Đề tài Kháng chiến chống xâm lược trong các bài thơ thuộc chương trình sách Tiếng Việt tiểu học

é cho Ph¸p, nh­ng sau 5 n¨m sau l¹i nh­êng tiÕp ba tØnh miÒn T©y Nam Bé. Sau khi chiÕm song Nam Kú vµ sau hai cuéc tÊn c«ng vµo Hµ Néi (lÇn thø nhÊt n¨m1873, lÇn thø hai n¨m 1883) thùc d©nPh¸p ®· dïng ¸p lùc quÊn sù buéc triÒu ®×nh HuÕ ký kÕt hai b¶n hiÖp ­íc: B¶n hiÖp ­íc H¸c -m¨ng (25/8/1883) vµ b¶n hiÖp ­íc Pa – t¬ - nèt (6/6/1884). Víi hai b¶n hiÖp ­íc nµy, coi nh­ giai cÊp phong kiÕn ViÖt Nam ®· hoµn toµn ®Çu hµng. Nhµ n­íc pong kiÕn ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ mét nhµ n­íc ®éc lËp cã chñ quyÒn ®· hoµn toµn sôp ®æ. Tõ ®©y, n­íc ViÖt Nam trë thµnh thuéc ®Þa cña Ph¸p. §Êt n­íc ta ®· r¬i vµo tay giÆc nh­ng phong trµo kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta vÉn tiÕp tôc næ ra. §iÓn h×nh cho c¸c phong trµo nµy lµ phong trµo CÇn V­¬ng do vua Hµm Nghi l·nh ®¹o víi c¸c cuéc khëi nghÜa tiªu biÓu nh­ B·i SËy, Ba §×nh, H­¬ng Khª. Bªn c¹nh phong trµo ®ã cßn cã phong trµo ®Êu tranh tù ph¸t cña n«ng d©n víi ®Ønh cao lµ khëi nghÜa Yªn ThÕ do l·nh tô n«ng d©n Hoµng Hoa Th¸m l·nh ®¹o kÐo dµi ®Õn n¨m 1913, song phong trµo mét lÇn n÷a l¹i bÞ dËp t¾t. 5. LÞch sö ViÖt Nam nh÷ng n¨m ®Çu thÒ kû XX ®Õn n¨m 1945 Sau khi Phan §×nh Phïng qua ®êi (n¨m 1897), cuéc khëi nghÜa H­¬ng Khª thÊt b¹i, vua Hµm Nghi ®· bÞ ®Çy ®i Angiªri tõ nh÷ng n¨m tr­íc, thùc d©n Ph¸p coi nh­ ®· hoµn thµnh cuéc b×nh ®Þnh vµ chinh phôc ViÖt Nam. Cã thÓ nãi, phong trµo CÇn V­¬ng næ ra ®­îc vÝ nh­ mét ngän ®uèc soi s¸ng lµ tiÒn ®Ò ®Ó c¸c phong trµo sau nµy diÔn ra réng kh¾p trong c¶ n­íc, mµ sau nµy nhiÒu phong trµo ®· næ ra ë nhiÒu n¬i næi bËt lµ phong trµo cña Phan Béi Ch©u vµ Phan Chu Chinh. MÆc dï nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng rÊt lín nh­ng c¶ hai «ng ®Òu m¾c sai lÇm vµ bÕ t¾c v× ch­a t×m ®­îc cho m×nh mét con ®­êng ®i ®óng ®¾n. Phan Béi Ch©u víi chñ tr­¬ng dùa vµo NhËt cßn Phan Chu Chinh th× l¹i chän con ®­êng c¶i l­¬ng ®Ó ®¸nh Ph¸p. Sau khi nÒn kinh tÕ bÞ th©m hôt nÆng nÒ do cuéc chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt (1914 – 1918) vµ ®Ó bï ®¾p l¹i nh÷ng thiÖt h¹i nÆng nÒ ®ã. Ch­¬ng tr×nh khai th¸c thuéc ®Þa lÇn thø hai cña thùc d©n Ph¸p ®èi víi n­íc ta thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi… X· héi ViÖt Nam cã nh÷ng biÕn ®éng d÷ déi nhiÒu giai cÊp míi ra ®êi. Mçi giai cÊp trong x· héi ViÖt Nam lóc nµy ®Òu cã mét ®Þa vÞ kinh tÕ quan träng, mét th¸i ®é chÝnh tri kh¸c nhau, hä gi÷ nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau trong cuéc c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Trong ®ã giai cÊp c«ng nh©n lµ giai cÊp cã ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó n¾m gi÷ vÞ trÝ l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Sù ph¸t triÓn cña phong trµo c«ng nh©n tõ tù ph¸t ®Õn tù gi¸c gi÷ mét vÞ trÝ quan träng ®èi víi sù ra ®êi cña §¶ng. Trong giai ®o¹n ®Çu cña phong trµo nµy lµ b¾t ®Çu tõ n¨m 1919 – 1925 phong trµo cña c«ng nh©n diÔn ra réng kh¾p, tiªu biÓu lµ phong trµo cña c«ng nh©n x­ëng Ba Son næ ra vµo th¸ng 8/1923, d­íi sù l·nh ®¹o cña tæ chøc C«ng Héi §á do T«n §øc Th¾ng ®øng ®Çu. Phong trµo ®· thÓ hiÖn râ sù tr­ëng thµnh vÒ tr×nh ®é gi¸c ngé c¸ch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n. Phong trµo c«ng nh©n tõ n¨m 1925 trë ®i ®· thÓ hiÖn râ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ diÔn ra liªn tôc víi quy m« réng lín, phong trµo ®· v­ît qua giíi h¹n mét nhµ m¸y, xÝ nhgiÖp b­íc ®Çu cã sù liªn kÕt réng r·i. Cã thÓ nãi, phong trµo c«ng nh©n ë nh÷ng giai ®o¹n nµy ph¸t triÓn réng kh¾p, phong trµo yªu n­íc, cïng víi sù truyÒn b¸ t­ t­ëng chñ nghÜa M¸c – Lªnin lµ nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n dÉn ®Õn sù thµnh c«ng dÉn ®Õn sù thµnh lËp §¶ng sau nµy. Trong ®ã, nh÷ng ho¹t ®éng t×m tßi kh«ng mÖt mái cña l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc ®ãng vai trß quan träng ®èi víi sù ra ®êi cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam vµ sù th¾ng lîi cña nh÷ng n¨m sau. Mïa hÌ n¨m 1911, lóc 21 tuæi B¸c rêi bá quª h­¬ng ra ®i t×m ®­êng cøu n­íc tõ bÕn c¶ng Nhµ Rång, trong kho¶ng thêi gian tõ (1911 – 1916) l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc ®· th©m nhËp vµo cuéc sèng cña c¸c phong trµo ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n còng nh­ nh©n d©n lao ®éng nhiÒu trªn n­íc thÕ giíi. Ng­êi nhËn ra r»ng ë ®©u cã ¸p bøc th× ë ®è cã sù ®Êu tranh vµ ®· lµ chñ nghi· ®Õ quèc th× cho dï ë chÝng quèc hay thuéc ®Þa ®Òu cã b¶n chÊt ®éc ¸c, d· man, hay ë chÝnh quèc ®Òu khæ, lÇm than nh­ nhau, v× vËy hä ®Òu lµ b¹n cña c¸ch m¹ng. Nh÷ng kÕt luËn quan träng nµy lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh nªn ®­êng lèi c¸ch m¹ng n­íc ta ë thêi kú sau. N¨m 1917, c¸ch m¹ng th¸ng M­êi Nga th¾ng lîi. Sù kiÖn nµy ®· cã ¶nh h­ëng ®Õn quèc tÕ v« cïng to lín vµ t¹o ra mét søc hót m¹nh mÏ ®èi víi sù chó ý cña NguyÔn ¸i Quèc. N¨m 1919, thay mÆt nh÷ng ng­êi ViÖt Nam yªu n­íc tai Ph¸p, ®· göi ®Õn Héi nghÞ Vec – x©y b¶n yªu s¸ch 8 ®iÒu ®ßi thùc d©n Ph¸p ph¶i t«n träng c¸c quyÒn tù do, ®éc lËp cña d©n téc ViÖt Nam. §©y lµ sù kiÖn chÝnh trÞ gÇy chÊn ®éng d­ luËn thÕ giíi. LÇn ®Çu tiªn, NguyÔn ¸i Quèc xuÊt hiÖn trªn tr­êng quèc tÕ víi t­ c¸ch lµ ng­êi ®¹i diÖn cho phong trµo ®Êu tranh ®ßi ®éc lËp cña d©n téc ViÖt Nam. Còng tõ sù kiÖn nµy NguyÔn ¸i Quèc ®· rót ra mét sù kiÖn quan träng n÷a lµ: muèn giµnh ®­îc ®éc lËp d©n téc th× kh«ng thÓ tr«ng chê vµo sù ban ph¸t cña chñ nghÜa ®Õ quèc mµ ph¶i dùa vµo søc ®Êu tranh cña chÝnh d©n téc m×nh. Tõ sù nhËn ®Þnh ®óng ®¾n cña Ng­êi, n¨m 1920 Ng­êi ®· ®äc ®­îc b¶n héi th¶o “Lu©n c­¬ng vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa” cña Lªnin. Ng­êi v« cïng xóc ®éng “B¸c reo lªn nh­ nãi cïng d©n téc C¬m ¸o lµ ®©y, h¹nh phóc ®©y råi H×nh cña §¶ng lång trong h×nh cña n­íc Phót khãc ®Çu tiªn lµ phót B¸c Hå c­êi” ( Ng­êi ®i t×m h×nh cña n­íc – ChÕ Lan Viªn Vµo th¸ng 12 n¨m 1920 NguyÔn ¸i Quèc tham dù §¹i héi ë Tua, bá phiÕu t¸n thµnh Quèc tÕ thø III vµ tham gia s¸ng lËp §¶ng céng s¶n Ph¸p. Ngoµi ra trong thêi gian tham dù ë ®ã Ng­êi cßn tham gia thµnh lËp Héi liªn hiÖp c¸c d©n téc thuéc ®ia, còng trong thêi gian nµy Ng­êi xuÊt b¶n tê b¸o “Ng­êi cïng khæ” vµ Ng­êi viÕt nh÷ng trang ®Çu tiªn t¸c phÈm “B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p”. D­íi ngßi bót s¾c s¶o NguyÔn ¸i Quèc, t¸c phÈm ®· nghiªm kh¾c tè c¸o téi ¸c tÇy trêi cña th­c d©n Ph¸p ®· g©y ra ®èi víi c¸c n­íc thuéc ®Þa trong ®ã cã nh©n d©n ViÖt Nam, tr­íc toµn thÓ nh©n d©n tiÕn bé trªn thÕ giíi. §ång thêi, t¸c phÈm còng khÝch lÖ tinh thÇn ®Êu tranh chèng thùc d©n, ®Õ quèc v× nÒn ®éc lËp d©n téc. Sau mét thêi gian ho¹t ®éng ë Ph¸p, n¨m 1923 NguyÔn ¸i Quèc ®· bÝ mËt sang Liªn X« dù Héi nghi quèc tÕ n«ng d©n. Ng­êi cßn tham gia héi nghÞ kh¸c nh­ : Quèc tÕ phô n÷, Quèc tÕ thanh niªn … §Æc biÖt Ng­êi ®· tham dù §¹i héi quèc tÕ céng s¶n lÇn thø V tæ chøc t¹i Matx¬c¬va. T¹i diÔn ®µn cña héi nghi Ng­êi ®· k¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña c¸ch m¹ng ë c¸c n­íc thuéc ®Þa. Ng­êi vÝ r»ng: Chñ nghÜa ®Õ quèc lµ mét con ®Øa hai vßi, muèn giÕt con vËt ®ã th× cïng mét lóc ph¶i c¾t c¶ hai c¸i vßi cña nã. NghÜa lµ ph¶i thùc hiÖn c¶ c¸ch m¹ng v« s¶n ë c¸c n­íc chÝnh quèc c¶ c¸ch m¹ng ë c¸c n­íc thuéc ®Þa, trong ®ã Ng­êi ®Æc biÖt nhÊn m¹nh ®Õn vai trß cña giai cÊp c«ng nh©n. Cuèi n¨m 1924 NguyÔn ¸i Quèc vÒ Qu¶ng Ch©u – Trung Quèc ®Ó chØ ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng c¸c n­íc trong khu vùc vµ cã ®iÒu kiÖn gÇn gòi chØ ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng ViÖt Nam. T¹i ®©y, n¨m 1925 Ng­êi lùa chän mét sè ng­êi tiªu biÓu cña tæ chøc “T©m t©m x·” s¸ng lËp ra mét tæ chøc chÝnh trÞ míi lµ tæ chøc “ViÖt Nam thanh niªn c¸ch m¹ng ®ång chÝ héi”. Ng­êi cßn cho xuÊt b¶n b¸o “Thanh niªn”. Trùc tiÕp më c¸c líp tËp huÊn t¹i Qu¶ng Ch©u ®Ó ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé c¸ch m¹ng råi t×m c¸ch ®­a hä vÒ ho¹t ®éng. Nh÷ng bµi gi¶ng ®ã, sau nµy ®­îc tËp hîp trong cuèn “§­êng k¸ch mÖnh”. Néi dung cña cuèn “ §­êng k¸ch mÖnh” nµy ®­îc Ng­êi thÓ hiÖn rÊt râ vÒ ®­êng lèi chÝnh trÞ cña cuéc c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc ë ViÖt Nam. §ång thêi, nã còng lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh ®­êng lèi c¸ch m¹ng cña §¶ng ta. Nhê nh÷ng ho¹t ®éng thuËn lîi cña tæ chøc ViÖt Nam thanh niªn c¸ch m¹ng ®ång chÝ héi vµ gi¸ tri lín cña t¸c phÈm “§­êng k¸ch mÖnh” vµ vËn dông lÝ luËn cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin, truyÒn b¸ s©u réng vµ liªn tôc vµo phong trµo c¸ch m¹ng ViÖt Nam ®Æc biÖt lµ phong trµo c«ng nh©n. Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi ®ã, sù ra ®êi cña tæ chøc céng s¶n: §«ng D­¬ng céng s¶n §¶ng (th¸ng 6/1930), An Nam céng s¶n §¶ng ( th¸ng 7/1929), §«ng D­¬ng céng s¶n liªn ®oµn (th¸ng 9/1929) vµ §«ng D­¬ng céng s¶n §¶ng ( th¸ng 6/1930). Tuy nhiªn trong mét thêi gian ho¹t ®éng ba tæ chøc nµy th­êng xuyªn c«ng kÝch , x©u xÐ nhau ®Ó giµnh quÇn chóng tranh giµnh quÒn lùc kiÕn cho t×nh h×nh v« cïng phøc t¹p vµ nguy hiÓm. Mét lÇn n÷a l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc l¹i xuÊt hiªn rÊt ®óng lóc Ng­êi ®· thay mÆt Quèc tÕ céng s¶n triÖu tËp héi nghi hîp nhÊt §¶ng ngµy 3/2/1930 t¹i H­¬ng C¶ng – Trung Quèc. Héi nghi ®· th«ng qua b¶n “ChÝnh c­¬ng s¸ch l­îc v¾n t¾t” do chÝnh Ng­êi khëi th¶o vµ bÇu ra Ban chØ huy l©m thêi ®Ó chØ ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng vµ c«ng t¸c tæ chøc §¶ng. Cã thÓ nãi, §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi ngµy 3/2/1930 lµ mét b­íc ngoÆt trong lÞch sö vÜ ®¹i, chÊm døt thêi kú khñng ho¶ng vÒ vai trß l·nh ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Tõ ®©y, c¸ch m¹ng ViÖt Nam ®· thuéc quyÒn cña giai cÊp c«ng nh©n mµ ®éi tiªn phong lµ §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. Còng tõ ®©y, c¸ch m¹ng ViÖt Nam trë thµnh mét bé phËn kh¨ng khÝt cña c¸ch m¹ng thÕ giíi. D­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n, phong trµo ®Êu tranh cña quÇn chóng nh©n d©n nh©n trªn ®µ ph¸t triÓn m¹nh mÏ thµnh cao trµo c¸ch m¹ng réng kh¾p ®iÓn h×nh lµ cao trµo c¸ch m¹ng 1930 – 1931 víi ®Ønh cao lµ X« ViÕt - NghÖ TÜnh, vµ tiÕp sau ®ã lµ cao trµo c¸ch m¹ng n¨m 1936 – 1939. Qua hai cao trµo ®· ®Ó l¹i nh÷ng bµi häc v« cïng quý b¸u cho §¶ng ta trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o c¸ch m¹ng vµ ®©y còng lµ nh÷ng cuéc tæng diÔn tËp chuÈn bÞ cho sù thµnh c«ng cña C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945. Tr­íc nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c vÒ t×nh h×nh chÝnh trÞ trªn thÕ giíi, §«ng D­¬ng vµ ViÖt Nam. Héi nghÞ Trung ­¬ng §¶ng lÇn thø VIII häp (th¸ng 5/19941) t¹i P¸c Bã – Cao B»ng ®· nªu râ sù chuyÓn h­íng chØ ®¹o chiÕn l­îc c¸ch m¹ng cña n­íc ta. Còng trong héi nµy mÆt trËn ViÖt Minh ®· ®­îc thµnh lËp (ngµy 19/5/1941). Ngµy 9/3/1945, NhËt Êt c¼ng Ph¸p, §¶ng vµ B¸c ®· nhËn ®Þnh thêi c¬ thuËn lîi ®· ®Õn, §¶ng ph¸t ®éng “Cao trµo kh¸ng NhËt cøu n­íc”, ngµy 18/3/1945 ph¸t xÝt NhËt buéc ph¶i ký kÕt hiÖp ®Þnh ®Çu hµng kh«ng ®iÒu kiÖn qu©n ®ång minh, §¶ng nhËn ®Þnh thêi c¬ c¸ch m¹ng ®· chÝn muåi, ph¶i tranh thñ ®iÒu kiÖn thuËn lîi khi qu©n ®ång minh ch­a kÞp vµo §«ng D­¬ng lµm nhiÖm vô gi¶i gi¸p qu©n ®éi NhËt ®Ó tiÕn hµnh tæng khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn. Tõ ngµy 14 – 28/8/1945 chØ trong vßng 15 ngµy, sau khi lÖnh Tæng khëi nghÜa ®­îc ban hµnh cuéc Tæng khëi nghÜa ®· giµnh th¾ng lîi hoµn toµn. LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö d©n téc chÝnh quyÒn c¶ n­íc thùc sù thuéc vÒ tay nh©n d©n.Trong kh«ng khÝ t­ng bõng cña chiÕn th¾ng, ngµy 2/9/1945, t¹i qu¶ng tr­êng Ba §×nh Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· thay mÆt ChÝnh phñ l©m thêi ®äc b¶n tuyªn ng«n ®éc lËp tuyªn bè tr­íc quèc d©n vµ thÕ giíi n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ®éc lËp, tù do ra ®êi. C¸ch m¹ng th¸ng T¸m thµnh c«ng, lµ thµnh qu¶ to lín cña nh©n d©n ta. Th¾ng lîi ®ã ®· ph¸ tan hai xiÒng xÝch n« lÖ cña thùc d©n Ph¸p h¬n 80 n¨m vµ ph¸t xÝt NhËt, ®ång thêi nã cßn lËt nhµo chÕ ®é qu©n chñ chuyªn chÕ tån t¹i h¬n mét ngh×n n¨m. Tõ ®©y, n­íc ta tõ mét n­íc thuéc ®Þa ®· trë thµnh mét n­íc ®éc lËp d­íi chÕ ®é d©n chñ céng hoµ, ®­a nh©n d©n ta tõ phËn n« lÖ thµnh ng­êi ®éc lËp tù do, d©n chñ vµ b¾c ¸i. 6. LÞch sö ViÖt Nam tõ n¨m 1945 ( giai ®o¹n kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc lÇn thø 2 ) Cã thÓ nãi, c¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 thµnh c«ng, nhµ n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ra ®êi thÕ nh­ng nÒn céng hoµ cßn non trÎ ®· ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng biÕn ®éng to lín cña t×nh h×nh chÝnh trÞ trong vµ ngoµi n­íc. Nh÷ng khã kh¨n to lín ®ã do thï trong giÆc ngoµi ®· ®Èy c¸ch m¹ng ViÖt Nam ®Õn mét t×nh thÕ hiÓm nghÌo: “ Ngµn c©n treo sîi tãc”. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng ph¶i ®èi phã víi nhiÒu kÎ thï cïng mét lóc, §¶ng ta ®· thùc hiÖn s¸ch l­îc hoµ víi qu©n T­ëng nh»m h¹n chÕ, ng¨n chÆn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ m­u ®å chèng ph¸ chèng ph¸ c¸ch m¹ng cña T­ëng vµ bän tay sai. MÆt kh¸c ta cã ®iÒu kiÖn tËp trung ®Ó tiÕn hµnh cuéc khëi nghi· ë Nam Bé, h¹n chÕ chiÕn tranh më réng ph¹m vi trªn c¶ n­íc. Trªn c¬ së vËn dông s¸ch l­îc ph©n ho¸ kÎ thï cña chñ nghÜa Mac – Lªnin, §¶ng vµ ChÝnh phñ ta do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®øng ®Çu ®· ký kÕt víi thùc d©n Ph¸p b¶n hiÖp ­íc s¬ bé ( ngµy 6/3/1946 ) vµ b¶n t¹m ­íc (ngµy 14/9 1946) viÖc ký kÕt nµy ta ®· m­în tay Ph¸p g¹t 20 v¹n qu©n T­ëng vµ bän tay sai ra khái miÒn B¾c, ®ång thêi ta còng tranh thñ thêi gian hoµ b×nh ®Ó tiÕp tôc chuÈn bÞ lùc l­îng kh¸ng chiÕn l©u dµi. Tr­íc nh÷ng th¸i ®é ngoan cè cña kÎ thï, t×m nhiÒu chiªu bµi khiªu khÝch vµ hµnh ®éng x©m l­îc ngµy cµng tr¾ng trîn, ngµy 19/12/1946, thay mÆt §¶ng vµ chÝnh phñ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ra lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn víi ®­êng lèi “ Kh¸ng chiÕn toµn d©n, toµn diÖn, tr­êng kú vµ tù lùc c¸nh sinh”. Víi ®­êng lèi kh¸ng chiÕn ®óng ®¾n cïng víi sù l·nh ®¹o tµi t×nh cña §¶ng vµ nh©n d©n ta ®· giµnh ®­îc th¾ng lîi to lín trong chiÕn dÞch ViÖt b¾c - Thu ®«ng n¨m 1947. §ång thêi më réng chiÕn dÞch Biªn giíi - Thu ®«ng (1950) giµnh thÕ chñ ®éng chiÕn l­îc trªn chiÕn tr­êng chÝnh B¾c Bé vÒ tay nh©n d©n ta tõ ®ã t¹o ®µ th¾ng lîi trong chiÕn dÞch §«ng – Xu©n (1953 – 1954), víi ®Ønh cao lµ trËn §iÖn Biªn Phñ lÉy lõng n¨m ch©u trÊn ®éng ®Þa cÇu. Sau 56 ngµy ®ªm liªn tôc chiÕn ®Êu, ®Õn ngµy 7/5/1954, t­íng §ê C¸t vµ toµn bé tham m­u tËp ®oµn cø ®iÓm bÞ b¾t, gÇn mét v¹n qu©n ®Þch ra hµng. Th¾ng lîi cña qu©n vµ nh©n d©n ta, buéc Ph¸p ph¶i ngåi vµo bµn ®µm ph¸n ®Ó ký kÕt hiÖp ®Þnh Gi¬nev¬. HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ ®uîc ký kÕt ngµy 21/7/1954 ®· ch©m døt cuéc chiÕn tranh x©m l­îc cña thùc d©n Ph¸p cã Mü gióp søc ë §«ng D­¬ng, Ph¸p ph¶i rót qu©n viÔn chinh vÒ n­íc, miÒn B¾c ®­îc hoµn toµn gi¶i phãng vµ chuyÓn sang giai ®o¹n c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa. Th¾ng lîi cña nh©n d©n ta trong tr©n chiÕn §iÖn Biªn Phñ, kh«ng nh÷ng b¶o vÖ thµnh qu¶ cña c¸ch m¹ng th¸ng T¸m, mµ ®©y sÏ lµ më ra mét thêi kú chÊm døt ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n Ph¸p trong mét thÕ kû. §ång thêi gi¸ng mét ®ßn m¹nh mÏ vµo hÖ thèng gãp phÇn cæ vò m¹nh mÏ phong trµo gi¶i phãng d©n téc trªn thÕ giíi. 7. LÞch sö ViÖt Nam tõ 1954 – 1975 (giai ®o¹n c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa ë miÒn B¾c vµ c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n ë miÒn Nam) Tõ khi hiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ ®­îc ký kÕt ë §«ng D­¬ng, trong ®iÒu kiÖn ®Êt n­íc bÞ chia c¾t lµm hai miÒn, §¶ng vµ chÝnh phñ ®· ®Ò ra cho c¸ch m¹ng mçi miÒn nh÷ng nhiÖm vô chiÕn l­îc riªng cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm t×nh h×nh. ë miÒn B¾c, sau khi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p kÕt thóc, cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n c¨n b¶n ®­îc hoµn thµnh th× sÏ tiÕn hµnh c«ng cuéc c¶i c¸ch x· héi chñ nghÜa. Cßn miÒn Nam, do vÉn cßn ¸ch thèng trÞ cña ®Õ quèc tay sai §¶ng chñ tr­¬ng tiÕp tôc cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n. Bªn c¹nh nh÷ng nhiÖm vô riªng cña hai miÒn, ®Òu cã nhiÖm vô chung lµ ®¸nh Mü vµ lò tay sai cña chóng, nhanh chãng gi¶i phãng miÒn Nam thèng nhÊt ®Êt n­íc. Trong khi miÒn B¾c ®ang cè g¾ng dån søc lùc vµo c«ng cuéc c¶i c¸ch ruéng ®Êt kh«i phôc kinh tÕ, th× ë miÒn Nam tõ nh÷ng n¨m 1957 – 1959, Mü – DiÖm tæ chø më réng “Tè céng, diÖt céng”, víi khÈu hiÖu “Thµ giÕt nhÇm cßn h¬n bá sãt”, chóng lª m¸y chÐm kh¾p miÒn Nam ViÖt Nam giÕt h¹i nh÷ng ng­êi d©n v« téi. Phong trµo ®Êu tranh cña quÇn chóng bÞ kÎ ®Þch khñng bè, ®µn ¸p d÷ déi, c¸ch m¹ng bÞ tæn thÊt nÆng nÒ. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, Héi nghÞ Trung ­¬ng §¶ng lÇn thø XV (®Çu n¨m 1959) ®· x¸c ®Þnh con ®­êng ph¸t triÓn c¬ b¶n cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam lµ khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn vÒ tay nh©n d©n b»ng lùc l­îng quÇn chóng chñ yÕu lµ kÕt hîp víi lùc l­îng vò trang nh©n d©n. Tõ khi cã nghÞ quyÕt cña §¶ng soi ®­êng, c¸c phong trµo næi dËy ë kh¾p n¬i vµ lan réng ra kh¾p miÒn Nam thµnh cao trµo c¸ch m¹ng víi cuéc “§ång khëi”, (n¨m 1959) tiªu biÓu lµ phong trµo næi dËy ë BÕn Tre. Cuéc “§ång khëi”, ®· gi¸ng mét ®ßn nÆng vµo chÝnh s¸ch th­c d©n míi cña Mü, lµm lung lay tËn gèc chÝnh quyÒn tay sai Ng« §×nh DiÖm. §øng tr­íc sù lín m¹nh cña phong trµo ngµy 20/12/1960, MÆt trËn gi¶i phãng miÒn Nam ®· ra ®êi trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸c phong trµo c¸ch m¹ng quÇn chóng. Nh©n d©n miÒn Nam ®­îc sù phèi hîp vµ chi viÖn ngµy cµng lín m¹nh cña hËu ph­¬ng miÒn B¾c ®· anh dòng chiÕn ®Êu vµ ®Ëp tan mäi ©m m­u cña Mü trong c¸c chiÕn l­îc “ChiÕn tranh ®Æc biÖt” vµ “ChiÕn tranh côc bé” liªn tiÕp giµnh th¾ng lîi gißn r· trong trËn Êp B¾c – Mü Tho (ngµy 2/1/1963) , trËn B×nh Gi· (ngµy 19/8/1965) råi ®Õn cuéc tæng tiÕn c«ng mïa xu©n n¨m 1968. Víi hy väng t×m ®­îc mét lèi tho¸t damh dù, Mü tiÕp tôc chuyÓn sang chiÕn l­îc “ViÖt Nam ho¸ chiÕn tranh” ë miÒn Nam, ®ång thêi më réng chiÕn tranh ph¸ ho¹i ë miÒn B¾c lÇn hai (16/4/1972) víi quy m« lín h¬n rÊt nhiÒu so víi chiÕn tranh ph¸ ho¹i lÇn thø nhÊt. Tr¶i qua 12 ngµy ®ªm chiÕn ®Êu anh dòng, qu©n d©n miÒn B¾c ®· ®¸nh b¹i hoµn toµn cuéc tËp kÝch b»ng m¸y bay B52 cña Mü, lµm nªn trËn “§iÖn Biªn Phñ trªn kh«ng” buéc Mü ph¶i ngåi vµo bµn ë héi nghÞ Pari. ViÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh Pari n¨m 1973 lµ th¾ng lîi lÞch sö quan träng t¹o thêi c¬ thuËn lîi ®Ó nh©n d©n ta tiÕn lªn ®¸nh ®æ nguþ quyÒn, gi¶i phãng miÒn Nam thèng nhÊt ®Êt n­íc. D­íi sù l·nh ®¹o tµi t×nh, s¸ng suèt cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, cuéc tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy mïa xu©n n¨m 1975 víi trËn më ®Çu lµ ë Bu«n Ma ThuËt vµ chiÕn dÞch T©y Nguyªn, vµ tiÕp ®ã lµ chiÕn dÞch HuÕ - §µ N½ng, vµ cuèi cïng lµ chiÕn dÞch Hå ChÝ Minh lÞch sö ®· kÕt thóc hoµn toµn th¾ng lîi sau gÇn 2 th¸ng liªn tôc (tõ ngµy 4 th¸ng 3 ®Õn ngµy 2 th¸ng 5 n¨m 1975). Th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn ®· më ra cho d©n téc ViÖt Nam mét kû nguyªn míi ®ã lµ kû nguyªn ®éc lËp d©n téc, thèng nhÊt tæ quèc, ®i lªn chñ nghÜa x· héi. §ã lµ mét trong nh÷ng th¾ng lîi vÜ ®¹i nhÊt, hiÓn h¸ch nhÊt trong lÞch sö dùng n­íc vµ gi÷ n­íc cña d©n téc ta. Tõ thêi kú khai thiªn lËp quèc cã thÓ nãi chiÕn th¾ng B¹ch §»ng, Chi L¨ng, §èng §a, §iÖn Biªn Phñ vµ cuèi cïng lµ chiÕn dÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Ó l¹i mét mèc son lÞch sö chãi läi trong qu¸ tr×nh ®i lªn cña lÞch sö n­íc ta. 8. LÞch sö ViÖt Nam tõ n¨m 1975 ®Õn nay Sau gi¶i phãng hoµn toµn miÒn Nam thèng nhÊt tæ quèc, c¸ch m¹ng n­íc ta chuyÓn sang giai ®o¹n c¶ n­íc ®i lªn chñ ngi· x· héi. C«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc tiÕn hµnh ch­a ®­îc bao l©u th× nh©n d©n ta l¹i ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng qu©n x©m l­îc míi cã quy m« lín vµ khã kh¨n ë biªn giíi T©y – Nam cña tæ quèc cña tËp ®oµn ph¶n ®éng P«nPèt – Iªng xari (22/12/1978), vµ cuéc x©m l­îc biªn giíi phÝa B¾c cña Trung Quèc (17/2/1979). Cã thÓ nãi, ®Êt n­íc ta ®· tr¶i qua nhiÒu cuéc chiÕn tranh gian nan vÊt v¶, nh­ng nh×n chung ®Êt n­íc vµ con ng­êi ViÖt Nam ®· vµ ®ang thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín vÒ mäi mÆt, thªm vµo ®ã ViÖt Nam hiÖn nay ®ang ®­îc bÇu ban quèc tÕ tin t­ëng vµ ñng hé. ViÖt Nam hiÖn nµy lµ thµnh viªn cña c¸c tæ chøc nh­ : ASEAN, thµnh viªn cña WTO, thµnh viªn cña Liªn hîp quèc …®©y lµ minh chøng cho sù ph¸t triÓn v­ît bËc, lµ ®iÒu kiÖn thuén lîi cho sù ph¸t triÓn cña n­íc ta trªn con ®­êng héi nhËp vµ ph¸t triÓn do §¶ng vµ B¸c ®· lùa chän. II. v¨n häc viÖt nam vÒ ®Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc 1. V¨n häc viÕt vÒ ®Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc lµ mét chñ ®Ò quan träng Trong nÒn v¨n häc viÕt ViÖt Nam, hai dßng c¶m høng s¸ng t¹o chÝnh næi lªn xuyªn suèt ®ã lµ m¹ch v¨n d©n téc lµ c¶m høng yªu n­íc vµ c¶m høng nh©n ®¹o. Tõ khi xuÊt hiÖn nÒn v¨n häc viÕt ViÖt Nam tõ thÕ kû thø X, th× c¶m høng yªu n­íc xuÊt hiÖn tr­íc, trë thµnh mét dßng ch¶y chñ ®¹o suèt tõ thÕ kû XV. Sau thÕ kû XV, c¶m høng nh©n ®¹o míi xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn thµnh mét dßng ch¶y chÝnh. Trong ®ã c¶m høng yªu n­íc vÉn liªn tôc lµ dßng ch¶y trung t©m t¹o ra c¸c gi¸ trÞ v¨n ch­¬ng bÊt tö. Trong dßng c¶m høng yªu n­íc, ®Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc cã vÞ trÞ v« cïng quan träng. NhiÒu giai ®o¹n lÞch sö ®Ò tµi nµy chiÕm nhiÒu vÞ trÝ trung t©m, quyÕt ®Þnh c¸c khuynh h­íng t­ t­ëng, c¸c thµnh tùu nghÖ thuËt trong giai ®o¹n nµy. Së dÜ nh­ vËy bëi v× n­íc ta liªn tôc ph¶i tr¶i qua nhiÒu cuéc x©m l­îc, nh©n d©n ta ph¶i ®øng lªn kh¸ng chiÕn chèng giÆc ngo¹i x©m. Tõ cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Tèng (thÕ kû XI) ®Õn ba lÇn kh¸ng chiÕn chèng Nguyªn – M«ng (thÕ kû XIII), tõ cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Minh (thÕ kû XV) ®Õn cuéc t©n c«ng vÜ ®¹i cña Quang Trung - NguyÔn HuÖ, quÐt s¹ch qu©n Thanh ra khái bê câi n­íc ta (thÕ kû XVIII), tõ c¸c cuéc kh¸ng Ph¸p cuèi thÕ kû XIX khi thùc d©n Ph¸p míi vµo n­íc ta tíi cuéc Tæng khëi nghÜa n¨m 1945 lÞch sö ; tõ cuéc kh¸ng chiÕn tr­êng kú 9 n¨m chèng Ph¸p (1946 – 1954) ®Õn cuéc kh¸ng chiÕn oai hïng chèng Mü (1955- 1975)vµ c¸c cuéc chiÕn tranh b¶o vÖ biªn giíi Tæ quèc g©n ®©y. LÞch sö n­íc ta kh«ng mét trang nµo kh«ng ®­îc vÏ h×nh mét thanh g­¬m vµ t« ®Ëm mét mµu m¸u. V¨n häc bao giê bao giê còng lµ t©m g­¬ng ph¶n chiÕu lÞch sö, nhÞp b­íc cïng d©n téc, lµ tÊm kÝng héi tô nh÷ng ¸nh s¸ng lung linh trong cuéc sèng tinh thÇn ®Êt n­íc. Do ®ã, ®Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc cã mét vÞ trÝ v« cïng quan träng trong nÒn v­n häc viÕt ViÖt Nam. Theo thèng kª cña c¸c nhµ nghiªn cøu, ®©y lµ ®Ò tµi cã chiÕm nhiÒu sè l­îng t¸c gi¶, ®Ó l¹i nhiÒu t¸c ph©m hay vµ còng cã nhiÒu thµnh tùu vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt nhÊt. V× vËy trong c¸c ch­¬ng tr×nh v¨n häc nhµ tr­êng, ®Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc chiÕm gi÷ mét vÞ trÝ ®¸ng kÓ, cã ý nghÜa v« cïng quan träng trong hÖ thèng t¸c phÈm v¨n häc ë nhµ tr­êng. 2. V¨n häc viÕt vÒ ®Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù ph¸t triÓn nÒn v¨n häc viÕt ViÖt Nam båi ®¾p t×nh c¶m yªu n­íc cho c¸c thÕ hÖ V¨n häc viÕt vÒ ®Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc gãp phÇn båi d­ìng t×nh yªu Tæ quèc, lßng tù hµo d©n téc, lßng c¨m thï giÆc, tinh thÇn kh¾c phôc khã kh¨n gian khæ ®Ó chiÕn ®Êu, tinh thµn dòng c¶m kiªn c­êng cña chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Nh×n chung t¸c phÈm viÕt vÒ ®Ò tµi nµy ®Òu båi d­ìng ý thøc c«ng d©n ch©n chÝnh, x©y dùng nh÷ng t×nh c¶m cao ®Ñp trong t©m hån thÕ hÖ trÎ. LËt l¹i nh÷ng trang s¸ch th¾m m¸u ®á cña cha «ng, c¸c em häc sinh sÏ hiÓu ®­îc nh÷ng gi¸ trÞ m¸u x­¬ng mµ cha «ng ta ®· ph¶i ®æi lÊy ®Ó cã nÒn ®éc lËp tù do vµ cuéc sèng yªn vui h¹nh phóc h«m nay. C¸c em sÏ cµng thªm yªu quý vµ tù hµo vÒ Tæ quèc m×nh, hiÓu ®­îc nh÷ng trang vµng cña lÞch sö, nh÷ng chiÕn c«ng anh dòng nh÷ng nh©n vËt anh hïng ®· gãp phÇn lµm vÎ vang cho ®Êt n­íc. Nh÷ng gi¸ trÞ qu¸ khø anh hïng lu«n cã sø sèng trong hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai ®Ó t¹o ra mét sù kÕ truyÒn liªn tôc lµm nªn nh©n c¸ch vµ b¶n s¾c ViÖt Nam. §Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng trong hµnh tr×nh ®ã. Ch­¬ng II ®Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc trong c¸c bµi th¬ thuéc ch­¬ng tr×nh s¸ch tiÕng viÖt tiÓu häc I. ®Æc ®iÓm vÒ néi dung t­ t­ëng Trong ch­¬ng tr×nh s¸ch TiÕng ViÖt ë TiÓu häc nh×n chung ®· ®Ò cËp nhiÒu vÊn ®Ò, nhiÒu néi dung phong phó trong sù nghiÖp ®Êu tranh b¶o vÖ Tæ quèc. C¸c t¸c phÈm ®· ca ngîi tinh thÇn cao ®Ñp cña nh©n d©n ta ®øng lªn b¶o vÖ Tæ quèc: H×nh t­îng vÒ nh÷ng ng­êi yªu n­íc anh hïng b¶o vÖ Tæ quèc vµ h×nh t­îng quª h­¬ng ®Êt n­íc. Cã thÓ nãi, trong h×nh t­îng nh÷ng con ng­êi yªu n­íc t«i nhËn thÊy cã c¸c anh hïng ë nh÷ng giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú dùng n­íc nh­: Bµ Tr­ng, Bµ TriÖu, TrÇn H­ng §¹o…råi nh÷ng chiÕn sÜ c¸ch m¹ng, nh÷ng anh bé ®éi trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, chèng Mü. Bªn c¹nh ®ã cßn cã h×nh ¶nh nh÷ng ng­êi phô n÷ kh¸ng chiÕn, nh÷ng ng­êi mÑ, ng­êi bµ, ng­êi chÞ du kÝch, nh÷ng em thiÕu nhi dòng c¶m kiªn c­êng trong chiÕn ®Êu. Næi bËt lªn lµ h×nh ¶nh B¸c Hå, ng­êi anh hïng d©n téc vÜ ®¹i, ng­êi cha giµ cña d©n téc lu«n ung dung ®µng hoµng trong c¸c bµi th¬. 1. VÎ ®Ñp t©m hån cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kÝnh yªu trong c¸c bµi th¬ thuéc ch­¬ng tr×nh s¸ch TiÕng ViÖt Tiªñ häc Nãi tíi th¬ ca kh¸ng chiÕn cña B¸c, ng­êi ta nhí ngay ®Õn c¸c bµi th¬ nh­: “C¶nh rõng ViÖt B¾c”; “R»m th¸ng riªng”; “Tin th¾ng trËn”. C¶ ba bµi th¬ ®Òu to¸t lªn ë B¸c mét tinh thÇn l¹c quan, yªu ®êi lu«n tin t­ëng vµo sù th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng. §ång thêi còng thÊy ®­îc t×nh yªu thiªn nhiªn cña Ng­êi lu«n g¾n liÒn víi tinh yªu ®Êt n­íc, víi sù nghiÖp c¸ch m¹ng. Ng­êi võa lµ mét chiÕn sÜ, võa lµ mét thi sÜ. Trong nh÷ng n¨m th¸ng kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p x©m l­îc ®Çy khã kh¨n, thiÕu thèn vµ gian khæ cuéc sèng ë chiÕn khu l¹i ®­îc thÓ hiÖn trong th¬ B¸c thËt vui t­¬i, s«i ®éng l¹ th­êng. ViÖt B¾c giµu cã víi nh÷ng s¶n vËt s½n cña nói rõng, vµ h¬n thÕ ViÖt B¾c cßn cã rÊt nhiÒu c¶nh ®Ñp “non xanh n­íc biÕc” ®Ó kh¸ch tha hå d¹o ch¬i. Ph¶i lµ con ng­êi rÊt yªu thiªn nhiªn, lu«n lu«n l¹c quan yªu ®êi th× B¸c míi ph¸t hiªn ra c¶nh ®Ñp ®éc ®¸o cña chiÕn khu ViÖt B¾c mµ kh«ng ph¶i n¬i nµo còng cã. Më ®Çu bµi th¬ “C¶nh rõng ViÖt B¾c” B¸c viÕt : “C¶nh rõng ViÖt B¾c thËt lµ hay” Ph¶i ch¨ng ®©y kh«ng ph¶i lµ c¶nh vËt thiªn nhiªn b×nh th­êng mµ lµ c¶nh cã nhiÒu ®iÒu l¹, nhiÒu nÐt ®Æc biÖt. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ B¸c dïng tõ “C¶nh rõng”, “C¶nh rõng” kh¸c víi nói rõng, chèn rõng, khu rõng. “C¶nh rõng” gîi cho ng­êi ta mét Ên t­îng s¸ng ®Ñp hïng vÜ chøa chÊt bao ®iÒu thó vÞ. T×nh yªu thiªn nhiªn cña B¸c lu«n lu«n g¾n liÒn víi Tæ quèc. B¸c lµm tÊt c¶ v× n­¬c, v× d©n, kh¸ng chiÕn cho ®Õn thµnh c«ng nh­ng kh«ng hÒ nghÜ ®Õn danh lîi cho b¶n th©n m×nh. B¸c mong ®Êt n­íc ®­îc ®éc lËp nh©n d©n ®­îc Êm no h¹nh phóc, cßn m×nh th× sÏ trë vÒ sèng Èn dËt n¬i nói rõng h»ng ngµy bÇu b¹n víi thiªn nhiªn vµ c¸c l·o n«ng : “Kh¸ng chiÕn thµnh c«ng ta trë l¹i Tr¨ng x­a h¹c cò víi xu©n nµy” Kh«ng chØ lµ chiÕn sÜ B¸c cßn cßn cã t©m hån th¬ d¹t dµo c¶m xóc. Dï bËn tr¨m c«ng ngµn viÖc nh­ng tr­íc mét c¶nh ®Ñp, mét ý th¬ la lßng B¸c l¹i trµo d©ng nh÷ng xóc c¶m. ChÝnh v× vËy mµ tÕt nguyªn tiªu n¨m 1948, tuy c«ng viÖc rÊt bËn nh­ng tr­íc c¶nh s¾c ®ªm r»m ®Çu xu©n chiÕn th¾ng, t©m hån th¬ vµ tinh yªu thiªn nhiªn cña B¸c vÉn mÆn nång : “R»m xu©n lång léng tr¨ng soi S«ng xu©n n­íc lÉn mµu trêi thªm xu©n Gi÷a dßng bµn b¹c viÖc qu©n Khuya vÒ b¸t ng¶t tr¨ng ng©n ®Çy thuyÒn” TÕt nguyªn tiªu mµ B¸c vÉn lµm viÖc, kh«ng kÓ thêi gian, quªn c¶ nghØ ng¬i. Vµ chØ khi c«ng viÖc ®· t¹m xong, trêi ®· khuya. Ng­êi míi hoµn toµn yªn t©m th­ëng thøc vÎ ®Ñp cña ¸nh tr¨ng r»m ®Çu xu©n. §äc qua nh÷ng vÇn th¬ cña B¸c, ng­êi ®äc nh­ thÊy hiÖn lªn gi÷a ®ªm tr¨ng r»m b¸t ng¸t lµ d¸ng vÎ ung dung, th­ th¸i cña mét t©m hån cao ®Ñp. §ång chÝ Vò Kú ®· tõng nhËn xÐt: “Bµi “Nguyªn tiªu” to¸t lªn nh©n c¸ch lín, t©m hån lín cña thi sÜ, vèn lµ nhµ chiÕn l­îc thiªn tµi, c¶m nhËn ®­îc vÎ ®Ñp tuyÖt vêi cña thiªn nhiªn, nh­ng vÉn lµm chñ ®­îc t×nh c¶m vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh”. (T×m hiÓu th¬ kh¸ng chiÕn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh – NXB V¨n ho¸ d©n téc. 1999, Tr202). Sù hoµ hîp gi÷a t×nh yªu thiªn nhiªn, t×nh yªu Tæ quèc gi÷a phÈm chÊt nghÖ sÜ víi phÈm chÊt chiÕn sÜ mét lÇn n÷a thÓ hiÖn trong bµi “C¶nh rõng ViÖt B¾c” lµ nh­ vËy: “C¶nh rõng ViÖt B¾c thËt lµ hay V­în hãt chim kªu suèt c¶ ngµy Kh¸ch ®Õn th× mêi ng« nÕp n­íng S¨n vÒ th­êng chÐn thÞt rõng quay” NÕu nh­ hai c©u ®Çu cña bµi th¬ mang phong vÞ cæ ®iÓn gîi vÎ ®Ñp cña mét c¶nh tiªn ªm ¶ th× hai c©u thøc l¹i gîi c¶nh nhén nhÞp cña mét c¶nh ®êi ®Çm Êm, vui t­¬i bªn bÕp löa hång. ChÞu ¶nh h­ëng kh¸ nhiÒu cña th¬ §­êng, B¸c ®· sö dông thµnh c«ng vµ nhiÒu khi rÊt s¸ng t¹o mét sè ng«n tõ cña th¬ §­êng b»ng c¸ch chuyÓn ho¸ ®Ó buån thµnh vui. Còng nh­ c¶nh “Yªn ba” (Khãi sãng) nh­ng trong th¬ cña T« HiÖu “Yªn ba giang th­îng sö nh©n sÇu” lµ c©u th¬ buån gîi nªn nçi sÇu da diÕt khi xa quª h­¬ng. Cßn trong c©u th¬ cña B¸c “Yªn ba trong xø ®µm qu©n sù” l¹i lµ c©u th¬ vui, h×nh ¶nh khãi sãng ë ®©y kh«ng gîi buån mµ tr¸i l¹i rÊt cã Ých cho c«ng viÖc, bµn viÖc qu©n cña B¸c. 2. H×nh ¶nh ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng, nh÷ng anh bé ®éi cô Hå trong c¸c bµi th¬ trong ch­¬ng tr×nh s¸ch TiÕng ViÖt TiÓu häc H×nh ¶nh ng­êi lÝnh trong th¬ kh¸ng chiÕn tõ anh VÖ quèc qu©n, VÖ quèc ®oµn, bé ®éi gi¶i phãng qu©n lµ h×nh t­îng ng­êi lÝnh kiÓu míi, lÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn trong th¬ kh¸ng chiÕn. TuyÖt ®¹i ®a sè “Anh bé ®éi cô Hå” ®Òu lµ nh÷ng ng­êi n«ng d©n mÆc ¸o lÝnh, hä cÇm sóng ®Ó gi¶i phãng cho m×nh vµ giai cÊp, ®ång bµo m×nh. H×nh ¶nh ng­êi chiÕn sÜ trë thµnh ®Ò tµi hÊp dÉn cña v¨n häc vµ lµ niÒm ng­ìng mé chung cña tÇng líp nh©n d©n. Ng­êi ta nãi tíi anh bé ®éi víi tÊt c¶ sù tr©n träng, vµ biÕt ¬n vµ tin yªu. Th¬ ca kh¸ng chiÕn Ýt m« t¶ nh÷ng trËn ®¸nh, mµ chØ miªu t¶ t©m hån, t×nh c¶m ng­êi lÝnh. Ng­êi lÝnh xuÊt hiÖn trong th¬ phÇn nhiÒu lµ tr­íc vµ sau trËn ®¸nh, ng­êi lÝnh trong sinh ho¹t ®êi th­êng vµ nh÷ng t×nh c¶m rÊt ®«n hËu, gi¶n dÞ. §Ò tµi viÕt vÒ kh¸ng chiÕn thuéc ch­¬ng tr×nh TiÓu häc h×nh ¶nh anh bé ®éi cô Hå thËt lµ ®Ñp, ®ã lµ nh÷ng con ng­êi cßn rÊt trÎ, hä t¹m biÖt ng­êi th©n, gia ®×nh lªn ®­êng ®¸nh giÆc víi mét tinh thÇn quyÕt t©m chiÕn ®Êu gi¶i phãng miÒn Nam thèng nhÊt ®Êt n­íc. H×nh ¶nh anh bé ®éi cô Hå, ng­êi chiÕn sÜ céng s¶n ViÖt Nam ®· trë thµnh mét biÓu t­îng ®Ñp, mét tÊm g­¬ng s¸ng vÒ tinh thÇn c¸ch m¹ng cho mäi thÕ hÖ m¹i sau häc tËp vµ noi theo. §Õn th¨m nhµ ngôc S¬n La vµo mét chiÒu xu©n hoa ®µo në, tr­íc nh÷ng xóc ®éng vµ sù kh©m phôc tinh thÇn bÊt khuÊt cña ng­êi chiÕn sÜ céng s¶n T« HiÖu t¸c gi¶ T¹ H÷u Yªn ®· viÕt bµi th¬ “Anh vÒ cïng mïa hoa” – mét bµi th¬ sèng m·i cïng n¨m th¸ng. Khi thùc d©n Ph¸p cÇm tï trong nhµ ngôc tØnh S¬n La T« HiÖu ®· ­¬m mét h¹t ®µo, v­ît qua mäi thö th¸ch cña hoµn c¶nh h¹t ®µo Êy ®· n¶y mÇm, lín lªn vµ ra hoa: “T«i nghe hoa th× thÇm T«i nghe nô n¶y mÇm Tõ kÏ t­êng nhµ ngôc Trë tr¨n vµ khã nhäc Trong gi¸ l¹nh mïa ®«ng” (Anh vÒ cïng mïa hoa – T¹ H÷u Yªn) Sù ph¸t triÓn khã kh¨n cña c©y ®µo ë ®©y ph¶i ch¨ng chÝnh lµ con ®­êng c¸ch m¹ng ®Çy hiÓm nguy, gian khæ mµ T« HiÖu ®· v­ît qua. Ph¶i ch¨ng ®ã chÝnh lµ tinh thÇn kiªn trung, bÊt khuÊt lµ søc sèng m·nh liÖt kh«ng kÎ thï nµo cã thÓ tiªu diÖt ®­îc. C©u th¬ “Në mïa ®µo Céng s¶n” lµ mét c©u th¬ rÊt hay. C©y ®µo T« HiÖu ®· në hoa, mét mµu ®á t­îng tr­ng cho søc sèng trµn ®Çy, mµu ®æ cña lý t­ëng cao ®Ñp líp líp ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng ®ang ph¸t triÓn: “Tr¸i tim ng­êi c¸ch m¹ng SÏ kh«ng hÐo bao giê Gieo ý nh¹c vÇn th¬ Cho mai sau h¸t m·i” T¸c gi¶ so s¸nh hao ®µo víi “Tr¸i tim ng­êi c¸ch m¹ng” ®Òu hång t­¬i. H×nh ¶nh ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng,nh÷ng anh bé ®éi trong kh¸ng chiÕn thËt ®Ñp vµ anh dòng biÕt bao. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó cã ®­îc cuéc sèng yªn b×nh, h¹nh phóc cho nh©n d©n. C¸c chiÕn sÜ biªn phßng ®· ngµy ®ªm ®èi mÆt víi bao khã kh¨n, thö th¸ch. H×nh ¶nh chó c«ng an biªn phßng trong bµi “Ngùa biªn phßng” cña t¸c gi¶ Phan ThÞ Thanh Nhµn hiÖn lªn thËt ®Ñp, thËt anh dòng nh­ng còng gÇn gòi, th©n thiÖn biÕt bao: “ Chó c«ng an biªn phßng R¹p m×nh trªn l­ng ngùa Ngùa lao nhanh nh­ bay C¶ c¸nh rõng næi giã’’ (Ngùa biªn phßng – Phan ThÞ Thanh Nhµn) Khæ th¬ ®Çu tiªn ®· g©y ®­îc Ên t­îng trong lßng ng­êi ®äc b»ng h×nh ¶nh ng­êi chiÕn sÜ biªn phßng r¹p m×nh phi ngùa nh­ bay tuÇn tra rõng biªn giíi. §©y lµ mét khæ th¬ võa t­êng thuËt võa m« t¶ sinh ®éng b»ng con m¾t thÝch thó cña trÎ th¬. ViÖc s­ dông liªn tiÕp mét lo¹i c¸c ®éng tõ “r¹p m×nh”, “lao nhanh nh­ bay”, “næi giã” khiÕn cho h×nh ¶nh ng­êi vµ ngùa trë nªn sinh ®éng tr­íc c¸c em. C¸c chiÕn sÜ biªn phßng ®· ©m thÇm lÆng lÏ kh«ng qu¶n ngµy ®ªm v­ît qua mäi khã kh¨n cña hoµn c¶nh ®Ó tuÇn tra biªn giíi, s¨n ®uæi qu©n thï, quyÕt t©m b¶o vÖ n¬i biªn c­¬ng cña Tæ quèc. Ng­êi chiÕn sÜ biªn phßng kiªn c­êng anh dòng lµ thÕ nh­ng còng thËt gÇn gòi s©u s¾c biÕt bao. Kh¸c víi t­ thÕ “r¹p m×nh”. Khi tuÇn tra lµ t­ thÕ “khoan thai’’ cña c¸c anh sau khi ®· hoµn thµnh nhiÖm vô: “Xong c«ng viÖc trë vÒ Ngùa b­íc ®i thong th¶ Chó c«ng an ®i bªn Tay vç vÒ l­ng ngùa’’ H×nh ¶nh anh bé ®éi cô Hå trong bµi “TiÕng gµ tr­a” cña Xu©n Quúnh l¹i cã nçi nhí thËt s©u nÆng vÒ nh÷ng kû niÖm cña tuæi th¬, vÒ h×nh ¶nh ng­êi bµ kÝnh yªu. Nh÷ng kû niÖm trong anh ®­îc thÓ hiÖn ngµy cµng râ bëi ©m thanh cña “TiÕng gµ nh¶y æ” bªn xãm nhá, trªn ®­êng hµnh qu©n. TiÕng gµ tr­a cña Xu©n Quúnh vang väng trong kh«ng gian, nã cã mét c¸i g× ®ã l¾ng ®äng, khiÕn lßng ng­êi xèn xang: “Trªn ®­êng hµnh qu©n xa Dõng ch©n bªn xãm nhá TiÕng gµ ai nh¶y æ: “Côc, côc t¸c…côc ta…” Nghe xao ®éng n¾ng tr­a Nghe bµn ch©n ®ì mái Nghe gäi vÒ tuæi th¬”. (TiÕng gµ tr­a – Xu©n Quúnh) Khæ th¬ cuèi cïng cã thÓ nãi lµ khæ th¬ hay nhÊt, c¶m ®éng nhÊt, nã chøa ®ùng nh÷ng t×nh c¶m thiªng liªng cao quý, s©u s¾c vµ ch©n thµnh cña t¸c gi¶ vµ cña anh chiÕn sü ®ang trªn ®­êng hµnh qu©n. Cã thÓ nãi, “TiÕng gµ côc t¸c” lµ h×nh ¶nh ®Ñp, bÊt ngê cña thÕ giíi hiÖn thùc, ®©y lµ h×nh t­îng nghÖ thuËt, h×nh t­îng cña thÕ giíi t©m t­ëng, m·i m·i ®­îc l­u gi÷ trong ký øc cña anh chiÕn sü. Vµ nã chÝnh lµ céi nguån ®em ®Õn mét søc m¹nh tinh thÇn lín lao ®Ó chiÕn ®Êu v× nh÷ng g× ®Ñp nhÊt, cao c¶ nhÊt vµ thiªng liªng nhÊt. 3. H×nh ¶nh nh÷ng ng­êi mÑ, ng­êi bµ trong c¸c bµi th¬ thuéc ch­¬ng tr×nh s¸ch TiÕng ViÖt TiÓu häc MÑ lµ tiÕng gäi thiªng liªng mu«n thuë vµ mu«n n¬i cña mu«n triÖu tr¸i tim con ng­êi. Ng­êi mÑ ViÖt Nam tõ ngµn x­a kh«ng chØ yªu chång vµ th­¬ng con mµ cßn cã lßng yªu n­íc nång nµn. Yªu n­íc g¾n liÒn víi t×nh yªu th­¬ng giai cÊp vµ lßng c¨m thï giÆc c­íp n­íc, b¸n n­íc. Ngay trong ca dao, ng­êi mÑ ®· d¹y cho con biÕt ®©u lµ kÎ thï: “ Con ¬i mÑ b¶o c©u nµy C­íp ®ªm lµ giÆc, c­íp ngµy lµ quan” (Ca dao) Ng­êi mÑ ®· b»ng nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ, dï lµ hµnh ®éng ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó gãp c«ng, gãp søc vµo viÖc chèng qu©n thï: “Con ¬i con ngñ cho lµnh §Ó mÑ g¸nh n­íc röa bµnh cho voi Muèn coi lªn nói mµ coi Coi bµ TriÖu t­íng c­ìi voi ®¸nh cång” (Ca dao) H×nh ¶nh ng­êi mÑ ViÖt Nam cao ®Ñp Êy ®­îc ph¸t huy cao ®é lµm næi bËt chñ nghÜa yªu n­íc anh hïng c¸ch m¹ng ViÖt Nam sau nµy. Nh÷ng bµ mÑ Êy ®· trë thµnh nh÷ng tÊm g­¬ng soi s¸ng cho thêi ®¹i vµ nhiÔm nhiªn ®i vµo th¬ ca c¸ch m¹ng ViÖt Nam víi nhiÒu thÓ lo¹i kh¸c nhau vµ nhiÒu néi dung h×nh ¶nh ®Ñp nh­: “Bµ BÇm”, “MÑ T¬m”, “MÑ Suèt”…trong th¬ Tè H÷u, bµ mÑ ®µo hÇm trong th¬ D­¬ng H­¬ng Ly, “MÑ S¸u”, “ChÞ Sø” trong “Hßn §Êt” cña Anh §øc. “ChÞ ót TÞch” trong “Ng­êi mÑ cÇm sóng” cña NguyÔn Thi…vµ cßn biÕt bao bµ mÑ anh hïng kh¸c kh«ng bót mùc nµo kÓ xiÕt. H×nh ¶nh ng­êi mÑ trong kh¸ng chiÕn qua c¸c bµi th¬ thuéc ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt ®­îc c¸c t¸c gi¶ thÓ hiÖn thËt cao ®Öp thiªng liªng vÇ anh dòng biÕt bao. Ai trong ®êi còng cã mét ng­êi mÑ, ng­êi mÑ ViÖt Nam hÕt lßng th­¬ng yªu chång, con. Ngay tõ nhá chóng ta ®· ®­îc sèng trong nh÷ng lêi ru ngät ngµo ®Çy ¾p t×nh th­¬ng cña mÑ. Ng­êi mÑ lu«n lu«n lµ hËu ph­¬ng v÷ng ch¾c, tiÕp thªm søc m¹nh c¶ vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt cho tuyÒn tuyÕn xa x«i. VÎ ®Ñp cña ng­êi mÑ ViÖt Nam cµng cao c¶ h¬n bëi ®ã lµ nh÷ng con ng­êi d¸m ®èi mÆt víi m­a n¾ng, b·o gi«ng, víi bom ®¹n… ®Ó lµm ra h¹t g¹o, kh«ng ph¶i v× miÕng c¬m manh ¸o nhµ m×nh mµ tr­íc hÕt v× ®Êt n­íc, v× miÒn Nam th©n yªu. H×nh ¶nh ng­êi mÑ trong “H¹t g¹o lµng ta” cña TrÇn §¨ng Khoa lµ nh­ vËy. MÑ cïng víi d©n lµng ®· vÊt v¶ “mét n¾ng hai s­¬ng” chèng chäi víi tÊt c¶ ®Ó lµm ra h¹t g¹o: “H¹t g¹o lµng ta Göi ra tuyÒn tuyÕn Göi vÒ ph­¬ng xa” Ph¶i cã con m¾t trÎ th¬, ph¶i lµ ng­êi cã tµi vÒ th¬ nh­ng tr­íc hÕt ph¶i lµ ®øa con cã hiÕu th¶o, th­¬ng yªu lµ thÊu hiÓu nçi nhäc nh»n cña mÑ th× t¸c gi¶ míi cã thÓ viÕt ®­îc nh÷ng c©u th¬ lµm rung ®éng lßng ng­êi ®Õn vËy: “Nh÷ng tr­a th¸ng s¸u N­íc nh­ ai nÊu ChÕt c¶ c¸ cê Cua ngoi lªn bê MÑ em xuèng cÊy” (H¹t g¹o lµng ta – TrÇn §¨ng Khoa) Bªn c¹nh h×nh ¶nh ng­êi mÑ. H×nh ¶nh ng­êi bµ còng hiÖn lªn thËt ®Ñp, thËt thiªng liªng gÇn giò biÕt bao. §ã lµ ng­êi bµ suèt ®êi tÇn t¶o, lo toan ®Ó cho ch¸u ®­îc vui s­íng trong bµi “TiÕng gµ tr­a” cña Xu©n Quúnh: “Cø h»ng n¨m, h»ng n¨m Khi giã mïa ®«ng tíi Bµ lo ®µn gµ toi Mong trêi ®õng s­¬ng muèi §Ó cuèi n¨m b¸n gµ Ch¸u ®­îc quÇn ¸o míi” (TiÕng gµ tr­a – Xu©n Quúnh) H×nh ¶nh ng­êi bµ tÇn t¶o, phóc hËu cø hiÖn vÒ râ nÐt víi bao nçi lo toan ®êi th­êng. Ng­êi ®äc cã c¶m gi¸c kh«ng ph¶i ng­êi chiÕn sÜ ®ang nhí mµ anh ®ang ch¹m tay vµo ng÷ng kû niÖm cña tuæi th¬, tÊt c¶ nh­ võa míi ngµy h«m qua. Kh«ng nÐn l¹i ®­îc t×nh c¶m yªu quý vµ biÕt ¬n ®èi víi bµ, anh chiÕn sÜ thèt lªn tiÕng gäi thËt c¶m ®éng: “Ch¸u chiÕn ®Êu h«m nay V× lßng yªu Tæ quèc V× xãm lµng th©n thuéc Bµ ¬i, còng v× bµ V× tiÕng gµ côc t¸c æ trøng hång tuæi th¬” (TiÕng gµ tr­a – Xu©n Quúnh) 4. H×nh ¶nh quª h­¬ng ®Êt n­íc trong c¸c bµi th¬ thuéc ch­¬ng tr×ng s¸ch TiÕng ViÖt TiÓu häc H×nh ¶nh quª h­¬ng ®Êt n­íc ®­îc hiÖn lªn víi nh÷ng xãm lµng anh dòng, nh÷ng ®Þa danh ngêi s¸ng chiÕn c«ng, nh÷ng chiÕn dÞch ®i vµo lÞch sö anh hïng d©n téc. Vµ cßn h¬n thÕ n÷a ®ã lµ nh÷ng g× rÊt gÇn gòi, b×nh dÞ cña quª h­¬ng, nh­ c©y dõa, c©y tre, con s«ng… lµ biÓu t­îng cña quª h­¬ng yªu th­¬ng, th©n thiÕt, c©y lóa tõ ngh×n ®êi cña ng­êi d©n ViÖt Nam, lµ h­¬ng hoa b­ëi – h­¬ng vÞ quª nhµ thÊm ®­îm trong t©m hån nh÷ng ng­êi con t¹m biÖt quª h­¬ng lªn ®­êng ®¸nh giÆc. H×nh ¶nh c©y dõa, c©y tre, con s«ng, vµ ®Æc biÖt lµ h×nh ¶nh cña c©y lóa hiªn ngang trong chiÕn ®Êu còng hiÖn lªn thËt ®Ñp, thÊt anh dòng, kiªn c­êng nh­ chÝnh con ng­êi ViÖt Nam vËy. C©y lóa ®· g¾n bã víi con ng­êi ViÖt Nam tõ khi tæ tiªn ta dõng ch©n lªn ®ång b»ng ch©u thè s«ng Hång dùng lµng xãm, lËp nªn quª h­¬ng ®Êt n­íc. §· cã rÊt nhiÒu nh÷ng c©u truyÖn cæ, nh÷ng bµi ca dao, tôc ng÷ vµ th¬ ca viÕt c©y lóa. Vµ tõ xa x­a, ®èi víi ng­êi ViÖt Nam h¹t g¹o vÉn ®­îc gäi lµ h¹t ngäc. TrÇn §¨ng Khoa sinh ra vµ lín lªn ë mét vïng quª nghÌo nhá bÐ ë s«ng Kinh ThÇy, víi TrÇn §¨ng Khoa h¹t g¹o v« cïng gÇn gòi vµ th©n thiÕt, v× tr­íc hÕt nã lµ h×nh ¶nh cña quª h­¬ng, thu hót chÊt dinh d­ìng cña phï sa, thÊm ®­îm mïi h­¬ng sen, Êp ñ t×nh ng­êi: “H¹t g¹o lµng ta Cã vÞ phï sa Cña s«ng Kinh ThÇy Cã h­¬ng sen th¬m Trong hå n­íc ®Çy Cã lêi mÑ h¸t Ngät bïi h«m nay” Ph¶i cã mét t©m hån g¾n bã, yªu mÕn lµng quª ®ång ruéng thËt ®»m th¾m vµ s©u nÆng, mét t©m hån ®­îc nu«i d­ìng b»ng chÝnh nh÷ng g× ®· lµm nªn h¹t g¹o, nhµ th¬ míi cã thÓ viÕt ®­îc nh÷ng vÇn th¬ gi¶n dÞ vµ ngät ngµo ®Õn vËy. H¹t g¹o dÎo th¬m ngät bïi kh«ng ph¶i v× hÊp thô nh÷ng tinh tuý, h­¬ng s¾c cña ®Êt trêi, nã cßn ®­îc lµm nªn tõ vÞ mÆn cña nh÷ng “giät må h«i sa” cña cha cña mÑ, mçi h¹t g¹o ph¶i ®¸nh ®æi b»ng biÕt bao må h«i c«ng søc, n¾ng m­a, s­¬ng giã, b·o gi«ng: “H¹t g¹o lµng ta Cã b·o th¸ng b¶y ………………… MÑ em xuèng cÊy” TrÇn §¨ng Khoa kh«ng chØ miªu t¶ h¹t g¹o tõ ngµn ®êi, mµ cßn nãi lªn h¹t g¹o trong nh÷ng n¨m ®¸nh Mü gian khæ vµ nghÜa t×nh. §Êt n­íc chia c¾t lµm hai miÒn, miÒn B¾c võa lµ hËu ph­¬ng lín s¶n xuÊt, chi viÖn cho tuyÒn tuyÕn võa trùc tiÕp chiÕn ®Êu ®¸nh tr¶ qu©n thï: “Nh÷ng n¨m b¨ng ®¹n Vµng nh­ lóa ®«ng B¸t c¬m mïa gÆt Th¬m hµo giao th«ng” ChiÕn tranh ¸c liÖt, c©y lóa còng hiªn ngang trong chiÕn ®Êu, c©y lóa còng t×nh nghÜa g¾n bã víi con ng­êi. Sù so s¸nh b»ng ®¹n vµng nh­ lóa ®ång thËt ®éc ®¸o, míi l¹ mµ chÝnh x¸c. Ph¶i sèng trong nh÷ng n¨m th¸ng ®Çy gian khæ ®ã míi cã sù tin t­ëng b«ng lóa vµng trÜu h¹t víi b¨ng ®¹n còng vµng rùc, còng nÆng trÜu trong tay ng­êi ®¸nh giÆc. Nh÷ng c©u th¬ cuèi cïng thÓ hiÖn niÒm vui s­íng, ®Çy yªu mÕn, kiªu h·nh vµ tù hµo cña t¸c gi¶: “H¹t g¹o lµng ta Göi ra tuyÒn tuyÕn Göi vÒ ph­¬ng xa Em yªu em h¸t H¹t vµng lµng ta” C¸i h¹t vµng bÐ nhá “lµng ta” b©y giê ®· ®i xa h¬n, ®Õn chiÕn tr­êng, ®Õn víi chó bé ®éi vµ cßn ®Õn c¶ “ph­¬ng xa” gióp ®ì nh÷ng ng­êi b¹n nh­ Lµo, C¨mpuchia, nh÷ng n­íc ®ang cïng chóng ta ®¸nh giÆc. H¹t g¹o nhá nhoi cña lµng mµ g¸nh qu¸ nhiÒu sø mÖnh cao c¶. C©u th¬ “h¹t vµng lµng ta” lµ c©u th¬ quan träng nhÊt thÓ hiÖn c¶m xóc chñ ®¹o cña bµi th¬. Mét h¹t g¹o g¾n bã víi lµng quª, ngät bïi, ®¾ng cay, nghÜa t×nh cña con ng­êi chÝnh lµ “h¹t vµng” kh«ng ph¶i chØ mµu s¾c, trong ®ã cã tÊt c¶ nh÷ng g× ®Ñp ®Ï th©n thiÕt nhÊt, cã mµu n¾ng cña quª h­¬ng, cã ¸nh vµng b¨ng ®¹n, cã nghÜa t×nh cña ng­êi em yªu quý. Quª h­¬ng hai ch÷ th©n th­¬ng Êy ®èi víi mçi ng­êi d©n ViÖt Nam thËt thiªng liªng biÕt bao. Quª h­¬ng lµ m¸u thÞt, lµ n¬i nu«i d­ìng cña mçi ng­êi. Khi xa quª nhµ ai còng cã nçi nhí nhµ - n¬i ch«n rau c¾t rèn cña m×nh víi t×nh c¶m thËt s©u nÆng. §ã lµ nçi nhí vÒ nh÷ng ®iÒu rÊt gi¶n dÞ h»ng ngµy nh­ng l¹i chøa ®ùng biÕt bao nghÜa t×nh quª h­¬ng. “Anh ®i anh nhí quª nhµ Nhí canh rau muèng nhí cµ rÇm t­¬ng” (Ca dao) Anh bé ®éi trong bµi “Mïa hoa b­ëi” th× l¹i nhí vÒ quª h­¬ng – nãi ®óng h¬n lµ h­¬ng vÞ cña quª h­¬ng ®· theo anh ®i kh¾p c¸c chiÕn tr­êng, trong mét trËn ®¸nh ®Ó tiÕp thªm sø m¹nh cho anh - ®ã chÝnh lµ h­¬ng hoa b­ëi: “Ch©n anh ®i kh¾p rõng , kh¾p nói Mçi nÎo ®­êng, mçi xãm lµng xa H¼n ®©u còng th¬m mïi hoa b­ëi H­¬ng vi non s«ng, h­¬ng vi quª nhµ” H­¬ng hoa b­ëi, h­¬ng vÞ quª nhµ kh«ng chØ cã ë quª nhµ (hai bê s«ng Ngµn Phè) mµ cßn cã ë mäi miÒn quª n¬i ng­êi anh ®Æt ch©n tíi. H­¬ng hoa ®· thÊm ®Ëm vµo t©m hån ng­êi anh, ng­êi bé ®éi xa quª ®i ®¸nh giÆc b¶o vÖ ®Êt n­íc. Anh ®i ®Õn ®©u, h­¬ng hoa b­ëi bay ®Õn ®Êy. II. ®Æc ®iÓm vÒ nghÖ thuËt H×nh ¶nh nh÷ng con ng­êi mµ cô thÓ lµ anh bé ®éi cô Hå, nh÷ng ng­êi mÑ ng­êi bµ ®· hiÖn lªn thËt ®Ñp vµ trë thµnh nh©n vËt trung t©m cña th¬ ca viÕt vÒ ®Ò tµi kh¸ng chiÕn. Mét ®Æc ®iÓm næi bËt ë hä lµ ý thøc ng­êi c«ng d©n, lµ hµnh ®éng quªn m×nh v× Tæ quèc. C¸c t¸c gi¶ ®· miªu t¶ vµ ph¶n ¸nh hä víi t­ c¸ch lµ nh÷ng ng­êi anh hïng. §ã lµ nh÷ng con ng­êi kh«ng chØ ®¸ng quý, ®¸ng yªu, kh«ng chØ ®Ñp vÒ phÈm chÊt vµ tinh thÇn mµ cßn lµ ®¹i diÖn cho nh©n d©n anh hïng gãp phÇn quan träng kh«ng thÓ thiÕu vµo sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc vµ thèng nhÊt Tæ quèc. Mét ®Æc ®iÓm thø hai thÓ hiªn kh¸ râ trong nh÷ng bµi th¬ viÕt vÒ ®Ò tµi kh¸ng chiÕn ë ch­¬ng tr×nh s¸ch TiÕng ViÖt TiÓu häc lµ khuynh h­íng sö thi vµ c¶m høng l·ng m¹n. Tinh thÇn l¹c quan vµ lu«n tin t­ëng vµo sù th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng vµ cña l·nh tô Hå ChÝ Minh lµ mét minh chøng tiªu biÓu cho ®Æc ®iÓm trªn. Nh÷ng bµi th¬ viÕt vÒ ®Ò tµi kh¸ng chiÕn trong ch­¬ng tr×nh Tiªñ häc, rÊt gÇn gòi víi t©m hån, t×nh c¶m vµ t©m lý cña c¸c em , ng«n tõ gi¶n dÞ, trong s¸ng dÔ hiÓu, giµu nh¹c ®iÖu. Kh«ng nh÷ng thÕ mét sè bµi th¬ cßn ®­îc c¸c nh¹c sÜ phæ nh¹c, khi nghe nh÷ng ©m h­íng ®ã trong mçi chóng ta l¹i cã nh÷ng rung c¶m kú l¹ nh­ ®ang ®­îc nghe nh÷ng lêi mÑ ru ngät ngµo, nh­ bµi “Khóc h¸t ru” cña t¸c gi¶ NguyÔn Khoa §iÒm lµ nh­ vËy. HoÆc mçi khi nghe bµi h¸t “H¹t g¹o lµng ta” cña nh¹c sÜ TrÇn ViÕt BÝnh phæ nh¹c bµi th¬ cña TrÇn §¨ng Khoa ta l¹i cã nh÷ng rung c¶m kú l¹ h¬n vÒ c©y lóa, vÒ h¹t g¹o mµ kh«ng mét bµi phª b×nh nµo cã thÓ diÔn ®¹t hÕt thµnh lêi. “H¹t g¹o lµng ta Cã vÞ phï sa ………………. H¹t vµng lµng ta” Mét nhµ v¨n ®· tõng nãi: “V¨n häc lµ nh©n häc” ®iÒu ®ã thËt ®óng. Nh÷ng bµi v¨n, bµi th¬ rÊt gÇn gòi, gi¶n dÞ ®ã ®· gãp phÇn vµo gi¸o dôc cho c¸c em lßng yªu n­íc, tù hµo d©n téc, ý thøc b¶o tån vµ ph¸t triÓn truyÒn thèng tèt ®Ñp cña cha «ng ta tõ ngµn ®êi nay. Ch­¬ng III Mét vµi suy nghÜ vÒ ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y 1. N¾m v÷ng lÞch sö. Tri thøc lÞch sö lµ mét trong nh÷ng bé m«n v¨n ho¸ kh«ng thÓ thiÕu trong gi¸o dôc trÎ em. Trong gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ nãi chung, häc sinh TiÓu häc nãi riªng, m«n lÞch sö cã mét vai trß quan träng, bëi nã cã t¸c dông gi¸o dôc trÝ tuÖ vµ t×nh c¶m rÊt lín. Tõ lóc b­íc ch©n ®Õn tr­êng, c¸c em häc sinh cã thÓ t×m thÊy trong qu¸ khø nh÷ng ®iÒu bæ Ých trong cuéc sèng. VËy häc lÞch sö ®Ó lµm g× ? Tr­íc hÕt cÇn gi¸o dôc cho c¸c em häc sinh hiÓu häc lÞch sö ®Ó chóng ta hiÓu ®­îc céi nguån d©n téc, tæ tiªn, ®Êt n­íc. Qua ®ã gi¸o dôc c¸c em nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc, ngoµi ra cßn gióp cho c¸c em hiÓu ®­îc c«ng lao to lín cña tæ tiªn trong viÖc x©y dùng quª h­¬ng ®Êt n­íc nh­ ngµy h«m nay. Nh÷ng “Bµi häc ®Çu tiªn vÒ lÞch sö” cã ý nghÜa vµ vai trß quan träng ®èi víi c¸c em häc sinh TiÓu häc. Nh÷ng kiÕn thøc vÒ lÞch sö ngoµi viÖc båi d­ìng cho c¸c em lßng biÕt ¬n, kÝnh träng nh÷ng thÕ hÖ ®i tr­íc, c¸c em cßn cã tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai cña ®Êt n­íc. Trong gi¸o dôc c¸c em häc sinh b¶n th©n mçi thÇy c« ph¶i cã nh÷ng hiÓu biÕt s©u réng, v÷ng ch¾c vÒ lÞch sö. NÕu b¶n th©n mçi thµy c« cßn cã nh÷ng han chÕ vÒ kiÕn thøc lÞch sö, cßn l¬ m¬ cßn hiÓu sai th× thÊt ®¸ng buån biÕt bao. Chóng ta kh«ng nh÷ng kh«ng båi d­ìng ®­îc t×nh c¶m cao ®Ñp cho c¸c em mµ tr¸i l¹i cßn lµm háng c¶ mét thÕ hÖ t­¬ng lai cña ®Êt n­íc. ThÇy c« gi¸o ®øng trªn bôc gi¶ng ngoµi nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n ®­îc trang bÞ trong nhµ tr­êng, c¸c thÇy c« cßn ph¶i kh«ng ngõng trau råi kiÕn thøc, rÌn luyÖn, më réng vµ n©ng cao kiÒn thøc cña m×nh qua s¸ch b¸o, t¹p trÝ vÒ chuyªn ®Ò hay trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. ChØ trªn c¬ së cã kiÕn thøc v÷ng ch¾c vÒ lÞch sö th× chóng ta míi cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶ bµi häc, qua ®ã míi ph¸t huy kh¶ n¨ng høng thó häc tËp cña c¸c em häc sinh, kh¬i gîi c¸c em lßng yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc, yªu lÞch sö vµ lßng tù hµo d©n téc. Lóc sinh thêi Hå Chñ tÞch ®· nãi : “ D©n ta ph¶i biÕt sö ta Cho t­êng gèc tÝch n­íc nhµ ViÖt Nam” 2. RÌn luyÖn kü n¨ng kÓ chuyÖn. Ngay tõ ngµy b­íc vµo mÉu gi¸o c¸c em ®· ®­îc nghe rÊt nhiÒu nh÷ng c©u kÓ chuyÖn qua lêi kÓ cña «ng bµ, cha mÑ vµ c« gi¸o, mÊy c©u th¬ sau minh chøng cho ®iÒu ®ã : “ NÕu nh¾m m¾t nghe bµ kÓ chuyÖn SÏ ®­îc nh×n thÊy c¸c bµ tiªn ThÊy chó bÐ ®i hµi b¶y dÆm” §­îc nghe kÓ chuyÖn lµ mét trong nh÷ng vui thÝch cña trÎ th¬. Trong nhµ tr­êng Phæ th«ng nãi chung vµ TiÓu häc nãi riªng, kÓ chuyÖn lµ mét trong nh÷ng ph©n m«n cña TiÕng ViÖt gãp phÇn h×nh thµnh nh©n c¸ch, ®em l¹i nh÷ng sóc c¶m thÈm mü lµnh m¹nh cho t©m hån häc sinh. KÓ chuyªn kh¸c víi lêi b×nh th­êng ë chç c¸ch nãi nghÖ thuËt vÒ v¨n b¶n mang tÝnh thÈm mü. Tµi kÓ chuyÖn cña gi¸o viªn cã vai trß quan träng trong kÓ chuyÖn. Nã lµ yÕu tè hÊp dÉn, l«i cuèn häc sinh, lµ ph­¬ng tiÖn ®Çu tiªn ®Ó chuyÓn néi dung cÇn kÓ cña c©u chuyÖn víi nh÷ng bµi häc ®Çy ý nghÜa tíi häc sinh. §Ó cã ®­îc néi dung c©u chuyªn hay, g©y ®­îc høng thó cho ng­êi nghe c©u chuyÖn, t¹o Ên t­îng cho c¸c em häc sinh vÒ nh÷ng g× häc ®­îc qua c¸c c©u chuyÖn, ®ã lµ c¶ mét qu¸ tr×nh c«ng phu luyÖn tËp cña gi¸o viªn. Muèn rÌn luyÖn kü n¨ng nghe kÓ chuyÖn tr­íc tiªn ng­êi gi¸o viªn cÇn ph¶i rÌn luyÖn m×nh nh÷ng kü n¨ng nãi sao cho râ rµng, khóc chiÕt vµ l­u lo¸t. Ngoµi ra ®Ó cã ®­îc kü n¨ng kÓ chuyÖn, ng­êi gi¸o viªn cÇn ph¶i luyÖn tËp, rÌn luyÖn cho m×nh nhiÒu mÆt nh­ kü n¨ng sö dông lêi kÓ, giäng ®iÖu, lùa chän ®iÓm ngõng nghØ hay ®o¹n nhÉn, kü n¨ng sö dông c¸c yÕu tè phi ng«n ng÷ (cö chØ, ¸nh m¾t ®iÖu bé) hay kü n¨ng sö dông c¸c ®å ho¹. TÊt c¶ c¸c kü n¨ng trªn ®Òu t¸c ®éng rÊt nhiÒu ®Õn ng­êi nghe lµm cho c©u chuyÖn kÓ ®­îc hÊp dÉn, cã sù truyÒn c¶m vµ thu hót, l«i cuèn ng­êi nghe c©u chuyÖn. Víi c¸c em häc sinh TiÓu häc, l«i cuèn, thu hót c¸c em häc sinh nghe vµ n¾m ®­îc néi dung c©u chuyÖn, lµm cho c¸c em nh­ sèng cïng nh©n vËt trong truyÖn. Cã thÓ nãi, kÓ chuyÖn lµ m«n häc kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi c¸c em, nh÷ng c©u chuyÖn kÓ cña gi¸o viªn ®èi víi c¸c em häc sinh TiÓu häc lµ mãn ¨n tinh thÇn v« cïng quan träng mµ nÕu thiÕu chóng th× “kh«ng thÓ cã t©m hån cao ®Ñp”, nh÷ng t©m hån biÕt yªu, thÊu hiÓu vµ tù hµo d©n téc. Còng chÝnh tõ nh÷ng c©u chuyÖn Êy lµ ngän nguån phong phó vµ kh«ng cã g× thay thÕ ®­îc ®Ó gi¸o dôc t×nh yªu Tæ quèc cho c¸c em. V× vËy viÖc th­êng xuyªn rÌn luyÖn kü n¨ng kÓ chuyÖn lµ yªu cÇu quan träng vµ cÇn thiÕt ®èi víi mçi thÇy c« gi¸o trong qu¸ tr×ng gi¶ng d¹y cña m×nh. PhÇn thø ba KÕt luËn 1. §Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc lµ ®Ò tµi lín vµ th­êng trùc trong nÒn v¨n häc viÕt d©n téc. Bèn ngh×n n¨m dùng n­íc vµ gi÷ n­íc cña d©n téc ta lµ mét trang sö hµo hïng, ®· ®­îc t« son r¹ng rì non s«ng gÊm vãc nh­ ngµy h«m nay. LÞch sö ViÖt Nam dùng n­íc vµ gi÷ n­íc. Trong nh÷ng n¨m tr­êng kú Êy, d©n téc ta ®· ph¶i tr¶i qua biÕt bao c¬n b·o löa cña chiÕn tranh x©m l­îc. T­¬ng øng víi cuéc x©m l­îc ®ã lµ cuéc kh¸ng chiÕn v« cïng anh dòng cña qu©n d©n ta. ChÝnh v× vËy, ®Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc lµ mét ®Ò tµi lín vµ th­êng trùc trong nÒn v¨n häc viÕt d©n téc. NhiÒu giai ®o¹n lÞch sö ®Ò tµi nµy cßn chiÕm vÞ trÝ trung t©m, quyÕt ®Þnh c¸c khuynh h­íng t­ t­ëng, c¸c nghÖ thuËt trong giai ®o¹n. §©y lµ mét ®Ò tµi chiÕm sè l­îng t¸c gi¶ nhiÒu nhÊt, ®Ó l¹i nhiÒu t¸c phÈm nh©t vµ còng cã nhiÒu thµnh tùu vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt nhÊt. §©y cßn lµ ®Ò tµi cã vÞ trÝ v« cïng quan träng trong dßng c¶m høng yªu n­íc, mét trong hai dßng c¶m høng xuyªn suèt trong v¨n m¹ch d©n téc. 2. §Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt trong ch­¬ng tr×nh TiÕng ViÖt TiÓu häc. Trong nÒn v¨n häc viÕt ViÖt Nam, ®Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc cã mét vÞ trÝ quan träng. V× vËy c¸c ch­¬ng tr×nh v¨n häc nhµ tr­êng, ®Ò tµi nµy hiÖn diÖn nh­ mét dßng ch¶y lín tõ TiÓu häc ®Õn Trung häc c¬ së, Phæ th«ng trung häc vµ c¶ bËc §ai häc. §èi víi bËc TiÓu häc – bËc häc ®Çu tiªn th× ®Ò tµi nµy cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng trong ch­¬ng tr×nh TiÕng ViÖt TiÓu häc. Nã gãp phÇn båi d­ìng t×nh yªu Tæ quèc, lßng tù hµo d©n téc, lßng c¨m thï giÆc, x©y dùng nh÷ng t×nh c¶m cao ®Ñp trong t©m hån thÕ hÖ trÎ. Nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn, nh÷ng trang lÞch sö hoµ hïng cña d©n téc, nh÷ng chiÕn c«ng anh dòng, nh÷ng nh©n vËt anh hïng cña lÞch sö sÏ m·i m·i lµ niÒm tù hµo, lµ niÒm kiªu h·nh vµ tÊm g­¬ng s¸ng cho c¸c em häc tËp vµ noi theo. Quan ®iÓm vÒ nguyªn lý cña c¸c em häc sinh TiÓu häc nh­ cã ng­êi ®· tõng nãi “TrÎ em nh­ tê giÊy tr¾ng”. Nh÷ng bµi v¨n, bµi th¬ vÒ ®Ò tµi kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc chÝnh lµ nh÷ng nÐt mùc ®Ñp gãp phÇn h×nh thµnh nh©n c¸ch cho c¸c em, nh÷ng chñ nh©n t­¬ng lai cña ®Êt n­íc. Tµi liÖu tham kh¶o D¹y v¨n häc cho TiÓu häc – Hoµng Hoµ B×nh – T¸i b¶n lÇn thø nhÊt -. NXB GD 1998. Tæng hîp v¨n häc ViÖt Nam. TËp 35. PhÇn v¨n häc c¸ch m¹ng – Hång Ch­¬ng (chñ biªn) – H. NXB KHXH, 1997. Gi¸o tr×nh v¨n häc ViÖt Nam 30 – 45 – Hµ Minh §øc – H. NXB §HQG, 2000. Nh÷ng vÊn ®Ò lÞch sö v¨n häc – Hµ Minh §øc (chñ biªn) H. NXB KHXH, 2001. §¹i c­¬ng lÞch sö ViÖt Nam, tËp I – NXB GD 1999. §¹i c­¬ng lÞch sö ViÖt Nam, tËp II – NXB GD 1999. §¹i c­¬ng lÞch sö ViÖt Nam, tËp III – NXB GD 1999. T×m hiÓu th¬ ca chiÕn khu cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh – H. NXB d©n téc 1990. Nh÷ng mÈu chuyÖn vÒ thêi niªn thiÕu cña B¸c Hå – H. NXB Sù thËt, 1985. LuyÖn tËp kÓ chuyÖn ë TiÓu häc – NguyÔn TrÝ – NXB GD, 2003. TuyÓn tËp th¬ ViÖt Nam giai ®o¹n chèng Mü cøu n­íc – Ng« V¨n Phó biªn so¹n, s­u tÇm – H. 1999. Chñ nghÜa yªu n­íc trong v¨n häc thëi khëi nghÜa Lam S¬n – Bïi V¨n Nguyªn. Häc sinh TiÓu häc vµ biÓu t­îng lÞch sö – TrÇn ViÕt L­u – Tr­êng §HSP Thanh Ho¸. D¹y kÓ chuyÖn ë tr­êng TiÓu häc – Chu Huy – H. NXB GD, 2000. T­ liÖu tham kh¶o VHVN 45 – 54 – Biªn so¹n NguyÔn V¨n Long, TrÇn H÷u T¸, H. NXB GD,1998. B×nh gi¶ng th¬ ca - truyÖn d©n gian – H. NXB GD, 1997. V¨n häc ViÖt Nam nh÷ng cuéc chèng x©m l¨ng trong lÞch sö – NguyÔn H÷u §øc – H. NXB Q§ND, 2001. Ho¹t ®éng cña B¸c Hå ë n­íc ngoµi – Phan Ngäc Liªn (chñ biªn) – H. NXB CTQG, 1998.