Đề tài Khu vực mậu dịch tự do ASEAN - Trung Quốc và một số giải pháp thúc đẩy hội nhập của Việt Nam

hÊt l­îng hµng ho¸, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh tõ néi lùc doanh nghiÖp còng nh­ t¨ng c­êng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ v× ng­êi tiªu dïng Trung Quèc ®· kh¸c nhiÒu so víi mÊy n¨m tr­íc ®©y. H¬n n÷a, sau khi gia nhËp WTO, Trung Quèc ®· tiÕp cËn ®­îc nhiÒu víi tr×nh ®é khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i cña thÕ giíi, ®êi sèng vËt chÊt cña ng­êi d©n ®· ®­îc n©ng cao râ rÖt, hä ®ßi hái hµng ho¸ cã chÊt l­îng, ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm, cã nh­ vËy th× hµng ho¸ ViÖt Nam míi cã c¬ héi ®øng ®­îc trªn thÞ tr­êng Trung Quèc. 3.3.4. Ph¸t huy lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý ®Ó n©ng cao kim ng¹ch th­¬ng m¹i song ph­¬ng, trë thµnh ®Çu cÇu vµ cöa ngâ cña Trung Quèc ë thÞ tr­êng ASEAN VÒ mÆt ®Þa lý, ViÖt Nam n»m ë gi÷a Trung Quèc vµ c¸c n­íc ASEAN, ViÖt Nam l¹i cã vïng bê biÓn dµi 2500 km víi nhiÒu c¶ng n­íc s©u tõ B¾c tíi Nam. NÕu ph¸t triÓn tèt c¸c hÖ thèng ®­êng bé xuyªn ¸ c¶ theo h­íng B¾c – Nam vµ §«ng – T©y th× c¸c c¶ng biÓn nµy sÏ thùc sù trë thµnh cöa ngâ cho quan hÖ kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc. H¬n n÷a, mét sè tØnh phÝa Nam Trung Quèc cã thÓ qua c¶ng H¶i Phßng, C¸i L©n tíi c¸c n­íc ASEAN. Trung Quèc còng cã thÓ th«ng qua c¸c c¶ng ë miÒn Trung vµ Nam Bé ViÖt Nam tíi Lµo, §«ng B¾c Th¸i Lan, Myanmar, Campuchia. ViÖt Nam cßn cã thÓ lµ mét ®iÓm trung chuyÓn chÕ xuÊt sang c¸c n­íc §«ng Nam ¸. VÞ trÝ ®Þa lý trªn cho phÐp ViÖt Nam ph¸t huy vai trß lµ mét “®Çu cÇu vµ cöa ngâ” cho sù ph¸t triÓn quan hÖ Trung Quèc – ASEAN, nh­ng vai trß nµy l¹i tuú thuéc vµo c¸c nh©n tè nh­: Thø nhÊt, ph¶i x©y dùng nh÷ng kÕt cÊu h¹ tÇng cÇn thiÕt cho mét “®Çu cÇu vµ cöa ngâ” bao gåm: c¸c tuyÕn ®­êng xe löa, ®­êng cao tèc, ®­êng hµng kh«ng xuyªn ¸ theo c¶ h­íng B¾c Nam vµ §«ng T©y, c¸c c¶ng n­íc s©u cÇn thiÕt, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c xuyªn ¸ thuËn lîi, … Thø hai, cÇn cã chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ ®Çu t­ hÊp dÉn, linh ho¹t ®Ó kÝch thÝch nhu cÇu sö dông “®Çu cÇu vµ cöa ngâ” ViÖt Nam cña Trung Quèc vµ c¸c n­íc ASEAN kh¸c, ®ång thêi thÓ hiÖn ViÖt Nam s½n sµng lµ mét “®Çu cÇu vµ cöa ngâ” cho Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc. BiÖn ph¸p thø ba vµ còng lµ biÖn ph¸p quan träng nhÊt, ®ã lµ ®Èy m¹nh mËu dÞch biªn giíi ph¸t triÓn. Nãi c¸ch kh¸c, mËu dÞch biªn giíi ph¶i ®­îc coi lµ mét b­íc khëi ®Çu ®èi víi ViÖt Nam ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ tiÓu vïng vµ ®©y ®ång thêi còng lµ néi dung quan träng cña ACFTA v× mËu dÞch biªn giíi sÏ kh«ng chØ ®ãng vai trß nh­ mét thÝ ®iÓm cho ACFTA, mµ cßn thóc ®Èy ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc vµ ViÖt Nam. Cã thÓ ¸p dông mét sè biÖn ph¸p nh­ sau: C¬ chÕ qu¶n lý hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ­u ®·i: Ngoµi nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ sÏ ®­îc b·i bá theo HiÖp ®Þnh khung vÒ Hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc, c¸c hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu qua biªn giíi nªn ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i riªng vµ trong thêi gian sím h¬n. Trõ mét sè mÆt hµng cÊm, nh÷ng mÆt hµng träng ®iÓm cña chÝnh phñ, nh÷ng hµng ho¸ dïng trong qu©n sù hoÆc mét sè mÆt hµng ®Æc biÖt kh¸c, c¸c hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu qua biªn giíi cã thÓ bá h¹n ng¹ch vµ giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu. C¬ chÕ qu¶n lý thuÕ ­u ®·i: C¸c mÆt hµng ®­îc s¶n xuÊt ë c¸c n­íc l¸ng giÒng vµ sau ®ã xuÊt khÈu qua cöa khÈu chØ ®Þnh vµ ®­îc sö dông vµ tiªu thô t¹i thÞ tr­êng cña mét trong c¸c n­íc trong khu vùc, trõ nh÷ng mÆt hµng b¾t buéc ph¶i nép thuÕ theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc th× vÉn cã thÓ tiÕp tôc ¸p dông chÕ ®é thu 50% thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng nh­ hiÖn nay. Sau ®ã thuÕ nµy sÏ ®­îc hoµn l¹i mét phÇn hoÆc toµn bé, phÇn thuÕ ®­îc hoµn nµy cã thÓ ®­îc dïng vµo viÖc x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng t¹i cöa khÈu. ThuËn lîi ho¸ mËu dÞch biªn giíi th«ng qua viÖc ®Èy m¹nh hîp t¸c trong c¸c lÜnh vùc vÒ h¶i quan, kiÓm nghiÖm, kiÓm dÞch, ng©n hµng, b¶o hiÓm, träng tµi, …. CÇn t¨ng c­êng nh÷ng c«ng t¸c b¶o vÖ an ninh biªn giíi, chèng bu«n lËu vµ c¸c hµnh vi gian lËn th­¬ng m¹i kh¸c, b¶o ®¶m mét m«i tr­êng an toµn vµ thuËn lîi cho mËu dÞch biªn giíi ph¸t triÓn. T¨ng c­êng x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë c¸c khu cöa khÈu nh­ ®­êng s¸, kho b¶o thuÕ; trang bÞ c¸c thiÕt bÞ kiÓm tra hµng ho¸ hiÖn ®¹i; ®Èy m¹nh ®Çu t­ x©y dùng c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu, c¸c khu th­¬ng m¹i biªn giíi ®Ó t¹o thuËn lîi cho viÖc vËn chuyÓn, l­u th«ng, tiªu thô hµng ho¸ ®­îc nhanh chãng, tiÖn lîi. Gi¶i quyÕt nh÷ng v­íng m¾c trong biªn mËu: KhÈn tr­¬ng nghiªn cøu, sím tr×nh Thñ t­íng chÝnh phñ Quy chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ tiÓu ng¹ch qua biªn giíi ®­êng bé víi c¸c n­íc l¸ng giÒng theo NghÞ quyÕt sè 05/ 2002/ NQ-CP ngµy 24/ 2/ 2002 cña ChÝnh phñ. Thµnh lËp Ban biªn mËu trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng nh»m thùc hiÖn tho¶ thuËn vÒ c¬ chÕ phèi hîp qu¶n lý bu«n b¸n biªn giíi víi Trung Quèc trªn c¸c mÆt sau: kÞp thêi th«ng b¸o cho nhau vÒ nh÷ng thay ®æi, ®iÒu chØnh trong c¬ chÕ, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i; th¶o luËn c¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy quan hÖ trao ®æi tiÓu ng¹ch mét c¸ch æn ®Þnh vµ lµnh m¹nh; cè g¾ng mçi quý gÆp nhau mét lÇn ®Ó cïng nhau t×m biÖn ph¸p th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c n¶y sinh. 3.3.5. TiÕn hµnh ®µm ph¸n víi Trung Quèc ®Ó ®­îc h­ëng c¸c ®iÒu kiÖn ­u ®·i h¬n trong viÖc më cöa thÞ tr­êng vµ thùc hiÖn nguyªn t¾c tèi huÖ quèc còng nh­ trong viÖc cung cÊp hç trî kinh tÕ kü thuËt Thùc tÕ cho thÊy viÖc thùc hiÖn Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®­îc quyÕt ®Þnh bëi viÖc thùc hiÖn nhanh chãng vµ thu ho¹ch sím nh÷ng lîi Ých cña mét thÞ tr­êng më réng ®­îc thuËn lîi hãa nhê c«ng khai thõa nhËn kh¸c nhau vÒ n¨ng lùc ®iÒu chØnh. Râ rµng c¸c thµnh viªn kÐm ph¸t triÓn (trong ®ã cã ViÖt Nam) trong mét ngµnh hoÆc mét lÜnh vùc cô thÓ cã thÓ ®­îc kÐo dµi thêi gian trong viÖc më cöa thÞ tr­êng, thùc hiÖn nguyªn t¾c MFN nh­ ®èi víi c¸c thµnh viªn cña WTO hoÆc ®­îc h­ëng sù ®èi xö ®Æc biÖt vµ kh¸c biÖt trong viÖc tù do hãa nh÷ng ngµnh bÞ ¶nh h­ëng. Tuy nhiªn, ViÖt Nam cÇn x¸c ®Þnh r»ng, nh÷ng ®èi xö ®Æc biÖt nh­ vËy chØ nªn diÔn ra t¹m thêi vµ môc tiªu chÝnh cña nã lµ gióp ®ì c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn vÒ thêi gian vµ c¬ héi ®Ó tiÕn hµnh söa ®æi luËt ph¸p; ®Þnh h­íng l¹i chÝnh s¸ch vµ ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch míi, thiÕt lËp c¬ së h¹ tÇng hµnh chÝnh vµ thÓ chÕ cÇn thiÕt; h¹n chÕ vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ h¬n nh÷ng thiÖt h¹i vµ biÕn ®éng kinh tÕ kh«ng thÓ tr¸nh khái liªn quan ®Õn c¸c nghÜa vô míi cña hä; vµ quan träng h¬n c¶ lµ x©y dùng n¨ng lùc c¹nh tranh ®Ó tham gia mét c¸ch cã lîi vµ l©u dµi vµo hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a biªn. MÆt kh¸c, viÖc c¶i c¸ch toµn diÖn vµ qu¸ ®é tõ nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét qu¸ tr×nh khã kh¨n vµ l©u dµi ®èi víi ViÖt Nam vµ v× kh«ng cã m« h×nh hiÖn t¹i nµo ®Ó häc tËp trõ Trung Quèc, cho nªn Trung Quèc vµ nh÷ng thµnh viªn ASEAN ph¸t triÓn h¬n cã thÓ hç trî ViÖt Nam b»ng viÖc thiÕt lËp mét uû ban ®Ó gióp ®ì viÖc nghiªn cøu, gi¸m s¸t vµ qu¶n lý c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh tõ viÖc thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc. Sù hç trî nµy sÏ gióp ViÖt Nam ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ n©ng cao n¨ng lùc gi¶i quyÕt nh÷ng giao dÞch kinh doanh quèc tÕ. VÝ dô nh­ nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o gióp ViÖt Nam trong viÖc th«ng qua tiªu chuÈn ISO, hiÖp ®Þnh tr¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn, qu¶n lý FDI, c«ng nhËn lÉn nhau c¸c tiªu chuÈn vµ n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc sÏ gióp ViÖt Nam gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ ®Çu t­. Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam cã thÓ chñ ®éng hîp t¸c víi c¸c n­íc ASEAN ph¸t triÓn h¬n vµ víi Trung Quèc trong viÖc gi¸o dôc, ®µo t¹o qu¶n lý vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Sù céng t¸c cã thÓ theo nh÷ng h×nh thøc nh­ trao ®æi sinh viªn, thùc tËp sinh, cö chuyªn gia ®i häc tËp t¹i n­íc ngoµi, … 3.3.6. Thu hÑp kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN kh¸c Trong nhãm ASEAN- 4, ViÖt Nam cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸ h¬n, mèi liªn kÕt trong ASEAN còng s©u réng h¬n. V× vËy, lîi Ých mµ chóng ra cã thÓ cã ®­îc tõ hîp t¸c trong Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc còng quan träng h¬n. C¸c c«ng viÖc tr­íc m¾t ViÖt Nam cã thÓ lµm ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp khu vùc, thu hÑp kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn, ®ång thêi gãp phÇn vµo cñng cè tÝnh bÒn v÷ng cña ASEAN cã thÓ lµ: 3.3.6.1. Tæng kÕt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c khu vùc, tõ ®ã x©y dùng mét quan ®iÓm hîp t¸c víi ASEAN mang tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi xuÊt ph¸t tõ chiÕn l­îc ph¸t triÓn chung cña ®Êt n­íc. Tr­íc hÕt, chóng ta cÇn ®óc kÕt bµi häc kinh nghiÖm tõ lÞch sö rót ng¾n kho¶ng c¸ch chÝnh trÞ an ninh, tiÕn tíi rót ng¾n kho¶ng c¸ch kinh tÕ vµ hîp t¸c vÒ nhiÒu mÆt. CÇn t×m hiÓu s©u h¬n, ph©n tÝch tØ mØ, so s¸nh toµn diÖn chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam vµ c¸c n­íc trong khu vùc, còng nh­ c¸c n­íc cã liªn quan ®Ó t×m ra nh÷ng lîi Ých t­¬ng ®ång nh»m thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c trong ASEAN vµ c¸c n­íc kh¸c. Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam còng cÇn hÕt søc chó träng ®Õn viÖc cñng cè c¸c c¬ chÕ hîp t¸c hiÖn nay, ®ång thêi ®Ò xuÊt nh÷ng s¸ng kiÕn míi trong khu vùc. §iÒu nµy kh«ng chØ n©ng cao h¬n uy tÝn vµ vÞ trÝ cña ViÖt Nam trong hîp t¸c khu vùc mµ lµ ®Ó t¹o ra thÕ chñ ®éng trong hîp t¸c. Mét ®iÒu ®¸ng quan t©m lµ sau khñng ho¶ng, vai trß l·nh ®¹o cña Indonesia ®· mÊt ®i, trong khi ch­a cã mét quèc gia nµo cã ®ñ tiÒm lùc kinh tÕ, còng nh­ vÞ trÝ chÝnh trÞ ®Ó thay thÕ. ViÖt Nam cÇn nhËn thÊy kho¶ng trèng nµy ®Ó cè g¾ng x¸c lËp vÞ trÝ vµ ¶nh h­ëng trong thêi gian tíi. Cã nh­ vËy, viÖc thu hÑp kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn míi mang l¹i ý nghÜa ®èi víi ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh tham gia vµo Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc, bëi trong bÊt kú thêi ®iÓm nµo, viÖc trao ®æi hîp t¸c cµng t¨ng lªn bao nhiªu th× lîi Ých quèc gia cµng t¨ng lªn bÊy nhiªu. 3.3.6.2. Thóc ®Èy tiÕn tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam Trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc ASEAN khi tham gia mét FTA víi Trung Quèc, cã thÓ thÊy nÕu khã kh¨n ®èi víi 7 n­íc ASEAN ®· lµ thµnh viªn WTO lµ mét th× ®èi víi 3 n­íc ViÖt Nam, Lµo, Campuchia, th¸ch thøc ph¶i t¨ng lªn gÊp nhiÒu lÇn. Hµng ho¸ ba n­íc nµy xuÊt khÈu ®i 146 n­íc thµnh viªn WTO sÏ kh«ng ®­îc h­ëng ­u ®·i nh­ Trung Quèc. Vèn næi tiÕng bëi søc c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶, mÉu m·, nay l¹i ®­îc h­ëng møc thuÕ nhËp khÈu thÊp, hµng Trung Quèc sÏ lµ ®èi thñ mµ hµng ho¸ ASEAN-3 khã cã thÓ c¹nh tranh næi. H¬n thÕ n÷a, mét nguyªn nh©n lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ASEAN so víi Trung Quèc lµ ë chç Trung Quèc lµ mét quèc gia thèng nhÊt trong khi ®ã ASEAN l¹i lµ mét tËp hîp 10 quèc gia víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ møc ®é héi nhËp kh«ng ®ång ®Òu. Muèn t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng ho¸ cña khu vùc nµy víi Trung Quèc, gi¶m thiÓu nh÷ng søc Ðp cña hµng hãa Trung Quèc so víi hµng ho¸ ASEAN, cÇn nç lùc rót ng¾n kho¶ng c¸ch kinh tÕ cña 10 quèc gia, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu cña khu vùc. ViÖc gia nhËp WTO cña ba n­íc thµnh viªn cßn l¹i nãi chung vµ cña ViÖt Nam nãi riªng cã thÓ coi lµ mét b­íc tÊt yÕu kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cho viÖc thùc hiÖn nh÷ng nç lùc nµy. §Ó thóc ®Èy ViÖt Nam nhanh chãng gia nhËp WTO, cã thÓ tiÕn hµnh mét sè gi¶i ph¸p sau: Xem xÐt, ®¸nh gi¸ mét c¸ch cÈn träng vµ chÝnh x¸c vÒ nh÷ng c¸i lîi, c¸i h¹i khi gia nhËp WTO ®Ó cã nh÷ng b­íc ®i ®óng ®¾n vµ chiÕn l­îc hîp lý; Häc tËp kinh nghiÖm ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña Trung Quèc; X©y dùng mét c¬ chÕ thÞ tr­êng hoµn thiÖn. Tõ nh÷ng nÒn kinh tÕ mang m« h×nh c«ng h÷u x· héi chñ nghÜa ®i lªn, thêi gian thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng cßn rÊt ng¾n, thiÕu kinh nghiÖm, c¬ cÊu tæ chøc ch­a hoµn thiÖn. §Ó thÝch øng víi c¬ chÕ vËn hµnh WTO, tr­íc hÕt cÇn cã sù thay ®æi nhËn thøc, quan niÖm, cÇn cã c¬ chÕ thÞ tr­êng hoµn thiÖn vµ hÖ thèng luËt, v¨n b¶n ®ång bé t­¬ng øng. §iÒu chØnh c¬ cÊu ngo¹i th­¬ng theo h­íng: gi¶m thuÕ nhËp khÈu cho phï hîp vµ ®¹t møc b×nh qu©n cña c¸c thµnh viªn WTO; t¨ng c­êng c¶i c¸ch xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh ngo¹i th­¬ng quyÒn kinh doanh réng h¬n; th«ng qua giao dÞch ®iÖn tö vµ c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng t¨ng c­êng hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng. ChÝnh phñ cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®µm ph¸n song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng víi c¸c n­íc thµnh viªn WTO. Tuy nhiªn, còng kh«ng nªn v× qu¸ n«n nãng mµ s½n sµng nh­îng bé mäi ®ßi hái cã thÓ g©y ¶nh h­ëng xÊu vµ tiªu cùc tíi nÒn kinh tÕ trong n­íc. ViÖt Nam hy väng sÏ gia nhËp WTO vµo n¨m 2004, Lµo, Campuchia còng ®ang nç lùc trong qu¸ tr×nh xóc tiÕn gia nhËp. Thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p trªn sÏ lµ lùc ®Èy cho nh÷ng n­íc nµy sím gia nhËp WTO, sím t¹o nªn mét khèi ASEAN ®ång ®Òu vµ v÷ng m¹nh. 3.3.7. TÝch cùc hîp t¸c víi víi c¸c n­íc trong khèi ASEAN ®Ó ®i ®Õn nhÊt thÓ ho¸ thÞ tr­êng khu vùc nh»m c¹nh tranh víi thÞ tr­êng Trung Quèc. C¸c n­íc ASEAN ®Òu cã lîi Ých chung tõ viÖc thµnh lËp ACFTA. Hîp t¸c víi Trung Quèc, mét nÒn kinh tÕ lín m¹nh vµ cã quy m« lín h¬n c¶ 10 n­íc ASEAN gép l¹i, sÏ ®em l¹i nhiÒu c¬ héi nh­ng còng cã kh«ng Ýt th¸ch thøc. NÕu trong néi bé c¸c n­íc ASEAN kh«ng cã sù ®oµn kÕt hîp lùc trong quan hÖ víi Trung Quèc th× ASEAN sÏ khã cã thÓ ®¹t ®­îc nh÷ng lîi Ých chung ®ã, thËm chÝ cßn k×m h·m sù ph¸t triÓn chung cña c¶ khu vùc nµy. V× vËy, trong qu¸ tr×nh x©y dùng ACFTA, ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN cÇn ph¶i ®Èy m¹nh ®oµn kÕt nhÊt trÝ h¬n n÷a, ®øng trªn lËp tr­êng chung trong gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ còng nh­ chÝnh trÞ, cïng hîp lùc ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh trong c¸c quan hÖ hîp t¸c víi Trung Quèc, cïng gióp ®ì nhau ph¸t triÓn, kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt trong ACFTA. §Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng n­íc ASEAN míi, trong ®ã cã ViÖt Nam, cÇn cã sù gióp ®ì cña c¸c n­íc kh¸c trong ASEAN ®Ó theo kÞp tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c n­íc ph¸t triÓn h¬n trong ACFTA vµ ®Ó h¹n chÕ bít nh÷ng tiªu cùc do viÖc thùc hiÖn ACFTA ®em l¹i. 3.3.7.1. T¨ng c­êng th­¬ng m¹i néi khèi, giµnh l¹i thÞ phÇn ë chÝnh thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN. Kh«ng cã lý do g× ®Ó nh÷ng n­íc ASEAN l¹i chØ chó ý xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng bªn ngoµi mµ bá ngá chÝnh thÞ tr­êng c¸c n­íc néi khèi ®Ó cho hµng hãa Trung Quèc vµ c¸c n­íc kh¸c x©m nhËp trong khi nÕu thùc hiÖn th­¬ng m¹i néi khèi, c¸c n­íc ASEAN sÏ cã ­u thÕ h¬n h¼n Trung Quèc v× nh÷ng cam kÕt c¾t gi¶m hµng rµo th­¬ng m¹i vµ thuÕ quan trong khu vùc. §Ó t¨ng c­êng th­¬ng m¹i néi khèi, ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN kh¸c cÇn tiÕn hµnh ®ång bé c¸c biÖn ph¸p sau: §Èy m¹nh viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ c¾t gi¶m thuÕ quan theo Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) trong khu«n khæ AFTA. Lîi Ých c¬ b¶n nhÊt cña AFTA ®èi víi ASEAN lµ hµng ho¸ trong khu vùc nµy sÏ t¨ng thÕ c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶, giao dÞch th­¬ng m¹i tiÕn hµnh trªn c¬ së kh«ng cã thuÕ quan. Lóc ®ã, ASEAN sÏ trë thµnh mét khu vùc réng lín víi c¸c dßng hµng hãa l­u chuyÓn tù do. Nh×n mét c¸ch tæng quan, cã vÎ ®iÒu nµy kh«ng liªn quan g× nhiÒu tíi kh¶ n¨ng thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸ ASEAN ra thÞ tr­êng quèc tÕ trong bèi c¶nh gÆp nhiÒu khã kh¨n tr­íc sù c¹nh tranh tõ hµng ho¸ Trung Quèc. Tuy nhiªn, xÐt vÒ l©u dµi, ®©y chÝnh lµ b­íc khëi ®Çu cho sù ph¸t triÓn b×nh ®¼ng, ®ång ®Òu gi÷a c¸c quèc gia trong khèi ASEAN, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc nµy hîp t¸c toµn diÖn, cïng tËn dông nh÷ng lîi thÕ chung trong khu vùc ®Ó n©ng cao vai trß vµ vÞ trÝ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖc thóc ®Èy bu«n b¸n néi khèi còng sÏ gióp ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng c¸c n­íc nµy ®­îc c¶i thiÖn nhiÒu, vµ do ®ã, t¹o ®µ cho c¸c n­íc ASEAN t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng cã søc c¹nh tranh h¬n vÒ chÊt l­îng, gi¸ c¶… ra thÞ tr­êng c¸c n­íc ngoµi khu vùc. Bëi vËy, thóc ®Èy qu¸ tr×nh thùc hiÖn AFTA còng lµ mét ph­¬ng c¸ch h÷u hiÖu ®Ó gi¶m thiÓu khã kh¨n vµ n©ng cao c¬ héi cho xuÊt khÈu cña ASEAN trong cuéc c¹nh tranh víi Trung Quèc. T¨ng c­êng hîp t¸c lÉn nhau gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN kh¸c trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ASEAN cÇn ®Èy nhanh viÖc hoµn thµnh c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c trong néi bé khèi nh­ Khu vùc ®Çu t­ ASEAN (AIA), Ch­¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO), HiÖp ®Þnh khung vÒ dÞch vô ASEAN (AFAS), … v× ®iÒu nµy sÏ t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc triÓn khai Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc còng nh­ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc thóc ®Èy hoµn thµnh c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c trong Khu vùc mËu dÞch tù do nµy, mµ cô thÓ lµ ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan còng nh­ c¸c biÖn ph¸p t¹o thuËn lîi cho th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­. 3.3.7.2. Thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh Céng ®ång ASEAN nh»m t¨ng c­êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña ASEAN. NhiÒu ng­êi ®Æt ra c©u hái lµ t¹i sao ASEAN l¹i cÇn cã Céng ®ång ASEAN (ASEAN Community – AC) trong khi ®· cã Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ dÞch vô (AFAS), Khu vùc ®Çu t­ ASEAN (AIA), Ch­¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO) vµ S¸ng kiÕn liªn kÕt ASEAN (IAI). LiÖu cã ph¶i nh÷ng ch­¬ng tr×nh vÒ hîp nhÊt kinh tÕ vèn cã ch­a ®ñ ®Ó cã thÓ ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra cña TÇm nh×n ASEAN 2020? C©u tr¶ lêi thùc ra rÊt ®¬n gi¶n vµ râ rµng, ®ã lµ nh÷ng ch­¬ng tr×nh hiÖn cã kh«ng ®ñ hiÖu qu¶ ®Ó cã thÓ ®­a ASEAN ®¹t ®­îc môc tiªu thóc ®Èy h¬n n÷a héi nhËp kinh tÕ vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc c¹nh tranh, ®Æc biÖt trong bèi c¶nh mét Khu vùc mËu dÞch tù do gi÷a ASEAN víi ng­êi l¸ng giÒng khæng lå Trung Quèc võa ®­îc thiÕt lËp. NÕu ASEAN kh«ng héi nhËp mét c¸ch s©u réng h¬n, mçi n­íc thµnh viªn trong khèi sÏ cã nguy c¬ bÞ g¹t ra bªn lÒ. Víi d©n sè kho¶ng 530 triÖu vµ tæng GDP vµo kho¶ng 560 tû USD [14], thÞ tr­êng ASEAN cã quy m« chØ b»ng mét nöa thÞ tr­êng Trung Quèc. ChØ cã mét con ®­êng lµ ®oµn kÕt h¬n n÷a trong ASEAN th× míi cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi thÞ tr­êng hïng hËu nµy vµ Céng ®ång ASEAN chÝnh lµ mét c¸ch ®Ó ASEAN cã thÓ cã vÞ trÝ quan träng nh­ mét trung t©m cña §«ng ¸. Céng ®ång ASEAN bao gåm 3 trô cét chÝnh lµ hîp t¸c an ninh chÝnh trÞ (h×nh thµnh Céng ®ång an ninh ASEAN – ASEAN Security Community - ASC), hîp t¸c kinh tÕ (Céng ®ång kinh tÕ ASEAN – ASEAN Economic Community - AEC) vµ hîp t¸c v¨n ho¸ x· héi (Céng ®ång v¨n ho¸ x· héi ASEAN – ASEAN Socio-Cultural Community - ASCC); trong ®ã Céng ®ång kinh tÕ ASEAN (AEC) lµ môc tiªu cuèi cïng trong héi nhËp kinh tÕ nh»m h×nh thµnh mét khu vùc kinh tÕ ASEAN æn ®Þnh, thÞnh v­îng, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, trong ®ã hµng ho¸, dÞch vô, ®Çu t­ ®­îc l­u chuyÓn tù do h¬n, kinh tÕ ph¸t triÓn ®ång ®Òu, ®ãi nghÌo vµ chªnh lÖch kinh tÕ x· héi ®­îc gi¶m thiÓu. Céng ®ång sÏ thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng kinh tÕ Bali, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn cña ViÖt Nam, Lµo, Campuchia vµ Myanmar sao cho nh÷ng lîi Ých cña qu¸ tr×nh héi nhËp ®­îc chia sÎ vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ c¸c quèc gia thµnh viªn ph¸t triÓn theo ph­¬ng thøc thèng nhÊt. H¬n thÕ n÷a, sù héi nhËp s©u h¬n gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ §«ng Nam ¸ sÏ cñng cè søc m¹nh cña toµn bé khu vùc vµ t¹o ra kh¶ n¨ng chèng chäi tèt h¬n ®èi víi c¸c rñi ro vµ bÊt tr¾c n¶y sinh tõ sù ra ®êi cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc. ChÝnh v× vËy, ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN kh¸c ph¶i tÝch cùc hîp t¸c víi nhau nh»m ®Èy nhanh tiÕn tr×nh h×nh thµnh Céng ®ång kinh tÕ ASEAN nãi riªng vµ Céng ®ång ASEAN nãi chung, gãp phÇn h×nh thµnh nªn mét ASEAN hoµ b×nh, æn ®Þnh, vµ thÞnh v­îng. 3.3.7.3. TÝch cùc phèi hîp víi c¸c n­íc cßn l¹i trong khèi nh»m thiÕt lËp mét c¬ chÕ hîp t¸c thÝch hîp trong Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc Dùa trªn nh÷ng c¬ chÕ cã s½n nh­ Khu vùc ®Çu t­ ASEAN (AIA) vµ Ch­¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO) lµ nh÷ng c¬ chÕ nh»m thóc ®Èy th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn, ASEAN vµ Trung Quèc cã thÓ c©n nh¾c viÖc thiÕt lËp mét Khu vùc ®Çu t­ ASEAN - Trung Quèc vµ LÞch tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN - Trung Quèc trong khu«n khæ cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc, nh»m lµm cho khu vùc mËu dÞch tù do nµy mang tÝnh toµn diÖn h¬n. C¸c néi dung vµ ph­¬ng tiÖn cô thÓ cña c¸c c¬ chÕ nµy tuú thuéc vµo sù mong muèn vµ sù ®ång t×nh cña hai bªn nh»m mang l¹i lîi Ých ®ång ®Òu cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn tham gia. Ngoµi ra, Trung Quècvµ c¸c n­íc ASEAN còng cÇn nç lùc t×m h­íng gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nh÷ng m©u thuÉn chÝnh trÞ ®ang tån t¹i gi÷a hai bªn, mµ chñ yÕu lµ vÊn ®Ò tranh chÊp chñ quyÒn BiÓn §«ng, ®ång thêi cÇn ®Èy m¹nh hîp t¸c trong c¸c lÜnh vùc an ninh phi truyÒn thèng nh»m b¶o vÖ an ninh chÝnh trÞ cña mçi n­íc vµ toµn khu vùc, hîp lùc chèng chñ nghÜa khñng bè vµ c¸c lùc l­îng ph¶n ®éng kh¸c ®Ó duy tr× hoµ b×nh, æn ®Þnh chung, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i ph¸t triÓn ngµy cµng v÷ng m¹nh h¬n. KÕt luËn Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc (ACFTA) ®­îc thµnh lËp ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt míi trong quan hÖ hîp t¸c h÷u nghÞ gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc, ®ång thêi còng lµ mét quyÕt ®Þnh mang tÝnh lÞch sö mµ hai bªn ®· ®­a ra ®Ó t×m kiÕm nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn míi. Víi h¬n 1.7 tû ng­êi tiªu dïng, tæng thu nhËp quèc néi vµo kho¶ng 2 ngh×n tû USD vµ tæng kim ng¹ch th­¬ng m¹i ­íc tÝnh lªn ®Õn 1.23 ngh×n tû USD, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ra ®êi høa hÑn sÏ ®em l¹i nhiÒu c¬ héi tèt ®Ñp cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ, th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ cña c¸c n­íc thµnh viªn. H¬n thÕ n÷a, Khu vùc mËu dÞch tù do cã quy m« lín nhÊt thÕ giíi nµy cßn cã thÓ coi lµ biÖn ph¸p chiÕn l­îc cã ý nghÜa träng ®¹i ®Ó ASEAN vµ Trung Quèc ®i ®Õn nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ, n©ng cao vÞ thÕ chÝnh trÞ trong c¸c vßng ®µm ph¸n ®a ph­¬ng còng nh­ trªn c¸c diÔn ®µn khu vùc vµ quèc tÕ. Quan träng h¬n, ®©y chÝnh lµ viªn g¹ch ®Çu tiªn ®Æt nÒn mãng v÷ng ch¾c cho viÖc x©y dùng mét khu vùc mËu dÞch tù do §«ng ¸ (EAFTA) trong t­¬ng lai, cã lîi cho hoµ b×nh thÕ giíi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ toµn cÇu. Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi trªn, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ACFTA còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn, bao gåm th¸ch thøc vÒ lo¹i h×nh tæ chøc cña ACFTA, t×nh tr¹ng ph©n ho¸ hai cùc, yÕu tè c¹nh tranh, vai trß chñ ®¹o trong ACFTA; trong ®ã cã thÓ nãi th¸ch thøc lín nhÊt mµ ASEAN vµ Trung Quèc ph¶i ®èi phã lµ sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a hai bªn trong c¸c lÜnh vùc th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ ph©n c«ng t¹i khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. Tuy nhiªn, còng cÇn thÊy r»ng c¹nh tranh bao giê còng lµ nh©n tè quan träng ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn, qua c¹nh tranh mçi bªn sÏ nç lùc h¬n, tõ ®ã nÒn kinh tÕ cña mçi n­íc thµnh viªn trong khèi sÏ cã triÓn väng ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh h¬n vµ ®i vµo chiÒu s©u h¬n. Vµ nh­ vËy, kh¸c víi trß ch¬i ®­îc mÊt cña bãng ®¸, s©n ch¬i cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ lµ mét s©n ch¬i ®em l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn tham gia. Lµ mét trong nh÷ng nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng víi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao nhÊt §«ng Nam ¸ céng thªm nhiÒu yÕu tè t­¬ng ®ång víi Trung Quèc vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, v¨n ho¸, x· héi, …, ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu c¬ héi ®Ó ®¹t ®­îc sù t¨ng tr­ëng cao h¬n n÷a vÒ th­¬ng m¹i, ®Çu t­ còng nh­ vai trß chÝnh trÞ mét khi Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®­îc thµnh lËp. Tuy vËy, còng gièng nh­ c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN kh¸c, ViÖt Nam còng ph¶i ®èi mÆt víi kh«ng Ýt th¸ch thøc trong s©n ch¬i c¹nh tranh víi ng­êi l¸ng giÒng khæng lå Trung Quèc. H¬n thÕ n÷a, do ViÖt Nam ch­a gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO nh­ Trung Quèc vµ b¶y n­íc thµnh viªn ASEAN kh¸c nªn nh÷ng khã kh¨n mµ ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt sÏ cµng nhiÒu h¬n. Tuy vËy, vÒ mÆt tæng thÓ, c¬ héi cßn nhiÒu h¬n th¸ch thøc. H¬n n÷a, cÇn nhËn thøc r»ng nh÷ng th¸ch thøc ®ã chØ mang tÝnh chÊt t¹m thêi vµ ®»ng sau nh÷ng th¸ch thøc lµ nh÷ng lîi Ých l©u dµi. §iÒu quan träng lµ ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp ®Ó n¾m b¾t, tËn dông c¬ héi vµ øng phã víi nh÷ng th¸ch thøc nh»m ®­îc h­ëng lîi nhiÒu nhÊt tõ ACFTA trong t­¬ng lai, mµ tùu trung l¹i cã thÓ th«ng qua mét sè biÖn ph¸p nh­: Thø nhÊt, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu cã lîi thÕ c¹nh tranh h¬n so víi Trung Quèc. Thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy sÏ gióp ViÖt Nam cã c¬ héi më réng xuÊt khÈu, tËn dông tèi ®a thÕ m¹nh cña m×nh, ph©n bæ nguån lùc hîp lý vµo nh÷ng ngµnh ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶ vµ n¨ng suÊt h¬n. Thø hai, ®Èy nhanh tèc ®é c¶i c¸ch kinh tÕ song song víi t¨ng c­êng tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ xóc tiÕn ®Çu t­. §iÒu nµy sÏ thóc ®Èy tiÕn tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam, ®ång thêi còng chÝnh lµ ch×a kho¸ ®Ó ViÖt Nam më cöa héi nhËp s©u h¬n vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, trë thµnh mét nÒn kinh tÕ ®ñ m¹nh ®Ó chèng chäi víi sù c¹nh tranh khèc liÖt tõ c­êng quèc khu vùc Trung Quèc. Thø ba, t¨ng c­êng c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ®Æc biÖt chó träng ph¸t triÓn mËu dÞch biªn giíi nh»m ph¸t huy lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, gióp ViÖt Nam trë thµnh ®Çu cÇu vµ cöa ngâ cña Trung Quèc ë thÞ tr­êng ASEAN. Thø t­, nç lùc ®µm ph¸n víi Trung Quèc ®Ó ®­îc h­ëng nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i h¬n trong viÖc më cöa thÞ tr­êng vµ thùc hiÖn nguyªn t¾c tèi huÖ quèc, gióp ViÖt Nam nhanh chãng thÝch øng trong m«i tr­êng c¹nh tranh míi. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó thóc ®Èy h¬n n÷a vµ n©ng cao chÊt l­îng tham gia cña ViÖt Nam vµo Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc nãi riªng vµ hÖ thèng th­¬ng m¹i toµn cÇu nãi chung. Thø n¨m, tÝch cùc hîp t¸c víi c¸c n­íc trong khèi ASEAN, thu hÑp kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c, thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh Céng ®ång ASEAN nh»m t¨ng c­êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, tõ ®ã ®i ®Õn nhÊt thÓ ho¸ thÞ tr­êng khu vùc, t¹o nªn søc m¹nh tæng hîp ®Ó ®èi phã víi nh÷ng rñi ro n¶y sinh tõ sù ra ®êi cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi, ng­êi viÕt ®· hÕt søc cè g¾ng ®Ó ®­a ra nh÷ng ph©n tÝch c¬ b¶n nhÊt. Hy väng r»ng ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, kho¸ luËn ®· cung cÊp ®­îc cho ng­êi ®äc mét c¸i nh×n tæng quan vÒ c¸c t¸c ®éng s©u réng cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ tham gia, trong ®ã cã ViÖt Nam, gióp c¸c n­íc nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng chuÈn bÞ ®Çy ®ñ nh÷ng hµnh trang cÇn thiÕt nh»m ®¹t ®­îc lîi Ých tèi ®a tõ Khu vùc mËu dÞch tù do nµy. Tuy nhiªn, do nh÷ng h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc vµ thêi gian, khu«n khæ kho¸ luËn kh«ng cho phÐp ®i qu¸ s©u vµo tõng lÜnh vùc, tõng ngµnh hµng cô thÓ; mÆt kh¸c, ®©y l¹i lµ mét vÊn ®Ò kh¸ míi mÎ, tµi liÖu nghiªn cøu ch­a nhiÒu, do vËy ®Ò tµi kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong nhËn ®­îc sù chØ dÉn, gãp ý tõ c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Chó thÝch: [1] Theo LËp luËn vÒ t¹o th­¬ng m¹i vµ chuyÓn h­íng th­¬ng m¹i cña J. Viner (1950), khi mét n­íc tham gia vµo mét FTA, nguån cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô tõ c¸c b¹n hµng sÏ t¨ng lªn nh­ng cã thÓ l¹i lµm gi¶m nguån cung cÊp trong n­íc vµ tõ nh÷ng n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. NÕu tæng cung t¨ng lªn vµ gi¸ nhËp khÈu cao h¬n gi¸ s¶n xuÊt trong n­íc th× sÏ cã trade creation. Ng­îc l¹i, nÕu nguån nhËp khÈu tõ c¸c b¹n hµng trong FTA thay thÕ nhËp khÈu thÊp h¬n tõ c¸c n­íc kh¸c (do chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ nhËp khÈu) th× sÏ cã trade diversion theo ®ã n­íc nµy sÏ bÞ thua thiÖt do th­¬ng m¹i trong khèi FTA. (theo D­¬ng Quèc Thanh, “Hîp t¸c kinh tÕ tõ sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh 1997 vµ kh¶ n¨ng h×nh thµnh Khu vùc mËu dÞch tù do §«ng ¸” – T¹p chÝ Nghiªn cøu quèc tÕ sè 2 (51), th¸ng 4/ 2003, trang 56). [2] [3] N.T., “Trµo l­u ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh FTA” - T¹p chÝ Ngo¹i Th­¬ng sè 21 (21 – 31/ 7/ 2003), trang 33. [4] Thanh Ph­¬ng, “ThuËn lîi vµ khã kh¨n cña xu thÕ h×nh thµnh c¸c Khu vùc mËu dÞch tù do” – T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 22, th¸ng 6/ 2003, trang 18. [5] Ellen H. Palanca, “T¨ng tr­ëng kinh tÕ cña Trung Quèc vµ ASEAN” - B¸o c¸o nghiªn cøu cña HÖ thèng trung t©m nghiªn cøu APEC cña Philippines (Philippines APEC Study Center Network - PASCN), Manila, 2001. [6] V. Tr©n, “Vai trß t­¬ng lai cña Trung Quèc ë Ch©u ¸” – T¹p chÝ Ngo¹i Th­¬ng sè 3 (21 – 31/ 1/ 2003), trang 32. [7] P.Q.L., “Nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ cña Trung Quèc” - Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 137, ngµy 15/11/2002, trang 18. [8] Ph¹m Th¸i Quèc, “Trung Quèc sau 1 n¨m gia nhËp WTO”– Chuyªn ®Ò Kinh tÕ 2002-2003 ViÖt Nam vµ ThÕ giíi, tËp san cuèi n¨m cña Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, trang 93. [9] NguyÔn Anh Hång, “Trung Quèc: ngo¹i th­¬ng t¨ng 30 lÇn”– Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam sè 12, ngµy 20/1/2003, trang 18. [10] “Tin thÕ giíi: Dù tr÷ ngo¹i tÖ cña Trung Quèc ®øng thø hai trªn thÕ giíi”, Th«ng tin Tµi chÝnh, sè 6, th¸ng 3/ 2003, trang 28. [11] Eng Chuan Ong, Bé Ngo¹i giao Singapore, “G¾n th­¬ng m¹i tù do §«ng ¸ vµo ASEAN”, Washington Quarterly 2003 – Tµi liÖu dÞch sè TL 2922, Trung t©m th«ng tin t­ liÖu, ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ TW (CIEM). [12] TS. TrÇn Cao Thµnh, ViÖn nghiªn cøu §«ng Nam ¸, “ASEAN thùc hiÖn vµ më réng Khu vùc mËu dÞch tù do” - T¹p chÝ Nghiªn cøu §«ng Nam ¸, sè 2 (53)/ 2002, trang 8. [13] S. Pushpanathan, Bé phËn Quan hÖ quèc tÕ, Ban th­ ký ASEAN, “ASEAN and free trade area cover China, Japan, India” - T¹p chÝ Jakarta Post, 14/ 11/ 2002. [14] “C¸c bé tr­ëng kinh tÕ ASEAN tho¶ thuËn c¸c môc tiªu quan träng”, Tin Kinh tÕ quèc tÕ, Th«ng tÊn x· ViÖt Nam (www.vnagency.com.vn) ngµy 4/ 9/ 2003. [15] B¶n tin héi nhËp vµ ph¸t triÓn, sè th¸ng 2/ 2003, Uû ban quèc gia vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ (DEI). [16] “TriÓn väng cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc”, Tham luËn cña Li Wei, Häc viÖn Th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc” t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph­¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ngµy 21/ 6/ 2002. [17] “ViÖt Nam tham dù diÔn ®µn Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc”, Tin ®· ®­a cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam t¹i B¾c Kinh, ngµy 25/ 2/ 2003. [18] “Kim ng¹ch th­¬ng m¹i Trung Quèc – ASEAN t¨ng h¬n 45%”, Tin Kinh tÕ quèc tÕ, Th«ng tÊn x· ViÖt Nam (www.vnagency.com.vn) ngµy 18/ 8/ 2003. [19] Statistics of Foreign Direct Investment in ASEAN (Extended Data Set); ASEAN Secretariat; World Investment Report 2001. [20] ViÖt Nga, “Hîp t¸c toµn diÖn Trung Quèc – ASEAN” - T¹p chÝ Ngo¹i Th­¬ng sè 20, ngµy 11 – 20/ 7/ 2003, trang 32. [21] D.M.H., “HiÖn tr¹ng vµ triÓn väng quan hÖ kinh tÕ Trung Quèc - §«ng ¸” - Kinh tÕ quèc tÕ tham kh¶o (Th«ng tÊn x· ViÖt Nam), sè 034 - TTX, ngµy 31/ 8/ 2003, trang 4. [22] V¨n NghÜa, “D­ luËn xung quanh Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” - Thêi b¸o Tµi chÝnh ViÖt Nam, sè 134, ngµy 8/ 11/ 2002, trang 14. [23] V. Tr©n, “Quan hÖ kinh tÕ ASEAN – NhËt B¶n - Trung Quèc” – T¹p chÝ Ngo¹i Th­¬ng sè 19 (1 – 10/ 7/ 2002), trang 29. [24] Minh Nga, “FTA ASEAN - Trung Quèc: Ai ®­îc lîi nhÊt?” – Kinh tÕ quèc tÕ tham kh¶o (Th«ng tÊn x· ViÖt Nam), sè 036 – TTX, ngµy 14/ 9/ 2003, trang 1. [25] Nhãm chuyªn gia ASEAN - Trung Quèc vÒ hîp t¸c kinh tÕ (ASEAN – China Expert Group on Economic Cooperation), “X©y dùng quan hÖ kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc chÆt chÏ h¬n trong thÕ kû 21” (b¶n tiÕng anh – Forging closer ASEAN – China economic relations in the twenty first century), Ban th­ ký ASEAN (www.aseansec.org), th¸ng 10/ 2001. [26] “LuËn ®µm vÒ viÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do §«ng ¸ vµ c¸c hÖ qu¶ cña nã” – Tham luËn cña Inkyo Cheong, ViÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ Hµn Quèc (KIEP) t¹i Héi th¶o “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph­¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam phèi hîp víi Quü Hanns Seidel, CHLB §øc ®ång tæ chøc t¹i Hµ Néi vµo ngµy 30/ 8/ 2002. [27] “Khu vùc th­¬ng m¹i tù do ASEAN - Trung Quèc: ThÝch nghi ®Ó v­¬n lªn”, B¸o ®iÖn tö www.vninvest.com , ngµy 12/ 11/ 2002. [28] “TÝnh c¹nh tranh vµ bæ sung lÉn nhau gi÷a kinh tÕ ASEAN vµ Trung Quèc”, Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt, Th«ng tÊn x· ViÖt Nam, sè 190 ngµy 19/ 8/ 2003, trang 16. [29] Lý H­íng D­¬ng, “TÝnh kh¶ thi cña viÖc thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do gi÷a NhËt B¶n, Hµn Quèc vµ Trung Quèc” - T¹p chÝ Kinh tÕ Trung Quèc vµ thÕ giíi (China and World Economy), Trung Quèc, sè 1, th¸ng 2/ 2002. [30] “TriÓn väng cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” - Tham luËn cña NguyÔn Hoµi S¬n, chuyªn viªn Vô chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®a biªn, Bé th­¬ng m¹i t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph­¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ngµy 21/ 6/ 2002. [31] “Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc: Ph¶i ch¨ng ®©y lµ mét gi¶i ph¸p th¾ng – th¾ng?” - Tham luËn cña George Manzano, Trî lý gi¸o s­, Khoa Kinh tÕ, §¹i häc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, Manila, Philippine t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph­¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Hµ Néi, ngµy 30/ 8/ 2002. [32] Th.S. Tr­¬ng Mai H­¬ng, “Trung Quèc gia nhËp WTO vµ ¶nh h­ëng ®èi víi c¸c n­íc ASEAN” - Chuyªn ®Ò Kinh tÕ vµ Kinh doanh quèc tÕ (Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng), sè quý IV/ 2001, trang 63. [33] “Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc: C¬ héi, th¸ch thøc vµ t¸c ®éng ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn míi cña ASEAN” - Tham luËn cña Thitapha Wattanapruttipaisan, Chuyªn viªn cao cÊp, Bé phËn dÞch vô c«ng nghiÖp, Ban th­ ký ASEAN t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph­¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ngµy 21/ 6/ 2002. [34] ChØ sè ®Æc thï - Specification Index - ®­îc tÝnh b»ng (xuÊt khÈu – nhËp khÈu)/ (xuÊt khÈu + nhËp khÈu). ChØ sè ®Æc thï cã trÞ sè tõ -1 ®Õn +1, trong ®ã -1 lµ chØ cã nhËp khÈu, xuÊt khÈu kh«ng ®¸ng kÓ; +1 lµ tr­êng hîp ng­îc l¹i; trÞ sè 0 chØ tr­êng hîp xuÊt nhËp khÈu gÇn nh­ b»ng nhau. [35] NguyÔn Ph­¬ng Hoa, “Quan hÖ Trung Quèc – ASEAN n¨m 2000” - T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 3 (37), th¸ng 6/ 2001, trang 48. [36] “Japan Times nãi vÒ ASEAN - Trung Quèc”, Tµi liÖu cña Sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Osaka, ngµy 15/ 11/ 2002. [37] “Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam vµ Trung Quèc: hiÖn t¹i vµ triÓn väng” – B¸o Th­¬ng m¹i, sè 22&23, ngµy 20 – 24/ 2/ 2003, trang 20. [38] GS. TS. NguyÔn ThÞ M¬, “Quan hÖ ViÖt Nam - Trung Quèc trªn lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng: nh×n l¹i 10 n¨m vµ triÓn väng” - T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 6 (40), th¸ng 3/ 2001, trang 36. [39] “ViÖt Nam h­íng tíi Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc”, Bé Tµi chÝnh ViÖt Nam (www.mof.gov.vn), ngµy 4/ 11/ 2002. [40] §.§ - V.P., “Giao th­¬ng víi Trung Quèc bao giê míi kh«ng bÞ ®éng?”– Tin ®· ®­a bëi trang web www.sinoviet.com do Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i hai n­íc ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ VISTA vµ GXSTI cïng x©y dùng, ngµy 28/ 8/ 2003. [41] Vò Ph­¬ng, “Nh×n l¹i t×nh h×nh ®Çu t­ trùc tiÕp cña Trung Quèc t¹i ViÖt Nam 10 n¨m qua (11/ 1991 – 11/ 2001) – T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 2 (42), th¸ng 4/ 2002, trang 31. [42] “Thªm 48 dù ¸n ®Çu t­ cña doanh nghiÖp Trung Quèc”, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 193, ngµy 3/ 12/ 2003, trang 4. [43] NguyÔn Ngäc M¹nh, “Trung Quèc cã thÓ trë thµnh ®éng lùc t¨ng tr­ëng míi ë Ch©u ¸?” – Th«ng tin Tµi chÝnh sè 15, th¸ng 8/ 2003, trang 27. [44] “§­a hµng ViÖt Nam vµo Trung Quèc vÉn cßn nhiÒu c¬ héi”, B¸o Sµi gßn tiÕp thÞ, ngµy 18/ 7/ 2002. [45] Lª Quang L©n, “Ch­¬ng tr×nh thu ho¹ch sím ASEAN - Trung Quèc: Doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ tËn dông g×?” – Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè 139, ngµy 20/ 11/ 2002, trang 16. [46] Hµ NguyÔn, “Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh thu ho¹ch sím víi Trung Quèc: xuÊt khÈu h¶i s¶n sÏ cã lîi thÕ” – B¸o Doanh nghiÖp, sè 39 (25/ 9 – 1/ 10/ 2003), trang 8. [47] Anh Th­, “Tham gia ACFTA lµ chuÈn bÞ gia nhËp WTO” – T¹p chÝ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, sè 16 (1 – 15/ 9/ 2002), trang 48. [48] “TriÓn väng thµnh lËp ACFTA”, Tham luËn cña «ng TrÇn §øc Minh, Phã tæng th­ ký Ban th­ ký ASEAN, t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph­¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ngµy 21/ 6/ 2002. [49] “§¸nh gi¸ t¸c ®éng cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®Õn ngµnh n«ng nghiÖp ViÖt Nam” - Tham luËn cña Bµ Ph¹m ThÞ T­íc, Vô phã Vô KÕ ho¹ch vµ Quy ho¹ch, Bé N«ng nghiÖp & ph¸t triÓn n«ng th«n t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph­¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Hµ Néi, ngµy 30/ 8/ 2002. [50] “ACFTA vµ t¸c ®éng ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam” – Tham luËn cña ¤ng Lª Minh §øc, ViÖn nghiªn cøu chiÕn l­îc chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph­¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Hµ Néi, ngµy 30/ 8/ 2002. Tµi liÖu tham kh¶o kh¸c HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn ASEAN - Trung Quèc (FAACCEC), (b¶n tiÕng anh) – Ban th­ ký ASEAN (www.aseansec.org). John Lawrence Avilla, “Torn between two lovers: ASEAN and its evolving economic relations with China and Japan” - PASCN Discussion Paper No. 2002-06. Summary Report, ASEAN - China Dialogue: “The Challenges of Cooperation”, 15 & 16/ 2/ 2002, ASEAN Secretariat. Chuyªn ®Ò Kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi (Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam) c¸c n¨m 2000 – 2001; 2001- 2001; 2002 – 2003. T¹p chÝ Nghiªn cøu quèc tÕ: sè 4 (47) – th¸ng 8/ 2002; sè 2 (51) – th¸ng 4/ 2003. T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi: sè 6/ 2002. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc: sè 1 – th¸ng 2/ 1999; sè 6 – th¸ng 12/ 1999; sè 3 – th¸ng 6/ 2001; sè 6 – th¸ng 12/ 2001; sè 1 – th¸ng 2/ 2002; sè 2 – th¸ng 4/ 2002; sè 6 – th¸ng 12/ 2002; sè 1 – th¸ng 2/ 2003; sè 4 – th¸ng 8/ 2003. T¹p chÝ Nghiªn cøu NhËt B¶n vµ §«ng B¾c ¸: sè 3 – th¸ng 6/ 2003. T¹p chÝ Nghiªn cøu §«ng Nam ¸: sè 2, 5/ 2002. T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng: sè 4 – th¸ng 12/ 1999; sè 1 – th¸ng 2/ 2002; sè 4 – th¸ng 8/ 2002; sè 1 – th¸ng 2/ 2003. Th«ng tin Th­¬ng m¹i – Bé th­¬ng m¹i: sè ra c¸c ngµy 16/ 9/ 2002; 4/ 11/ 2002; 24/ 2/ 2003. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o: c¸c sè 4, 5 / 2002. T¹p chÝ C«ng nghiÖp: sè 16/ 2002; sè 7/ 2003. C¸c trang web: htpp://www.xinhuanet.com Phô lôc Phô lôc 1: C¸c khu vùc mËu dÞch tù do ë §«ng ¸ N¨m Thµnh viªn vµ quy chÕ 1. C¸c khu vùc mËu dÞch tù do ®· cã hiÖu lùc Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) 1992 10 n­íc thµnh viªn ASEAN HiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do Singapore - New Zealand 2001 Cã hiÖu lùc th¸ng 1/ 2002 HiÖp ®Þnh ®èi t¸c kinh tÕ NhËt B¶n- Singapore 2002 Cã hiÖu lùc th¸ng 11/ 2002 HiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do gi÷a Singapore vµ HiÖp héi th­¬ng m¹i tù do Ch©u ¢u 2002 Ký kÕt th¸ng 6/ 2002 vµ cã hiÖu lùc th¸ng 1/ 2003 2. C¸c hiÖp ®Þnh ®ang ®­îc ®µm ph¸n, nghiªn cøu vµ xem xÐt Khu vùc mËu dÞch tù do §«ng ¸ 2000 §­îc ®­a ra t¹i cuéc gÆp th­îng ®Ønh ASEAN + 3 (Trung Quèc, NhËt B¶n, Hµn Quèc) Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc 2001 §­îc thùc hiÖn trong vßng 10 n¨m theo tho¶ thuËn ®¹t ®­îc trong cuéc gÆp th­îng ®Ønh ASEAN -Trung Quèc (hiÖp ®Þnh khung ®­îc th«ng qua th¸ng 11/ 2002) S¸ng kiÕn ®èi t¸c kinh tÕ chÆt chÏ h¬n gi÷a NhËt B¶n vµ ASEAN 2002 §­îc thùc hiÖn trong vßng 10 n¨m theo tho¶ thuËn ®¹t ®­îc trong cuéc gÆp th­îng ®Ønh ASEAN -NhËt B¶n HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ ASEAN – Ên §é 2002 Xem xÐt mét hiÖp ®Þnh trong cuéc gÆp th­îng ®Ønh ASEAN – Ên §é C¸c hiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do song ph­¬ng Singapore: Australia, Canada, Mehico, §µi Loan, Mü.Th¸i Lan: Australia, Ên §é, NhËt B¶n.Trung Quèc: Hång K«ng, Ma Cao.Philippines: NhËt B¶n, New Zealand, Mü, Panama, Singapore.NhËt B¶n: Mehico, Philippines, Hµn Quèc, Th¸i Lan, §µi Loan. Nguån: B¸o c¸o cña JETRO (Tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i NhËt B¶n), thuéc Bé Kinh tÕ, Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp NhËt B¶n (METI), th¸ng 1/ 2003. Phô lôc 2: C¸c néi dung c¬ b¶n cña mét sè FTA Mü – Israel NAFTA Mü – Jordan MERCOSUR FTAA Canada - Chile Mehico - Chile EU – Mehico AFTA ANZCERTA Lo¹i bá thuÕ quan * * * * * * * * * * CÊm c¸c h¹n chÕ sè l­îng * * * * * * * C¸c biÖn ph¸p tù vÖ * * * * * * * * Chèng ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng * * * * * * * C¸c nguyªn t¾c vÒ xuÊt xø * * * * * * * * * * §¸nh gi¸ thuÕ quan vµ thñ tôc h¶i quan * * * * * * * * §Çu t­ * * * * * * * * DÞch vô * * * * * * * * * * §¸nh gi¸ tiªu chuÈn vµ hîp chuÈn (MRAs) * * * * * * * VÖ sinh dÞch tÔ * * * * * * * Mua s¾m chÝnh phñ * * * * * * * * QuyÒn së H÷u trÝ tuÖ * * * * * * * * C¹nh tranh * * * * * * Gi¶i quyÕt tranh chÊp * * * * * * * * * §iÒu kho¶n c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ * * * C¸c ngo¹i lÖ chung * * * * * * * Hîp t¸c kinh tÕ vµ kü thuËt * * * C¸c uû ban hçn hîp * * * * * * Th­¬ng m¹i ®iÖn tö * §i l¹i cña thÓ nh©n * * * * * M«i tr­êng + * + Lao ®éng + * + * : c¸c môc cã trong v¨n b¶n chÝnh + : c¸c môc kh«ng cã trong v¨n b¶n chÝnh nh­ng cã trong c¸c hiÖp ®Þnh bæ trî Nguån: B¸o c¸o “Thùc tr¹ng cña c¸c FTA chÝnh vµ c¸c ph©n tÝch tõ khÝa c¹nh luËt ph¸p”, trang 15 – Trung t©m th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ NhËt B¶n (JMCTI), Tokyo, 2000. Phô lôc 3: §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ASEAN vµ Trung Quèc (1997 - 2001) §¬n vÞ: triÖu USD N­íc 1997 1998 1999 2000 2001   Brunei Darussalam 701.7 573.3 596.0 600.2 243.5   Campuchia -14.7 230.4 214.0 179.3 113.0   Indonesia 4,677.0 -356.0 -2,745.0 -4,550.0 -3,277.0   Lµo 86.3 45.3 51.5 33.9 23.9   Malaysia 6,324.0 2,714.0 3,895.3 3,787.6 553.9   Myanmar 387.2 314.5 253.1 254.8 123.0   Philippine 1,249.0 1,752.0 578.0 1,241.0 1,792.0   Singapore 10,746.0 6,389.0 11,803.2 5,406.6 8,608.8   Th¸i Lan 3,626.0 5,143.0 3,561.0 2,813.0 3,759.0   ViÖt Nam 2,587.0 1,700.0 1,483.9 1,289.0 1,300.0 ASEAN 30,369.5 18,505.5 19,691.0 11,055.4 11,940.1   China 44,237.0 43,751.0 40,319.0 40,772.0 46,846.0 Nguån: UNCTAD World Investment Report 2002 ( Phô lôc 4: Th­¬ng m¹i cña Trung Quèc víi nh÷ng ®èi t¸c chñ yÕu (1999 - 2001) §¬n vÞ: Tû USD 1999 2000 2001 Gi¸ trÞ th­¬ng m¹i (tû USD) Tèc ®é t¨ng tr­ëng (%) Gi¸ trÞ th­¬ng m¹i (tû USD) Tèc ®é t¨ng tr­ëng (%) Gi¸ trÞ th­¬ng m¹i (tû USD) Tèc ®é t¨ng tr­ëng (%) Trung Quèc 360.65 11.3 474.31 31.5 509.77 7.5 NhËt B¶n 66.17 14.2 83.17 25.7 87.75 5.5 Mü 61.43 12.0 74.47 21.2 80.49 8.1 EU 55.68 13.9 69.04 24.0 76.63 11.0 Hång K«ng 43.78 -3.6 53.95 23.3 55.97 3.7 ASEAN * 27.04 14.9 39.52 45.3 41.62 5.3 Hµn Quèc 25.04 17.7 34.50 37.8 35.91 4.1 §µi Loan 23.48 14.5 30.53 30.1 32.34 5.9 Australia 6.31 25.0 8.45 33.9 9.00 6.4 Nga 5.72 4.4 8.00 39.9 10.67 33.3 Canada 4.77 9.2 6.92 44.9 7.38 6.7 * : Sè liÖu ASEAN n¨m 1999 kh«ng bao gåm Campuchia. Nguån: Tæng côc H¶i quan Trung Quèc (theo “TriÓn väng cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc”, Tham luËn cña Li Wei, Häc viÖn Th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc” t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph­¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ngµy 21/ 6/ 2002. Phô lôc 5: Th­¬ng m¹i cña Trung Quèc víi tõng n­íc ASEAN §¬n vÞ: triÖu USD 1999 2000 2001 Tæng XK NK Tæng XK NK Tæng XK NK Trung Quèc 27,202 12,275 14,927 39,522 17,341 22,181 41,615 18,385 23,229 Singapore 8,563 4,502 4,061 10,821 5,761 5,060 10,934 5,792 5,143 Malaysia 5,279 1,674 3,606 8,045 2,565 5,480 9,425 3,220 6,205 Indonesia 4,830 1,779 3,051 7,464 3,062 4,402 6,725 2,837 3,888 Th¸i Lan 4,216 1,436 2,780 6,624 2,243 4,381 7,050 2,337 4,713 Philippine 2,287 1,379 908 3,142 1,464 1,677 3,566 1,620 1,945 ViÖt Nam 1,318 964 354 2,466 1,537 929 2,815 1,804 1,011 Myanma 508 407 101 621 496 125 632 497 134 Campuchia 160 104 56 224 164 59 240 206 35 Bruney 8 8 0 74 13 61 165 17 148 Lµo 32 22 10 41 34 6 62 54 7 Nguån: Tæng côc H¶i quan Trung Quèc (theo “TriÓn väng cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc”, Tham luËn cña Li Wei, Häc viÖn Th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc” t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph­¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ngµy 21/ 6/ 2002).  Phô lôc 6: Tû lÖ FDI tõ ASEAN trong tæng FDI vµo Trung Quèc §¬n vÞ: % Nguån: Bé Ngo¹i th­¬ng vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc (MOFTEC) (theo “TriÓn väng cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc”, Tham luËn cña Li Wei, Häc viÖn Th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc” t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph­¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ngµy 21/ 6/ 2002). Phô lôc 7: T¸c ®éng cña ACFTA tíi c¸c nÒn kinh tÕ ASEAN vµ Trung Quèc theo m« h×nh CGE B¶ng 1: T¸c ®éng cña ACFTA tíi GDP cña khu vùc §¬n vÞ: % T¸c ®éng cña ACFTA tíi GDP  N­íc Acfta Tù do ho¸ th­¬ng m¹i Tù do ho¸ th­¬ng m¹ivµ tÝch luü vèn Trung Quèc 0.076 0.441 ASEAN 0.229 2.077 ROW (PhÇn cßn l¹i cña thÕ giíi) -0.004 -0.075 B¶ng 2: T¸c ®éng cña ACFTA tíi møc ®é thÞnh v­îng cña khu vùc §¬n vÞ: %, triÖu USD (C¸c con sè trong ngoÆc ®¬n lµ c¸c biÕn sè t­¬ng ®­¬ng tÝnh b»ng triÖu USD) T¸c ®éng cña ACFTA  N­íc Acfta Tù do ho¸ th­¬ng m¹i Tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ tÝch luü vèn Trung Quèc 0.37(3,274) 0.59(5,271) ASEAN 0.96(5,54) 2.25(13,044) ROW (PhÇn cßn l¹i cña thÕ giíi) -0.02(-4,533) -0.07(-14,426) B¶ng 3: T¸c ®éng cña ACFTA tíi xuÊt khÈu cña khu vùc §¬n vÞ: % T¸c ®éng cña ACFTA  N­íc Acfta Tù do ho¸ th­¬ng m¹i Tù do ho¸ th­¬ng m¹ivµ tÝch luü vèn Trung Quèc 2.45 3.04 ASEAN 1.99 4.28 ROW (PhÇn cßn l¹i cña thÕ giíi) -0.01 -0.10 B¶ng 4: T¸c ®éng cña ACFTA tíi nhËp khÈu cña khu vùc §¬n vÞ: % T¸c ®éng cña ACFTA  N­íc Acfta Tù do ho¸ th­¬ng m¹i Tù do ho¸ th­¬ng m¹ivµ tÝch luü vèn Trung Quèc 3.40 3.61 ASEAN 3.31 4.89 ROW (PhÇn cßn l¹i cña thÕ giíi) -0.13 -0.16 Nguån: “LuËn ®µm vÒ viÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do §«ng ¸ vµ c¸c hÖ qu¶ cña nã” – Tham luËn cña Inkyo Cheong, ViÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ Hµn Quèc (KIEP) t¹i héi th¶o “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph­¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam phèi hîp víi Quü Hanns Seidel, CHLB §øc ®ång tæ chøc t¹i Hµ Néi vµo ngµy 30/ 8/ 2002. Phô lôc 8: T¸c ®éng cña ACFTA ®Õn c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ASEAN vµ Trung Quèc theo m« h×nh GTAP B¶ng 1: T¸c ®éng cña ACFTA ®Õn c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ASEAN sang Trung Quèc §¬n vÞ: triÖu USD Indonesia Malaysia Philippine Singapore Th¸i Lan ViÖt Nam Tæng Thùc phÈm -5.57 -4.86 42.05 -1.27 129.56 -6.02 153.89 DÇu thùc vËt 42.97 505.54 4.21 34.87 2.83 20.88 611.30 N«ng phÈm kh¸c 139.26 145.65 12.27 72.91 290.77 30.08 690.94 Khai kho¸ng 55.91 25.72 52.18 18.86 9.89 12.28 174.84 DÖt may vµ quÇn ¸o 735.35 465.62 68.54 101.93 1698.77 9.39 3079.60 Ho¸ chÊt 94.75 186.37 14.54 369.29 164.89 9.05 838.89 Xe m¸y 287.91 618.62 5.03 755.72 60.11 150.29 1877.68 M¸y mãc, thiÕt bÞ ®iÖn 28.02 495.07 58.82 1344.15 230.28 0.30 2156.64 Hµng chÕ t¹o kh¸c 1281.84 773.63 77.34 948.33 323.73 44.50 3449.37 C¸c ngµnh hµng kh¸c -4.34 -4.07 -4.17 -9.21 -3.06 -3.72 -28.57 Tæng 2656.10 3207.29 330.81 3635.58 2907.77 267.03 13004.58 B¶ng 2: T¸c ®éng cña ACFTA ®Õn c¬ cÊu xuÊt khÈu cña Trung Quèc sang ASEAN §¬n vÞ: triÖu USD Indonesia Malaysia Philippine Singapore Th¸i Lan ViÖt Nam Tæng Thùc phÈm 58.75 163.54 82.93 117.12 115.82 31.96 570.12 DÇu thùc vËt 42.39 1.64 0.67 6.09 10.67 0.10 61.56 N«ng phÈm kh¸c 31.08 11.47 14.47 80.36 40.32 5.00 182.70 Khai kho¸ng 18.03 1.90 0.00 -0.68 13.54 0.23 33.03 DÖt may vµ quÇn ¸o 402.76 307.61 622.66 58.62 869.89 240.71 2502.25 Ho¸ chÊt 97.98 105.69 179.24 13.94 196.81 31.32 624.97 Xe m¸y 74.44 45.67 173.97 54.82 357.69 50.78 757.37 M¸y mãc, thiÕt bÞ ®iÖn 114.31 361.36 813.43 -12.15 794.09 80.26 2151.31 Hµng chÕ t¹o kh¸c 527.94 453.95 1169.78 329.84 742.79 499.15 3723.45 C¸c ngµnh hµng kh¸c 3.92 3.50 0.01 -4.02 -1.46 5.31 7.26 Tæng 1371.60 1456.33 3057.16 643.94 3140.16 944.82 10614.02 Nguån: Nhãm chuyªn gia ASEAN - Trung Quèc vÒ hîp t¸c kinh tÕ (ASEAN – China Expert Group on Economic Cooperation), “X©y dùng quan hÖ kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc chÆt chÏ h¬n trong thÕ kû 21”, Ban th­ ký ASEAN (www.aseansec.org), th¸ng 10/ 2001. Phô lôc 9: C¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh cña Trung Quèc giai ®o¹n 1986 - 1998 §¬n vÞ: Tû USD HångK«ng NhËt Mü §øc HµnQuèc Canada §µiLoan ASEAN Ch©u ¸ Australia 1986 33.8 15.3 8.5 3.4 0.8 1.0 n.a. 5.9 60.9 0.7 1987 37.4 16.2 7.7 3.3 0.8 1.1 n.a. 5.9 61.8 0.8 1988 40.8 16.7 7.1 3.1 0.6 0.9 n.a. 5.6 64.1 0.9 1989 48.0 15.9 8.4 3.1 0.6 0.9 n.a. 5.8 64.5 0.9 1990 42.9 14.5 8.3 3.3 0.6 0.7 0.5 6.0 71.8 0.7 1991 44.7 14.2 8.6 3.3 0.7 0.8 0.8 5.8 74.2 0.8 1992 44.3 13.7 10.1 2.9 0.6 0.8 0.8 5.0 71.9 0.8 1993 24.0 17.2 18.5 4.3 0.7 1.3 1.6 5.1 57.3 1.2 1994 26.7 17.8 17.7 3.9 0.4 1.2 1.9 5.3 60.7 1.2 1995 24.7 19.1 16.8 3.8 0.3 1.0 n.a. 6.0 61.9 1.1 1997 24.0 17.4 17.9 3.6 5.0 1.0 1.9 6.9 59.6 1.3 1998 21.1 16.1 20.7 4.0 3.4 1.2 n.a. 6.0 53.4 1.5 Nguån: Lee and Abeysinghe (1999) (theo Th.S. Tr­¬ng Mai H­¬ng, “Trung Quèc gia nhËp WTO vµ ¶nh h­ëng ®èi víi c¸c n­íc ASEAN” - Chuyªn ®Ò Kinh tÕ vµ Kinh doanh quèc tÕ, Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng, sè quý IV/ 2001, trang 63.) n.a. : kh«ng cã sè liÖu Phô lôc 10: Nh÷ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ nguån nhËp khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam n¨m 2000 ThÞ tr­êng xuÊt khÈu % tæng xuÊt khÈu NguånnhËp khÈu % tæng nhËp khÈu NhËt 18.1 Singapore 17.7 Trung Quèc 10.6 NhËt 14.4 Australia 8.8 §µi Loan 12.1 Singapore 6.1 Hµn Quèc 11.1 §µi Loan 5.2 Trung Quèc 9.1 Nguån: The Economic Intelligent Unit, 2002 (theo Nhãm chuyªn gia ASEAN - Trung Quèc vÒ hîp t¸c kinh tÕ (ASEAN – China Expert Group on Economic Cooperation), “X©y dùng quan hÖ kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc chÆt chÏ h¬n trong thÕ kû 21”, Ban th­ ký ASEAN (www.aseansec.org), th¸ng 10/ 2001.) Môc lôc