Đề tài Hoạt động tín dụng - Tín dụng Ngân Hàng ở Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

éi lùa chän ®Çu t­ cña c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c... Cã thÓ nãi ®©y lµ lùc l­îng c¬ b¶n t¹o ra t¨ng tr­ëng d­ nî tÝn dông trong nÒn kinh tÕ. ViÖt Nam trong nhiÒu n¨m gÇn ®©y, mçi khi cã nh÷ng diÔn biÕn kh«ng b×nh th­êng cña t×nh h×nh kinh tÕ vÜ m«: GDP t¨ng tr­ëng chËm, l¹m ph¸t thÊp hoÆc chØ sè CPI ©m, lóa g¹o hay cµ phª khã tiªu thô, thiªn tai x¶y ra trªn diÖn réng... th× trong sè c¸c gi¶i ph¸p quan träng ®­îc bµn ®Õn ®ã lµ tÝn dông ng©n hµng. Tõ ®Çu n¨m 2000 ®Õn nay, ®øng tr­íc t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi hiÖn t¹i còng nh­ dù b¸o ng¾n h¹n th× ho¹t ®éng ng©n hµng l¹I thu hót ®­îc sù quan t©m kh«ng nhá. Qua nh÷ng th«ng tin míi nhÊt ta sÏ ®i vµo ph©n tÝch thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng ng©n hµng n­íc ta hiÖn nay, ®ã lµ: VÒ nguån vèn ®· cã sù t¨ng tr­ëng kh¸ (Th¸i B×nh ®¹t 1519 tû ®ång, t¨ng 22,5% so víi cuèi n¨m 2000; Nam §Þnh ®¹t 1517 tû ®ång, t¨ng 15%; Ninh B×nh ®¹t 677 tû ®ång, t¨ng 12,3%). Trong ®iÒu kiÖn trung l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt huy ®éng vèn trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2001 nhiÒu lÇn gi¶m; c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt vµ ®iÒu chØnh vèn néi bé trong mçi hÖ thèng tæ chøc tÝn dông, t×nh h×nh c¹nh tranh ngµy cµng s«i ®éng h¬n nªn hÇu nh­ Ýt cã sù chªnh lÖch l·i suÊt gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông, khi tèc ®é t¨ng tr­ëng vèn nhanh ph¶n ¸nh hai khÝa c¹nh sau: - T©m lý tiÕt kiÖm, ®Ó dµnh cña ng­ßi d©n vÉn cßn lín - C¬ cÊu kinh tÕ ch­a chuyÓn ®æi m¹nh, thÞ tr­êng n«ng th«n ch­a ph¸t triÓn , hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh thÊp, cßn nhiÒu rñi ro, ng­êi cã vèn kh«ng d¸m m¹nh d¹n ®Çu t­. Tuy nhiªn, nh×n trung tÝn dông n­íc ta hiÖn nay vÉn cßn t¨ng tr­ëng chËm, ng­îc víi t×nh h×nh diÔn biÕn t¨ng tr­ëng nguån vèn huy ®éng. Cô thÓ ®Õn hÕt th¸ng 6/2001, d­ nî cho vay ë mét sè tØnh trong n­íc t¨ng tr­ëng rÊt chËm so víi cuèi n¨m 2000 nh­ Th¸I B×nh d­ nî 1340 tû ®ång (t¨ng 8,9%), Nam §Þnh d­ nî 1315 tû (t¨ng 3%), Ninh B×nh d­ nî 984 tû (t¨ng 19,1%). Nguyªn nh©n g©y ra sù t¨ng tr­ëng chËm cña tÝn dông cã thÓ kh¸i qu¸t nh­ sau: C¸c hé n«ng d©n, hé kinh doanh, hé lµm c¸c ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp thiÕu c¸c dù ¸n kh¶ thi ®Ó ng©n hµng ®Çu t­ vèn. Sau khi cã quyÕt ®Þnh 67/ TTg vµ mét sè c¬ chÕ tÝn dông ®· th¸o gì th«ng tho¸ng d­ nî cho vay, nhÊt lµ cho vay n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n t¨ng tr­ëng nhanh, nay cã dÊu hiÖu b·o hoµ, khã më réng nh­ tr­íc ®­îc. NÕu cø cè ®Èy tÝn dông ra, nguy c¬ rñi ro lµ ®iÒu khã tr¸nh khái.C¸c ®Þa ph­¬ng thiÕu c¸c dù ¸n kÝch cÇu cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ng©n hµng ®Çu t­ vèn. NhiÒu ch­¬ng tr×nh kinh tÕ ®­îc ®­a ra nh­ng chØ cã trªn v¨n b¶n, cßn ch­a cã c¸c ph­¬ng ¸n, dù ¸n chi tiÕt, thiÕu gi¶i ph¸p cô thÓ vÒ vèn. NhiÒu ®Þa ph­¬ng chØ muèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n th«ng qua chÝnh quyÒn th«n, x·, tuy nhiªn l¹i kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o tiÒn vay theo c¬ chÕ hiÖn hµnh. Trong khi ®ã ®a sè c¸c hîp t¸c x· ®­îc chuyÓn ®æi, thµnh lËp míi ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn vay vèn, còng nh­ dù ¸n ®Çu t­ míi cña c¸c doanh nghiÖp cã rÊt Ýt. ViÖc s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp Nhµ n­íc tiÕn hµnh chËm, c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®­îc t¹o lËp míi kh«ng nhiÒu. Sau ®©y ta sÏ nghiªn cøu thùc tr¹ng vÒ mét sè vÊn ®Ò cña ho¹t ®éng tÝn dông cña NHTM ViÖt Nam hiÖn nay. 1. Huy ®éng vèn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong thêi gian qua: Huy ®éng vèn lµ mét trong nh÷ng nghiÖp vô t¹o vèn quan träng hµng ®Çu cña c¸c NHTM th«ng qua c¸c nghiÖp vô chñ yÕu nh­: huy ®éng tiÒn göi, nghiÖp vô ngo¹i b¶ng cña NHTM vµ c¸c nghiÖp vô trung gian kh¸c. Khi chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, NHTM cßn nhiÒu bì ngì, hiÖu qu¶ kinh doanh nhiÒu mÆt bÞ h¹n chÕ, kÓ c¶ m¶ng huy déng vèn. Nh­ng cïng víi lç lùc cña b¶n th©n c¸c NHTM, sù ñng hé tõ nhiÒu phÝa t¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi h¬n, c¸c NHTM ®· quen dÇn víi c¬ chÕ míi, ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh qu¶ nhÊt ®Þnh trong kinh doanh. §Õn nay chØ xÐt riªng m¶ng huy ®äng vèn cña hÇu hÕt c¸c NHTM, c¶ quy m« vµ chÊt l­îng ®Òu ®­îc ph¸t triÓn. Theo b¸o c¸o cña ng©n hµng Nhµ n­íc qua mÊy n¨m gÇn ®©y, c¸c tæ chøc tÝn dông trong n­íc còng nh­ chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi, ng©n hµng liªn doanh ®Òu cã tèc ®é liªn tôc t¨ng. N¨m 1995, c¸c NHTM quèc doanh huy ®éng ®­îc 31,7 ngh×n tû VND (kÓ c¶ ngo¹i tÖ quy ®æi) th× n¨m 1999 ®· huy ®éng ®­îc 115,508 ngh×n tû VND (t¨ng 3,64 lÇn). §èi víi c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµI vµ ng©n hµng liªn doanh, n¨m 1995 huy déng ®­îc 2,085 ngh×n tû VND (quy ®æi) vµ ®Õn n¨m 1999 lµ 14,413 ngh×n tû VND quy ®æi (t¨ng gÇn 7 lÇn). Riªng trong n¨m 2000, qu¸n triÖt nghiÖp vô ngay tõ ®Çu n¨m, toµn hÖ thèng ®· tÝch cùc n¾m b¾t thÞ tr­êng, t×nh h×nh biÕn ®éng trong n­íc vµ thÕ giíi cã nhiÒu gi¶i ph¸p phï hîp ®Ó ®Èy m¹nh huy ®éng vèn ®¸p øng nhu cÇu vèn cho nÒn kinh tÕ. §¬n cö nh­ gi¶i ph¸p l·i suÊt huy ®éng linh ho¹t néi vµ ngo¹i tÖ cña c¸c NHTM, ph¸t hµnh tr¸I phiÕu ng©n hµng ®Ó n©ng cao tû träng vèn trung vµ dµi h¹n, huy ®éng vèn b»ng vµng... §Õn cuèi n¨m 2000, sè d­ tiÒn göi t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông t¨ng 30% so víi ®Çu n¨m, cao h¬n nhiÒu so víi møc t¨ng n¨m tr­íc vµ v­ît kÕ ho¹ch ®Ò ra. So víi ®Çu n¨m, tÝnh s¬ bé ®Õn hÕt th¸ng 6/ 2001, tæng nguån vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông trong c¶ n­íc t¨ng kho¶ng 7%, trong ®ã nguån vèn huy ®éng tõ d©n c­ t¨ng xÊp xØ 8%. B¶ng so s¸nh ph©n tÝch vÒ huy ®éng vèn 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 cña c¸c tæ chøc tÝn dông: Nhãm c¸c TCTD So s¸nh Tû träng trong tæng nguån vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông (%) T¨ng so víi ®Çu n¨m 2001 (%) Tû träng trong tæng nguån vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông Huy ®éng vèn tõ d©n c­ C¸c TCTD Nhµ n­íc 75,7 8 10 C¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi vµ ng©n hµng liªn doanh 13 1 1 C¸c TCTD cæ phÇn 10 5 9 C¸c TCTD phi ng©n hµng 0,3 6 7 C¸c TCTD hîp t¸c 1 10 Riªng trong th¸ng 7/ 2001, vèn huy ®éng cña c¸c NHTM t¨ng 0,5% ®èi víi VND, trong khi l·i suÊt huy ®éng vèn VND ®­îc t¨ng0,05-0,1%/ th¸ng tuú tõng NHTM so víi th¸ng tr­íc; vèn huy ®éng b»ng USD t¨ng 1,2% mÆc dï l·i suÊt huy ®éng ngo¹i tÖ tiÕp tôc gi¶m. Nhu cÇu vay vèn b»ng VND 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 t¨ng gÇn 10% vµ vay b»ng ngo¹i tÖ gi¶m gÇn 7%. Hçu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu tr¸nh vay vèn b»ng ngo¹i tÖ mµ chuyÓn sang vay vèn b»ng VND. C¸c ng©n hµng trong n­íc tõ ®Çu th¸ng 8/ 2001 thõa ra tíi 708 triÖu USD ph¶i chuyÓn sang göi ë n­íc ngoµi (t¨ng 127 triÖu USD so víi ®Çu n¨m 2001) do kh«ng cho vay ra ®­îc. MÆc dï c¸ch huy ®éng vèn vµ cho vay vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông nãi chung vµ c¸c NHTM nãi riªng ®Òu t¨ng, nh­ng møc thÊp h¬n. T×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông nãi chung hiÖn nay gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. C¸c NHTM tiÕp tôc ®iÒu chØnh l·i suÊt huy ®éng vèn VND còng nh­ ngo¹i tÖ. Bªn c¹nh ®ã ng©n hµng Nhµ n­íc còng ®iÒu chØnh møc dù tr÷ b¾t buéc, gi¶m ®èi víi VND vµ t¨ng ®èi víi USD, nh»m t¹o sù hÊp dÉn h¬n cho huy ®éng vãn b»ng VND. Tuy nhiªn, c¸c biÖn ph¸p nµy vÉn ch­a cã t¸c ®éng tÝch cùc nh­ mong muèn ®Õn viÖc huy ®éng vèn còng nh­ cho vay. Nguyªn nh©n lµ do: + Theo nguyªn t¾c kinh doanh, cã ®Çu ra cho vèn (cã thÓ tr­íc m¾t hoÆc dù kiÕn cho dµi h¹n) th× c¸c tæ chøc tÝn dông míi ®Èy m¹nh ®­îc huy ®éng vèn. Nh×n tæng qu¸t, theo ®¸nh gi¸ chung, møc t¨ng tr­ëng tÝn dông ng©n hµng vÉn cßn thÊp so víi dù kiÕn do mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu sau: VÒ phÝa ng©n hµng, ch­a chñ ®éng cïng doanh nghiÖp vµ c¸c hé s¶n xuÊt x©y dùng c¸c dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ ®Ó cho vay. T×nh tr¹ng qu¸ t¶i ®èi víi c¸n bé tÝn dông cña mét sè ng©n hµng (nhÊt lµ NHNo & PTNT) chËm ®­îc kh¾c phôc. M¹ng l­íi cho vay ch­a v­¬n tíi ®­îc mét sè th«n b¶n, vïng s©u, vïng xa, ... cho nªn nh©n d©n ë c¸c vïng nµy ch­a tiÕp cËn ®­îc vèn tÝn dông ng©n hµng. Thñ tôc vay vèn cuÈ mét sè ng©n hµng ch­a phï hîp víi tõng ®èi t­îng kh¸ch hµng vay, nhÊt lµ trong hoµn c¶nh ë n­íc ta, ng­êi d©n ch­a hiÓu biÕt nhiÒu ng©n hµng vµ mÆt b»ng d©n trÝ l¹i kh¸c nhau ë nhiÒu vïng, ë nhiÒu ®èi t­îng. VÒ phÝa nÒn kinh tÕ vµ c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng cã liªn quan: ThÞ tr­êng tiªu thô nhiÒu s¶n phÈm ®ang ®øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n lín, sè doanh nghiÖp cã dù ¸n kh¶ thi Ýt, sè doanh nghiÖp cã nhu cÇu vay vèn vµ ®· ®­îc ChÝnh phñ phª duyÖt l¹i chËm ®­îc gi¶i ng©n do nh÷ng bÊt cËp trong quy tr×nh ®Êu thÇu; gi¶i phãng mÆt b»ng, tr×nh ®é, thñ tôc thùc hiÖn ®Çu t­ cßn qu¸ chËm. Mét sè doanh nghiÖp cã nhu cÇu vay ngo¹i tÖ nh­ng ng¹i rñi ro vÒ tû gi¸ nªn ng­ng l¹i chê ®îi chuyÓn sang nhu cÇu vay b»ng VND. C¸c dù ¸n träng ®iÓm ®­îc ChÝnh phñ phª duyÖt vay b»ng ngo¹i tÖ l¹i ®­îc triÓn khai rÊt chËm, nªn kh«ng gi¶i ng©n ®­îc. Sè l­îng doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang t¨ng nhanh nh­ng phÇn lín kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o tiÒn vay; mÆt kh¸c còng do thiÕu c¬ chÕ b¶o l·nh cho c¸c lo¹i doanh nghiÖp nµy nªn hä khã tiÕp cËn ®­îc vèn vay ng©n hµng. Cßn nhiÒu v­íng m¾c vÒ thÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt ®Ó vay ®­îc vèn ng©n hµng. Gi¸ ®Êt do UBND tØnh, thµnh phè quy ®Þnh (gi¸ Nhµ n­íc) ®Ó tÝnh gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp xa so víi gi¸ thÞ tr­êng. §ång thêi c¸c tr­êng hîp nép tiÒn thuª ®Êt phæ biÕn hiÖn nay d­íi 5 n¨m; ®Êt giao kh«ng thu tiÒn sö dông ®Êt ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, lµm muèi, nu«i trång thuû s¶n kh«ng ®­îc thÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt nªn sè tiÒn ®­îc vay Ýt. ChËm ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn NghÞ ®Þnh 178 cña ChÝnh phñ tõ c¸c bé, ngµnh còng ®ang g©y khã kh¨n cho kh¸ch hµng vay. + Nh×n tõ phÝa huy ®éng vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông, møc t¨ng tr­ëng thÊp so cïng kú do mét sè nguyªn nh©n c¬ b¶n sau: Thêi gian qua, nÒn kinh tÕ thÕ giíi t¨ng tr­ëng chËm vµ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng quèc tÕ gi¶m m¹nh. MÆt b»ng l·i suÊt trong n­íc còng gi¶m theo ®· cã t¸c ®éng lµm gi¶m l­îng vèn huy ®éng vµo ng©n hµng. ThÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n nhén nhÞp trë l¹i ®· thu hót mét l­îng vèn kh¸ vµo ®©y. Bªn c¹nh ®ã, t¸c ®éng cña luËt doanh nghiÖp míi ®· hÊp dÉn ®¸ng kÓ vèn ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc kinh doanh, hy väng h­ëng thu nhËp cao h¬n thay v× göi vµo ng©n hµng ®Ó h­ëng l·i nh­ tr­íc ®©y. Mét sè kªnh huy ®éng vèn kh¸c ngoµi ng©n hµng nh­ quü tiÕt kiÖm b­u ®iÖn, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, thÞ tr­êng chøng kho¸n, ... còng ®· thu hót mét l­îng vèn ®¸ng kÓ tõ d©n c­. VÒ phÝa chñ quan tõ ng©n hµng, thêi kú qua còng cã nhiÒu giai ®o¹n vèn huy ®éng bÞ ø ®äng do kh«ng thÓ cho vay ra ®­îc trong khi vÉn ph¶i chi tr¶ chi phÝ ®Çu vµo, nªn mét sè ®¬n vÞ ng©n hµng còng ph¶i tÝnh to¸n cÇm chõng ®Ó ®¶m b¶o hîp lý mèi quan hÖ gi÷a ®Çu vµo, ®Çu ra trong kinh doanh. 2. Cho vay vèn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam: 2.1. Thùc tr¹ng ®Çu t­ tÝn dông vµ nî qu¸ h¹n: Ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng vÉn cßn nhiÒu yÕu kÐm, bÊt cËp vµ ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu, thÓ hiÖn ë chÊt l­îng hiÖu qu¶ ®Çu t­ tÝn dông cßn rÊt thÊp, tû lÖ nî qu¸ h¹n ë møc cao cã thÓ nãi lµ ®ang ë møc b¸o ®éng. Ta xem xÐt t×nh h×nh nµy dùa trªn b¸o c¸o cña ng©n hµng thÕ giíi nh÷ng n¨m gÇn ®©y. N¨m Tæng nî qu¸ h¹n vèn tù cã Tæng nî qu¸ h¹n vèn tù cã Tæng nî qu¸ h¹n vèn tù cã Tæng nî qu¸ h¹n vèn tù cã 1991 - - - 7,4 1992 88,1 13,7 6,0 6,8 1993 95,5 11,1 6,6 6,9 1994 85,0 6,0 5,5 6,9 1995 61,9 7,8 4,4 7,1 1996 75,7 9,3 5,5 7,2 1997 62,3 9,5 5,4 7,9 8/ 1998 46,0 10 5,5 11,8 (Nguån: B¸o c¸o cña Ng©n hµng thÕ giíi 17031-VN) NÕu xÐt riªng tõng lo¹i h×nh NHTM th× møc d­ nî qu¸ h¹n cao nhÊt vÉn lµ c¸c NHTM cæ phÇn, sau ®ã lµ NHTM quèc doanh. Trªn thùc tÕ hiÖn nay møc nî qu¸ h¹n, khã kh¨n ®ßi hái lµ rÊt lín, con sè lªn tíi 100.000 ®ång, nhiÒu vô vay nî kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ víi sè tiÒn lín tíi vµi ngh×n tû nh­ vô Epco Minh Phông, vô Tamexco. Ngoµi ra cßn rÊt nhiÒu kho¶n nî qu¸ h¹n khã ®ßi v× lý do kh«ng xö lý næi tµi s¶n thÕ chÊp, mét phÇn do gi¸ c¶ thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n xuèng thÊp b¸n ra kh«ng ®ñ thu håi vèn, phÇn lín lµ v­íng c¬ chÕ chÝnh s¸ch nÕu kh«ng cã chØ ®¹ocña ChÝnh phñ vµ sù phèi hîp cña c¸c ngµnh th× kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc. 2.2. VÊn ®Ò tiÕp cËn thÞ tr­êng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i: HiÖn nay ho¹t ®éng tÝn dông cña hÖ thèng NHTM ë n­íc ta nh×n chung vÉn cßn ch­a chñ ®éng tiÕp cËn thÞ tr­êng®Ó ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p thÝch øng víi thÞ tr­êng, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ vµ an toµn trong kinh doanh h¹n chÕ rñi ro. §iÒu nµy thÓ hiÖn tr­íc hÕt qua viÖc hÇu hÕt c¸c NHTM ch­a cã chiÕn l­îc kinh doanh cô thÓ, tÝnh thô ®éng cßn cao, ng©n hµng chê ®îi kh¸ch hµng ®Õn víi m×nh lµ chÝnh mµ ch­a chñ ®éng ®i t×m kh¸ch hµng. NÕu cã th× néi dung vµ ph­¬ng ph¸p cßn nghÌo nµn, chñ yÕu lµ tÝn dông øng tr­íc, tÝn dông dùa trªn c¸c c«ng cô tµi chÝnh nh­ tr¸I phiÕu, th­¬ng phiÕu, hîp ®ång cã b¶o ®¶m ®Ó h¹n chÕ tÝn dông øng tr­íc ch­a ®­îc thùc hiÖn. Ng©n hµng ch­a n¾m ch¾c ®­îc kh¸ch hµng: vÒ n¨m l­u tµI chÝnh, kh¶ n¨ng kinh doanh cña hä, nh÷ng mong muèn còng nh­ nh÷ng khã kh¨n cña hä ... §iÒu ®ã ®Æt ra cho hÖ thèng NHTM ë n­íc ta ph¶i cã mét chÝnh s¸ch vµ mét chiÕn l­îc tiÕp cËn thÞ tr­êng khoa häc vµ cã hiÖu qu¶. §©y còng lµ c¬ së cho sù tån t¹i cña ng©n hµng, ®ång thêi lµ nh©n tè thóc ®Èy ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. 2.3. VÊn ®Ò trÝch lËp quü dù phßng rñi ro: TrÝch lËp quü dù phßng rñi ro vÒ ph­¬ng diÖn vÜ m« lµ c¬ chÕ phßng ngõa bïng ph¸t khñng ho¶ng nî cña c¸c tæ chøc tÝn dông; vÒ ph­¬ng diÖn vi m« lµ nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña c¸c tæ chøc tÝn dông. §óng ra c¬ chÕ trÝch lËp quü dù phßng rñi ro ph¶I ra ®êi tõ khi ra ®êi ph¸p lÖnh NH T10/1990, tuy nhiªn v× nhiÒu lý do kh¸c nhau nªn m·i ®Õn 8/2/1999, Thèng ®èc ng©n hµng Nhµ n­íc míi ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 48/1999/Q§-NHNN quy ®Þnh vÒ viÖc ph©n lo¹i tµi s¶n “cã”, trÝch lËp vµ sö dông dù phßng ®Ó xö lý rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. Tuy chËm nh­ng nã còng ®· ®¸p øng ®­îc ®ßi hái hÕt søc cÊp thiÕt cña thùc tiÔn ho¹t ®éng ng©n hµng hiÖn nay. ChÝnh v× vËy, trong thêi gian tíi, viÖc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh 48 cÇn ph¶I ®­îc ®Èy m¹nh h¬n n÷a c¶ tõ phÝa ng©n hµng vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng kh¸c, nh»m gi¶i quyÕt, th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ tiÕn tíi mét ph­¬ng ¸n tèi ­u nhÊt vÒ quy chÕ nµy. 2.4. Mét sè nguyªn t¾c, ®iÒu kiÖn cho vay ch­a phï hîp víi thùc tÕ thÞ tr­êng: §ã lµ ch­a cã m«i tr­êng ph¸p lý ®Çy ®ñ cô thÓ cho kinh doanh tÝn dông ng©n hµng, ®iÒu kiÖn cho vay hiÖn nay gÇn nh­ b¾t buéc cã tµi s¶n thÕ chÊp cÇm cè ®Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, trong khi ®ã chóng ta ch­a cã luËt vÒ së h÷u nªn kh«ng cã c¬ quan nµo chÞu tr¸ch nhiÖm cÊp chøng th­ së h÷u tµi s¶n vµ qu¶n lý qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch së h÷u tµi s¶n Ph¸p luËt cho c¸c doanh nghiÖp thÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt nh­ng l¹i ph¶i cã ®iÒu kiÖn cÇm cè tµi s¶n thuéc së h÷u cña m×nh, quy ®Þnh nµy khã cã thÓ ¸p dông ®­îc víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã ph¸p luËt vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp tè tông vÒ hîp ®ång kinh tÕ, hîp ®ång d©n sù, ph¸t m¹i tµi tµi s¶n, b¸n ®Êu gi¸ cßn ch­a râ rµng, cô thÓ g©y khã kh¨n cho ng©n hµng trong viÖc gi¶i quyÕt tµi s¶n thÕ chÊp cÇm cè. 2.5. TÝn dông ng©n hµng víi mét sè kh¸ch hµng chñ yÕu: (®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n v­íng m¾c) + TÝn dông ng©n hµng víi doanh nghiÖp: HiÖn nay t×nh tr¹ng nhiÒu ng©n hµng cïng cho vay mét doanh nghiÖp lµ kh«ng ®¶m b¶o an toµn, mÆc dï cã trung t©m TD CIC, c¸c ng©n hµng ®· nèi m¹ng nh÷ng khi cho vay doanh nghiÖp vÉn kh«ng n¾m b¾t ®­îc th«ng tin kÞp thêi, chÝnh x¸c. Thùc tÕ cho thÊy c¸c NHTM kh«ng thÓ hoµn toµn kiÓm so¸t ®­îc viÖc sö dông vèn vay cña c¸c doanh nghiÖp. Thø nhÊt, cho vay c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc kh«ng ph¶i thÕ chÊp tµi s¶n, do ®ã cã doanh nghiÖp “ ch¹y hÕt ng©n hµng nµy ®Õn ng©n hµng kh¸c, ng©n hµng nµo cã l·i suÊt h¹ chót Ýt th× hä vay nhiÒu h¬n. Quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c ng©n hµng lµ hçn lo¹n v× mçi ng©n hµng cã chÝnh s¸ch thu hót kh¸ch hµng kh¸c nhau, ng©n hµng nµo còng ph¶i tranh thñ doanh nghiÖp ®Õn møc tèi ®a. Tuy nhiªn viÖc sö dông 1 bé chøng tõ ®Ó ®i vay nhiÒu ng©n hµng rÊt dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lõa ®¶o lµm thÊt tho¸t vèn tÝn dông. Thø hai, viÖc thu håi vèn cho nh÷ng kho¶n cho vay tr­íc ®©y vÒ ®Çu t­ ®æi míi d©y truyÒn c«ng nghÖ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp gÆp nhiÒu khã kh¨n do viÖc lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp nµy. Thø ba, viÖc gÆp khã kh¨n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty TNHH vÒ thÕ chÊp tµi s¶n ®Ó vay vèn ng©n hµng. Thùc tÕ th× c¸c doanh nghiÖp nµy th­êng n¨ng ®éng trong kinh doanh nªn tr¶ nî t­¬ng ®èi sßng ph¼ng, tuy nhiªn cã mét vµi doanh nghiÖp t­ nh©n ®· lõa ®¶o chiÕm ®o¹t tµi s¶n Nhµ n­íc trong ®ã ®¸ng chó ý lµ vô ¸n Epco Minh Phông, vô Tamexco vµ gÇn ®©y lµ c«ng ty TNHH Thanh Hµ (H¶i Phßng). Thø t­, c¸c thñ tôc r­êm rµ, c¸c lÖ phÝ kh«ng hîp lý khi vay ®· g©y c¶n trë cho ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng, víi doanh nghiÖp ch¼ng h¹n khi kh¸ch hµng ®i vay ph¶i chÞu mét kho¶n lÖ phÝ c«ng chøng 0,2% trªn mçi kho¶n vay lµ qu¸ cao. + TÝn dông víi n«ng d©n nghÌo trong viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n: §èi t­îng cho vay lµ ng­êi nghÌo nªn kh¶ n¨ng b¶o ®¶m vèn vay rÊt thÊp, chØ mang tÝnh h×nh thøc, kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm kinh doanh cña hä l¹i h¹n chÕ, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh l¹i bÞ ¶nh h­ëng nhiÒu cña thiªn tai, khÝ hËu, phong tôc tËp qu¸n, viÖc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña ng­êi nghÌo chñ yÕu mang tÝnh chÊt kinh tÕ gia ®×nh c¸ thÓ, tù cÊp, tù tóc, s¶n phÈm ch­a trë thµnh hµng ho¸, do ®ã tû suÊt lîi nhuËn thÊp ... TÊt c¶ ®iÒu ®ã lµm cho chÊt l­îng tÝn dông ng­êi nghÌo thÊp, vèn quay vßng chËm, lu«n tiÒm Èn mét tû lÖ rñi ro tÝn dông cao, kh¶ n¨ng më réng quy m« tÝn dông cña NHTM bÞ h¹n chÕ, mÆc dï nhu cÇu vay vèn cña ng­êi nghÌo trong thêi gian qua lµ rÊt cao. Bªn c¹nh ®ã cã thÓ nhËn thÊy m« h×nh tæ chøc cña c¸c ng©n hµng ng­êi nghÌo hiÖn nay chØ phï hîp víi giai ®o¹n ®Çu thµnh lËp. Nh­ng sÏ kh«ng phï hîp, kh«ng ®¸p øng ®­îc trong thêi gian tíi. VÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch còng béc lé nhiÒu bÊt cËp: møc vèn cho vay ch­a phï hîp, kh«ng ®¶m b¶o ®ñ ®Ó ch¨n nu«i, trång trät, thêi h¹n vay ch­a hîp lý, thêi h¹n vay tèi ®a phï hîp víi tõng lo¹i vËt nu«i c©y trång vÉn ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò v­íng m¾c cÇn gi¶i quyÕt. Sù kh¸c nhau vÒ l·i suÊt trªn cïng mét ®Þa ph­¬ng víi c¸c kho¶n vèn cã cïng tÝnh chÊt tõ nguån NSNN cho vay hç trî ng­êi nghÌo ®· t¹o ra sù kh«ng b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi còng nh­ c¸c yÕu tè t©m lý th¾c m¾c gi÷a c¸c ng­êi nghÌo vay vèn ... Trªn ®©y chóng ta ®· nghiªn cøu nh÷ng thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng tÝn dông NHTM còng nh­ nh÷ng nguyªn nh©n cña nã. Thµnh tùu cßn Ýt mµ khã kh¨n h¹n chÕ th× nhiÒu gi¶i quyÕt nã kh«ng ph¶i ngµy mét ngµy hai mµ cÇn ph¶i cã mét chiÕn l­îc ®óng ®¾n mang tÝnh khoa häc phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng hiÖn nay nh»m ph¸t huy h¬n n÷a vai trß vµ hiÖu qu¶ cña nã. 3. NhiÒu tæ chøc tÝn dông cïng cho mét kh¸ch hµng vay vèn vµ t×nh tr¹ng lõa ®¶o trong lÜnh vùc ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n hµng: 3.1. NhiÒu tæ chøc tÝn dông cïng cho mét kh¸ch hµng vay vèn: Theo b¸o c¸o cña Trung t©m th«ng tin tÝn dông Ng©n hµng Nhµ n­íc (CIC), hiÖn nay viÖc nhiÒu tæ chøc tÝn dông cïng cho mét kh¸ch hµng vay vèn lµ hiÖn t­îng kh¸ phæ biÕn. Cã nh÷ng kh¸ch hµng cã quan hÖ tÝn dông víi 9 tæ chøc tÝn dông. Sè kh¸ch hµng cã quan hÖ tÝn dông víi tõ 5 tæ chøc tÝn dông trë lªn cã tíi vµI chôc. C¸c kh¸ch hµng vay vèn nhiÒu tæ chøc tÝn dông th­êng lµ c¸c doanh nghiÖp lín nh­ c¸c tæng c«ng ty 90, 91; c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã ho¹t ®éng lín, khi vay vèn kh«ng cÇn ph¶I thÕ chÊp, cÇm cè tµI s¶n. Nh­ng còng cã kh¸ch hµng lµ hîp t¸c x· vay vèn t¹I 5 tæ chøc tÝn dông. C¸c th«ng tin mµ CIC n¾m ®­îc míi chØ ph¶n ¸nh ®­îc mét phÇn hiÖn tr¹ng. Thøc tÕ cßn kh«ng Ýt tr­êng hîp nhiÒu tæ chøc tÝn dông cïng cho vay mét kh¸ch hµng mµ CIC ch­a n¾m ®­îc th«ng tin do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau mµ mét sè tæ chøc tÝn dông ch­a cung cÊp, hoÆc cung cÊp ch­a ®Çy ®ñ, ch­a kÞp thêi th«ng tin cho CIC. Nh­ vËy, ngoµI nh÷ng tr­êng hîp c¸c tæ chøc tÝn dông cho vay hîp vèn “Quy chÕ ®ång tµI trî cña c¸c tæ chøc tÝn dông”; hiÖn t­îng nhiÒu tæ chøc tÝn dông cïng cho vay mét kh¸ch hµng kh¸ phæ biÕn nh­ nãi trªn cÇn ph¶I ®­îc l­u t©m xem xÐt. V× lîi Ých tr­íc m¾t, hiÖn nay c¸c tæ chøc tÝn dông khã cã thÓ tù gi¸c cïng hîp t¸c ®Ó cã chung mét h­íng hµnh ®éng nh»m gi¶m bít kh¶ n¨ng rñi ro khi cïng cho mét kh¸ch hµng vay vèn. ThiÕt nghÜ, ®· ®Õn lóc Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p qu¶n lý tr­íc hiÖn tr¹ng nµy. 3.2. Lõa ®¶o trong lÜnh vùc ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n hµng: Trong lÜnh vùc kinh doanh cña Ng©n hµng trong t×nh h×nh hiÖn nay lµ mét vÊn ®Ò ®¸ng bµn. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña chóng ta ®· cã nh÷ng t¸c ®éng lµm n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò rñi ro trong kinh doanh cña Ng©n hµng, rñi ro cña Ng©n hµng ®· ®­îc thù tÕ chøng minh trong thêi gian dµI võa qua vµ ®­îc nhiÒu nhµ khoa häc bµn ®Õn nh­: Rñi ro tÝn dông, rñi ro l·i suÊt, rñi ro tû gi¸, rñi ro thanh kho¶n,.. . vµ mét “rñi ro” d¸ng sî ®èi víi Ng©n hµng lµ bÞ lõa ®¶o. Khi Ng©n hµng bÞ lõa ®¶o dÉn ®Õn mét hËu qu¶ khã l­êng ®ã lµ tµi s¶n Nhµ n­íc bÞ mÊt, Ng©n hµng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n; Ng©n hµng bÞ ph¸ s¶n ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn nÒn kinh tÕ, x· héi cña mét céng ®ång. Téi phËm lõa ®¶o trong thêi kú bao cÊp chñ yÕu lõa ®¶o tµi s¶n riªng cña c«ng d©n vµ mét sè nhá lõa ®¶o tµi s¶n Nhµ n­íc, nh­ng khi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ra ®êi vµ phÊt triÓn th× téi lõa ®¶o b¾t ®Çu x©m nhËp vµo ngµnh Ng©n hµng ngµy mét nghiªm träng h¬n, tµi s¶n cña Nhµ n­íc bÞ thÊt tho¸t nhiÒu h¬n víi mét møc ®é ®¸ng lo ng¹i. ChØ tÝnh tõ n¨m 1993 - 1997 ®· x¶y ra 724 vô lõa ®¶o c¸c Ng©n hµng, cã vô lªn tíi hµng tr¨m tû ®ång. §èi t­îng lõa ®¶o nh÷ng n¨m tr­íc kia cßn mang tÝnh ®¬n lÎ tù ph¸t, ®Õn any ®· trë thµnh cã tæ chøc, lõa ®¶o trªn mét ph¹m vi réng, sè l­îng tµi s¶n lín. §èi t­îng lõa ®¶o Ng©n hµng chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp ngoµI quèc doanh vµ t­ nh©n, tæng sè c¸c vô lõa ®¶o cã 254 doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, 460 t­ nh©n, 10 doanh nghiªp Nhµ n­íc, ®èi t­îng t­ nh©n lõa ®¶o chñ yÕu lµ nh÷ng c¸n bé c«ng nh©n viªn Nhµ n­íc bÞ th¶i håi ®· cã tiÒn ¸n tiÒn sù vÒ kinh tÕ, khi ra ho¹t ®éng tù do trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng muèn lµm giµu cÊp tiÕn, b»ng nh÷ng h×nh thøc lõa ®¶o Ng©n hµng rót tiÒn cña Nhµ n­íc ra lµ nhanh nhÊt. NÕu ta nh×n kh¸ch quan, ph©n tÝch trªn ph­¬ng diÖn thùc tÕ vµ khoa häc th× thÊy r»ng: cã ®èi t­îng lõa ®¶o chuyªn nghiÖp (lõa ®¶o hÕt tØnh nµy ®Õn tØnh kh¸c, tõ Ng©n hµng nµy ®Õn Ng©n hµng kh¸c), ®ã lµ mét nghÒ kiÕm sèng cña hä, nh­ng còng cã ®èi t­îng déng c¬ môc ®Ých kh«ng muèn lõa ®¶o, nh­ng do sù biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, vay tiÒn Ng©n hµng ®Ó kinh doanh, khi lµm ¨n cã l·i th× hoµn tr¶ Ng©n hµng ®Çy ®ñ , khi biÕn ®éng kinh tÕ, lµm ¨n cÇm chõng dÇn kh«ng cã l·i thËm chÝ thua lç th× lóc ®Çu lµ nî qu¸ h¹n, sau lµ nî khã ®ßi, khi c¬ së mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, nî kh«ng ph¶i chØ cã Ng©n hµng, cßn nhiÒu chñ nî kh¸c n÷a dÉn ®Õn lõa ®¶o Ng©n hµng. Cã c¬ së, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh bÞ ®èi t­îng kh¸c lõa víi mét tµi s¶n lín céng nî cña doanh nghiÖp ®· lªn tíi hµng tû ®ång, tõ ®ã n¶y sinh vµ thùc hiÖn lõa ®¶o. Nh×n tõ gãc ®é lµ c¬ quan thõa hµnh ph¸p luËt, c¸c ®èi t­îng thùc hiÖn hµnh vi lõa ®¶o ®­îc trãt lät, tiÒn Nhµ n­íc mÊt ®i nÕu kh«ng cã sù “th«ng ®ång mãc ngoÆc” cña mét sè c¸n bé, nh©n viªn (c«ng chøng, ng©n hµng) th× khã thùc hiÖn ®­îc. Bëi lÏ nh÷ng hå s¬ vay tiÒn, khÕ ­íc ®Òu ®­îc c¸n bé, nh©n viªn Ng©n hµng, c«ng chøng thÈm ®Þnh nh÷ng sè tµi s¶n mang ®i thÕ chÊp (tµi s¶n thÕ chÊp kh«ng ®óng chñng lo¹i, m­în tµi s¶n cña ng­êi kh¸c ®Ó thÕ chÊp,...). §iÒu ®ã cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt l¹i mét c¸ch thËn träng ®Ó gãp phÇn h¹n chÕ rñi ro tÝn dông trong c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay. 4. Sù qu¸ t¶i ®èi víi c¸n bé tÝn dông: Trong ho¹t ®éng cña mçi NHTM vµ tæ chøc tÝn dông cã nhiÒu nghiÖp vô kh¸c nhau: thanh to¸n, kÕ to¸n, cho vay, b¶o l·nh, ngo¹i hèi,... Do ®ã, ®éi ngò c¸n bé còng ®­îc bè trÝ theo tõng nghiÖp vô cô thÓ, nh÷ng ng­êi trùc tiÕp lµm c«ng t¸c cho vay ®­îc gäi lµ c¸n bé tÝn dông. Ho¹t ®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng chñ yÕu kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña bÊt kú NHTM vµ tæ chøc tÝn dông nµo, thu nhËp tõ ho¹t ®éng nµy chiÕm 80 - 90% tæng thu nhËp cña mçi tæ chøc tÝn dông. Tïy theo ®Æc ®iÓm yªu cÇu vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ cña mçi tæ chøc tÝn dông mµ khèi l­îng c¸n bé tÝn dông ë møc ®é kh¸c nhau, nh­ng th­êng chiÕm tõ 15 - 25% tæng sè c¸n bé, nh©n viªn cña mçi ®¬n vÞ. §Õn nay ch­a cã con sè thèn kª chÝnh x¸c, nh­ng toµn bé hÖ thèng NHTM vµ tæ chøc tÝn dông ë n­íc ta hiÖn nay cã kho¶ng trªn, d­íi 10.000 c¸n bé tÝn dông. Tïy theo ®èi t­îng kh¸ch hµng, quy m« cña kho¶n cho vay vµ ®Æc ®iÓm cña tæ chøc tÝn dông, nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c cho vay, lµm tÝn dông l¹i tiÕp tôc ®­îc ph©n c«ng chi tiÕt cô thÓ kh¸c nhau: ThÈm ®Þnh dù ¸n, tÝn dông I, tÝn dông II, ... nh­ng nh×n chung, hiÖn nay c¸n bé tÝn dông lµ ng­êi trùc tiÕp ph¶i thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh sè 324/1998/Q§ - NHNN I, ngµy 30/9/1998 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc vÒ quy chÕ cho vay cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng, quy ®Þnh vÒ ®¶m b¶o tiÒn vay, quy tr×nh cho vay cô thÓ cña tõng tæ chøc tÝn dông, trong ®ã c¸n bé tÝn dông ph¶i trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc nh­: - TiÕp nhËn giÊy ®Ò nghÞ vay vèn hay ®¬n xin vay cña kh¸ch hµng. - KiÓm tra tÝnh s¸t thùc, ®Çy ®ñ vµ phï hîp cña hå s¬ xin vay, c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn theo quy ®Þnh. - ThÈm ®Þnh kiÓm tra ®èi t­îng vay vèn vµ tÝnh kh¶ thi, hiÖu qu¶ cña dù ¸n xin vay. - KiÓm tra viÖc sö dông vèn vay, ®«n ®èc viÖc tr¶ l·i vµ nî gèc vèn vay ®óng h¹n. Do ®ã, mét khi thùc hiÖn xong c¸c kh©u c«ng viÖc trªn, thu ®ñ gèc vµ l·i th× ®­îc coi nh­ ®· c¬ b¶n hoµn thµnh mét kho¶n cho vay. NÕu nh­ mãn vay cµng nhá, ®Þa bµn c­ tró cña ng­êi vay cµng ph©n t¸n, tr×nh ®é d©n trÝ cµng thÊp, sè l­îng ng­êi vay cµng ®«ng th× khèi l­îng c«ng viÖc mµ c¸n bé tÝn dông thùc hiÖn cµng nhiÒu. Song sè l­îng c«ng viÖc chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc trong giíi h¹n thêi gian lµm viÖc trong ngµy vµ ngµy lµm viÖc trong tuÇn. Do ®ã , nÕu nh­ c«ng viÖc qu¸ nhiÒu trong khi sè l­îng c¸n bé cã h¹n th× sÏ dÉn tíi t×nh tr¹ng qu¸ t¶i cña c¸n bé tÝn dông, hä hoÆc lµ ph¶i lµm thªm ngoµi giê, lµm c¶ buæi tèi vµ ngµy lÔ, ngµy chñ nhËt; hoÆc lµ ph¶i nhê chång con lµm gióp; hoÆc lµ ph¶i bá bít kh©u c«ng viÖc hay thùc hiÖn qua loa, ®¹i kh¸i cã tÝnh chÊt h×nh thøc. Vµ nh­ vËy kh«ng thùc hiÖn ®óng quy tr×nh ®Ò ra, vi ph¹m thÓ lÖ, chÕ ®é cho vay. HËu qu¶, hoÆc lµ nî qu¸ h¹n ph¸t sinh, chÊt l­îng tÝn dông gi¶m sót, hoÆc lµ bÞ kh¸ch hµng lõa ®¶o, mÊt vèn. T×nh tr¹ng trªn thùc sù ®ang lµ vÊn ®Ò b¸o ®éng, lµ vÊn ®Ò rÊt lín kh«ng chØ riªng ®èi víi hÖ thèng Ng©n hµng, mµ cßn ®èi víi c¶ nÒn kinh tÕ. 5. Rñi ro tÝn dông: Cã rÊt nhiÒu lý do lµm ng­êi ta ph¶i quan t©m ®Õn vÊn ®Ò rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông. Mét trong nh÷ng lý do sèng cßn b¾t nguån tõ chÝnh b¶n chÊt vµ chøc n¨ng Ng©n hµng, mét tæ chøc trung gian tµi chÝnh, chuyªn huy ®éng vèn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ ®Ó cho c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n cã nhu cÇu vay l¹i. Do ®ã thùc chÊt quyÒn së h÷u cña ng­êi ®· göi tiÒn vµo Ng©n hµng. Bëi vËy ng¨n chÆn rñi ro cña ho¹t ®éng tÝn dông kh«ng ph¶i chØ nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cña Ng©n hµng mµ cßn b¶o ®¶m quyÒn lîi cña ng­êi göi tiÒn vµo Ng©n hµng. VËy th× nÕu mét kho¶n cho vay nµo ®ã bÞ thÊt tho¸t, kh«ng thu håi ®­îc th× Ng©n hµng ph¶i sö dông c¸c nguån vèn cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng­êi göi tiÒn, nÕu kh«ng ®ñ nguån vèn ®Ó tr¶ l¹i cho ng­êi göi tiÒn th× Ng©n hµng r¬i vµo t×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, thËm chÝ ph¸ s¶n. NHT¦ cña bÊt kú quèc gia nµo còng ®Òu cã nhiÖm vô ®¶m b¶o cho hÖ thèng Ng©n hµng ho¹t ®éng mét c¸ch an toµn vµ æn ®Þnh. V× r»ng nÕu cã sù thÊt tho¸t trong ho¹t ®éng tÝn dông dï chØ ë mét Ng©n hµng, kh«ng ®­îc ®¸p øng kÞp thêi, cã thÓ g©y “ph¶n øng d©y chuyÒn”, ®e däa ®Õn tÝnh an toµn vµ æn ®Þnh cña toµn hÖ thèng Ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông ë mét ph¹m vi réng bao gåm c¶ nh÷ng thiÖt h¹i trùc tiÕp trªn hîp ®ång tÝn dông (vèn, l·i kh«ng ®­îc hoµn tr¶ ®Çy ®ñ vµ ®óng h¹n) vµ nh÷ng thiÖt h¹i mang tÝnh chÊt chi phÝ c¬ héi vµ khÝa c¹nh thêi gian cña tiÒn. HiÖn nay, ë ViÖt N am t×nh tr¹ng rñi ro tÝn dông vÉn ®ang lµ mét vÊn ®Ò næi cém cÇn ph¶i quan t©m, v× hiÖn nay tån t¹I rÊt nhiÒu lo¹i rñi ro tÝn dông nh­: rñi ro vÒ thêi h¹n, rñi ro vÒ l·i suÊt, rñi ro thanh kho¶n,... Râ rµng rñi ro ho¹t ®éng tÝn dông hiÖn nay rÊt phøc t¹p vµ ®a d¹ng. Song trªn ph­¬ng diÖn qu¶n lý, rñi ro tÝn dông cã thÓ chia lµm hai lo¹i, lµ rñi ro cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc vµ rñi ro kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®­îc. T×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng tr¶ nî cña ng­êi ®i vay tiÒn cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n, chñ quan vµ kh¸ch quan, trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. Nh­ng cho dï nguyªn nh©n nµo th× cuèi cïng vÊn ®Ò lµ ng­êi vay kh«ng thùc hiÖn ®­îc c¸c cam kÕt vµ nghÜa vô tÝn dông; kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî do n¨ng lùc tµi chÝnh suy gi¶m. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã, thùc tÕ hiÖn nay ®· x¶y ra mét vµi t×nh tr¹ng ng­êi vay cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh nh­ng ch©y ú, kh«ng tr¶ nî hoÆc t×m c¸ch lõa ®¶o, chiÕm ®o¹t vèn vay Ng©n hµng. Chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý ®Ó kiÓm so¸t t×nh tr¹ng rñi ro tÝn dông nh­ hiÖn nay, gãp phÇn h¹n chÕ nã, ®­a toµn hÖ th«ng Ng©n hµng ngµy cµng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn ®©y lµ vÊn ®Ò kh«ng h¼n dÔ dµng. Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i viÖt nam hiÖn nay. 1. Gi¶i ph¸p trong vÊn ®Ò tiÕp cËn thÞ tr­êng: §Ó gãp phÇn më réng vµ n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng, ®iÒu ®Çu tiªn ta cÇn quan t©m ®Õn ®ã lµ lµm thÕ nµo ®Ó tiÕp cËn ®­îc thÞ tr­êng mét c¸ch tèt nhÊt. Sau ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p vÒ vÊn ®Ò nµy: Mét lµ: Hoµn thiÖn chiÕn l­îc th«ng tin-nghiªn cøu, kh¶o h­íng thÞ tr­êng. Bëi th«ng tin lµ rÊt quan träng, nã ®ßi hái Ng©n hµng ph¶i thiÕt lËp thµnh hÖ thèng tæ chøc vËn hµnh, kiÓm so¸t vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, tõ kh©u: Thu thËp th«ng tin; ph©n tÝch vµ xö lý th«ng tin; quyÕt ®Þnh lùa chän nhãm kh¸ch hµng phôc vô trªn thÞ tr­êng; ph©n tÝch thùc lùc, ®Æc thï cña Ng©n hµng; chñ ®éng ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh phï hîp, linh ho¹t; ®¸nh gi¸ vµ ®óc rót kinh nghiÖm, bæ sung th«ng tin trong qu¶n lý. Trong viÖc thu thËp th«ng tin, Ng©n hµng ph¶i ®Æc biÖt quan t©m dÕn nh÷ng th«ng tin bªn trong vµ bªn ngoµi, nh÷ng th«ng tin tµi chÝnh vµ phi tµi chÝnh. Hai lµ: Hoµn thiÖn chiÐn l­îc s¶n phÈm cña Ng©n hµng vµ chiÕn l­îc tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o víi môc tiªu nh»m x¸c ®Þnh h×nh ¶nh, biÓu t­îng riªng biÖt vµ tèt ®Ñp cho NHTM, d­íi c¸i nh×n cña c«ng chóng vÒ: lo¹i s¶n phÈm chØ NHTM míi cã ®­îc, chÊt l­îng dÞch vô tèt, phÝ hîp lý, thùc lùc ®Æc tr­ng cho mçi Ng©n hµng. Ba lµ: Hoµn thiÖn chiÕn l­îc ph©n phèi. Ng©n hµng ph¶i th­êng xuyªn xem xÐt, ®¸nh gi¸ kªnh ph©n phèi vµ con ng­êi trong qu¸ tr×nh ph©n phèi s¶n phÈm tíi kh¸ch hµng nh»m cung cÊp c¸c s¶n phÈm dÞch vô Ng©n hµng ®Õn víi kh¸ch hµng thuËn lîi, mau chãng t¹o uy tÝn cña Ng©n hµng vµ n©ng cao qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn trong nÒn kinh tÕ. Bèn lµ: Hoµn thiÖn chiÕn l­îc h¹n chÕ vµ ph©n t¸n rñi ro trong ho¹t ®éng Ng©n hµng. YÕu tè an toµn cho Ng©n hµng vµ hÖ thèng tµi chÝnh nãi chung lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng, ®ßi hái mçi NHTM ph¶i lu«n lu«n ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chiÕn l­îc h¹n chÕ rñi ro, ®¶m b¶o an toµn trong ho¹t ®éng kinh doanh. N¨m lµ: §a d¹ng hãa c¸c lo¹I s¶n phÈm, dÞch vô Ng©n hµng. S¸u lµ: TiÕp cËn thÞ tr­êng ®¶m b¶o tÝnh hÖ thèng, khoa häc vµ nghÖ thuËt cao. BÈy lµ: Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¬ chÕ qu¶n lý ®Iòu hµnh trong ho¹t ®éng Ng©n hµng. T¸m lµ: Thµnh lËp bé phËn tiÕp cËn thÞ tr­êng trong mçi Ng©n hµng (phßng Marketing) ChÝn lµ: §µo t¹o ®éi ngò nh©n sù Ng©n hµng mau chãng thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr­êng. M­êi lµ: ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ míi vµo ho¹t ®éng Ng©n hµng. §Ó lµm tèt nh÷ng néi dung chñ yÕu trªn kh«ng ®¬n gi¶n chØ lµ côm vÊn ®Ò lý thuyÕt. Thùc tiÔn ®ßi hái kh¶ n¨ng vËn dông cho tõng lo¹i h×nh NHTM cã kh¸c nhau. 2. Gi¶i ph¸p nh»m th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c trong viÖc huy ®éng nguån vèn: §Ó th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c, kh¬I th«ng dßng ch¶y cña vèn nh»m gi¶i bµi to¸n hãc bóa vÒ huy ®éng vèn cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ cña NHTM nãi riªng, cÇn ph¶I cã nhiÒu gi¶I ph¸p ®ång bé. Tr­íc tiªn lµ gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt ®­îc m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu vèn rÊt lín, nh­ng søc hÊp thô vèn l¹i qu¸ thÊp nh­ hiÖn nay trong nÒn kinh tÕ. CÇn cã nhiÒu biÖn ph¸p kh¶ thi h¬n vÒ t×m kiÕm thÞ tr­êng æn ®Þnh cho viÖc tiªu thô s¶n phÈm; gi¶m bít rñi ro tronh kinh doanh ®Ó t¨ng niÒm tin cho nhµ ®Çu t­; triÓn khai tèt luËt doanh nghiÖp ®Ó më ra nh÷ng h­íng kinh doanh míi nh»m cã nhiÒu dù ¸n kh¶ thi hÊp thô vèn cã hiÖu qu¶, cã c¬ chÕ b¶o l·nh phï hîp víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó hä tiÕp cËn ®­îc vèn vay Ng©n hµng. ChÝnh phñ vµ Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp gi¶i quyÕt kÞp thêi c¸c v­íng m¾c vÒ thÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt vµ gi¸ ®Êt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho vèn cña Ng©n hµng ®Õn ®­îc víi ng­êi cã nhu cÇu vay; c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan sím ban hµnh v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 178 cña ChÝnh phñ. VÒ phÝa NHNN, ph¸t huy h¬n n÷a vai trß vµ thÕ m¹nh cña m×nh trong ®iÒu hµnh vÜ m«, ®iÒu hµnh hîp lý h¬n chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tÝn dông ®ãng gãp vao sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Xóc tiÕn nhanh viÖc tiÕp tôc ban hµnh c¸c v¨n b¶n cßn thiÕu liªn quan ®Õn viÖc thùc thi hai bé luËt vÒ Ng©n hµng §èi víi c¸c NHTM, cÇn chñ ®éng t×m kiÕm kh¸ch hµng, cïng kh¸ch hµng t×m vµ lËp c¸c dù ¸n kh¶ thi trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô ®Ó cã ®­îc ®Çu ra an toµn cho vèn tÝn dông. Riªng trong ho¹t ®éng huy ®éng vèn, cÇn cã c¸c biÖn ph¸p ®ång bé ®Ó thùc hiÖn tèt h¬n viÖc ®a d¹ng hãa c¸c lo¹i tiÒn göi nh»m thu hót vèn t¹m thêi nhµn rçi vµo Ng©n hµng. C¶i tiÕn vµ t×m thªm c¸c ph­¬ng thøc huy ®éng phï hîp víi tõng thêi kú nh­ c¸c lo¹i tr¸i phiÕu, kú phiÕu Ng©n hµng b»ng néi tÖ vµ ngo¹i tÖ cã l·i suÊt hîp lý vµ cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng ... Chñ ®éng khai th¸c c¸c lo¹i vèn nhµn rçi t¹m thêi tõ c¸c doanh nghiÖp vµ tæ chøc kinh tÕ; tËn dông vèn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c dÞch vô v× lîi Ých kh¸ch hµng, cñng cè lßng tin cña kh¸ch hµng, nhÊt lµ qua kh©u thanh to¸n, giao dÞch; c¶I tiÕn thñ tôc, h­íng dÉn kh¸ch hµng chu ®¸o, bè trÝ hîp lý giê c«ng t¸c ®Ó t¨ng giê giao dÞch cña Ng©n hµng ngoµi giê hµnh chÝnh trong kh©u huy ®éng vèn. T×m nhiÒu biÖn ph¸p phï hîp ®Ó ho¹t ®éng Ng©n hµng ®­îc më réng vµ ®Õn gÇn d©n h¬n qua c¸c h×nh thøc tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o, tuyªn truyÒn ... TÝch cùc tranh thñ t×m kiÕm thu hót c¸c nguån vèn rÎ vµ dµi h¹n ngoµi n­íc ®Ó ®ãn ®Çu ®¸p øng nhu cÇu kinh tÕ trong n­íc thêi gian tíi. 3. Gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l­îng th«ng tin tÝn dông: §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng cña ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng hiÖn nay vµ kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng th«ng tin tÝn dông phï hîp víi yªu cÇu thùc tÕ ®ßi hái, víi nhÞp ®é ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña c«ng nghÖ th«ng tin, ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng t¸c th«ng tin tÝn dông nh»m môc ®Ých gãp phÇn h¹n chÕ nh÷ng rñi ro tÝn dông, cÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau: C¸c tæ chøc tÝn dông thµnh viªn cÇn thùc hiÖn ®óng vai trß, tr¸ch nhiÖm cña m×nh khi tham gia vµo trung t©m th«ng tin tÝn dông cña NHNN theo ®óng quy chÕ, néi dung cña QuyÕt ®Þnh 120/ Q§ NH14 ngµy 24/5/1995, theo ®ã: - Cung cÊp ®Çy ®ñ sè liÖu sè d­ (tiÒn göi, tiÒn vay) cña kh¸ch hµng, ®¸p øng yªu cÇu th«ng tin ®Çy ®ñ. - Cung cÊp th­êng xuyªn, kÞp thêi biÕn ®éng d­ nî cña kh¸ch hµng vÒ Trung t©m, ®¸p øng yªu cÇu th«ng tin cËp nhËt, chÝnh x¸c - Cung cÊp hå s¬ kinh tÕ doanh nghiÖp ®Çy ®ñ, th­êng xuyªn vµ ®Þnh kú qóy, 6 th¸ng, n¨m víi c¸c chØ tiªu ®Çy ®ñ, ®¶m b¶o cho phÐp cã thÓ ph©n tÝch d­îc t×nh h×nh tµI chÝnh cña doanh nghiÖp, ®¸nh gi¸ n¨ng lùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cã quan hÖ tÝn dông. Më réng thµnh viªn cña Trung t©m, bao gåm c¶ c¸c doanh nghiÖp, tËp ®oµn kinh tÕ lín, tõ ®ã cã ®­îc th«ng tin vÒ quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i, th«ng tin ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµm c¬ së cho viÖc Marketing Ng©n hµng, më réng tÝn dông cã hiÖu qu¶. §a d¹ng hãa th«ng tin ®Çu ra, thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi s¶n doanh nghiÖp, c¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, vÒ tµi s¶n thÕ chÊp. §¸nh gi¸ ph©n lo¹i kh¸ch hµng theo c¸c chØ tiªu d­ nî, vÒ quan hÖ tÝn dông, tõ ®ã cã ®­îc c¸c th«ng tin ®Çu ra chÊt l­îng, phôc vô tÝch cùc cho nghiÖp vô tÝn dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông thµnh viªn, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông, t¨ng tr­ëng d­ nî trong c¸c kú kÕ ho¹ch. Tõng b­íc hoµn thiÖn m« h×nh ho¹t ®éng cña Trung t©m th«ng tin tÝn dông, cã quy chÕ ho¹t ®éng phï hîp, thèng nhÊt, ®¶m b¶o thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ vai trß, chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña Trung t©m. Sö dông ®ßn bÈy kinh tÕ trong viÖc trao ®æi th«ng tin trong thêi ®¹i hiÖn nay. Cïng víi c¸c biÖn ph¸p ®ã, biÖn ph¸p mang tÝnh nghiÖp vô “kü thuËt” ®Ó thu thËp, l­u tr÷, sö lý th«ng tin cÇn ®Æc biÖt chó träng, kh«ng ngõng c¶i tiÕn c«ng nghÖ, ®æi míi vµ n©ng cao chÊt l­îng ch­¬ng tr×nh, c¸c phÇn mÒm øng dông nh»m ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c«ng t¸c th«ng tin tÝn dông hiÖn nay. 4. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ an toµn vèn vay cña c¸c NHTM: Nh­ chóng ta ®· biÕt hiÖn nay chÊt l­îng, hiÖu qu¶ ®Çu t­ tÝn dông n­íc ta cßn thÊp, tû lÖ nî qu¸ h¹n ®ang ë møc cao (chiÕm gÇn 10% tæng d­ nî), trong ®ã ®¹i bé phËn nî qu¸ h¹n khã ®ßi trªn 1 n¨m, qu¸ tr×nh kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm trong ho¹t ®éng tÝn dông, xö lý nî qu¸ h¹n ®· ph¸t sinh nhiÒu tranh chÊp gi÷a Ng©n hµng vµ kh¸ch hµng ... §iÒu ®ã nãi lªn chÊt l­îng tÝn dông n­íc ta cßn yÕu kÐm vµ cÇn ph¶i gi¶i quyÕt nhanh chãng. Sau ®©y cã mét vµi gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy: Tr­íc hÕt, cÇn tËp trung xö lý nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi nh»m lµnh m¹nh hãa t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c NHTM. ChØnh söa vµ ban hµnh mét sè c¬ chÕ vÒ tÝn dông, b¶o l·nh phï hîp víi m«i tr­êng ph¸p lý vµ hµnh chÝnh ë n­íc ta hiÖn nay. Trong thêi gian dµi ho¹t ®éng ë thêi kú bao cÊp, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, vèn tù cã ngµy cµng nhá ®i, nay chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· thiÕu c¬ b¶n vèn kinh doanh. Do ®ã Nhµ n­íc cÇn bæ sung vèn tù cã cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, tèi thiÓu b»ng vèn ph¸p ®Þnh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ho¹t ®éng b×nh th­êng. N©ng cao chÊt l­îng thÈm ®Þnh dù ¸n vèn vay. Muèn cã chÊt l­îng tÝn dông cao, ph¶i cã dù ¸n tèt, mµ dù ¸n tèt chØ cã ë nh÷ng kh¸ch hµng kinh doanh giái. VËy muèn n©ng cao ®­îc chÊt l­îng tÝn dông chóng ta cÇn cã kh¶ n¨ng tèt trªn c¬ së x¸c ®Þnh chiÕn l­îc vÒ kh¸ch hµng, chÝnh s¸ch kh¸ch hµng phï hîp. VÒ vÊn ®Ò nµy, NHTM cÇn x©y dùng riªng mét quy chÕ vÒ chÝnh s¸ch kh¸ch hµng, mét mÆt ®a d¹ng hãa, ®a ph­¬ng hãa kh¸ch hµng; mÆt kh¸c ­u tiªn cho nh÷ng kh¸ch hµng lµm ¨n cã hiÖu qu¶, quan hÖ tèt víi Ng©n hµng. CÇn bè trÝ ®éi ngò kiÓm tra viªn cã tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn s©u, am hiÓu ph¸p luËt vµ cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, t©m huyÕt víi nghÒ nghiÖp, mÆt kh¸c ph¶i cã chÕ ®é, ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ ®·i ngé ®óng ®¾n ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng c«ng t¸c kiÓm tra kiÓm so¸t. KiÓm tra, ph¸t hiÖn vµ phèi hîp víi c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn, c¬ quan ph¸p luËt xö lý cã hiÖu qu¶, kÞp thêi mét sè tr­êng hîp kh¸ch hµng sö dông vèn sai môc ®Ých, mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, nhÊt lµ c¸c ®èi t­îng cã hµnh vi cè ý hoÆc cã dÊu hiÖu lõa ®¶o rÊt cÇn sù trõng trÞ cña ph¸p luËt. 5. Mét sè gi¶i ph¸p nh×n tõ phÝa Ng©n hµng th­¬ng m¹i: HiÖu qu¶ kinh doanh tÝn dông ng©n hµng gãp phÇn quan träng thóc ®Èy kinh tÕ, x· héi tiÕn bé, t¨ng c«ng ¨n, viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cña ng­êi lao ®éng, thóc ®Èy d©n giÇu n­íc m¹nh. V× vËy, viÖc ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý, kÞp thêi sÏ mang l¹i cho ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng luång sinh khÝ míi ®Ó ®¸p øng ngµy mét tèt h¬n yªu ccÇu cña mét nÒn kinh tÕ ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam hiÖn nay. Sau ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p: 5.1. Trong qu¸ tr×nh kinh doanh: Trong kinh doanh chóng ta cÇn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p sau: GÜ­ v÷ng c¸c kh¸ch hµng truyÒn thèng, tr­íc hÕt lµ c¸c tæng c«ng ty lín, chñ ®éng lùa chän c¸c kh¸ch hµng tèt, c¸c dù ¸n tèt ®Ó ®Çu t­, tÝch cùc nghiªn cøu ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng lÜnh vùc träng ®iÓm, c¸c khu vùc kinh tÕ träng ®iÓm ®Ó tiÕp tôc më réng kh¸ch hµng, n©ng thÞ phÇn. §Èy m¹nh thÞ phÇn, më réng thÞ tr­êng b»ng ®æi míi vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm truyÒn thèng, ®¸p øng cao nhÊt nhu cÇu vÒ vèn, dÞch vô ng©n hµng cho kh¸ch hµng thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ; tÝch cùc th©m nhËp vµo thÞ tr­êng vèn trong n­íc, th«ng qua viÖc ®óc rót kinh nghiÖm vµ ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p ®· cã ®Ó t¨ng c­êng huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n, ®i ®«i víi viÖc gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn ®­îc nguån vèn ng¾n h¹n hiÖn cã. Cã b­íc chuyÓn m¹nh mÏ tÝn dông ®Çu t­ ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng trong khu«n khæ quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®¶m b¶o cho vay thu ®­îc lîi nhuËn (gèc vµ l·i) ®óng h¹n, kh«ng ®Ó ph¸t sinh nî qu¸ h¹n míi. Më r«ng kinh doanh tiÒn tÖ trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng trong n­íc vµ tÝch cùc tham gia thÞ tr­êng vèn trung vµ dµi h¹n trong n­íc. 5.2. §¶m b¶o dù tr÷ b¾t buéc vµ vèn thanh kho¶n hiÖn hµnh: Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc do NHTM quy ®Þnh lµ c«ng cô ®iÒu chØnh l­îng cung øng tiÒn tÖ. C¸c NHTM cã tr¸ch nhiÖm ph¸p quy ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi l­îng dù tr÷ b¾t buéc ký göi t¹i NHT¦, dù tr÷ b¾t buéc t¨ng lµm gi¶m l­îng vèn tiÒn tÖ kh¶ dông nh­ng nã lµ ph¸p lÖnh kh«ng thÓ tho¸i th¸c, víi môc ®Ých lµ ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh kho¶n, bÊt kú ng©n hµng nµo còng ph¶i dïng vèn thanh kho¶n hiÖn hµnh tõ vèn tiÒn tÖ kh¶ dông ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n tr­íc m¾t cho ng­êi göi tiÒn. ViÖc nµy ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh thªm c¶ tû lÖ dù tr÷ v­ît møc mét c¸ch hîp lý, khoa häc kÕt hîp víi viÖc xö lý nh¹y bÐn kÞp thêi. 5.3. Thùc hiÖn nghiªm c¬ chÕ trÝch lËp quü dù phßng xö lý rñi ro: Thùc hiÖn trÝch lËp dù phßng rñi ro theo sè d­ b×nh qu©n cña toµn bé tµi s¶n cã cña ho¹t ®éng tÝn dông b»ng mét tû lÖ nhÊt ®Þnh dùa vµo nguyªn t¾c: chi phÝ dù phßng rñi ro ph¶i cã nguån tµi chÝnh bï ®¾p, tøc lµ chi phÝ nµy ®­îc bï ®¾p b»ng nguån thu tõ ho¹t ®äng tÝn dông vµ n»m trong kho¶ng chªnh lÖch l·i suÊt mµ NHTM cã thÓ khai th¸c ®­îc. Cã nh­ vËy th× viÖc trÝch lËp quü dù phßng rñi ro míi kh«ng ®Èy c¸c NHTM vµo t×nh tr¹ng th©m thñng tµi chÝnh vµ quü dù phßng rñi ro míi ®­îc ®¶m b¶o b»ng c¸c gi¸ trÞ ®Ých thùc cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. ViÖc trich lËp dù phßng rñi ro ph¶i liªn tôc ®Õn mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó chñ ®éng xö lý nh÷ng rñi ro bÊt ngê cã thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo.§Ó bï ®¾p chi phÝ trÝch lËp dù phßng rñi ro, c¸c NHTM ph¶i tÝch cùc theo dâi ®«n ®èc thu håi c¸c tµi s¶n cã ®· xö lý b»ng dù phßng rñi ro ®Ó hoµn thu nhËp t¨ng lîi nhuËn. 5.4. Nhanh chãng xö lý vµ h¹n chÕ nî khã ®ßi: §Ó xö lý nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi lµm lµnh m¹nh ho¸ t×nh h×nh tµi chÝnh c¸c NHTM ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i, ph©n tÝch nî qu¸ h¹n, ®ång htêi ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ cña tõng mãn vay vµ t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng cã nî qu¸ h¹n ng©n hµng, trªn c¬ së ®ã ®Ò ra biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó thu håi vèn. §èi víi nî qu¸ h¹n mµ ng©n hµng ®· xuÊt nî b»ng tµi s¶n, nh÷ng tµi s¶n ®ã ®· cã ®ñ hå s¬ ph¸p lý hîp ph¸p th× viÖc thùc hiÖn ph¸t m¹i hoÆc ®­a sang trung t©m b¸n ®Êu gi¸ tµi s¶n thu håi vèn vay. Trong tr­êng hîp kh«ng cã thÞ tr­êng tiªu thô hoÆc tiªu thô chËm, NHTM ®­îc phÐp khai th¸c b»ng c¸c h×nh thøc cho thuª hoÆc sö dông vµo phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh t¹i nguån thu bï ®¾p phÇn lç do ph¶i tr¶ l·i vèn huy ®éng. Sau khi ph©n tÝch nî, ph¶i ®«n ®èc kh¸ch hµng tr¶ nî vµ xö lý ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp nÕu vÉn kh«ng cßn kh¶ n¨ng thu, th× ®Ò nghÞ Nhµ n­íc cho phÐp h¹ch to¸n vµo rñi ro vµ ®­îc ph©n bæ cho nh÷ng n¨m sau. 5.5. VÒ l·i suÊt tÝn dông: C¸c NHTM ph¶i thùc hiÖn l·i suÊt cho vay n»m trong l·i suÊt trÇn cña NHT¦, kh«ng ®­îc vËn dông t¨ng l·i v­ît trÇn nµy. §ã lµ ®Æc thï ë n­íc ta, kh¸c víi tËp qu¸n quèc tÕ, n¬i mµ NHTM ®­îc vËn dông quy ®Þnh l·i suÊt cho vay cao h¬n b»ng c¸ch céng thªm vµo l·i suÊt c¬ b¶n, møc ®é gia t¨ng vµ phô phÝ ®èi víi c¸c kho¶n cho vay ®èi víi nh­ng kh¸ch hµng do hä lùa chän. Tr¸i l¹i ë n­íc ta NHTM ch­a cã ®iÒu kiÖn vËn dông th«ng lÖ nµy nªn ng©n hµng rÊt thËn träng trong viÖc lùa chän ng­êi xin vay vµ ph¶i chÞu rñi ro h¬n. C¸c NHTM ph¶i c©n ®èi ®­îc l·i suÊt huy ®éng vµ l·i suÊt cho vay ®Ó võa ®¶m b¶o l·i suÊt trÇn, võa ®¶m b¶o lîi nhuËn ng©n hµng, võa ®¶n b¶o môc tiªu t¨ng tr­ëng quy m« tÝn dông. 5.6. VÒ thêi h¹n cho vay: ViÖc tÝnh to¸n vµ x¸c ®Þnh thêi h¹n cho vay lµ rÊt quan träng, nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn nguån thu lîi nhuËn cña ng©n hµng. Ng©n hµng ph¶i tÝnh to¸n sao cho thêi h¹n vay phï hîp víi chu kú s¶n xuÊt kinh doanh t¹o ®iÒu kiÖn cho bªn vay tr¶ nî ®óng h¹n. MÆt kh¸c ng©n hµng ph¶i tÝnh to¸n, bè trÝ thêi h¹n cho vay cña nhiÒu kho¶n tÝn dông ph¶i ®­îc liªn tôc hµi hoµ, h¹n chÕ thêi gian chÕt, vèn kh¶ dông kh«ng sinh lêi. ViÖc bè trÝ lÞch cho vay vµ thu håi nî liªn tôc hîp lý lµ biÖn ph¸p lµm t¨ng thu nhËp, lîi nhuËn ng©n hµng, t¨ng hiÖu qu¶ cña tÝn dông. 5.7. VÒ c«ng nghÖ: §Èy m¹nh øng dông theo xu h­íng thùc tiÔn vµ chñ ®éng héi nhËp c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tËp trung gi¶i quyÕt døt ®iÓm m¹ng truyÒn th«ng hÖ thèng, c¸c ch­¬ng tr×nh øng dông song song víi sù ®æi míi trang thiÕt bÞ ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. ¦u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghÖ dÓ t¹o ra mét sè s¶n phÈm míi cã søc c¹nh tranh ®Ó phôc vô kh¸ch hµng, phôc vô lÜnh vùc thanh to¸n trong n­íc vµ quèc tÕ. N©ng cao n¨ng lùc thu nhËp vµ xö lý th«ng tÝn phôc vô cho thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng vay tr¶, an toµn tÝn dông vµ th«ng tin qu¶n trÞ hÖ thèng; ®¶m b¶o yªu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ ®Ò phßng rñi ro. 5.8. T¨ng c­êng ®µo t¹o vµ qu¶n lý ®èi víi c¸n bé ng©n hµng: T¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o dµi h¹n, ng¾n h¹n vµ tËp huÊn nghiÖp vô theo tõng chuyªn ®Ò, kh«ng ngõng n©ng cao chÊy l­îng ®éi ngò c¸n bé vµ ®µo t¹o c¸c nhµ qu¶n lý giái, c¸c chuyªn gia ®Çu ®µn ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Chó träng t¨ng c­êng båi d­ìng ®µo t¹o n¨ng lùc c¸n bé ®Ó tiÕp thu vµ vËn hµnh c«ng nghÖ míi, n©ng tÇm ®Ó s¸ng t¹o trong thùc thi nhiÖm vô cña c¸n bé tÝn dông võa ®¸p øng yªu cÇu tr­íc m¾t, võa chuÈn bÞ héi nhËp tõng b­íc. Sö dông m« h×nh thùc hµnh tay nghÒ tÝn dông, t¹o thãi quen cho c¸n bé tÝn dông trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, ®iÒu mµ hiÖn nay c¸n bé tÝn dông cßn nhiÒu bì ngì. Th­êng xuyªn thùc hiÖn viÖc kiÓm tra, kiÓm so¸t; lu©n phiªn c¸n bé tÝn dông Ng©n hµng trong qu¶n lý kh¸ch hµng vay vèn nh»m lo¹i bá viÖc mãc ngoÆc, th«ng ®ång gi÷a kh¸ch hµng víi c¸n bé tÝn dông, xem nhÑ quy chÕ cho vay. Th­êng xuyªn ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®Çu t­, rót ra nh÷ng bµi häc cÇn thiÕt; qua ®ã t¨ng c­êng gi¸m s¸t, n©ng cao tr×nh ®ä thùc tÕ trong ®Çu t­ §ång thêi ph¶i th­êng xuyªn trau dåi ®¹o ®øc, t¸c phong lµm viÖc cho ®éi ngò c¸n bé tÝn dông Ng©n hµng vÒ tÝnh liªm khiÕt, trong s¸ng vÒ tµi chÝnh, kinh tÕ; chÞu tr¸ch nhiÖm ®Õn cïng vÒ kÕt qu¶ ®Çu t­ vèn cña tõng c¸n bé tÝn dông, nhãm c¸n bé thÈm ®Þnh khi cho vay (c¶ c¸n bé l·nh ®¹o). Cã quy chÕ, quy tr×nh lµm viÖc ®èi víi c¸n bé tÝn dông s¸t hîp víi thùc tÕ, ®iÒu hµnh theo c¬ chÕ vµ kiÓm tra, gi¸m s¸t, xö lý theo quy chÕ, quy tr×nh. Khen th­ëng vµ xö ph¹t nghiªm minh, kÞp thêi, t¹o cho c¸n bé tÝn dông lu«n g¾n tr¸ch nhiÖm víi quyÒn lîi. Ngoµi ra cÇn cã c¸c biÖn ph¸p bæ trî kh¸c nh­: C¸c c¬ chÕ v¨n b¶n ph¸p quy, chÝnh s¸ch vÒ tÝn dông cña c¸c c¬ quan qu¶n lý cÇn thiÕt kÕ s¸t hîp víi thùc tÕ, m«i tr­êng, ®iÒu kiÖn cô thÓ ë ViÖt Nam, tr¸nh dËp khu«n m¸y mãc theo mÉu cña n­íc ngoµi, tr¸nh chung chung. KÕt luËn Nh­ vËy, khi nghiªn cøu vÒ ho¹t ®éng tÝn dông - Ng©n hµng ta thÊy r»ng ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng lµ mét lo¹i h×nh kinh doanh ®Æc biÖt trong ®ã s¶n phÈm mµ Ng©n hµng kinh doanh lµ “ tÝn dông” vµ chØ kinh doanh lo¹i s¶n phÈm nµy lµ chñ yÕu. Cã thÓ nãi Ng©n hµng lµ “ng­êi bu«n nî”, ®Çu vµo lµ ®i vay, ®Çu ra lµ cho vay nî. V× thÕ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ khã nhÊt, cã nhiÒu kh¶ n¨ng rñi ro nhÊt so víi c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c. TÝn dông Ng©n hµng cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ mét quèc gia. BÊt kú mét quèc gia nµo, hÖ thèng Ng©n hµng lu«n lµ trung t©m thÇn kinh, m¹ch m¸u chñ yÕu cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. VËy mµ trong thêi ®¹i ngµy nay ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng ViÖt Nam vÉn ®ang lµ vÊn ®Ò nhøc nhèi, chÊt l­îng tÝn dông cßn thÊp, rñi ro cao, møc ®é an toµn lu«n trong t×nh tr¹ng bÞ ®e däa. MÆc dï ®· cã nhiÒu gi¶i ph¸p ®­îc ®­a ra, song vÉn ch­a ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm tóc. §iÒu ®ã ®ßi hái trong thêi gian tíi hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý, kh¶ thi. Trong ph¹m vi tiÓu luËn nµy, em còng ®· cè g¾ng ®­a ra nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt vÒ ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng còng nh­ thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng ë ViÖt Nam hiÖn nay. Song do kh¶ n¨ng hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ nªn trong bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt lÇn sau cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Xin c¶m ¬n!... TµI liÖu tham kh¶o 1.Tµi liÖu gi¶ng dËy m«n Lý thuyÕt tiÒn tÖ Ng©n hµng HÖ §H chÝnh quy - Häc viÖn Ng©n hµng- Khoa tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng vèn (Bé m«n tiÒn tÖ) 2. Frederic S.Mishkin : TiÒn tÖ, Ng©n hµng vµ ThÞ tr­êng Tµi chÝnh. NXB Khoa häc vµ Kü thuËt Hµ néi 1994, 3. T¹p chÝ Ng©n hµng sè 11 (6-1999) 4. T¹p chÝ Ng©n hµng sè 15 (1999) 5. T¹p chÝ Ng©n hµng sè 17 (1999) 6. T¹p chÝ Ng©n hµng sè 4 (2000). 7. T¹p chÝ Ng©n hµng sè 10 (2000) 8. T¹p chÝ Ng©n hµng sè 8 (2001) 9. T¹p chÝ khoa häc vµ ®µo t¹o Ng©n hµng sè 6 (11+12/2000) Môc lôc Trang: Lêi nãi ®Çu. 1 Ch­¬ng I: Kh¸i qu¸t vÒ tÝn dông vµ tÝn dông Ng©n hµng. C¬ së lý luËn vÒ tÝn dông 3 LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông. 3 Sù cÇn thiÕt, chøc n¨ng vµ vai trß cña tÝn dông 5 C¸c h×nh thøc tÝn dông 7 Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ tÝn dông Ng©n hµng.-------------------------------- 10 Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt tÝn dông Ng©n hµng 10 §Æc ®iÓm cña tÝn dông Ng©n hµng 11 Chøc n¨ng cña tÝn dông Ng©n hµng 11 Vai trß cña tÝn dông Ng©n hµng 12 C¸c nguyªn t¾c cña tÝn dông Ng©n hµng 12 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹I ViÖt Nam hiÖn nay 14 Huy ®éng vèn cña c¸c NHTM trong thêi gian qua 16 Cho vay vèn cña c¸c NHTM ViÖt Nam 19 §Çu t­ tÝn dông vµ nî qu¸ h¹n.----------------------------- 19 VÊn ®Ò tiÕp cËn thÞ tr­êng cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i 19 VÊn ®Ò trÝch lËp qòy dù phßng rñi ro 20 Mét sè nguyªn t¾c, ®iÒu kiÖn cho vay ch­a phï hîp víi thùc tÕ thÞ tr­êng 20 TÝn dông Ng©n hµng víi mét sè kh¸ch hµng chñ yÕu 20 NhiÒu tæ chøc tÝn dông cïng cho mét kh¸ch hµng vay vèn vµ t×nh tr¹ng lõa ®¶o trong lÜnh vùc ho¹t ®éng cña Ng©n hµng 22 NhiÒu tæ chøc tÝn dông cïng cho mét kh¸ch hµng vay vèn 22 Lõa ®¶o trong lÜnh vùc ho¹t ®éng cña Ng©n hµng 22 Sù qu¸ t¶i ®èi víi c¸n bé tÝn dông.--------------------------------------------- 25 Rñi ro tÝn dông.------------------------------------------------------------------- 26 Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹I ViÖt Nam hiÖn nay.------------------------------------------------- 28 KÕt luËn.-------------------------------------------------------------------------------- 36 Tµi liÖu tham kh¶o.-------------------------------------------------------------------- 37