËp nguån vèn cña ng©n hµng. I-/ T¹o lËp vèn tù cã. Chóng ta cã thÓ thÊy r»ng kh«ng chØ riªng ®èi víi c¸c NHTM mµ ë tÊt c¶ c¸c tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ, vèn tù cã lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®­îc khi khëi ®Çu thµnh lËp, nã ®­îc coi nh­ tµi s¶n b¶o ®¶m lßng tin cña kh¸ch hµng ®èi víi Ng©n hµng, nã duy tr× kh¶ n¨ng thanh to¸n trong tr­êng hîp Ng©n hµng gÆp thua lç. Tuy nhiªn mét ®iÒu lo ng¹i hiÖn nay ë n­íc ta lµ c¸c NHTM cã møc vèn tù cã thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi nh÷ng ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang trong thêi kú ph¸t triÓn. Vèn Nhµ n­íc cÊp ban ®Çu thÊp, do ®ã khèng chÕ tû lÖ huy ®éng vèn, tû lÖ ®Çu t­ cña c¸c ng©n hµng do ®ã xu h­íng hiÖn nay ë c¸c NHTM lµ ph¶i chñ ®éng t×m nguån vèn trong d©n c­ chø kh«ng chê dùa vµo vèn cÊp cña Nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, c¸c Ng©n hµng t­ nh©n, Ng©n hµng cæ phÇn còng cÇn t¹o lËp nhiÒu h¬n vèn tù cã cña m×nh ®Ó më réng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trong ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng cã thÓ. ThiÕt nghÜ NHTM cÇn ¸p dông tèt nh÷ng gi¶i ph¸p nh­: + Huy ®éng vèn cæ phÇn tõ c¸n bé c«ng nh©n viªn cña ng©n hµng m×nh, lµm cho hä trë thµnh nh÷ng cæ ®«ng cña ng©n hµng vµ g¾n chÆt quyÒn lîi víi quyÒn lîi chung cña Ng©n hµng. §èi víi h×nh thøc nµy nªn cã nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®­a ra nh÷ng khen th­ëng vËt chÊt. §©y lµ h×nh thøc t¹o lËp mang tÝnh l©u dµi, æn ®Þnh vµ cÇn ®­îc chó träng. + Bæ sung tõ c¸c qòy dù phßng tµi chÝnh, qòy trî cÊp, qòy khen th­ëng vµ c¸c lo¹i qòy kh¸c. + T¨ng c­êng liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c tæ chøc, c¸c NHTM n­íc ngoµi ®Ó tranh thñ c¸c nguån vèn gãp b»ng ngo¹i tÖ. Ph¸t hµnh kú phiÕu dµi h¹n, tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi. + Thùc hiÖn tiÕt kiÖm trong ho¹t ®éng qu¶n lý, tæ chøc cña néi bé ng©n hµng ®Ó tr¸nh nh÷ng kh©u l·ng phÝ, thÊt tho¸t nguån vèn, giµnh nh÷ng kho¶n l·ng phÝ kh«ng cÇn thiÕt ®ã bæ sung thªm vèn tù cã. + §èi víi NHTM quèc doanh, nªn tiÕn hµnh cæ phÇn hãa mét sè ®Ó t¹o kh¶ n¨ng huy ®éng tèi ®a vµo vèn cña ng©n hµng. Ngµy nay trªn b­íc ®­êng më réng ho¹t ®éng kinh doanh ®èi ngo¹i, vai trß cña vèn tù cã ®èi víi c¸c NHTM cµng trë nªn quan träng vµ cÇn thiÕt h¬n bao giê hÕt, bëi tû lÖ vèn tù cã vµ coi nh­ tù cã trªn tæng tµi s¶n. Cã sinh lêi chÝnh lµ mét tiªu thøc quan träng trong viÖc nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ kh¶ n¨ng cña mçi NHTM ®Ó héi tô ®Çy ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn khi tham gia vµo lÜnh vùc kinh doanh ®èi ngo¹i cña ngµnh ng©n hµng. II-/ T¹o lËp vèn qua huy ®éng tiÒn göi. 1-/ TiÒn göi kh«ng kú h¹n. Nh×n chung, tr­íc thËp niªn 70 cña thÕ kû XX, tiÒn göi kh«ng kú h¹n cña nh©n d©n lµ bé phËn lín nhÊt trong tµi s¶n nî cña c¸c NHTM ë c¸c n­íc. Tuy nhiªn cho ®Õn nh÷ng n¨m 80 vµ 90 cña thÕ kû XX, mÆc dï víi viÖc c¶i tiÕn hÖ thèng qu¶n lý b»ng vi tÝnh, c¸c ng©n hµng dÔ dµng, vµo bÊt cø lóc nµo chuyÓn c¸c kho¶n gëi tõ tµi kho¶n tiÕt kiÖm hoÆc tµi kho¶n cã kú h¹n sang tµi kho¶n kh«ng kú h¹n cho nh©n d©n sö dông sÐc mét c¸ch tù ®éng nh­ng c¸c kho¶n göi kh«ng kú h¹n vÉn chiÕm mét phÇn lín trong tµi s¶n cña c¸c ng©n hµng. Cã rÊt nhiÒu nguyªn do gi¶i thÝch vÒ hiÖn t­îng ®ã. Tr­íc ®©y mét ng­êi cã tiÒn göi kh«ng kú h¹n ®Ó sö dông sÐc chi tiªu cho mét viÖc nµo ®ã, anh ta ph¶i ®Õn ng©n hµng lµm thñ tôc. NÕu tiÒn göi cña anh ta ®Õn h¹n, chuyÖn nµy sÏ kh«ng lµm anh ta tèn kÐm mµ chØ mÊt c«ng ®Õn ng©n hµng. Nh­ng trong tr­êng hîp tiÒn göi cña anh ta ch­a ®Õn h¹n, t×nh h×nh sÏ kh¸c ®i, anh ta võa mÊt c«ng, võa ph¶i chÞu mÊt Ýt l·i suÊt ph¹t vµ bÞ khÊu trõ vµo l·i suÊt ®­îc h­ëng v× ®· chuyÓn tiÒn tr­íc thêi h¹n quy ®Þnh. Sù phøc t¹p cña vÊn ®Ò ®· lµm cho nhiÒu ng­êi nghÜ r»ng nªn l­u gi÷ mét Ýt tiÒn th­êng xuyªn mong tµi kho¶n sÐc cho tiÖn. §iÒu ®ã gãp phÇn lµm cho c¸c kho¶n göi kh«ng kú h¹n trë nªn nhiÒu h¬n. Nh­ng sau ®ã nã l¹i bÞ phÇn nµo sót gi¶m vÒ sè l­îng bëi nguyªn nh©n lµ cuèi thËp niªn 70 cña thÕ kû XX, mét ng©n hµng tiÕt kiÖm ë Hoa Kú ®· cã mét s¸ng kiÕn. Ng©n hµng nµy ®· ®­a ra mét lo¹i tµi kho¶n göi míi, tµi kho¶n Now (Negotiated order of withdraw) - mét lo¹i tµi kho¶n tiÕt kiÖm ®Æc biÖt. Nã cho phÐp ng­êi göi tiÒn ®­îc rót ra hoÆc chuyÓn tiÒn bÊt cø lóc nµo mµ kh«ng bÞ ph¹t l·i suÊt vµ tµi kho¶n nµy ®· nhanh chãng ®­îc phæ biÕn ë Ch©u ¢u. Vµ gÇn h¬n (trong thËp niªn 80 cña thÕ kû XX ë nhiÒu n­íc c«ng nghiÖp trªn thÕ giíi. Sù hiÖn ®¹i hãa ho¹t ®éng qu¶n lý tµi s¶n víi c¸c lo¹i hÖ thèng thanh to¸n tù ®éng nh­ ATM, EBT ®· cho ra ®êi hµng lo¹t c¸c tiÒn hiÖn ®¹i nh­ card ATM, VISA, Master, Traveler’s check. B¶n th©n c¸c lo¹i tiÒn nµy lµ lo¹i h×nh cña sÐc nh­ng víi ®Æc tÝnh ®a d¹ng lµ cã kh¶ n¨ng tù ®éng chuyÓn nh÷ng kho¶n tiÒn göi tõ tµi kho¶n tiÕt kiÖm ra thµnh tiÒn sÐc hoÆc tiÒn mÆt bÊt cø lóc nµo. Tuy nhiªn, theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ kinh tÕ Ch©u ¢u, tµi kho¶n Now chØ thÝch hîp víi nh÷ng giao dÞch nhá dµnh cho c¸c c¸ nh©n, hé gia ®×nh, c«ng nh©n viªn chøc vµ c¸c ®¬n vÞ kinh doanh nhá... Nh­ng víi nh÷ng giao dÞch lín thanh to¸n cho nhau víi kho¶n tiÒn lín th× viÖc chuyÓn tiÒn tiÕt kiÖm ra mét c¸ch tù ®éng sÏ g©y ¶nh h­ëng lín ®èi víi kh¶ n¨ng dù tr÷ vµ chi tr¶ cña Ng©n hµng. MÆt kh¸c do hiÖu lùc thanh to¸n cña sÐc kh«ng kÐm g× tiÒn mÆt (ë c¸c n­íc ph¸t triÓn), cïng víi nhu cÇu sö dông tiÒn lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ngµy cµng ph¸t triÓn trong khi ë nhiÒu n­íc c¸c lo¹i tiÒn hiÖn ®¹i nh­ card vÉn ch­a ra ®êi, vµ ®ßi hái ®Çu t­ lín th× nguån tiÒn göi kh«ng kú h¹n vÉn tá ra v« cïng cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ c¸c giao dÞch lín trong nÒn kinh tÕ. §ã lµ lý do v× sao cho ®Õn nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû XX, thanh to¸n sÐc qua tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n ë Hoa Kú vÉn ®¹t 15 ®Õn 20% tæng tµi s¶n nî cña c¸c ng©n hµng trung gian. HiÖn nay ë ViÖt Nam, c¸c kho¶n tiÒn göi lo¹i nµy huy ®éng chñ yÕu tõ c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c c¸ nh©n, tuy nhiªn sè l­îng vÉn cßn thÊp. Bëi lÏ tû träng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam cßn qu¸ thÊp, l·i suÊt tr¶ kh«ng ®¸ng kÓ. Do ®ã, ®Ó t¹o lËp tèt nguån tiÒn göi nµy trong thêi gian tíi c¸c NHTM ë ViÖt Nam cÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a nh÷ng h×nh thøc huy ®éng míi cã hiÖu qu¶. + ViÖc tr­íc m¾t lµ cÇn cho phÐp c¸c c¸ nh©n më tµi kho¶n thanh to¸n b»ng sÐc t¹i ng©n hµng nh»m thu hót c¸c giao dÞch qua hÖ thèng ng©n hµng thay cho c¸c giao dÞch b»ng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ. §èi víi ng©n hµng, mét khi d©n c­ ®­îc phÐp sö dông réng r·i tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n dïng sÐc th× mét ®ång tiÒn göi kh«ng kú h¹n t¹i mét NHTM gia t¨ng sÏ lµm tæng sè tiÒn göi kh«ng kú h¹n trong toµn bé hÖ thèng NHTM sÏ t¨ng thªm gÊp béi, cã thÓ tõ bèn, n¨m ®Õn m­êi lÇn sè tiÒn göi ban ®Çu, tïy theo dù tr÷ b¾t buéc do ng©n hµng Nhµ n­íc Ên ®Þnh vµ ng­îc l¹i. ChÝnh v× vËy ®©y lµ gi¶i ph¸p tèt ®Ó t¨ng c­êng nguån tµi nguyªn cña ng©n hµng ®¸p øng nhu cÇu vay vèn cña c¸c doanh nghiÖp vµ cña d©n c­. §Ó lµm tèt ®iÒu nµy ®ßi hái c¸c NHTM ph¶i më réng m¹ng l­íi ho¹t ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn cho sÐc ®­îc thanh to¸n ë mäi n¬i, mäi lóc thuËn tiÖn, gióp cho kh¸ch hµng thÊy ®­îc sù h¹n chÕ yÕu tè cång kÒnh vµ thñ tôc ®Õm tèn kÐm thêi gian cña viÖc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. + ViÖc t¨ng l·i suÊt ®èi víi lo¹i tiÒn göi nµy lµ cÇn thiÕt song rÊt dÔ dÉn ®Õn c¹nh tranh l¹i suÊt gi÷a c¸c ng©n hµng nªn cÇn xem xÐt thËn trong vµ tu©n theo quy ®Þnh cña ng©n hµng Nhµ n­íc. + KhuyÕn khÝch c¸c ®¬n vÞ thùc hiÖn c¸c h×nh thøc chi tr¶ l­¬ng th­ëng cho c«ng nh©n viªn qua c¸c tµi kho¶n c¸ nh©n më t¹i ng©n hµng. + Ph¸t triÓn c«ng nghÖ thanh to¸n b»ng thÎ tÝn dông, thÎ thanh to¸n ®Çu t­ h¬n n÷a vµo m¹ng m¸y rót tiÒn tù ®éng ATM ®Æt t¹i nh÷ng n¬i ®«ng d©n c­ vµ c¸c trung t©m th­¬ng m¹i. + §èi víi c¸c NHTM cã quy m« lín vµ t¹o ®­îc uy tÝn trªn thÞ tr­êng th× cÇn ®Æc biÖt coi träng c¸c h×nh thøc hç trî (nh­ qu¶ng c¸o, më réng c¸c dÞch vô cung øng, c¸c mèi liªn hÖ hîp t¸c trong n­íc, n­íc ngoµi, t¨ng thªm nh÷ng tiÖn Ých cho s¶n phÈm cña m×nh). Lµm tèt ®iÒu nµy, ng©n hµng còng cã thÓ huy ®éng ®­îc vèn mµ thËm chÝ kh«ng ph¶i tr¶ l·i cho nã. Bëi lÏ môc ®Ých chÝnh cña lo¹i tiÒn göi nµy lµ ®Ó thanh to¸n chø kh«ng ph¶i lµ ®Ó lÊy l·i nªn ng­êi göi th­êng cã xu h­íng t×m ®Õn ng©n hµng lín, cã uy tÝn ®Ó an toµn tiÒn göi cña m×nh. VÒ phÝa ng©n hµng, thùc chÊt chØ ph¶i bá ra nh÷ng chi phÝ vÒ mÆt qu¶n lý tµi kho¶n hoÆc tr¶ l·i (nÕu cã). 2-/ TiÒn göi cã kú h¹n: §©y lµ hai lo¹i tiÒn göi æn ®Þnh vµ cã vai trß chÝnh trong ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM. Ngay c¶ ë Mü, khi mµ tiÒn göi kh«ng kú h¹n rÊt ph¸t triÓn nh­ng hai lo¹i tiÒn göi nµy vÉn chiÕm tû träng lín trong tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. VÝ dô nh­ n¨m 1996 ë Mü chØ cã 317 tû USD lµ tiÒn mÆt trong tay nh©n d©n ®­îc sö dông ®Ó thanh to¸n, trong khi cã tíi 811 tû lµ sÐc vµ 2559,8 tû lµ tiÒn d­íi d¹ng tiÒn göi cã kú h¹n. L·i suÊt mµ NHTM tr¶ cho tiÒn göi cã kú h¹n th­êng cao h¬n nhiÒu so víi tiÒn göi kh«ng kú h¹n, lý do ë ®©y lµ víi kho¶n vay æn ®Þnh nµy, ng©n hµng sÏ kiÕm ®­îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n do ®ã ng©n hµng còng sÏ tr¶ l·i cao h¬n ®Ó kÝch thÝch kh¸ch hµng ®Õn göi. TiÒn göi cã kú h¹n ®­îc h­ëng l·i suÊt cè ®Þnh nh­ng c¸c lo¹i tiÒn göi cã kú h¹n kh¸c nhau sÏ ®­îc tr¶ theo nh÷ng l·i suÊt kh¸c nhau. Theo nh÷ng ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ kinh tÕ t¹i Hoa Kú vµ n¨m gÇn ®©y th× l·i suÊt tiÒn göi cã kú h¹n chØ æn ®Þnh víi nh÷ng lo¹i dµi h¹n, vµ kh«ng æn ®Þnh ®èi víi nh÷ng lo¹i ng¾n h¹n, bëi tiÒn göi ng¾n h¹n qu¸ kh«ng kh¸c nhiÒu so víi tiÒn göi kh«ng kú h¹n, do ®ã kh¶ n¨ng thanh tiªu cña nã còng rÊt cao. ë ViÖt Nam, c¸c kho¶n tiÒn göi nµy vÉn chñ yÕu lµ c¸c lo¹i ng¾n h¹n (víi thêi gian 1 th¸ng, 3 th¸ng, 6 th¸ng, 9 th¸ng vµ 1 n¨m) th­êng tËp trung cho vay ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ võa vµ nhá. H×nh thøc huy ®éng tiÒn göi cã kú h¹n b»ng c¸c chøng chØ tiÒn göi (kú phiÕu ng©n hµng cã môc ®Ých) víi c¸c thêi h¹n 3 th¸ng, 6 th¸ng - ®­îc sö dông trong vµi n¨m gÇn ®©y ®· vµ ®ang ph¸t huy vai trß trong viÖc t¹o vèn cña NHTM. Song cïng víi viÖc ®ã, trong thêi gian tíi NHTM cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó t¨ng c­êng c¸c nghiÖp vô huy ®éng cã tr­íc ®©y ®ång thêi ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p t¹o kÞp nh÷ng nguån tiÒn göi cã kú h¹n nh­: + Huy ®éng tõ c¸c qòy dù phßng, dù tr÷, qòy khen th­ëng, phóc lîi cña c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc, tõ c¸c tæ chøc b¶o hiÓm trong x· héi. + §iÒu chØnh l¹i l·i suÊt cho phï hîp, kh«ng nªn ®Ó t×nh tr¹ng m©u thuÉn gi÷a mét bªn lµ l·i suÊt thÊp thuËn lîi cho ng­êi ®i vay ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh vµ mét bªn lµ ng­êi cã tiÒn sÏ kh«ng muèn göi tiÒn vµo ng©n hµng víi l·i suÊt thÊp nhÊt lµ trong t×nh tr¹ng ®ång tiÒn göi bÞ mÊt gi¸. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ møc l·i suÊt ®èi víi c¸c chøng chØ tiÒn göi cã thÓ cè ®Þnh hoÆc linh ho¹t tïy theo sù lùa chän cña kh¸ch hµng. + §a d¹ng thªm c¸c chøng chØ tiÒn göi nh»m ®¸p øng sù c¹nh tranh trong huy ®éng vèn cña c¸c NHTM. Nh­ vËy ng©n hµng cã thÓ thu hót vèn tõ c¸c nhµ ®Çu t­ lín, mµ lÏ ra c¸c nhµ ®Çu t­ nµy ®· cã thÓ dïng vèn ®Çu t­ vµo c¸c tr¸i phiÕu kho b¹c hay vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ. C¸c chøng chØ nµy th­êng ®­îc c¸c c«ng ty, c¸c qòy h­u trÝ vµ c¸c tæ chøc chÝnh quyÒn ®Çu t­ víi khèi l­îng lín, ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n thø cÊp tr­íc h¹n ®Þnh thanh to¸n. Do ®ã, theo nh­ trong thêi gian tíi ®èi víi c¸c NHTM ë ViÖt Nam th× ®©y sÏ lµ mét gi¶i ph¸p cã hiÖu qu¶ trong viÖc t¹o lËp nguån vèn. + T¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng cã thÓ göi thªm tiÒn tr­íc h¹n. Tuy nhiªn cÇn tr¸nh t×nh tr¹ng göi “v¹n vËt” sÏ g©y tèn kÐm trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vèn, ¶nh h­ëng ®Õn kÕ ho¹ch cña ng©n hµng. 3-/ TiÒn göi tiÕt kiÖm: Cïng víi tiÒn göi cã kú h¹n th× c¸c kho¶n göi tiÕt kiÖm còng lµ h×nh thøc huy ®éng kinh ®iÓn cña c¸c NHTM ë ViÖt Nam nh­ng ®a phÇn lµ lo¹i tiÕt kiÖm cã kú h¹n. ThÕ nh­ng, tiÒn göi tiÕt kiÖm, cã thÓ coi lµ nguån vèn chñ lùc cña c¸c ng©n hµng ®· huy ®éng ®­îc so víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ t¨ng tr­ëng thu nhËp quèc d©n cßn rÊt h¹n chÕ. Thêi gian qua l¹i bÞ ¶nh h­ëng bëi tÝn dông biÕn ®éng kh«ng thuËn lîi nªn cã gi¶m sót. Nguån tiÕt kiÖm vÉn huy ®éng tõ c¸c thµnh phÇn chñ yÕu sèng b»ng lîi tøc sinh ra tõ tiÒn vèn. Tuy nhiªn ®©y lµ lo¹i vèn cã sù c¹nh tranh vÒ l·i suÊt cao, ®ßi hái phÝ tæn cao trong huy ®éng, nªn chØ cã c¸c tæ chøc tÝn dông chuyªn doanh vµ kho b¹c Nhµ n­íc cã nhu cÇu vèn, tÝnh to¸n ®Çu ra th«ng suèt, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ míi huy ®éng. Cßn c¸c tæ chøc tÝn dông chÝnh s¸ch th× kh«ng thÓ sö dông nguån vèn nµy mµ kh«ng ®­îc Ng©n s¸ch cÊp bï lç. Bªn c¹nh ®ã c¸c dÞch vô tiÕt kiÖm qua B­u ®iÖn ®­îc triÓn khai tõ n¨m 1998, cïng víi m¹ng l­íi réng kh¾p víi h¬n 3000 b­u côc ho¹t ®éng tr¶i kh¾p thµnh thÞ, n«ng th«n, miÒn nói h¶i ®¶o s½n cã bé m¸y, nh©n sù ®Çy ®ñ vµ thêi gian lµm viÖc gÊp 2 lÇn so víi c¸c ng©n hµng. Lîi thÕ cña b­u ®iÖn lµ dÞch vô huy ®éng ®¬n thuÇn kh«ng sö dông vèn, kh«ng ®Ó dù tr÷ b¾t buéc, kh«ng cho vay trùc tiÕp mµ chuyÓn th¼ng cho Bé Tµi chÝnh xem xÐt ®Çu t­. Do ®ã viÖc t¹o lËp c¸c kho¶n göi tiÕt kiÖm cña c¸c NHTM ë ViÖt Nam cµng trë nªn khã kh¨n h¬n bao giê hÕt, nhÊt lµ khi mµ nh÷ng ¶nh h­ëng cña c¬n khñng ho¶ng tµi chÝnh ë Ch©u ¸ vÉn cßn ®ang g©y ra sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn ViÖt Nam. ChÝnh v× vËy, theo em mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt cña c¸c NHTM ViÖt Nam trong thêi gian tíi lµ: cÇn ph¶i më réng m¹ng l­íi ho¹t ®éng cña c¸c qòy tÝn dông tõ thµnh thÞ ®Õn n«ng th«n, tranh thñ nh÷ng kho¶n tiÒn göi nhá cña ng­êi nghÌo, tiÒn nhá thµnh lín, cïng ®i ®«i víi viÖc n©ng cÊp kü thuËt ng©n hµng ®¶m b¶o nghiÖp vô göi tiÒn mét n¬i rót tiÒn nhiÒu n¬i. + Nªn më c¸c tµi kho¶n t­¬ng tù nh­ tµi kho¶n Now cho phÐp kh¸ch hµng ®­îc rót tiÒn tr­íc thêi h¹n, tuy nhiªn kh¸ch hµng sÏ ph¶i chÞu khÊu trõ mét phÇn l·i suÊt. + Tranh thñ c¸c nguån tiÕt kiÖm, dµi h¹n bëi ®©y sÏ lµ nguån vèn æn ®Þnh cho c¸c ch­¬ng tr×nh cÊp tÝn dông dµi h¹n cña ng©n hµng. + Ph¶i huy ®éng c¸c nguån göi tiÕt kiÖm tõ c¸c qòy cña c¸c c¬ quan cña c«ng ty, c¸c tæ chøc c¸ nh©n kh¸c trong x· héi mét c¸ch chñ ®éng h¬n. C¸c NHTM kh«ng nªn chØ ngåi chê kh¸ch hµng ®Õn göi mµ ph¶i chñ ®éng ®Õn tËn n¬i, vËn ®éng t¹i chç: cã thÓ tranh thñ gi÷a giê gi¶i lao, hoÆc tèt nhÊt lµ ngay trong giê hµnh chÝnh cña ®¬n vÞ ®Ó vËn ®éng vµ t×m kiÕm sù hîp t¸c tõ phÝa ®¬n vÞ; cã thÓ liªn l¹c víi kh¸ch hµng qua ®iÖn tho¹i vµ nhËn tiÒn göi còng nh­ nhËn tr¶ l·i t¹i nhµ cho kh¸ch hµng, t¹o ra ngµy cµng nhiÒu nh÷ng tiÖn Ých cho s¶n phÈm cña m×nh. + §i ®«i víi h×nh thøc huy ®éng, ®Ó c¹nh tranh víi ngµnh b­u ®iÖn, c¸c NHTM cÇn ph¶i ­u tiªn sö dông vèn (kÓ c¶ nguån hç trî nÕu cã) cho vay xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ ®èi t­îng chÝnh s¸ch trªn ®Þa bµn huy ®éng vèn ®Ó nh©n d©n thÊy râ ®­îc lîi Ých thiÕt thùc cña c¶ hai mÆt cña nguån göi tiÕt kiÖm vµo ng©n hµng. + Liªn hÖ víi c¸c ®oµn thÓ t¹i c¸c ph­êng, x·, khu phè n¬i ®Þa bµn huy ®éng ®Ó t×m kiÕm, thu hót thªm c¸c kho¶n göi tiÕt kiÖm. VÝ dô nh­ Héi trång v­ên, héi phô n÷, héi cùu chiÕn binh, héi ng­êi cao tuæi, ®oµn thanh niªn, héi ch¨m sãc bµ mÑ, trÎ em v.v... Tãm l¹i, t×nh h×nh huy ®éng tiÒn göi ë n­íc ta trong n¨m võa qua vÉn ë møc thÊp, trong khi c¸c nguån vèn nhµn rçi tÝch lòy trong d©n vÉn cßn nhiÒu. ViÖc huy ®éng ®­îc lµ mét bµi to¸n khã bëi lÏ gÇn ®©y tû gi¸ gi÷a USD víi ®ång tiÒn ViÖt Nam ngµy mét t¨ng, ®ång tiÒn trong n­íc bÞ mÊt gi¸ (mµ còng mét phÇn do chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña ng©n hµng Trung wong nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu hµng hãa ra n­íc ngoµi). Do ®ã trong d©n c­ cã kh«ng Ýt ng­êi cã nguån tiÒn nhµn rç nh­ng kh«ng göi vµo ng©n hµng mµ l¹i mua vµng hoÆc ngo¹i tÖ m¹nh ®Ó giµnh. Mét sè lín mua ngo¹i tÖ vµ göi vµo ng©n hµng lµm cho møc huy ®éng vèn tiÒn göi ngo¹i tÖ cña ng©n hµng kh¸ cao, tuy nhiªn do sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn néi ®Þa nªn kh¸ch hµng kh«ng muèn vay b»ng ngo¹i tÖ v× sî ph¶i chÞu l·i suÊt cao. GÇn ®©y n÷a, do ®Çu ra ch­a th«ng suèt nªn mét sè ng©n hµng chØ huy ®éng vèn theo nhu cÇu sö dông vèn, ch÷a ch¸y, ng¾n ngµy, cã lóc kh«ng nhËn tiÒn göi tiÕt kiÖm trªn 6 th¸ng. C¸c NHTM chØ sö dông mét phÇn vèn ng¾n h¹n cïng víi vèn tù cã ®Ó cho vay trung vµ dµi h¹n: do ®ã thÞ tr­êng vèn dµi h¹n hÇu nh­ ch­a ®­îc khai th¸c. L·i suÊt tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu kho b¹c th­êng æn ®Þnh vµ cao h¬n l·i suÊt tiÒn göi ng©n hµng vµ thËm chÝ cao h¬n c¶ l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM còng lµ nguyªn nh©n cho c¸c ng©n hµng khã huy ®éng ®­îc nguån vèn. VËy th× ®Ó cã vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn trong giai ®o¹n hiÖn ®¹i hãa c«ng nghiÖp hãa cña ®Êt n­íc, bªn c¹nh nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ trªn th× ®èi víi c¸c lo¹i tiÒn göi nãi chung, c¸c NHTM cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m huy ®éng ®­îc vèn cã hiÖu qu¶ h¬n, ®ã lµ: tæ chøc trong ng©n hµng ph¶i thùc sù lµnh m¹nh, ho¹t ®éng b×nh æn vµ ch÷ “tÝn” cña ng©n hµng rÊt quan träng, t¹o ®­îc lßng tin cña nh©n d©n lµ ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm vèn tiÒn göi h÷u hiÖu. Thùc hiÖn vµ triÓn khai tèt hai luËt Ng©n hµng Nhµ n­íc, luËt c¸c tæ chøc tÝn dông vµ c¸c luËt kh¸c cã quan hÖ h÷u c¬ chÝnh lµ t¹o c¬ së ph¸p lý, b¶o toµn cho ho¹t ®éng cña ng©n hµng, b¶o ®¶m ®­îc nguån vèn tiÒn göi cña d©n. + C«ng t¸c huy ®éng vèn ph¶i tiÕn hµnh th­êng xuyªn, kh«ng ®Ó x¶y ra t×nh tr¹ng cã lóc th× tõ chèi nhËn tiÒn göi do thõa vèn t¹m thêi, nh­ng ®Õn lóc muèn vay th× l¹i kh«ng cã, ®Æc biÖt lµ tiÒn göi dµi h¹n. + Kh¸i niÖm vÒ tiÒn göi cã kú h¹n, tiÒn göi kh«ng kú h¹n, kh«ng nªn qu¸ cøng nh¾c, mµ ph¶i vËn dông linh ho¹t ®Ó võa an toµn cho nguån vèn cña ng©n hµng võa thuËn lîi cho ng­êi göi tiÒn. + CÇn c¶i c¸ch m¹nh mÏ vµ ®ång bé c¸c thñ tôc hiÖn hµnh, t¹o hµnh lang th«ng tho¸ng cho dßng tiÒn göi ch¶y vµo ng©n hµng, nhÊt lµ tiÒn göi kh«ng kú h¹n. + Cuèi cïng lµ biÖn ph¸p an toµn vèn vµ b¶o ®¶m gi¸ trÞ ®ång tiÒn cho ng­êi göi. B¶o hiÓm vèn tiÒn göi lµ ®óng nh­ng nÕu b¶o hiÓm trùc tiÕp trªn vèn tiÒn göi th× ng©n hµng bÞ ph¶i h¹ l·i suÊt ®Ó cã kho¶n chi cho phÝ b¶o hiÓm. Do ®ã ng©n hµng cÇn tæ chøc b¶o hiÓm c¸c tµi s¶n thÕ chÊp nî vay, b¶o ®¶m gi¸ trÞ tiÒn göi trung vµ dµi h¹n b»ng c¸ch lËp qòy b×nh æn ®Ó bï ®¾p khi ®ång tiÒn mÊt gi¸. III-/ T¹o lËp vèn qua ®i vay. 1-/ Vay cña Ng©n hµng Trung ­¬ng. C¸c NHTM ®Òu ®­îc h­ëng quyÒn vay tiÒn t¹i ng©n hµng Trung ­¬ng trong nh÷ng t×nh huèng thiÕu hôt dù tr÷, hoÆc qu¸ kÑt tiÒn mÆt th«ng qua cöa ngâ chiÕt khÊu. Ng©n hµng Trung ­¬ng sÏ cÊp tÝn dông cho NHTM qua h×nh thøc chiÕu khÊu c¸c th­¬ng phiÕu cña NHTM (hoÆc t¸i chiÕt khÊu nÕu NHTM ®· chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu tr­íc ®ã). Mét ®iÒu cho thÊy, ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, cho dï Ng©n hµng Trung ­¬ng ¸p dông møc l·i suÊt chiÕt khÊu hoÆc l·i suÊt ph¹t cao hay thÊp thÕ nµo ®i n÷a nã vÉn ph¶i cho c¸c NHTM vay khi hä kÑt thanh to¸n ®Ó tr¸nh nh÷ng c¬n khñng ho¶ng tµi chÝnh kh«ng ®¸ng x¶y ra vµ thùc hiÖn tèt chøc n¨ng lµ “Ng­êi cho vay cuèi cïng” ®èi víi c¸c NHTM. §õng vÒ phÝa NHTM, vay t¹i Ng©n hµng Trung ­¬ng lµ mét dÞch vô hÕt søc tiÖn lîi vµo nh÷ng khi ng©n hµng Trung ­¬ng h¹ l·i suÊt chiÕt khÊu trong chÝnh s¸ch cung øng tiÒn níi láng ®Ó kÝch thÝch cho vay ®Çu t­. Tr­êng hîp kh«ng may diÔn ra lµ khi NHTM ®Õn vay gi÷a lóc NHTM kh«ng muèn khuyÕn khÝch sù bµnh tr­íng tÝn dông, hoÆc thËm chÝ nã ®ang th¾t chÆt cung øng ®Ó chèng l¹m ph¸t. Lóc ®ã l·i suÊt chiÕt khÊu ®­îc ®­a lªn cao víi nh÷ng kho¶n lç tr«ng thÊy khi vay vèn cña Ng©n hµng Trung ­¬ng, c¸c NHTM chØ miÔn c­ìng vay trong t×nh huèng th¾t chÆt ngÆt nghÌo, vµ t×m mäi c¸ch tr¶ nî rÊt nhanh. Khi ®ã c¸c kho¶n vay nµy chØ chiÕm mét phÇn rÊt Ýt trong tµi s¶n nî. Tïy vµo yªu cÇu ®iÒu tiÕt cña nÒn kinh tÕ mµ Ng©n hµng Trung ­¬ng cã thÓ h¹ hoÆc n©ng l·i suÊt chiÕt khÊu. Song dï sao ®©y còng lµ s©n sau ®èi víi ho¹t ®éng huy ®éng vèn cña c¸c NHTM. 2-/ Vay trªn thÞ tr­êng qua ph¸t hµnh c¸c chøng chØ tiÒn göi vµ tr¸i phiÕu. ë Hoa Kú, c¸c kho¶n vay ng¾n h¹n cña c¸c ng©n hµng trung gian chiÕm 10,12% tæng tµi s¶n nî vµ lµ kho¶n vèn thø 3 trong c¸c kho¶n vèn vay cña ng©n hµng. §iÒu ®ã cho thÊy, nguån vèn trªn thÞ tr­êng rÊt dåi dµo. HiÖn nay trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ ë Hoa Kú h×nh thøc vay ng¾n trªn thÞ tr­êng chñ yÕu qua viÖc ph¸t hµnh c¸c chøng th­ tiÒn göi lo¹i lín, c¸c hîp ®ång mua l¹i RPS, hoÆc vay b»ng giÊy nî phô... Thùc chÊt c¸c chøng th­ tiÒn göi ®ã gièng nh­ tÝn phiÕu do c¸c ng©n hµng trung gian ë ViÖt Nam t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· ph¸t hµnh trong n¨m 1995. Nã lµ mét lo¹i phiÕu nî, phiÕu vay tiÒn do ng©n hµng ph¸t ra, gièng nh­ sÐc ch¼ng h¹n. ChØ cã ®iÒu nã cã gi¸ trÞ bÒ mÆt ®­îc ghi ®óng b»ng sè tiÒn mµ kh¸ch hµng “cho vay” ®èi víi ng©n hµng, kh¸ch hµng së h÷u tÝn phiÕu ®ã, ®­îc quyÒn thanh to¸n, chi tiªu (do ng©n hµng chÞu tr¸ch nhiÖm) víi sè tiÒn ®Õn møc tèi ®a nh­ gi¸ trÞ bÒ mÆt cña chøng th­, l·i suÊt cña nã còng rÊt hÊp dÉn ®èi víi kh¸ch hµng, bëi so víi viÖc cÊt gi÷ tiÒn mÆt hoÆc tiÒn sÐc kh«ng sinh ra ®­îc ®ång l·i nµo, th× ®èi víi lo¹i chøng tõ nµy nã võa cã kh¶ n¨ng mua b¸n nhÊt ®Þnh võa sinh l·i ra mçi ngµy. RPS thùc ra nã lµ hîp ®ång mua b¸n chøng kho¸n gi÷a NHTM vµ c¸c ®èi t­îng kinh doanh chøng kho¸n. C¸c c«ng ty tµi chÝnh, c¸c tæ chøc tÝn dông, qòy tiÕt kiÖm h­u trÝ, c¸c c«ng ty kinh doanh vµ m«i giíi chøng kho¸n ®Ó NHTM cã thÓ vay cña thÞ tr­êng trong vµi ngµy, vµi tuÇn nh»m bï ®¾p cho nh÷ng thiÕu hôt t¹m thêi, bÊt ngê trong nh÷ng th­¬ng vô ®Çu t­ ®· ký kÕt hoÆc do hôt dù tr÷ t¹i ng©n hµng Trung ­¬ng. Tæ chøc mua chøng kho¸n lµ ng­êi cho vay, NHTM ph¸t hµnh chøng kho¸n lµ chñ thÓ ®i vay. Ng©n hµng kh«ng ¸p dông h×nh thøc nµy ra cho nh©n d©n bëi nÕu b¸n cho nh©n d©n d­íi h×nh thøc ph¸t hµnh kh«ng sau nµy mua l¹i rÊt khã vµ hiÖu qu¶ chËm, kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng nhu cÇu tiÒn mÆt gÊp trong ng¾n h¹n... Víi giÊy nî phô, NHTM cã thÓ vay nãng víi l·i suÊt kh¸ cao, thêi gian ng¾n mçi khi kÑt tiÒnmÆt th«ng qua tháa thuËn víi c¸c t­ nh©n, c¸c th©n chñ giµu cã cã quan hÖ th­êng xuyªn víi nã nh­ c¸c c«ng ty, tæ chøc tµi chÝnh, tËp ®oµn kinh doanh... §©y lµ kho¶n vay kh¸ phæ biÕn ë Mü, Hµn Quèc, NhËt B¶n. ë ViÖt Nam hiÖn nay còng ®· huy ®éng vèn qua c¸c chøng chØ tiÒn göi cã mÖnh gi¸ lín. Møc l·i suÊt c¸c chøng chØ nµy ®­îc tháa thuËn trùc tiÕp gi÷a Ng©n hµng vµ ng­êi göi tiÒn còng gièng nh­ c¸c n­íc, lo¹i chøng chØ nµy chØ ®­îc ®æi thµnh tiÒn mÆt khi ®Õn h¹n, ®Ó ph©n biÖt nã víi c¸c lo¹i tiÒn göi cã kú h¹n. §èi víi hai h×nh thøc sau th× ë n­íc ta hÇu nh­ lµ ch­a cã bëi c¸c c«ng ty tæ chøc tµi chÝnh míi ®ang trong giai ®o¹n h×nh thµnh, quy m« c¸c doanh nghiÖp cßn nhá ch­a cã c¸c tËp ®oµn kinh doanh. ThÞ tr­êng chøng kho¸n vÉn cßn s¬ khai, viÖc mua b¸n c¸c chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng lµ hÇu nh­ ch­a cã. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m tíi khi mµ thÞ tr­êng chøng kho¸n khëi ®éng ë n­íc ta th× ®©y sÏ lµ nh÷ng h×nh thøc huy ®éng vèn cÇn ®­îc chó träng. ë ViÖt Nam, c¸c kho¶n vay trªn thÞ tr­êng hiÖn nay chñ yÕu th«ng qua h×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. §©y lµ mét c«ng cô vay nî dµi h¹n trªn thÞ tr­êng vèn d­íi h×nh thøc ghi nhËn giÊy nî do c¸c tæ chøc tÝn dông (bao gåm c¸c NHTM) ph¸t hµnh. H×nh thøc t¹o vèn nµy ®· gióp cho c¸c NHTM chñ ®éng trong viÖc huy ®éng vèn ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ dµi h¹n vµ vèn nµy cã tÝnh æn ®Þnh cao vÒ thêi gian sö dông vµ l·i suÊt. Do tr¸i phiÕu lµ hµng hãa cña thÞ tr­êng chøng kho¸n cho nªn theo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc Ch©u ¢u th× ®Ó huy ®éng ®­îc nhiÒu nguån vèn vay nµy ®ßi hái c¸c tr¸i phiÕu ph¶i ®­îc giao dÞch chÝnh thøc hoÆc giao dÞch tù do trªn mét hay nhiÒu së giao dÞch chøng kho¸n. §ã chÝnh lµ n¬i t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi ®Çu t­ vµo tr¸i phiÕu cã thÓ thu håi vèn bÊt cø lóc nµo b»ng viÖc b¸n chóng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. ChÝnh v× vËy mµ ë ViÖt Nam ®ang ®­a vµo thö nghiÖm 2 së giao dÞch chøng kho¸n mét ë Hµ Néi vµ mét ë TP HCM. ThiÕt nghÜ trong t­¬ng lai ®©y sÏ lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nhÊt cho viÖc huy ®éng nguån vèn cña NHTM n­íc ta. 3-/ Vay tõ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. §ã lµ c¸c kho¶n vay th«ng th­êng mµ c¸c NHTM vay lÉn nhau trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng hay thÞ tr­êng tiÒn tÖ. §©y lµ h×nh thøc cho vay, nh­ng thùc ra nã lµ h×nh thøc t­¬ng trî gi÷a c¸c ng©n hµng ®Ó cã ®­îc sù tháa thuËn vµ sù hîp t¸c ®«i bªn cïng cã lîi. Tuy nhiªn sù tháa thuËn trªn c¬ së b×nh ®¼ng chØ cã khi hai ng©n hµng cïng khã kh¨n vµ cïng t×m ®Õn nhau qua thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. Cßn trong thùc tÕ nh÷ng ng©n hµng gÆp khã kh¨n, chñ ®éng t×m kiÕm ng­êi gióp ®ì th× bao giê ng©n hµng ®ã còng ph¶i chÞu thiÖt thßi h¬n, cã thÓ ph¶i chÞu l·i suÊt cao. Ngoµi môc ®Ých vay ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n, NHTM cßn sö dông vèn vay nµy ®Ó kinh doanh vµ ®¶m b¶o tiÒn dù tr÷ b¾t buéc t¹i ng©n hµng Trung ­¬ng. §èi víi nguån vèn nµy cÇn ph¸t triÓn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ®Ó tranh thñ c¸c kho¶n vay b»ng ngo¹i tÖ m¹nh, t¹o sù æn ®Þnh cña ®ång tiÒn trong lóc gi¸ trÞ ®ång tiÒn trong n­íc vÉn cßn biÕn ®éng theo chiÒu h­íng gi¶m sót. §ång thêi ®Ó phßng ngõa rñi ro vÒ tû gi¸, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng©n hµng Trung ­¬ng tham gia æn ®Þnh tû gi¸, còng nh­ gi¸ trÞ ®ång tiÒn ViÖt Nam trong bèi c¶nh hiÖn nay. 4-/ Vay n­íc ngoµi. HiÖn nay c¸c NHTM ë ViÖt Nam ®­îc phÐp vay vèn cña c¸c tæ chøc n­íc ngoµi qua c¸c h×nh thøc: + Vay b»ng tiÒn (vay tµi chÝnh) + NhËp khÈu hµng hãa dÞch vô tr¶ chËm theo ph­¬ng thøc më th­ tÝn dông. + Thuª tµi chÝnh n­íc ngoµi. + Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ra n­íc ngoµi. + C¸c lo¹i h×nh vay n­íc ngoµi kh¸c... §ßi hái c¸c NHTM ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh cña ng©n hµng Nhµ n­íc ban hµnh theo th«ng t­ sè 03/1999/TT - NHNN ngµy 12 th¸ng 08 n¨m 1999 chØ ®­îc sö dông vèn vay n­íc ngoµi ®Ó bæ sung vèn tÝn dông vµ ph¶i sö dông ®óng môc ®Ých vèn vay. §Ó huy ®éng ®­îc nguån vèn nµy, c¸c NHTM cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p sö dông nguån vèn tÝn dông cã hiÖu qu¶ vµ ®Æc biÖt nªn sö dông vµo viÖc triÓn khai c¸c ch­¬ng tr×nh quèc gia, tham gia vµo c¸c kÕ h¹ch cô thÓ do thñ t­íng ChÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh ®Ó tranh thñ sù ®ång t×nh ñng hé tõ phÝa Nhµ n­íc. VÝ dô nh­ nªn vay vèn ®Ó phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n nh­ quyÕt ®Þnh sè 67/1999/Q§ TTg ngµy 30/3/1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ. HoÆc ­u tiªn vèn cho vay ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong c¸c lÜnh vùc nu«i t«m xuÊt khÈu, trång c©y c«ng nghiÖp (c©y ¨n qu¶, chÕ biÕn n«ng l©m thñy s¶n, h¶i s¶n... nh÷ng lÜnh vùc mµ hiÖn nay ChÝnh phñ rÊt quan t©m. IV-/ C¸c h×nh thøc t¹o lËp vèn kinh doanh kh¸c. 1-/ N©ng cao hiÖu qu¶ nghiÖp vô b¶o l·nh vay vèn n­íc ngoµi. B¶o l·nh lµ cam kÕt cña ng©n hµng b¶o l·nh, chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ tiÒn thay cho bªn ®­îc b¶o l·nh nÕu bªn ®­îc b¶o l·nh kh«ng thùc hiÖn ®óng vµ ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô ®· tho¶ thuËn víi bªn yªu cÇu b¶o l·nh, ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong th­ b¶o l·nh cña ng©n hµng. ë n­íc ta viÖc b¶o l·nh chñ yÕu d­íi h×nh thøc më L/C tr¶ chËm ph¸t hµnh th­ b¶o l·nh. §©y lµ nghiÖp vô mang l¹i rÊt nhiÒu lîi nhuËn trong c¸c NHTM ë ViÖt Nam mÊy n¨m tr­íc ®©y (chiÕm 37,5% l·i trong tæng thu nhËp n¨m 1997) vµ gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò thiÕu vèn cña nhiÒu doanh nghiÖp. Tuy nhiªn ®iÒu ®¸ng lo ng¹i hiÖn nay lµ nî qu¸ h¹n b¶o l·nh cßn tån ®äng vµ kÐo dµi, qu¶n lý vay nî cßn thiÕu tr¸ch nhiÖm, gia h¹n nî, chuyÓn nî qu¸ h¹n kh«ng ®óng quy tr×nh nghiÖp vô. §Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng ®¶o nî gi÷a c¸c chi nh¸nh, ®¶o nî néi tÖ víi ngo¹i tÖ khiÕn cho nî xÊu ch¹y vßng quanh, nguy c¬ mÊt vèn ngµy cµng cao. ChÝnh v× vËy NHTM cÇn kiÓm so¸t chÆt chÏ quy tr×nh b¶o l·nh, chØ b¶o l·nh cho nh÷ng dù ¸n kh¶ thi vµ thu håi nî nhanh. CÇn cã chÝnh s¸ch chÕ ®é vÒ ®µo t¹o vµ båi d­ìng c¸n bé cã nghiÖp vô giái, am hiÓu LuËt quèc tÕ trùc tiÕp lµ UCP 500 nh¹y bÐn víi nh÷ng ph¸t sinh cña thÞ tr­êng. B¶o toµn nguån vèn vµ t×m kiÕm lîi nhuËn chÝnh tõ gi¶i ph¸p t¹o lËp vèn h÷u hiÖu cña c¸c ng©n hµng. 2-/ Khai th¸c nguån vèn tõ nh÷ng ng­êi ViÖt Nam ®ang lµm ¨n sinh sè ë n­íc ngoµi. Víi h¬n 2 triÖu ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, hµng n¨m mét l­îng tiÒn kh«ng nhá ®­îc göi vÒ qua c¸c ng©n hµng t¹o ra sù chu chuyÓn “T­ b¶n” cã lîi ®èi víi nÒn kinh tÕ trong n­íc. §Ó thu hót tèt h¬n lo¹i vèn nµy ®ßi hái c¸c NHTM cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh l¹i c¸c quy ®Þnh mong viÖc chuyÓn tiÒn kiÒu hèi theo h­íng ®¬n gi¶n vÒ thñ tôc göi vµ nhËn tiÒn miÔn thuÕ chuyÓn tiÒn kiÒu hèi thuÕ thu nhËp. HiÖn nay trong lÜnh vùc nµy víi nh÷ng chÝnh s¸ch hiÖn t¹i cña Nhµ n­íc thêi gian qua trªn thùc tÕ ®· kh«ng khuyÕn khÝch n­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi chuyÓn tiÒn vÒ n­íc, cÇn ph¶i sím kh¾c phôc v× ®©y lµ nguån vèn kh«ng nhá cã thÓ huy ®éng vµo NHTM nãi riªng vµ hÖ thèng ng©n hµng nãi chung. 3-/ Huy ®éng vµng trong d©n c­. MÆc dï tiÒn mÆt vÉn chiÕm sè l­îng lín trong l­u th«ng nh­ng l­îng vµng cÊt gi÷ trong d©n c­ ë ViÖt Nam cßn rÊt lín. ë thµnh thÞ hÇu nh­ gia ®×nh nµo còng cÊt gi÷ vµng d­íi h×nh thøc ®å trang trÝ, trang søc (vßng, nhÉn, khuyªn tai...). MÆt kh¸c do nh÷ng n¨m võa qua, chÞu sù ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ Ch©u ¸, ®ång tiÒn ViÖt Nam bÞ mÊt gi¸ vµ biÕn ®éng liªn tôc, ng­êi d©n cã xu h­íng dïng tiÒn mÆt ®Ó mua ngo¹i tÖ hoÆc vµng ®Ó cÊt gi÷... ChÝnh v× vËy viÖc huy ®éng tiÒn vµng ®· ®­îc chó ý vµ ®­îc triÓn khai ë mét sè ng©n hµng ngay tõ khi cã chñ tr­ëng cña ChÝnh phñ vµ ng©n hµng Trung ­¬ng n¨m 1991. Tuy nhiªn, h×nh thøc nµy cã ®é rñi ro rÊt cao do sù biÕn ®éng gi¸ vµng gÇn ®©y vµ do viÖc khã kh¨n trong kh©u b¶o qu¶n, ®¶m b¶o an toµn cña vµng t¹i c¸c ng©n hµng. MÆt kh¸c, c¸c NHTM ®ang trong thêi kú cñng cè, s¾p xÕp nh»m n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng nªn cuèi n¨m 1999 võa qua ng©n hµng Nhµ n­íc ®· yªu cÇu c¸c NHTM ngõng huy ®éng vµng. Cã thÓ chØ lµ sù ngõng t¹m thêi, song tr­íc m¾t ®Ó huy ®éng ®­îc nguån vèn nµy ®ßi hái c¸c NHTM ph¶i nhanh chãng cñng cè s¾p xÕp l¹i kh©u tæ chøc, n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng, n©ng cÊp kh©u b¶o qu¶n vµ b¶o ®¶m an toµn tiÒn göi nãi chung. Qua ®ã tranh thñ sù ®ång t×nh vµ hç trî tõ phÝa ng©n hµng Nhµ n­íc nhanh chãng quay trë l¹i ho¹t ®éng trªn lÜnh vùc nµy. 4-/ Tõ c¸c ho¹t ®éng uû th¸c: NHTM cßn cã thÓ t¹o vèn qua viÖc thu hót tiÒn nhµn rçi tõ c¸c ho¹t ®éng uû th¸c vÒ c¸c dÞch vô x· héi nh­ dÞch vô: C©u l¹c bé gi¸ng sinh, nghØ hÌ, c¸c kÕ ho¹ch kh¸c. C¸c kÕ ho¹ch nµy ®­îc t¹o ra ®Ó khuyÕn khÝch nh÷ng ng­êi tiÕt kiÖm ký th¸c mçi tuÇn mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh t¹i ng©n hµng. Sè tiÒn nµy sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh sÏ lµ mét sè tiÒn ®ñ lín ®Ó kh¸ch hµng sö dông chi tr¶ cã c¸c kÕ ho¹ch (dÞch vô) trªn. Nh­ vËy nguån vèn kinh doanh cña NHTM rÊt ®a d¹ng, viÖc t¹o lËp c¸c lo¹i h×nh cña nã cßn tuú thuéc vµo lÜnh vùc ho¹t ®éng vµ quy m« cña mçi ng©n hµng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, khi mµ quy m« ho¹t ®éng cña nã ngµy cµng më réng, c¸c NHTM kinh doanh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ (thÞ tr­êng vèn ng¾n h¹n) vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n (thÞ tr­êng vèn dµi h¹n) th× ng©n hµng nµo tr­êng vèn, ng©n hµng ®ã sÏ cã nhiÒu thÕ m¹nh h¬n. Do ®ã ng©n hµng cÇn ph¶i th­êng xuyªn ch¨m lo tíi viÖc t¨ng tr­ëng vèn trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh. PhÇn III Qu¶n lý viÖc t¹o lËp vµ sö dông nguån vèn kinh doanh cña NHTM trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng I-/ C©n ®èi viÖc t¹o lËp vµ sö dông ntguån vèn kinh doanh cña NHTM trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: Chóng ta biÕt r»ng huy ®éng vµ sö dông vèn cho vay lµ chøc n¨ng c¬ b¶n cña mét NHTM. NÕu thiÕu mét trong hai ho¹t ®éng nµy th× ng©n hµng sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. ChÝnh v× vËy ®i ®«i víi viÖc t¹o lËp nguån vèn kinh doanh th× viÖc mµ c¸c NHTM cÇn ph¶i quan t©m lµ sÏ sö dông nguån vèn ®ã ®Ó lµm g× ? Vµ lµm nh­ thÕ nµo ? §Ó ®em l¹i nguån lîi cho ng©n hµng. Cô thÓ lµ NHTM ph¶i tæ chøc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh vèn trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh ®Ó mét mÆt b¶o ®¶m an toµn ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng vµ b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt trong ng©n hµng. MÆt kh¸c ®Ó ®¶m b¶o chÝnh s¸ch qu¶n lý ë tÇm vÜ m« ®­îc thùc thi mét c¸ch tèt nhÊt. §Ó c©n ®èi víi viÖc t¹o lËp vèn, c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh vèn cña c¸c NHTM cÇn ®Ò cËp ®Õn nh÷ng néi dung: - Ph¶i qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh trªn c¬ së ®· cã môc tiªu x¸c ®Þnh vµ chÝnh s¸ch huy ®éng sö dông vèn. - Ph¶i qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh vèn trªn c¬ së c©n ®èi hµi hoµ gi÷a vèn ®i vay vµ vèn cho vay, tr¸nh t×nh tr¹ng thõa vèn hoÆc thiÕu vèn trong kinh doanh. - Ph¶i qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh vèn trªn c¬ së tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ c¸c chØ tiªu an toµn vèn nh­: + Giíi h¹n cho vay ®èi víi mét kh¸ch hµng: HiÖn nay luËt tæ chøc tÝn dông quy ®Þnh tæng d­ nî cho vay ®èi víi mét kh¸ch hµng kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 19% vèn tù cã, trõ c¸c kho¶n cho vay v× nguån uû th¸c cña ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc, c¸ nh©n hoÆc tr­êng hîp kh¸ch hµng lµ tæ chøc tÝn dông kh¸c. + Tû lÖ tèi ®a cña nguån vèn ng¾n h¹n ®­îc sö dông ®Ó cho vay trung vµ dµi h¹n: ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh ®èi víi tõng lo¹i h×nh. + Tû lÖ an toµn vèn tèi thiÓu: ®­îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ gi÷a vèn tù cã so víi tµi s¶n “Cã” kÓ c¶ c¸c cam kÕt ngo¹i b¶ng ®­îc ®iÒu chØnh theo møc ®é rñi ro. + Tû lÖ tèi ®a d­ nî cho vay so víi sè d­ tiÒn göi. + Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc tõ 10% ®Õn 35% tæng sè tiÒn göi t¹i ng©n hµng. + Tû lÖ hïn vèn gãp vèn. + Tû lÖ vÒ kh¶ n¨ng chi tr¶: kÕt thóc ngµy lµm viÖc, NHTM ph¶i duy tr× cho ngµy lµm viÖc tiÕp theo tû lÖ tèi thiÓu b»ng mét gi÷a tµi s¶n “Cã” cã thÓ thanh to¸n ngay so víi c¸c lo¹i tµi s¶n “Nî” ph¶i thanh to¸n ngay. + Tû lÖ trÝch lËp quü dù phßng rñi ro. II-/ KÕ ho¹ch ®¸p øng yªu cÇu vÒ vèn cña NHTM : HiÖn nay, tr­íc ¸p lùc ngµy cµng lín ®èi víi viÖc duy tr× vµ n©ng cao møc vèn hîp lý, NHTM ®· dÇn nhËn they sù cÇn thiÕt ph¶i lËp c¸c kÕ ho¹ch dµi h¹n cho viÖc qu¶n lü vµ ph¸t triÓn vèn. §· cã rÊt nhiÒu kÕ ho¹ch kh¸c nhau ®­îc sö dông vµ nh×n chung phÇn lín c¸c kÕ ho¹ch ®Òu gåm 4 b­íc chÝnh sau ®©y: B­íc 1: ThiÕt lËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh tæng thÓ cho Ng©n hµng. Héi ®ång qu¶n trÞ vµ ban gi¸m ®èc tr­íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh râ vÊn ®Ò: Hä muèn ph¸t triÓn mét Ng©n hµng lo¹i nµo? Nh÷ng néi dung cÇn ®­îc tr¶ lêi liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy bao gåm: Ng©n hµng nªn ®­îc ph¸t triÓn víi quy m« nµo? Ng©n hµng nªn ®­îc cung cÊp nh÷ng dÞch vô nµo? Møc ®é lîi nhuËn nµo lµ thÝch hîp víi Ng©n hµng trong da× h¹n? Cµng ngµy c¸c Ng©n hµng cµng ph¶i g¾n nh÷ng kÕ ho¹ch vÒ vèn víi danh môc dÞch vô ng©n hµng sÏ cung cÊp trong t­¬ng lai. Sù níi láng qu¶n lý ®èi víi hÖ thèng Ng©n hµng t¹i nhiÒu quèc gia ®· më ra kh¶ n¨ng cung øng dÞch vô trong nhiÒu lÜnh vùc míi nh­ kinh doanh chøng kho¸n, cung cÊp dÞch vô b¶o hiÓm…Héi ®ång qu¶n trÞ ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc ¶nh h­ëng cña viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô míi ®èi víi vÊn ®Ò rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ rñi ro biÕn ®éng thu nhËp vµ rñi ro ph¸ s¶n. Mét sè dÞch vô míi sÏ gãp phÇn lµm gi¶m rñi ro, vµ nh­ vËy lµm gi¶m yªu cÇu vÒ vèn, trong khi ®ã mét sè kh¸c l¹i lµm t¨ng ®é rñi ro dÉn ®Õn n©ng cao møc vèn yªu cÇu. TÊt nhiªn chÊt l­îng c«ng t¸c qu¶n lý ng©n hµng lµ yÕu tè hµng ®Çu trong viÖc quyÕt ®Þnh liÖu ngaan hµng cã thÓ thùc sù h¹n chÕ ®­îc rñi ro th«ng qua viÖc cung øng c¸c dÞch vô míi hay kh«ng? B­íc 2: C¨n cø vµo môc tiªu ho¹t ®éng, c¸c dÞch vô dù ®Þnh cung øng, møc rñi ro cã thÓ chÊp nhËn vµ c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc, Ng©n hµng ph¶i x¸c ®Þnh quy m« vèn hîp lý. Héi ®ång qu¶n trÞ cÇn they r»ng Ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt víi hai ®ßi hái vÒ vèn, mét ®­îc ®­a ra do yªu cÇu cña c¸c nhµ chøc tr¸ch vµ hai lµ yªu cÇu cña c¸c nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng nhê møc ®é an toµn cña Ng©n hµng. Vèn chñ së h÷u qu¸ lín lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña ®ßn bÈy tµi chÝnh, lµm gi¶m quy m« cña viÖc sö dông c¸c kho¶n vèn vay vµ do ®ã lµm gi¶m thu nhËp tiÒm n¨ng. Trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng, ®iÒu nµy sÏ lµm gi¶m gi¸ cæ phiÕu cña Ng©n hµng. Vèn chñ së h÷u qu¸ nhá so víi rñi ro cña Ng©n hµng cã thÓ khiÕn c¸c nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng vèn cã Ên t­îng r»ng thu nhËp cña ng©n hµng sÏ biÕn ®éng m¹nh trong t­¬ng lai vµ nh÷ng ng­êi göi tiÒn quy m« lín (nh÷ng ng­êi Ýt ®­îc h­ëng lîi Ých tõ B¶o hiÓm tiÒn göi) sÏ trë nªn lo ng¹i h¬n vÒ kh¶ n¨ng mÊt vèn. Gi¸ cæ phiÕu cña ng©n hµng do vËy còng sÏ cã xu h­íng gi¶m vµ ng­êi göi tiÒn còng nh­ c¸c chñ nî kh¸c sÏ yªu cÇu møc l·i cao h¬n cho nh÷ng kho¶n vèn cña hä. B­íc 3: X¸c ®inh l­îng vèn cã thÓ ®­îc t¹o ra tõ viÖc kh«ng chia lîi nhuËn. Héi ®ång qu¶n trÞ ph¶i x¸c ®inh mét tû lÖ lîi nhuËn sÏ ®­îc dïng ®Ó chi tr¶ cæ tøc cho cæ ®«ng vµ phÇn lîi nhuËn kh«ng chia ®Ó phôc vô cho viÖc t¨ng tr­ëng trong t­¬ng lai vµ ®¸p øng yªu cÇu vÒ vèn. Ng©n hµng ph¶i dù ®o¸n sù t¨ng tr­ëng trong thu nhËp ®Ó cã thÓ they ®­îc kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu c©ï vèn tõ nguån néi bé. B­íc 4: §¸nh gi¸ vµ lùa chän nguån vèn phï hîp nhÊt víi nh÷ng yªu cÇu vµ môc tiªu cña ng©n hµng §Ó cã thÓ lùa chän ®­îc nguån tèt nhÊt, ng©n hµng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò sau: §iÒu g× sÏ x¶y ra trªn thÞ tr­êng nÕu ng©n hµng ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu hay c¸c chøng kho¸n nî. QuyÒn lîi vµ lîi Ých cña cæ ®«ng sÏ thay ®æi nh­ thÕ nµo vµ møc ®é ch¾c ch¾n cña Héi ®ång qu¶n trÞ trong viÖc dù ®o¸n luång thu nhËp trong t­¬ng lai. C¸c ng©n hµng ngµy nay cã mét sè c¸ch thøc ®Ó n©ng cao møc vèn dµi h¹n, ch¼ng h¹n nh­ b¸n cæ phiÕu, ph¸t hµnh tÝn phiÕu vèn, b¸n tµi s¶n, cho thuª trô së hoÆc ®Èy nhanh møc t¨ng tr­ëng cña thu nhËp. Chóng ta cã thÓ ph©n chia c¸c nguån vèn kh¶ dông nµy thµnh hai nhãm: Nguån vèn bªn trong (néi bé). Nguån vèn bªn ngoµi. Lêi kÕt luËn Nh­ vËy, Vèn cña NHTM trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng chÝnh lµ “tÊm nÖm” cuèi cïng ®Ó chèng l¹i rñi ro ph¸ s¶n cña ng©n hµng vµ gióp ng©n hµng h¹n chÕ c¸c lo¹i rñi ro ®a d¹ng kh¸c. Vèn cung cÊp nh÷ng nguån tiÒn dµi h¹n, t¹o lËp nÒn t¶ng cho sù t¨ng tr­êng vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng trong t­¬ng lai. Vèn còng chÝnh lµ c¬ së t¹o niÒm tin cho c«ng chóng, lµ sù ®¶m b¶o ®èi víi chñ nî (gåm c¶ ng­êi göi tiÒn) vÒ søc m¹nh tµi chÝnh cña ng©n hµng. Ng©n hµng cÇn ph¶i ®ñ m¹nh ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o víi nh÷ng ng­êi ®i vay r»ng ng©n hµng cã thÓ ®¸p øng c¸c nhu cÇu tÝn dông ngay c¶ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®ang gÆp khã kh¨n….ChÝnh bëi vËy, hiÖn nay, c¸c ng©n hµng ®Æc biÖt l­u t©m ®Õn vai trß cña vèn, ®Õn c¸c biÖn ph¸p vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn, bëi ®ã chÝnh lµ “®ßn bÈy” quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn v÷ng m¹nh cña c¸c ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Khi nh×n nhËn vai trß quan träng hµng ®Çu cña yÕu tè nguån vèn ®èi víi c¸c NHTM hiÖn nay, chóng ta they nã ®ßi hái nh÷ng luång vèn dµi h¹n æn ®Þnh, v÷ng ch¾c. Trong khi ®ã hÖ thèng NHTM vÉn lµ bé phËn chiÕm thÞ phÇn tÝn dông lín nhÊt trong ho¹t ®éng ng©n hµng. T¹i ViÖt Nam, tÝnh ®Õn 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002, bèn NHTM quèc doanh chiÕm tíi 70% thÞ phÇn tÝn dông. Tuy nhiªn theo møc kÕ ho¹ch ®Ò ra c¶ n¨m th× hiÖu qu¶ sö dông vèn vÉn ch­a cao. ë ng©n hµng §Çu t­ vµ ph¸t triÓn møc t¨ng tæng d­ nî tÝn dông trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 lµ 11%, so víi møc ®Ò ra c¶ n¨m lµ 30%. T­¬ng tù c¸c chØ sè lÇn l­ît cña ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng lµ 7,4% so víi kÕ ho¹ch lµ 16 - 18%. Ng©n hµng c«ng th­¬ng lµ 9% so víi kÕ ho¹ch lµ 18 - 20% vµ ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n lµ 6% so víi kÕ ho¹ch lµ 32 - 37%. §Ó cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶ t¹o lËp vµ phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh c¸c NHTM cÇn s¾p xÕp l¹i c¬ cÊu nguån vèn, ®a d¹ng h¬n n÷a c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn, kiªn quyÕt lo¹i bá nh÷ng dù ¸n kh«ng cã tÝnh kh¶ thi, tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc träng ®iÓm mµ ChÝnh phñ quan t©m, ®ång thêi ph¶i t¨ng c­êng ®éi ngò c¸n bé nh©n viªn, cã n¨ng lùc, cã tr×nh ®é nghiÖp vô vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cao, ®¸p øng yªu cÇu cña nhiÖm vô kinh doanh ng©n hµng. ë n­íc ta, víi sù l·nh ®¹o ®óng ®¾n vµ cã hiÖu qu¶ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, ch¾c ch¾n hÖ thèng NHTM ë ViÖt Nam sÏ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n trong t¹o lËp vµ sö dông nguån vèn kinh doanh, phôc vô sù nghiÖp ph¸t triÓn toµn diÖn nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi cña ®Êt n­íc. tµi liÖu tham kh¶o 1-/ S¸ch “TiÒn vµ ho¹t ®éng ng©n hµng” Lª Vinh Danh NXB ChÝnh trÞ quèc gia. 2-/ S¸ch “Ng©n hµng th­¬ng m¹i” TS. T« Ngäc H­ng - NguyÔn Kim Anh Häc viÖn ng©n hµng. 3-/ LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông 4-/ S¸ch “C¸c nghiÖp vô cña NHTM” Chñ biªn GS. TS. Lª V¨n Tù NXB Thèng kª 5-/ T¹p chÝ Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam n¨m 1999 - 2002 6-/ S¸ch qu¶n trÞ Ng©n hµng th­¬ng m¹i Peter S.Rose. Nhµ xuÊt b¶n tµi chÝnh 7-/ Ng©n hµng Th­¬ng m¹i – Qu¶n trÞ vµ nghiÖp vô TS Phan ThÞ Thu Hµ - TS NguyÔn ThÞ Thu Th¶o Nhµ xuÊt b¶n Thèng Kª - 2002 Môc lôc