Đề tài Khả năng cạnh tranh của hàng hoá Việt Nam trên thị trường ASEAN

õ 3,6 lªn 3,7 ®iÓm trong n¨m 2000. Râ rµng sù v÷ng tin trong c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chØ thùc sù m¹nh mÏ t¹i thÞ tr­êng víi nh÷ng ®èi thñ quen thuéc. Còng theo cuéc ®iÒu tra trªn, cã tíi 29% doanh nghiÖp trong sè 800 doanh nghiÖp ®­îc hái vÉn ph¶i sö dông trªn 40% nguyªn, phô liÖu nhËp khÈu, thËm chÝ cã ngµnh sö dông 70 – 80% nguyªn, phô liÖu nhËp khÈu. ChÝnh v× ph­¬ng thøc s¶n xuÊt nµy mµ tû lÖ gi¸ trÞ gia t¨ng trong hµng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ thÊp. Trong xu thÕ gi¶m gi¸ hµng xuÊt khÈu c«ng nghiÖp cña thÕ giíi, th× viÖc gi÷ thÞ tr­êng trong n­íc vµ më réng thÞ tr­êng ASEAN cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®øng tr­íc th¸ch thøc lín. Thø hai, chi phÝ trung gian cao So víi thêi ®iÓm 1996 ®Õn nay, gi¸ x¨ng dÇu t¨ng 42,2%, gi¸ c­íc vËn chuyÓn t¨ng 130%, tiÒn c«ng t¨ng 75%. ThuÕ sö dông ®Êt t¨ng 90,9%, ®iÖn t¨ng 37,5%, ngo¹i tÖ t¨ng 20,2%, ngoµi ra cßn thªm c¸c lo¹i tiªu cùc phÝ còng gãp phÇn kh«ng nhá vµo lµm t¨ng chi phÝ cho doanh nghiÖp. NÕu ®èi chiÕu víi b¶ng chi phÝ ®Çu t­ cña mét sè n­íc trong khu vùc th× ta thÊy chi phÝ trung gian cña ViÖt Nam lµ t­¬ng ®èi cao. B¶ng 22: So s¸nh chi phÝ ®Çu t­ t¹i mét sè thµnh phè chÝnh ë §«ng Nam ¸ (Th¸ng 12 – 2000) §¬n vÞ: USD Hµ Néi TP HCM Singapore Bangkok Kuala Lumpur Manila L­¬ng c«ng nh©n 78-108 76-114 442-594 174 341 114-224 PhÝ thuª ®Êt KCN (m2/th¸ng) 2,62/n¨m 2,25/n¨m 6,9 0,50 5,7-8,5 85 PhÝ thuª v¨n phßng (m2/th¸ng) 18-21 14-16 49,91 10,09 17 27,58 PhÝ thuª nhµ ë (th¸ng) 1.700 1.700 2.418 1.329,7 190-1.035 15000-16000 PhÝ ®iÖn tho¹i tèi thiÓu/m¸y/th¸ng 1,86 1,86 4,78 2,29 9,21 13,41 Gi¸ ®iÖn dïng cho s¶n xuÊt – KD (Kwh) 0,07 0,07 0,07 0,04 0,05 0,09 Gi¸ n­íc dïng cho s¶n xuÊt – KD (m3) 0,21 0,28 1,05 0,22-0,36 0,32 0,18-0,22 C­íc vËn chuyÓn container 40 feet 1.500 1.400 500-600 1.350 970 1.169 ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp–møc chuÈn(%) 25 25 25,5 30 28 32 ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n cao nhÊt (%) 50 50 28 37 29 32 ThuÕ GTGT (møc c¬ b¶n) (%) 10 10 3 7 5-15 10 Nguån: JETRO (TrÝch T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 281 – Th¸ng 10/2001 Thø ba, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay ®ang ph¶i ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng m¸y mãc thiÕt bÞ cò, l¹c hËu, lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng cao, chÊt l­îng s¶n phÈm thÊp, dÉn ®Õn gi¸ s¶n phÈm cao. C¸c sè liÖu cho thÊy, hiÖn cã kho¶ng 53.000 doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ víi kho¶ng 3 triÖu lao ®éng. Tuy nhiªn, nÕu so s¸nh víi doanh nghiÖp cña c¸c n­íc ASEAN th× phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ c¸c doanh nghiÖp quy m« nhá, tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu. Tµi s¶n cè ®Þnh b×nh qu©n cho mét lao ®éng cña mét doanh nghiÖp nhµ n­íc chØ cã 44 triÖu ®ång, trong ®ã cã gÇn mét nöa doanh nghiÖp nhµ n­íc chØ cã 20 triÖu ®ång. §èi víi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, bao gåm 23.000 doanh nghiÖp, vèn tµi s¶n cè ®Þnh chØ chiÕm 16% tæng sè vèn tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp nhµ n­íc. Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña ViÖt Nam hiÖn tôt hËu kho¶ng 25-30 n¨m so víi Th¸i Lan, dÉn ®Õn chi phÝ ®Çu t­ cao h¬n 30-35% so víi c¸c ®èi t¸c ASEAN kh¸c. Thø t­, kinh nghiÖm vÒ kinh doanh, n¨ng lùc qu¶n lý, c«ng t¸c tiÕp thÞ, sù hiÓu biÕt vÒ thÞ tr­êng (th«ng tin kinh doanh) cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn yÕu kÐm, chÊt l­îng lao ®éng ch­a cao, ch­a cã tÝnh chuyªn nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp hÇu nh­ ch­a cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn l©u dµi æn ®Þnh, chiÕn l­îc c¹nh tranh quèc tÕ, mµ phÇn lín chØ míi cã kÕ ho¹ch kinh doanh ng¾n h¹n, thËm chÝ lµ kÕ ho¹ch kinh doanh trong tõng th­¬ng vô. Nh­ vËy, xÐt mét c¸ch tæng qu¸t, bµi to¸n ®Æt ra lµ: lµm thÕ nµo ®Ó hµng ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi tham gia vµo AFTA cã thÓ c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng ASEAN. Mét gi¶i ph¸p kinh ®iÓn lµ muèn chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh lµ ph¶i cã ®Çu ra m¹nh, mµ muèn cã ®Çu ra m¹nh th× ph¶i cã ®Çu vµo m¹nh. 3/ Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam so víi hµng ho¸ c¸c n­íc ASEAN trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam ViÖt Nam ra nhËp khÈu ASEAN chñ yÕu lµ nh÷ng nguyªn vËt liÖu dïng cho s¶n xuÊt vµ hµng c«ng nghiÖp nh­ nh«m, xi m¨ng, ho¸ chÊt, hµng ®iÖn tö ph©n ho¸ häc, thuèc ch÷a bÖnh, giÊy, x¨ng dÇu, thuèc trõ s©u, nhùa, thÐp… H¬n mét nöa tæng sè nhãm mÆt hµng cã thuÕ suÊt nhËp khÈu hiÖn thÊp h¬n møc 5%. §ã lµ nh÷ng hµng ho¸ vËt t­ phôc vô s¶n xuÊt hoÆc hµng tiªu dïng thiÕt yÕu. 857 mÆt hµng trong sè nµy ®· ®­îc ®­a vµo danh s¸ch tham gia CEPT kÓ tõ th¸ng 1/1996. Trªn thùc tÕ th× viÖc tham gia nh­ vËy kh«ng ¶nh h­ëng g× tíi s¶n xuÊt trong n­íc còng nh­ bu«n b¸n. CÇn ph¶i thÊy r»ng c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ mét sè n­íc ASEAN kh¸ t­¬ng ®ång, thËm chÝ l¹i lµ ®èi thñ c¹nh tranh cña ViÖt Nam trªn c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ. VÝ dô nh­ cã rÊt nhiÒu mÆt hµng cïng s¶n xuÊt, cã thÓ c¹nh tranh nhau kh«ng chØ trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam mµ c¶ thÞ tr­êng ngoµi ASEAN nh­ c¸c lo¹i n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn vµ ®· chÕ biÕn, « t«, xe m¸y, xe ®¹p, m¸y mãc gia dông (m¸y giÆt, ®iÒu hoµ, qu¹t ®iÖn), s¾t thÐp, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ th«ng dông, hµng dÖt may, ®å ch¬i trÎ em, mü phÈm. HiÖn t¹i, mét sè mÆt hµng cña ViÖt Nam cßn kÐm søc c¹nh tranh so víi c¸c n­íc ASEAN bëi thua vÒ chÊt l­îng, chñng lo¹i, vµ c¶ sè l­îng. V× thÕ, c¸c n­íc nµy ®ang cè g¾ng chiÕm lÊy mét thÞ phÇn lín h¬n ë ngay ViÖt Nam. ViÖc thùc hiÖn AFTA sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho c¸c n­íc ASEAN trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ so víi hµng ho¸ ViÖt Nam, chiÕm ­u thÕ h¬n vÒ gi¸ c¶ vµ vÒ c¸c thñ tôc h¶i quan so víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc vµ l·nh thæ ngoµi ASEAN (nh­ Trung Quèc, Hµn Quèc, §µi Loan, NhËt B¶n) cïng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam. ChiÕm lÊy mét thÞ phÇn ë ViÖt Nam, lµ ®iÒu mµ c¸c nhµ kinh doanh n­íc ngoµi quan t©m hµng ®Çu. Bëi v× thÞ tr­êng ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng lín vÒ dung l­îng, l¹i thuéc lo¹i kh«ng ®ßi hái cao vÒ chÊt l­îng hµng ho¸. Cã lý ®Ó chóng ta lo ng¹i r»ng do ViÖt Nam cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ thÊp h¬n c¸c n­íc ASEAN kh¸c, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ rÊt yÕu ít, nªn ®ang vµ sÏ ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc v« cïng to lín khi tham gia AFTA. HiÖn t¹i, do viÖc hµng ho¸ nhËp khÈu ®ang trµn ngËp thÞ tr­êng nªn ®· lµm ®iªu ®øng kh«ng Ýt ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc nh­: dÖt, giµy dÐp, hµng c¬ khÝ, ®å ®iÖn d©n dông, sø, thuû tinh, thÐp c¸n,… thËm chÝ ngay c¶ khi hµng rµo thuÕ quan ®ang cßn ®­îc duy tr× kh¸ cao. VÊn ®Ò nµy cµng ®Æc biÖt ®¸ng lo ng¹i ®èi víi c¸c ngµnh cã hµm l­îng vèn vµ kü thuËt cao, bëi cã sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é hiÖn t¹i gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc rÊt râ rÖt. ChÝnh v× vËy, khi mµ hµng rµo b¶o hé bÞ c¾t bá th× c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc ch¾c ch¾n sÏ chÞu nh÷ng søc Ðp lín h¬n nhiÒu lÇn. Tham gia AFTA sÏ lµm cho c¸c xÝ nghiÖp trong n­íc ph¶i sím bÞ ®Æt trong mét m«i tr­êng c¹nh tranh quèc tÕ, nh­ng vÊn ®Ò nµy cã ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ so s¸nh tr­íc m¾t. HiÖn nay, thuÕ nhËp khÈu cña nh÷ng mÆt hµng nµy kho¶ng 50% ®Õn 60%, ®ñ ®Ó xÝ nghiÖp trong n­íc c¹nh tranh víi hµng nhËp. Nh­ng kinh nghiÖm cña NhËt vµ mét sè n­íc Ch©u ¸ cho thÊy, nÕu b¶o hé kÐo dµi qu¸ l©u, c¸c ngµnh ®ã sÏ kh«ng ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ kh«ng thÓ trë thµnh lîi thÕ ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Do ®ã, dï cã gia nhËp AFTA hay kh«ng, ViÖt Nam còng nªn tõng b­íc gi¶m thuÕ quan mµ CEPT qui ®Þnh rÊt phï hîp víi chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vµo xuÊt khÈu mµ tr­íc m¾t lµ cã trong c¸c ngµnh cã hµm l­îng lao ®éng cao, c¸c ngµnh chÕ biÕn n«ng-l©m-thuû s¶n. Nh×n tõ gãc ®é nµy, ta thÊy viÖc tham gia AFTA cña ViÖt Nam sÏ cho ta cã thªm c¬ héi ®Ó x©m nhËp vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN kh¸c. §iÒu nµy sÏ lµ mét t¸c nh©n quan träng kh«ng nh÷ng thóc ®Èy viÖc c¶i tiÕn kü thuËt c«ng nghÖ vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, mµ h¬n thÕ, cßn b¾t buéc chóng ta ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt trong ®ã cã vÞªc ngõng s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh. ChÝnh phñ ®· lùa chän nh÷ng mÆt hµng mµ hiÖn nay cßn cÇn b¶o hé cho s¶n xuÊt trong n­íc b»ng thuÕ suÊt nhËp khÈu cao ®Ó ®­a vµo danh s¸ch nh÷ng mÆt hµng tr­íc m¾t ch­a tham gia CEPT. C¸c c¬ së s¶n xuÊt sÏ cã ®­îc mét sè n¨m ®Ó chuÈn bÞ ®èi víi viÖc gi¶m ®i dÇn b¶o hé qua thuÕ vµ sau ®ã c¾t c¶ c¸c biÖn ph¸p b¶o hé kh«ng ph¶i thuÕ (nh­ h¹n ng¹ch, giÊy phÐp bu«n b¸n). Nh­ vËy ph¶i ®uæi kÞp vµ v­ît c¸c n­íc ASEAN vÒ chÊt l­îng mÉu m·, gi¸ c¶ hµng ho¸ trong vßng 5-8 n¨m, nÕu kh«ng sÏ kh«ng t¨ng ®­îc vÞ thÕ vµ thÞ phÇn cña ViÖt Nam trong khu vùc. §ã lµ c¸ch thøc mµ AFTA ®Æt ra cho c¸c nhµ s¶n xuÊt ViÖt Nam. §Ó gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nªu trªn, chóng ta cÇn l­îng vèn kh«ng nhá ®Ó ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ cho Ýt nhÊt c¸c ngµnh s¶n xuÊt ra kho¶ng 20% tæng sè mÆt hµng nãi trªn. Nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt ra mÆt hµng tiªu dïng phæ th«ng cã l­îng tiªu thô lín trong n­íc, thu hót nhiÒu lao ®éng trong s¶n xuÊt vµ cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao cÇn ph¶i ®­îc ­u ®·i trong viÖc cho vay vèn ph¸t triÓn. Tuy vËy, nh­ thÕ vÉn ch­a ®ñ. Cïng víi viÖc gia nhËp AFTA, chóng ta cÇn ph¶i tÝnh to¸n xa h¬n, ®Õn ph­¬ng h­íng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt trong ph¹m vi ASEAN. Do c¬ cÊu gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN cã mét sè ®iÓm t­¬ng ®ång nªn cÇn cã sù tho¶ thuËn trong néi bé ASEAN vÒ viÖc tiÕn hµnh chuyªn m«n ho¸ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. Ch­¬ng III: C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng ASEAN I/ C¸c gi¶i ph¸p vÒ phÝa nhµ n­íc 1/ NhÊt qu¸n coi xuÊt khÈu lµ h­íng ­u tiªn vµ träng ®iÓm cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®Ó x¸c lËp chÝnh s¸ch ­u ®·i phï hîp HiÖn nay ®ang cã ý kiÕn cho r»ng ranh giíi gi÷a "h­íng vÒ xuÊt khÈu" vµ "thay thÕ nhËp khÈu" ®· mê ®i do cã sù liªn th«ng gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng ngoµi n­íc. V× vËy, kh«ng nªn ®Æt ra vÊn ®Ò "h­íng vÒ xuÊt khÈu" hay "thay thÕ nhËp khÈu". ChiÕn l­îc duy nhÊt ®óng lµ lùa chän s¶n phÈm cã thÞ tr­êng tiªu thô (c¶ trong n­íc, c¶ ngoµi n­íc), tËp trung ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ n©ng cao søc c¹nh tranh trªn c¬ së c¸c lîi thÕ cã s½n nh­ søc lao ®éng, tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ vÞ trÝ ®Þa lý. NÕu cã søc c¹nh tranh, vÊn ®Ò ®Çu ra sÏ mÆc nhiªn ®­îc gi¶i quyÕt. Hai chiÕn l­îc nµy, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lo¹i trõ nhau mµ cã thÓ bæ sung cho nhau ®Ó t¹o thµnh ®éng lùc t¨ng tr­ëng chung. VÊn ®Ò cèt lâi lµ søc c¹nh tranh. NÕu ®· cã søc c¹nh tranh th× mét s¶n phÈm cã thÓ duy tr× ®­îc chç ®øng cña m×nh trªn c¶ thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. Sù ph¸t triÓn s¶n phÈm ®ã sÏ võa mang ý nghÜa h­íng vÒ xuÊt khÈu, võa cã t¸c dông thay thÕ nhËp khÈu. Tuy nhiªn, quan ®iÓm "chiÕn l­îc song hµnh" nµy cÇn ®­îc xem xÐt kü h¬n trªn mét vµi khÝa c¹nh sau ®©y: Thø nhÊt, nÕu c¬ së cña søc c¹nh tranh chØ lµ c¸c lîi thÕ cã s½n nh­ lao ®éng vµ tµi nguyªn th× kÕt qu¶ cña sù lùa chän sÏ vÉn lµ h­íng vÒ xuÊt khÈu, theo ®óng lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh. ChØ khi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña quèc gia ®· lªn tíi mét møc nµo ®ã, kÐo theo sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ, míi cã thÓ b¾t ®Çu qu¸ tr×nh "thay thÕ nhËp khÈu" song song víi "h­íng vÒ xuÊt khÈu". Nãi c¸ch kh¸c, ranh giíi gi÷a "thay thÕ nhËp khÈu" vµ "h­íng vÒ xuÊt khÈu" sÏ chØ mê ®i khi mét quèc gia ®· tiÕn hµnh thµnh c«ng giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Thø hai, søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, cã ®­îc nhê c«ng nghiÖp ho¸, sÏ chØ duy tr× ®­îc trong dµi h¹n nÕu m«i tr­êng c«ng nghiÖp ho¸ lµ m«i tr­êng c¹nh tranh t­¬ng ®èi hoµn h¶o, tøc lµ kh«ng cã c¸c rµo c¶n g©y lÖch l¹c ®Õn tÝnh to¸n vÒ chi phÝ vµ gi¸ thµnh. Mét m«i tr­êng nh­ vËy, cho tíi nay, ch­a tån t¹i ë n­íc ta. Thø ba, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ch­a chÝn muåi, nÕu ®Æt vÊn ®Ò song hµnh c¶ hai chiÕn l­îc "h­íng vÒ xuÊt khÈu" vµ "thay thÕ nhËp khÈu" sÏ rÊt dÔ dÉn ®Õn nh÷ng ®Þnh h­íng kh«ng râ rµng, võa g©y bÞ ®éng vµ lóng tóng trong ®iÒu hµnh, võa g©y l·ng phÝ vµ lÖch l¹c trong ®Çu t­. HiÖu qu¶ cña "thay thÕ nhËp khÈu" chØ lµ hiÖu qu¶ ¶o. XuÊt khÈu còng rÊt khã ph¸t triÓn bëi trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ nh­ hiÖn nay, sÏ kh«ng thÓ cã thÞ tr­êng xuÊt khÈu trong khi vÉn ®ãng cöa thÞ tr­êng cña m×nh. Nh­ vËy, chiÕn l­îc hîp lý nhÊt, cÇn ®­îc ­u tiªn trong thêi gian tíi ®©y, sÏ vÉn lµ "h­íng vÒ xuÊt khÈu" v× vËy cÇn nhÊt qu¸n coi xuÊt khÈu lµ h­íng ­u tiªn vµ träng ®iÓm cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Cô thÓ, c¸c h×nh thøc ­u ®·i cao nhÊt ph¶i ®­îc dµnh cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Cßn ®èi víi c¸c ngµnh thay thÕ nhËp khÈu mµ n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc ®· ®¸p øng nhu cÇu th× kh«ng nªn t¨ng thªm ®Çu t­, kÓ c¶ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong ®Çu t­ nªn tËp trung vµo c¸c ngµnh hµng chñ lùc vµ c¸c dù ¸n n©ng cao cÊp ®é chÕ biÕn, tõ ®ã n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸. Theo h­íng ®ã, ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t­ chØ nh»m më réng quy m« (cã nghÜa lµ chØ dÉn ®Õn thay ®æi vÒ l­îng mµ kh«ng dÉn ®Õn thay ®æi vÒ chÊt) th× ­u ®·i Ýt ; ®èi víi c¸c dù ¸n ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao ®­îc cÊp ®é chÕ biÕn hµng ho¸ th×, tuú theo møc ®é, ®­îc ­u ®·i nhiÒu h¬n. Cã chÝnh s¸ch ­u ®·i, ®Æc biÖt lµ vÒ thuÕ, ®Ó thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp sö dông ngµy cµng nhiÒu s¶n phÈm trong n­íc, n©ng cao hµm l­îng néi ®Þa cña s¶n phÈm. 2. §iÒu chØnh chÝnh s¸ch mÆt hµng vµ thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu T¹i §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trong 10 n¨m tíi cÇn phôc vô trùc tiÕp cho môc tiªu chung ®· ®­îc th«ng qua víi néi dung c¬ b¶n lµ: nç lùc gia t¨ng tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu, gãp phÇn ®Èy m¹nh CNH - H§H; chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu theo h­íng n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng, gia t¨ng s¶n phÈm chÕ biÕn vµ chÕ t¹o, c¸c lo¹i s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ vµ chÊt x¸m cao, thóc ®Èy xuÊt khÈu dÞch vô; chó träng nhËp khÈu thiÕt bÞ vµ nguyªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt, nhÊt lµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn, b¶o ®¶m c¸n c©n th­¬ng m¹i ë møc hîp lý, tiÕn tíi c©n b»ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu; më réng vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng vµ ph­¬ng thøc kinh doanh; héi nhËp th¾ng lîi vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. §Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu trªn, cÇn n¾m v÷ng c¸c quan ®iÓm chØ ®¹o sau: Mét lµ, tiÕp tôc kiªn tr× chñ tr­¬ng dµnh ­u tiªn cao cho XK ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng GDP; ph¸t triÓn s¶n xuÊt, thu hót lao ®éng, cã thªm ngo¹i tÖ. Hai lµ, chñ ®éng héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi trªn c¬ së gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng XHCN, víi kÕ ho¹ch tæng thÓ vµ lé tr×nh hîp lý, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc vµ quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc mµ ta tham gia. Ba lµ, lÊy viÖc ph¸t huy néi lùc, ®Èy m¹nh sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý; hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p luËt; n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÑp còng nh­ cña toµn bé nÒn kinh tÕ lµm kh©u then chèt, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc më réng kinh doanh XNK, héi nhËp quèc tÕ. Bèn lµ, g¾n kÕt thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng ngoµi n­íc; võa chó träng thÞ tr­êng trong n­íc, võa ra søc më réng vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng ngoµi n­íc. N¨m lµ, kiªn tr× chñ tr­¬ng ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. 2.1 ChÝnh s¸ch s¶n phÈm xuÊt khÈu Néi dung cña chÝnh s¸ch nµy lµ tËp trung sù cè g¾ng vµo xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ dùa trªn lîi thÕ so s¸nh s½n cã do ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®em l¹i nh­ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n vµ kho¸ng s¶n s¬ khai ... mµ ViÖt Nam ®· cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng ASEAN ®Ó t¨ng m¹nh c¶ vÒ sè l­îng vµ trÞ gi¸ xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, ®iÒu kiÖn mËu dÞch lu«n bÊt lîi cho c¸c quèc gia xuÊt khÈu b»ng n«ng s¶n vµ kho¸ng s¶n s¬ khai, trong ®ã cã ViÖt Nam, v× vËy cÇn ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, chuyÓn h­íng t¨ng dÇn tr×nh ®é chÕ biÕn cña hµng xuÊt khÈu, coi ®ã lµ mét biÖn ph¸p ®Ó t¨ng quy m« gi¸ trÞ gia t¨ng trong xuÊt khÈu, t¨ng tÝch luü cho c«ng nghiÖp ho¸. MÆt hµng, chÊt l­îng, mÉu m· cÇn ®¸p øng nhu cÇu cña tõng thÞ tr­êng. Theo c¸c h­íng nãi trªn, chÝnh s¸ch c¸c nhãm hµng sÏ nh­ sau: Nhãm hµng nguyªn nhiªn liÖu HiÖn nay nhãm hµng nµy cã hai mÆt hµng chÝnh lµ dÇu th« vµ than ®¸, ®ang chiÕm kho¶ng 20% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n­íc ta. VÒ dÇu th«, gi¶m tû träng xuÊt khÈu dÇu th« n¨m 2010 chØ cßn chiÕm tõ 1 - 3% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu (so víi hiÖn nay lµ 22%), do Nhµ m¸y läc dÇu Dung QuÊt sÏ ®i vµo ho¹t ®éng. VÒ Than ®¸, xuÊt khÈu sÏ chØ dao ®éng ë møc 4 triÖu tÊn/n¨m, kim ng¹ch mçi n¨m kho¶ng 120 - 150 triÖu USD. Nh×n chung, gi¸ xuÊt khÈu than Ýt cã kh¶ n¨ng t¨ng ®ét biÕn do nguån cung trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t­¬ng ®èi dåi daß. Nhãm hµng n«ng, l©m, thuû s¶n: H­íng ph¸t triÓn chñ ®¹o nhãm hµng nµy trong 10 n¨m tíi lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu toµn lÜnh vùc, trong mçi ngµnh, thËm chÝ trong tõng lo¹i s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ gia t¨ng. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nµy cÇn cã sù ®Çu t­ thÝch ®¸ng vµo kh©u gièng vµ c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, kÓ c¶ ®ãng gãi, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn ®Ó t¹o ra nh÷ng b­íc ®ét ph¸ vÒ n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng. VÒ Thuû s¶n, S¶n l­îng dù kiÕn ®¹t 3,7 triÖu tÊn, kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ®¹t 2,5 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 3,2 - 3,5 tû USD vµo n¨m 2010, chiÕm 40% tæng kim ng¹ch cña nhãm n«ng,l©m, thuû s¶n. VÒ g¹o, Trong thêi kú nµy dù kiÕn xuÊt khÈu 4 - 4,5 triÖu tÊn/n¨m, thu vÒ mçi n¨m kho¶ng trªn 1 tû USD. §Ó n©ng cao h¬n n÷a kim ng¹ch, cÇn ®Çu t­ c¶i thiÖn c¬ cÊu vµ chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu; ngoµi viÖc khai th¸c c¸c thÞ tr­êng míi (nh­ Trung §«ng, ch©u Phi, Nam Mü) cÇn ph¶i chó träng æn ®Þnh thÞ tr­êng ®· cã nh­ In®«nªsia, Philipin... th«ng qua c¸c hîp ®ång G-to-G, nghiÕn cøu kh¶ n¨ng phèi hîp víi Th¸i Lan ®Ó ®iÒu tiÕt nguån cung, æn ®Þnh gi¸ c¶ thÞ tr­êng, t¨ng hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o. VÒ nh©n ®iÒu, cã thÓ t¨ng kim ng¹ch lªn 400 triÖu USD vµo n¨m 2010 v× nhu cÇu cßn lín, liªn tôc t¨ng, v¶ l¹i tiÒm n¨ng cña n­íc ta cßn lín. VÒ Rau qu¶, kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ sÏ t¨ng lªn 1,2 tû USD vµo n¨m 2010. NÕu cã quy ho¹ch c¸c vïng chuyªn canh vµ ®Çu t­ tho¶ ®¸ng cho c¸c kh©u nh­ gièng, kü thuËt trång vµ ch¨m sãc, c«ng nghÖ sau thu ho¹ch th× cã thÓ ®¹t 1,6 tû USD. VÒ cµ phª, nÕu thuËn lîi xuÊt khÈu cã thÓ ®¹t 750 ngµn tÊn vµo n¨m 2010 víi kim ng¹ch kho¶ng 850 triÖu USD, ®­a ViÖt Nam v­ît qua C«l«mbia ®Ó trë thµnh n­íc xuÊt khÈu cµ phª lín thø hai thÕ giíi. §Ó ®¹t gi¸ trÞ cao, nªn chó träng ph¸t triÓn c©y cµ phª chÌ (arabica), tù tæ chøc hoÆc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc chÕ biÕn cµ phª rang xay vµ cµ phª hoµ tan. Xingapo vÊn lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng chñ yÕu. VÒ cao su vµ chÌ, dï ChÝnh phñ ®· cã ®Ò ¸n ph¸t triÓn nh­ng cÇn tÝnh l¹i vÊn ®Ò ph¸t triÓn cao su v× nhu cÇu cña thÕ giíi t¨ng chËm. Dù kiÕn kim ng¹ch cao su ®¹t 500 triÖu USD vµo n¨m 2010. Kim ng¹ch xuÊt khÈu chÌ dù kiÕn ®¹t 200 triÖu USD vµo n¨m 2010, gÊp 4 lÇn hiÖn nay. S¶n phÈm chÕ biÕn vµ chÕ t¹o HiÖn nay kim ng¹ch cña nhãm nµy ®· ®¹t trªn 4 tû USD, tøc lµ trªn 30% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Môc tiªu ®Õn n¨m 2010 lµ 20 - 21 tû USD vµ chiÕm kho¶ng 40% kim ng¹ch xuÊt khÈu. VÒ hµng dÖt may vµ giµy dÐp, kim ng¹ch mçi n¨m ph¶i ®¹t kho¶ng 7 - 7,5 tû USD. Nh­ vËy mçi n¨m dÖt may t¨ng 14%/n¨m vµ giµy dÐp lµ 15 -16%/n¨m. CÇn tiÕp cËn thÞ tr­êng quèc tÕ, dù b¸o nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng ®Ó tõ ®ã cè g¾ng t¹o ra nh÷ng ngµnh hµng míi. VÒ thñ c«ng mü nghÖ, ®©y lµ ngµnh hµng ta cã nhiÒu tiÒm n¨ng, dung l­îng thÞ tr­êng thÕ giíi cßn lín, phÊn ®Êu n¨m 2005 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 800 triÖu USD vµ 1,5 tû USD vµo n¨m 2010, trong ®ã hµng gèm sø kho¶ng 60%. ThÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN lµ thÞ tr­êng tiÒm tµng. S¶n phÈm hµm l­îng c«ng nghÖ vµ chÊt x¸m cao §©y lµ ngµnh míi xuÊt hiÖn nh­ng cã kim ng¹ch lín, h¹t nh©n lµ hµng ®iÖn tö vµ tin häc. Môc tiªu kim ng¹ch ®Æt ra lµ 2,5 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 6 -7 tû USD vµo n¨m 2010 (riªng phÇn mÒm lµ 1 tû). ViÖt Nam sÏ tËp trung xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng ASEAN c¸c s¶n phÈm thuéc vÒ phÇn cøng. VÊn ®Ò cèt lâi lµ cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. HiÖn nay, chóng ta cÇn tÝnh to¸n l¹i, nªn ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh hµng nµo cã lîi thÕ c¹nh trnh chø kh«ng nhÊt thiÕt tiÕp tôc duy tr× vµ ®Çu t­ cho tÊt c¶ c¸c ngµnh hµng. Bëi lÏ “trªn thÕ giíi hiÖn nay, rÊt Ýt n­íc tù ×nh ®Çu t­ ph¸t triÓn ®Çy ®ñ c¸c ngµnh cÇn thiÕt, ®Æc biÖt trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸. Ch¼ng h¹n, trong khu vùc ASEAN, ta rÊt nªn nghiªn cøu bµi häc cña Malaixia, lµ n­íc ®Ò cao rÊt nhiÒu ngän cê ®éc lËp d©n téc vµ còng rÊt thµnh c«ng trong ph¸t triÓn kinh tÕ nh­ng hä chØ tËp trung vµo mét sè ngµnh cã lîi thÕ c¹nh tranh, lîi Ých kinh tÕ cao nh­ dÇu cä, cao su, mang l¹i gi¸ trÞ gia t¨ng cao. Trong c«ng nghiÖp, hä s½n sµng bá mét sè ngµnh kh«ng hiÖu qu¶ ®Ó ®i vµo c«ng nghiÖp c«ng nghÖ th«ng tin, ®iÖn tö… Gi¸ trÞ c¸c ngµnh cc«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao ®ang chiÕm tû träng lín trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña hä” (Bµ Ph¹m Chi Lan - Phã chñ tÞch Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam). MÆt hµng träng t©m cña ViÖt Nam ®­îc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng ASEAN lµ g¹o, linh kiÖn vi tÝnh, s¶n phÈm c¬ khÝ, ho¸ phÈm tiªu dïng, thùc phÈm chÕ biÕn, s¶n phÈm nhùa, hµng b¸ch ho¸ (®èi víi Lµo, Campuchia). 2.2 ChÝnh s¸ch nhËp khÈu ChÝnh s¸ch nhËp khÈu cã vai trß rÊt tÝch cùc trong viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng héi nhËp. Ho¹t ®éng nhËp khÈu ph¶i nh»m vµo thùc hiÖn c¸c yªu cÇu vµ môc tiªu c¬ b¶n lµ. - Trang bÞ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n c¸c thiÕt bÞ, m¸y mãc vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. - Bæ sung c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ hµng ho¸ mµ nÒn kinh tÕ quèc d©n thiÕu hoÆc ch­a ®¸p øng nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng . - NhËp khÈu ph¶i b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt néi ®Þa ®Ó gióp c¸c ngµnh cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng néi ®Þa vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. VÊn ®Ò b¶o hé mËu dÞch lµ vÊn ®Ò hÕt søc nh¹y c¶m trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i. Trong tiÕn tr×nh héi nhËp, chóng ta cÇn kh¼ng ®Þnh ViÖt Nam kh«ng lÊy chÝnh s¸ch b¶o hÖ mËu dÞch lµm nÒn t¶ng vµ xu h­íng ph¸t triÓn cho chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña m×nh. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé ®èi víi mét ngµnh hµng nµo ®ã cèt hç trî ngµnh hµng nµy v­¬n lªn trong c¹nh tranh, vµ kh«ng v× b¶o hé mµ quªn lîi Ých cña ng­êi tiªu dïng. ë ®©y, sù b¶o hé s¶n xuÊt néi ®Þa ph¶i ®­îc quan niÖm lµ sù b¶o hé tÝch cùc trong xu h­íng tù do ho¸ th­¬ng m¹i. Nã kh¸c h¼n sù b¶o hé trong ®iÒu kiÖn t­ b¶n ®éc quyÒn c¶ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ khÐp kÝn, s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu. Trªn quan ®iÓm nh­ vËy, chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch ph¶i dùa trªn bèn nguyªn t¾c sau: - Quy ®Þnh chØ b¶o hé cho nh÷ng mÆt hµng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu t¨ng tr­ëng kinh tÕ, cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn, t¹o ®­îc nguån thu cho ng©n s¸ch vµ thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng. - ViÖc b¶o hé ®­îc ¸p dông thèng nhÊt cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kÓ c¶ c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. - ViÖc b¶o hé ®­îc ¸p dông cho tõng ngµnh hµng, cã thêi h¹n, kh«ng b¶o hé vÜnh viÔn cho bÊt kú ngµnh hµng nµo. - Quy ®Þnh b¶o hé kh«ng tr¸i víi tiÕn tr×nh tù do ho¸ vµ c¸c hiÖp ®Þnh mµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ký kÕt. 2.3 X¸c ®Þnh thÞ tr­êng ­u tiªn trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i VÒ mÆt ®èi ngo¹i, ViÖt Nam thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ ®èi ngo¹i; chóng ta mong muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Ó tranh thñ sù ®ång t×nh, ñng hé vµ gióp ®ì cña nh©n d©n vµ chÝnh phñ c¸c n­íc ®èi víi sù nghiÖp x©y dùng CNXH ë n­íc ta, ®ång thêi t¨ng c­êng quan hÖ h÷u nghÞ vµ hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a nh©n d©n ta vµ nh©n d©n c¸c n­íc. Tuy nhiªn, trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cÇn lùa chän thÞ tr­êng ­u tiªn, thÞ tr­êng träng ®iÓm cho tõng thêi kú. Kh«ng thÓ më réng bu«n b¸n víi mäi quèc gia trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n hiÖn nay, khi nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn kÐm ph¸t triÓn, kim ng¹ch xuÊt khÈu cßn bÞ h¹n chÕ . X¸c ®Þnh thÞ tr­êng ­u tiªn kh«ng thÓ lµ sù lùa chän chñ quan mµ ph¶i dùa vµo sù ph©n tÝch c¸c sù kiÖn, xu thÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, cña khu vùc vµ cña quèc gia ®èi t¸c còng nh­ nhu cÇu kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Quan ®iÓm chØ ®¹o viÖc lùa chän thÞ tr­êng ­u tiªn lµ lùa chän thÞ tr­êng cã nhiÒu kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c yÕu tè vËt chÊt - kü thuËt cho c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc vµ thÞ tr­êng më cho hµng ho¸ ViÖt Nam x©m nhËp. Nhµ n­íc cã thÓ dù kiÕn tû lÖ bu«n b¸n víi tõng thÞ tr­êng. Nh­ng tû lÖ ®ã kh«ng ph¶i lµ sù ph©n ®Þnh cøng nh¾c mµ linh ho¹t trªn nÒn t¶ng ®Þnh h­íng ®Ò ra. Trªn quan ®iÓm nh­ vËy, thÞ tr­êng ­u tiªn cho s¶n phÈm xuÊt nhËp khÈu trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cã thÓ lµ NhËt B¶n, T©y ¢u, Mü vµ ASEAN. CÇn nhanh chãng kh¾c phôc nh÷ng trë ng¹i trong bu«n b¸n ®Ó t¨ng nhanh qui m« xuÊt khÈu ®¸p øng nhu cÇu nhËp khÈu ngµy cµng cao tõ c¸c thÞ tr­êng nµy. ASEAN lµ thÞ tr­êng mµ ta th­êng xuyªn nhËp siªu nªn vÊn ®Ò ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cho ASEAN ®Ó tiÕn tíi th­¬ng m¹i c©n b»ng lµ vÊn ®Ò cã tÇm quan träng hµng ®Çu. §Þnh h­íng chiÕn l­îc sÏ lµ t¨ng kim ng¹ch nh­ng gi¶m vÒ tû träng, chñ yÕu nhê gi¶m bu«n b¸n qua trung gian Singapore. Ngoµi ra, cÇn khai th¸c tèt thÞ tr­êng Lµo vµ Campuchia trong bèi c¶nh míi bëi ph¸t triÓn bu«n b¸n víi Lµo vµ Campuchia kh«ng chØ ®¬n thuÇn mang ý nghÜa kinh tÕ. C¸c doanh nghiÖp VN cÇn tÝch cùc, chñ ®éng tËn dông thuËn lîi do c¬ chÕ AFTA mang l¹i ®Ó gia t¨ng xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng nµy. 3. ¦u tiªn ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt, kinh doanh mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ so víi c¸c n­íc trong khu vùc Trong giai ®o¹n ®Çu tham gia AFTA, chóng ta nªn chän nh÷ng ngµnh mµ lîi thÕ so s¸nh cã thÓ ph¸t huy t¸c dông nhiÒu nhÊt, ®ã lµ nh÷ng ngµnh dùa trªn nguån lao ®éng dåi dµo cã thÓ tiÕp thu tay nghÒ nhanh, nguån tµi nguyªn ®a d¹ng vµ phong phó (cã thÓ nãi ®©y lµ nh÷ng lîi thÕ so s¸nh tr­íc m¾t, ®­îc quy ®Þnh b»ng ®Æc tÝnh kinh tÕ hiÖn ®¹i). Nh­ vËy míi cã thÓ ®¶m b¶o trong thêi gian t­¬ng ®èi ng¾n nh÷ng mÆt hµng s¶n xuÊt trong n­íc nµy cã thÓ c¹nh tranh ®­îc, tr­íc tiªn lµ trong thÞ tr­êng néi ®Þa, sau ®ã lµ thÞ tr­êng n­íc ngoµi . Mét sè ngµnh s¶n xuÊt cã lîi thÕ so s¸nh nhiÒu nhÊt sau ®©y cÇn ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn: Ngµnh hµng n«ng s¶n G¹o, cµ phª vµ h¹t ®iÒu lµ nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n cã kim ng¹ch lín trong th­¬ng m¹i ViÖt Nam - ASEAN. HÇu hÕt khèi l­îng xuÊt khÈu sang ASEAn thùc chÊt ®­îc chuyÓn khÈu sang thÞ tr­êng ®Ých lµ Ch©u ¢u vµ Mü (cµ phª, h¹t ®iÒu) vµ kh¾p c¸c ch©u lôc (g¹o). Nãi chung, n«ng s¶n cã nhiÒu c¬ héi th©m nhËp thÞ tr­êng ASEAN vµ qua ®ã th©m nhËp c¸c thÞ tr­êng kh¸c trªn thÕ giíi. Nhu cÇu g¹o trªn thÕ giíi vÉn cã t¨ng, ViÖt Nam vÉn cã d­ g¹o dÓ xuÊt khÈu. HiÖn nay trong n«ng nghiÖp ®· xuÊt hiÖn xu h­íng canh t¸c g¹o gièng míi thuéc lo¹i cao cÊp. KÓ tõ n¨m 2003, danh môc n«ng phÈm chÕ biÕn nh¹y c¶m b¾t ®Çu ®­îc ®­a vµo thùc hiÖn CEPT, ViÖt Nam cã c¬ héi thuËn lîi h¬n ®Ó xuÊt khÈu g¹o sang c¸c n­íc ASEAN. Nh×n chung xuÊt khÈu g¹o cã thÓ t¨ng, ®Æc biÖt ViÖt Nam cã thÓ sÏ c¹nh tranh trùc tiÕp víi Th¸i Lan trong xuÊt khÈu g¹o cao cÊp vµo c¸c thÞ tr­êng nµy. C¸c mÆt hµng n«ng s¶n cã thÓ ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng thÕ m¹nh trong xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ®©y lµ nh÷ng mÆt hµng hÕt søc nh¹y c¶m vµ th«ng th­êng trong th­¬ng m¹i Quèc tÕ ®­îc c¸c n­íc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch b¶o hé, trî gi¸ ë møc ®é cao. V× vËy, ®èi víi nh÷ng mÆt hµng nµy, chóng ta x©y dùng mét hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch æn ®Þnh víi møc ®é ­u ®·i cao vµ ®Æc biÖt tËp trung ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn trong n­íc ®èi víi c¸c mÆt hµng nµy ®Ó n©ng cao vÞ thÕ cña hµng ho¸ ViÖt Nam trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Ngµnh dÖt may So víi c¸c n­íc ASEAN, ngµnh dÖt may cña ViÖt Nam cã ­u thÕ h¬n vÒ nguån nh©n c«ng cã v¨n ho¸, cÇn cï, th«ng minh vµ l­¬ng kh«ng cao, thªm vµo ®ã, thÞ tr­êng néi ®Þa réng lín, ®ang ph¸t triÓn nhanh c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. Nhu cÇu trong n­íc ®ang cã xu h­íng ®a d¹ng ho¸ ®¹t yªu cÇu cao h¬n, thÞ hiÕu biÕn ®æi nhanh h¬n. Tuy nhiªn, ta còng kÐm lîi thÕ h¬n vÒ c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ qu¶n lý; sù hiÖn diÖn cña nh·n hµng ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cßn ë møc thÊp, ®iÒu kiÖn tiÕp cËn nguån vèn cßn rÊt h¹n chÕ. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ch­a lµm chñ ®­îc c¸c c«ng ®o¹n t¹o mÉu, chän mÉu hîp thÞ hiÕu vµ chØ cã mét sè doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh c¸c s¶n phÈm cã søc c¹nh tranh thuéc khoang tiÕp thÞ lo¹i cao. Ngµnh dÖt hiÖn ®¹i kh«ng cÇn sö dông nhiÒu nh©n c«ng, chÊt liÖu nhanh. HiÖn nay ta ch­a cã thÓ m¹nh trong lÜnh vùc nµy. Do ®ã, ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong ngµnh. Bªn c¹ch nh÷ng s¶n phÈm mµ chóng ta cã lîi thÕ so s¸nh t­¬ng ®èi lín mµ sím cã thÓ ®¹t ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN kh¸c trªn thÞ tr­¬ng ngoµi n­íc nh­ ®· ®­îc nãi tíi ë trªn, cßn mét sè mÆt hµng kh¸c, mÆc dï hiÖn ®ang ®­îc nhËp khÈu víi sè l­îng t­¬ng ®èi lín nh­ng thùc tÕ chóng ta còng cã nhiÒu ®iÓm lîi thÕ cÇn ®­îc tÝch cùc khai th¸c ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Khai th¸c lîi thÕ t­¬ng ®èi vÒ lùc l­îng lao ®éng dåi dµo víi kh¶ n¨ng tiÕp thu tay nghÒ nhanh nh÷ng ngµnh hµng ®iÖn, ®iÖn tö sÏ lµ nh÷ng ngµnh thÝch hîp ®Ó ph¸t huy lîi thÕ sau nµy cña ViÖt Nam. Nh×n chung, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nµy ®­îc ph¸t triÓn tõ c¬ së cña c«ng nghiÖp l¾p r¸p vµ lµ nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt ®­îc ph¸t triÓn nhiÒu ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó sö dông nguån lùc cña vÒ søc lao ®éng vµ chuyÓn giao c¸c c«ng nghÖ kh«ng ph¶i lµ hµng ®Çu tõ nh÷ng n­íc ®· ph¸t triÓn. Tuy nhiªn nh÷ng hµng s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i cã thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn vµ t¹o lËp thÕ ®øng trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam. §©y lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc khã kh¨n, v× thÞ tr­êng trong n­íc ®· trµn ngËp hµng ho¸ cña c¸c h·ng lín cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng nh­ cña c¸c n­íc trong khu vùc ASEAN. Do ®ã trong giai ®o¹n ph¸t triÓn ban ®Çu cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt nµy, viÖc sö dông ®Çu t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp d­íi c¸c h×nh thøc xÝ nghiÖp liªn doanh hay xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi vµ viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ sÏ lµ nh÷ng tiÒn ®Ò quan träng. 4. TiÕp tôc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ vµ thuÕ quan Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, chóng ta ®· cã rÊt nhiÒu cè g¾ng trong viÖc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ néi ®Þa vµ thuÕ quan. Nh÷ng thµnh tùu cña c«ng cuéc ®æi míi cã phÇn ®ãng gãp rÊt ®¸ng kÓ cña chÝnh s¸ch thuÕ. Tuy nhiªn, hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ hiÖn hµnh cßn ®ang tån t¹i nhiÒu nh­îc ®iÓm. Thø nhÊt lµ ph¹m vi ®iÒu tiÕt vÜ m« cña thuÕ cßn hÑp, ch­a bao qu¸t hÕt c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ®· vµ ®ang ph¸t sinh, ph¸t triÓn ®a d¹ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Thø hai, sö dông lo¹i thuÕ nµy thay cho lo¹i thuÕ kh¸c, lµm h¹n chÕ t¸c dông ®iÒu tiÕt vÜ m« cña c¶ hÖ thèng thuÕ. Thø ba, dµn ®Òu cho c¸c s¾c thuÕ cïng thùc hiÖn môc tiªu gièng nhau lµ h­íng dÉn s¶n xuÊt vµ h­íng dÉn tiªu dïng nªn mçi s¾c thuÕ ®Òu cã nhiÒu thuÕ suÊt, dÉn ®Õn kh«ng thùc tÕ, khã thùc hiÖn. Thø t­, chÝnh s¸ch thuÕ cßn cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng s¶n xuÊt trong n­íc vµ hµng nhËp khÈu, viÖc quy ®Þnh vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c lo¹i thuÕ ch­a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, ch­a t­¬ng ®ång víi hÖ thèng thuÕ c¸c n­íc. HÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ thiÕu râ rµng, thiÕu c«ng b»ng, hay thay ®æi g©y bÊt lîi cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ nhµ ®Çu t­ trong n­íc. §Ó kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm trªn nh»m lµm cho hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ ViÖt Nam gãp phÇn thóc ®Èy ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn, ®ång thêi thóc ®Èy tù do ho¸ vµ héi nhËp, c¶i c¸ch hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ hiÖn hµnh cÇn thùc hiÖn theo h­íng: gi¶m bít sè møc thuÕ suÊt trong tõng s¾c thuÕ; h¹ thÊp møc thuÕ suÊt ®i ®«i víi më réng diÖn chÞu thuÕ nh»m ®¶m b¶o võa t¨ng thu cho ng©n s¸ch võa khuyÕn khÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®¬n gi¶n ho¸ biÓu thuÕ vµ gi¶m sù chªnh lÖch gi÷a c¸c møc thuÕ. Cô thÓ lµ: - Gi¶m møc thuÕ xuÊt khÈu tõ 12 møc xuèng cßn 3 møc (0%, 10%, vµ 20%). Møc 0% ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ ®· qua chÕ biÕn, møc 10% ®èi víi hµng xuÊt khÈu ch­a qua chÕ biÕn vµ møc 20% ®èi víi hµng kh«ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. - §èi víi hµng nhËp khÈu, võa gi¶m møc thuÕ võa gi¶m dÇn thuÕ suÊt. VÒ møc thuÕ, chØ nªn ¸p dông 5 – 6 møc: 0%, 5%, 10%, 20% vµ 30%. ThuÕ suÊt cao nhÊt ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu chØ nªn lµ 50%. Ngoµi ra, ®èi víi thuÕ nhËp khÈu cÇn hoµn thiÖn viÖc x©y dùng biÓu thuÕ theo hÖ thèng HS, gåm 3 lo¹i thuÕ suÊt: thuÕ suÊt th«ng th­êng, thuÕ suÊt ­u ®·i (MFN) vµ thuÕ suÊt ­u ®·i ®Æc biÖt. §ång thêi ban hµnh luËt thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, chèng trî cÊp vµ chèng ph©n biÖt ®èi xö. - ¸p dông gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan c¨n cø vµo gi¸ nhËp khÈu cña hµng ho¸. - ChÊm døt sù ph©n biÖt ®èi xö vÒ thuÕ gi÷a hµng ho¸, dÞch vô nhËp khÈu víi hµng ho¸, dÞch vô s¶n xuÊt trong n­íc. - CÇn miÔn thuÕ GTGT cho c¸c xÝ nghiÖp vÖ tinh, n¬i cung cÊp nguyªn liÖu ®Çu vµo trùc tiÕp cho c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. C¶i tiÕn ph­¬ng thøc thu thuÕ GTGT ®Çu vµo cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. ViÖc gi¶m vµ miÔn thuÕ xuÊt khÈu nªn ¸p dông réng r·i h¬n cho c¸c lo¹i hµng xuÊt khÈu cña ta. Kinh nghiÖm mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn cho thÊy, nh×n chung sè miÔn gi¶m th­êng chiÕm kho¶ng gÇn 20% tæng gi¸ trÞ thuÕ cña mét n­íc. Ngoµi ra mét h×nh thøc kh¸c còng ®­îc ¸p dông lµ lo¹i bá nhµ xuÊt khÈu khái ph¹m vi ®¸nh thuÕ b»ng c¸ch hoµn l¹i thuÕ, cho phÐp nhµ xuÊt khÈu hoµn l¹i thuÕ bao gåm c¶ thuÕ gi¸n tiÕp vµ trùc tiÕp ®· nép, miÔn gi¶m thuÕ, kh«ng ¸p dông hµng rµo phi thuÕ ®èi víi hµng xuÊt khÈu, x©y dùng c¸c nhµ m¸y trong ®ã kh«ng ®¸nh thuÕ nguyªn vËt liÖu, thµnh phÈm, x©y dùng khu chÕ xuÊt vµ trªn thùc tÕ lµ x©y dùng mét èc ®¶o dµnh riªng cho viÖc chÕ biÕn, s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. §èi víi thuÕ nhËp khÈu, chóng ta sÏ theo th«ng lÖ quèc tÕ, gi¶m thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu xuèng møc cao nhÊt, thu hÑp diÖn chÞu thuÕ suÊt 0% (chØ ¸p dông cho thiÕt bÞ toµn bé, nguyªn vËt liÖu thiÕt yÕu phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp), më réng diÖn hµng chÞu thuÕ tèi thiÓu lµ 3%, sau ®ã n©ng dÇn lªn 5%, ¸p dông cho c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu vµ c¶ hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc víi thuÕ suÊt trong kho¶ng 5 – 15%. Më réng diÖn thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu víi khung thuÕ suÊt kho¶ng tõ 20% ®Õn 140% trªn gi¸ nhËp khÈu CIF. 5. Hoµn thiÖn c¸c quy chÕ th­¬ng m¹i phi thuÕ quan §Ó hoµn thiÖn vµ tõng b­íc t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, chóng ta cÇn ®iÒu chØnh hoµn thiÖn c¸c quy chÕ phi thuÕ quan phï hîp víi yªu cÇu cña AFTA/ASEAN vµ APEC. §ã lµ: - Gi¶m dÇn c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan vµ ®¶m b¶o c¸c quy chÕ th­¬ng m¹i phi thuÕ quan lu«n ®­îc c«ng bè râ rµng. - §¶m b¶o kh«ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p v« lý g©y ph­¬ng h¹i cho tiÕn tr×nh gi¶m hµng rµo phi thuÕ quan. Theo h­íng ®ã chóng ta cÇn: - S¾p xÕp l¹i danh môc hµng ho¸ qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch vµ giÊy phÐp. ChØ ¸p dông h¹n chÕ sè l­îng nhËp khÈu ®èi víi mét sè hµng ho¸ liªn quan ®Õn b¶o hé nÒn c«ng nghiÖp non trÎ hoÆc liªn quan ®Õn c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n víi thêi gian vµ ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. ViÖc quy ®Þnh h¹n ng¹ch nhËp khÈu cÇn ®­îc c«ng bè c«ng khai trªn nh÷ng ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Thùc hiÖn tù do ho¸ xuÊt khÈu, kh«ng ¸p dông bÊt kú h¹n chÕ xuÊt khÈu nµo, xo¸ bá c¸c chÝnh s¸ch, thñ tôc h¹n chÕ xuÊt khÈu. C¸c quy chÕ phi thuÕ quan nh»m ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, c¸c quy ®Þnh nµy kh«ng mang tÝnh chÊt b¶o hé th­¬ng m¹i, kh«ng g©y nªn nh÷ng c¶n trë cho qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i. B¶ng 23: Cam kÕt quèc tÕ cña ViÖt Nam vÒ b·i bá giÊy phÐp Tªn hµng Víi AFTA Víi quü Miyazawa Víi Mü Víi IMF DÇu thùc vËt 2003 2004 2005 Nh­ AFTA R­îu Kh«ng cam kÕt 2005 2006 Sau n¨m 2003 Xi m¨ng 2002 2007 2007 Nh­ AFTA Clinker 2001 2007 2007 Nh­ AFTA Ph©n bãn 2003 2007 2006 Nh­ AFTA GiÊy 2003 2005 2006 Nh­ AFTA G¹ch èp l¸t 2003 2003 2004 Nh­ AFTA KÝnh x©y dùng 2002-2003 2004 2007 Nh­ AFTA ThÐp 2001-2002 2007 2007 Nh­ AFTA Xe h¬i Kh«ng cam kÕt 2005 2006 Sau n¨m 2003 Xe m¸y Kh«ng cam kÕt 2005 2006 Sau n¨m 2003 X¨ng dÇu Kh«ng cam kÕt 2007 2008 Sau n¨m 2003 §­êng 2013 2010 2011 Sau n¨m 2003 Trøng gia cÇm Ch­a cam kÕt Ch­a cam kÕt B·i bá ngay Ch­a cam kÕt G¹o Ch­a cam kÕt Ch­a cam kÕt B·i bá ngay Ch­a cam kÕt Nguån: Bé Th­¬ng m¹i 6. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ - tÝn dông §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho tù do ho¸ vµ héi nhËp cÇn thùc hiÖn thÞ tr­êng tµi chÝnh më, c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ dÇn dÇn kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi÷a nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. ChÕ ®é hai gi¸ ®èi víi hµng ho¸ dÞch vô mang tÝnh ph©n biÖt ®èi xö c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp cÇn ®­îc xo¸ bá. ¸p dông chÕ ®é qu¶n lý ngo¹i tÖ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, qu¶n lý ®iÒu tiÕt nhËp khÈu vµ ¸p dông c¬ chÕ tû gi¸ linh ho¹t t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy tù do ho¸ th­¬ng m¹i. C¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ kh¸c nh­ l·i suÊt, tÝn dông tr­íc vµ sau b¸n hµng... cÇn ®¶m b¶o cho khu vùc xuÊt khÈu cã lîi nhuËn trung b×nh cao h¬n lîi nhuËn trung b×nh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §Ó ®Èy m¹nh vµ më réng quy m« xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy ChÝnh phñ cÇn hç trî c¸c doanh nghiÖp th«ng qua chÝnh s¸ch tµi chÝnh-tÝn dông nh­: - Nhµ n­íc cÇn thµnh lËp quü b¶o l·nh tÝn dông ®Ó më réng kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c nguån vèn cho doanh nghiÖp võa vµ nhá. Quü nµy thùc hiÖn b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nh­ng kh«ng ®ñ tµi s¶n ®Ó thÕ chÊp vay vèn. Quü ®­îc tæ chøc d­íi h×nh thøc lµ mét tæ chøc tµi chÝnh cña Nhµ n­íc, ho¹t ®éng kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn, cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cã hiÖu qu¶ ®­îc vay vèn theo ph­¬ng thøc tù vay tù tr¶. - X©y dùng vµ sö dông "Quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu": Tõ n¨m 1997 ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu x©y dùng "quü b¶o hiÓm" nµy. §©y lµ mét ho¹t ®éng rÊt cã ý nghÜa ®èi víi xuÊt khÈu, ®Æc biÖt ®ãi víi c¸c mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu (cµ phª, cao su, h¹t ®iÒu …) v× ®©y lµ nh÷ng s¶n phÈm ph¶i chÞu ¶nh h­ëng nhiÒu cña c¸c yÕu tè kh¸ch quan. - Thùc hiÖn l·i suÊt ­u ®·i cho doanh nghiÖp võa vµ nhá s¶n xuÊt, kinh doanh xuÊt nhËp khÈu víi ASEAN cã hiÖu qu¶, s¶n xuÊt s¶n phÈm míi hoÆc nghiªn cøu øng dông khoa häc c«ng nghÖ míi. - TiÕp tôc ¸p dông chÝnh s¸ch th­ëng xuÊt khÈu më réng dùa trªn c¬ së kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp thuéc tÊt c¶ thµnh phÇn kinh tÕ trong viÖc xuÊt khÈu c¸c lo¹i hµng nh­: g¹o, cµ phª, rau qu¶ t­¬i, ®· qua s¬ chÕ hoÆc ®ãng gãi, h¹t ®iÒu nh©n, s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ. - Nhµ n­íc cã thÓ khuyÕn khÝch vµ hç trî xuÊt khÈu th«ng qua chÝnh s¸ch thuÕ. ChÝnh s¸ch ­u ®·i thuÕ rÊt quan träng gióp cho c¸c nhµ xuÊt khÈu gi¶m gi¸ xuÊt khÈu, ®ång thêi gióp hä tiÕn hµnh nghiªn cøu thÞ tr­êng còng nh­ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp thiÕt lËp c¸c v¨n phßng, chi nh¸nh ë n­íc ngoµi. ChÝnh s¸ch thuÕ mµ Nhµ n­íc cßn cã thÓ ¸p dông lµ: miÔn gi¶m tÊt c¶ c¸c lo¹i phÝ ®¸nh vµo hµng xuÊt khÈu vµ c¸c lo¹i phÝ ®¸nh vµo h¹n ng¹ch xuÊt khÈu, giÊy phÐp xuÊt khÈu vµ giÊy chøng nhËn xuÊt xø hµng xuÊt khÈu, gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®Ó gi¶m ®Õn møc tèi thiÓu chi phÝ ®Çu vµo cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ¸p dông møc thuÕ ­u ®·i cho hµng xuÊt khÈu ®· qua chÕ biÕn, ®ång thêi cã thÓ sö dông nguån thuÕ thu ®­îc ®Ó ®Çu t­ l¹i cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®· qua chÕ biÕn... 7. Ph¸t huy chøc n¨ng th«ng tin thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn xuÊt khÈu Trong thêi gian tíi, cÇn t¨ng c­êng m¹nh mÏ c«ng t¸c thu thËp vµ phæ biÕn th«ng tin vÒ thÞ tr­êng ngoµi, tõ t×nh h×nh chung cho tíi c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña c¸c n­íc, dù b¸o c¸c chiÒu h­íng cung-cÇu hµng hãa vµ dÞch vô ... §Ó th«ng tin cã thÓ ®Õn víi mäi doanh nghiÖp quan t©m theo con ®­êng ng¾n nhÊt, tiÕt kiÖm nhÊt, Bé Th­¬ng m¹i cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu vµ trang chñ (trang Web) cña Bé, t¨ng c­êng ph¸t hµnh c¸c tµi liÖu theo chuyªn ®Ò. Khi ®· cã s¶n phÈm hµng ho¸, tøc lµ ®· cã tiÒn ®Ò th× viÖc tæ chøc thÞ tr­êng vµ ho¹t ®éng xóc tiÕn cô thÓ lµ rÊt quan träng. Th«ng qua hai kh©u nµy s¶n phÈm xuÊt khÈu míi ®Õn ®­îc thÞ tr­êng nhËp khÈu, ®Õn víi ng­êi tiªu dïng. V× vËy, tæ chøc thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i ph¶i trë thµnh mét chøc n¨ng quan träng cña Bé Th­¬ng m¹i vµ tham t¸n th­¬ng m¹i. T¹i thÞ tr­êng ngoµi, c¸c tham t¸n ph¶i lµ t¸c nh©n g¾n kÕt doanh nghiÖp trong n­íc víi c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng mµ tham t¸n ho¹t ®éng. Vµ ®Ó lµm ®­îc vai trß ®ã ph¶i ®Æt mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¬ quan h÷u quan trªn mét trôc däc vµ ph¶i t¨ng tèc ®é chuyÓn ®éng ®i ®«i víi ®¶m b¶o sù chuyÓn ®éng h­íng ®Ých cña toµn bé trôc nµy. Tham t¸n n«ng nghiÖp lµ vÊn ®Ò cÇn ®­îc bµn thªm. Lµ mét n­íc xuÊt khÈu n«ng s¶n, chóng ta nªn cã c¸c tham t¸n n«ng nghiÖp ë n­íc ngoµi ®Ó kÞp thêi th«ng tin vÒ nhµ nh÷ng thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch vµ kh¶ n¨ng nhËp khÈu n«ng s¶n cña thÞ tr­êng së t¹i. Víi chuyªn m«n s©u vÒ n«ng s¶n vµ n«ng häc, tham t¸n n«ng nghiÖp cã thÓ sÏ gióp ®­îc c¸c doanh nghiÖp nhiÒu h¬n lµ tham t¸n th­¬ng m¹i. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa khi c¸c biÖn ph¸p kü thuËt vµ m«i tr­êng ®ang ®­îc c¸c n­íc ph¸t triÓn sö dông ngµy cµng nhiÒu ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu, b¶o hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong n­íc. CÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Côc Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i thuéc Bé Th­¬ng m¹i víi nhiÖm vô chÝnh lµ phæ biÕn th«ng tin vµ tæ chøc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. §Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng cña m×nh, Côc Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i cÇn ®­îc trang bÞ ®Çy ®ñ h¬n n÷a vÒ c¬ së vËt chÊt vµ ®éi ngò. 8. ChÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ t¸i ®µo t¹o c¸n bé Trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, ngoµi nh÷ng lîi thÕ vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ vÞ trÝ ®Þa lý lµ nh÷ng yÕu tè thuéc vÒ lîi thÕ so s¸nh do thiªn nhiªn ban tÆng, chóng ta chØ cßn mét yÕu tè ®­îc coi lµ lîi thÕ so s¸nh lµ nguån lao ®éng rÎ vµ dåi dµo. Tuy nhiªn, lîi thÕ ®ã cña chóng ta hiÖn còng ®ang bÞ c¹nh tranh gay g¾t tõ Trung Quèc. MÆt kh¸c, trong nh÷ng n¨m tíi, lao ®éng kü thuËt tr×nh ®é cao míi lµ lo¹i lao ®éng mµ nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn ®Õn. Cho nªn, ®«ng vµ rÎ kh«ng sÏ kh«ng cßn lµ lîi thÕ cña ViÖt Nam n÷a. Do ®ã, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ph¶i lµ ­u tiªn hµng ®Çu. §Ó ®¸p øng nh÷ng tiªu chuÈn th­¬ng m¹i quèc tÕ, nhµ n­íc cÇn chó träng tíi chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ t¸i ®µo t¹o lùc l­îng lao ®éng cho phï hîp víi nh÷ng thay ®æi vµ yªu cÇu cña thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi, ®ång thêi còng cÇn cã mét thÞ tr­êng lao ®éng linh ho¹t h¬n. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta tranh thñ sù hç trî kü thuËt cña ban th­ ký ASEAN, APEC, c¸c n­íc thµnh viªn vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c trong viÖc gióp ta ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé cã n¨ng lùc ®Ó chuÈn bÞ cho viÖc ta ra nhËp c¸c tæ chøc nµy vµ tiÕp tôc tham gia c¸c ho¹t ®éng sau nµy cña c¸c tæ chøc ®ã. Tõ nay trë ®i, ViÖt Nam tham gia AFTA vµ c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c ASEAN, c¸c ch­¬ng tr×nh häp cña APEC, nªn ph¶i t¨ng c­êng thªm c¸n bé cã chuyªn m«n ®Ó gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò t¹i chç, kh«ng nhÊt thiÕt göi c¸c vÊn ®Ò ®ã vÒ trong n­íc. Nh­ vËy c¸c c¸n bé ph¶i biÕt phèi hîp vµ chØ ®¹o c«ng viÖc ®ång thêi ph¸t hiÖn, n¾m b¾t vÊn ®Ò, chØ nh­ vËy míi cã thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô Tãm l¹i, tuy tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· tõng b­íc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ. Nhµ n­íc ®· tõng b­íc cã nh÷ng c¶i c¸ch chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp vµ tù do ho¸. Thµnh qu¶ do chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®em l¹i lµ rÊt kh¶ quan. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi vµ thuËn lîi, nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp còng rÊt lín. Mét hÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i c¶n trë héi nhËp vµ tù do ho¸ ®Òu sÏ mang l¹i nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ. V× vËy, ®ßi hái Nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch kh«n khÐo thóc ®Èy qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®Ó ViÖt Nam thu ®­îc nh÷ng lîi Ých trong qu¸ tr×nh tham gia héi nhËp. II/ C¸c gi¶i ph¸p vÒ phÝa doanh nghiÖp. 1. C¶i thiÖn chÊt l­îng vµ chiÕn l­îc kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp Môc ®Ých cña gi¶i ph¸p lµ n©ng cao n¨ng suÊt vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh tham gia AFTA. Gi¶i ph¸p nµy bao gåm hai biÖn ph¸p tiÕn hµnh ®ång bé võa c¶i thiÖn chÊt l­îng, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp võa tiÕn hµnh x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh cña doanh nghiÖp. 1.1 BiÖn ph¸p c¶i thiÖn chÊt l­îng, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp BiÖn ph¸p nµy cÇn tËp trung vµo mét sè vÊn ®Ò: C¶i tiÕn ph­¬ng thøc qu¶n lý ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lµ qu¶n lý tµi chÝnh, qu¶n lý c¸c yÕu tè ®Çu vµo nh»m gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh t¨ng hiÖu qu¶ sö dông vèn. §Çu t­ ®æi míi trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ g¾n víi n¨ng lùc qu¶n lý vµ tr×nh ®é tay nghÒ cña c¸n bé, c«ng nh©n trong doanh nghiÖp. N©ng cao chÊt l­îng dÞch vô phôc vô kh¸ch hµng, më réng m¹ng l­íi tiÕp thÞ ®Ó t¹o thªm gi¸ trÞ cho s¶n phÈm. Qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm tr­íc, trong vµ sau giai ®o¹n s¶n xuÊt. §Æc biÖt c¸c s¶n phÈm cña doanh nghiÖp phÊn ®Êu ®¹t chÊt l­îng tiªu chuÈn quèc tÕ, c¶i tiÕn chÊt l­îng, bao b× vµ nhÊt thiÕt c¸c s¶n phÈm ph¶i thùc hiÖn m· v¹ch. §Ó thùc hiÖn ®­îc c¸c vÊn ®Ò trªn ®©y, c¸c DNVN cÇn cã nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ, cËp nhËt vÒ c«ng nghÖ, thÞ tr­êng s¶n phÈm, cã sù hç trî t­ vÊn chuyªn m«n vµ chuyªn m«n ho¸ c«ng t¸c qu¶n lý. 1.2 X©y dùng chiÕn l­îc doanh nghiÖp Bªn c¹nh chiÕn l­îc tæng thÓ cña Nhµ n­íc, Bé chñ qu¶n, tõng doanh nghiÖp còng ph¶i x©y dùng chiÕn l­îc doanh nghiÖp riªng. Néi dung chiÕn l­îc doanh nghiÖp tËp trung vµo 3 vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y: Thø nhÊt: Ph©n tÝch lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trong t­¬ng quan víi c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh, c¸c ®èi t¸c c¹nh tranh. X¸c ®Þnh c¸c ®Æc ®iÓm kinh tÕ chñ chèt nh­ thÞ tr­êng, thÞ phÇn, c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng, kh¸ch hµng, c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm, quy m« tèi ­u cña sè l­îng... X¸c ®Þnh c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña tõng ngµnh, ®iÒu kiÖn c¹nh tranh, ®iÒu kiÖn thay ®æi c«ng nghÖ, nguyªn vËt liÖu, ph­¬ng h­íng kinh doanh, xu h­íng tiªu dïng cña thÞ tr­êng. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè c¹nh tranh chñ yÕu ®èi víi doanh nghiÖp, c¸c ®èi thñ cïng ngµnh, c¸c ®èi thñ tõng ngµnh t­¬ng tù, c¸c ®èi thñ míi vµ tiÒm n¨ng, mçi quan hÖ gi÷a c¸c nhµ cung cÊp nguyªn vËt liÖu, vèn ®Çu t­, quan hÖ víi kh¸ch hµng... Thø hai, nghiªn cøu dù b¸o t×nh h×nh vµ sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc, khu vùc vµ thÕ giíi trong bèi c¶nh ViÖt Nam héi nhËp vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc nh­ AFTA, APEC, WTO. §ång thêi nghiªn cøu nh÷ng t¸c ®éng, xu h­íng chuyÓn ®éng th­¬ng m¹i cña mét sè ®èi t¸c c¹nh tranh víi thÞ tr­êng ViÖt Nam nh­ viÖc Trung Quèc tham gia WTO, thÞ tr­êng EU... Thø ba, tõ c¬ së trªn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam x¸c ®Þnh chiÕn l­îc kinh doanh cña doanh nghiÖp. ChiÕn l­îc kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp tËp trung vµo mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu: Chän lùa h­íng chiÕn l­îc cô thÓ cho doanh nghiÖp trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c yªó tè lîi thÕ cña doanh nghiÖp, vÒ s¶n phÈm, chi phÝ s¶n xuÊt, yÕu tè gi¸ thµnh, kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm... T¹o lîi thÕ c¹nh tranh th«ng qua gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm vµ dÞch vô thiÕt kÕ s¶n phÈm, lùa chän vµ nghiªn cøu c¸c s¶n phÈm míi, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, dÞch vô, c«ng t¸c tiÕp thÞ phï hîp víi yªu cÇu kh¸ch hµng trong n­íc, khu vùc vµ thÕ giíi. S¶n phÈm cña tõng doanh nghiÖp ph¶i mang nh÷ng ®Æc tr­ng riªng vÒ bÝ quyÕt s¶n phÈm, nh·n m¸c, c¸c kªnh kiÓm so¸t vµ ph©n phèi s¶n phÈm. Ph¶i ®Ò ra c¸c kÕ ho¹ch ng¾n h¹n, trung h¹n trong chiÕn l­îc kinh doanh tæng thÓ cña tõng doanh nghiÖp, trong ®ã cÇn chó ý ®Õn môc tiªu tr­íc m¾t còng nh­ dù b¸o vÒ tõng lo¹i s¶n phÈm nh»m lµm cho s¶n phÈm cña tõng doanh nghiÖp võa cã tÝnh thÝch øng víi thÞ tr­êng hiÖn t¹i võa "®ãn b¾t" ®­îc nh÷ng xu h­íng tiªu thô cña thÞ tr­êng dù b¸o. 2. Tõng b­íc c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng kinh doanh cña doanh nghiÖp M«i tr­êng kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ sù héi tô cña nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau bao gåm c¸c biÖn ph¸p vi m« vµ vÜ m« nh»m t¹o cho doanh nghiÖp biÕt sö dông khai th¸c quy tr×nh tõ s¶n xuÊt ®Õn l­u th«ng hµng ho¸. C¸c yÕu tè nµy bao gåm biÖn ph¸p xóc tiÕn xuÊt khÈu, ®Çu t­, c¬ së h¹ tÇng, tr×nh ®é qu¶n lý vµ tay nghÒ, c¸c chÝnh s¸ch hç trî s¶n phÈm... Quan träng h¬n c¶ lµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh viÖc tham gia AFTA lµ nhiÖm vô, tr¸ch nhiÖm cña chÝnh doanh nghiÖp ®Ó tån t¹i, ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh më cña nÒn kinh tÕ. 3. KÕt hîp gi÷a viÖc tham gia AFTA víi c¸c h×nh thøc hîp t¸c kinh tÕ kh¸c gi÷a Doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ doanh nghiÖp c¸c n­íc ASEAN Bªn c¹nh viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh tham gia AFTA, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc còng cÇn më réng vµ phèi hîp c¸c h×nh thøc liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp trong nghiÖp vô. Mèi liªn quan gi÷a AFTA víi ch­¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO) hoÆc khu vùc ®Çu t­ ASEAN (AIA) sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã c¬ héi häc hái kinh nghiÖm, cä x¸t vµ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi... VÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay lµ doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn n©ng cao kh¶ n¨ng t¹o vèn, tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é kü thuËt ®Ó cã thÓ ®uæi kÞp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña mét sè ®èi t¸c ASEAN m¹nh. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng ®­a ra c¸c danh môc s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, gi¶m bít hoÆc xo¸ bá c¸c danh môc s¶n phÈm hoÆc kh«ng cã lîi thÕ c¹nh tranh víi c¸c ®èi t¸c doanh nghiÖp ASEAN nh»m tèi ­u ho¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ. KÕt luËn Lµ ®éng lùc cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi riªng cÇn nç lùc t¨ng c­êng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸, dÞch vô thÝch øng víi qu¸ tr×nh héi nhËp, trùc tiÕp lµ AFTA. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, tham gia AFTA còng cã nghÜa lµ chÊp nhËn cuéc ch¬i c¹nh tranh trªn s©n ch¬i b×nh ®¼ng ngay trong khu vùc vµ ë t¹i n­íc m×nh. Thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña doanh nghiÖp phô thuéc vµo kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Khi ®· n©ng cao ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh, s¶n xuÊt ®­îc thóc ®Èy vµ doanh nghiÖp ph¸t triÓn. Mäi sù chuÈn bÞ tÝch cùc ®Ó tham gia hîp t¸c, héi nhËp trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn, ë nhiÒu cÊp ®é kh«ng chØ phô thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thuéc ph¹m vi chÝnh s¸ch vÜ m« mµ cßn liªn quan ®Õn nhiÒu yÕu tè kh¸c, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng néi lùc chñ ®éng thÝch øng cña chÝnh c¸c doanh nghiÖp. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ®¸p øng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi AFTA ®ang lµ yªu cÇu cÊp thiÕt, liªn quan trùc tiÕp ®Õn lîi Ých cña c¸c chñ thÓ tham gia c«ng cuéc héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ, trong ®ã cã c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu ding. Gia nhËp ASEAN - AFTA, tham gia APEC, tiÕn vµo WTO cã thÓ ®­îc vÝ nh­ ba ®­êng trßn ®ång t©m trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam. Trªn hµnh tr×nh ®ã, c¸c doanh nghiÖp ®ãng vai trß quan träng trong sù nghiÖp §æi míi - Ph¸t triÓn - Héi nhËp. Ngoµi vai trß cña nhµ n­íc lu«n cÇn ®­îc ®iÒu chØnh phï hîp víi yªu cÇu n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý, ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch vµ hç trî tiÕp cËn thÞ tr­êng …, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng ph¶i x¸c ®Þnh chñ ®éng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh th­êng xuyªn trªn mäi ph­¬ng diÖn vµ tr­íc m¾t vÉn cÇn sù ñng hé cña ng­êi tiªu ding víi tinh thÇn tù c­êng d©n téc. Thùc hiÖn CEPT/AFTA thµnh c«ng, nh÷ng thu ho¹ch vÒ c«ng nghÖ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm t¨ng cao gãp phÇn t¹o ®µ cho nh÷ng b­íc tiÕn ViÖt Nam héi nhËp réng xa h¬n, toµn diÖn h¬n vµ s©u s¾c h¬n trong APEC, ASEM vµ WTO.