Đề tài Kế toán hàng tồn kho trong doanh nghiệp thương mại

Lêi më ®Çu * * * Hµng tån kho lµ mét bé phËn tµi s¶n l­u ®éng chiÕm mét gi¸ trÞ lín vµ cã vÞ trÝ quan träng trong toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh . Th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi vÒ hµng tån kho kh«ng nh÷ng gióp cho doanh nghiÖp trong thùc hiÖn vµ qu¶n lý c¸c nghiÖp vô kinh tÕ diÔn ra hµng ngµy, mµ cßn gióp cho doanh nghiÖp cã mét l­îng vËt t­, hµng hãa ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng kinh doanh diÔn ra b×nh th­êng, kh«ng g©y ø ®äng vèn vµ còng kh«ng lµm cho qu¸ tr×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n.Tõ ®ã, cã kÕ ho¹ch vÒ tµi chÝnh cho viÖc mua s¾m cung cÊp hµng tån kho còng nh­ ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch tiªu thô hîp lý. ViÖc tÝnh ®óng gi¸ hµng tån kho cßn cã ý nghÜa v« cïng quan träng khi lËp b¸o c¸o tµi chÝnh. V× nÕu tÝnh sai lÖch gi¸ trÞ hµng tån kho sÏ lµm sai lÖch c¸c chØ tiªu trªn b¸o c¸o tµi chÝnh. Tr­íc yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ xu thÕ héi nhËp quèc tÕ, vÊn ®Ò ®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n kÕ to¸n cµng trë lªn cÇn thiÕt. Víi môc tiªu ®ã chóng ta ®· vµ ®ang nghiªn cøu dÇn tõng b­íc hoµn thiÖn hÖ thèng h¹ch to¸n kÕ to¸n. §· cã rÊt nhiÒu chuÈn mùc kÕ to¸n vµ nhiÒu v¨n b¶n ban hµnh vµ quy ®Þnh h­íng dÉn thùc hiÖn viÖc h¹ch to¸n kÕ to¸n dùa theo chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ, phï hîp víi ®Æc ®iÓm vµ thùc tr¹ng kinh tÕ ViÖt Nam. Trong ®ã cã chuÈn mùc kÕ to¸n sè 02 (VAS 02) ra ®êi ®· ®­a ra c¸c qui ®Þnh vµ h­íng dÉn c¸c nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt Nam. V× nh÷ng lý do trªn mµ em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi KÕ to¸n hµng tån kho trong doanh nghiÖp th­¬ng m¹i” víi mong muèn gãp thªm ý kiÕn nh»m n©ng cao c«ng t¸c kÕ to¸n hµng tån kho vµ h¹ch to¸n kÕ to¸n nãi chung. Néi dung ®Ò ¸n gåm ba phÇn chÝnh: PhÇn mét : nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ kÕ to¸n hµng tån kho. PhÇn hai : Thùc tr¹ng kÕ to¸n hµng tån kho t¹i vn PhÇn ba : mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao c«ng t¸c kÕ to¸n hµng tån kho trong doanh nghiÖp th­¬ng m¹i.  PhÇn néi dung * * * PhÇn I. nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ kÕ to¸n hµng tån kho 1. Hµng tån kho vµ ph©n lo¹i hµng tån kho 1.1. Kh¸i niÖm Theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam sè 02(VAS 02) ®­îc ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC ngµy 31/12/2001: Hµng tån kho: Lµ nh÷ng tµi s¶n: a) §­îc gi÷ ®Ó b¸n trong kú s¶n xuÊt kinh doanh b×nh th­êng; b) §ang trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh dë dang; c) Nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô dông cô ®Ó sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh hoÆc cung cÊp dÞch vô. 1.2. Ph©n lo¹i hµng tån kho Hµng ho¸ mua vÒ ®Ó b¸n: Hµng hãa tån kho, hµng mua ®ang ®i trªn ®­êng, hµng göi b¸n, hµng ho¸ göi ®i gia c«ng chÕ biÕn Thµnh phÈm tån kho vµ thµnh phÈm göi ®i b¸n S¶n phÈm dë dang: S¶n phÈm ch­a hoµn thµnh vµ s¶n phÈm hoµn thµnh ch­a lµm thñ tôc nhËp kho thµnh phÈm Nguyªn liÖu, vËt liªu,c«ng cô, dông cô tån kho, göi ®i gia c«ng chÕ biÕn vµ ®· mua ®ang ®i trªn ®­êng Chi phÝ dë dang 1.3.C¸c tµi kho¶n sö dông trong kÕ to¸n hµng tån kho 1.3.1 Tµi kho¶n(TK) sö dông trong KÕ to¸n theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh k× a)Tµi kho¶n 156 :“Hµng hãa” - TK nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña c¸c lo¹i hµng ho¸ cña doanh nghiÖp. - TK 156 ®­îc chi tiÕt thµnh ba tiÓu kho¶n + TK 1561: “ Gi¸ mua hµng ho¸” + TK 1562: “ Chi phÝ thu mua hµng ho¸” + TK 1567: “ Hµng Ho¸ BÊt §éng S¶n” - KÕt cÊu cña TK 156 Bªn Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng hãa nhËp kho vµ chi phÝ thu mua hµng ho¸ ph¸t sinh trong kú Bªn cã : Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸ xuÊt kho vµ chi phÝ mua hµng ph©n bæ cho hµng ho¸ b¸n ra trong kú Sè d­ Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ mua vµ chi phÝ mua hµng hãa cßn tån cuèi kú b) Tµi kho¶n 151: “Hµng mua ®ang ®i trªn ®­êng” - TK nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ cña c¸c lo¹i hµng ho¸, vËt t­ mua vµo ®· x¸c ®Þnh lµ hµng mua nh­ng ch­a vÒ nhËp kho hoÆc ®· vÒ ®Õn doanh nghiÖp nh­ng ®ang chê kiÓm nhËn nhËp kho. - KÕt cÊu cña TK 151 Bªn Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸ ®ang ®i ®­êng Bªn Cã: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸, vËt t­ ®ang ®i ®­êng ®· vÒ nhËp kho hoÆc ®· chuyÓn b¸n th¼ng cho kh¸ch hµng Sè d­ Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸, vËt t­ ®· mua nh­ng cßn ®ang ®i ®­êng. c) Tµi kho¶n 157 “ Hµng göi b¸n” - TK nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸, thµnh phÈm ®· göi b¸n hoÆc chuyÓn ®Õn cho kh¸ch hµng, trÞ gi¸ dÞch vô, lao vô ®· hoµn thµnh bµn giao cho ng­êi ®Æt hµng nh­ng ch­a ®­îc thanh to¸n. - KÕt cÊu TK 157 Bªn Nî: TrÞ gi¸ hµng ho¸ ®· göi b¸n ch­a ®­îc chÊp nhËn thanh to¸n Bªn Cã: TrÞ gi¸ thùc tÕ hµng ho¸ göi b¸n ®­îc chÊp nhËn thanh to¸n Sè d­ Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸ ®· göi ®i nh­ng ch­a ®­îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô. 1.3.2 Tµi kho¶n sö dông trong KÕ to¸n theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn a) Tµi kho¶n 611 “Mua hµng” - TK nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸ mua vµo trong kú - TK nµy cã 2 tiÓu kho¶n . TK 6111: “ Mua nguyªn liÖu, vËt liÖu” TK 6112: “ Gi¸ mua hµng ho¸” - KÕt cÊu TK 611 Bªn Nî: + TrÞ gi¸ thùc tÕ hµng ho¸ tån ®Çu kú + TrÞ gi¸ hµng ho¸ mua vµo trong kú Bªn Cã: + TrÞ gi¸ thùc tÕ hµng ho¸ tån kho cuèi kú + Gi¶m gi¸ hµng mua vµ trÞ gi¸ hµng mua bÞ tr¶ l¹i + KÕt chuyÓn trÞ gi¸ hµng thùc tÕ hµng ho¸ vËt t­ tiªu thô vµ xuÊt dïng TK 611 cuèi kú kh«ng cã sè d­ b) Tµi kho¶n 156, 157, 151 C¸c TK nµy chØ sö dông ®Ó ph¶n ¸nh vµo thêi ®iÓm ®Çu kú vµ cuèi kú. Néi dung ghi chÐp cña c¸c TK nµy nh­ sau: Bªn Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ thùc tÕ hµng tån kho cuèi kú Bªn Cã: KÕt chuyÓn trÞ gi¸ thùc tÕ hµng tån kho ®Çu kú. 1.4 Tæ chøc sæ kÕ to¸n vµ ghi sæ kÕ to¸n 1.4.1 H×nh thøc KÕ to¸n NhËt ký - Sæ c¸i a) §iÒu kiÖn vËn dông ¸p dông víi nh÷ng doanh nghiÖp cã qui m« nhá, tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é c¸n bé nghiÖp vô kh«ng cao, sè l­îng c«ng viÖc kÕ to¸n, tµi kho¶n sö dông trong doanh nghiÖp Ýt vµ thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n b»ng thñ c«ng. b) Qui tr×nh ghi sæ Chøng tõ gèc vÒ hµng ho¸ ( PhiÕu nhËp, phiÕu xuÊt) NhËt ký - Sæ c¸i TK 156,157 B¸o c¸o kÕ to¸n ThÎ(sæ kÕ to¸n) chi tiÕt tuú theo ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt mµ doanh nghiÖp sö dông Sæ tæng hîp chi tiÕt S¬ ®å sè:1 Quy tr×nh ghi sæ theo h×nh thøc KÕ to¸n NhËt ký – Sæ c¸i Ghi hµng ngµy Quan hÖ ®èi chiÕu Ghi cuèi kú Hµng ngµy c¨n cø vµo phiÕu nhËp kho, xuÊt kho hµng ho¸ kÕ to¸n ghi vµo NhËt ký- Sæ c¸i TK 156 vµ ghi vµo sæ chi tiÕt hµng ho¸ Cuèi kú kÕ to¸n céng sæ (thÎ) chi tiÕt hµng ho¸ ®Ó ghi vµo sæ tæng hîp chi tiÕt. Sæ nµy ®­îc ®èi chiÕu víi NhËt ký - Sæ c¸i cña tµi kho¶n cïng lo¹i Cuèi kú c¨n cø vµo NhËt ký - Sæ c¸i vµ sæ tæng hîp chi tiÕt ®Ó ghi vµo hÖ thèng b¸o c¸o kÕ to¸n. 1.4.2. H×nh thøc KÕ to¸n NhËt ký chung a) §iÒu kiÖn vËn dông H×nh thøc nµy ¸p dông phï hîp víi mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp, mäi tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é kÕ to¸n vµ rÊt phï hîp víi doanh nghiÖp sö dông kÕ to¸n b»ng m¸y vi tÝnh. b) Qui tr×nh ghi sæ S¬ ®å sè: 2 Chøng tõ gèc vÒ hµng ho¸ ( PhiÕu nhËp, phiÕu xuÊt) NhËt ký chung Sæ c¸i TK 156,157 B¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh B¸o c¸o kÕ to¸n NhËt ký ®Æc biÖt Sæ (thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt hµng ho¸ tuú theo ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n chi tiÕt sö dông Sæ tæng hîp chi tiÕt hµng ho¸ Quy tr×nh ghi sæ theo h×nh thøc KÕ to¸n NhËt ký chung Ghi hµng ngµy Quan hÖ ®èi chiÕu Ghi cuèi kú Hµng ngµy c¨n cø vµo chøng tõ gèc hµng ho¸ kÕ to¸n ghi vµo NhËt ký chung vµ sæ chi tiÕt hµng ho¸. Trªn c¬ së NhËt ký chung, kÕ to¸n ghi vµo sæ c¸i TK 156,157 NÕu doanh nghiÖp sö dông NhËt ký ®Æc biÖt th× tõ chøng tõ gèc hµng ho¸, kÕ to¸n ghi vµo sæ NhËt ký ®Æc biÖt, cuèi kú ghi vµo sæ c¸i TK 156,157. Cuèi th¸ng tõ sæ thÎ chi tiÕt hµng ho¸ kÕ to¸n vµo sæ tæng hîp chi tiÕt. Sæ nµy ®èi chiÕu víi sæ c¸i TK 156,157 Cuèi th¸ng c¨n cø vµo sæ c¸i TK 156,157 kÕ to¸n ghi vµo B¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh Cuèi quý tõ b¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh, B¶ng tæng hîp chi tiÕt kÕ to¸n ghi vµo hÖ thèng B¸o c¸o kÕ to¸n. 1.4.3. H×nh thøc KÕ to¸n Chøng tõ ghi sæ a) §iÒu kiÖn ¸p dông Phï hîp víi c¸c doanh nghiÖp cã qui m« võa vµ lín víi mäi tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é kÕ to¸n vµ kh¸ phï hîp víi kÕ to¸n b»ng m¸y vi tÝnh b) Qui tr×nh ghi sæ S¬ ®å sè:3Chøng tõ gèc vÒ hµng ho¸ (PhiÕu nhËp, phiÕu xuÊt) Chøng tõ ghi sæ (nhËp, xuÊt hµng ho¸) Sæ c¸i TK 156,157 B¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh B¸o c¸o kÕ to¸n Sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ Sæ (thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt hµng ho¸ tuú theo ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt Sæ tæng hîp chi tiÕt hµng ho¸ Quy tr×nh ghi sæ theo h×nh thøc KÕ to¸n Chøng tõ ghi sæ Hµng ngµy c¨n cø vµo chøng tõ gèc hoÆc b¶ng kª ph©n lo¹i Chøng tõ kÕ to¸n vµo sæ (thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt vµ Chøng tõ ghi sæ . Tõ Chøng tõ ghi sæ kÕ to¸n ghi vµo sæ §¨ng ký chøng tõ ghi sæ Tõ sæ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt, cuèi th¸ng kÕ to¸n ghi vµo b¶ng tæng hîp chi tiÕt. B¶ng nµy ®­îc ®èi chiÕu sæ c¸i tµi kho¶n liªn quan vµ lµ c¬ së ghi vµo B¸o c¸o kÕ to¸n. Tõ Chøng tõ ghi sæ, ®Þnh kú hoÆc cuèi th¸ng kÕ to¸n ghi vµo Sæ c¸i. Tõ Sæ c¸i ghi vµo B¶ng C©n ®èi sè ph¸t sinh b¶ng nµy ®­îc ®èi chiÕu víi sæ §¨ng ký chøng tõ ghi sæ vµ lµ c¬ së ghi vµo B¸o c¸o kÕ to¸n. 1.4.4. H×nh thøc KÕ to¸n NhËt ký - Chøng tõ a) §iÒu kiÖn ¸p dông H×nh thøc nµy ¸p dông phï hîp doanh nghiÖp qui m« lín, tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é kÕ to¸n t­¬ng ®èi cao vµ thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n chñ yÕu b»ng thñ c«ng. b) Qui tr×nh ghi sæ S¬ ®å sè: 4Chøng tõ gèc cña hµng hãa (PhiÕu nhËp, phiÕu xuÊt) NhËt ký chøng tõ sè 1,2,4,5,10 NhËt ký chøng tõ sè 8 Sæ chi tiÕt TK 331 NhËt ký chøng tõ sè 5 B¶ng kª sè 8,9,10 Sæ c¸i TK156,157 B¸o c¸o kÕ to¸n Quy tr×nh ghi sæ theo h×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký – Chøng tõ Hµng ngµy(hoÆc) ®Þnh kú c¨n cø vµo chøng tõ gèc hoÆc b¶ng ph©n bæ hµng ho¸, kÕ to¸n ghi vµo b¶ng kª sè 8,9,10 , NhËt ký- Chøng tõ sè 1, 2, 3, 4, 6, 10 vµ sæ chi tiÕt TK 331. Tõ sæ chi tiÕt TK 331 cuèi kú ghi vµo NhËt ký- Chøng tõ sè 5 ®Ó tõ ®ã ghi vµo b¶ng kª sè 8, 9 Tõ NhËt ký- chøng tõ sè 8 cuèi kú ghi vµo b¶ng kª sè 8, 9 Cuèi quý c¨n cø vµo c¸c b¶ng kª vµ NhËt ký- Chøng tõ ghi vµo sæ c¸i TK 156,157 Cuèi kú tõ c¸c b¶ng kª , NhËt ký- Chøng tõ vµ sæ c¸i ghi vµo B¸o c¸o kÕ to¸n. 1.5. Kinh nghiÖm kÕ to¸n hµng tån kho ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi + Kinh nghiÖm kÕ to¸n Mü Trong kÕ to¸n Mü qu¸ tr×nh h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn vµ kiÓm kª ®Þnh kú vÒ c¬ b¶n gièng nh­ kÕ to¸n ViÖt Nam. Ngoµi ra nh»m gi¶m bít nh­îc ®iÓm cña mçi ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n ®Ó gióp cho kÕ to¸n gi¶m bít c«ng viÖc ghi chÐp mµ vÉn ®¶m b¶o n¾m ®­îc c¸c th«ng tin kÞp thêi vÒ t×nh h×nh biÕn ®éng hµng tån kho chÕ ®é kÕ to¸n Mü cßn cho phÐp c¸c c«ng ty ®­îc phÐp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn söa ®æi. Theo nguyªn t¾c kÕ to¸n kh«ng kÓ doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn hay kiÓm kª ®Þnh kú, viÖc kiÓm tra cuèi kú ®­îc thùc hiÖn vµo cuèi n¨m, mçi n¨m tiÕn hµnh mét lÇn. Tuy nhiªn hÇu hÕt c¸c c«ng ty cÇn c¸c th«ng tin cËp nhËt vÒ hµng tån kho nh»m tr¸nh ®­îc sù thiÕu hôt, mÊt m¸t, tån ®äng qu¸ nhiÒu vÒ hµng tån kho, h¬n n÷a cã kÕ ho¹ch vÒ tµi chÝnh cho viÖc mua s¾m, cung cÊp hµng tån kho. Ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn söa ®æi ®· ®¸p øng ®Çy ®ñ ®­îc yªu cÇu nµy. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, kÕ to¸n trong doanh nghiÖp tiÕn hµnh ghi chÐp sè l­îng hµng tån kho t¨ng, gi¶m trong kú theo sè l­îng ( chØ theo sè l­îng) trªn sæ chi tiÕt cho tõng lo¹i hµng tån kho. Qu¸ tr×nh nµy cho phÐp doanh nghiÖp cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc møc ®é tån kho vµo bÊt lú thêi ®iÓm nµo cña qu¸ tr×nh kinh doanh. PhÇn ii. thùc tr¹nG kÕ to¸n hµng tån kho ë viÖt nam Hµng tån kho rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, tuú theo ®Æc ®iÓm cña mçi lo¹i mµ chóng ta cã nh÷ng ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho kh¸c nhau. Cã nh÷ng lo¹i hµng tån kho cã gi¸ trÞ lín yªu cÇu ph¶i ®­îc theo dâi vµ kª khai mçi lÇn nhËp xuÊt. Nh­ng còng cã nh÷ng lo¹i cã gi¸ trÞ nhá chØ cÇn kiÓm kª ®Þnh kú lµ ®ñ. Trªn c¬ së qu¶n lý hµng tån kho nh­ trªn mµ ®· h×nh thµnh nªn hai ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n tæng hîp hµng tån kho lµ ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. ViÖc h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p nµo tuú thuéc vµo lo¹i h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp, lo¹i hµng mµ doanh nghiÖp kinh doanh, yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ tr×nh ®é cña kÕ to¸n doanh nghiÖp ®ã. ChÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam còng qui ®Þnh mçi doanh nghiÖp chØ ®­îc ¸p dông mét trong hai ph­¬ng ph¸p trªn. 2.1 ChuÈn mùc kÕ to¸n hµng tån kho t¹i ViÖt Nam hiÖn nay 2.1.1 Nh÷ng ®iÓm gièng nhau gi÷a IAS 02 vµ VAS 02 ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam 02 “hµng tån kho” ®­îc x©y dùng trªn nh÷ng c¬ së nghiªn cøu vËn dông IAS 02 (söa ®æi n¨m 1993) vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn ViÖt Nam, ®¶m b¶o ®­îc sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a c¸c quyÕt ®Þnh thuéc hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n víi chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ LuËt thuÕ cña Nhµ n­íc ViÖt Nam. Do vËy, vÒ c¬ b¶n, nh÷ng néi dung cèt lâi vµ quan träng cña IAS 02 ®· ®­îc kÕ thõa trong VAS 02 , néi dung cña VAS 02 gÇn gièng nh­ IAS 02. 2.1.2.Nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau gi÷a IAS 02 vµ VAS 02 Ngµy 18/12/2003 IAS söa ®æi n¨m 2003 ®· ra ®êi thay thÕ cho chuÈn mùc söa ®æi n¨m 1993 vµ cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/2005 vµ ®· cã mét sè ®iÓm kh¸c biÖt so víi chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam. TËp trung chñ yÕu lµ qui ®Þnh l¹i ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ vµ nguyªn t¾c nhÊt qu¸n ®èi víi ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸. a)Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ VAS 02 (còng nh­ IAS 02, söa ®æi n¨m 1993) cho phÐp tÝnh gi¸ hµng tån kho theo mét trong bèn ph­¬ng ph¸p sau : + Ph­¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ thùc tÕ ®Ých danh + Ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn + Ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc xuÊt tr­íc + Ph­¬ng ph¸p nhËp sau xuÊt tr­íc Tuy nhiªn, ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh cña ph­¬ng ph¸p thay thÕ ®­îc chÊp nhËn LIFO chuÈn mùc còng qui ®Þnh thªm mét sè nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh khi lËp b¸o c¸o tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy. Do nh÷ng ®iÒu bÊt hîp lý vµ sù phøc t¹p khi sö dông ph­¬ng ph¸p LIFO nªn tõ l©u ph­¬ng ph¸p nµy ®· kh«ng ®­îc khuyÕn khÝch ¸p dông. Do vËy IAS 02 söa ®æi n¨m 2003 chØ cßn cho phÐp tÝnh gi¸ hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p gi¸ ®Ých danh, b×nh qu©n gia quyÒn hoÆc FIFO. Nh­ vËy ph­¬ng ph¸p thay thÕ LIFO tõ nay kh«ng ®­îc ¸p dông n÷a.Uû ban ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ còng ®· ®­a ra mét sè c¬ së cho viÖc xo¸ bá ph­¬ng ph¸p nµy nh­ sau: Thø nhÊt : Ph­¬ng ph¸p LIFO dùa trªn gi¶ ®Þnh nh÷ng hµng tån kho míi nhÊt sÏ ®­îc xuÊt b¸n tr­íc, do ®ã nh÷ng hµng tån kho trong kho sÏ ®­îc coi lµ hµng cò nhÊt. §iÒu nµy trªn thùc tÕ ®· kh«ng ph¶n ¸nh ®óng dßng vËn ®éng cña hµng tån kho trong kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Tr­íc ®©y ph­¬ng ph¸p LIFO ®­îc sö dông nh­ mét gi¶i ph¸p ®Ó söa ch÷a cho khiÕm khuyÕt dÔ nhËn thÊy cu¶ m« h×nh kÕ to¸n truyÒn thèng(m« h×nh mµ gi¸ vèn hµng b¸n ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch tham kh¶o gi¸ b¸n lçi thêi cu¶ hµng tån kho ®a b¸n tõ tr­íc, trong khi doanh thu b¸n hµng l¹i ®­îc tÝnh theo gi¸ b¸n hiÖn t¹i). Do ®ã, ph­¬ng ph¸p LIFO ®· tõng ®­îc ®­a ra ¸p dông víi viÖc ®­a ra gi¶ ®Þnh kh«ng ®óng thùc tÕ vÒ sù vËn ®éng cña hµng tån kho. Giê ®©y, khi chuÈn mùc ®· qui ®Þnh hµng ho¸ xuÊt kho ph¶i tÝnh theo gi¸ thùc tÕ th× ph­¬ng ph¸p nµy kh«ng cßn c¬ së ®Ó tiÕp tôc vËn dông. Thø hai : viÖc sö dông ph­¬ng ph¸p LIFO trong c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh l¹i th­êng chØ v× môc tiªu thuÕ khãa( ¶nh h­ëng ®Õn chØ tiªu gi¸ vèn hµng b¸n ®­îc tÝnh to¸n b»ng c¸ch sö dông gi¸ b¸n gÇn ®©y nhÊt, sau ®ã lÊy doanh thu trõ ®i ®Ó x¸c ®Þnh lîi nhuËn gép. MÆt kh¸c, sö dông ph­¬ng ph¸p LIFO sÏ dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ hµng tån kho ®­îc nhËn biÕt trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n theo m«t gi¸ trÞ Ýt cã quan hÖ víi c¸c møc chi phÝ gÇn ®©y vÒ hµng tån kho. b) Nguyªn t¾c nhÊt qu¸n trong ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ Mét thay ®æi chñ yÕu kh¸c cña IAS 02 so víi VAS 02 lµ nguyªn t¾c nhÊt qu¸n trong viÖc ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ ®· ®­îc qui ®Þnh gép vµo IAS 02 cho thÊy tÇm quan träng cña viÖc nhÊt qu¸n ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho. Trong néi dung vÒ nguyªn t¾c nhÊt qu¸n l¹i kh«ng ®­îc qui ®Þnh trong VAS 02 mµ nã chØ ®­îc ®Ò cËp mét c¸ch chung nhÊt vÒ yªu cÇu cña nguyªn t¾c nhÊt qu¸n trong VAS 01 “ChuÈn mùc chung” (gièng nh­ IAS 01). Nh­ vËy, nguyªn t¾c nhÊt qu¸n trong IAS 02 ph¶i ®­îc hiÓu réng h¬n, ®ã lµ viÖc cã thÓ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p nhãm kh¸c nhau cho c¸c nhãm hµng tån kho kh¸c nhau nh­ng ph¶i nhÊt qu¸n trong niªn ®é kÕ to¸n. Ch¼ng h¹n, doanh nghiÖp cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p FIFO cho mét sè lo¹i hµng tån kho gièng nhau cßn ®èi víi nh÷ng lo¹i hµng tån kho kh¸c vÒ ®Æc tÝnh vµ môc ®Ých sö dông cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn. Tuy nhiªn, víi nh÷ng nhãm hµng tån kho kh¸c nhau vÒ vÞ trÝ ®Þa lý( ®Þa ®iÓm l­u tr÷ ) hoÆc nh÷ng qui ®Þnh vÒ thuÕ liªn quan th× vÉn ¸p dông ph­¬ng ph¸p nhÊt qu¸n. 2.2 Mét sè ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho sö dông ë viÖt nam 2.2.1 Nguyªn t¾c tÝnh gi¸ hµng tån kho 2.2.1.1. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng tån kho Hµng tån kho ®­îc tÝnh theo gi¸ gèc. Tr­êng hîp gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc thÊp h¬n gi¸ gèc th× ph¶i tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. 2.2.1.2 Gi¸ gèc hµng tån kho Gi¸ gèc hµng tån kho bao gåm: chi phÝ mua, chi phÝ chÕ biÕn vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c ph¸t sinh ®Ó cã ®­îc hµng tån kho ë ®Þa ®iÓm vµ tr¹ng th¸i hiÖn t¹i. a) Chi phÝ mua: Chi phÝ mua cña hµng tån kho bao gåm gi¸ mua, c¸c lo¹i thuÕ kh«ng ®­îc hoµn l¹i, chi phÝ vËn chuyÓn, bèc xÕp, b¶o qu¶n trong qu¸ tr×nh mua hµng, c¸c kho¶n hao hôt tù nhiªn trong ®Þnh møc vµ c¸c chi phÝ kh¸c cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc mua hµng tån kho. C¸c kho¶n chiÕt khÊu th­¬ng m¹i vµ gi¶m gi¸ hµng mua do hµng mua kh«ng ®óng qui c¸ch, phÈm chÊt ®­îc trõ khái chi phÝ mua. b) Chi phÝ chÕ biÕn Chi phÝ chÕ biÕn hµng tån kho bao gåm nh÷ng chi phÝ cã liªn hÖ trùc tiÕp ®Õn s¶n phÈm s¶n xuÊt, nh­ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ nguyªn liÖu thµnh phÈm. Chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp, th­êng kh«ng thay ®æi theo sè l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt, nh­ chi phÝ khÊu hao, chi phÝ b¶o d­ìng m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ x­ëng … vµ chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh ë c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp, th­êng thay ®æi trùc tiÕp theo sè l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt, nh­ chi phÝ nguyªn liÖu vËt liÖu gi¸n tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng gi¸n tiÕp. Chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ph©n bæ vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm ®­îc dùa trªn c«ng suÊt b×nh th­êng cña m¸y mãc s¶n xuÊt. C«ng suÊt b×nh th­êng lµ sè l­îng s¶n phÈm ®¹t ®­îc ë møc trung b×nh trong c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh th­êng. Tr­êng hîp møc s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra cao h¬n c«ng suÊt b×nh th­êng th× chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ®­îc ph©n bæ cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh. Tr­êng hîp møc s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra thÊp h¬n c«ng suÊt b×nh th­êng th× chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh chØ ®­îc ph©n bæ vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo møc c«ng suÊt b×nh th­êng. Kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng ®­îc ph©n bæ ®­îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. c) Chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c Chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c tÝnh vµo gi¸ gèc hµng tån kho bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c ngoµi chi phÝ mua vµ chi phÝ chÕ biÕn hµng tån kho. d) Chi phÝ kh«ng tÝnh vµo gi¸ gèc hµng tån kho Chi phÝ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ nh©n c«ng vµ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c ph¸t sinh trªn møc b×nh th­êng. Chi phÝ b¶o qu¶n hµng tån kho trõ c¸c kho¶n chi phÝ b¶o qu¶n hµng tån cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo. Chi phÝ b¸n hµng . Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. e) Chi phÝ cung cÊp dÞch vô Chi phÝ cung cÊp dÞch vô bao gåm chi phÝ qu¶n lý nh©n viªn vµ c¸c chi phÝ kh¸c liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc cung cÊp dÞch vô, nh­ chi phÝ gi¸m s¸t vµ c¸c chi phÝ chung cã liªn quan. Chi phÝ nh©n viªn, chi phÝ kh¸c liªn quan ®Õn b¸n hµng vµ qu¶n lý doanh nghiÖp kh«ng ®­îc tÝnh vµo chi phÝ cung cÊp dÞch vô. 2.2.2. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho ViÖc tÝnh gi¸ hµng tån kho ®­îc ¸p dông theo mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p sau: a) Ph­¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh Theo ph­¬ng ph¸p nµy doanh nghiÖp ph¶i biÕt ®­îc c¸c ®¬n vÞ hµng ho¸ tån kho vµ c¸c ®¬n vÞ hµng ho¸ xuÊt b¸n thuéc nh÷ng lÇn mua nµo vµ dïng ®¬n gi¸ cña nh÷ng lÇn mua ®ã ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ cña hµng tån kho cuèi kú. Gi¸ thùc tÕ vËt liÖu, hµng ho¸ nhËp kho ®­îc c¨n cø vµo ®¬n gi¸ thùc tÕ hµng hãa vËt liÖu nhËp kho theo tõng l« hµng, tõng lÇn nhËp vµ sè l­îng xuÊt kho theo tõng lÇn Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp cã Ýt lo¹i mÆt hµng, mÆt hµng æn ®Þnh vµ nhËn diÖn ®­îc, ®¬n gi¸ hµng tån kho lín cã gi¸ trÞ cao. b) Ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷ ( b×nh qu©n gia quyÒn ) Theo gi¸ trÞ tõng lo¹i hµng tån kho ®­îc mua hoÆc s¶n xuÊt trong kú. Gi¸ b×nh qu©n cã thÓ ®­îc tÝnh theo thêi kú hoÆc ngay sau khi nhËp l« hµng vÒ. Khi ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n c¨n cø vµo ®¬n gi¸ thùc tÕ cña hµng xuÊt kho còng nh­ lµ gi¸ trÞ thùc tÕ cña hµng tån kho. §¬n gi¸ hµng ho¸ thùc tÕ b×nh qu©n TrÞ gi¸ hµng ho¸ tån §K + TrÞ gi¸ hµng nhËp trong kú Sè l­îng hµng tån §K + Sè l­îng hµng nhËp trong kú = Khi sö dông ph­¬ng ph¸p nµy trÞ gi¸ hµng tån kho cuèi kú chÞu ¶nh h­ëng bëi gi¸ cña hµng tån kho ®Çu kú vµ gi¸ mua cña hµng ho¸ trong kú. Nh­ vËy ph­¬ng ph¸p nµy cã xu h­íng che giÊu sù biÕn ®éng cña gi¸ c) Ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc- xuÊt tr­íc(FIFO) Ph­¬ng ph¸p nµy ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng tån kho ®­îc mua tr­íc hoÆc s¶n xuÊt tr­íc sÏ ®­îc xuÊt b¸n vµ sö dông tr­íc, hµng tån kho cßn l¹i cuèi kú lµ hµng tån kho ®­îc mua hoÆc s¶n xuÊt gÇn thêi ®iÓm cuèi kú. Do vËy, gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®­îc tÝnh theo gi¸ cña l« hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm ®Çu kú, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®­îc tÝnh theo gi¸ cu¶ hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm lËp cuèi kú hoÆc gÇn cuèi kú cßn tån kho. d) Ph­¬ng ph¸p nhËp sau- xuÊt tr­íc (LIFO) Ph­¬ng ph¸p nµy ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng tån kho ®­îc mua sau hoÆc s¶n xuÊt sau th× ®­îc xuÊt tr­íc, vµ hµng tån kho cßn l¹i cuèi kú lµ hµng tån kho ®­îc mua hoÆc s¶n xuÊt tr­íc ®ã. Theo ph­¬ng ph¸p nµy th× gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®­îc tÝnh theo gi¸ cña l« hµng nhËp sau hoÆc gÇn sau cïng, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®­îc tÝnh theo gi¸ cu¶ hµng nhËp kho ®Çu kú hoÆc gÇn ®Çu kú cßn tån kho. 2.3 H¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn 2.3.1.Néi dung vµ ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn a) Néi dung H¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn lµ ph­¬ng ph¸p theo dâi ghi chÐp vµ ph¶n ¸nh th­êng xuyªn liªn tôc, cã hÖ thèng t×nh h×nh t¨ng gi¶m hµng ho¸ trªn sæ kÕ to¸n sau mçi lÇn ph¸t sinh nghiÖp vô nhËp, xuÊt. b) §Æc ®iÓm Khi ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n hµng tån kho ®Ó ph¶n ¸nh t×nh h×nh vµ sù biÕn ®éng cña vËt t­, hµng ho¸. Nh­ vËy, gi¸ trÞ hµng tån kho trªn sæ kÕ to¸n cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc ë bÊt cø thêi ®iÓm nµo trong kú kÕ to¸n cßn kÕt qu¶ kiÓm kª thùc tÕ cuèi kú lµ c¬ së ®Ó so s¸nh ®èi chiÕu víi sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n. NÕu cã chªnh lÖch gi÷a sè liÖu trªn sæ, kÕ to¸n ph¶i t×m nguyªn nh©n ®Ó xö lý kÞp thêi. Do ®ã, ph­¬ng ph¸p nµy gióp c¸c nhµ qu¶n lý lËp kÕ ho¹ch trong t­¬ng lai. Ph­¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín, tiÕn hµnh ®ång thêi nhiÒu ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh vµ kinh doanh mÆt hµng cã gi¸ trÞ cao. Ph­¬ng ph¸p nµy cã ­u ®iÓm lµ cung cÊp th«ng tin vÒ hµng tån kho mét c¸ch kÞp thêi, qu¶n lý mét c¸ch chÆt chÏ ®¶m b¶o an toµn cho tµi s¶n tån kho. Tuy nhiªn ph­¬ng ph¸p nµy còng cã nh­îc ®iÓm lµ khèi l­îng ghi chÐp cu¶ kÕ to¸n nhiÒu nªn chØ thÝch hîp ¸p dông víi c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu chñng lo¹i vËt t­ hµng hãa vµ cã gi¸ trÞ thÊp. 2.3.2. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n S¬ ®å h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kª TK 1561 TK 331,111 TK 111,112,331 khai th­êng xuyªn Kho¶n chiÕt khÊu hoÆc gi¶m gi¸ nhËp NhËn trùc tiÕp TK 632 TK 151 XuÊt b¸n trùc tiÕp Hµng mua ®ang ®i ®­êng vÒ TK 333 ThuÕ nhËp khÈu ph¶i nép TK 157 XuÊt göi b¸n TK 411 §­îc cÊp biÕu tÆng nhËn vèn gãp TK 1381 TK 331,111,112 TrÞ gi¸ thùc nhËp TrÞ gi¸ theo chøng tõ ThiÕu hôt trong kiÓm kª TK 3381 TK 3381 TK 412 ThiÕu Thõa Chªnh lÖch gi¶m do ®¸nh gi¸ l¹i TK 3381 TK 661 Thõa trong kiÓm kª TrÞ gi¸ hµng tån kho ®Çu kú kÕt chuyÓn Chªnh lÖch t¨ng do ®¸nh gi¸ l¹i TK 412 TK 611 TrÞ gi¸ hµng ho¸ tån kho cuèi kú kÕt chuyÓn S¬ ®è sè 5 S¬ ®å sè: 6 S¬ ®å h¹ch to¸n TK 1562 “ Chi phÝ thu mua hµng ho¸” TK 334,338,214,152, 111,112 TK 1562 TK 632 TËp hîp chi phÝ thu mua hµng ho¸ ph¸t sinh Ph©n bæ chi phÝ mua hµng cho hµng ®· b¸n ra ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ vèn ·UA S¬ ®å sè: 7 S¬ ®å h¹ch to¸n TK 157 “ Hµng göi b¸n” TK 1561 TK 157 TK 632 XuÊt kho hµng ho¸ göi b¸n Hµng göi b¸n ®· x¸c ®Þnh ®­îc tiªu thô TK 331,111,112 Hµng ho¸ mua xong göi b¸n ngay TK 1561 Hµng göi b¸n nhËp l¹i kho TK 151 Hµng ho¸ mua xong göi b¸n ngay 2.4 H¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú 2..4.1. Néi dung vµ ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú a)Néi dung Theo ph­¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n kh«ng ghi chÐp, ph¶n ¸nh th­êng xuyªn, liªn tôc t×nh h×nh biÕn ®éng cña hµng tån kho. Cuèi kú c¨n cø kÕt qu¶ kiÓm kª hµng ho¸, kÕ to¸n x¸c ®Þnh trÞ gi¸ hµng tån kho cuèi kú vµ trÞ gi¸ hµng ho¸ xuÊt kho trong kú. TrÞ gi¸ hµng xuÊt trong kú ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: TrÞ gi¸ hµng xuÊt = Tæng gi¸ trÞ hµng nhËp + Chªnh lÖch trÞ gi¸ hµng tån kho ®Çu vµ cuèi kú b) §Æc ®iÓm Sö dông ph­¬ng ph¸p nµy, sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n lu«n khíp víi kÕt qu¶ kiÓm kª, ®ång thêi c«ng viÖc kÕ to¸n ®¬n gi¶n. Tuy nhiªn, kÕ to¸n kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc trÞ gi¸ hµng tån kho trªn sæ kÕ to¸n ë bÊt kú thêi ®iÓm nµo trong kú. KÕ to¸n sÏ gÆp khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh hµng thõa thiÕu ë kh©u b¶o qu¶n ë kho hµng còng nh­ c¸c quÇy hµng. Ph­¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi doanh nghiÖp th­¬ng m¹i kinh doanh nhiÒu mÆt hµng víi nhiÒu chñng lo¹i quy c¸ch kh¸c nhau, kinh doanh c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ nhá. 2.4.2 Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n S¬ ®å sè: 8 S¬ ®å kÕ to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p TK 151,156,157 TK 6112 TK 111,112,331 Kho¶n chiÕt khÊu gi¶m gi¸ hoÆc sè hµng tr¶ l¹i cho ng­êi b¸n TrÞ gi¸ hµng ho¸ hiÖn cã ®Çu kú kÕt chuyÓn TK 111,112,331 TK 151,156,157 TrÞ gi¸ hµng ho¸ nhËp trong kú TrÞ gi¸ hµng ho¸ hiÖn cßn vµo cuèi kú TK 632 TrÞ gi¸ hµng ®· b¸n ®­îc trong kú TK 3381 TK 1381 Thõa ThiÕu TK 333 ThuÕ nhËp khÈu ph¶i nép cho hµng nhËp KiÓm kª ®Þnh kú 2.5 KÕ to¸n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho Cuèi niªn ®é kÕ to¸n c¨n cø vµo møc trÝch dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho Nî Tk 632 Cã Tk 159 Cuèi niªn ®é nÕu x¶y ra gi¶m gi¸ KÕ to¸n ghi: Nî TK 151,152,153 Cã TK 159 NÕu møc dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho cuèi niªn ®é sau lín h¬n møc dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®· ®­îc trÝch lËp n¨m tr­íc th× cÇn lËp bæ xung Nî Tk 632 Cã TK 159 NÕu møc dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho cuèi niªn ®é sau nhá h¬n møc dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®· ®­îc trÝch lËp n¨m tr­íc th× cÇn tiÕn hµnh hoµn nhËp dù phßng Nî Tk 159 Cã Tk 632 2.6 KÕ to¸n KiÓm Kª ph¸t hiÖn thiÕu hµng tån kho Tr­êng hîp khi kiÓm kª hµng tån kho ph¸t hiÖn thiÕu , ch­a x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n chê xö lý, KÕ to¸n ghi : Nî TK 1381 Cã TK 156 Khi cã biªn b¶n xö lý ®èi víi tµi s¶n thiÕu, c¨n cø vµo biªn b¶n xö lý ghi: Nî TK 334: sè tiÒn båi th­êng trõ vµo l­¬ng Nî TK 1388: PhÇn b¾t båi th­êng Nî c¸c TK liªn quan ( Theo biªn b¶n xö lý) Nî TK 632: ( TrÞ gi¸ hao hôt, mÊt m¸t cña hµng tån kho sau khi trõ sè båi th­êng theo quyÕt ®Þnh xö lý) Cã TK 1381: ( Tµi s¶n thiÕu chê xö lý) Tr­êng hîp tµi s¶n ph¸t hiÖn thiÕu ®· x¸c ®Þnh ®­îc nguyªn nh©n vµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm th× c¨n cø nguyªn nh©n hoÆc ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm båi th­êng. KÕ to¸n ghi Nî TK 1388: ( Sè ph¶i båi th­êng) Nî TK 334: ( Sè båi th­êng trõ vµo l­¬ng) Nî Tk 632: ( Gi¸ trÞ hao hôt, mÊt m¸t cña hµng tån kho sau khi trõ sè thu båi th­êng theo quyÕt ®Þnh xö lý) Cã TK 154: Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang Cã TK 156: Hµng ho¸ tån kho PhÇn III – nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ mét sè ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao c«ng t¸c kÕ to¸n hµng tån kho 3.1. Nh÷ng v­íng m¾c trong chÕ ®é kÕ to¸n hµng tån kho HÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn nay ®­îc ban hµnh theo quyÕt ®Þnh 1141/TC/Q§C§KT ngµy 1/11/1995 vµ quyÕt ®Þnh 15/2006/Q§-BTC ngµy 20/03/2006 ®· qui ®Þnh néi dung vµ ph­¬ng ph¸p ghi chÐp trªn c¸c tµi kho¶n liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh h¹ch to¸n hµng tån kho. Qui ®Þnh vÒ h¹ch to¸n hµng tån kho theo c¸c ph­¬ng ph¸p hiÖn nay ®· ®¸p øng ®­îc ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh nhu cÇu vÒ th«ng tin cho qu¶n lý. §ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ghi chÐp, ph¶n ¸nh cña kÕ to¸n còng nh­ c«ng t¸c kiÓm tra. HÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n nµy còng cho thÊy sù phï hîp vµ thÝch øng víi yªu cÇu vµ ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, thÓ hiÖn ®­îc sù vËn dông cã tÝnh chän läc c¸c chuÈn mùc, nguyªn t¾c vµ th«ng lÖ kÕ to¸n quèc tÕ vµo ViÖt Nam. Bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm nãi trªn, hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay vÉn cßn tån t¹i nhiÒu nh­îc ®iÓm cÇn ph¶i kh¾c phôc vµ hoµn thiÖn. Cô thÓ lµ: 3.1.1. Ch­a cã sù nhÊt qu¸n vÒ néi dung ph¶n ¸nh trªn tµi kho¶n HÖ thèng tµi kho¶n ViÖt Nam qui ®Þnh néi dung ph¶n ¸nh trªn hai ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n cßn ch­a t­¬ng xøng.Trong doanh nghiÖp th­¬ng m¹i cÇn ph¶i h¹ch to¸n riªng chi phÝ thu mua vµ gi¸ mua cña hµng ho¸ ®Ó ph©n bæ cho phÝ thu mua cho hµng ho¸ ®· tiªu thô nh­ng hÖ thèng tµi kho¶n nµy míi qui ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i ¸p dông ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng. Theo ph­¬ng ph¸p nµy TK 156 ®­îc chi tiÕt thµnh 3 tiÓu kho¶n : TK 1561: “Gi¸ mua hµng ho¸” TK 1562: “Chi phÝ thu mua hµng ho¸” TK 1567: “ Hµng ho¸ BÊt ®éng s¶n” Theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú gi¸ trÞ hµng mua vµ chi phÝ thu mua cïng ®­îc ph¶n ¸nh vµo TK 611(6112): “ Mua hµng ho¸” Nh­ vËy, ®· cã sù kh«ng thèng nhÊt vÒ qui ®Þnh kÕ to¸n chi phÝ thu mua vµ ph¶n ¸nh trÞ gi¸ thùc tÕ cña hµng ho¸ mua vµo trªn c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n tæng hîp. 3.1.2 HÖ thèng Tµi kho¶n cßn cång kÒnh vµ qui tr×nh h¹ch to¸n cßn phøc t¹p Mét trong nh÷ng yªu cÇu cña viÖc x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n lµ lµm sao cã thÓ ®¸p øng tèt nhÊt nhu cÇu th«ng tin cho qu¶n lý vµ tiÖn lîi cho qui tr×nh h¹ch to¸n. Sao cho khèi l­îng c«ng viÖc Ýt nhÊt nh­ng vÉn ph¶i ®¶m b¶o ®Çy ®ñ th«ng tin cho nhµ qu¶n lý. Tuy nhiªn viÖc qui ®Þnh ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n ph©n biÖt gi÷a hai ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n nh­ hiÖn nay lµm cho hÖ thèng tµi kho¶n thªm cång kÒnh phøc t¹p khèi l­îng c«ng viÖc kÕ to¸n nhiÒu. Víi qui ®Þnh hiÖn nay theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú c¸c tµi kho¶n hµng tån kho chØ ®­îc sö dông ®Ó kÕt chuyÓn sè d­ ®Çu kú vµ cuèi kú ph¶i ch¨ng ®· t¹o nªn sù l·ng phÝ trong viÖc ghi chÐp. ViÖc qui ®Þnh nh­ vËy lµm cho viÖc theo dâi chi tiÕt c¸c lo¹i hµng tån kho trë lªn khã kh¨n h¬n. Theo ph­¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n kh«ng ghi chÐp ph¶n ¸nh th­êng xuyªn liªn tôc t×nh h×nh biÕn ®éng cña hµng ho¸ tån kho mµ ®Õn cuèi kú c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª mµ ghi chÐp vµo sæ s¸ch kÕ to¸n. Do vËy, nÕu muèn t×m kiÕm th«ng tin cô thÓ vÒ tõng lo¹i hµng tån kho vµ sè l­îng tån kho vµo gi÷a kú rÊt khã kh¨n. NhiÒu khi muèn t×m kiÕm th«ng tin vÒ hµng tån kho tèn kÐm rÊt nhiÒu chi phÝ míi cã thÓ t×m ®­îc th«ng tin cô thÓ. Víi hÖ thèng kÕ to¸n vµ qui tr×nh h¹ch to¸n phøc t¹p nh­ vËy lµm cho nhµ n­íc còng gÆp khã kh¨n trong viÖc qu¶n lý vµ h­íng dÉn thùc hiÖn h¬n n÷a còng lµm cho doanh nghiÖp gÆp sù lóng tóng khi ¸p dông cô thÓ vµo doanh nghiÖp cña m×nh. Tõ ®ã dÉn ®Õn sù thiÕu nhÊt qu¸n gi÷a nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp. Thùc tÕ ®· cã rÊt nhiÒu t×nh tr¹ng kh«ng thèng nhÊt gi÷a c¸n bé thuÕ vµ kÕ to¸n cña doanh nghiÖp trong viÖc gi¶i tr×nh víi c¬ quan thuÕ vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn hµng tån kho, ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp h¹ch to¸n kÕ to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. 3.1.3. Thùc tÕ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú ¸p dông kh«ng nhiÒu Qua thùc tÕ t×m hiÓu c¸c doanh nghiÖp h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú chiÕm tû lÖ rÊt nhá so víi nh÷ng ­u ®iÓm ®¬n gi¶n, dÔ lµm, gi¶m nhÑ khèi l­îng kÕ to¸n cña ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú hµng tån kho cã thÓ do nh÷ng nguyªn nh©n: ChÕ ®é chøng tõ kÕ to¸n vÒ hµng tån kho ch­a ®­îc c¶i tiÕn mét c¸ch phï hîp víi sù thay ®æi vÒ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho theo chÕ ®é kÕ to¸n míi. V× theo chÕ ®é chøng tõ kÕ to¸n th× “ tÊt c¶ th«ng tin, sè liÖu liªn quan ®Õn c«ng viÖc kÕ to¸n ®Òu ph¶i lËp chøng tõ kÕ to¸n theo ®óng mÉu qui ®Þnh cña mçi lo¹i chøng tõ, ph¶i ghi chÐp ®Çy ®ñ, kÞp thêi ®óng sù thËt c¸c néi dung qui ®Þnh cña mçi lo¹i chøng tõ”. Trong khi ®ã, h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú hay cßn gäi lµ ph­¬ng ph¸p tÝnh theo møc chªnh lÖch th× cã ®Æc ®iÓm c¬ b¶n lµ kh«ng theo dâi qu¸ tr×nh xuÊt hµng cho nªn kh«ng cÇn dïng ®Õn c¸c chøng tõ theo dâi xuÊt hµng. C¸c ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt hµng tån kho còng ch­a cã sù cÇn thiÕt theo sù ®æi míi vÒ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho theo chÕ ®é kÕ to¸n míi. V× theo chÕ ®é kÕ to¸n, doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän ¸p dông mét trong ba ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n chi tiÕt hµng tån kho theo c¸ch lµm truyÒn thèng tr­íc ®©y lµ : ph­¬ng ph¸p thÎ song song; ph­¬ng ph¸p sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn vµ ph­¬ng ph¸p sæ sè d­. Trong khi ®ã h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú lµ ph­¬ng ph¸p kh«ng cÇn sö dông ®Õn c¸c chøng tõ xuÊt hµng còng nh­ h×nh thøc nhËp xuÊt c¸c lo¹i hµng tån kho vµo thÎ kho ®­îc. 3.1.4. Ch­a cã sù phï hîp víi ®Æc ®iÓm, yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp HÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn nay qui ®Þnh doanh nghiÖp chØ ®­îc ¸p dông mét trong hai ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú vµ kª khai th­êng xuyªn. Qui ®Þnh nµy ch­a thùc sù phï hîp víi thùc tÕ ®Æc ®iÓm doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, xuÊt hiÖn nhiÒu doanh nghiÖp cã ngµnh nghÒ kinh doanh ®a d¹ng, qui m« lín, do ®ã hµng tån kho trong doanh nghiÖp còng rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Mçi hµng tån kho l¹i cã yªu cÇu qu¶n lý hµng tån kho kh¸c nhau, cã nh÷ng lo¹i hµng tån kho cÇn ®­îc theo dâi qu¶n lý mét c¸ch th­êng xuyªn, còng cã nh÷ng lo¹i chØ cÇn theo dâi vµo tõng kú. Nh­ vËy, doanh nghiÖp rÊt khã lùa chän ®­îc ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n thÝch hîp. NÕu doanh nghiÖp h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn th× sÏ cã ®­îc th«ng tin chÝnh x¸c kÞp thêi vÒ hµng tån kho nh­ng sÏ lµ l·ng phÝ kh«ng cÇn thiÕt víi nh÷ng lo¹i hµng chØ cÇn theo dâi theo nguyªn t¾c kiÓm kª ®Þnh kú. Cßn nÕu doanh nghiÖp h¹ch to¸n theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú th× sÏ cã thÓ gi¶m bít ®­îc c«ng viÖc ghi chÐp nh­ng cã nh÷ng mÆt hµng cÇn thiÕt ph¶i ®­îc cung cÊp th«ng tin mét c¸ch th­êng xuyªn th× l¹i gÆp khã kh¨n do ®ã muèn theo dâi th­êng xuyªn th× doanh nghiÖp l¹i ph¶i ph¶n ¸nh trªn nh÷ng sæ s¸ch riªng ngoµi tµi kho¶n do vËy còng lµm t¨ng chi phÝ kÕ to¸n. Trong tr­êng hîp nµy râ rµng doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n ph¶i ch¨ng hÖ thèng tµi kho¶n ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu th«ng tin cho qu¶n lý. 3.2. Ph­¬ng h­íng Th«ng tin chÝnh x¸c vµ kÞp thêi vÒ hµng tån kho lµ mét yªu cÇu quan träng ®èi víi qu¶n lý. V× thÕ ®Æt ra yªu cÇu ph¶i hoµn thiÖn hÖ thèng ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c hµng tån kho. N©ng cao kÕ to¸n hµng tån kho ph¶i tiÕn hµnh dùa trªn c¸c nguyªn t¾c : + §¶m b¶o sù thèng nhÊt c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh cña nhµ n­íc víi hÖ thèng kÕ to¸n + §¶m b¶o sù phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®äng kinh doanh vµ yªu cÇu qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam trong c¬ chÕ thÞ tr­êng + §¶m b¶o sù phï hîp víi c¸c chuÈn mùc, th«ng lÖ quèc tÕ ®­îc ban hµnh vµ thõa nhËn Néi dung hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho + C¶i tiÕn hÖ thèng tµi kho¶n vµ qui tr×nh h¹ch to¸n hµng tån kho khoa häc vµ hîp lý, cã tÝnh thèng nhÊt cao, b¶o ®¶m viÖc thu thËp th«ng tin nhanh nh¹y, vµ ph¶i tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ kÕ to¸n còng nh­ chi phÝ qu¶n lý. + Cã biÖn ph¸p n©ng cao ®é chÝnh x¸c cña c¸c ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho nhÊt lµ ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. 3.3. Mét sè ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c kÕ to¸n hµng tån kho 3.3.1. Tham kh¶o mét sè ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho cña mét sè n­íc Trong tr­êng hîp doanh nghiÖp kinh doanh nhiÒu mÆt hµng ®a d¹ng phøc t¹p vµ cã c¸c yªu cÇu qu¶n lý hµng tån kho ®èi víi tõng mÆt hµng kh¸c nhau th× doanh nghiÖp cã thÓ tham kh¶o ¸p dông ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho cña Mü lµ ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn cã söa ®æi vÒ kÕ to¸n hµng tån kho. Bëi v×, theo ph­¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n ghi chÐp sè l­îng hµng tån kho t¨ng gi¶m trong kú theo sè l­îng trªn sæ chi tiÕt cho tõng lo¹i hµng tån kho. Nhê vËy, mµ doanh nghiÖp cã thÓ gi¶m bít ®­îc khèi l­îng c«ng viÖc cÇn ghi chÐp mµ vÉn ®¶m b¶o theo dâi t×nh h×nh biÕn déng hµng tån kho mét c¸ch liªn tôc, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi. Hay nh­ trong kÕ to¸n Ph¸p mÆc dï thùc tÕ chÕ ®é kÕ to¸n chØ cho phÐp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn trong kÕ to¸n ph©n tÝch ®Ó tÝnh gi¸ phÝ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ trong doanh nghiÖp th­¬ng m¹i. Nh­ng ®èi víi nh÷ng mÆt hµng cÇn ph¶i theo dâi mét c¸ch th­êng xuyªn liªn tôc t×nh h×nh nhËp xuÊt tån kho hµng ho¸ th× trªn sæ s¸ch kÕ to¸n vÉn cho phÐp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. 3.3.2. Qui ®Þnh thèng nhÊt viÖc ¸p dông hÖ thèng tµi kho¶n KÕ to¸n vµ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n ®èi víi hai ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho §èi víi hµng tån kho qu¶n lý theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn th× qu¶n lý nh­ chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn nay lµ hîp lý §èi víi ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú nÕu cã thÓ ®Ó gi¶m bít khèi l­îng ghi chÐp hÖ thèng tµi kho¶n cã thÓ bá bít hai tµi kho¶n trung gian TK 611, TK 631 vµ nªn ®Ó thèng nhÊt mét lo¹i tµi kho¶n nh­ ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn. Cã nghÜa lµ néi dung cña tµi kho¶n 611 sÏ ®­îc kÕt hîp ph¶n ¸nh víi TK 156,157 cßn néi dung cu¶ TK631 sÏ ®­îc ph¶n ¸nh trªn TK 154 nh­ ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn khi ®ã c¸c tµi kho¶n hµng tån kho kh«ng chØ ®­îc theo dâi ë sè tån ®Çu kú vµ cuèi kú mµ cßn theo dâi ®­îc sè t¨ng gi¶m cña tõng lo¹i trong kú. Theo qui tr×nh h¹ch to¸n nµy th× hai ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn vµ kiÓm kª ®Þnh kú chØ kh¸c nhau ë chç ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn th× trÞ gi¸n hµng xuÊt ®­îc ph¶n ¸nh ngay khi c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh cßn theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú trÞ gi¸ hµng xuÊt ®­îc ph¶n ¸nh mét lÇn vµo cuèi kú. 3.3.3. X©y dùng c¸c ph­¬ng ph¸p ­íc tÝnh hµng tån kho dùa trªn mét sè ph­¬ng ph¸p quèc tÕ Mét trong nh÷ng h¹n chÕ lín nhÊt cña ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú lµ gi¸ vèn hµng b¸n, l·i gép kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc nÕu kh«ng cã kÕt qu¶ kiÓm kª. ViÖc kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú dÉn ®Õn kÕ to¸n kh«ng thÓ lËp c¸c B¸o c¸o kÕ to¸n cÇn thiÕt. ®iÒu nµy dÉn ®Õn qu¶n lý kh«ng ®¸nh gi¸ ®­îc hiÖu qu¶ kinh doanh cña kú nãi chung vµ cña tõng mÆt hµng nãi riªng. Bëi viÖc kiÓm kª cuèi kú sÏ tèn kÐm vµ mÊt nhiÒu thêi gian, nªn chÕ ®é kÕ to¸n Mü ®· x©y dùng c¸c ph­¬ng ph¸p ­íc tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú. a) Ph­¬ng ph¸p ­íc tÝnh theo gi¸ b¸n lÎ( retail inventory method) Theo ph­¬ng ph¸p nµy, kÕ to¸n theo dâi mèi quan hÖ gi÷a gi¸ mua vµ gi¸ b¸n lÎ hµng ho¸. Cô thÓ, NÕu ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy th× KÕ to¸n ph¶i theo dâi ®­îc c¸c th«ng tin sau: + Hµng tån kho ®Çu kú theo gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ b¸n lÎ + Hµng mua vµo trong kú theo gi¸ mua thùc tÕ vµ gi¸ b¸n lÎ. Cïng víi tæng doanh thu b¸n hµng ph¸t sinh trong kú, c¸c th«ng tin nµy gióp cho ng­êi b¸n lÎ x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ hµng tån kho vµo bÊt kú thêi ®iÓm nµo cña qu¸ tr×nh kinh doanh. KÕt qu¶ ­íc tÝnh vÒ hµng tån kho cuèi kú cã thÓ ®­îc dïng ®Ó so s¸nh víi kÕt qu¶ thùc tÕ, tõ ®ã x¸c ®Þnh nguyªn nh©n thiÕu hôt, mÊt m¸t, h­ háng trªn c¬ së t×m c¸c ph­¬ng ph¸p xö lý phï hîp. Ph­¬ng ph¸p nµy sö dông cho phÐp x¸c ®Þnh ®­îc kÕt qu¶ kinh doanh mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i kiÓm kª hµng tån kho cuèi kú. Ph­¬ng ph¸p nµy còng lµ mét ph­¬ng tiÖn gióp cho qu¶n lý x¸c ®Þnh ®­îc hµng tån kho thõa, thiÕu, mÊt, háng. Vµ ph­¬ng ph¸p nµy gióp cho viÖc ®¶m b¶o th«ng tin vÒ hµng tån kho mét c¸ch chÝnh x¸c. Tuy nhiªn ph­¬ng ph¸p nµy mang tÝnh b×nh qu©n cho tÊt c¶ c¸c mÆt hµng mµ kh«ng nªu lªn ®­îc sù kh¸c nhau gi÷a chóng. Ph­¬ng ph¸p nµy sÏ trë nªn phøc t¹p khi thùc tÕ ph¸t sinh nh­ chi phÝ thu mua ph¸t sinh, gi¶m gi¸ hµng mua, hµng mua tr¶ l¹i, chiÕt khÊu hµng mua… b) Ph­¬ng ph¸p ­íc tÝnh theo l·i gép ( gross margin method ) Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông trong tr­êng hîp c¸c ph­¬ng ph¸p ghi chÐp vÒ hµng tån bÞ mÊt m¸t, ho¶ ho¹n… ngoµi ra ph­¬ng ph¸p nµy cßn ®­îc sö dông cho nh÷ng kiÓm to¸n viªn, trong tr­êng h¬p ph¶i ­íc tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú. Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ hµng tån kho theo tû lÖ l·i gép th«ng th­êng kh«ng ®­îc ¸p dông cho môc ®Ých lËp c¸c B¸o c¸o kÕ to¸n, tµi chÝnh, v× ph­¬ng ph¸p nµy chØ cung cÊp mét sù ­íc tÝnh. §Ó kh¼ng ®Þnh ®­îc tÝnh chÝnh x¸c cña th«ng tin do ph­¬ng ph¸p nµy mang l¹i th× nhÊt thiÕt ph¶i cã kÕt qu¶ kiÓm kª thùc tÕ vÒ hµng tån kho. H¬n n÷a, ph­¬ng ph¸p nµy dùa trªn c¬ së kÕt qu¶ kinh doanh kú tr­íc ®Ó x¸c ®Þnh tû lÖ l·i gép, mét tû lÖ mµ cã thÓ thay ®æi nhanh theo thêi gian. Tuy nhiªn, ph­¬ng ph¸p nµy cho phÐp x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng tån kho cho môc ®Ých b¸o c¸o t¹m thêi. L­u ý r»ng ph­¬ng ph¸p nµy lu«n g¾n víi mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p FIFO, LIFO, hoÆc ph­¬ng ph¸p gi¸ b×nh qu©n, v× ph­¬ng ph¸p nµy dùa trªn c¬ së gi¸ phÝ. KÕt luËn * * * Qua t×m hiÓu ta thÊy hµng tån kho lµ mét bé phËn tµi s¶n l­u ®éng chiÕm gi¸ trÞ lín vµ cã vÞ trÝ quan träng trong toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh­ kinh doanh cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i. Do vËy, hoµn thiÖn hÖ thèng kÕ to¸n hµng tån kho nãi riªng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng kÕ to¸n nãi chung lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng vµ cÇn thiÕt nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña doanh nghiÖp. ViÖc hoµn thiÖn hÖ thèng kÕ to¸n hµng tån kho trong doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ trong doanh nghiÖp th­¬ng m¹i gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý cã ®­îc th«ng tin mét c¸ch chÝnh x¸c vµ kÞp thêi ®Ó ®­a ra quyÕt ®Þnh ngoµi ra nã con gãp phÇn lµm gi¶m chi phÝ h¹ch to¸n cho c¸c doanh nghiÖp. MÆt kh¸c n©ng cao c«ng t¸c kÕ to¸n hµng tån kho còng gãp phÇn hoµn thiÖn h¬n cho hÖ thèng kÕ to¸n doanh nghiÖp. Trªn ®©y lµ mét sè nghiªn cøu cña em vÒ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n tæng hîp vÒ hµng tån kho trong doanh nghiÖp th­¬ng m¹i. Mét lÇn n÷a em xin c¸m ¬n ThÇy gi¸o ®· h­íng dÉn em hoµn thµnh bµi viÕt nµy. Tµi liÖu tham kh¶o * * * 1. Gi¸o tr×nh KÕ to¸n tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp ( Khoa KÕ to¸n_ §HKTQD) 2. Gi¸o tr×nh ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ ( Khoa KÕ to¸n_ §HKTQD) 3. S¬ ®å h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ lËp b¸o c¸o tµi chÝnh ( TS. Vâ V¨n NhÞ_ §H Kinh tÕ TPHCM. NXB Tµi chÝnh / 2006) 4. H¹ch to¸n kÕ to¸n trong doanh nghiÖp th­¬ng m¹i 5. T¹p chÝ kÕ to¸n 6. T¹p chÝ kiÓm to¸n 7. T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn 8. ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam 9. Th«ng t­ sè 89/2002/TT-BTC Môc lôc Lêi më ®Çu 1 PhÇn I: Nh÷ng lý luËn chung vÒ kÕ to¸n hµng tån kho 1. Hµng tån kho vµ ph©n lo¹i hµng tån kho 2 1.1 Kh¸i niÖm 2 1.2 Ph©n lo¹i hµng tån kho 2 1.3 C¸c TK sö dông trong KÕ to¸n hµng tån kho 2 1.3.1 Tµi kho¶n sö dông trong KÕ to¸n theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú 2 1.3.2 Tµi kho¶n sö dông trong KÕ to¸n theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn 3 1.4 Tæ chøc sæ kÕ to¸n vµ ghi sæ kÕ to¸n 4 1.4.1 H×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký - sæ c¸i 4 1.4.2 H×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký chung 6 1.4.3 H×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký chøng tõ ghi sæ 7 1.4.4 H×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký - chøng tõ 9 1.5 Kinh nghiÖm kÕ to¸n hµng tån kho ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi 10 PhÇn II: Thùc tr¹ng kÕ to¸n hµng tån kho ë ViÖt Nam 2.1 ChuÈn mùc kÕ to¸n hµng tån kho ë ViÖt Nam hiÖn nay 11 2.1.1 Nh÷ng ®iÓm gièng nhau gi÷a IAS02 vµ VAS02 11 2.1.2 Nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau gi÷a IAS02 vµ VAS02 11 2.2 Mét sè ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho sö dông ë ViÖt Nam 13 2.2.1 Nguyªn t¾c tÝnh gi¸ hµng tån kho 13 2.2.2 Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho 15 2.3 H¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn 16 2.3.1 Néi dung vµ ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p Kª khai th­êng xuyªn 16 2.3.2 Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n 17 2.4 H¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú 20 2.4.1 Néi dung vµ ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p KiÓm kª ®Þnh kú 20 2.4.2 Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n 20 2.5 KÕ to¸n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho 22 2.6 KÕ to¸n KiÓm kª ph¸t hiÖn thiÕu hµng tån kho 22 PhÇn III: Nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ mét sè ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao c«ng t¸c kÕ to¸n hµng tån kho. 3.1 Nh÷ng v­íng m¾c trong chÕ ®é kÕ to¸n hµng tån kho 24 3.1.1 Ch­a cã sù nhÊt qu¸n vÒ néi dung ph¶n ¸nh trªn tµi kho¶n 24 3.1.2 HÖ thèng TK cßn cång kÒnh vµ quy tr×nh h¹ch to¸n cßn phøc t¹p 25 3.1.3 Thùc tÕ ph­¬ng ph¸p hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú ch­a nhiÒu 25 3.1.4 Ch­a cã sù phï hîp víi ®Æc ®iÓm, yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp 26 3.2 Ph­¬ng h­íng 27 3.3 Mét sè ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c kÕ to¸n hµng tån kho 27 KÕt luËn 31 Tµi liÖu tham kh¶o 32