Đề tài Kết hợp hai phương thức giám sát từ xa và thanh tra tại chỗ để nâng cao chất lượng Thanh tra Ngân hàng của NHNN Việt Nam

Lêi nãi ®Çu Gia nhËp ASEAN vµo n¨m 1995, gia nhËp APEC n¨m 1998 vµ trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO n¨m 2007, c¸nh cöa héi nhËp ®ang më réng ®ång nghÜa víi viÖc chóng ta sÏ ®ãn nhËn nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi. Vµ trong thêi gian gÇn ®©y khñng ho¶ng kinh tÕ ®ang g©y ra ph¶n øng d©y truyÒn tíi tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi nh­ mét b»ng chøng cña héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. Vµ h¬n bao giê hÕt chóng ta ®· thÊy vai trß ®Æc biÖt quan träng cña ng©n hµng Nhµ n­íc (NHNN) trong c«ng t¸c qu¶n lý vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng, b¶o ®¶m sù æn ®Þnh vµ v÷ng m¹nh cña hÖ thèng tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc gia, thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi, gãp phÇn to lín vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. NHNN chØ cã thÓ thùc hiÖn tèt nhiÖm vô, chøc n¨ng cña m×nh khi ho¹t ®éng thanh tra ng©n hµng ®­îc thùc hiÖn tèt. Thanh tra ng©n hµng lµ ®¬n vÞ thuéc c¬ cÊu tæ chøc cña NHNN, thùc hiÖn chøc n¨ng thanh tra chuyªn ngµnh vÒ ng©n hµng vµ gióp Thèng ®èc NHNN thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n thanh tra trong c¸c lÜnh vùc thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña Ng©n hµng Nhµ n­íc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç lµ hai ph­¬ng thøc kh¸ phæ biÕn hiÖn nay trong ho¹t ®éng TTNH. Ng­êi ta kh«ng thÓ dïng mét ph­¬ng thøc riªng rÏ ®Ó ®¸nh gi¸ tæ chøc tÝn dông (TCTD) v× mçi ph­¬ng thøc cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, viÖc kÕt hîp ­u ®iÓm cña hai ph­¬ng thøc thanh tra sÏ kh¾c phôc ®­îc c¸c mÆt h¹n chÕ cña tõng ph­¬ng thøc. ë mét sè n­íc tiªn tiÕn, trªn nÒn chØ tiªu CAMELS, hai ph­¬ng thøc nµy ®· ®­îc hiÖn ®¹i hãa, sö dông g¾n kÕt víi nhau, lµ mét phÇn quan träng trong 25 tiªu chÝ TTNH cã hiÖu qu¶ do ñy ban Basle nªu ra. ë ViÖt Nam, hai ph­íng nµy ®· ®­îc TTNH sím ¸p dông tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 vµ ®· ®­îc luËt hãa t¹i §iÒu 6 NghÞ ®Þnh 91/1999/N§-CP ngµy 4 th¸ng 9 n¨m 1999 cña ChÝnh phñ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña TTNH. Tr­íc yªu cÇu vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, viÖc n©ng cÊp vµ hoµn thiÖn hai ph­¬ng thøc TTNH ®Ó n©ng cao chÊt l­îng thanh tra gi¸m s¸t ®èi víi TCTD trë nªn cÊp thiÕt h¬n bao giê hÕt. Qua thêi gian häc líp NghiÖp vô thanh tra c¬ b¶n t¹i Tr­êng c¸n bé Thanh tra, ®­îc sù tËn t×nh gi¶ng d¹y vµ truyÒn ®¹t nh÷ng kiÕn thøc cña c¸c thÇy c« gi¸o trong tr­êng, nªn t«i ®· chän ®Ò tµi “KÕt hîp hai ph­¬ng thøc gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç ®Ó n©ng cao chÊt l­îng Thanh tra Ng©n hµng cña NHNN ViÖt Nam” lµm ®Ò tµi cho tiÓu luËn cña m×nh. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, tiÓu luËn kÕt cÊu gåm ba ch­¬ng: Ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ thanh tra ng©n hµng Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng kÕt hîp ph­¬ng thøc gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç cña thanh tra Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ kÕt hîp gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç cña thanh tra NHNN ViÖt Nam Tuy nhiªn, do kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm cßn h¹n chÕ, tiÓu luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. V× vËy, t«i rÊt mong nhËn ®­îc sù gióp ®ì cña c¸c thÇy, c¸c c« vµ b¹n bÌ cïng khãa ®Ó cã thÓ tiÕp tôc hoµn thiÖn vµ phôc vô tèt cho c«ng t¸c chuyªn m«n sau nµy. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Ch­¬ng I Lý luËn chung vÒ thanh tra ng©n hµng 1.1. Kh¸i niÖm, ®èi t­îng Thanh tra Ng©n hµng LuËt Thanh tra 2004 nhËn ®Þnh: “Thanh tra lµ mét kh©u trong chu tr×nh qu¶n lý Nhµ n­íc, lµ yÕu tè cÊu thµnh ho¹t ®éng qu¶n lý Nhµ n­íc, lµ ph­¬ng thøc vµ néi dung quan träng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n­íc, lµ ph­¬ng tiÖn phßng ngõa vi ph¹m ph¸p luËt. Thanh tra cßn lµ ph­¬ng thøc ph¸t huy d©n chñ, b¶o vÖ lîi Ých Nhµ n­íc, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, c¬ quan, tæ chøc”. Thanh tra ng©n hµng lµ ®¬n vÞ thuéc c¬ cÊu tæ chøc cña ng©n hµng Nhµ n­íc, thùc hiÖn chøc n¨ng thanh tra chuyªn ngµnh vÒ ng©n hµng vµ gióp Thèng ®èc NHNN thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n thanh tra trong c¸c lÜnh vùc thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña Ng©n hµng Nhµ n­íc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. §èi t­îng cña thanh tra Ng©n hµng ®­îc quy ®Þnh tõ khi cã ph¸p lÖnh Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ hiÖn nay ®­îc kh¼ng ®Þnh t¹i Kho¶n 1 §iÒu 51 LuËt NHNN ViÖt Nam n¨m 2003: “§èi t­îng cña Thanh tra Ng©n hµng lµ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña tæ chøc tÝn dông vµ ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c tæ chøc kh¸c” vµ ®­îc cô thÓ hãa t¹i §iÒu 2 NghÞ ®Þnh sè 91/1997/N§-CP ngµy 04 th¸ng 09 n¨m 1999 cña ChÝnh phñ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Thanh tra ng©n hµng quy ®Þnh ®èi t­îng cña Thanh tra Ng©n hµng gåm: - Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña tæ chøc tÝn dông. - Ho¹t ®éng Ng©n hµng cña c¸c tæ chøc kh«ng ph¶i lµ tæ chøc tÝn dông ®­îc Ng©n hµng Nhµ n­íc cho phÐp ho¹t ®éng. - ViÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng Ng©n hµng cña c¸c c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n. 1.2. Môc ®Ých, t¸c dông cña Thanh tra Ng©n hµng - Môc ®Ých: Thanh tra ng©n hµng gãp phÇn b¶o ®¶m an toµn hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p c¶u ng­êi göi tiÒn, phôc vô viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. - T¸c dông: Ho¹t ®éng TTNH cña NHNN ®èi víi TCTD lµ ho¹t ®éng thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý cña NHNN ®èi víi c¸c TCTD. Ho¹t ®éng thanh tra gióp cho NHNN n¾m b¾t ®­îc kÞp thêi, chÝnh x¸c diÔn biÕn t×nh h×nh ho¹t ®éng cña tõng TCTD; chØnh söa c¸c chÝnh s¸ch, quy chÕ cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ; gióp cho c¸c TCTD ng¨n ngõa, chØnh söa nh÷ng viÖc lµm sai tr¸i, b¶o ®¶m uy tÝn, an toµn vèn vµ ho¹t ®éng lµnh m¹nh ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh ngµy cµng cã hiÖu qu¶; ho¹t ®éng thanh tra gióp NHNN gi¸m s¸t viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®­îc kÞp thêi, b¶o ®¶m an toµn cña c¶ hÖ thèng ng©n hµng vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶, gãp phÇn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ cã nhiÒu biÕn ®éng còng nh­ khñng ho¶ng kinh tÕ ®ang diÔn ra phøc t¹p nh­ hiÖn nay th× ho¹t ®éng TTNH cµng quan träng. Sù æn ®Þnh vµ v÷ng m¹nh cña hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc gia phô thuéc rÊt lín vµo vai trß cña NHNN, trong ®ã cã sù ®ãng gãp hÕt søc quan träng cña ho¹t ®éng TTNH. 1.3. NhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña Thanh tra Ng©n hµng . 1.3.1. NhiÖm vô - Thùc hiÖn viÖc gi¸m s¸t th­êng xuyªn vµ tiÕn hµnh c¸c cuéc thanh tra trùc tiÕp vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña TCTD, vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c tæ chøc kh¸c, vÒ ho¹t ®éng ngo¹i hèi vµ kinh doanh vµng thuéc chøc n¨ng qu¶n lý cña NHNN nh»m ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn c¸c vi ph¹m; kiÕn nghÞ biÖn ph¸p b¶o ®¶m thi hµnh ph¸p luËt vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng; - KiÕn nghÞ Thèng ®èc NHNN ¸p dông c¸c biÖn ph¸p xö lý + §Æt tæ chøc tÝn dông vµo t×nh tr¹ng kiÓm so¸t ®Æc biÖt + §×nh chØ mét sè ho¹t ®éng ng©n hµng cña tæ chøc tÝn dông vµ tæ chøc kh¸c cã ho¹t ®éng ng©n hµng. + Thu håi giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng ng©n hµng cña tæ chø tÝn dông; thu håi giÊy phÐp ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c tæ chøc kh¸c. - Xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh vµ kiÕn nghÞ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; - KiÕn nghÞ Thèng ®èc NHNN chÊp thuËn hoÆc kh«ng chÊp thuËn tæ chøc kiÓm to¸n vµo kiÓm to¸n TCTD; - §­îc b¶o l­u ý kiÕn, nÕu Thñ tr­ëng c¬ quan NHNN cïng cÊp kh«ng nhÊt trÝ víi kÕt luËn cña TTNH vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ý kiÕn ®ã, ®ång thêi ph¶i b¸o c¸o c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thanh tra; - ThÈm tra, x¸c minh, kÕt luËn, kiÕn nghÞ cÊp cã thÈm quyÒn xö lý c¸c khiÕu n¹i, tè c¸o liªn quan ®Õn ngµnh ng©n hµng; tham m­u cho Thèng ®èc NHNN vÒ chØ ®¹o, kiÓm tra viÖc phßng ngõa ®Êu tranh chèng tham nhòng theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ phßng chèng tham nhòng; - Båi d­ìng nghiÖp vô thanh tra cho c¸n bé, c«ng chøc thuéc hÖ thèng TTNH; - Qu¶n lý, chØ ®¹o viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch vµ nghiÖp vô c«ng t¸c thanh tra trong ngµnh ng©n hµng; - Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n theo quy ®Þnh cña LuËt Thanh tra vµ c¸c nhiÖm vô kh¸c du Thèng ®èc ng©n hµng giao cho. 1.3.2. QuyÒn h¹n Khi tiÕn hµnh thanh tra, TTNH cã nh÷ng quyÒn h¹n sau: - Yªu cÇu ®èi t­îng thanh tra vµ c¸c bªn cã liªn quan cung cÊp tµi liÖu, chøng cø vµ tr¶ lêi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn néi dung thanh tra; - LËp biªn b¶n thanh tra vµ kiÕn nghÞ biÖn ph¸p gi¶i quyÕt; - ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn vµ xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt; - Thùc hiÖn c¸c quyÒn kh¸c theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ng©n hµng. 1.3.3. Tr¸ch nhiÖm Khi tiÕn hµnh thanh tra, thanh tra NHNN cã tr¸ch nhiÖm sau: - XuÊt tr×nh quyÕt ®Þnh thanh tra vµ thÎ thanh tra viªn; - Thùc hiÖn ®óng quy tr×nh, thñ tôc thanh tra, kh«ng g©y phiÒn hµ, s¸ch nhiÔu, lµm c¶n trë ho¹t ®éng ng©n hµng b×nh th­êng vµ g©y thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých hîp ph¸p cña TCTD vµ c¸c tæ chøc kh¸c cã ho¹t ®éng ng©n hµng; - B¸o c¸o Thèng ®èc NHNN vÒ kÕt qu¶ thanh tra vµ kiÕn nghÞ biÖn ph¸p gi¶i quyÕt; - Tu©n thñ ph¸p luËt, chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Thèng ®èc NHNN vµ tr­íc ph¸p luËt vÒ kÕt luËn thanh tra vµ mäi hµnh vi, quyÕt ®Þnh cña m×nh. 1.4. Néi dung, ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña Thanh tra Ng©n hµng 1.4.1. Néi dung ho¹t ®éng: - Thanh tra viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng, viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh trong giÊy phÐp ho¹t ®éng ng©n hµng. - Ph¸t hiÖn ng¨n chÆn vµ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh theo thÈm quyÒn, kiÕn nghÞ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng. - KiÕn nghÞ Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc, Gi¸m ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc chi nh¸nh tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng vµ c¸c c¬ quan, tæ chøc cã thÈm quyÒn kh¸c thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m thi hµnh ph¸p luËt vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng. - X¸c minh, kÕt luËn, kiÕn nghÞ viÖc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, tham m­u gióp Thèng ®èc chØ ®¹o c«ng t¸c phßng chèng tham nhòng trong ngµnh ng©n hµng theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. 1.4.2. Ph­¬ng thøc ho¹t ®éng HiÖn nay, Thanh tra Ng©n hµng cña hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu ¸p dông hai ph­¬ng thøc thanh tra, trong ®ã cã ViÖt Nam, ®ã lµ gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç. Cïng víi viÖc ®æi míi vÒ tæ chøc, TTNH ®· ®æi míi ph­¬ng thøc ho¹t ®éng thanh tra, tõ thanh tra tõng vô viÖc lµ chÝnh sang thùc hiÖn GSTX vµ thanh tra t¹i chç, tõng b­íc kÕt hîp hai ph­¬ng thøc nµy thµnh c«ng nghÖ thanh tra hiÖn ®¹i nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña TTNH theo yªu cÇu míi. 1.5. Ph­¬ng thøc gi¸m s¸t tõ xa Kh¸i niÖm: Gi¸m s¸t tõ xa lµ ph­¬ng thøc thanh tra gi¸n tiÕp (thanh tra trªn b¸o) nh»m kiÓm so¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông ë tÇm vÜ m« th«ng qua viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ trªn b¸o c¸o do tæ chøc tÝn dông lËp theo mÉu quy ®Þnh vµ göi cho thanh tra Ng©n hµng (bao gåm c¸c chØ tiªu néi b¶ng vµ chØ tiªu ngo¹i b¶ng). Ho¹t ®éng gi¸m s¸t tõ xa ®­îc xem nh­ mét hÖ thèng c¶nh b¸o sím, gióp cho ng©n hµng trung ­¬ng còng nh­ c¸c tæ chøc tÝn dông sím nhËn biÕt ®­îc c¸c nguy c¬ mÊt an toµn, hoÆc nh÷ng vi ph¹m trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông, tõ ®ã cã nh÷ng ®iÒu chÝnh vµ xö lý thÝch hîp. §Æc ®iÓm: cña ph­¬ng thøc nµy: - ViÖc gi¸m s¸t ®­îc thùc hiÖn t¹i trô së cña c¬ quan gi¸m s¸t, kh«ng ph¶i trô së cña TCTD; - Dùa vµo nguån th«ng tin tõ chÕ ®é th«ng tin b¸o c¸o theo qui ®Þnh, tõ sè liÖu lÞch sö vµ c¸c nguån th«ng tin kh¸c; - Xö lý th«ng tin, ph©n tÝch rót ra nh÷ng nhËn xÐt vÒ thùc tr¹ng cña tõng TCTD vµ cña c¶ hÖ thèng; - ViÖc gi¸m s¸t ®­îc thùc hiÖn liªn tôc theo c¸c ®Þnh kú ng¾n, th­êng lµ hµng th¸ng, hµng quý. - C¸c ch­¬ng tr×nh gi¸m s¸t ®Òu ®­îc thùc hiÖn trªn m¹ng m¸y tÝnh; Néi dung gi¸m s¸t: Th«ng qua tæng hîp vµ ph©n tÝch b¸o c¸o nhËn ®­îc tõ c¸c TCTD ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c néi dung sau: - DiÔn biÕn vÒ c¬ cÊu tµi s¶n nî vµ tµi s¶n cã; - ChÊt l­îng tµi s¶n cã; - Vèn tù cã; - T×nh h×nh thu nhËp, cho phã vµ kÕt qu¶ kinh doanh; - ViÖc chÊp hµnh quy ®Þnh vÒ c¸c tû lÖ b¶o ®¶m an toµn trong ho¹t ®éng TCTD vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt; - C¸c vÊn ®Ò liªn quan kh¸c. ViÖc ®¸nh gi¸ c¸c néi dung trªn dùa vµo viÖc ph©n tÝch c¸c chØ sè tµi chÝnh cña TCTD. KÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn c¸c néi dung gi¸m s¸t cã vai trß quan träng trong viÖc ®¸nh gi¸, xÕp lo¹i c¸c TCTD vµ ®­a ra nh÷ng ¶nh b¸o cho c¸c TCTD vÒ nh÷ng vÊn ®Ò quan t©m. 1.6. Thanh tra t¹i chç Thanh tra t¹i chç lµ ph­¬ng thøc thanh tra truyÒn thèng, ®­îc tiÕn hµnh t¹i trô së cña TCTD. Thanh tra viªn ®­îc tiÕp cËn víi chøng tõ, sæ s¸ch, hå s¬, con ng­êi vµ sù viÖc cô thÓ. Thanh tra t¹i chç ®­îc tiÕn hµnh ®Þnh kú hoÆc ®ét xuÊt, th­êng ®­îc tæ chøc d­íi h×nh thøc §oµn Thanh tra ®Ó thanh tra mét ®¬n vÞ trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Môc tiªu cña thanh tra t¹i chç: - §¸nh gi¸ t×nh h×nh chÊp hµnh chÝnh s¸ch, ph¸p luËt, c¸c chÕ ®é, thÓ lÖ cña ngµnh ng©n hµng; - Gióp c¸c TCTD thÊy ®­îc nh÷ng mÆt tÝch cùc, nh÷ng tån t¹i ®Ó tiÕp tôc ph¸t huy mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ nh÷ng tån t¹i vµ kiÕn nghÞ nh÷ng biÖn ph¸p chÊn chØnh, b¶o ®¶m TCTD ho¹t ®éng ®óng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt, chÕ ®é, thÓ lÖ vµ ho¹t ®éng cã chÊt l­îng, hiÖu qu¶ h¬n. - Ph¸t hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò míi ph¸t sinh, nh÷ng qui ®Þnh ch­a hîp lý ®Ó kiÕn nghÞ söa ®æi, bæ sung vµ hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh. Néi dung cña thanh tra t¹i chç: Thanh tra qu¶n trÞ ®iÒu hµnh; Thanh tra nguån vèn; Thanh tra chÊt l­îng tÝn dông; Thanh tra nghiÖp vô b¶o l·nh; Thanh tra ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ; Thanh tra hïn vèn liªn doanh; thanh tra nghiÖp vô tµi chÝnh, kÕ to¸n,… ë ViÖt Nam, ho¹t ®éng thanh tra t¹i chç cña NHNN chØ thùc sù ®­îc chó träng tõ khi ph¸p lÖnh thanh tra vµ ph¸p luËt Ng©n hµng ®­îc ban hµnh. §©y lµ b­íc ngoÆt quan träng cã ý nghÜa lÞch sö cña TTNH khi chuyÓn sang giai ®o¹n nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. 1.7. Sù cÇn thiÕt ph¶i kÕt hîp hai ph­¬ng thøc thanh tra Së dÜ cÇn ph¶i kÕt hîp hai ph­¬ng thøc thanh tra lµ v× mçi ph­¬ng thøc cã nh÷ng ­u ®iÓm vµ h¹n chÕ riªng. Gi¸m s¸t tõ xa ¦u ®iÓm: V× GSTX lµ h×nh thøc thanh tra dùa trªn c¬ së ®¸nh gi¸m, ph©n tÝch thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña TCTD c¨n cø vµo b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o thèng kª vµ c¸c lo¹i th«ng tin quan träng kh¸c do TCTD göi ®Õn cho NHNN. HÖ thèng chØ tiªu GSTX th«ng th­êng thiÕt lËp trªn c¬ së 6 nhãm yÕu tè chñ chèt vÒ tµi chÝnh vµ tÝnh tu©n thñ trong ho¹t ®éng cña TCTD, quan hÖ thèng nµy cã thÓ x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò tiÒm tµng ®Æc biÖt trong ho¹t ®éng cña TCTD khi ch­a tiÕn hµnh thanh tra t¹i chç ®­îc, b»ng c¸ch nµy ®­a ra c¸c ph¸t hiÖn sím vµ cã kÕ ho¹ch söa ch÷a ngay tr­íc khi c¸c vÊn ®Ò trë nªn nghiªm träng. MÆt kh¸c, GSTX cung cÊp vµ l­u tr÷ th«ng tin cã nÒ nÕp nªn cung cÊp kÞp thêi sè liÖu cho bé phËn thanh tra t¹i chç vµ thùc hiÖn yªu cÇu ®èi chiÕu sè liÖu cña c¸c vô chuyªn m«n cã liªn quan. Gi¸m s¸t tõ xa ngoµi vai trß gi¸m s¸t vi m« cßn cã vai trß gi¸m s¸t vÜ m« khiÕn nã ®«i khi trë thµnh ho¹t ®éng chÝnh, bao trïm cña TTNH, kh«ng dõng l¹i ®ã, ë vÞ trÝ cña m×nh, gi¸m s¸t tõ xa cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn sµng läc th«ng tin thu thËp ®­îc trong h×nh phÔu vµ kÕt qu¶ cuèi cïng lµ ®¸nh gi¸ xÕp lo¹i. H¹n chÕ: Tuy cã nh÷ng ­u ®iÓm nh­ vËy nh­ng ph­¬ng thøc l¹i cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Do chØ ®¸nh gi¸ ph©n tÝch dùa trªn nh÷ng th«ng tin vµ sè liÖu cña ®èi t­îng qu¶n lý cung cÊp nªn vÊn ®Ò trung thùc vµ chÝnh x¸c nhiÒu khi kh«ng ®­îc ®¶m b¶o dÉn tíi kÕt qu¶ ph©n tÝch kh«ng cã t¸c dông cho qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ xö lý. Thanh tra t¹i chç ¦u ®iÓm: V× thanh tra t¹i chç g¾n liÒn víi c¸c §oµn thanh tra vµ ®­îc tiÕn hµnh trùc tiÕp t¹i trô së cña ®èi t­îng thanh tra trªn c¬ së xem xÐt c¸c chøng cø t¹i liÖu cô thÓ nªn viÖc x¸c ®Þnh tÝnh trung thùc cña vÊn ®Ò thuËn lîi vµ chÝnh x¸c h¬n, tõ ®ã ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p chÊn chØnh kÞp thêi. H¹n chÕ: Tuy nhiªn, hiÖu qu¶ vµ chÊt l­îng cña cuéc thanh tra l¹i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, n¨ng lùc tæng hîp, ph©n tÝch, nhÊt ®Þnh cña c¸c thµnh viªn trong §oµn thanh tra ®Ó ®­a ra c¸c kÕt luËn x¸c ®¸ng, hay nãi c¸ch kh¸c, c¸c kÕt qu¶ thùc hiÖn phô thuéc vµo yÕu tè con ng­êi trong ®ã kh«ng tr¸nh khái tÝnh chñ quan cña ng­êi thùc hiÖn. Trong khi c¸c nghiÖp vô cña c¸c TCTD ngµy cµng ®a d¹ng, phøc t¹p vµ ®­îc thùc hiÖn bëi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cµng lµm ¶nh h­ëng tíi hiÖu qu¶, hiÖu lùc cña ho¹t ®éng thanh tra t¹i chç. §ång thêi, thanh tra t¹i chç th­êng ®­îc thùc hiÖn theo ch­¬ng tr×nh kÕ ho¹ch hµng n¨m, tÇn suÊt thanh tra t¹i chç th­a (2 ®Õn 3 n¨m mét lÇn) ®iÒu nµy lµm cho viÖc ph¸t hiÖn c¸c vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng kh«ng kÞp thêi, viÖc uèn n¾n, chÊn chØnh c¸c sai ph¹m t¹i c¸c TCTD kh«ng ®­îc th­êng xuyªn, liªn tôc. Nh­ vËy, víi nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy, cÇn ph¶i x©y dùng mét qui tr×nh lµm sao g¾n kÕt ®­îc hai ph­¬ng ph¸p trªn ®Ó ph¸t huy mÆt m¹nh cña tõng ph­¬ng ph¸p vµ tèi thiÓu nh÷ng h¹n chÕ cña mçi ph­¬ng ph¸p. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng kÕt hîp ph­¬ng thøc gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç cña thanh tra ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam 2.1. Nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn 90 Khi ho¹t ®éng trªn nÒn Ph¸p lÖnh Ng©n hµng, Hîp t¸c x· tÝn dông, C«ng ty tµi chÝnh, TTNH ®· thùc hiÖn hai ph­¬ng thøc thanh tra nµy. GSTX thùc hiÖn theo ph­¬ng ph¸p Votabalo. Néi dung chÝnh cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ lËp b¶ng c©n ®èi nguån vèn, sö dông vèn ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é sö dông hiÖu qu¶ tõng lo¹i nguån. Do c¸ch lµm thñ c«ng, nÒn sè liÖu lµ b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n cña TCTD göi theo ®­êng th­ tÝn, kh«ng ®¸p øng ®­îc tÝnh kÞp thêi, th«ng tin l¹i kÐm chÝnh x¸c do ®ã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ cña GSTX. Thêi kú nµy, GSTX kh«ng ®­îc coi träng. Ho¹t ®éng cña TTNH chñ yÕu lµ thanh tra t¹i chç theo ch­¬ng tr×nh kÕ ho¹ch. Néi dung chÝnh cña thanh tra t¹i chç lµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng nî qu¸ h¹n, viÖc TCTD chÊp hµnh chÕ ®é kinh tÕ tµi chÝnh qua kiÓm tra c¸c kho¶n thu, chi nghiÖp vô ng©n hµng theo ®Þnh møc. Mét c¸ch tæng qu¸t, GSTX vµ thanh tra t¹i chç thêi kú nµy cã nh÷ng nhiÖm vô kh¸ riªng biÖt, kh«ng cã mèi liªn hÖ cô thÓ nªn ho¹t ®éng t¸ch rêi nhai t­¬ng ®èi. 2.2. Tõ gi÷a ®Õn cuèi thËp niªn 90 Gi¸m s¸t tõ xa ®­îc chó ý nhiÒu h¬n víi c¶i tiÕn quan träng: gi¸m s¸t theo CAMELS (ph­¬ng ph¸p ®­îc c¸c n­íc tiªn tiÕn ¸p dông) víi ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm giao cho m¸y tÝnh thùc hiÖn thay cho c¸ch lµm thñ c«ng tr­íc kia. Tuy nhiªn, th«ng tin gi¸m s¸t vÉn cßn ®¬n ®iÖu v× lÖ thuéc hoµn toµn vµo b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n cÊp III cña TCTD víi c¸c chØ tiªu tæng hîp, mang tÝnh ®Þnh l­îng. Thanh tra Ng©n hµng ch­a cã kh¶ n¨ng quan s¸t c¸c chØ tiªu ®Þnh tÝnh vÒ qu¶n trÞ, kiÓm so¸t, ®iÒu hµnh mµ ®©y lµ c¸c chØ tiªu rÊt quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ TCTD. MÆt kh¸c, trong thêi kú nµy, thanh tra trªn c¬ së tu©n thñ, nªn Thanh tra Ng©n hµng ch­a thËt sù quan t©m ®Õn c¸c chØ tiªu ®Þnh tÝnh. Trong khi GSTX cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ vÒ ph­¬ng ph¸p th× thanh tra t¹i chç hÇu nh­ kh«ng cã thay ®æi g× vÒ c¸ch lµm ngo¹i trõ viÖc më réng néi dung thanh tra ®Õn tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô ng©n hµng. Trong chØ ®¹o, thanh tra t¹i chç vÉn lµ nhiÖm vô chñ yÕu, vµ ®­îc tiÕn hµnh theo ®Þnh kú víi c¸c néi dung cÇn thanh tra ®· x©y dùng ngay tõ ®Çu n¨m vµ chñ yÕu lµ ph©n tÝch thùc tr¹ng tÝn dông, b¶o l·nh. Mét ­u ®iÓm cña thêi kú nµy lµ ®· tæ chøc ®­îc c¸c cuéc thanh tra ph¸p nh©n ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc. Thêi kú nµy. Thanh tra Ng©n hµng vÉn ch­a sö dông GSTX thµnh c«ng cô h÷u hiÖu hç trî, chØ ®iÓm cho thanh tra t¹i chç. 2.3. Nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI 2.3.1. Thùc tr¹ng kÕt hîp ho¹t ®éng gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç: - Gi¸m s¸t tõ xa HiÖn nay thanh tra Ng©n hµng Nhµ n­íc ë trung ­¬ng cã mét bé phËn chuyªn tr¸ch ®¶m nhiÖm c«ng t¸c gi¸m s¸t tõ xa (Phßng gi¸m s¸t tõ xa) ®èi víi tÊt c¶ c¸c tæ chøc tÝn dông. T¹i c¸c chi nh¸nh Ng©n hµng Nhµ n­íc tØnh, thµnh phè th­êng kh«ng bè trÝ chuyªn tr¸ch mµ giao cho mét c¸n bé kiªm nhiÖm (trõ Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh) cã phßng gi¸m s¸t chuyªn tr¸ch). Hµng th¸ng c¸n bé kiªm nhiÖm gi¸m s¸t tõ xa cña c¸c chi nh¸nh tØnh, thµnh phè ®«n ®èc c¸c tæ chøc tÝn dông trªn ®Þa bµn göi File c©n ®èi qua m¹ng th«ng tin b¸o c¸o vµ tæng hîp, ph©n tÝch chung trªn ®Þa bµn råi göi File tæng hîp truyÒn qua m¹ng néi bé vÒ bé phËn gi¸m s¸t tõ xa cña Thanh tra Ng©n hµng trung ­¬ng. Cuèi mçi quý bé phËn gi¸m s¸t tõ xa ë c¸c chi nh¸nh ph¶i lËp b¸o c¸o quý b»ng v¨n b¶n göi vÒ Thanh tra Ng©n hµng trung ­¬ng. Bé phËn gi¸m s¸t tõ xa cña Thanh tra Ng©n hµng trung ­¬ng tæng hîp, ph©n tÝch ®Ó hµng th¸ng cung cÊp cho ban l·nh ®¹o Ng©n hµng Nhµ n­íc , L·nh ®¹o Thanh tra Ng©n hµng vµ bé phËn thanh tra t¹i chç. - Thanh tra t¹i chç: Thanh tra t¹i chç lµ h×nh thøc thanh tra chñ yÕu cña Thanh tra Ng©n hµng hiÖn nay. Ho¹t ®éng thanh tra t¹i chç cña Thanh tra ng©n hµng trong thêi gian qua vÒ c¬ b¶n ph¸t huy ®­îc vai trß qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông. Qua thanh tra t¹i chç ®· ph¸t hiÖn kh«ng Ýt nh÷ng vi ph¹m cña tæ chøc tÝn dông, ®­a ra ®­îc c¸c kiÕn nghÞ, yªu cÇu tæ chøc tÝn dông cã biÖn ph¸p chÊn chØnh, kh¾c phôc kÞp thêi nh÷ng thiÕu sãt tån t¹i ®· ph¸t hiÖn qua thanh tra nh»m ®¶m b¶o an toµn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cho tõng tæ chøc tÝn dông. Qua thanh tra t¹i chç Thanh tra Ng©n hµng còng ®· kiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ, ban l·nh ®¹o Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ c¸c cÊp cã thÈm quyÒn bæ xung, ®iÒu chØnh nh÷ng vÊn ®Ò cßn bÊt cËp thuéc vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®èi víi lÜnh vùc ho¹t ®éng ng©n hµng. 2.3.2. Mét sè ®iÓm h¹n chÕ trong viÖc kÕt hîp hai ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña thanh tra Ng©n hµng - Trong lÞch sö ho¹t ®éng cña Thanh tra ng©n hµng, hai ph­¬ng thøc gi¸m s¸t tõ xa – thanh tra t¹i chç mÆc dï ®· cã nh÷ng chØnh söa ®Ó n©ng cao c«ng n¨ng, nh­ng do vÉn ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së tu©n thñ nªn møc ®é g¾n kÕt víi nhau rÊt thÊp, ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c thanh tra gi¸m s¸t c¸c TCTD. - Néi dung, ph­¬ng ph¸p thanh tra gi¸m s¸t ng©n hµng ®· cã ®æi míi nh­ng ch­a ®¸p øng kÞp yªu cÇu qu¶n lý, gi¸m s¸t hÖ thèng ng©n hµng hiÖn ®¹i vµ thùc hiÖn c¸c th«ng lÖ tèt, chuÈn mùc quèc tÕ vÒ gi¸m s¸t ng©n hµng. Thanh tra t¹i chç, thanh tra tu©n thñ vÉn lµ ph­¬ng ph¸p chñ yÕu; - Kh¶ n¨ng gi¸m s¸t toµn bé thÞ tr­êng tiÒn tÖ, ph¸t hiÖn, c¶nh b¸o sím ng¨n chÆn, phßng ngõa vµ xö lý rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng cßn yÕu, Thanh tra Ng©n hµng cßn ho¹t ®éng mét c¸ch thô ®éng theo kiÓu xö lý vô viÖc ®· ph¸t sinh. MÆc dï thanh tra tu©n thñ hay gi¸m s¸t t¹i chç lµ ph­¬ng thøc c¬ b¶n trong hÖ thèng nghiÖp vô gi¸m s¸t ng©n hµng, nh­ng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña ho¹t ®éng ng©n hµng vµ dÞch vô tµi chÝnh theo h­íng hiÖn ®¹i hãa vµ ®a d¹ng hãa víi sù hç trî cña c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i th× ph­¬ng thøc gi¸m s¸t ch­a ®ñ ®Ó gi¸m s¸t h÷u hiÖu c¸c rñi ro tiÒm Èn trong ho¹t ®éng ng©n hµng. - B¶n th©n tõng ph­¬ng thøc ho¹t ®éng gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç cña TTNH cugnx cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp. Muèn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng TTNH tr­íc hÕt ph¶i xem xÐt gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nµy. - Phèi hîp gi÷a gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç cßn bÊt cËp nªn xö lý nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông cßn chËm, gi¸m s¸t tõ xa hÇu nh­ ch­a ph¸t hiÖn vµ chØ ra tæ chøc tÝn dông nµo cã vÊn ®Ò cÇn thanh tra, kiÓm tra. Gi¸m s¸t tõ xa ®èi víi c¸c chi nh¸nh cña tæ chøc tÝn dông ë c¸c ®Þa ph­¬ng tèn kÐm nh­ng ch­a ph¸t huy hiÖu qu¶. Cßn thanh tra t¹i chç chñ yÕu lµ thanh tra vô viÖc, lµm thay chøc n¨ng cña kiÓm to¸n néi bé TCTD, kh«ng tiÕn hµnh thanh tra ph¸p nh©n TCTD Nhµ n­íc. Bëi vËy, tµi liÖu thanh tra t¹i chç còng kh«ng gióp g× cho viÖc gi¸m s¸t tõ xa ph¸p nh©n TCTD. 2.3.3. Nguyªn nh©n * Nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ ho¹t ®éng gi¸m s¸t tõ xa: - H¬n 10 n¨m ¸p dông c«ng nghÖ tin häc vµo c«ng t¸c gi¸m s¸t, chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, c«ng t¸c gi¸m s¸t tõ xa cña Thanh tra Ng©n hµng cßn qu¸ nhiÒu bÊt cËp tr­íc sù ®æi míi nhanh chãng cña c«ng nghÖ tin häc vµ tr­íc yªu cÇu cña viÖc hiÖn ®¹i hãa ng©n hµng trong thêi kú héi nhËp, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chç: Thø nhÊt, c¬ së vËt chÊt, kü thuËt phôc vô cho c«ng t¸c gi¸m s¸t ch­a ®Çy ®ñ, cßn l¹c hËu vµ chËm ®­îc thay thÕ. Trong nh÷ng n¨m ®Çu triÓn khai gi¸m s¸t b»ng m¸y, mçi chi nh¸nh chØ ®­îc trang bÞ tõ 1 ®Õn 2 m¸y tÝnh, lo¹i 386 hoÆc 486 ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c gi¸m s¸t, qua mét thêi gian dµi, m¸y mãc háng hãc chËm ®­îc trang bÞ l¹i. C¸c m¸y tÝnh ®Òu kh«ng ®­îc nèi m¹ng, ho¹t ®éng ®éc lËp. Cho nªn ph¶i sö dông ®Üa mÒm ®Ó trao ®æi d÷ liÖu, t×nh tr¹ng nµy kÐo dµi nhiÒu n¨m, lµm ¶nh h­ëng kh«ng Ýt ®Õn chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc. Thø hai, phÇn mÒm gi¸m s¸t chËm ®­îc ®iÒu chØnh khi c¸c quy chÕ, c¸c chuÈn mùc gi¸m s¸t thay ®æi vµ chËm thay thÕ tr­íc sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«ng nghÖ phÇn mÒm, tõ ®ã sinh ra lçi thêi, l¹c hËu, kh«ng ®¸p øng kÞp thêi yªu cÇu cña c«ng t¸c gi¸m s¸t. Cô thÓ phÇn mÒm gi¸m s¸t ®­îc viÕt b»ng ng«n ng÷ FOXPRO cæ ®iÓn (FOXPRO2.6, FOXPRO 3.0) tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90, ®Õn nay gÇn 15 n¨m ch­a ®­îc thay thÕ, chØ ®iÒu chØnh 1 ®Õn 2 lÇn khi hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n hoÆc c¸c chØ tiªu gi¸m s¸t thay ®æi. VÒ c¬ b¶n, kh«ng thay ®æi g× lín, chØ thay ®æi c¸ch nhÆt sè liÖu theo hÖ thèng tµi kho¶n míi vµ thay ®æi c¸ch tÝnh to¸n mét sè chØ tiªu. C¸c chØ tiªu gi¸m s¸t ®­a ra qu¸ nhiÒu, ph¶i nãi lµ qu¸ r­êm rµ vµ thiÕu tÝnh c« ®äng, ch­a nãi ®Õn h×nh thøc cña ch­¬ng tr×nh. XuÊt ph¸t tõ viÖc chËm ®æi míi, cho nªn khi phÇn mÒm b¸o c¸o thèng kª ra ®êi vµ ®­a vµo ¸p dông, phÇm mÒm gi¸m s¸t tõ xa cña Thanh tra kh«ng khai th¸c vµ sö dông ®­îc c¸c nguån th«ng tin thu thËp ®­îc tõ ch­¬ng tr×nh b¸o c¸o thèng kª, ®iÒu nµy vÝ nh­ con ng­êi ta “®ãi” nh­ng thÊy c¬m kh«ng ®­îc ¨n, “kh¸t” thÊy n­íc kh«ng ®­îc uèng, thËt lµ l·ng phÝ. VÒ phÇn con ng­êi trùc tiÕp thùc hiÖn c«ng t¸c gi¸m s¸t. Tuy r»ng ®a sè ®a sè ®Òu cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ cã kinh nghiÖm trong c«ng t¸c thanh tra, nh÷ng kü n¨ng gi¸m s¸t cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ h»ng n¨m ch­a ®­îc båi d­ìng thªm nghiÖp vô. V× vËy, kh¶ n¨ng ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ cña c¸n bé lµm c«ng t¸c gi¸m s¸t ®a sè cßn yÕu, ch­a ®¸p øng kÞp thêi yªu cÇu cña c«ng t¸c gi¸m s¸t hiÖn nay. - Thùc tÕ hiÖn nay, h»ng th¸ng, Thanh tra c¸c chi nh¸nh cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn gi¸m s¸t tõ xa c¸c Chi nh¸nh cÊp I cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc, Ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi vµ c¸c lo¹i Nhµ n­íc kh¸c cã më chi nh¸nh cÊp I vµ toµn bé quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së trªn ®Þa bµn. Cuèi mçi quý, tr­íc ngµy 15 cña th¸ng ®Çu tiªn cña quý sau, Thanh tra chi nh¸nh ph¶i lµm b¸o cãa gi¸m s¸t göi thanh tra trung ­¬ng. VÒ nguyªn t¾c, c¸c chØ tiªu gi¸m s¸t chØ ¸p dông ®èi víi c¸c TCTD lµ ph¸p nh©n (trô së chÝnh), cßn ë c¸c chi nh¸nh cña c¸c TCTD th× c¸c chØ tiªu gi¸m s¸t kh«ng nãi lªn ®­îc ®iÒu g×. Cho nªn viÖc gi¸m s¸t tõ xa c¸c Chi nh¸nh cÊp I lµ mét viÖc kh«ng nªn lµm, v× kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶. Khèi l­îng c«ng viÖc kh«ng nhá ®èi víi c¸c chi nh¸nh khiÕn c«ng t¸c gi¸m s¸t chØ dõng l¹i ë møc “c­ìi ngùa, xem hoa”, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ ®­a ra c¸c nhËn xÐt mét c¸ch chung chung, thiÕu tÝnh cô thÓ, mang tÝnh b¸o c¸o nhiÒu h¬n lµ gi¸m s¸t. Cho nªn chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ kh«ng cao, ch­a cã t¸c dông trong viÖc ng¨n ngõa vµ c¶nh b¸o rñi ro. - HÖ thèng th«ng tin xö lý sè liÖu sö dông trong gi¸m s¸t tõ xa cßn s¬ sµi, ch­a cã ch­¬ng tr×nh gi¸m s¸t c¶nh b¸o sím, kÕt qu¶ ®¸nh gi¸, ph©n tÝch ®èi víi tæ chøc tÝn dông chØ cã t¸c dông ®Ó b¸o c¸o vµ míi chØ dõng ë viÖc cung cÊp sè liÖu ®Ó tham kh¶o khi x©y dùng chÝnh s¸ch, c¬ chÕ vµ hç trî mét Ýt cho bé phËn thanh tra t¹i chç trong viÖc ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng cña tæ chøc tÝn dông, kÕt qu¶ ®ã gÇn nh­ ch­a ph¸t huy ®­îc t¸c dông ph¸t hiÖn rñi ro ®Ó c¶nh b¸o vµ cã biÖn ph¸p phßng ngõa. - MÆc dï ho¹t ®éng gi¸m s¸t tõ xa ®· ph©n tÝch ®¸nh gi¸ tæ chøc tÝn dông theo CAMELS nh­ng c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ cßn ch­a ®¹t chuÈn quèc tÕ vÒ néi dung vµ ch­a ®¶m b¶o tÝnh kÞp thêi. Do ®ã kh¶ n¨ng gi¸m s¸t chØ sè an toµn vèn cña Thanh tra Ng©n hµng ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh«ng cËp nhËt, chøc n¨ng c¶nh b¸o sím nh÷ng rñi ro vã thª x¶y ra cña tæ chøc tÝn dông cña gi¸m s¸t tõ xa gÇn nh­ kh«ng thùc hiÖn ®­îc vµ kh«ng cã hiÖu qu¶. * Nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ ho¹t ®éng thanh tra t¹i chç - Thanh tra t¹i chç cña Thanh tra Ng©n hµng ®­îc tiÕn hµnh theo ch­¬ng tr×nh thanh tra ®· phª duyÖt. ViÖc thanh tra nµy ®­îc tiÕn hµnh t¹i mäi chi nh¸nh cña tæ chøc tÝn dông trªn mäi ph­¬ng diÖn (Thanh tra toµn diÖn) viÖc thanh tra nµy thùc chÊt lµ lµm thay c«ng viÖc cña kiÓm so¸t, kiÓm to¸n néi bé cña tæ chøc tÝn dông, cña c¬ quan qu¶n lý kh¸c trong khi nhiÖm vô chñ yÕu thanh tra rñi ro vµ thanh tra tæng hîp th× ch­a ®­îc thùc sù quan t©m. Nh÷ng ®ît thanh tra nh­ vËy th­êng kÐo dµi nhiÒu ngµy víi nhiÒu ng­êi tham gia nªn g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng cña tæ chøc tÝn dông trong khi hiÖu qu¶ thùc sù th× ch­a cao. - Mét thùc tÕ hiÖn nay lµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· ph¸t sinh nhiÒu nghiÖp vô míi, nhiÒu c«ng nghÖ míi mµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®· cËp nhËt vµ ¸p dông nh­ng Thanh tra Ng©n hµng kh«ng ®­îc cËp nhËt vµ kh«ng ®­îc ®µo t¹o. Do ®ã khi tiÕn hµnh thanh tra t¹i chç thanh tra viªn kh«ng ®ñ n¨ng lùc ®Ó thùc hiÖn thanh tra c¸c nghiÖp vô míi nªn kh«ng ph¸t hiÖn ®­îc c¸c sai sãt trong nghiÖp vô míi ph¸t sinh. - Do Thanh tra Ng©n hµng cßn trùc thuéc Ng©n hµng Nhµ n­íc nªn kÕt qu¶ thanh tra t¹i chç (kÕt luËn thanh tra ) cßn bÞ chi phèi nhiÒu bëi c¸c cÊp cã thÈm quyÒn vµ kÕt qu¶ thanh tra kh«ng ph¶n ¸nh trung thùc kÕt qu¶ thanh tra. - Nhµ n­íc ch­a cã mét chÕ tµi nµo cho Thanh tra Ng©n hµng ®Ó xö lý khi c¸c kiÕn nghÞ cña Thanh tra Ng©n hµng kh«ng ®­îc c¸c tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn. - Thanh tra t¹i chç hiÖn nay vÉn tiÕn hµnh theo ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng, thanh tra tu©n thñ, thanh tra vô viÖc, xÐt gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tè c¸o, chèng tham nhòng… ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ cña thanh tra t¹i chç hiÖn t¹i chØ cã t¸c dông t¹i thêi ®iÓm kiÓm tra, khã cã thÓ ®­a ra nh÷ng nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸, c¶nh b¸o vÒ møc ®é tiÒm Èn cña rñi ro cña tæ chøc tÝn dông trong t­¬ng lai. Thanh tra t¹i chç ®èi víi c¸c chi nh¸nh hÇu nh­ kh«ng mang l¹i bøc tranh toµn c¶nh cña tæ chøc tÝn dông. Ch­¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ kÕt hîp gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç cña thanh tra NHNN ViÖt Nam §Ó kÕt hîp hai ph­¬ng thøc gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nh»m môc ®Ých n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng Thanh tra Ng©n hµng, t«i xin ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p sau: 3.1. §èi víi chÝnh phñ Trong lÜnh vùc Thanh tra Ng©n hµng, ChÝnh phñ cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Õn viÖc hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc vµ ho¹t ®éng Thanh tra Ng©n hµng th«ng qua viÖc chØ ®¹o x©y dùng vµ ban hµnh nghÞ ®Þnh ®æi míi vÒ m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng Thanh tra ng©n hµng thay thÕ nghÞ ®Þnh 91/1999/N§-CP ngµy 04/9/1999. Trªn thÕ giíi hiÖn nay tån t¹i hai m« h×nh hÖ thèng thanh tra gi¸m s¸t, ®so lµ : M« h×nh trùc thuéc NHT} (§©y lµ m« h×nh truyÒn thèng, m« h×nh nµy cã tÝnh liªn kÕt h÷u c¬ vµ chÆt chÏ gi÷a hÖ thèng thanh tra gi¸m s¸t víi thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ); M« h×nh trùc thuéc Bé tµi chÝnh hoÆc tæ chøc ®éc lËp. Mçi m« h×nh cã nh÷ng ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm riªng, nh­ng ®èi víi ViÖt Nam, theo t«i trong nh÷ng n¨m tíi, c¬ quan Thanh tra gi¸m s¸t nªn trùc thuéc NHT­ lµ phï hîp h¬n víi lý do sau: ViÖt Nam lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn, thÞ tr­êng tµi chÝnh cßn trong t×nh tr¹ng ph¸t triÓn s¬ khai, c¸c NHTM vÉn lµ trung gian tµi chÝnh chñ yÕu; c¸c th«ng tin b¸o c¸o tõ phÝa TCTD ®Õn NHNN cßn thiÕu vµ ch­a cËp nhËt ®Çy ®ñ. V× vËy, ®Ó b¶o ®¶m an toµn hÖ thèng c¬ quan TTNH vÉn nªn trùc thuéc NHNN. Tõ n¨m 2007 ®Õn 2015 x©y dùng vµ thµnh lËp Côc Thanh tra trùc thuéc NHNN, cã tr¸ch nhiÖm thanh tra TCTD theo ngµnh däc, ph¹m vi thanh tra cho toµn khu vùc, kh«ng trùc thuéc tØnh nµo. Tõ n¨m 2015 ®Ðn 2020, trªn c¬ së ®¸nh gi¸ sù hoµn thiÖn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh, cãt hÓ nghiªn cøu thµnh lËp ñy ban Thanh tra thÞ tr­êng tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn thanh tra, gi¸m s¸t c¶ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c nh­; thÞ tr­êng chøng kho¸n, b¶o hiÓm, quü ®Çu t­. 3.2. §èi víi Ng©n hµng Nhµ n­íc - PhÇn mÒm gi¸m s¸t ph¶i nhanh chãng ®­îc viÕt l¹i b»ng ng«n ng÷ lËp tr×nh tiÕn bé, phï hîp víi ng«n ng÷ cña c¸c ch­¬ng tr×nh kh¸c trong toµn hÖ thèng Ng©n hµng nh­: Ch­¬ng tr×nh b¸o c¸o thèng kª, ch­¬ng tr×nh th«ng tin tÝn dông vµ ch­¬ng tr×nh giao dÞch cña c¸c TCTD. Cã nh­ vËy míi cã t¸c dông khai th¸c hÕt lîi thÕ cña viÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin tiªn tiÕn vµo trong lÜnh vùc Ng©n hµng. PhÇn mÒm míi ph¶i ®­îc viÕt theo h­íng dÔ cËp nhËt vµ söa ®æi mçi khi hÖ thèng tµi kho¶n, c¸c chØ tiªu, chuÈn míi gi¸m s¸t thay ®æi. Nhê ®ã, míi ®¸p øng kÞp yªu cÇu cña sù ®æi míi vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña hÖ thèng Ng©n hµng. MÆt kh¸c, ch­¬ng tr×nh gi¸m s¸t míi ph¶i in ®­îc th«ng b¸o tãm t¾t c¸c chØ sè ho¹t ®éng ®Ó göi cho c¸c TCTD, c«ng t¸c gi¸m s¸t míi cã t¸c dông thiÕt thùc. - VÒ ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng Thanh tra Ng©n hµng: + X©y dùng vµ ban hµnh sæ tay thanh tra t¹i chç: Sæ tay ph¶i ®óng nghÜa lµ cÈm nang nghiÖp vô cña c¸n bé thanh tra. C¸c néi dung h­íng dÉn thanh tra tõng nghiÖp vô ph¶i cô thÓ, râ rµng, s¸t víi thùc tÕ ho¹t ®éng cña c¸c TCTD ViÖt Nam. + TiÕp tôc hoµn thiÖn vµ ban hµnh míi c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ thùc hµnh trªn thÕ giíi ®èi víi nghiÖp vô ng©n hµng míi, ®ång thêi söa ®æi, bæ sung hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n theo h­íng më cã tÝnh ®Õn c¸c nghiÖp vô ng©n hµng sÏ thùc hiÖn ë ViÖt Nam trong t­¬ng lai. + X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý. + Tæ chøc tèt ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé cña c¸c tæ chøc tÝn dông, coi ®©y lµ mét tuyÕn cña gi¸m s¸t Ng©n hµng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng mµ hÇu hÕt c¸c quèc gia ®Òu ¸p dông. - VÒ viÖc ®Çu t­ trang thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn thanh tra. + §Çu t­ n©ng cÊp phÇn mÒm, hÖ thèng m¸y tÝnh hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý. + Trang bÞ ph­¬ng tiÖn lµm viÖc cho c¸c b¸n bé lµm c«ng t¸c thanh tra kÓ c¶ c¸c thiÕt bÞ nhËp ngo¹i. - VÒ con ng­êi: + Tr­íc hÕt lµ nh÷ng thanh tra viªn trùc tiÕp thùc hiÖn c«ng t¸c gi¸m s¸t, ph¶i ®­îc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i; ph¶i th­ên xuyªn trang bÞ thªm tr×nh ®é vµ kü n¨ng gi¸m s¸t Ng©n hµng; tr×nh ®é tin häc, kh¶ n¨ng vËn hµnh vµ khai th¸c phÇn mÒm gi¸m s¸t; ph¶i tæ chøc tËp huÊn mçi khi cã sù thay ®æi ch­¬ng tr×nh gi¸m s¸t hay thay ®æi c¸c chuÈn mùc gi¸m s¸t. Cã nh­ vËy vÒ mÆt con ng­êi míi ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vµ nhiÖm vô ®Æt ra. + C¸c thanh tra viªn ph¶i th­êng xuyªn ®­îc ®µo t¹o nh÷ng kiÕn thøc nghiÖp vô cña ng©n hµng hiÖn ®¹i ®Ó nhanh chãng b¾t kÞp yªu cÇu héi nhËp. + Cã chÕ ®é ®·i ngé thÝch hîp víi ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c thanh tra nh­: phô cÊp th©m niªn, phô cÊp c«ng t¸c, chÕ ®é khen th­ëng xøng ®¸ng vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c ®Ó ®éng viªn, khÝch lÖ hé tiÕp tôc phÊn ®Êu vµ ®ãng gãp xøng ®¸ng vµo sù nghiÖp Thanh tra Ng©n hµng. KÕt luËn Cïng víi tiÕn tr×nh ®æi míi, héi nhËp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ, c¸c Tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam cã nh÷ng b­íc tiÕn rÊt nhan trong viÖc hiÖn ®¹i hãa ho¹t ®éng, tin häc hãa qu¸ tr×nh kinh doanh, më réng vµ n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng nh»m môc ®Ýc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. Thùc tÕ ®ßi hái Thanh tra Ng©n hµng còng ph¶i ®æi míi víi tèc ®é nhanh ®Ó ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu vÒ thanh tra – gi¸m s¸t Tæ chøc tÝn dông trong t×nh h×nh míi. V× vËy, viÖc nghiªn cøu ®­a ra gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao chÊt l­îng, hiÖu qu¶ c«ng t¸c thanh tra Ng©n hµng trë nªn cÊp thiÕt. Cã thÓ nãi, cïng víi viÖc ®æi míi néi dung gi¸m s¸t tõ xa, ®æi míi qui tr×nh thanh tra t¹i chç th× viÖc tæ chøc l¹i c¸c ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña thanh tra, g¾n kÕt chóng víi nhau trong méi qui tr×nh liªn hoµn lµ con ®­êng nhanh nhÊt nh»m n©ng cao chÊt l­îng thanh tra – gi¸m s¸t Tæ chøc tÝn dông. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã cÇn sù quan t©m cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh cã liªn quan còng nh­ ph¶i thùc hiÖn ®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc tù nghiªn cøu bµi häc, s­u tÇm tµi liÖu vµ trong thùc tÕ, nh­ng do thêi gian, kiÕn thøc cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái cã nh÷ng thiÕu sãt. T«i rÊt mong ®­îc sù quan t©m gióp ®ì, chØ b¶o cña c¸c thÇy c« gi¸o trong tr­êng vµ cña tÊt c¶ nh÷ng ai quan t©m ®Õn lÜnh vùc nµy. Mét lÇn n÷a, t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o Tr­êng c¸n bé Thanh tra ®· truyÒn ®¹t nhiÒu kiÕn thøc, kinh nghiÖm quý b¸u, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«i hoµn thµnh khãa häc. Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan bµi tiÓu luËn nµy lµ hoµn toµn do t«i lµm dùa trªn kiÕn thøc ®· ®­îc häc ë trªn líp NghiÖp vô thanh tra viªn chÝnh vµ s¸ch, b¸o cïng c¸c tµi liÖu tham kh¶o s­u tÇm ®­îc. NÕu ph¸t hiÖn thÊy bµi tiÓu luËn nµy ®­îc sao chÐp tõ bµi tiÓu luËn kh¸c, t«i xin hoµn toµn chÞu mäi h×nh ph¹t cña nhµ tr­êng. Ng­êi cam ®oan Lª TiÕn H÷u Tµi liÖu tham kh¶o LuËt Thanh tra ban hµnh ngµy 15/06/2004 LuËt Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ LuËt c¸c Tæ chøc tÝn dông NghÞ ®Þnh sè 41/2005/N§-CP ngµy 25/03/2005 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt Thanh tra; NghÞ ®Þnh sè 91/1999/N§-CP ngµy 04/06/1999 cña ChÝnh phñ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Thanh tra Ng©n hµng; QuyÕt ®Þnh sè 1675/2004/Q§-NHNN ngµy 23/12/2004 cña Thèng ®èc Ng©n hµng nhµ n­íc vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Thanh tra Ng©n hµng. QuyÕt ®Þnh sè 398/1999/Q§-NHNN3 ngµy 09/11/1999 cña Thèng ®èc NHNN vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ gi¸m s¸t tõ xa ®èi víi c¸c Tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Tµi liÖu häc tËp líp NghiÖp vô Thanh tra c¬ b¶n, tr­êng C¸n bé Thanh tra. T¹p chÝ Khoa häc vµ §µo t¹i Ng©n hµng. TrÝch Tµi liÖu gi¸m s¸t tõ xa n¨m 2005 (Thanh tra Ng©n hµng Trung ­¬ng)