Đề tài Khai thác kỹ thuật hệ thống điều khiển lực kéo của xe magnus

m , dÉn ®Õn mÆt ®­êng bÞ ph¸ háng lµm cho b¸nh xe chñ ®éng bÞ tr­ît quay . Ng­îc l¹i , khi t¨ng ¸p suÊt kh«ng khÝ trong lèp l¹i lµm t¨ng sù biÕn d¹ng cña ®­êng . Nh­ vËy ë ®­êng cã hÖ sè ma s¸t thÊp nh­ ®­êng tuyÕt , ®­êng b¨ng , ®­êng ­ít b¸nh xe chñ ®éng sÏ bÞ quay t¹i chç nÕu xe khëi hµnh hay t¨ng tèc nhanh , lµm mÊt m¸t m« men chñ ®éng vµ cã thÓ lµm tr­ît xe . ViÖc ®¶m b¶o m« men phï hîp víi hÖ sè ma s¸t trong c¸c tr­êng hîp nµy ®«i khi kh«ng dÔ dµng ®èi víi ng­êi l¸i . ë phÇn lín c¸c tr­êng hîp khi khëi hµnh xe ®ét ngét ng­êi l¸i ®¹p ch©n ga qu¸ m¹nh vµ lµm b¸nh xe bÞ tr­ît quay mÊt m¸t lùc kÐo vµ m« men . ChÝnh v× vËy ë mét sè xe hiÖn nay cã bè trÝ hÖ thèng ®iÒu khiÓn lùc kÐo ( gäi t¾t lµ hÖ thèng TRC hay TCS -Traction control system .) . HÖ thèng TRC xÏ gi¶m m« men xo¾n cña ®éng c¬ khi b¸nh xe b¾t ®Çu tr­ît quay , kh«ng phô thuéc vµo ý ®Þnh cña ng­êi l¸i . Cïng lóc ®ã nã ®iÒu khiÓn hÖ thèng phanh , v× vËy gi¶m m« men truyÒn ®Õn mÆt ®­êng tíi mét gi¸ trÞ thÝch hîp . V× vËy cã thÓ khëi hµnh hay t¨ng tèc mét c¸ch nhanh chãng vµ æn ®Þnh C¸c b¸nh xe sau tr­ît quay ®iÒu khiÓn vµ ®¸nh gi¸ ®iÒu khiÓn m« men xo¾n ®éng c¬ ChuyÓn ®éng ªm dÞu HÖ thèng TRC bao gåm c¸c bé phËn chÝnh sau : * Bé chÊp hµnh b­ím ga phô : Cã nhiÖm vô ®iÒu khiÓn gãc më b­ím ga phô theo tÝn hiÖu tõ ECU ABS vµ TRC . * Bé chÊp hµnh phanh TRC : Cã nhiÖm vô t¹o , tÝch vµ cung cÊp ¸p suÊt dÇu ®Õn bé chÊp hµnh ABS theo tÝn hiÖu tõ ECU ABS vµ TRC * Bé chÊp hµnh ABS : §iÒu khiÓn ¸p suÊt dÇu ®Õn c¸c xi lanh phanh b¸nh xe sau bªn ph¶i vµ bªn tr¸i mét c¸ch riªng rÏ theo tÝn hiÖu tõ ECU ABS vµ TRC . * C¸c c¶m biÕn vÞ trÝ b­ím ga : Ph¸t hiÖn gãc më b­ím ga chÝnh vµ b­ím ga phô råi göi tÝn hiÖu ®Õn ECU ABS vµ TRC. * ECU ABS vµ TRC : §¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn chuyÓn ®éng dùa trªn tÝn hiÖu tõ c¶m biÕn tèc ®é tr­íc vµ sau , dùa vµo tÝn hiÖu vÞ trÝ b­ím ga råi göi tÝn hiÖu ®Õn bé chÊp hµnh b­ím ga phô vµ bé chÊp hµnh phanh TRC . Cïng lóc ®ã nã göi tÝn hiÖu ®Õn ECU ®éng c¬ ®Ó b¸o r»ng TRC ho¹t ®éng . Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng th× ECU liªn tôc nhËn ®­îc c¸c tÝn hiÖu tõ 4 c¶m biÕn tèc ®é b¸nh xe cïng lóc ®ã nã ­íc l­îng tèc ®é xe trªn c¬ së tèc ®é cña 2 b¸nh tr­íc vµ ®Æt ra mét tèc ®é ®iÒu khiÓn tiªu chuÈn . NÕu ®¹p ga ®ét ngét trªn mÆt ®­êng tr¬n vµ c¸c b¸nh sau ( b¸nh chñ ®éng ) b¾t ®Çu tr­ît quay , tèc ®é b¸nh xe sau xÏ v­ît qu¸ tèc ®é tiªu chuÈn . V× vËy ECU göi tÝn hiÖu ®ãng b­ím ga phô ®Õn bé chÊp hµnh b­ím ga phô , cïng lóc ®ã nã göi mét tÝn hiÖu ®Õn bé chÊp hµnh TRC ®Ó cÊp dÇu phanh cao ¸p ®Õn c¸c xi lanh phanh b¸nh sau . Van ®iÖn 3 vÞ trÝ cña bé chÊp hµnh ABS ®­îc chuyÓn chÕ ®é ®Ó ®iÒu khiÓn ¸p suÊt dÇu phanh b¸nh sau . V× vËy tr¸nh cho b¸nh sau kh«ng bÞ tr­ît quay . I.2 Sù lµm viÖc ®ång thêi gi÷a ABS vµ TRC . I.2.1 ABS lµ g× ? Chøc n¨ng cña hÖ thèng phanh th«ng th­êng lµ gi¶m tèc ®é hay dõng h¼n xe b»ng c¸ch sö dông 2 lo¹i lùc c¶n . Lùc c¶n thø nhÊt lµ lùc c¶n gi÷a m¸ phanh vµ ®Üa phanh ( hay gi÷a m¸ phanh vµ trèng phanh ) . Loai thø hai lµ lùc c¶n gi÷a lèp vµ mÆt ®­êng . Phanh cã thÓ ®­îc ®iÒu khiÓn æn ®Þnh nÕu mèi liªn hÖ gi÷a lùc c¶n trong hÖ thèng phanh vµ lùc c¶n gi÷a lèp vµ mÆt ®­êng s¶y ra Lùc c¶n hÖ thèng phanh Lùc c¶n gi÷a lèp vµ mÆt ®­êng Tuy nhiªn nÕu mèi liªn hÖ trªn bÞ ®¶o ng­îc l¹i b¸nh xe sÏ bÞ bã cøng vµ xe b¾t ®Çu bÞ tr­ît . KÕt qu¶ lµ nÕu c¸c b¸nh tr­íc bÞ bã cøng nã xÏ lµm cho xe kh«ng thÓ l¸i ®­îc . NÕu c¸c b¸nh sau bÞ bã cøng , do sù kh¸c nhau gi÷a hÖ sè ma s¸t gi÷a b¸nh bªn ph¶i vµ b¸nh bªn tr¸i víi mÆt ®­êng nªn xÏ lµm cho ®u«i xe bÞ l¹ng . Trong thùc tÕ ë mét sè xe con ®êi míi ®­îc trang bÞ hÖ thèng chèng bã cøng b¸nh xe ( gäi t¾t lµ hÖ thèng ABS ) . HÖ thèng ABS xÏ ®iÒu khiÓn ¸p suÊt dÇu t¸c dông lªn c¸c xi lanh b¸nh xe ®Ó ng¨n kh«ng cho nã bÞ bã cøng khi phanh trªn ®­êng tr¬n hay khi phanh gÊp . Nã còng ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh dÉn h­íng trong qu¸ tr×nh phanh nªn xe vÉn cã thÓ l¸i ®­îc . HÖ thèng ABS ECU liªn tôc nhËn c¸c tÝn hiÖu ®­îc göi ®Õn tõ c¸c c¶m biÕn tèc ®é b¸nh xe . ABS ECU theo dâi t×nh tr¹ng c¸c b¸nh xe b»ng c¸ch tÝnh tèc ®é xe vµ sù thay ®æi tèc ®é b¸nh xe tõ tèc ®é gãc cña b¸nh xe . Khi b¾t ®Çu phanh b¸nh xe quay víi tèc ®é quay gi¶m dÇn . Khi b¸nh xe ®¹t tíi gi¸ trÞ gÇn bã cøng , tÝn hiÖu cña c¶m biÕn chuyÓn vÒ bé ®iÒu khiÓn trung t©m . M¸y tÝnh lùa chän chÕ ®é vµ ®­a ra tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn van ®iÒu chØnh ¸p suÊt c¾t ®­êng dÇu tõ xi lanh chÝnh tíi xi lanh b¸nh xe do ®ã lùc phanh ë c¬ cÊu phanh kh«ng t¨ng ®­îc n÷a . B¸nh xe cã su h­íng l¨n víi tèc ®é cao h¬n . TÝn hiÖu tõ c¶m biÕn l¹i ®­a vÒ bé ®iÒu khiÓn trung t©m , bé ®iÒu khiÓn ®iÒu khiÓn van ®iÒu chØnh ®Ó më ®­êng dÇu , t¨ng thªm ¸p suÊt dÉn ra xi lanh b¸nh xe thùc hiÖn t¨ng lùc phanh g©y ra do c¬ cÊu phanh nhê ®ã b¸nh xe l¹i bÞ phanh vµ gi¶m tèc ®é quay tíi khi gÇn bÞ bã cøng . Qu¸ tr×nh s¶y ra ®­îc lÆp l¹i theo chu kú liªn tôc tíi khi b¸nh xe dõng h¼n . Mét chu kú ®iÒu khiÓn thùc hiÖn kho¶ng 1/10 gi©y , ®ång thêi nhê c¸c bé tÝch dÇu ¸p suÊt thÊp , cao , van mét chiÒu vµ b¬m dÇu . §é chËm , trÔ t¸c dông chØ nhá h¬n 1/1000 gi©y do vËy hÖ thèng ABS lµm viÖc rÊt hiÖu qu¶ , tr¸nh ®­îc hiÖn t­îng bã cøng b¸nh xe . c¸c b¸nh sau tr­ît quay c¶m biÕn TRC ECU ABS ECU ®iÒu khiÓn m« men xo¾n ®éng c¬ Gi¶m m« men nhê b­ím ga phô ®iÒu khiÓn phanh b¸nh sau phanh b¸nh sau ChuyÓn ®éng ªm dÞu I.2.2 Sù lµm viÖc ®ång thêi gi÷a ABS vµ TRC ë nh÷ng ®­êng cã hÖ sè ma s¸t thÊp , khi ng­êi l¸i ®ét ngét ®¹p ch©n ga qu¸ m¹nh hoÆc khi khëi hµnh xe ®ét ngét xÏ lµm cho b¸nh xe bÞ tr­ît quay . Th«ng qua c¸c c¶m biÕn ®Æt ë b¸nh xe vµ c¶m biÕn vÞ trÝ b­ím ga , c¸c tÝn hiÖu thu ®­îc tõ c¸c c¶m biÕn nµy ®­îc göi ®Õn ECU TRC . ECU TRC sÏ so s¸nh , ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu khiÓn m« men xo¾n cña ®éng c¬ th«ng qua bé chÊp hµnh b­ím ga phô . Cïng lóc ®ã nã xÏ göi tÝn hiÖu ®Õn bé chÊp hµnh phanh TRC ®Ó c¾t dÇu phanh cao ¸p ®Õn c¸c xi lanh phanh b¸nh sau . Th«ng qua bé chÊp hµnh ABS sÏ ®iÒu khiÓn ¸p suÊt dÇu phanh v× vËy tr¸nh cho b¸nh xe kh«ng bÞ tr­ît quay . Nh­ vËy hÖ thèng TRC xÏ ®iÒu khiÓn m« men xo¾n cña ®éng c¬ tr¸nh lµm mÊt m¸t lùc kÐo vµ m« men . Cïng lóc th× hÖ thèng ABS xÏ ®iÒu khiÓn ¸p suÊt dÇu phanh ®Ó c¸c b¸nh xe kh«ng bÞ bã cøng do ®ã sÏ ®¶m b¶o cho « t« chuyÓn ®éng ªm dÞu h¬n . Víi : 10 - C«ng t¾c c¾t TRC 11 - §Ìn b¸o TRC OFF . 12 - §Ìn b¸o TRC . 13 - ABS vµ TRC ECU . 14 - Engine vµ ECT ECU . 15 - Bé chÊp hµnh phanh TRC . 16 - Bé chÊp hµnh ABS . I . 3 C¸c th«ng sè ®Æc tr­ng cña xe MAGNUS -classis . §éng c¬ / Engine KiÓu 4 xilanh th¼ng hµng ,DOHC Tû sè nÐn 9,6 +/-0.2 Dung tÝch xilanh (cc ) 1,998 C«ng suÊt cùc ®¹i ( kw/v/p ) 148/5,400 M« men xo¾n cùc ®¹i (n.m/v/p ) 180/4000 Dung tÝch b×nh x¨ng ( l ) 65 HÖ thèng truyÒn ®éng Ly hîp ®Üa kh« , ®¬n H« sè 5 sè tay Phanh tr­íc vµ sau Phanh ®Üa HÖ thèng nhón Tr­íc Mcpherson strut Sau Thanh liªn kÕt KÝch th­íc vµ träng l­îng Dµi * réng * cao ( mm ) 4,770 *1,815 *1,440 ChiÒu dµi c¬ së ( mm ) 2,700 Kho¶ng s¸ng gÇm xe ( mm ) 164 VÖt b¸nh xe (tr­íc /sau) 1,550/1535 Träng l­îng xe kh«ng t¶i ( kg ) 1,360 - 1,410 Träng l­îng xe cã t¶i ( kg ) 1,735 Sè ng­êi 5 Kh¶ n¨ng leo dèc ( tgf) 0,633 B¸n kÝnh quay vßng ( m ) 5.2 VËn tèc tèi ®a ( Km/h ) 206 B¸nh xe vµ lèp B¸nh xe 6.0J*16 Lèp 205/55R16 ThiÕt bÞ an toµn HÖ thèng chèng bã cøng ( ABS ) HÖ thèng ®iÒu khiÓn kÐo ( TCS ) Hai tói khÝ Ch­¬ng II : c¸c bé phËn chÝnh cña TRC II. 1 . C¸c lo¹i c¶m biÕn . §èi víi nh÷ng xe dïng bé chÕ hoµ khÝ , ®Ó thay ®æi tû lÖ khÝ - nhiªn liÖu cho thÝch hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña ®éng c¬ , th× ë bé chÕ hoµ khÝ dïng mét vµi hÖ thèng nh­ : HÖ thèng phao , hÖ thèng kh«ng t¶i , hÖ thèng c«ng suÊt , hÖ thèng gia tèc ... nh­ng ®èi víi c¸c xe dïng hÖ thèng phun x¨ng ®iÖn tö ( EFI ), ®Ó thay ®æi tû lÖ khÝ - nhiªn liÖu phï hîp víi ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña ®éng c¬ th× trªn xe ®Òu ®­îc bè trÝ c¸c lo¹i c¶m biÕn nh­ : C¶m biÕn vÞ trÝ b­ím ga , c¶m biÕn tèc ®é ®éng c¬ , c¶m biÕn nhiÖt ®é n­íc lµm m¸t ...C¸c lo¹i c¶m biÕn nµy sÏ nhËn biÕt tèc ®é chuyÓn ®éng cña « t« , vÞ trÝ më cña b­ím ga , còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña ®éng c¬ .Tõ ®ã sÏ göi c¸c tÝn hiÖu nµy ®Õn ECU , ECU xÏ tÝnh to¸n vµ ®­a ra c¸c tÝn hiÖu ®Ó ®iÒu khiÓn sù thay ®æi tû lÖ khÝ - nhiªn liÖu cho phï hîp . II .1.1 C¶m biÕn tèc ®é b¸nh xe . Chøc n¨ng : C¶m biÕn tèc ®é b¸nh xe tr­íc vµ sau cã chøc n¨ng lµ ph¸t hiÖn tèc ®é b¸nh xe vµ göi tÝn hiÖu nµy ®Õn c¸c ECU . CÊu t¹o : C¶m biÕn tèc ®é b¸nh xe tr­íc vµ sau lµ lo¹i c¶m biÕn ®iÖn tõ tù ph¸t , c¶m biÕn t¹o ra mét tõ tr­êng quanh ®Çu cña nã . Khi mçi r¨ng cña vµnh r¨ng ®i ngang qua tõ tr­êng trong c¶m biÕn sÏ suÊt hiÖn mét tÝn hiÖu ®iÖn ¸p . Bé c¶m biÕn bao gåm 2 bé phËn chÝnh : R« to : Gåm mét ®Üa nam ch©m vÜnh cöu ®­îc nèi víi lâi thÐp c¶m øng n»m trong cuén d©y r«to ®­îc g¾n vµo may¬ cña b¸nh xe . V× vËy r«to lu«n quay cïng mét vËn tèc gãc víi b¸nh xe . PhÝa ngoµi lµ ®Üa c¶m øng tõ cã thiÕt diÖn thay ®æi kiÓu vµnh r¨ng . Nam ch©m vÜnh cöu Cuén d©y Lâi §Çu ghi tÝn hiªu : Bao gåm mét cuén d©y vµ lâi tõ lµm b»ng nam ch©m vÜnh cöu ®­îc g¾n bªn ngoµi vµnh c¶m øng cña r«to .§Çu ghi lµ bé ph¸t tÝn hiÖu b»ng dßng c¶m øng sinh ra khi r«to quay t¹o ra tõ tr­êng thay ®æi . Nguyªn lý lµm viÖc : Khi b¸nh quay r«to quay theo t¹o ra tõ tr­êng biÕn ®æi t¸c dông vµo ®Çu ghi tÝn hiÖu . §Çu ghi tÝn hiÖu ph¸t ra mét dßng c¶m øng xoay chiÒu cã tÇn sè thay ®æi t­¬ng øng víi vËn tèc quay cña r«to hay vËn tèc gãc cña b¸nh xe . TÝn hiÖu soay chiÒu nµy ®­îc truyÒn vÒ bé sö lý ECU TRC lµm tÝn hiÖu ®Çu vµo , tõ ®ã ECU sÏ sö lý vµ ®iÒu khiÓn . Nam ch©m vÜnh cöu R« to c¶m biÕn Cuén d©y ë tèc ®é cao ë tèc ®é thÊp H×nh vÏ m« t¶ tÝn hiÖu ph¸t ra tõ ®Çu ghi , vËn tèc quay cña b¸nh xe cµng cao th× tÇn sè dßng soay chiÒu cµng cao vµ ng­îc l¹i . II.1.2 . C¶m biÕn vÞ trÝ b­ím ga . Chøc n¨ng : C¶m biÕn vÞ trÝ b­ím ga ®­îc g¾n víi trôc cña b­ím ga . Nã biÕn ®æi gãc më cña b­ím ga thµnh tÝn hiÖu ®iÖn ¸p vµ göi tÝn hiÖu ®iÖn ¸p nµy ®Õn ECU TRC . . CÊu t¹o vµ nguyªn lý : C¶m biÕn vÞ trÝ b­ím ga lµ mét biÕn trë hay mét triÕt ¸p . Nã cã mét cuén ®iÖn trë cã d¹ng nöa vßng trßn , mét ®Çu nèi mass vµ ®Çu kia nèi víi nguån ®iÖn ¸p tõ ECU . Mét l¸ tr­ît nèi víi trôc soay cña b­ím ga tr­ît trªn cuén d©y ®iÖn trë . Khi vÞ trÝ b­ím ga thay ®æi l¸ tr­ît trªn cuén ®iÖn trë thay ®æi . NÕu b­ím ga ®ãng l¸ tr­ît sÏ ë cuèi phÝa nèi mass cña cuén ®iÖn trë , chØ cã mét tÝn hiÖu ®iÖn ¸p nhá göi ®Õn ECU . Khi b­ím ga më cµng réng th× l¸ tr­ît vÒ phÝa ®Çu cuén ®iÖn trë nèi nguån cµng nhiÒu , tÝn hiÖu ®iÖn ¸p göi ®Õn ECU t¨ng lªn . §é lín cña tÝn hiÖu ®iÖn ¸p cho ECU biÕt vÞ trÝ cña b­ím ga . M¹ch ®iÖn cña c¶m biÕn vÞ trÝ b­ím ga : C¶m biÕn vÞ trÝ b­ím ga chÝnh vµ b­ím ga phô ®­îc nèi theo s¬ ®å nh­ h×nh vÏ . ECU ECU TRC C¶m biÕn VÞ trÝ B­ím ga phô II.2 . Bé chÊp hµnh b­ím ga phô . II.2.1 . Kh¸i niÖm . Ngµy nay trªn c¸c « t« hÇu hÕt sö dông mét trong hai thiÕt bÞ hay hÖ thèng ®Ó cung cÊp hçn hîp khÝ - nhiªn liÖu víi mét tû lÖ chÝnh x¸c ®Õn c¸c xilanh cña ®éng c¬ t¹i tÊt c¶ c¸c d¶i tèc ®é ( tû lÖ khÝ - nhiªn liÖu ®­îc coi lµ tèi ­u lµ 14,7:1 ) . Mét sè xe sö dông bé chÕ hoµ khÝ , sè cßn l¹i sö dông hÖ thèng phun x¨ng ®iÖn tö ( EFI ) , c¶ hai hÖ thèng ®Òu sö dông thiÕt bÞ ®o l­u l­îng khÝ n¹p mµ sù thay ®æi cña nã phô thuéc chñ yªó vµo gãc më cña b­ím ga . Trong hÖ thèng EFI , hÖ thèng ®Ó do l­u l­îng khÝ n¹p lµ mét c¶m biÕn ®o l­u l­îng khÝ, dùa vµo tÝn hiÖu l­îng khÝ n¹p mµ c¶m biÕn ®o l­u l­îng khÝ göi vÒ bé ®iÒu khiÓn ®iÖn tö vµ tÝn hiÖu tèc ®é quay cña ®éng c¬. ECU sÏ ®­a ra mét tÝn hiÖu ®Õn c¸c vßi phun , vßi phun sÏ phun mét l­îng nhiªn liÖu thÝch hîp vµo cöa n¹p cña tõng xilanh . Do ®ã khi l¸i xe muèn t¨ng tèc th× hçn hîp khÝ - nhiªn liÖu ®ßi hái ph¶i ®Ëm h¬n , khi ®ã gãc më cña b­ím ga ®­îc t¨ng lªn , mét l­îng khÝ lín h¬n ®­îc ®­a vµo ®­êng èng n¹p . Nh­ vËy khi xe khëi hµnh hay t¨ng tèc ë nh÷ng ®­êng cã hÖ sè ma s¸t thÊp , c¸c b¸nh xe chñ ®éng bÞ tr­ît quay . Khi ®ã ®Ó ®iÒu khiÓn ®­îc c«ng suÊt cña ®éng c¬ th× ng­êi l¸i ph¶i gi¶m bít l­îng khÝ n¹p b»ng c¸ch ®ãng bít b­ím ga nh­ng ®ãng b­ím ga nh­ thÕ nµo ®Ó ®¶m b¶o tèc ®é chuyÓn ®éng cña « t« lµ tèi ­u , sù tr­ît cña c¸c b¸nh xe chñ ®éng kh«ng s¶y ra , ®¶m b¶o tÝnh kinh tÕ nhiªn liÖu cho «t« lu«n lu«n g©y ra khã kh¨n cho l¸i xe ngay c¶ ®èi víi nh÷ng ng­êi cã nhiÒu kinh nghiÖm . §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy , ë mét sè xe hiÖn nay ( nh­ MANUS -classes , BMW -5 series ...) cã l¾p thªm bé chÊp hµnh b­ím ga phô . Còng gièng nh­ b­ím ga chÝnh, bé chÊp hµnh b­ím ga phô còng ®­îc g¾n ë häng giã, ®iÒu khiÓn l­îng khÝ n¹p vµo ®éng c¬ . Nh­ng kh¸c víi b­ím ga chÝnh( ®é më cña b­ím ga chÝnh hoµn toµn phô thuéc vµo ng­êi l¸i ) th× ë b­ím ga phô gãc më cña nã hoµn toµn phô thuéc vµo tÝn hiÖu tõ ECU TRC mµ kh«ng phô thuéc vµo ng­êi l¸i . Do ®ã khi mµ sù tr­ît gi÷a b¸nh xe chñ ®éng víi mÆt ®­êng s¶y ra ( do t¨ng tèc hoÆc khëi hµnh ...) ECU sÏ nhËn biÕt ®­îc sù tr­ît nµy th«ng qua c¸c c¶m biÕn ®Æt t¹i c¸c b¸nh xe , ECU sÏ tÝnh to¸n ®Ó ®iÒu khiÓn bé chÊp hµnh b­ím ga phô ®ãng mét phÇn hay ®ãng hoµn toµn b­ím ga phô . Nh­ vËy sÏ gi¶m ®­îc m« men xo¾n cña ®éng c¬ , gi¶m m« men kÐo ë b¸nh xe chñ ®éng , gi¶m ®­îc sù tr­ît quay cña b¸nh xe chñ ®éng . II.2.2 CÊu t¹o vµ ho¹t ®éng . Bé chÊp hµnh b­ím ga phô bao gåm mét nam ch©m vÜnh cöu , mét cuén d©y vµ mét trôc r«to , bé chÊp hµnh nµy thùc chÊt lµ mét m« t¬ b­íc . Trªn trôc cña r«to ®­îc g¾n mét b¸nh r¨ng chñ ®éng ®­îc ¨n khíp víi b¸nh r¨ng cam ( b¸nh r¨ng cam nµy ®­îc g¾n ë ®Çu trôc cña b­ím ga phô) . Khi mµ tÝn hiÖu tõ ECU TRC ®­îc göi ®Õn bé chÊp hµnh b­ím ga phô th× nã lµm quay b¸nh r¨ng chñ ®éng , th«ng qua sù ¨n khíp víi b¸nh r¨ng cam sÏ ®iÒu khiÓn ®­îc gãc më b­ím ga phô . Khi mµ sù tr­ît gi÷a b¸nh xe chñ ®éng víi mÆt ®­êng kh«ng s¶y ra th× bé chÊp hµnh b­ím ga phô kh«ng ho¹t ®éng hay b­ím ga phô më hoµn toµn . NghÜa lµ toµn bé l­îng khÝ n¹p qua b­ím ga chÝnh sÏ ®­îc ®­a ®Õn ®­êng èng n¹p cña ®éng c¬ . Khi mµ sù tr­ît s¶y ra côc bé hoÆc hoµn toµn th× bé chÊp hµnh b­ím ga phô ho¹t ®éng . Tuú theo tÝn hiÖu ®iÖn ¸p göi ®Õn bé chÊp hµnh mµ bé chÊp hµnh b­ím ga phô sÏ ®iÒu khiÓn gãc më b­ím ga phô ®ãng mét phÇn hay ®ãng hoµn toµn , lµm gi¶m l­îng nhiªn liÖu ®­a vµo ®­êng èng n¹p cña ®éng c¬ . II.2.3 R¬ le ®iÒu khiÓn bé chÊp hµnh b­ím ga phô . Khi kh«ng cã h­ háng trong hÖ thèng TRC hay trong hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®iÖn tö . R¬ le b­ím ga sÏ bËt khi kho¸ ®iÖn bËt ON . Nh­ng r¬ le nµy t¾t khi kho¸ ®iÖn t¾t ( OFF ) . NÕu ECU ph¸t hiÖn cã h­ háng trong hÖ thèng TRC th× nã sÏ t¾t c¸c r¬ le nµy . ECU TRC §Õn m« t¬ ®iªï khiÓn II.3 Bé chÊp hµnh ABS . II.3.1 kh¸i niÖm : Bé chÊp hµnh ABS cÊp hay ng¾t ¸p suÊt tõ xilanh phanh chÝnh ®Õn mçi xilanh phanh b¸nh xe theo tÝn hiÖu tõ ECU ®Ó ®iÒu khiÓn tèc ®é b¸nh xe . II.3.2 CÊu t¹o : Bé chÊp hµnh ABS bao gåm 2 bé phËn chÝnh : Van ®iÖn 3 vÞ trÝ : Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña hÖ thèng ABS , ABS sÏ lùa chän mét trong ba chÕ ®é t¨ng ¸p , gi¶m ¸p hoÆc gi÷ tuú theo tÝn hiÖu tõ ECU ABS . B×nh chøa vµ b¬m : Cã nhiÖm vô khi ¸p suÊt gi¶m , dÇu phanh håi vÒ tõ c¸c xilanh b¸nh xe vµ nã ®­îc ®­a ®Õn xilanh chÝnh nhê b¬m vµ vµo b×nh dÇu bé chÊp hµnh . II.3.3 Ho¹t ®éng cña van ®iÖn 3 vÞ trÝ : A - Trong qu¸ tr×nh phanh b×nh th­êng . Trong qu¸ tr×nh phanh b×nh th­êng ECU kh«ng göi dßng ®iÖn ®Õn cuén d©y cña van ®iÖn 3 vÞ trÝ , do ®ã van ®iÖn 3 vÞ trÝ bÞ Ên suèng bëi lß xo håi vÞ vµ cöa A vÉn më trong khi cöa B vÉn ®ãng . khi ®¹p phanh , ¸p suÊt dÇu trong xilanh phanh chÝnh t¨ng , dÇu phanh ch¶y tõ cöa A ®Õn cöa C trong van ®iÖn råi tíi xilanh b¸nh xe . Khi nh¶ phanh , dÇu phanh håi tõ xilanh phanh b¸nh xe vÒ xilanh chÝnh qua cöa C vµ ®Õn cöa A trong van ®iÖn 3 vÞ trÝ . B - Khi phanh gÊp . a - ChÕ ®é " gi¶m ¸p " : Khi mét b¸nh xe gÇn bÞ bã cøng ECU göi dßng ®iÖn ( 5A) ®Õn cuén d©y cña van ®iÖn , lµm sinh ra mét lùc tõ m¹nh , van 3 vÞ trÝ chuyÓn ®éng lªn phÝa trªn , cöa A ®ãng trong khi cöa B vÉn më . Kªt qu¶ lµ dÇu phanh tõ xilanh b¸nh xe qua cöa C tíi cöa B trong van ®iÖn 3 vÞ trÝ ch¶y vÒ b×nh dÇu . b - ChÕ ®é "gi÷ " : Khi ¸p suÊt bªn trong xilanh gi¶m hay t¨ng , c¶m biÕn tèc ®é b¸nh xe göi tÝn hiÖu b¸o r»ng tèc ®é b¸nh xe ®· ®¹t ®Õn gi¸ trÞ mong muèn . ECU cÊp dßng ®iÖn 2A ®Õn cuén d©y cña van ®iÖn ®Ó gi÷ ¸p suÊt cña xilanh b¸nh xe kh«ng ®æi . Khi dßng ®iÖn cÊp cho cuén d©y cña van ®iÖn 3 vÞ trÝ bÞ gi¶m tõ 5A xuèng cßn 2A , lùc ®iÖn tõ sinh ra trong cuén d©y còng gi¶m . Van ®iÖn 3 vÞ trÝ dÞch chuyÓn xuèng vÞ trÝ gi÷a nhê lùc cña lß xo håi vÞ lµm ®ãng cöa B . c- ChÕ ®é " t¨ng ¸p " : Khi cÇn t¨ng ¸p suÊt trong xilanh b¸nh xe ®Ó t¹o lùc phanh lín , ECU ng¾t dßng ®iÖn cÊp cho cuén d©y cña van ®iÖn 3 vÞ trÝ . V× vËy cöa A cña van ®iÖn 3 vÞ trÝ më vµ cöa B ®ãng. DÇu phanh ch¶y qua cöa A vµ cöa C cña van ®iÖn 3 vÞ trÝ . II.4 Bé chÊp hµnh phanh TRC . II.4.1. Kh¸i niÖm . HÖ thèng phanh cã chøc n¨ng gi¶m tèc ®é chuyÓn ®éng cña xe tíi vËn tèc chuyÓn ®éng nµo ®ã , dõng h¼n hoÆc gi÷ xe ë mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh . Qu¸ tr×nh phanh xe ®­îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch t¹o ma s¸t gi÷a phÇn quay vµ phÇn ®øng yªn cña xe nh­ gi÷a tang trèng vµ m¸ phanh , hoÆc ®Üa phanh víi m¸ phanh . Nh­ vËy ®éng n¨ng chuyÓn ®éng cña xe biÕn thµnh nhiÖt n¨ng cña c¬ cÊu ma s¸t , nhiÖt n¨ng sÏ truyÒn ra m«i tr­êng xung quanh ®Ó kh«ng lµm h­ háng c¬ cÊu ma s¸t . C¸c c¬ cÊu phanh th­êng ®Æt gÇn b¸nh xe thùc hiÖn chøc n¨ng cña c¬ cÊu ma s¸t , c¬ cÊu phanh lµm viÖc tuú thuéc vµo hÖ thèng ®iÒu khiÓn . ë tr¹ng th¸i kh«ng phanh c¸c c¬ cÊu phanh kh«ng t¹o nªn ma s¸t , c¸c b¸nh xe ®­îc quay tr¬n . Khi phanh c¸c c¬ cÊu ma s¸t lµm viÖc , ®éng n¨ng tiªu hao lµm gi¶m tèc ®é chuyÓn ®éng cña xe . Víi hÖ thèng phanh thuû lùc , bµn ®¹p phanh vµ bé trî lùc phanh t¹o nªn ¸p suÊt chÊt láng trong xilanh chÝnh vµ truyÒn tíi c¸c xilanh thõa hµnh ( xilanh c«ng t¸c ®Æt t¹i c¬ cÊu phanh ) ®iÒu khiÓn sù lµm viÖc cña c¬ cÊu phanh . Xilanh chÝnh lµ mét b¬m piston tÞnh tiÕn ®¶o chiÒu , nã t¹o ra t¸c ®éng Ðp trong hÖ thèng thuû lùc khi ng­êi l¸i xe nhÊn bµn ®¹p th¾ng nã chuyÓn ®æi lùc c¬ khÝ tõ pªdan th¾ng thµnh ¸p suÊt thuû lùc ®Æt vµo c¸c th¾ng ë c¸c b¸nh xe . Khi pªdan th¾ng ®­îc nhÊn xuèng dÇu th¾ng ®­îc Ðp tõ xilanh chÝnh ®i qua c¸c ®­êng èng ®Õn c¸c th¾ng . Khi ¸p suÊt thuû lùc gia t¨ng guèc th¾ng hoÆc ®Öm th¾ng bÞ ®Èy ¸p vµo trèng th¾ng hay ®Üa th¾ng , sù ma s¸t lµm cho b¸nh xe ch¹y chËm hoÆc dõng . Ngµy nay c¸c « t« th­êng cã tèc ®é chuyÓn ®éng trªn ®­êng cao h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c « t« tr­íc ®©y . V× vËy yªu cÇu ®èi víi hÖ thèng phanh ( qu·ng ®­êng phanh , gia tèc phanh , lùc phanh lín nhÊt ) ph¶i ®¶m b¶o theo yªu cÇu kü thuËt , mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o æn ®Þnh h­íng chuyÓn ®éng cña « t« khi phanh . Thùc tÕ cho thÊy trong qu¸ tr×nh phanh lùc phanh sinh ra ë c¸c b¸nh xe kh«ng ®ång ®Òu do ®ã lu«n t¹o ra m« men quay cã su h­íng lµm lÖch h­íng chuyÓn ®éng cña xe so víi h­íng chuyÓn ®éng ban ®Çu . Khi trÞ sè m« men quay t¨ng lªn vµ trong ®iÒu kiÖn chuyÓn ®éng cô thÓ cña xe khi phanh , nh­ tr¹ng th¸i mÆt ®­êng , gãc lÖch thay ®æi lµm cho b¸nh xe bÞ tr­ît , g©y mÊt æn ®Þnh . V× vËy trªn c¸c « t« hiÖn ®¹i th­êng l¾p thªm bé chÊp hµnh ABS , bé chÊp hµnh TRC . ë bé chÊp hµnh phanh TRC cã nhiÖm vô nhËn tÝn hiÖu tõ ECU TRC tiÕn hµnh ®iÒu chØnh ¸p suÊt chÊt láng trong dÉn ®éng phanh theo c¸c tr¹ng th¸i ®iÒu chØnh kh¸c nhau t­¬ng øng víi tr¹ng th¸i b¸m cña b¸nh xe . Bé chÊp hµnh nhËn tÝn hiÖu tõ ECU TRC tiÕn hµnh ®ãng më hÖ thèng van ®iÖn tõ ®Ó gi¶m ¸p suÊt chÊt láng trong dÉn ®éng , gi¶m ®é tr­ît cña b¸nh xe , khi ®é tr­ît cña b¸nh xe nhá h¬n vïng ®é tr­ît tèi ­u . ECU TRC ra lÖnh cho bé chÊp hµnh ®ãng më van ®iÖn tõ t­¬ng øng ®Ó cã thÓ t¨ng ¸p suÊt chÊt láng , ®¶m b¶o tr¹ng th¸i b¸m cña b¸nh xe víi mÆt ®­êng lu«n lu«n tèt . II.4.2 CÊu t¹o . Bé chÊp hµnh phanh TRC bao gåm mét côm b¬m ®Ó t¹o ra ¸p suÊt dÇu vµ mét bé chÊp hµnh phanh ®Ó truyÒn ¸p suÊt dÇu tíi vµ x¶ ra khái c¸c xilanh phanh . Tuú theo kÕt cÊu cô thÓ cña tõng lo¹i xe mµ côm b¬m cã thÓ bao gåm mét b¬m vµ mét b×nh tÝch n¨ng . B¬m cã nhiÖm vô hót dÇu phanh tõ b×nh dÇu xilanh phanh chÝnh , t¨ng ¸p suÊt cña nã vµ ®­a ®Õn b×nh tÝch n¨ng . §©y lµ lo¹i b¬m kiÓu piston dÉn ®éng b»ng m« t¬ .B×nh tÝch n¨ng cã nhiÖm vô tÝch dÇu phanh bÞ nÐn bëi b¬m vµ cung cÊp ®Õn c¸c xilanh phanh b¸nh xe . Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña hÖ thèng TRC , b×nh tÝch ¸p ®­îc ®iÒn ®Çy khÝ N2 cao ¸p ®Ó bï l¹i sù thay ®æi thÓ tÝch dÇu phanh . Bé chÊp hµnh phanh bao gåm : Van ®iÖn c¾t b×nh tÝch n¨ng : Cã nhiÖm vô truyÒn ¸p suÊt dÇu tõ b×nh tÝch n¨ng ®Õn c¸c xilanh phanh b¸nh xe trong qu¸ tr×nh hÖ thèng TRC ho¹t ®éng . Van ®iÖn c¾t xilanh phanh chÝnh : Khi ¸p suÊt dÇu trong b×nh tÝch n¨ng ®­îc truyÒn ®Õn xilanh phanh b¸nh xe . Van ®iÖn nµy ng¨n kh«ng cho dÇu phanh håi vÒ xilanh phanh chÝnh . Van ®iÖn c¾t b×nh dÇu : Trong qu¸ tr×nh hÖ thèng TRC ho¹t ®éng van ®iÖn nµy håi dÇu phanh tõ xilanh phanh b¸nh xe vÒ b×nh dÇu cña xilanh phanh chÝnh . C«ng t¾c ¸p suÊt hay c¶m biÕn ¸p suÊt : Theo dâi ¸p suÊt trong b×nh tÝch n¨ng vµ göi tÝn hiÖu nµy ®Õn ECU TRC . ECU TRC sÏ ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña b¬m trªn c¬ së nh÷ng tÝn hiÖu nµy . Trªn xe MAGNUS , côm b¬m chØ bao gåm b¬m kiÓu piston dÉn ®éng b»ng m«t¬ . Bé chÊp hµnh phanh bao gåm : Van ®iÖn c¾t xilanh phanh chÝnh vµ van ®iÖn c¾t b×nh dÇu . II.4.3 . §iÒu khiÓn c¸c r¬le phanh chÝnh TRC vµ r¬le m«t¬ b¬m . Khi kh«ng cã h­ háng trong hÖ thèng TRC hay hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®iÖn tö . ECU bËt r¬le phanh chÝnh khi kho¸ ®iÖn bËt ON , r¬le nµy t¾t khi kho¸ ®iÖn t¾t ( OFF ) . NÕu ECU ph¸t hiÖn c¸c h­ háng nã sÏ t¾t c¸c r¬le nµy . R¬ le phanh chÝnh R¬ le b­ím ga R¬ le m« t¬ ECU TRC bËt r¬le m« t¬ b¬m khi c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y ®­îc tho¶ m·n : * R¬le chÝnh TRC bËt . * Tèc ®é « t« lín h¬n 500 v/p . * CÇn sè ë nh÷ng vÞ trÝ kh¸c víi P vµ N . * TÝn hiÖu IDL t¾t . * TÝn hiÖu c«ng t¾c ¸p suÊt bËt. Tõ ECU Tõ c«ng t¾c khëi ®éng Tõ c¶m biÕn vÞ trÝ B­ím ga II.5 Bé sö lý trung t©m ECU TRC . II.5.1. NhiÖm vô . ECU TRC sö dông c¸c tÝn hiÖu tõ c¸c c¶m biÕn tèc ®é b¸nh xe vµ tÝnh to¸n møc ®é tr­ît gi÷a c¸c b¸nh xe víi mÆt ®­êng , råi gi¶m m« men xo¾n cña ®éng c¬ vµ tèc ®é gãc b¸nh xe mét c¸ch t­¬ng øng . V× vËy ®iÒu khiÓn ®­îc tèc ®é b¸nh xe . Bªn c¹nh ®ã ECU TRC cßn cã chøc n¨ng kiÓm tra ban ®Çu , chÈn ®o¸n vµ dù phßng . II.5.2 . CÊu t¹o . ECU TRC cã cÊu t¹o rÊt phøc t¹p : Bao gåm c¸c phÇn tö vi sö lý , sö lý tÝn hiÖu ®Çu vµo , sö lý trung gian , sö lý tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña bé chÊp hµnh . II.5.3 Nguyªn lý . ECU liªn tôc nhËn c¸c tÝn hiÖu tõ 4 c¶m biÕn tèc ®é b¸nh xe , vµ nã còng liªn tôc tÝnh tèc ®é cña tõng b¸nh xe cïng lóc ®ã nã ­íc l­îng tèc ®é xe trªn c¬ së tèc ®é cña 2 b¸nh tr­íc vµ ®Æt ra mét tèc ®é ®iÒu khiÓn tiªu chuÈn . NÕu ®¹p ga ®ét ngét trªn ®­êng tr¬n vµ c¸c b¸nh sau ( b¸nh chñ ®éng ) b¾t ®Çu tr­ît quay , tèc ®é b¸nh sau sÏ v­ît qu¸ tèc ®é tiªu chuÈn .V× vËy ECU sÏ göi mét tÝn hiÖu ®ãng bít b­ím ga phô ®Õn bé chÊp hµnh b­ím ga phô , cïng lóc ®ã nã göi mét tÝn hiÖu ®Õn bé chÊp hµnh phanh TRC ®Ó cÊp dÇu phanh cao ¸p ®Õn c¸c xilanh phanh b¸nh sau . Van ®iÖn 3 vÞ trÝ cña bé chÊp hµnh ABS ®­îc chuyÓn chÕ ®é ®Ó ®iÒu khiÓn ¸p suÊt dÇu phanh b¸nh sau vµ v× vËy tr¸nh cho b¸nh sau kh«ng bÞ tr­ît quay . Tèc ®é Sù gi¶m tèc ®é b¸nh sau Van ®iÖn bé chÊp hµnh Van ®iÖn 3 vÞ trÝ ABS ¸p suÊt xilanh b¸nh sau Gãc më b­ím ga Khi khëi hµnh hay t¨ng tèc ®ét ngét nÕu c¸c b¸nh sau bÞ tr­ît quay tèc ®é cña chóng sÏ kh«ng khíp víi tèc ®é quay cña c¸c b¸nh tr­íc . ECU TRC biÕt ®­îc t×nh tr¹ng nµy vµ kÝch ho¹t hÖ thèng TRC . ECU TRC ®ãng b­ím ga phô gi¶m l­îng khÝ n¹p vµ v× vËy gi¶m m« men xo¾n cña ®éng c¬ . Cïng lóc ®ã nã ®iÒu khiÓn c¸c van ®iÖn cña bé chÊp hµnh TRC vµ ®Æt bé chÊp hµnh ABS ë chÕ ®é t¨ng ¸p . ¸p suÊt dÇu phanh t¹o ra bëi b¬m TRC cung cÊp ¸p suÊt thÝch hîp ®Õn c¸c xilanh phanh b¸nh xe ®Ó t¹o hiÖu qu¶ phanh . Khi phanh b¾t ®Çu t¸c dông sù t¨ng tèc cña c¸c b¸nh sau b¾t ®Çu gi¶m vµ ECU TRC chuyÓn van ®iÖn 3 vÞ trÝ cña ABS vÒ chÕ ®é gi÷ NÕu sù t¨ng tèc cña c¸c b¸nh sau gi¶m qu¸ nhiÒu nã chuyÓn van ®Õn chÕ ®é gi¶m ¸p lµm gi¶m ¸p suÊt dÇu trong xilanh phanh b¸nh xe vµ kh«i phôc l¹i sù t¨ng tèc cña c¸c b¸nh sau . Nhê lÆp l¹i c¸c ho¹t ®éng nh­ trªn . ECU TRC ®¶m b¶o tèc ®é ®iÒu khiÓn tiªu chuÈn . C¸c ®iÒu kiÖn kÝch ho¹t ®iÒu khiÓn tèc ®é b¸nh xe . §iÒu khiÓn tèc ®é b¸nh xe sÏ ho¹t ®éng nÕu tÊt c¶ c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y ®­îc tho¶ m·n * B­ím ga chÝnh kh«ng ®­îc ®ãng hoµn toµn . * Hép sè ph¶i ë c¸c sè L , 2, D , hay R * Xe ph¶i ch¹y ë tèc ®é lín h¬n 9 km/h vµ c«ng t¾c ®Ìn phanh ph¶i t¾t . * C«ng t¾c c¾t TRC t¾t . *ABS kh«ng ho¹t ®éng . * HÖ thèng kh«ng ë chÕ ®é kiÓm tra c¶m biÕn hay chÕ ®é ph¸t m· chÈn ®o¸n . II.5.4 C¸c chøc n¨ng kh¸c cña ECU . A - Chøc n¨ng kiÓm tra ban ®Çu : a - Bé chÊp hµnh b­ím ga : Khi c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y ®­îc tho¶ m·n th× ECU sÏ ®iÒu khiÓn bé chÊp hµnh b­ím ga phô ®Ó ®ãng hoµn toµn , sau ®ã më hoµn toµn b­ím ga phô . Nã tiÕn hµnh kiÓm tra m¹ch ®iÖn cña bé chÊp hµnh b­ím ga phô vµ c¶m biÕn vÞ trÝ b­ím ga , còng nh­ ho¹t ®éng cña b­ím ga phô ngay sau khi kho¸ ®iÖn bËt ON . Cïng lóc ®ã , gãc më cña b­ím ga phô khi nã ®ãng hoµn toµn ®­îc ghi l¹i trong bé nhí cña ECU TRC . §iÒu kiÖn : * CÇn sè ë vÞ trÝ N hoÆc P. * B­ím ga chÝnh ®ãng hoµn toµn . * Xe dõng ( 0 Km/h ) . Më hoµn toµn Gãc më §ãng hoµn toµn b - Van ®iÖn bé chÊp hµnh phanh TRC : Khi c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y ®­îc tho¶ m·n ECU TRC ®iÒu khiÓn van ®iÖn bé chÊp hµnh phanh TRC vµ tiÕn hµnh kiÓm tra ban ®Çu ngay sau khi kho¸ ®iÖn bËt ON . §iÒu kiÖn : * CÇn sè ë vÞ trÝ N hay P . * Xe dõng ( 0 Km/h ) . * M¸y ®ang næ . "t¨ng " Van ®iÖn 3 vÞ trÝ " gi¶m " ON Van ®iÖn c¾t xilanh OFF ON Van ®iÖn c¾t b×nh DÇu B - Chøc n¨ng tù chÈn ®o¸n : ECU ph¸t hiÖn thÊy h­ háng trong hÖ thèng TRC , nã bËt s¸ng ®Ìn b¸o TRC ë b¶ng ®ång hå ®Ó b¸o cho ng­êi l¸i biÕt cã h­ háng s¶y ra . M· chÈn ®o¸n ®­îc hiÓn thÞ th«ng qua viÖc nh¸y ®Ìn b¸o TRC khi c¸c ®iÒu kiÖn sau ®­îc tho¶ m·n : * Kho¸ ®iÖn bËt ON . * Nèi gi÷a ch©n TC vµ E1 cña gi¾c kiÓm tra . * Xe dõng . C - Chøc n¨ng dù phßng : NÕu ECU TRC ph¸t hiÖn thÊy cã h­ háng trong khi TRC kh«ng ho¹t ®éng , ECU ngay lËp tøc t¾t r¬ le b­ím ga TRC , r¬ le m« t¬ TRC vµ r¬ le phanh chÝnh TRC v× vËy ng¨n kh«ng cho TRC ho¹t ®éng . NÕu ECU ph¸t hiÖn thÊy h­ háng khi TRC ®ang ho¹t ®éng , ECU dõng viÖc ®iÒu khiÓn vµ t¾t r¬ le m« t¬ TRC vµ r¬ le phanh chÝnh TRC . Khi ECU ng¨n kh«ng cho hÖ thèng TRC ho¹t ®éng , ®éng c¬ vµ hÖ thèng phanh ho¹t ®éng gièng nh­ nh÷ng kiÓu xe kh«ng cã TRC . II.6 Ho¹t ®éng cña hÖ thèng TRC . II.6.1. TRC kh«ng ho¹t ®éng . TÊt c¶ c¸c van ®iÖn trong bé chÊp hµnh phanh TRC ®Òu t¾t khi ®¹p phanh . Khi ®¹p phanh víi hÖ thèng TRC trong ®iÒu kiÖn nµy ¸p suÊt sinh ra trong xi lanh chÝnh t¸c dông lªn c¸c xilanh b¸nh xe qua van ®iÖn 3 vÞ trÝ cña bé chÊp hµnh ABS , khi nh¶ phanh dÇu phanh håi tõ xilanh phanh b¸nh xe vÒ xilanh phanh chÝnh . Van ®iÖn c¾t b×nh dÇu Van ®iÖn 3 vÞ trÝ ABS ECU §Õn xilanh b¸nh xe B×nh dÇu II.6.2 Trong qu¸ tr×nh t¨ng tèc . NÕu b¸nh xe bÞ tr­ît quay trong qu¸ tr×nh t¨ng tèc hoÆc khëi hµnh . ECU TRC sÏ ®iÒu khiÓn m« men xo¾n cña ®éng c¬ vµ phanh c¸c b¸nh xe ( b¸nh chñ ®éng ) ®Ó tr¸nh hiÖn t­îng nµy . ¸p suÊt dÇu trong xilanh phanh b¸nh sau bªn ph¶i vµ bªn tr¸i ®­îc ®iÒu khiÓn riªng rÏ theo 3 chÕ ®é ( "t¨ng ¸p ", "gi÷ " , "gi¶m ¸p " ) . ChÕ ®é ho¹t ®éng Van ®iªn c¾t xilanh phanh chÝnh Van ®iªn c¾t b×nh dÇu Van ®iÖn 3 vÞ trÝ cña abs B¬m trc Cöa A Cöa B Cöa C Cöa D Cöa E Khi phanh b×nh th­êng §ãng Më §ãng Më §ãng OFF Khi xe t¨ng tèc ChÕ ®é t¨ng ¸p Më §ãng Më Më §ãng ON ChÕ ®é "gi÷ " Më §ãng Më §ãng §ãng ON ChÕ ®é " gi¶m ¸p " Më §ãng Më §ãng Më ON */ ë chÕ ®é "T¨ng ¸p " . NÕu ®¹p ga ®Ó t¨ng tèc vµ mét b¸nh sau b¾t ®Çu tr­ît quay th× ECU TRC sÏ nhËn biÕt ®­îc sù tr­ît nµy th«ng qua c¸c c¶m biÕn ®Æt t¹i c¸c b¸nh xe . ECU TRC sÏ ph¸t tÝn hiÖu ®Ó bËt tÊt c¶ c¸c van ®iÖn cña bé chÊp hµnh TRC , cïng lóc ®ã van ®iÖn 3 vÞ trÝ cña bé chÊp hµnh ABS còng chuyÓn sang chÕ ®é "t¨ng ¸p " . ë chÕ ®é nµy van ®iÖn c¾t xilanh phanh chÝnh bËt ( ®ãng ) , van ®iÖn c¾t b×nh dÇu bËt ( më ) , b¬m TRC ho¹t ®éng ®Ó t¨ng ¸p suÊt dÇu . Van ®iÖn c¾t b×nh dÇu Van ®iÖn 3 vÞ trÝ ABS §Õn xilanh b¸nh xe ECU B×nh dÇu */ ë chÕ ®é "gi÷ ". Khi ¸p suÊt dÇu trong c¸c xilanh phanh b¸nh sau t¨ng hay gi¶m ®Õn gi¸ trÞ yªu cÇu , hÖ thèng ®­îc chuyÓn ®Õn chÕ ®é gi÷ . Sù thay ®æi chÕ ®é ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch thay ®æi tr¹ng th¸i van ®iÖn 3 vÞ trÝ cña bé chÊp hµnh ABS . KÕt qu¶ lµ ¸p suÊt trong b×nh tÝch n¨ng bÞ ng¨n kh«ng cho x¶ ra ngoµi gi÷ nguyªn ¸p suÊt dÇu trong xilanh b¸nh xe . Van ®iÖn c¾t b×nh dÇu Van ®iÖn 3 vÞ trÝ ABS §Õn xilanh b¸nh xe ECU B×nh dÇu */ ë chÕ ®é "gi¶m ¸p" . Khi cÇn gi¶m ¸p dÇu trong c¸c xilanh phanh b¸nh sau , ECU TRC chuyÓn van ®iÖn 3 vÞ trÝ cña bé chÊp hµnh ABS ®Õn chÕ ®é " gi¶m ¸p " . Nã lµm cho ¸p suÊt dÇu trong xilanh phanh b¸nh xe håi vÒ b×nh dÇu cña xilanh phanh chÝnh qua van ®iÖn 3 vÞ trÝ cña ABS vµ van ®iÖn c¾t b×nh dÇu . KÕt qu¶ lµ ¸p suÊt dÇu gi¶m . Ch­¬ng III : B¶o d­ìng - Söa ch÷a III . 1 . KiÓm tra hÖ thèng chÈn ®o¸n . III .1.1 KiÓm tra ®Ìn b¸o . Khi kho¸ ®iÖn bËt ON , tiÕn hµnh kiÓm tra xem ®Ìn TRC cã s¸ng kh«ng ? §Ìn b¸o TRC ph¶i s¸ng trong vßng 2 gi©y . NÕu ®Ìn b¸o lµ kh«ng s¸ng th× ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra vµ tiÕn hµnh söa ch÷a nh÷ng h­ háng s¶y ra . III.1.2 KiÓm tra m· chÈn ®o¸n . * BËt kho¸ ®iÖn vÒ vÞ trÝ ON . * Dïng d©y kiÓm tra nèi ch©n TC vµ E1 cña gi¾c kiÓm tra . * §äc m· chÈn ®o¸n tõ ®Ìn TRC trªn b¶ng ®ång hå . NÕu m· chÈn ®o¸n kh«ng suÊt hiÖn tiÕn hµnh kiÓm tra m¹ch chÈn ®o¸n . M· b×nh th­êng * Sau khi hoµn thµnh kiÓm tra , th¸o d©y kiÓm tra ra khái cùc TC vµ E1 sau ®ã t¾t mµn h×nh . * NÕu suÊt hiÖn 2 h­ háng hay nhiÒu h¬n cïng mét lóc , m· chÈn ®o¸n nhá nhÊt sÏ ®­îc hiÓn thÞ ®Çu tiªn . M· 11 M· 21 III .1.3 Xo¸ m· chÈn ®o¸n . * Dïng d©y kiÓm tra nèi ch©n TC vµ E1 cña gi¾c kiÓm tra . * Xo¸ m· chÈn ®o¸n trong ECU b»ng c¸ch ®¹p phanh 8 lÇn hay nhiÒu h¬n trong vßng 2 gi©y . * KiÓm tra r»ng ®Ìn b¸o TRC b¸o m· b×nh th­êng . * Th¸o d©y kiÓm tra khái gi¾c kiÓm tra . III .1.4 KiÓm tra m¹ch ®iÖn chÈn ®o¸n . M¹ch ®iÖn kiÓm tra chÈn ®o¸n nh»m ph¸t hiÖn nh÷ng h­ háng trong hÖ thèng TRC . ViÖc kiÓm tra chÈn ®o¸n ph¶i ®­îc thùc hiÖn theo c¸c b­íc ®· ®­îc ®Þnh s½n vµ ph¶i do c¸c kü th¹t viªn cã kinh nghiÖm thùc hiÖn . STT Thao t¸c Cã Kh«ng 1 * §Æt dông cô chÈn ®o¸n vµo . * BËt kho¸ ®iÖn vÒ vÞ trÝ ON . * KiÓm tra sù hiÓn thÞ cña m· chÈn ®o¸n . * Cã m· chÈn ®o¸n xuÊt hiÖn ? Thùc hiÖn b­íc 2. 2 * BËt kho¸ ®iÖn vÒ LOCK kho¶ng 10 gi©y . * BËt kho¸ ®iÖn vÒ ON vµ quan s¸t ®Ìn b¸o TRC. * §Ìn b¸o TRC cã s¸ng trong kho¶ng 2 gi©y sau ®ã t¾t kh«ng ? HÖ thèng OK . KiÓm tra ®Ìn b¸o TRC . 3 * BËt kho¸ ®iÖn vÒ vÞ trÝ LOCK . * Th¸o ch©n J1 ra khái gi¾c kiÓm tra . * BËt kho¸ ®iÖn vÒ vÞ trÝ ON . * Dïng ®ång hå v¹n n¨ng ®Ó ®o ®iÖn ¸p gi÷a c¸c cùc 15, 17 vµ 18 . * §iÖn ¸p gi÷a c¸c cùc = 11-14 ( v ) ? Thùc hiÖn b­íc 4 4 *BËt kho¸ ®iÖn vÒ vÞ trÝ LOCK . *Dïng ®ång hå v¹n n¨ng ®Ó ®o ®iÖn trë gi÷a c¸c cùc 16 , 19 vµ J1. * §iÖn trë = 0 ? Thùc hiÖn b­íc 6 Thùc hiÖn b­íc 5 5 * Söa ch÷a m¹ch ®iÖn BLK . * ViÖc söa ch÷a ®· hoµn thµnh ? HÖ thèng OK . 6 * Dïng ®ång hå v¹n n¨ng ®Ó ®o ®iÖn trë gi÷a cùc 11 vµ J1 . * §iÖn trë < 2 W . HÖ thèng OK . III.1.5 KiÓm tra ®Ìn b¸o TRC . a - M« t¶ m¹ch ®iÖn . ¸c quy cung cÊp ®iÖn ¸p cho ®Ìn chØ b¸o TRC khi mµ kho¸ ®iÖn ë vÞ trÝ ON hoÆc START . §Ìn chØ b¸o cho biÕt hÖ thèng TRC ho¹t ®éng hay kh«ng ? b - ChÈn ®o¸n . §Ìn chØ b¸o TRC kh«ng s¸ng cã thÓ do rÊt nhiÒu lý do nh­ : * Næ cÇu ch× . * §Ìn chØ b¸o bÞ ch¸y . * Cã sù mßn gi÷a c¸c cùc . * Cã sù dß gØ ®iÖn ¸p gi÷a c¸c cùc . * Cã thÓ do ®øt d©y . KiÓm tra m· chÈn ®o¸n cã thÓ lµ lý do lµm cho ®Ìn chØ b¸o TRC kh«ng s¸ng . STT Thao t¸c Cã Kh«ng 1 * §Æt dông cô kiÓm tra vµ kiÓm tra m· chÈn ®o¸n . * Cã nhãm m· chÈn ®o¸n nµo kh«ng ? ®äc m· chÈn ®o¸n ChuyÓn ®Õn b­íc 2 2 * BËt kho¸ ®iÖn vÒ vÞ trÝ LOCK . * T¸ch dông cô kiÓm tra ra . * BËt kho¸ ®iÖn vÒ vÞ trÝ ON . * Quan s¸t ®Ìn chØ b¸o TRC . * §Ìn chØ b¸o cã s¸ng trong kho¶ng 2 gi©y sau ®ã t¾t kh«ng ? Thùc hiÖn b­íc 3 Hë m¹ch hay ng¾n m¹ch 3 * VÉn ®Ó kho¸ ®iÖn ë vÞ trÝ ON , quan s¸t ®Ìn chØ b¸o ¸p suÊt dÇu . * §Ìn chØ b¸o ¸p suÊt dÇu cã s¸ng kh«ng ? Thùc hiÖn b­íc 4 Th­c hiÖn b­íc 22 4 * BËt kho¸ ®iÖn vÒ vÞ trÝ LOCK . * Th¸o cùc J1 . * Nèi cùc 28 víi ®Êt b»ng d©y nèi . * BËt kho¸ ®iÖn vÒ vÞ trÝ ON . * §Ìn chØ b¸o TRC cã s¸ng kh«ng ? Thùc hiÖn b­íc 5 Th­c hiÖn b­íc 7 5 * BËt kho¸ ®iÖn vÒ vÞ trÝ LOCK . * Xem xÐt c¸c cùc 19 vµ 28 . * Sù tiÕp sóc gi÷a c¸c cùc cã ch¾c ch¾n kh«ng ? Thùc hiÖn b­íc 6 6 * Söa ch÷a c¸c cùc tiÕp sóc kh«ng tèt . * ViÖc söa ch÷a ®· hoµn thµnh . HÖ thèng OK 7 * BËt kho¸ ®iÖn vÒ vÞ trÝ LOCK . * T¸ch cùc ©m cña ¸c quy . * §o ®iÖn trë gi÷a cùc J1 vµ cùc nèi ®Êt . Thùc hiÖn b­íc 9 Th­c hiÖn b­íc 8 8 * Söa ch÷a ®iÖn trë trong m¹ch tõ J1 , cùc 19 ®Õn G106 . * ViÖc söa ch÷a hoµn thµnh . HÖ thèng OK 9 * Di chuyÓn khèi I/P . * KiÓm tra bãng ®Ìn cña TRC . * Bãng ®Ìn cã bÞ ch¸y kh«ng ? Th­c hiÖn b­íc 10 Thùc hiÖn b­íc 11 10 * Thay thÕ bãng ®Ìn cña TRC . * Thay thÕ khèi I/P . * ViÖc söa ch÷a ®· hoµn thµnh . HÖ thèng OK 11 * KiÓm tra sù nèi m¹ch cña cùc A16 trong khèi I/P . * §iÖn trë ®o ®­îc = 0 ? Thùc hiÖn b­íc 13 Thùc hiÖn b­íc 12 12 * Söa ch÷a sù tiÕp sóc cña cùc A16 cña khèi I/P . * ViÖc söa ch÷a ®· hoµn thµnh . HÖ thèng OK 13 * KiÓm tra sù tiÕp sóc ë m¹ch DK GRN tõ cùc A16 ®Õn cùc 28 . * §iÖn trë ®o ®­îc ? Th­c hiÖn b­íc 14 14 * KiÓm tra sù nèi m¹ch gi÷a cùc 19 vµ G106 . * Sù nèi m¹ch gi÷a cùc 19 vµ G106 ? Thùc hiÖn b­íc 15 15 * Söa ch÷a sù tiÕp sóc gi÷a cùc 19 vµ G106. * ViÖc söa ch÷a ®· hoµn thµnh ? HÖ thèng OK 16 * BËt kho¸ ®iÖn vÒ vÞ trÝ LOCK . * KiÓm tra cÇu ch× F18 . * CÇu ch× cã bÞ næ kh«ng ? Thùc hiÖn b­íc 17 Thùc hiÖn b­íc 18 17 * Thay thÕ cÇu ch× F18 . * ViÖc thay thÕ ®· hoµn thµnh ? HÖ thèng OK 18 * KiÓm tra khèi cÇu ch× EF6 . * CÇu ch× cã bÞ næ kh«ng ? Thùc hiÖn b­íc 19 Thùc hiÖn b­íc 20 19 * Thay thÕ khèi cÇu ch× EF6 . * Viªc thay thÕ ®· hoµn thµnh . HÖ thèng OK 20 * §o ®iÖn ¸p ë cùc 2 cña kho¸ ®iÖn * §iÖn ¸p ®o ®­îc cã n»m trong kho¶ng 11- 14 ( V ) ? Thùc hiÖn b­íc 22 Thùc hiÖn b­íc 21 21 * KiÓm tra sù nèi m¹ch cña m¹ch RED gi÷a cùc A cña C106 vµ cùc 2 cña kho¸ ®iÖn . * Söa ch÷a . * ViÖc söa ch÷a ®· hoµn thµnh ? HÖ thèng OK 22 * BËt kho¸ ®iÖn sang vÞ trÝ ON . * KiÓm tra ®iÖn ¸p ë cùc 4 ( RED/YEL) * §iÖn ¸p cã trong kho¶ng 11-14(v) ? Thùc hiÖn b­íc 24 Thùc hiÖn b­íc 23 23 * Thay thÕ kho¸ ®iÖn . * ViÖc söa ch÷a ®· hoµn thµnh ? HÖ thèng OK 24 * BËt kho¸ ®iÖn vÒ vÞ trÝ LOCK . * KiÓm tra m¹ch RED/YEL tõ cùc 4 ®Õn cÇu ch× F18 . * §iÖn trë ®o ®­îc = ? Thùc hiÖn b­íc 25 25 * KiÓm tra m¹ch ®iÖn PNK tõ cÇu ch× F18 ®Õn cùc B12 . * Söa ch÷a ®iÖn trë gi÷a d©y nèi . * ViÖc söa ch÷a ®· hoµn thµnh . HÖ thèng OK III .2 H­ háng vµ nguyªn nh©n h­ háng . Khi cã h­ háng trong hÖ thèng , c«ng suÊt cña ®éng c¬ cã thÓ gi¶m hay cã thÓ bã phanh . Nh­ng do TRC cã chøc n¨ng dù phßng nªn nÕu cã bÊt kú h­ háng nµo s¶y ra trong hÖ thèng TRC , ECU TRC sÏ ®õng ho¹t ®éng cña TRC vµ xe sÏ ho¹t ®éng nh­ nh÷ng xe kh«ng cã TRC . H­ háng vµ nguyªn nh©n h­ háng : TriÖu chøng Nguyªn nh©n Chi tiÕt KiÓu h­ háng §Ìn TRC kh«ng s¸ng trong 2 gi©y sau khi kho¸ ®iÖn bËt ON . §Ìn TRC hay m¹ch ®iÖn . Hë hay ng¾n m¹ch . §Ìn TRC OFF s¸ng liªn tôc . C«ng t¾c TRC OFF hay m¹ch ®iÖn . Hë hay ng¾n m¹ch . §Ìn TRC OFF kh«ng s¸ng trong 2 gi©y sau khi kho¸ ®iÖn bËt ON . §Ìn TRC OFF hay m¹ch ®iÖn . Hë hay ng¾n m¹ch . TRC ho¹t ®éng khi t¨ng tèc , ®éng c¬ næ vµ tay sè ë vÞ trÝ N hay P . C«ng t¾c khëi ®éng sè trung gian hay m¹ch ®iÖn . Hë hay ng¾n m¹ch . III .3 Nh÷ng ®iÓm ®Æc biÖt khi söa ch÷a . §èi víi nh÷ng xe cã hÖ thèng TRC , nÕu xilanh phanh chÝnh , èng dÇu phanh , bé chÊp hµnh phanh TRC , b¬m TRC hay b×nh tÝch n¨ng bÞ th¸o ra cã thÓ kh«ng x¶ hÕt khÝ ra khái mét vµi m¹ch dÇu phanh . V× vËy , ®Çu tiªn h·y tiÕn hµnh quy tr×nh x¶ khÝ b×nh th­êng vµ sau ®ã khi thªm dÇu phanh míi vµo ph¶i tiÕn hµnh theo c¸c b­íc sau ®©y : a - X¶ khÝ khái b×nh tÝch n¨ng : §èi víi nh÷ng xe cã b×nh tÝch n¨ng chó ý hÕt søc cÈn thËn v× dÇu cã ¸p suÊt cao cã thÓ phun ra ngoµi rÊt m¹nh . Thùc hiÖn theo thao t¸c sau ®©y . * Nèi èng nhùa vµo nót x¶ khÝ cña b×nh tÝch n¨ng sau ®ã níi láng nót x¶ * Næ m¸y sau ®ã cho b×nh tÝch n¨ng ho¹t ®éng ®Õn tËn khi khÝ x¶ bÞ x¶ hÕt ra dÇu . * XiÕt chÆt nót x¶ khÝ vµ t¾t m¸y . L­u ý : B¬m TRC ho¹t ®éng liªn tôc sau khi ®éng c¬ khëi ®éng . kho¶ng 20 gi©y . Khëi ®éng l¹i ®éng c¬ trong tr­êng hîp khëi ®éng l¹i b¬m sau khi nã dõng . b - X¶ khÝ khái bé chÊp hµnh phanh TRC . * Th¸o läc giã sau ®ã l¾p t¹m nã ®Ó ®éng c¬ cã thÓ khëi ®éng . * Nèi èng nhùa vµo nót x¶ khÝ cña bé chÊp hµnh phanh TRC sau ®ã níi láng nót . * Næ m¸y sau ®ã cho m« t¬ b¬m TRC ho¹t ®éng ®Õn khi tÊt c¶ khÝ ®· x¶ ra khái dÇu phanh . * XiÕt chÆt nót x¶ khÝ vµ t¾t m¸y . Ch­¬ng IV: TÝnh to¸n æn ®Þnh cho xe cã l¾p hÖ thèng TRC IV.1. Kh¸i niÖm chung vÒ tÝnh æn ®Þnh. Nãi mét c¸ch kh¸i qu¸t , tÝnh æn ®Þnh cña « t« lµ kh¶ n¨ng ®¶m b¶o gi÷ ®­îc quÜ ®¹o chuyÓn ®éng theo yªu cÇu trong mäi ®iÒu kiÖn chuyÓn ®éng kh¸c nhau . Tuú thuéc ®iÒu kiÖn sö dông , « t« cã thÓ ®øng yªn , chuyÓn ®éng trªn ®­êng dèc ( ®­êng cã gãc nghiªng däc hoÆc nghiªng ngang ... ) , cã thÓ quay vßng hoÆc phanh ë c¸c lo¹i ®­êng kh¸c nhau ( ®­êng tèt , ®­êng xÊu...) . Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn chuyÓn ®éng phøc t¹p nh­ vËy , « t« ph¶i gi÷ ®­îc quü ®¹o chuyÓn ®éng cña nã sao cho kh«ng bÞ lËt ®æ , kh«ng bÞ tr­ît hoÆc thïng xe kh«ng bÞ nghiªng , cÇu xe bÞ quay lÖch trong giíi h¹n cho phÐp ®Ó ®¶m b¶o cho chóng chuyÓn ®éng an toµn . Môc ®Ých cña viÖc thiÕt kÕ tÝnh to¸n c¸c côm chi tiÕt còng nh­ viÖc sö dông ®Òu nh»m t¨ng kh¶ n¨ng an toµn chuyÓn ®éng , ®Ó n©ng cao vËn tèc chuyÓn ®éng cña xe cã nghÜa lµ t¨ng tÝnh kinh tÕ vµ tÝnh æn ®Þnh cña « t« trong mäi ®iÒu kiÖn lµm viÖc . « t« kh«ng cã TRC « t« cã TRC §­êng tr¬n tr­ît Ngµy nay ®èi víi mét sè xe th­êng ph¶i lµm viÖc trªn ®­êng cã hÖ sè ma s¸t thÊp b¸nh xe chñ ®éng dÔ bÞ tr­ît quay khi xe khëi hµnh hay t¨ng tèc , v× vËy lµm mÊt tÝnh æn ®Þnh cña « t« . IV.2. Sù tr­ît vµ hÖ sè b¸m gi÷a b¸nh xe chñ ®éng víi mÆt ®­êng . IV.2.1 Kh¸i niÖm vÒ sù tr­ît cña b¸nh xe chñ ®éng : Khi b¸nh xe l¨n , d­íi t¸c dông cña m« men xo¾n chñ ®éng c¸c b¸nh xe cã mÊu b¸m t¸c dông lªn ®Êt , Ðp ®Êt theo ph­¬ng n»m ngang vµ cã chiÒu ng­îc víi chiÒu chuyÓn ®éng cña xe . §Êt bÞ nÐn vÒ phÝa sau mét ®o¹n ( vÝ dô ®o¹n b trªn h×nh vÏ ) lµm cho trôc cña b¸nh xe bÞ dÞch chuyÓn vÒ phÝa sau mét ®o¹n so víi tr­êng hîp kh«ng biÕn d¹ng . §ã lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho xe mÊt vËn tèc tÞnh tiÕn vµ còng chÝnh lµ b¶n chÊt cña hiÖn t­îng tr­ît . MÆt kh¸c sù biÕn d¹ng theo h­íng tiÕp tuyÕn ( biÕn d¹ng vßng ) cña c¸c thí lèp do t¸c dông cña m« men xo¾n MK còng lµm gi¶m vËn tèc tÞnh tiÕn cña xe g©y ra sù tr­ît . §iÒu ®ã ®­îc gi¶i thÝch r»ng , c¸c phÇn tö cña lèp khi ®i vµo khu vùc tiÕp xóc sÏ bÞ nÐn l¹i lµm cho b¸n kÝnh thùc tÕ cña b¸nh xe nhá l¹i , qu·ng ®­êng mµ b¸nh xe ®i ®­îc sau mét vßng quay sÏ bÞ gi¶m ®i . V× vËy m« men xo¾n MK chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra sù tr­ît . Ngoµi ra cßn nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c g©y ¶nh h­ëng cña sù tr­ît cña b¸nh xe chñ ®éng nh­ t¶i träng t¸c dông , cÊu t¹o vËt liÖu lèp , ¸p suÊt kh«ng khÝ trong lèp vµ ®iÒu kiÖn ®­êng x¸ . Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®éng cña « t« , sù tr­ît xuÊt hiÖn sÏ g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn chØ tiªu kinh tÕ vµ tÝnh æn ®Þnh cña nã v× thÕ cÇn ph¶i gi¶m bít sù tr­ît b»ng c¸ch t¨ng c­êng chÊt l­îng b¸m cña b¸nh xe víi mÆt ®­êng . IV.2.2. HÖ sè b¸m vµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn hÖ sè b¸m . §Ó « t« cã thÓ chuyÓn ®éng ®­îc th× ë vïng tiÕp xóc gi÷a b¸nh xe vµ mÆt ®­êng ph¶i cã ®é b¸m nhÊt ®Þnh ®­îc ®Æc tr­ng b»ng hÖ sè b¸m. HÖ sè b¸m j gi÷a b¸nh xe chñ ®éng víi mÆt ®­êng lµ tû sè gi÷a lùc kÐo tiÕp tuyÕn cùc ®¹i ( sinh ra t¹i ®iÓm tiÕp xóc gi÷a b¸nh xe chñ ®éng víi mÆt ®­êng ) .Trªn t¶i träng th¼ng ®øng t¸c dông lªn b¸nh xe chñ ®éng , t¶i träng th¼ng ®øng nµy th­êng gäi lµ träng l­îng b¸m : Gj §Ó cho b¸nh xe chñ ®éng kh«ng bÞ tr­ît quay khi « t« m¸y kÐo chuyÓn ®éng th× lùc kÐo tiÕp tuyÕn cùc ®¹i Pkma x ph¶i nhá h¬n hoÆc b»ng lùc b¸m Pj nghÜa lµ: PK max £ Pj Pj = j Gj Ta thÊy r»ng lùc b¸m Pj tû lÖ thuËn víi hÖ sè b¸m j vµ träng l­îng b¸m Gj mµ lùc kÐo tiÕp tuyÕn cùc ®¹i l¹i bÞ giíi h¹n bëi lùc b¸m Pj . Cho nªn muèn sö dông hÕt lùc kÐo tiÕp tuyÕn Pkma x do ®éng c¬ truyÒn xuèng ®Ó th¾ng c¸c lùc c¶n chuyÓn ®éng th× cÇn thiÕt ph¶i t¨ng lùc b¸m Pj nghÜa lµ ph¶i t¨ng hÖ sè b¸m hay t¨ng Gj hoÆc t¨ng c¶ j vµ Gj . * / C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn hÖ sè b¸m . HÖ sè b¸m j gi÷a b¸nh xe chñ ®éng víi mÆt ®­êng phô thuéc tr­íc hÕt vµo nguyªn liÖu chÕ t¹o lèp , vµo t×nh tr¹ng mÆt ®­êng ( ®­êng kh« , ­ít , nh½n , nh¸m ... ) vµo kÕt cÊu vµ d¹ng hoa lèp . Phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn sö dông kh¸c nhau nh­ t¶i träng t¸c dông lªn b¸nh xe , ¸p suÊt trong lèp , tèc ®é chuyÓn ®éng cña « t« vµ ®é tr­ît gi÷a b¸nh xe chñ ®éng víi mÆt ®­êng. jx jx Trªn h×nh vÏ lµ sù phô thuéc gi÷a hÖ sè b¸m víi vËn tèc vµ ®é tr­ît . Khi t¨ng ®é tr­ît ( tr­ît lª hay tr­ît quay ) cña b¸nh xe chñ ®éng th× hÖ sè b¸m lóc ®Çu t¨ng lªn nhanh chãng (jx ) vµ ®¹t gi¸ trÞ cùc ®¹i trong kho¶ng ®é tr­ît 15 ¸ 25% . NÕu ®é tr­ît tiÕp tôc t¨ng th× hÖ sè b¸m ( jx ) gi¶m . Khi ®é tr­ît l = 100% ( nghÜa lµ lèp bÞ tr­ît lª hoµn toµn ®èi víi b¸nh xe khi phanh hoÆc tr­ît quay hoµn toµn ®èi víi b¸nh xe chñ ®éng ) . Th× hÖ sè b¸m ( jx ) gi¶m 20 ¸ 30 % so víi hÖ sè b¸m cùc ®¹i . Khi ®­êng ­ít cã thÓ cßn gi¶m nhiÒu h¬n n÷a . HÖ sè b¸m ë trªn chÝnh lµ hÖ sè b¸m trong mÆt ph¼ng däc , tøc lµ trong mÆt ph¼ng chuyÓn ®éng cña « t« . Ngoµi ra cßn cã hÖ sè b¸m trong mÆt ph¼ng ngang ( jy ) . Kh¸c víi jx , jy gi¶m nhanh khi t¨ng ®é tr­ît . IV.3. X©y dùng quan hÖ gi÷a hÖ sè b¸m vµ ®é tr­ît . ( Tham kh¶o luËn v¨n th¹c sü khoa häc ) . §Ó cã kÕt qu¶ tin cËy trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t sau nµy. Ta tiÕn hµnh x©y dùng quan hÖ gi÷a hÖ sè b¸m vµ ®é tr­ît b¸nh xe . IV . 3.1 X©y dùng qua hÖ j x = f ( l ) . Tõ c¸c sè liÖu ®o ®­îc tõ thùc nghiÖm , dïng ph­¬ng ph¸p néi suy hµm gi¶i tÝch , b»ng ph­¬ng ph¸p b×nh ph­¬ng bÐ nhÊt ®Ó t×m ra quan hÖ gi¶i tÝch cña hµm j x = f ( l ) . D¹ng hµm sè lùa chän ®Ó néi suy : Nhê m¸y tÝnh cã thÓ sö dông thuËt to¸n GAUSS ®Ó t×m c¸c tham sè cña hµm sè cÇn néi suy . ®é tr­ît j x ®o thùc tÕ Sè liÖu tÝnh 0,1 0,616 0,64132 0,2 0,838 0,87278 0,3 0,879 0,90593 0,4 0,847 0,88208 0,5 0,792 0,82451 0,6 0,773 0,76672 0,7 0,723 0,71756 0,8 0,685 0,67903 0,9 0,656 0,65029 1 0,635 0,62955 IV .3.2 X©y dùng qua hÖ gi÷a jy = f (l ) . T­¬ng tù nh­ trªn ta còng lùa chän d¹ng hµm ®Ó néi suy: Nhê m¸y tÝnh cã thÓ sö dông thuËt to¸n GAUSS ®Ó t×m c¸c tham sè cña hµm sè cÇn néi suy . ®é tr­ît jy ®o thùc nghiÖm Sè liÖu tÝnh 0,1 0,462 0,50845 0,2 0,304 0,334506 0,3 0,213 0,23418 0,4 0,143 0,15829 0,5 0,113 0,10785 0,6 0,077 0,07320 0,7 0,052 0,04967 0,8 0,035 0,03371 0,9 0,024 0,02288 1 0,016 0,01553 Dùa vµo sè liÖu tÝnh ®­îc , ta cã ®­îc mèi quan hÖ gi÷a jx vµ jy víi l nh­ h×nh vÏ : j jx jy 0 0,3 0,7 l IV. 3.3 X©y dùng mèi quan hÖ gi÷a jx vµ jy . Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®éng , vïng tiÕp xóc gi÷a b¸nh xe chñ ®éng víi mÆt ®­êng gåm c¶ ph¶n lùc tiÕp tuyÕn vµ ph¶n lùc ngang . Do ®ã hÖ sè b¸m gi÷a b¸nh xe chñ ®éng víi mÆt ®­êng ph¶i ®­îc tÝnh theo h­íng vÐc t¬ hîp lùc cña c¸c ph¶n lùc tiÕp tuyÕn vµ ph¶n lùc ngang . l jx jy j 0,1 0,64132 0,50845 0,81842 0,2 0,87278 0,334506 0,93468 0,3 0,90593 0,23418 0,92539 0,4 0,88208 0,15829 0,89617 0,5 0,82451 0,10785 0,83153 0,6 0,76672 0,07320 0,7702 0,7 0,71756 0,04967 0,71928 0,8 0,67903 0,03371 0,67987 0,9 0,65029 0,02288 0,65069 1 0,62955 0,01553 0,62074 jy 0 0,4 0,8 jx Tõ ®å thÞ ta thÊy r»ng : HÖ sè b¸m ®¹t gi¸ trÞ cùc ®¹i khi l = 0,15 - 0,25 , ë gi¸ trÞ ®é tr­ît nµy kh«ng nh÷ng jx ®¹t gi¸ trÞ max mµ c¶ jy còng ®¹t gi¸ trÞ kh¸ cao do ®ã trong qu¸ tr×nh t¨ng tèc hay khëi hµnh mµ ®é tr­ît gi÷a b¸nh xe chñ ®éng víi mÆt ®­êng n»m trong kho¶ng 15 - 25 % th× sÏ ®¹t ®­îc gi¸ trÞ ®é b¸m tèi ­u , n©ng cao tÝnh kinh tÕ vµ tÝnh æn ®Þnh trong qu¸ tr×nh t¨ng tèc . IV. 4 TÝnh æn ®Þnh cña b¸nh xe chñ ®éng . XÐt tr­êng hîp « t« chuyÓn ®éng t¨ng tèc trªn ®­êng b»ng , gi¶ sö lùc ngang t¸c dông lªn « t« lµ rÊt nhá . C¸c lùc t¸c dông lªn b¸nh xe chñ ®éng nh­ h×nh vÏ : §iÒu kiÖn ®Ó b¸nh xe chñ ®éng l¨n kh«ng bÞ tr­ît lµ : Trong ®ã : jx : HÖ sè b¸m däc Gj : Lµ träng l­îng b¸m . NÕu gäi Z2 lµ ph¶n lùc th¼ng gãc tõ mÆt ®­êng t¸c dông lªn b¸nh xe chñ ®éng th× Z2 = Gj . Trong tr­êng hîp xe ®øng yªn trªn ®­êng n»m ngang th× Z2T = 900 ( kg ) .Trong qu¸ tr×nh « t« t¨ng tèc th× t¶i träng t¸c dông lªn b¸nh xe ë trôc sau ( trôc chñ ®éng ) bÞ thay ®æi , v× vËy ng­êi ta ®­a ra hÖ sè thay ®æi ph¶n lùc . khi t¨ng tèc th× m'2 = 1,2 - 1,35 . ë ®©y ta chän m'2 = 1,3 . do ®ã Z2§ = Gj = 1,3 *900 =1170 ( kg ) . Pk : Lµ lùc kÐo tiÕp tuyÕn ë c¸c b¸nh xe chñ ®éng cña « t« , ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc : víi : Mk : Lµ m« men xo¾n ë b¸nh xe chñ ®éng . Me : M« men xo¾n cña ®éng c¬ . h : HiÖu suÊt cña hÖ thèng truyÒn lùc . il : Tû sè truyÒn lùc cña hÖ thèng truyÒn lùc . il = ih*io víi : ih - Tû sè truyÒn cña hép sè . io - Tû sè truyÒn cña truyÒn lùc chÝnh . Do ®ã : Me = 335,84 *j ( N.m ) . jx Me ( N. m ) 0,93 312,29 0,91 305,57 0,89 298,86 0,87 292,15 0,85 285,53 0,83 278,71 0,81 272 0,79 265,2 MÆt kh¸c m« men xo¾n cña ®éng c¬ cßn ®­îc tÝnh theo c«ng thøc . Trong ®ã : Ne : C«ng suÊt cña ®éng c¬ ( kW ) Nema x : C«ng suÊt lín nhÊt cña ®éng c¬ . nN : Sè vßng quay cña trôc khuûu ®éng c¬ øng víi c«ng suÊt lín nhÊt . ne : Sè vßng quay cña trôc khuûu ®éng c¬ . Khi j = 0,93 . v = 40,1 ( km/h ) . Khi j = 0,91. v = 42,76 ( km/h ) . Khi j = 0,89 . v = 45,02 ( km/h ) . Khi j = 0,87 . v = 47,02 ( km/h ) . Khi j = 0,85 . v = 48,84 ( km/h ) . Khi j = 0,83 . v = 50,52 ( km/h ) . Khi j = 0,81 . v = 52,1 ( km/h ) . Khi j = 0,79 . v = 53,56 ( km/h ) . Sù tr­ît cña b¸nh xe chñ ®éng ®­îc ®¸nh gi¸ b»ng hÖ sè tr­ît l . Trong ®ã : Vl : Tèc ®é lý thuyÕt cña « t« ( chän Vl = 65 ( km/h ) ) . VT : Tèc ®é thùc tÕ cña « t« . jx V( km/h ) l l' 0,93 40,1 0,383 0,198 0,91 42,76 0,342 0,176 0,89 45,08 0,307 0,222 0,87 47,02 0,277 0,198 0,85 48,84 0,248 0,176 0,83 50,52 0,222 0,222 0,81 52,1 0,198 0,198 0,79 53,56 0,176 0,176 l « t« kh«ng cã TRC 0,6 « t« cã TRC 0,1 0 10 20 30 40 50 60 v §èi víi nh÷ng xe kh«ng cã hÖ thèng ®iÒu khiÓn lùc kÐo , khi mµ « t« t¨ng tèc hoÆc khëi hµnh trªn ®­êng cã hÖ sè ma s¸t thÊp th­êng s¶y ra sù tr­ît quay gi÷a b¸nh xe chñ ®éng víi mÆt ®­êng , sù tr­ît nµy lµm cho hÖ sè b¸m gi¶m , ¶nh h­ëng sÊu ®Õn tÝnh n¨ng æn ®Þnh cña xe khi t¨ng tèc . Tuy nhiªn ®èi víi nh÷ng xe cã hÖ thèng ®iÒu khiÓn lùc kÐo , khi t¨ng tèc hoÆc khëi hµnh mµ sù tr­ît n»m ngoµi vïng ®é tr­ît tèi ­u ( l =15-25 %) th× hÖ thèng ®iÒu khiÓn lùc kÐo ( TRC ) ®iÒu khiÓn ®Ó ®ãng b­ím ga phô , lµm gi¶m m« men xo¾n cña ®éng c¬ . MÆt kh¸c , ®éng c¬ « t« chñ yÕu lµm viÖc ë trong vïng nM - nN . Nªn khi m« men xo¾n cña ®éng c¬ gi¶m lµm tèc ®é quay cña trôc khuûu l¹i t¨ng lªn, lµm cho vËn tèc thùc tÕ cña « t« gÇn ®¹t ®Õn vËn tèc lý thuyÕt , lµm cho sù tr­ît cña b¸nh xe chñ ®éng víi mÆt ®­êng gi¶m . Nh­ vËy , « t« cã hÖ thèng ®iÒu khiÓn lùc kÐo chuyÓn ®éng æn ®Þnh h¬n so víi nh÷ng xe kh«ng cã hÖ thèng ®iÒu khiÓn lùc kÐo . Khi xe khëi hµnh hoÆc t¨ng tèc trªn ®­êng cã hÖ sè b¸m thÊp , sù tr­ît gi÷a b¸nh xe chñ ®éng víi mÆt ®­êng s¶y ra , ECU sÏ ®iÒu khiÓn ®Ó ®ãng bít b­ím ga phô tuú theo tÝn hiÖu ®­îc göi ®Õn , lµm gi¶m m« men xo¾n cña b¸nh xe chñ ®éng . Do ®ã « t« kh«ng chØ chuyÓn ®éng æn ®Þnh h¬n mµ cßn tiªu tèn Ýt nhiªn liÖu h¬n trong cïng mét ®iÒu kiÖn lµm viÖc . kÕt luËn . Qua gÇn 3 th¸ng lµm ®å ¸n tèt nghiÖp , nhê sù gióp ®ì tËn t×nh cña gi¸o viªn h­íng dÉn - TS nguyÔn v¨n Bang nãi riªng vµ c¸c thÇy gi¸o trong bé m«n « t« nãi chung , cïng víi sù nç lùc cña b¶n th©n . §Õn nay ®å ¸n tèt nghiÖp ®· ®­îc hoµn thµnh . Trong thêi gian lµm ®å ¸n ®· gióp em hiÓu râ h¬n c¸c kÕt cÊu , nguyªn lý cña c¸c bé phËn , c¸c chi tiÕt cña « t« . Ngµy nay tèc ®é chuyÓn ®éng cña « t« ngµy cµng ®­îc n©ng cao , do ®ã trªn « t« ®ßi hái ph¶i ®­îc trang bÞ c¸c thiÕt bÞ an toµn nh­ : HÖ thèng chèng h·m cøng b¸nh xe ( ABS ) , hÖ thèng tói khÝ , hÖ thèng ®iÒu khiÓn lùc kÐo (TRC) , víi c¸c thiÕt bÞ an toµn nµy sÏ gióp ng­êi l¸i vµ hµnh kh¸ch tr¸nh mäi rñi ro cã thÓ s¶y ra khi xe l¨n b¸nh trªn ®­êng . Víi ®Ò tµi " Khai th¸c kü thuËt hÖ thèng ®iÒu khiÓn lùc kÐo cña xe MAGNUS " , em ®· gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh sau : Ch­¬ng I : Giíi thiÖu chung vÒ hÖ thèng ®iÒu khiÓn lùc kÐo . Ch­¬ng II : Nguyªn lý , cÊu t¹o cña c¸c bé phËn chÝnh . Ch­¬ng III : B¶o d­ìng , söa ch÷a nh÷ng h­ háng th­êng s¶y ra . Ch­¬ng IV : TÝnh æn ®Þnh cña xe cã TRC so víi xe kh«ng cã TRC . Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì tËn t×nh cña gi¸o viªn h­íng dÉn - ts nguyÔn v¨n bang , c¸c thÇy gi¸o trong bé m«n « t« nãi riªng vµ c¸c thÇy c« gi¸o trong tr­êng ®¹i häc giao th«ng vËn t¶i nãi chung , ngoµi ra em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c h·ng ®¹i diÖn nh­ : DAEWOO , TOYOTA , FORD ... Tuy nhiªn do thêi gian vµ tr×nh ®é cã h¹n nªn ®å ¸n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt , kÝnh mong c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®ãng gãp ®Ó ®å ¸n ®­îc hoµn chØnh h¬n . Tµi liÖu tham kh¶o Lý thuyÕt « t« - NguyÔn Ngäc LÉm . Nhµ xuÊt b¶n khoa häc kü thuËt . Lý thuyÕ « t« m¸y kÐo - NguyÔn H÷u CÈn , Ph¹m V¨n Th¸i , D­ Quèc ThÞnh . Nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc vµ THCN . Hµ néi 1978 . ThiÕt kÕ vµ tÝnh to¸n « t« m¸y kÐo - NguyÔn H÷u CÈn , Phan §×nh Kiªn . Nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc vµ THCN . Hµ néi . 1978 . H­íng dÉn b¶o tr× vµ söa ch÷a « t« ®êi míi - NguyÔn Thµnh TrÝ Ch©u Ngäc Th¹ch . Nhµ xuÊt b¶n trÎ . CÊu t¹o gÇm « t« - NguyÔn Kh¾c Trai . Nhµ xuÊt b¶n giao th«ng vËn t¶i . §éng häc quay vßng . H­íng dÉn khai th¸c mét sè lo¹i « t« cña c¸c n­íc ph¸t triÓn Tµi liÖu ®µo t¹o cña c¸c h·ng DAEWOO , TOYOTA , FORD.