Đề tài Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế giai đoạn 2001-2005 phương hướng và giải pháp thực hiện

n«ng nghiÖp c¬ cÊu s¶n xuÊt chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng tû träng c¸c lo¹i s¶n phÈm c©y trång vµ vËt nu«i cã n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, kinh tÕ n«ng th«n ph¸t triÓn theo h­íng ®a d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ, t¨ng tû träng cña c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m s¶n xuÊt thuÇn n«ng. Tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chiÕm trong GDP ®· tõ 28,8% n¨m 1995 t¨ng lªn 36,6% n¨m 2000. Trong ®ã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c tõ 4,8% GDP lªn 9,5% GDP, c«ng nghiÖp chÕ t¸c tõ 15,0% GDP lªn 17,8% GDP, c«ng nghiÖp ®iÖn, ga, n­íc b×nh qu©n kho¶ng 2,9% GDP. Tû träng c¸c ngµnh dÞch vô trong GDP ®· tõ 44,1% n¨m 1995 xuèng cßn 39,1% n¨m 2000 trong ®ã th­¬ng nghiÖp chiÕm kho¶ng 14,5% GDP, kh¸ch s¹n nhµ hµng chiÕm 3,2% GDP, vËn t¶i, th«ng tin chiÕm 4% GDP, kinh doanh tµi s¶n, dÞch vô t­ vÊn chiÕm 4,3% GDP, tµi chÝnh tÝn dông chiÕm 1,9% GDP, qu¶n lý Nhµ n­íc 2,7%. Tuy tû träng ngµnh c«ng nghiÖp cã gi¶m nh­ng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi l¹i t¨ng qua c¸c n¨m tõ sè l­îng l­¬ng thùc quy thãc tõ 29,2 triÖu tÊn n¨m 1996 t¨ng lªn 34,8 triÖu tÊn n¨m 2000 chÝnh thµnh tùu ®ã mµ n­íc ta lµ mét trong sè nh÷ng n­íc ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc, vµ ®øng vÞ trÝ thø 2 trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o. S¶n l­îng mét sè ngµnh n«ng s¶n quan träng nh­ cµ phª, cao su t¨ng qua c¸c n¨m. Riªng ngµnh dÞch vô ®· cã tû träng gi¶m qua c¸c n¨m nh­ng nã l¹i phï hîp víi thùc tÕ. N¨m 2000 n­íc ta ®· t¹o ®­îc tiÒn ®Ò cho c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, cã tÝch luü ban ®Çu, tû lÖ tÝch luü so víi n¨m 1996: 25,3, n¨m 1997 lµ 26,2 n¨m 1998 lµ 27,9 n¨m 1999 lµ 26,8 vµ n¨m 2000 lµ 28,7. N¨m n¨m thùc hiÖn 1996-2000 lµ 26,8, nh­ng chóng ta ®ang cÇn tû lÖ tÝch luü cao h¬n n÷a ®Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ho¸ tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhanh h¬n gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Thùc hiÖn 5 n¨m 1996 - 2000 c«ng nghiÖp t¨ng 13,9% n«ng nghiÖp t¨ng 5,6%. V× vËy gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ngµy cµng chiÕm tû träng lín trong GDP vµ cã vÞ trÝ ngµy cµng quan träng trong c¬ cÊu c«ng nghiÖp – n«ng nghiÖp - dÞch vô. Trong c¬ cÊu kinh tÕ h×nh thµnh mét sè s¶n phÈm míi, mét sè s¶n phÈm khèi l­îng lín nh­ khai th¸c dÇu khÝ n¨m 2000 lµ 16,5 triÖu tÊn, l¾p r¸p « t« tæng c«ng suÊt hiÖn cã lµ 132.860 xe/n¨m, l¾p r¸p xe m¸y cã5 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi40 c¬ së trong n­íc. Tæng c«ng suÊt m¹ch in 78 triÖu chiÕc. §Õn nay ®· cã 62 doanh nghiÖp s¶n xuÊt xi m¨ng 14 doanh nghiÖp s¶n xuÊt thÐp x©y dùng. NhiÒu s¶n phÈm c«ng nghiÖp t¨ng nhanh khèi l­îng lín nh­ s¨m lèp « t« t¨ng gÇn 55% n¨m, thÐp t¨ng 30% n¨m, dÇu th« 19,8% n¨m, xi m¨ng, ®éng c¬ 16% n¨m, bia 21% n¨m, b«ng xá t¨ng 23% n¨m. DÞch vô b­u chÝnh viÔn th«ng ph¸t triÓn manh, Ng©n hµng tµi chÝnh ®ang ngµy cµng n©ng cao vai trß cña m×nh trong hÖ thèng kinh tÕ. Tuy c¬ cÊu ngµnh n­íc ta ®· chuyÓn dÞch theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ t¨ng tû träng ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong GDP, gi¶m tû träng ngµnh n«ng nghiÖp trong GDP, nh­ng c¬ cÊu vÉn chuyÓn dÞch chËm. Trong 5 n¨m 1996-2000 tû träng ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong GDP, gi¶m tû träng ngµnh n«ng nghiÖp chiÕm gÇn 80% d©n sè vµ 63% lùc l­îng lao ®éng. Trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ giai ®o¹n 1996-2000 ch­a x¸c ®Þnh ®­îc s¶n phÈm mòi nhän, s¶n phÈm thÕ m¹nh dùa trªn lîi thÕ so s¸nh. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu c«ng nghÖ cßn chËm, ®Æc biÖt lµ nhãm ngµnh c«ng nghiÖp víi mét sè ngµnh c«ng nghiÖp then chèt nh­ c«ng nghiÖp c¬ khÝ th× l¹c hËu 50-100 n¨m so víi n­íc ph¸t triÓn 30-50 n¨m so víi n­íc trung b×nh. Møc c¬ giíi ho¸ c«ng nghiÖp 62%, n«ng nghiÖp 19% hÖ sè ®æi míi <10%. C¬ cÊu kinh tÕ vÉn biÓu hiÖn lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp ch­a chiÕm ®­îc vÞ trÝ quyÕt ®Þnh ®èi víi nÒn kinh tÕ. 2. Tû träng lao ®éng trong c¸c nhãm ngµnh. H­íng chuyÓn dÞch lao ®éng cña n­íc ta lµ gi¶m tû lÖ lao ®éng lµm viÖc trong n«ng nghiÖp, t¨ng tû lÖ lao ®éng lµm viÖc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Qua thùc hiÖn kÕ ho¹ch 1996-2000 c¬ cÊu lao ®éng cña n­íc ta vÉn tËp trung chñ yÕu ë n«ng nghiÖp víi tû lÖ 63%, c«ng nghiÖp 14% vµ dÞch vô 21%. L­îng lao ®éng trong c«ng nghiÖp vµ dÞch vô qu¸ Ýt so víi l­îng lao ®éng trong n«ng nghiÖp. MÆt kh¸c lao ®éng trong c«ng nghiÖp th× tû lÖ qua ®µo t¹o cßn rÊt nhá lùc l­îng lao ®éng phæ th«ng cßn chiÕm ®a sè. Trong n«ng nghiÖp lao ®éng chñ yÕu lµ lµm n«ng nghiÖp ch­a ph¸t triÓn c¸c nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c¸c lµng nghÒ, ph­êng nghÒ, ®ang mÊt dÇn. Lùc l­îng lao ®éng n«ng nghiÖp 63% nh­ng thùc giê lµm viÖc n«ng nghiÖp qu¸ Ýt ®a sè di chuyÓn ra thµnh thÞ lµm nghÒ phô. T×nh h×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng trong c¸c lÜnh vùc giai ®o¹n 1996-2000 N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 C«ng nghiÖp vµ dÞch vô N«ng nghiÖp DÞch vô 13,25 69,74 17,02 12,93 69,22 17,85 12,52 68,78 18,7 12,72 68,78 19,01 12,50 68,27 20,0 14 63 21 C¬ cÊu lao ®éng ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô kh«ng æn ®Þnh qua c¸c n¨m, tÝnh c¶ giai ®o¹n th× n¨m 2000 tû lÖ lao ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp t¨ng 0,75% nh­ng t¨ng gi¶m qua c¸c n¨m/ Tû träng lao ®éng trong ngµnh n«ng nghiÖp tuy cã gi¶m qua c¸c n¨m, n¨m 2000 gi¶m 6,74% nh­ng vÉn chiÕm tû träng lín 63% (n¨m 2000) tû träng lao ®éng trong ngµnh dÞch vô n¨m 2000 t¨ng 3,98% so víi n¨m 1995. Trong thêi kú 1996-2000 chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng tÝch cùc, gi¶m tû träng lao ®éng trong n«ng nghiÖp t¨ng tû träng lao ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Tuy nhiªn sù chuyÓn dÞch nµy cßn rÊt chËm ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ tû träng lao ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vÉn lín h¬n 50% trong tû träng lao ®éng ®iÒu nµy chøng tá n­íc ta vÉn lµ mét n­íc n«ng nghiÖp tû lÖ lao ®éng lµm viÖc trong nhiÒu lÜnh vùc n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu. 3. H­íng vµ tû träng vèn ®Çu t­. Vèn ®Çu t­ lµ mét yÕu tè quan träng t¸c ®éng ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Trong giai ®o¹n 1996-2000 c¬ cÊu vèn ®Çu t­ vµo ba nhãm ngµnh lín ®· cã sù chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng dÇn tû träng vèn ®Çu t­ vµo khu vùc n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp gi¶m dÇn tû träng vèn ®Çu t­ vµo ngµnh dÞch vô. C¬ cÊu vèn ®Çu t­ qua c¸c n¨m. N¨m 1995 1996 1997 2000 C«ng nghiÖp vµ dÞch vô N«ng nghiÖp DÞch vô 8,0 30,6 55,4 7,4 41,6 51,0 7,4 41,6 51,0 11,5 43,7 44,8 Tû träng vèn ®Çu t­ trong n«ng nghiÖp trong tæng vèn ®Çu t­ x· héi ®· t¨ng tõ 8,0% n¨m 1995 lªn 11,5% n¨m 2000 cïng víi nã lµ tû träng vèn ®Çu t­ cho lÜnh vùc c«ng nghiÖp t¨ng tõ 36,6% n¨m 1995 lªn43,7% n¨m 2000 ngµnh dÞch vô gi¶m tõ 53,4% xuuèng 44,8% n¨m 2000. Tuy tû träng vèn ®Çu t­ ®· cã thay ®æi theo h­íng hîp lý nh­ng tû träng vèn giµnh cho dÞch vô vÉn cßn cao n¨m 2000 lµ 44,8%. Trong néi bé tuy ngµnh ®· ch­a cã c¬ cÊu hîp lý: nh­ chó träng ®Çu t­ vµo ngµnh ch¨n nu«i, ®Çu t­ vµo c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp mòi nhän, träng ®iÓm. Trong thêi gian tíi cÇn chó träng ®Çu t­ vµo ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn. IV. Nh÷ng nhËn xÐt qua qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ giai ®o¹n 1996-2000. 1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc. Trong thêi kú kÕ ho¹ch 1996-2000 c¬ cÊu kinh tÕ ®· chuyÓn dÞch theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. H­íng chuyÓn dÞch ®ã lµ ®óng víi yªu cÇu qua qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®ã lµ gi¶m tû träng GDP t¨ng tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng trong GDP. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c¸c nhãm ngµnh lín cña nÒn kinh tÕ kh¸c nhau t¨ng tr­ëng nhanh nhÊt thuéc lÜnh vùc c«ng nghiÖp sau ®Õn lµ dÞch vô vµ thÊp nhÊt lµ c«ng nghiÖp. 2. C¬ cÊu vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu néi bé trong tõng nhãm ngµnh kinh tÕ. Ngµnh n«ng nghiÖp. Trong thêi kú 1996-2000 c¬ cÊu n«ng nghiÖp ®· cã chuyÓn biÕn tÝch cwch theo h­íng gi¶m dÇn tû träng trong GDP n¨m 1996: 27,8% n¨m 1997 25,8% n¨m 1999 lµ 25,4% n¨m 2000 lµ 23,4% tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n c¶ thêi kú lµ 5,48% . Tuy tû träng trong GDP cã gi¶m nh­ng t¨ng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi. S¶n l­îng quy thãc t¨ng qua c¸c n¨m 1996; 29,2%, 1997 30,6%; 1998 31,8%; sè l­îng l­¬ng thùc t¨ng 1,6 triÖu, b×nh qu©n /n¨m. Sè l­îng ch©u, bß, lîn t¨ng qua c¸c n¨m §¬n vÞ: Ngh×n con N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 Tr©u Bß Lîn 2962,8 3638,9 16306,4 29,5 38000,0 16921,7 2943,6 3904,8 17635,9 2951,4 3987,3 18132,4 2955,7 4063,6 18885,8 C¬ cÊu kinh tÕ trong néi bé khu vùc n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n thêi kú 1996-2000 tiÕp tôc chuyÓn dÞch theo h­íng gi¶m dÇn tû träng n«ng nghiÖp, gi¸ trÞ s¶n l­îng n«ng – l©m nghiÖp t¨ng 5,7%. T¨ng dÇn tû träng ngµnh thuû s¶n æn ®Þnh tû träng ngµnh l©m nghiÖp nh­ gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña mçi ngµnh vÉn t¨ng dÇn víi nhÞp ®é kh¸c nhau. N«ng nghiÖp 5,7%, n«ng l©m 0,4%, ng­ 8,4% n«ng nghiÖp võa chiÕm tû träng lín võa cã xu h­íng gi¶m nhÑ trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, thuû s¶n. Trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996-2000. N«ng nghiÖp gi¶m 1% tõ 84,8% 1996 xuèng cßn 83,8% n¨m 2000. Nguyªn nh©n lµ do trong nh÷ng n¨m võa qua n«ng nghiÖp ®­îc mïa nhÊt lµ s¶n xuÊt l­¬ng thùc nªn tuy cã gi¶m trong c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng – l©m – thuû s¶n nh­ng vÉn t¨ng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi. L©m nghiÖp võa chiÕm tû träng nhá võa kh«ng æn ®Þnh thÊt nhÊt lµ 1997 vµ 1998 5,5% cao nhÊt lµ n¨m 1996 vµ 2000 lµ 6%. HiÖn nµy tû lÖ chÆt ph¸ rõng lÊy gç vÉn cßn phæ biÕn nªn ua cè g¾ng cña 3 n¨m 1998,1999,2000 Nhµ n­íc cã ch­¬ng tr×nh trång míi 5 triÖu ha rõng nh­ng còng chØ b»ng tû lÖ n¨m 1996. Ngµnh thuû s¶n t¨ng dÇn tû träng trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng – l©m – ng­ nghiÖp n¨m 96; 9,2%, n¨m 97; 9,9%, n¨m 98; 10% vµ n¨m 2000 lµ 10,2%. Trong giai ®o¹n 1996-2000 tû lÖ tuy c¬ cÊu gi¸ trÞ thuû s¶n trong nhãm ngµnh n«ng nghiÖp t¨ng 1% nguyªn nh©n do Nhµ n­íc chó träng ®Çu t­ vµo khai th¸c vµ chÕ biÕn thuû s¶n vµ hiÖn nay ®©y lµ ngµnh thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña n­íc ta. Qua ph©n tÝch trªn ta thÊy trong c¬ cÊu néi bé nhãm ngµnh n«ng nghiÖp th× n«ng nghiÖp vÉn chiÕm vÞ trÝ ®éc t«n trong c¬ cÊu cßn tû träng l©m nghiÖp kh«ng æn ®Þnh vµ chiÕm tû lÖ nhá ®iÒu ®ã ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng ph¸ rõng hiÖn nay. Tû träng ngµnh thuû s¶n t¨ng ®iÒu nµy cho thÊy ngµnh nµy ®ang cã nhiÒu høa hÑn. Thuû s¶n lµ mét träng ba mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc n¨m 96 ®¹t 695,5 triÖu USD t¨ng dÇn qua c¸c n¨m vµ ®· ®¹t v­ît møc kÕ ho¹ch (1-1,1) lµ 1479 triÖu ®« lµ n¨m 2000 s¶n l­îng thuû s¶n còng v­ît møc kÕ ho¹ch (1,6-1,7 triÖu tÊn) n¨m 2000 ®¹t 2,15 triÖu tÊn. Sù thay ®æi c¬ cÊu nhãm ngµnh c«ng nghiÖp n­íc ta ®· b­íc ®Çu ph¸t huy ®­îc lîi thÕ gi÷a c¸c ngµnh nh­ng sù chuyÓn dÞch cßn chËm. C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp (theo nghÜa hÑp) nãi chung hiÖn nay vÉn chñ yÕu lµ hai ngµnh ch¨n nu«i vµ trång trät, c¬ cÊu cã chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng tû träng ch¨n nu«i nh­ng t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ. N¨m Trång trät Ch¨n nu«n DÞch vô 1995 1996 1997 1998 1999 80,4 80,5 80,5 80,4 80,6 16,6 16,6 16,7 16,9 16,8 3,0 2,9 2,8 2,7 2,6 Tû träng ngµnh ch¨n nu«i/ngµnh n«ng nghiÖp n¨m 2000 ®¹t 17,3% kh«ng ®¹t ®­îc møc kÕ ho¹ch ®Ò ra lµ 30-35%. C¬ cÊu ngµnh trång trät chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng tû träng c©y c«ng nghiÖp trong tæng gi¸ trÞ ngµnh trång trät nh­ng t¨ng chËm vµ kh«ng ®¹t ®­îc møc kÕ ho¹ch ®Ò ra cho n¨m 2000 lµ 45%. N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Tû träng c©y CN/trång trät(%) 16 21 21,8 22,5 23 23,7 Theo b¶ng trªn sau 5 n¨m tû träng ngµnh n«ng nghiÖp t¨ng tõ 80,4% (1995) lªn 80,6% n¨m 1999. VÉn chiÕm tuyÖt ®èi, ngµnh ch¨n nu«i t¨ng tõ 16,6% n¨m 1995 lªn 16,8% n¨m 1999, t¨ng 0,2% ngµnh dÞch vô gi¶m xuèng tõ 3,0% n¨m 1995 cßn 2,6% n¨m 1999 gi¶m 0,4%. C¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp (theo nghÜa hÑ) vÉn ch­a cã chuyÓn dÞch theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, tû träng ch¨n nu«i vµ dÞch vô cßn qu¸ nhá so víi trång trät, ch¨n nu«i hiÖn nay vÉn chØ tËp trung lÊy søc kÐo chø ch­a chó träng vµo ch¨n nu«i lÊy thÞt vµ da. C¬ cÊu c©y trång vËt nu«i kh«ng cã sù thay ®æi ch¨n nu«i ch­a tr¸nh ®­îc ra khái trång trät ®Ó trë thµnh ngµnh s¶n xuÊt ®éc lËp. Tû träng c©y c«ng nghiÖp trong ngµnh trång trät t¨ng qua c¸c n¨m. N¨m 2000 t¨ng so víi n¨m 1996 lµ 2,7% nh­ng tèc ®é t¨ng nµy cßn chËm vµ thùc hiÖn cßn qu¸ thÊp so víi kÕ ho¹ch ®Ò ra lµ 45% gi¸ trÞ c©y c«ng nghiÖp trong ngµnh trång trät. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh trång trät ®ãng gãp chñ yÕu lµ s¶n xuÊt l­¬ng thùc kho¶ng 64% trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh trång trät. C¬ cÊu c©y ¨n qu¶ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· sót gi¶m (tõ 10% n¨m 1995 xuèng cßn 8,0% n¨m 1999) do t¸c ®éng cña thÞ tr­êng, chóng ta ch­a t×m ®­îc ®Çu ra xuÊt khÈu cho c©y ¨n qu¶ vµ ®Þnh h­íng thÞ tr­êng cho chóng. C¬ cÊu ngµnh ch¨n nu«i: gi¸ trÞ s¶n l­îng t¨ng tõ 13629,2% tû ®ång n¨m 1995 lªn 17337 tû ®ång n¨m 1999, s¶n l­îng thÞt lîn h¬i n¨m 2000 ®¹t 14 triÖu t¸n b»ng 1,4 lÇn so víi n¨m 1995, tû träng gi¸ trÞ gia sóc kh«ng thay ®æi nhiÒu qua c¸c n¨m. N¨m 1995 lµ 65% n¨m 1999 lµ 65%. C¬ cÊu ngµnh ch¨n nu«i kh«ng cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ. Nh÷ng thµnh tùu ngµnh n«ng nghiÖp ®¹t ®­îc lµ hÕt søc quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ vµ cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc gi¸ trÞ tuyÖt ®èi t¨ng qua c¸c n¨m. Nh­ng ®ã lµ chØ so víi nÕn n«ng nghiÖp l¹c hËu tù tóc, tù cÊp cßn trong yªu cÇu míi cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ th× tû träng ngµnh n«ng nghiÖp trong GDP gi¶m dÇn mÆc dï vËy nh­ng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi l¹i ph¶i t¨ng ®Ó ®¶m b¶o ®¸p øng nhu cÇu l­¬ng thùc, thùc phÈm. §øng tr­íc yªu cÇu ®ã, ngµnh n«ng nghiÖp ph¶i cã mét c¬ cÊu hîp lý h¬n ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng thêi gian lµm viÖc trong n¨m (khi tû lÖ lao ®éng trong n«ng nghiÖp gi¶m dÇn). Nhµ n­íc ®· t¹o ra ®­îc sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm theo h­íng ®a d¹ng h¬n víi nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ cã hai mÆt hµng chñ lùc ®Ó xuÊt khÈu, cµ phª chiÕm 8,4% thÞ phÇn vµ ®øng thø 3 trªn thÕ giíi. G¹o ®øng thø 2 trªn thÕ giíi.Trong n«ng nghiÖp ®· b­íc ®Çu chó ý ®Õn khu vùc dÞch vô vµ ch¨n nu«i. b. Ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng. Giai ®o¹n 1996-2000 nhÞp ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp b×nh qu©n hµng n¨m lµm 13,5% kÕ ho¹ch trong ®ã n¨m 1996 lµ 14,2 n¨m 1997; 13,8 n¨m 1998 lµ 12,5% kÕ ho¹ch n¨m 1999 lµ 11,6% lµ 15,7%. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong GDP ngµy cµng t¨ng, cao nhÊt lµ n¨m 2000 ®¹t 36,6% trong tæng GDP vµ thÊp nhÊt lµ n¨m 1996 lµ 29,7% trong 5 n¨m tû träng c«ng nghiÖp trong GDP t¨ng 6,9%. Mét sè ngµnh c«ng nghiÖp tiÕp tôc tæ chøc vµ s¾p xÕp l¹i, lùa chän c¸c s¶n phÈm ­u tiªn vµ cã lîi thÕ, ®æi míi c«ng nghÖ, ®¹t chÊt l­îng cao h¬n, ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu. N¨ng suÊt s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp t¨ng kh¸: n¨m 2000 so víi n¨m 1995 c«ng suÊt ®iÖn gÊp 1,5 lÇn (t¨ng 2.715 MW); xi m¨ng gÊp 2,1 lÇn (t¨ng 8,2 triÖu tÊn) ph©n bãn gÊp trªn 3,0 lÇn t¨ng (1,5 triÖu tÊn); thÐp gÊp 1,7 lÇn t¨ng 1,0 triÖu tÊn, mÝa ®­êng gÊp 5 lÇn t¨ng 60.000tÊn/ngµy. S¶n l­îng mét sè s¶n phÈm quan träng t¨ng nhanh. N¨m 2000 so víi n¨m 1995: DÇu th« gÊp 2,1 lÇn, ®iÖn gÊp 1,8 lÇn, than s¹ch h¬n 10 triÖu tÊn trong ®ã xuÊt khÈu trªn 3,0 triÖu tÊn , thÐp gÊp 3 lÇn, xi m¨ng gÊp 2 lÇn, v¶i c¸c lo¹i gÊp 1,5 lÇn, giÊy c¸c lo¹i gÊp 1,7 lÇn. C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp ®· cã chuyÓn dÞch ®¸ng kÓ, h×nh thµnh mét sè s¶n phÈm mòi nhän ®Õn n¨m 2000 c«ng nghiÖp khai th¸c dÇu th« chiÕm kho¶ng 11,2% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt thùc phÈm vµ ®å uèng chiÕm kho¶ng 20%, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®iÖn, khÝ ®èt, h¬i n­íc chiÕm kho¶ng 5,4% c«ng nghiÖp khai th¸c tõ 4,8% n¨m 1995 trong GDP, c«ng nghiÖp chÕ t¸c tõ 15,0% n¨m 1995 lªn 18,7% n¨m 2000 trong tæng gi¸ trÞ c«ng nghiÖp. C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kh«ng cã sù chuyÓn biÕn lín. C¬ cÊu tû träng c«ng nghiÖp chÕ biÕn b»ng tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp n¨m 1995 lµ 80,5% n¨m 1998 lµ 79,3% vµ n¨m 2000 lµ 80%. Tû träng c«ng nghiÖp chÕ biÕn trong GDP N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 % trong GDP 14,99 15,18 16,48 17,15 17,59 ChØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn ®Êt n­íc liªn quan ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu lµ tû träng c«ng nghiÖp chÕ biÕn trong GDP qua b¶ng trªn ta thÊy tû träng c«ng nghiÖp chÕ biÕn trong GDP n­íc ta cßn thÊp kho¶ng tõ 15-18% tæng s¶n phÈm quèc d©n vµ chuyÓn dÞch cßn chËm. §iÒu ®ã chøng tá ViÖt Nam ®ang ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc C¬ cÊu c«ng nghiÖp vµ x©y dùng N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 C«ng nghiÖp & x©y dùng C«ng nghiÖp X©y dùng 100 76 24 100 78 22 100 79,6 20,4 100 82,2 17,8 100 84,2 15,8 C¬ cÊu néi bé ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng dÇn tû träng ngµnh c«ng nghiÖp vµ gi¶m dÇn tû träng ngµnh x©y dùng tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chuyÓn dÞch c¬ cÊu gi÷a hai ngµnh nµy lµ nhanh, ngµnh c«ng nghiÖp n¨m 1999 t¨ng 8,2% so víi n¨m 1995 vµ ngµnh x©y dùng gi¶m t­¬ng øng trong cïng thêi kú. Tuy tû träng ngµnh x©y dùng cã gi¶m nh­ng Nhµ n­íc ®· vµ ®ang chó träng ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp theo nghÜa hÑp vµ vÊn ®Ò chuyÓn dÞch cã thÓ xÐt theo 4 nhãm. Nhãm ngµnh thñ c«ng mü nghÖ truyÒn thèng, ngµnh nµy thêi gian qua cã chuyÓn ®æi m¹nh mÏ, c¸c gi¸ trÞ c«ng nghiÖp vµ v¨n ho¸ ®· h×nh thµnh. Nhãm ngµnh khai th¸c vµ s¶n xuÊt s¶n phÈm th«. Trong giai ®o¹n 1996-2000 s¶n l­îng c«ng nghiÖp ®Òu dùa vµo nhãm ngµnh nµy lµ chÝnh. Môc tiªu ®Ò ra cho kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996-2000 lµ 16 triÖu tÊn dÇu (16%) th«, 4000 tû m3 khÝ vµ 10 triÖu tÊn than s¹ch. Thùc hiÖn giai ®o¹n 1996-2000 ®· v­ît møc kÕ ho¹ch ®èi víi s¶n phÈm dÇu th« vµ than. Ngµnh vËt liÖu x©y dùng N¨m 1996 1997 1998 1999 2000 DÇu th« KhÝ Than s¹ch 8,8 285 9,8 10 600 11,3 12,5 900 11,6 15,5 1300 9,6 16,3 1600 10,9 Qua b¶ng trªn ta thÊy khai th¸c cã møc t¨ng tr­ëng cao v× vËy nã chiÕm tû träng ngµy cµng lín trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Nhãm ngµnh chÕ biÕn vµ l¾p r¸p hiÖn nay t¹o nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng nh­ng nã l¹i chØ lµ ngµnh mµ gi¸ trÞ míi chØ dïng l¹i ë gi¸ trÞ gia c«ng. Trong ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn chñ yÕu lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn l­¬ng thùc, thùc phÈm vµ ®å uèng chiÕm kho¶ng 20% tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng c«ng nghiÖp. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996-2000 ®¹t 707,8 tû KWh ®iÖn 5,91 tÊn thÐp c¸n, 3792 ngh×n tÊn giÊy, 48 triÖu tÊn xi m¨ng vµ 4133 ngh×n tÊn ®­êng. S¶n l­îng c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn quan träng t¨ng nhanh qua c¸c n¨m, n¨m 2000 so víi n¨m 1996. ThÐp t¨ng 0,84 triÖu tÊn, ph©n l©n t¨ng 263 ngh×n tÊn, v¶i t¨ng 91 triÖu m, xi m¨ng t¨ng 6,9 triÖu tÊn… gi¸ trÞ vµ s¶n l­îng cña ngµnh chÕ biÕn t¨ng nhanh nªn nã ®ang chiÕm mét vÝ trÝ quan träng trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ chiÕm tû lÖ trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng. Nhãm ngµnh chÕ t¹o s¶n phÈm kü thuËt cao (m¸y mãc, ®iÖn tö, ho¸ chÊt…) cã thÓ coi lµ b¾t ®Çu. HiÖn t¹i c¬ cÊu gi¸ trÞ trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña nhãm ngµnh nµy cßn chiÕm tû träng thÊp, ngµnh chÕ t¹o m¸y n¨m 2000 chiÕm 1,47% ngµnh ®iÖn tö chiÕm 2% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh c«ng nghiÖp, cã thÓ coi nhãm ngµnh nµy lµ míi b¾t ®Çu. C¬ cÊu nhãm ngµnh nµy ®ang ë møc ®uèi do mét sè lý do chñ yÕu, nhãm ngµnh nµy phô thuéc nhiÒu vµo ®Çu t­ tµi chÝnh, ngoµi ra cßn v× sù tôt hËu cña n¨ng lùc nghiªn cøu c¬ b¶n vµ nghiªn cøu øng dông tû träng trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Nh×n chung th× møc t¨ng tr­ëng c«ng nghiÖp lµ ®Òu t¨ng nh­ng c¬ cÊu th× qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch ch­a m¹nh/ C¬ cÊu c¸c ngµnh cßn dµn tr¶i, ch­a cã ngµnh mòi nhän lµm trôc cho sù ph¸t triÓn. C¬ cÊu ph©n bè ch­a hîp lý trong khi c¬ së h¹ tÇng cho c¸c khu vùc c«ng nghiÖp lín ®ang thõa n¨ng lùc. (Qu¸ nhiÒu khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghiÖp kh«ng lÊp ®Çy ®­îc) th× c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m s¶n ch­a ®­îc chó träng ®óng møc, c¸c ngµnh nµy chØ dïng l¹i ë s¶n phÈm th«. T×nh tr¹ng xuÊt nguyªn liÖu thÊp vÒ thµnh phÈm diÔn ra phæ biÕn còng chÝnh v× lý do nµy mµ c¬ cÊu n«ng nghiÖp kh«ng thÓ chuyÓn dÞch nhanh ®­îc. c. Ngµnh dÞch vô: Th­¬ng m¹i – dÞch vô lµ mét trong nh÷ng ngµnh quan träng trong c¬ c¸u kinh tÕ cña n­íc ta, giai ®o¹n 1996-2000 dÞch vô chiÕm mét tû träng lín nhÊt trong c¬ cÊu GDP. N¨m 1996 chiÕm 42,5% n¨m 1997, 42,2% n¨m 1998 chiÕm 41,7% n¨m 1999 40,1%, n¨m 2000 lµ 39,1%. V× thÕ c¬ cÊu ngµnh thm – dÞch vô t¨ng 6,8% n¨m. Tû träng ngµnh dÞch vô trong GDP ®· gi¶m tõ 44,1% n¨m 1995 xuèng cßn 39,1% n¨m 2000. Trong ®ã th­¬ng nghiÖp chiÕm 14,5% GDP kh¸ch s¹n nhµ hµng chiÕm 3,2% GDP, vËn t¶i th«ng tin chiÕm 4% GDP, kinh doanh tµi chÝnh, dÞch vô t­ vÊn chiÕm 4,3% GDP, tµi chÝnh tÝn dông chiÕm 1,9% gd, qu¶n lý Nhµ n­íc 2,7%. Ngµnh dÞch vô ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n h¬n, tæng møc b¸n lÎ t¨ng b×nh qu©n 6,2% n¨m. Tæng doanh thu du lÞch t¨ng 9,7% n¨m khèi l­îng hµng ho¸ lu©n chuyÓn t¨ng 12% n¨m vµ hµnh kh¸ch 5,5% n¨m. DÞch vô b­u chÝnh viÔn thong cã gi¸ trÞ doanh thu t¨ng 11,3%. DÞch vô tcm kiÓm to¸n, Ng©n hµng, b¶o hiÓm t¨ng 7,0% n¨m. Cã chuyÓn biÕn m¹nh mÏ nhÊt lµ trong lÜnh vùc tµi chÝnh, Ng©n hµng b­u chÝnh viÔn th«ng ®¸p øng nhu cµu t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ phôc vô ®êi sèng, tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng phôc vô. Ngµnh th­¬ng nghiÖp ph¸t triÓn kh¸ gãp phÇn ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ trong c¶ n­íc. ngµnh du lÞch ph¸t triÓn m¹nh dÞch vô vËn t¶i c¬ b¶n ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®i l¹i vµ vËn chuyÓn hµng ho¸. C¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu 5 n¨m ®¹t trªn 51,6 tû USD t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 21%, c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ®· cã sù thay ®æi mét b­íc tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña nhãm hµng n«ng – l©m thuû s¶n cã xu h­íng gi¶m dÇn tõ 42,3% n¨m 1996 xuèng cßn30% n¨m 2000, tû träng cña nhãm hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu c«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp t¨ng t­¬ng øng tõ 29% lª 34,3% nhãm hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n tõ 28,7% lªn 35,7%. Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu 5 n¨m kho¶ng 61 tû USD t¨ng b×nh qu©n kho¶ng 13,3 tû träng hµng tiªu dïng trong tû lÖ nhËp khÈu gi¶m tõ 13% n¨m 1996 xuèng cßn 5,2% n¨m 2000. Trong nhãm hµng t­ liÖu s¶n xuÊt, nhãm m¸y mãc thiÕt bÞ ®éng c¬ vµ phô tïng t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y/ VÒ c¬ cÊu thÞ tr­êng: ThÞ tr­êng ngoµi n­íc ®­îc më réng theo h­íng ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph­¬ng ho¸. C¬ cÊu thÞ tr­êng ngoµi n­íc nh­ sau. ThÞ tr­êng nhËp khÈu, riªng thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN t­¬ng øng chiÕm trªn 18% xuÊt khÈu vµ 29% nhËp khÈu. Trªn mét sè thÞ tr­êng kh¸c nh­ EU , Ch©u Mü, trung ®«ng, hµng xuÊt khÈu cña ta ®· cã mÆt vµ tû träng t¨ng dÇn. N­íc ta cã 5 b¹n hµng lín khu vùc Ch©u ¸. NhËt B¶n 20% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, Xingapore 17%, Hång K«ng 10%, Hµn Quèc 9% vµ §µi Loan 7%. C¬ cÊu cña mét sè ngµnh du lÞch ®­îc ®Çu t­ ph¸t triÓn viÔn th«ng 29,6% tæng ®Çu t­ x©y dùng b­u chÝnh viÔn th«ng, ngµnh Ng©n hµng tµi chÝnh vµ ngµnh dÞch vô du lÞch cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc. Ngµnh B­u chÝnh viÔn th«ng ®­îc t¸c lµm 2 lÜnh vùc b­u chÝnh vµ viÔn th«ng. Cïng víi sù ph¸t triÓn ngµnh viÔn th«ng lu«n cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh h¬n ngµnh b­u chÝnh, chiÕm tû träng ngµy cµng cao trong ngµnh b­u ®iÖn c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ vµ doanh thu. Trong nh÷ng n¨m qua ngµnh b­u chÝnh – viÔn th«ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Tæng sè m¸y ®iÖn tho¹i n¨m 1995 lµ 770.000 m¸y ®Õn n¨m 2000 ®· t¨ng lµ h¬n 2 triÖu m¸y mËt ®é m¸y/100 d©n n¨m 1995 lµ 1,04 ®Õn n¨m 2000 ®· t¨ng lªn 4 m¸y/100 trªn 85% sè x· ®· cã m¸y ®iÖn tho¹i. C¬ cÊu b­u chÝnh – viÔn th«ng kh«ng t¸ch rêi mµ hiÖn nay ®· cã sù chuyÓn sang c¬ cÊu míi, b­u chÝnh vµ viÔn th«ng phèi hîp hoµ nhËp vµo nhau, thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. Mét sè dÞch vô xuÊt hiÖn lµ do cã sù kÕt hîp gi÷a b­u chÝnh vµ viÔn th«ng nh­ dÞch vô ®iÖn hoa, chuyÓn tiÕn nhanh. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu cßn thÓ hiÖn ë chç chuyªn m«n ho¸ ph©n ngµnh hÑp h¬n nh»m phôc vô nhu cÇu ngµy cµng t¨ng. Hµng lo¹t C«ng ty chuyªn s©u ra ®êi nh­ C«ng ty viÔn th«ng quèc tÕ VII, C«ng ty th«ng tin di ®éng (VMS), C«ng ty b­u chÝnh liªn tØnh, C«ng ty truyÒn sè liÖu, C«ng ty nhËn tin. Qua ®ã chóng ta cã thÓ thÊy ngµnh b­u chÝnh – viÔn th«ng cã chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h­íng hÖn ®aÞ ho¸ ®a d¹ng ho¸ dung hoµ dÞch vô. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu nµy gióp cho ngµnh cã ®­îc n¨ng lùc míi nh»m ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn n­íc ta trong c«ng cuéc ®æi míi. 3. Nh÷ng nhËn xÐt qua qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ giai ®o¹n 1996-2000. a. Thµnh tùu: Tuy tû träng cña c¸c ngµnh cã sù thay ®æi t¨ng gi¶m kh¸c nhau nh­ng sè tuyÖt ®èi cña c¸c nhãm ngµnh trong GDP ®Òu t¨ng lµm cho tæng GDP t¨ng lªn. Trong khi tû träng n«ng nghiÖp gi¶m dÇn qua c¸c n¨m, th× n­íc ta v·n lµ n­íc ®øng thø 2 trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o vµ ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc. ChÝnh sù ph¸t triÓn v÷ng ch¾c cña ngµnh n«ng nghiÖp ®· t¹o ®iÒu kiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng tÝch cùc trong c¸c nhãm ngµnh cña nÒn kinh tÕ vµ cña néi bé ngµnh c«ng nghiÖp. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ n­íc ta trong giai ®o¹n võa qua lµ phï hîp víi ®­êng lèi, chó träng vµ b­íc ®Çu cã kÕt qu¶ tèt. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu né bé 3 nhãm ngµnh lín cña nÒn kinh tÕ giai ®o¹n 1996-2000 nh×n chung lµ ®óng h­íng tÝch cùc do ®ã gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh toµn bé nÒn kinh tÕ theo h­¬ng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Giai ®o¹n 1996-2000 thùc tÕ cho thÊy sù t¨ng tr­ëng nhanh cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp (gåm c¶ x©y dùng ) lµ do kÕt qu¶ ®Çu t­ cña Nhµ n­íc cho mét sè ngµnh quan träng nh­; dÇu khÝ, ®iÖn, xi m¨ng, thÐo, giÊ, may mÆc… nghiªn cøu chuyÓn dÞch c¬ cÊu néi bé ngµnh c«ng nghiÖp cã thÓ xÐt trªn 4 nhãm. Nhãm ngµnh thñ c«ng mü nghÖ truyÒn thèng, thêi gian qua ®· cã sù chuyÓn dÞch tÝch cùc, gi¸ trÞ c«ng nghiÖp vµ v¨n ho¸ ®· h×nh thµnh. Nhãm ngµnh khai th¸c vµ chÕ biÕn s¶n phÈm th« ®· cã vai trß lín ®èi víi tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Nhãm ngµnh chÕ biÕn vµ l¾p r¸p ®ang dÉn ®Çu vÒ tû träng gi¸ trÞ c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Tuy nhiªn ngoµi ý nghÜa vÒ kinh tÕ nhãm nµy cßn cã ý nghÜa vÒ mÆt x· héi v× vËy cÇn ®Çu t­ ®Ó chuyÓn dÞch m¹nh h¬n n÷a. Nhãm ngµnh chÕ t¹o s¶n phÈm kü thuËt cao cã thÓ coi ®©y lµ gia ®o¹n b¾t ®Çu ph¸t triÓn cßn phô thuéc nhiÒu vµo ®Çu t­ tµi chÝnh. Nh×n chung tæng thÓ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp ®· theo h­íng tÝch cùc, b­íc ®Çu khai th¸c ®­îc lîi thÕ, t¹ ra ®­îc mét sè s¶n phÈm xuÊt khÈu khèi l­îng lín nh­: DÇu th«, kho¸ng s¶n, may mÆc da giµy. so c¬ cÊu c«ng nghiÖp vÉn ch­a x¸c ®Þnh ®­îc ngµnh mòi nhän ngµnh träng ®iÓm. Trong néi bé ngµnh n«ng nghiÖp, c¬ cÊu gi÷a trång trät vµ ch¨n nu«i tiÕp tôc chuyÓn dÞch theo hµng chó träng ch¨n nu«i ®­a ch¨n nu«i lªn thµnh ngµnh s¶n xuÊt chÝnh tõng b­íc c©n ®èi víi trång trät. Ngµnh trång trät ph¸t triÓn theo h­íng ®a d¹ng ho¸, ngoµi lóa c¸c c©y l­¬ng thùc kh¸c còng ph¸t triÓn m¹nh ®Æc biÖt lµ mÇu vµ c©y c«ng nghiÖp ng¨n ngµy vµ dµi ngµy. NÐt næi bËt lµ ®· h×nh thµnh mét sè vïng chuyªn canh, vïng s¶n xuÊt hµng ho¸ tËp trung g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Mét sè lo¹i c©y c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao dÔ tiªu thô vµ g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®· ph¸t triÓn nhanh. NÐt næi bËt trong ngµnh ch¨n nu«i lµ tèc ®é t¨ng tr­ëng ch¨n nu«i cao h¬n trång trät song do gi¸ trÞ s¶n xuÊt ch¨n nu«i trong gi¸ trÞ s¶n xuÊt chung ngµnh n«ng nghiÖp nhá bÐ nªn tû träng cßn thÊp. Ngµnh thuû s¶n cã ®iÒu kiÖn vµ tiÒm n¨ng chñ yÕu. NÐt ®Æc biÖt trong nh÷ng n¨m qua lµ c¬ cÊu néi bé ngµnh ®· chó träng kÕt hîp c¶ nu«i trång, ®¸nh b¾t vµ xuÊt khÈu. Trong nu«i trång ®· chó träng c¶i t¹o gièng khai th¸c vµ b¶o vÖ tµi nguyªn m«i tr­êng. Trong ®¸nh b¾t kÕt hîp ®¸nh b¾t ven bê vµ xa bê, kÕt hîp ®¸nh b¾t vµ b¶o vÖ. Trong néi bé n«ng nghiÖp th× l©m nghiÖp cßn khã kh¨n nhÊt trong ph¸t triÓn ®Ó chiÕm vÞ trÝ xøng ®¸ng trong c¬ cÊu GDP cña toµn ngµnh. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt L©m nghiÖp trong toµn ngµnh cßn nhá bÐ, vµ ngµy cµng cã xu h­íng gi¶m. Trong nhãm ngµnh dÞch vô nÕu xÐt tõ gãc ®é møc t¨ng tr­ëng nhanh, liªn tôc vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu tÝch cùc ph¶i kÓ ®Õn dÞch vô b­u chÝnh viÔn th«ng. Sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu cña ngµnh du lÞch trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã nguyªn nh©n tõ nhiÒu phÝa song còng kh«ng thÓ phñ nhËn ®ãng gãp cña ngµnh vµo GDP sù chuyÓn dÞch m¹nh mÏ cña ngµnh Ng©n hµng – tµi chÝnh nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· b­íc ®Çu phôc vô cã hiÖu qu¶ sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng thÞ tr­êng. 4. Mét sè tån t¹i trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh n­íc ta giai ®o¹n 1996-2000. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu gi÷a 3 nhãm ngµnh lín vµ trong né bé ngµnh tuy dïng h­íng suy nh×n chung diÔn ra cßn chËm ch¹p ®Õn nay tû träng n«ng nghiÖp trong GDP vÉn cßn chiÕm 24,3% (n¨m 2000). Nh×n c¬ b¶n n­íc ta n«ng nghiÖp lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc n«ng th«n vÉn chiÕm tû lÖ cao 63% (n¨m 2000 ). Trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n­íc ta ch­a x¸c ®Þnh ®­îc danh môc sap mòi nhän, chñ lùc cña ®Êt n­íc do vËy ch­a x¸c ®Þnh ®­îc ngµnh mòi nhän chuyÓn dÞch c¬ cÊu nguån lùc cña nÒn kinh tÕ nh÷ng n¨m qua ®­îc xem lµ tån t¹i mang tÝnh ®iÒu kiÖn thùc hiÖn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Trong nh÷ng n¨m qua tõ bè trÝ s¾p xÕp sö dông lao ®éng, ®µo t¹o nh©n lùc, b¶o ®¶m quan hÖ gi÷a tr×nh ®é c«ng nghÖ ®­a vµo víi tr×nh ®é lao ®éng ®Òu ch­a ®­îc xö lý ®óng. Trong tiÕn tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Mét yÕu kÐm bao trïm trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë n­íc ta lµ thiÕu mét chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸c «nr ®Þnh l©u dµi. Cuèi cïng lµ ®iÓm xuÊt ph¸t cña sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cßn rÊt thÊp, thùc chÊt lµ cßn ë giai ®o¹n s¬ khai cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Tãm l¹i thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë n­íc ta thêi gian qua tuy ®· ®¹t c¸c thµnh tùu gãp phÇn t¹o ®µ t¨ng tr­ëng sang cïng ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®­îc tiÕp tôc th¸o gì vµ ®iÒu chØnh ®ång bé vÒ mäi mÆt trong nh÷ng n¨m tíi. Ch­¬ng III: Quan ®iÓm, ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p thùc hiÖn kÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ giai ®o¹n 1996-2000 I. Quan ®iÓm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. 1. Coi vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ võa lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt ph¶i ®Þnh h­íng nh­ng võa lµ ®éng lùc, ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc kh¸c vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ph¶i ®­îc thùc hiÖn trªn nhiÒu mÆt, thùc hiÖn ®ång thêi chiÕn l­îc t¨ng tr­ëng, chiÕn l­îc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh, chiÕn l­îc chuyÓn dÞch c¬ cÊu vïng kinh tÕ, chiÕn l­îc chuyÓn dÞch c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ vµ thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi…. ChiÕn l­îc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu t¨ng tr­ëng ph¸t triÓn kinh tÕ ®¶m b¶o yªu cÇu ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng. Thùc hiÖn chiÕn l­îc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®óng h­íng phï hîp víi giai ®o¹n hiÖn nay sÏ lµ ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn nh©n lùc, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, t¨ng tr­ëng n¨ng suÊt lao ®éng ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. ChiÕn l­îc chuyÓn dÞch c¬ cÊu phï hîp, x¸c ®Þnh c¸c mÆt hµng mòi nhän c¸c mÆt hµng chñ lùc sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n­íc ta ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, c¶i thiÖn vÞ thÕ cña ®Êt n­íc trong qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi. §ång thêi chiÕn l­îc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi, t¨ng møc sèng cña d©n c­, gi¶m ®ãi nghÌo, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò m«i tr­êng, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. V× vËy thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng th× vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt, ®ång thêi ®ã còng lµ ®éng lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc kh¸c vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®· ®Æt ra. 2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ b¶o ®¶m phï hîp quy luËt ph¸t triÓn. 2.1. ChuyÓn dÞch theo c¬ cÊu ngµnh: Toµn cÇu ho¸ héi nhËp kinh tÕ lµ xu h­íng lín hiÖn nay cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi v× vËy ViÖt Nam còng kh«ng thÓ ®Æt m×nh ngoµi xu h­íng nµy ®­îc. §Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi th× chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña n­íc ta ph¶i theo h­íng më cöa héi nhËp, tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ còng ph¶i phï hîp víi xu h­íng nµy. C¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h­íng héi nhËp ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh lùa chän m« h×nh c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý theo yªu cÇu cña tiÕn tr×nh héi nhËp vµ c¸c thêi kú kh¸c nhau trong chu kú s¶n phÈm. 2.2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc lµ mét h­íng ®óng hîp víi quy luËt ph¸t triÓn. V× vËy c¬ cÊu kinh tÕ còng cÇn ph¶i cã sù chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng dÇn tû träng trong GDP cña ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô gi¶m dÇn tû träng cña ngµnh n«ng nghiÖp. 3. X©y dùng c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ phï hîp mang tÝnh hèn hîp. §èi víi mçi quèc gia khi b­íc vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ph¶i x¸c ®Þnh cho m×nh mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý. C¬ cÊu ®ã ph¶i phï hîp víi xu thÕ ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh trong n­íc, ®¶m b¶o héi nhËp ®óng h­íng. Môc tiªu qu¸ tr×nh c¬ cÊu nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay lµ tho¹t khái t×nh tr¹ng c¬ cÊu nghiªng vÒ n«ng nghiÖp t¹o c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng. C¬ cÊu n­íc ta ph¶i dÇn tiÕp cËn ®­îc víi c¬ cÊu cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (n«ng nghiÖp <10%, c«ng nghiÖp 40-50%, dÞch vô 45-50 ) tõ c¸c yªu cÇu ®ã m« h×nh c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ n­íc ta cã thÓ x¸c ®Þnh. - Ph¸t triÓn toµn diÖn song cã träng ®iÓm. §¸nh gi¸ ®óng tiÒm n¨ng, ®iÒu kiÖn vµ nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh, nghÒ nhãm khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c ®iÒu kiÖn vµ tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc vµ tranh thñ c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi. §¸p øng yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®ßi hái chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh ®óng vµ tËp trung søc ph¸t triÓn c¸c ngµnh träng ®iÓm, kinh tÕ trong mét thêi gian dµi. ph¸t triÓn ngµnh nµy kh«ng nh÷ng t¹o tiÒm lùc cho nÒn kinh tÕ mµ nã cßn lµ yÕu tè c¬ b¶n ®¶m b¶o s­ bÒn v÷ng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. C¸c ngµnh mòi nhän th× kh«ng cè ®Þnh vµ g¾n víi thêi kú ng¾n nh­ng còng rÊt quan träng ph¸t triÓn c¸c ngµnh mòi nhän ®óng h­íng sÏ gãp phÇn kh¼ng ®Þnh lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc, t¹o tiÒm lùc m¹nh gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch tËp trung ph¸t triÓn c¸c ngµnh thay thÕ nhËp khÈu vµ h­íng vÒ khai th¸c chó träng ngµnh truyÒn thèng, c¸c ngµnh chÕ biÕn l©m s¶n, n«ng s¶n. Coi träng c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. 4. §¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao trong c¸c ph­¬ng ¸n chuyÓn dÞch c¬ cÊu. HiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao lµ ®iÒu kiÖn quan träng bËc nhÊt b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Muèn vËy ph¶i cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®óng ®¾n. Ph¶i x¸c ®Þnh môc tiªu c¬ cÊu s¶n xuÊt hîp lý, phï hîp víi c¬ cÊu nhu cÇu tõ ®ã cã kÕ ho¹ch ®Çu t­ ph©n bè vèn cho tõng ngµnh theo thêi gian thÝch hîp cïng víi hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p kiÓm tra nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i x¸c ®Þnh c¸c ngµnh ®Çu tÇu t¨ng tr­ëng ®ã lµ c¸c ngµnh mòi nhän, ngµnh träng ®iÓm. X¸c ®Þnh ®óng c¸c ngµnh nµy sÏ n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ khai th¸c c¸c nguån lùc trong n­íc (nhÊt lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn), ph¸t huy ®­îc lîi thÕ so s¸nh ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Bªn c¹nh chó träng ph¸t triÓn c¸c ngµnh mang tÝnh chÊt ®Çu tÇu t¨ng tr­ëng còng cÇn ph¶i hç trî c¸c ngµnh kh¸c. Víi môc tiªu ph¸t triÓn ®Òu nh­ng kh«ng c©n b»ng, dµn tr¶i, c¸c ngµnh còng ph¸t triÓn nh­ng cã ngµnh ®Çu tÇu ®Ó nh»m thùc hiÖn t¨ng tr­ëng nhanh, bÒn v÷ng vµ hiÖu qu¶. 5. Quan ®iÓm ph¸t triÓn ®ång bé trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu. Thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ chóng ta ph¶i cã sù chuyÓn dÞch ®ång bé vÒ tû träng c¸c ngµnh trong GDP, tû träng vèn ®Çu t­ trong tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi vµ tû träng lao ®éng lµm viÖc. II. Ph­¬ng h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ giai ®o¹n 2001-2005. 1. Môc tiªu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. H­íng d¹ng c¬ cÊu ngµnh cña ViÖt Nam ®¹t ®­îc n¨m 2005 lµ C«ng nghiÖp – dÞch vô – n«ng nghiÖp Vai trß cña ngµnh c«ng nghiÖp trong c¬ cÊu ngµnh ®­îc ®Æt lªn vÞ trÝ hµng ®Çu tiÕp theo ®ã lµ dÞch vô vµ n«ng nghiÖp. C¸c tiªu chÝ vÒ c¬ cÊu: (dù kiÕn) + C¬ cÊu trong GDP. Tû träng n«ng, l©m , ng­ nghiÖp 20-21% Tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng kho¶ng 38-39% Tû träng c¸c ngµnh dÞch vô kho¶ng 41-42% + C¬ cÊu lao ®éng. Tû lÖ lao ®éng lµm viÖc trong ngµnh n«ng nghiÖp 56-57% Tû lÖ lao ®éng lµm viÖc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp 20-21% Tû lÖ lao ®éng lµm viÖc trong lÜnh vùc dÞch vô 23-24% + C¬ cÊu vèn ®Çu t­: (tæng ®Çu t­ x· héi ) Tû lÖ vèn ®Çu t­ cho ngµnh n«ng nghiÖp: 13% Tû lÖ vèn ®Çu t­ cho ngµnh c«ng nghiÖp: 44% Tû lÖ vèn ®Çu t­ cho ngµnh dÞch vô: 43% * Ph­¬ng h­íng Môc tiªu tæng qu¸t vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n­íc ta lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. Cïng víi c¸c chØ tiªu vÒ c¬ cÊu ®Æt ra trong n¨m 2005 ta thÊy. CÇn tiÕp tôc gi¶m tû träng cña khu vùc n«ng nghiÖp tõ tû lÖ hiÖn nay lµ 24,3% xuèng cßn kho¶ng 20-21% n¨m 2003. §ång thêi tiÕp tôc t¨ng tû träng cña khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô tõ tû lÖ hiÖn nay lµ 36,6% vµ 31,9% lªn t­¬ng øng 38-39%, 41-42% n¨m 2005. §ång thêi víi chuyÓn dÞch tû träng lµ khu vùc trong tæng GDP còng cÇn cã sù chuyÓn dÞch vÒ c¬ c©ó vèn vµ lao ®éng theo h­íng gi¶m dÇn tû lÖ lao ®éng lµm viÖc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô. C¬ cÊu vèn ®Çu t­ cho c¸c ngµnh còng cÇn cã sù thay ®æi theo h­íng t¨ng dÇn tû träng ®Çu t­ cho lÜnh vùc n«ng nghiÖp ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n, t¨ng tû lÖ ®Çu t­ cho lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng ®Ó ph¸t triÓn nhanh ngµnh chiÕm lÝnh vÞ trÝ quan träng sè mét ®ã lµ ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng. §ång thêi gi¶m tû lÖ vèn ®Çu t­ cho ngµnh dÞch vô/ C¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h­íng gi¶m dÇn tû träng n«ng nghiÖp trong GDP nh­ng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vÉn cÇn ph¶i t¨ng. V× nã cã vai trß qua träng trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ vµ nh÷ng giai ®o¹n tiÕp theo vµ ®Ó ®¶m b¶o v÷ng ch¾c an toµn l­¬ng thùc, giai ®o¹n tiÕp theo vµ ®Ó ®¶m b¶o thu nhËp cho sè ®«ng nh©n d©n. Trong thêi gian tíi ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc c¸c ngµnh träng ®iÓm vµ c¸c ngµnh cùc t¨ng tr­ëng (mòi nhän) dùa trªn nh÷ng dÊu hiÖu vÒ lîi thÕ . cã kh¶ n¨ng lµm ®Çu tÇu t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ cã søc lan to¶ réng cho c¸c ngµnh kh¸c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Dùa trªn nh÷ng dÊu hiÖu trªn cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc ngµnh cùc t¨ng tr­ëng cña ViÖt Nam lµ. Ngµnh chÕ biÕn n«ng, l©m thuû s¶n Ngµnh khai th¸c vµ chÕ biÕn dÇu khÝ Ngµnh dÖt may vµ da dµy Ngµnh b­u chÝnh viÔn th«ng Ngµnh chÕ t¹o vµ l¾p r¸p linh kiÖn ®iÓn tö 2. §Þnh h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu néi bé tõng ngµnh. a. Ngµnh n«ng nghiÖp: ChuyÓn ®æi nhanh c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp øng dông nhanh khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt, nhÊt lµ øng dông c«ng nghÖ sinh häc, g¾n n«ng nghiÖp víi C«ng ty chÕ biÕn. C¬ cÊu hiÖn nay gi÷a n«ng nghiÖp – l©m nghiÖp vµ chÕ biÕn thuû s¶n hiÖn nay vÉn ch­a hîp lý trong thêi gian tíi cÇn ®Çu t­ ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu gi÷a n«ng l©m thuû s¶n hîp lý h¬n, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n lµ hai ngµnh trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng – l©m – thuû s¶n ®Õn n¨m 2005 cã thÓ n©ng tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh l©m nghiÖp lín trªn 5%, tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh thuû s¶n lªn 19,2% trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp (theo nghÜa réng). ChuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng – l©m nghiÖp còng cÇn chó träng ®Õn c¬ cÊu cña ngµnh n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo nghÜa hÑp th× chØ cã hai ngµnh lµ trång trät vµ ch¨n nu«i, cho ®Õn nay ngµnh ch¨n nu«i ch­a ph¶i lµ ngµnh s¶n xuÊt chÝnh, chiÕm mét tû träng rÊt nhá vµ phô thuéc vµo ngµnh n«ng nghiÖp, kinh tÕ ph¸t triÓn nhu cÇu tiªu dïng l­¬ng thùc, thùc phÈm gi¶m xuèng, nhu cÇu tiªu dïng cña ng­êi d©n ®èi víi c¸c s¶n phÈm cña ngµnh ch¨n nu«i nh­ trøng, s÷a, thÞt… t¨ng lªn v× vËy cÇn ph¶i n©ng cao tû träng ngµnh ch¨n nu«i trong n«ng nghiÖp vµ ngµnh ch¨n nu«i trë thµnh mét ngµnh s¶n xuÊt chÝnh ®éc lËp, lµ mét h­íng ®i thÝch hîp vµ hîp quy luËt. Dù kiÕn n¨m 2005 s¶n l­îng thÞt lîn c¸c lo¹i kho¶ng 2,5 triÖu tÊn. H­íng chÝnh lµ tæ chøc l¹i s¶n xuÊt khuyÕn khÝch ph¸t triÓn hé hoÆc chuång tr¹i ch¨n nu«i quy m« lín, ®Çu t­ c¶i t¹o ®µn gièng, t¨ng c­êng c«ng t¸c thó y, chÕ biÕn thøc ¨n ch¨n nu«i, ph¸t triÓn ®µn bß thÞt s÷a vµ c¸c c¬ së chÕ biÕn thÞt, s÷a. C¬ cÊu b¶n th©n ngµnh trång trät cÇn cã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh trång trät nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ngµnh nµy ph¸t triÓn ®a d¹ng h¬n. Ngµnh trång trät cã 6 ph©n ngµnh ®ã lµ: c©y l­¬ng thùc, c©y c«ng nghiÖp c©y ¨n qu¶, c©y rau vµ hoa, c©y d­îc liÖu vµ c©y thøc ¨n gÇn ®©y ®· ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc nªn c¸c ngµnh kh¸c còng ®­îc chó ý ph¸t triÓn nhÊt lµ c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy, Tuy nhiªn tû träng c©y c«ng nghiÖp/ tæng gi¸ trÞ cßn qu¸ nhá. Trong thêi gian tíi cÇn tiÕn hµnh m¹nh mÏ ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt ngµnh trång trät. TËp trung ph¸t triÓn c¸c c©y n«ng nghiÖp chñ lùc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh­ cao s­, cµ phª, chÌ, ®iÒu.. ngoµi ra cÇn chó träng ph¸t triÓn c¸c lo¹i rau qu¶ vµ c¸c s¶n phÈm ®Æc tr­ng kh¸c. b. Ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng. Trong kÕ ho¹ch 1996-2000 c«ng nghiÖp n­íc ta cã b­íc ph¸t triÓn kh¸ quan träng nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt míi ®­îc x©y dùng, kü thuËt c«ng nghÖ ®­îc ®æi míi, xuÊt hiÖn mét sè ngµnh xuÊt khÈu chñ lùc. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®¸p øng ®­îc nhu cÇu t­ liÖu s¶n xuÊt vµ t­ liÖu tiªu dïng. Tuy nhiªn vÒ c¬ cÊu th× c«ng nghiÖp n­íc ta ch­a hîp víi ph­¬ng h­íng trong giai ®o¹n 2001-2005 cÇn ph¶i cã sù chuyÓn dÞch m¹nh h¬n vÒ c¬ cÊu ®ã lµ: ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp phôc vô ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n. X©y dùng cã lùa chän mét sè ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt; dÇu khÝ, luyÖn kim, c¬ khÝ, ®iÖn tö, ho¸ chÊt c¬ b¶n ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp cao; c«ng nghiÖp th«ng tin, viÔn th«ng, ®iÖn tö, n©ng cao tû träng c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp kü thuËt cao, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. §Çu t­ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mµ chóng ta cã thÕ m¹nh nh­: c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû snar n¨m 2005 ®¹t 8-10 lÝt s÷a/ng­êi/n¨m. - Ngµnh dÖt may vµ da giµy chó träng ph¸t triÓn nguån b«ng vµ da c¸c lo¹i phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2005 s¶n l­îng 2,5-3 v¹n tÊn t¨ng 750 triÖu mÐt v¶i. - Ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö vµ c«ng nghÖ th«ng tin, viÔn th«ng tËp trung ®Çu t­ cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghÖ phÇn mÒm. - Ngµnh dÇu khÝ: ®­a s¶n l­îng kÕ ho¹ch n¨m 2005 ®¹t 27-28 triÖu tÊn. c. Khu vùc dÞch vô. Tæng gai ®o¹n 1996-2000 dÞch vô n­íc ta tuy tèc ®é cã chöng l¹i nh­ng còng ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ trong ®ã cã nh÷ng ngµnh ph¸t triÓn rÊt nhanh nh­ B­u chÝnh viÔn th«ng, hµng kh«ng, Ng©n hµng v..v.. - §a d¹ng ho¸ c¸c ngµnh dÞch vô, më réng thÞ tr­êng tiªu dïng, dÞch vô ph¸t triÓn th­¬ng m¹i c¶ néi th­¬ng vµ ngo¹i th­¬ng. N©ng tû møc l­u chuyÓn hµng ho¸ b¸n lÎ trªn thÞ tr­êng t¨ng kho¶ng 11-14%n¨m. - N©ng cao chÊt l­îng t¨ng khèi l­îng vµ ®é an toµn vËn t¶i hµnh kh¸ch, hµng ho¸, n©ng tû lÖ thÞ phÇn vËn t¶i quèc tÕ b»ng ®­êng kh«ng, ®­êng biÓn, khèi l­îng lu©n chuyÓn hµng ho¸ t¨ng 9-10% n¨m, hµnh kh¸c 5-6%/n¨m. §Æc biÖt nhÊn m¹nh n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô b­u chÝnh viÔn th«ng n¨m 2005 mËt ®é ®iÖn tho¹i ®¹t 7-8 m¸y/100 d©n 100% x· cã ®iÖn tho¹i. Bªn c¹nh ®ã ph¸t triÓn nhanh c¸c ngµnh dÞch vô tµi chÝnh, Ng©n hµng, t­ vÊn, dÞch vô trÝ tuÖ, tin häc, dÞch vô kü thuËt, dÞch vô y tÕ…. III. C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn. 1. Gi¶i ph¸p vÒ thÓ chÕ chÝnh s¸ch. N©ng cao chÊt l­îng quy ho¹ch vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c vïng, c¸c ngµnh vµ c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh cÇn ®Þnh h­íng ph¸t triÓn c¸c nhãm ngµnh lín cña nÒn kinh tÕ vµ gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu nhãm ngµnh. C¨n cø vµo kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc vÒ c¬ cÊu chuyÓn dÞch ngµnh kinh tÕ giai ®o¹n 1996-2000 rµ so¸t vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. X¸c ®Þnh l¹i tèc ®é trËt tù ph¸t triÓn cña tõng ngµnh kinh tÕ víi môc tiªu ®Õn 2005-2010 lµ n«ng nghiÖp 19-20%, c«ng nghiÖp 38-39%, dÞch vô 41,42% theo ®ã vÞ trÝ c¸c ngµnh then chèt vµ tèc ®é cña chóng ph¶i nhanh h¬n c¸c ngµnh kh¸c. Trong ®ã ®Æc biÖt chó träng ngµnh c«ng nghiÖp phôc vô ph¸t triÓn h¹ tÇng kü thuËt. Coi träng vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong nhãm ngµnh n«ng – l©m – ng­ nghiÖp vµ dÞch vô. Ph¸t triÓn nhanh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®ang cã lîi thÕ vµ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn; chÕ biÕn n«ng, l©m, h¶i s¶n, dÖt may, da giµy..v…v.. trªn chi phÝ khai th¸c mòi nhän c¸c ngµnh cÇn ­u tiªn ph¸t triÓn trong thêi kú tíi. C¸c ngµnh träng ®iÓm vµ c¸c ngµnh mòi nhän ®­îc xem xÐt trªn c¸c c¨n cø vÒ lîi thÕ theo ®ã ngµnh träng ®iÓm cña n­íc ta bao gåm; ®iÖn ­ùc, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, c¬ khÝ vµ s¶n xuÊt thÐp, s¶n xuÊt chÕ biÕn l­¬ng thùc thùc phÈm, l©m nghiÖp, khai th¸c than, ho¸ chÊt c¬ b¶n… ngµnh mòi nhän gåm chÕ biÕn ®Æc s¶n (cao su, cµ phª, hå tiªu), chÕ biÕn dÇu khÝ ngµnh c«ng nghÖ sinh häc, khai th¸c chÕ biÕn thuû s¶n, b­u chÝnh sau khi x¸c ®Þnh ®­îc c¸c ngµnh träng ®iÓ, mòi nhän cÇn cã gi¶i ph¸p hç trî ph¸t triÓn c¸c ngµnh nµy ®ã lµ: x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ cã chÝnh s¸ch thÞ tr­êng thÝch hîp n¾m b¾t xu h­íng ho¹t ®éng thÞ tr­êng tËp trung nguån lùc ph¸t triÓn, vèn, lao ®éng kü thuËt cao vµ khoa häc c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch ­u tiªn ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp träng ®iÓm mòi nhän vµ cã chÝnh s¸ch thu hót vèn n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh nµy. 2. C¸c gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng. §Ó x¸c ®Þnh b­íc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo h­íng héi nhËp cÇn ph¶i x¸c ®Þnh c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn theo chu kú s¶n phÈm (5 chu kú). Theo lý thuyÕt vÒ chu kú s¶n phÈm vµ thùc tr¹ng c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay cã thÓ x¸c ®Þnh h­íng thÞ tr­êng vµ h­íng ®æi míi s¶n phÈm nh­ sau: NhËp c«ng nghÖ cã chän läc, n©ng cao n¨ng lùc vµ tr×nh ®é cña toµn nÒn kinh tÕ ®ñ søc ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc. §Èy m¹nh s¶n xuÊt trong n­íc ®Ó t¹o ra s¶n phÈm ngµy cµng hoµn mü h¬n, chÊt l­îng cao h¬n thay thÕ nhËp khÈu. §Æc biÖt chó träng c¸c ngµnh: §iÖn tö, ®iÖn l¹nh gia dông, c¬ khÝ nhá phôc vô n«ng nghiÖp, xe m¸y, « t«, s¾t thÐp x©y dùng cao cÊp, vËt liÖu x©y dùng cao cÊp… cÇn ph¶i x¸c ®Þnh nguyªn t¾c n©ng dÇn tû träng néi ®¹i ho¸ tõng b­íc n¾m b¾t c«ng nghÖ ®Ó tù s¶n xuÊt. Nghiªn cøu kü thÞ tr­êng, ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm, c¸c ngµnh s¶n xuÊt ®Þnh h­íng xuÊt khÈu chóng ta cÇn nghiªn cøu t×m kiÕm c¸c ph©n ®o¹n thÞ tr­êng mµ c¸c n­íc tiªn tiÕn vµ n­íc ®i tr­íc bá trèng, tËn dông cô thÓ vÒ lao ®éng vµ nguån tù nhiªn ®Ó x¸c ®Þnh c¸c ngµnh hµng xuÊt khÈu. Ngoµi vÊn ®Ò nghiªn cøu thÞ tr­êng chóng ta còng cÇn ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n phÈm mét c¸ch cã hiÖu qu¶ theo h­íng xuÊt khÈu. T¨ng tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn tÝnh trung tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm xuÊt khÈu, gi¶m thiÖt h¹i nguyªn liÖu vµ s¬ chÕ muèn vËy vÊn ®Ò lµ c«ng nghÖ. Më réng danh môc s¶n phÈm xuÊt khÈu ®Æc biÖt lµ s¶n phÈm thñ c«ng truyÒn thèng, s¶n phÈm ®éc ®¾c, më réng quan hÖ hîp t¸c gia c«ng víi n­íc ngoµi theo h­íng më réng mÆt hµng vµ quy m«, ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc, n©ng cao tr×nh ®é gia c«ng. VÒ ®Þnh h­íng thÞ tr­êng s¶n phÈm xuÊt khÈu cÇn ®iÒu chØnh c¬ cÊu hîp lý theo 4 khu vùc. Khu vùc 1: §Þnh h­íng thÞ tr­êng vµ s¶n phÈm xuÊt khÈu cÇn ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ hµm l­îng trÝ tuÖ ngµy cµng cao. Khu vùc 2: §Þnh h­íng thÞ tr­êng néi ®Þa phôc vô xuÊt khÈu t¹i chç ®¸p øng nhu cauaf cña kh¸ch quèc tÕ vµ cña nhµ ®Çu t­. §iÒu chØnh c¬ cÊu xuÊt khÈu t¹i chç ®óng h­íng. Nghiªn cøu thÞ tr­êng môc tiªu cña kh¸ch du lÞch quèc tÕ. Khu vùc 3: §Þnh h­íng thÞ tr­êng néi ®Þa thay thÕ nhËp khÈu ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc mµ tr­íc ®ã chñ yÕu thùc hiªn«ng nghiÖp th«ng qua nhËp khÈu. Khu vùc 4: §Èy m¹nh s¶n xuÊt phôc vô mäi nhu cÇu trong n­íc vµ phôc vô xuÊt khÈu trong khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ë n­íc ta. 3. Gi¶i ph¸p vÒ nguån lùc. Gi¶i ph¸p vèn: TËp trung vèn vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n ®a d¹ng s¶n phÈm. Trong c«ng nghiÖp chó träng ®Çu t­ c¸c ngµnh träng ®iÓm, c¸c ngµnh mòi nhän, tËp trung ®æi míi c«ng nghÖ h­íng vµo s¶n xuÊt hµng chÕ biÕn, n©ng cao tû träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. §æi míi chÝnh s¸ch thuÕ phôc vô chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ gi¶m thuÕ thu nhËp tõ khu vùc doanh nghiÖp ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp t¸i ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Dïng thuÕ nh­ mét c«ng cô ®Ó khuyÕn khichso ph¸t triÓn. MiÔn gi¶m thuÕ hîp lý ®èi víi ho¹t ®éng nhËp khÈu nguyªn liÖu, miÔn thuÕ hoÆc ¸p dông thuÕ suÊt thÊp ®èi víi c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô chiÕn l­îc chuyÓn dÞch c¬ c©ó kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. * ChÝnh s¸ch tÝn dông. VÊn ®Ò quan träng chÝnh s¸ch tÝn dông cã t¸c dông trùc tiÕp ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ x¸c ®Þnh vèn ®Çu t­ trªn c¬ së nguån vèn huy ®éng vµ ph­¬ng thøc thùc hiÖn ®Çu t­ cã hiÖu qu¶, cÇn tËp trung vèn vµo c¸c h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu träng t©m. Trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2005 chÝnh s¸ch tÝn dông tËp trung vµo c¸c h­íng sau. + TÝn dông dµi h¹n nªn tËp trung vµo: c¸c dù ¸n lín, c¸c dù ¸n thuéc lÜnh vùc träng ®iÓm nh­ dÇu khÝ, ®iÖn lùc, c¬ khÝ, ®iÖn tö, trång rõng. C¸c dù ¸n trong lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt. + TÝn dông ng¾n h¹n: TËp trung chñ yÕu cho thu mua hµng xuÊt khÈu, cho ph¸t triÓn c¸c ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng. + TÝn dông phôc vô ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ vïng s©u, vïng xa * VÒ lao ®éng: ChuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng vµ n©ng cao chÊt l­îng ®Æc t¹o nguån nh©n lùc phôc vô chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý vµ b¶o ®¶m t¨ng tr­ëng nhanh. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu nguån lùc võa ®¶m b¶o yªu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh c¸c lÜnh vùc, yªu cÇu lao ®éng. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu nguån nh©n lùc ph¶i nh»m n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Tõ yªu cÇu trªn chuyÓn dÞch c¬ cÊu nguån nh©n lùc n­íc ta hiÖn nay cÇn tËp trung theo h­íng c¬ b¶n sau. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo ngµnh, ph¶i b¸m s¸t môc tiªu c¬ cÊu ngµnh theo ®ã. Lao ®éng trong n«ng nghiÖp ph¶i c¶ vÒ t­¬ng ®èi vµ tuyÖt ®èi ®Ó bæ sung lùc l­îng lao ®éng cho m×nh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Gi¶m tû lÖ lao ®éng trong n«ng nghiÖp lµ chiÕn l­îc l©u dµi vµ c¬ b¶n. HiÖn nay lao ®éng trong n«ng nghiÖp n­íc ta cßn 63% trong tæng lao ®éng x· héi, chuyÓn dÞch lùc l­îng nµy ph¶i theo hai h­íng. - H­íng chuyÓn sang lµm viÖc trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô - ChuyÓn sang lµm viÖc trong lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp ngay n«ng th«n chuyÓn dÞch c¬ cÊu tr×nh ®é, ph©n c«ng sö dông hîp lý lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt. Tû lÖ lao ®éng ®ã qua ®µo t¹o n­íc ta hiÖn nay cßn thÊp trong ®ã c¬ cÊu lao ®éng ®· qua ®µo t¹o ch­a hîp lý, qu¸ chó träng ®µo t¹o §¹i häc vµ cao ®¼ng trong khi ®ã lùc l­îng ®­îc ®µo t¹o nghÒ ch­a t­¬ng xøng. Tµi liÖu tham kh¶o KÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi giai ®o¹n 2001-2005 ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. NXB chÝnh trÞ quèc gia. T¹p chÝ th«ng tin kinh tÕ. T¹p chÝ kinh tÕ vµ dù b¸o. Môc lôc