Đề tài Kiểm toán khoản mục chi phí sản xuất trong tài chính do Công ty CP Kiểm toán và Tư vấn A&C - Chi nhánh tại Hà Nội

doanh dë dang. KiÓm to¸n viªn ®èi chiÕu ph¸t sinh Nî TK 154 v¬i tæng ph¸t sinh Cã TK 621, 622, 627, kÕt qu¶ cho thÊy c«ng ty XYZ ®· kÕt chuyÓn chi phÝ chÝnh x¸c, sè tiÒn: 20.137.695.340 ® KiÓm to¸n viªn ®èi chiÕu ph¸t sinh Cã TK 154 víi phiÕu nhËp kho thµnh phÈm vµ B¶ng tæng hîp s¶n l­îng. KÕt qu¶ tæng ph¸t sinh Cã TK 154 (§èi øng Nî TK 155) hoµn toµn khípvíi gi¸ trÞ thµnh phÈm nhËp kho trªn B¶ng tæng hîp s¶n l­îng vµ cã ®Çy ®ñ phiÕu nhËp kho thµnh phÈm. KÕt thóc kiÓm tra chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang kiÓm to¸n viªn ®­a ra kÕt luËn: Kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang ®­îc tr×nh bµy trung thùc vµ hîp lý. Trªn ®©y lµ toµn bé c¸ch thøc tiÕn hµnh kiÓm tra chi tiÕt kho¶n môc chi phÝ SXSP cña c«ng ty XYZ. 2.4. KÕt thóc kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ SXSP §©y lµ giai ®o¹n cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng cña toµn bé cuéc kiÓm to¸n. Trong giai ®o¹n nµy, nhãm kiÓm to¸n sÏ thùc hiÖn c¸c b­íc c«ng viÖc sau: Ø So¸t xÐt giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn Sau khi thùc hiÖn kiÓm to¸n, KTV sÏ tiÕp tôc hoµn thiÖn c«ng viÖc cña m×nh. KTV ®­a ra ®¸nh gi¸ vÒ môc tiªu kiÓm to¸n, ®­a c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh, nhËn xÐt còng nh­ kiÕn nghÞ cña m×nh vµ tæng hîp vµo giÊy tê lµm viÖc theo quy ®Þnh cña c«ng ty. §¸nh tham chiÕu trªn giÊy tê lµm viÖc cña m×nh, tÝch vµo ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n nh÷ng b­íc c«ng viÖc mµ m×nh ®· thùc hiÖn vµ l­u vµo File kiÓm to¸n. Tr­ëng nhãm sÏ tiÕn hµnh tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ CXSP, gåm c¸c c«ng viÖc: So¸t xÐt giÊy tê lµm viÖc cña c¸c KTV phÇn hµnh, kÕt qu¶ giÊy tê lµm viÖc cña c¸c KTV phÇn hµnh ®­îc ghi chÐp râ rµng, ®¸nh tham chiÕu ®Çy ®ñ, néi dung ghi chÐp khoa häc lµm c¬ së cho viÖc ®¸nh gi¸ môc tiªu kiÓm to¸n vµ ®­a ra kÕt luËn kiÓm to¸n. Trªn c¬ së c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n, c¸c sai sãt ph¸t hiÖn ®­îc, KTV ®­a ra ý kiÕn: §èi víi c«ng ty ABC: kho¶n môc chi phÝ SXSP cña c«ng ty ABC n¨m 2003 ch­a ®­îc ph¶n ¸nh trung thùc, hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu. KiÓm to¸n viªn ®­a ra bót to¸n ®iÒu chØnh vµ bæ sung nh­ sau: B¶ng sè 22: Tæng hîp bót to¸n ®iÒu chØnh chi phÝ s¶n xuÊt cña c«ng ty ABC STT Néi dung bót to¸n Tµi kho¶n Sè tiÒn (VN§) ¶nh h­ëng ®Õn TK Nî Cã 1 2 3 §iÒu chØnh gi¶m chi phÝ th­ëng tÕt ¢m lÞch §iÒu chØnh gi¶m gi¸ vèn, t¨ng chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp §iÒu chØnh gi¶m khÊu hao TSC§ ®ang h¹ch to¸n vµo CPSX 334 421 214 421 421 421 46.495.000 5.600.600 4.320.000 632 632 642 632 §èi víi c«ng ty XYZ: KÕt luËn cña kiÓm to¸n viªn cóng lµ kho¶n môc chi phÝ SXSP cña ®¬n vÞ ch­a ®¶m b¶o ®é trung thùc, hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu. KiÓm to¸n viªn còng lËp tê bót to¸n ®iÒu chØnh kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt nh­ sau: B¶ng sè 23: Tæng hîp bót to¸n ®iÒu chØnh chi phÝ s¶n xuÊt cña c«ng ty XYZ STT Néi dung bót to¸n Tµi kho¶n Sè tiÒn (VN§) ¶nh h­ëng ®Õn TK Nî Cã 1 2 §iÒu chØnh gi¶m chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp ®¬n vÞ ®· trÝch thõa §iÒu chØnh gi¶m CPSX, kho¶n chi nµy ph¶i ®­îc chi tõ quü phóc lîi 334 33833384 431 421 421 21.060.000 5.500.000 632 632 Ø Häp thèng nhÊt sè liÖu víi Ban l·nh ®¹o c«ng ty kh¸ch hµng Sau cuéc kiÓm to¸n, nhãm kiÓm to¸n viªn tiÕn hµnh cuéc häp víi ban l·nh ®¹o c«ng ty. Trong cuéc häp, KTV ®· ®­a ra nh÷ng sai sãt mµ nhãm kiÓm to¸n ®· ph¸t hiÖn ®­îc vµ ®­a ra ý kiÕn vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh. Ban l·nh ®¹o c«ng ty kh¸ch hµng ®· cã nh÷ng gi¶i tr×nh vµ cuèi cïng ®i ®Õn thèng nhÊt nh÷ng sè liÖu cña kiÓm to¸n viªn. Hai bªn ®· cïng ký vµo biªn b¶n kiÓm to¸n, biªn b¶n kiÓm to¸n c«ng ty ABC ®­îc ký vµo lóc 17h ngµy 15/03/2003, biªn b¶n kiÓm to¸n c«ng ty XYZ ®­îc ký vµo lóc 16h30 ngµy 31/03/2003. Ø Tæng hîp vµ lËp dù th¶o b¸o c¸o kiÓm to¸n Trªn c¬ së thèng nhÊt sè liÖu víi c«ng ty kh¸ch hµng vµ kÕt qu¶ kiÓm to¸n cña c¸c phÇn hµnh, kiÓm to¸n viªn tiÕn hµnh tæng hîp c¸c kÕt qu¶ ®ã lËp BCKT dù th¶o. Dù th¶o BCKT sÏ ®­îc Ban l·nh ®¹o c«ng ty A&C kiÓm so¸t tr­íc khi göi cho kh¸ch hµng ®Ó lÊy ý kiÕn. §èi víi c«ng ty ABC: Dù th¶o ®­îc lËp ®Õn lÇn thø 3 th× ®­îc kh¸ch hµng chÊp nhËn ph¸t hµnh. Sau ®©y lµ phÇn ghi ý kiÕn chÊp nhËn cña c«ng ty ABC göi A&C: B¶ng 24: PhÇn ghi ý kiÕn chÊp nhËn cña c«ng ty ABC göi A&C PhÇn ghi ý kiÕn gãp ý cña kh¸ch hµng göi A&C Tªn kh¸ch hµng: C«ng ty ABC 1.§ång ý víi b¶n dù th¶o BCKT n¨m 2003 2.Kh«ng §ång ý víi b¶n dù th¶o BCKT n¨m 2003 3.Sè b¶n b¸o c¸o ph¸t hµnh a. Theo hîp ®ång : 08 B¶n TiÕng ViÖt. 0 B¶n TiÕng Anh b. Sè b¶n b¸o c¸o thùc tÕ theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng: 09 b¶n TiÕng ViÖt: 09 b¶n TiÕng Anh: 0 b¶n Sè b¶n b¸o c¸o t¨ng thªm so víi hîp ®ång (b-a) kh¸ch hµng sÏ thanh to¸n bæ sung theo chi phÝ in Ên thùc tÕ. Ngµy 31 th¸ng 03 n¨m 2003 gi¸m ®èc (c«ng ty ABC) §èi víi c«ng ty XYZ, c«ng viÖc nµy ®­îc tiÕn hµnh t­¬ng t­ nh­ c«ng ty ABC Ø Ph¸t hµnh B¸o c¸o kiÓm to¸n Trªn c¬ së dù th¶o BCKT cuèi cïng, KTV lËp BCKT chÝnh thøc. B¸o c¸o kiÓm to¸n bao gåm: - B¸o c¸o cña Ban gi¸m ®èc - B¸o c¸o kiÓm to¸n (Tr×nh bµy ë phô lôc 2 trang 92) - Th­ qu¶n lý (Tr×nh bµy ë phô lôc 3 trang 94) 2.5. C«ng viÖc thùc hiÖn sau kiÓm to¸n Sau ngµy ph¸t hµnh B¸o c¸o kiÓm to¸n, A&C tiÕp tôc theo dâi nh÷ng sù kiÖn ph¸t sinh. §Æc biÖt ®èi víi c«ng ty ABC lµ mét c«ng ty niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt th× c«ng viÖc nµy cµng ®­îc chó träng. Sau kiÓm to¸n, A&C còng rÊt chó träng tíi viÖc gi÷ mèi quan hÖ th­êng xuyªn víi kh¸ch hµng nh»m môc ®Ých duy tr× vµ gi÷ uy tÝn víi kh¸ch hµng. C«ng viÖc nµy ®­îc thùc hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­ ®iÖn tho¹i, th­, fax…C«ng ty còng th­êng xuyªn thu thËp nh÷ng th«ng tin vÒ kh¸ch hµng vµ cung cÊp miÔn phÝ tíi c¸c kh¸ch hµng c¸c quy ®Þnh míi vÒ kÕ to¸n, kiÓm to¸n, thuÕ. Nhê ®ã mµ C«ng ty ®· cã ®­îc mét sè l­îng kh¸ch hµng t­¬ng ®èi lín. Nh­ vËy cã thÓ thÊy, nh×n chung quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm do C«ng ty A&C thùc hiÖn ®­îc tu©n theo mét quy tr×nh chung thèng nhÊt tõ kh©u lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®Õn giai ®o¹n kÕt thóc. Tuy nhiªn, kiÓm to¸n viªn sÏ vËn dông quy tr×nh chung mét c¸ch linh ho¹t ®èi víi mçi kh¸ch hµng cô thÓ ®Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tõng doanh nghiÖp, tõ ®ã t¹o ra hiÖu qu¶ cao nhÊt trong c«ng viÖc. Cã thÓ thÊy sù kh¸c biÑt lín nhÊt gi÷a quy tr×nh kiÓm to¸n t¹i hai ®¬n vÞ kh¸ch hµng mµ A&C thùc hiÖn ®ã lµ: Gi÷a kh¸ch hµng th­êng xuyªn vµ kh¸ch hµng míi, c«ng viÖc kiÓm to¸n chñ yÕu chØ kh¸c nhau ë kh©u lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. §èi víi kh¸ch hµng th­êng xuyªn nh­ c«ng ty XYZ, viÖc lËp kÕ ho¹ch ®­îc thùc hiÖn nhanh gän vµ chñ yÕu tËp trung vµo viÖc ®¸nh gi¸ hÖ thèng KSNB cña kh¸ch hµng. Cßn C«ng ty ABC lµ kh¸ch hµng míi nªn viÖc lËp kÕ ho¹ch ®­îc thùc hiÖn chi tiÕt h¬n, tèn nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc h¬n. Trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n, vÒ c¬ b¶n kiÓm to¸n viªn còng thùc hiÖn ®Çy ®ñ hai thñ tôc kiÓm to¸n lµ thñ tôc ph©n tÝch vµ thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt nh­ ®· quy ®Þnh trong ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cña C«ng ty, sù kh¸ch biÖt trong viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n chñ yÕu lµ do ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh cña tõng kh¸ch hµng chi phèi. Cô thÓ: §Æc thï cña c«ng ty XYZ lµ s¶n xuÊt theo tõng ®¬n ®Æt hµng, quy tr×nh s¶n xuÊt kh¸ ®¬n gi¶n, d©y chuyÒn c«ng nghÖ cña c«ng ty XYZ lµ d©y chuyÒn tù ®éng ho¸ nªn kiÓm to¸n viªn cã thÓ rót bít mét sè thñ tôc kiÓm to¸n nh­ kh«ng kh«ng kiÓm tra ®Þnh mùc tiªu hao NVL do kh«ng cã ®Þnh møc chung cho tõng lo¹i s¶n phÈm... Ch­¬ng iii Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊts¶n phÈm trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i c«ng ty a&c. i. ®¸nh gi¸ thùc tÕ kiÓm to¸n cña c«ng ty a&C (chi nh¸nh t¹i hµ néi) C¬ së ®¸nh gi¸ thùc tÕ kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP t¹i C«ng ty A&C lµ viÖc so s¸nh gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP. 1. §¸nh gi¸ ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX C«ng ty A&C ®· x©y dùng ®­îc hÖ thèng ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n chi tiÕt ®Õn tõng kho¶n môc trªn BCTC. Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®­îc xem lµ c¸c tµi liÖu h­íng dÉn nghiÖp vô tèt nhÊt cho c¸c trî lý kiÓm to¸n còng nh­ c¸c KTV. Nã gióp KTV ®Þnh h­íng c¸c c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn ®ång thêi ®¶m b¶o néi dung kiÓm to¸n kh«ng bÞ trïng l¾p. Kh«ng nh÷ng thÕ, ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cßn gióp ng­êi xem xÐt hå s¬ kiÓm to¸n cã thÓ hiÓu ®­îc c¸c b­íc c«ng viÖc mµ KTV ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, qua t×m hiÓu thùc tÕ vµ so s¸nh víi lý luËn vÒ kiÓm to¸n CPSX trong kiÎm to¸n BCTC cã thÓ thÊy ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n CPSX cña C«ng ty A&C vÉn cã mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Thø nhÊt, trong ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP kh«ng thÊy ®Ò cËp ®Õn néi dung kh©u lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. Thùc tÕ, C«ng ty A&C cã x©y dùng kÕ ho¹ch kiÓm to¸n nh­ng ®ã lµ kÕ ho¹ch cho cuéc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cho tõng kho¶n môc ch­a ®­îc quan t©m. §iÒu nµy lµ do h¹n chÕ c¶ vÒ thêi gian vµ chi phÝ kiÓm to¸n. Thø hai, trong ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kh«ng thÊy quy ®Þnh vÒ viÖc ®¸nh gi¸ hÖ thèng KSNB. Sau khi nghiªn cøu hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, tr­ëng nhãm kiÓm to¸n sÏ m« t¶ nh÷ng hiÒu biÕt vÒ hÖ thèng ®ã trªn tê Review Notes. ViÖc m« t¶ c¸c th«ng tin thu thËp ®­îc cho viÖc ®¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ch­a ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch chÝnh thøc, cô thÓ trong toµn C«ng ty. Cã thÓ nãi A&C ch­a thùc sù quan t©m ®Õn kü thuËt m« t¶ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. Thø ba, C«ng ty ch­a ®­a ra c¸c thñ tôc kiÓm to¸n sè d­ ®Çu n¨m ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng kiÓm to¸n lÇn ®Çu Thø t­, trong ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ch­a cã thñ tôc kiÓm tra tÝnh ®óng kú cña kho¶n môc CPSXSP. ViÖc kh«ng thùc hiÖn kiÓm tra tÝnh ®óng kú cã thÓ sÏ ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh chÝnh x¸c cña tæng CPSXSP ph¸t sinh trong kú, do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn mét sè chØ tiªu trªn BC§KT vµ BCKQKD. Thø n¨m, ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n do c«ng ty thiÕt kÕ mÆc dï ®­îc ®¸nh gi¸ lµ kh¸ chÆt chÏ nh­ng ®ã lµ ch­¬ng tr×nh chung cho mäi kh¸ch hµng. MÆt kh¸c mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp l¹i cã ®Æc ®iÓm, do ®ã ®èi víi mét sè lo¹i h×nh doanh nghiÖp th× viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n nµy ch­a thùc sù hiÖu qu¶. §iÒu ®ã cho thÊy kiÓm to¸n viªn cña ®¬n vÞ ch­a cËp nhËt th­êng xuyªn ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cho phï hîp víi mçi cuéc kiÓm to¸n cô thÓ theo chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 300 – LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®· quy ®Þnh: “ §èi víi c¸c c«ng ty kiÓm to¸n cã ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n theo mÉu s½n trªn m¸y vi tÝnh hoÆc trªn giÊy mÉu ph¶i cã phÇn bæ sung ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cô thÓ phï hîp víi tõng cuéc kiÓm to¸n”. Thø s¸u, thùc tÕ kiÓm to¸n t¹i hai kh¸ch hµng lµ c«ng ty ABC vµ c«ng ty XYZ cho thÊy néi dung kiÓm to¸n CPSX cña A&C bao gåm: kiÓm to¸n chi phÝ NVLTT, chi phÝ NCTT, chi phÝ s¶n xuÊt chung, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tuy nhiªn, trong ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n mÉu cña C«ng ty ch­a thÓ hiÖn sù ph©n ®Þnh râ c¸c thñ tôc kiÓm to¸n ®èi víi tõng kho¶n môc. §©y cã thÓ coi lµ mét nh­îc ®iÓm kh¸ lín trong ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cña A&C. 2. §¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cña A&C ®­îc ®¸nh gi¸ chung lµ phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp ViÖt Nam. §¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cña C«ng ty A&C ®­îc xem xÐt trong c¶ ba giai ®o¹n cña quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP. 2.1. Giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n lµ mét trong ba giai ®o¹n trong chu tr×nh kiÓm to¸n BCTC cña C«ng ty KiÓm to¸n vµ T­ vÊn (A&C). Tuy nhiªn, viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh nãi chung vµ lËp kÕ ho¹ch chi tiÕt cho kho¶n môc CPSXSP nãi riªng ch­a ®­îc chó träng. Trªn thùc tÕ, c¸c KTV cña C«ng ty A&C vÉn thùc hiÖn b­íc c«ng viÖc nµy theo quy ®Þnh chung cña C«ng ty vÒ lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n nh­ng kh«ng th­êng xuyªn l­u l¹i trªn giÊy tê lµm viÖc. Cô thÓ, trong giÊy tê lµm viÖc cña KTV kh«ng thÊy kÕ ho¹ch vÒ thêi gian kiÓm to¸n khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP. Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n t¹i C«ng ty A&C, viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc ph©n tÝch còng ch­a ®­îc chó ý. KTV th­êng thu thËp c¸c tû suÊt ph©n tÝch s¬ bé vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña kh¸ch hµng mµ kh«ng tiÕn hµnh ®éc lËp tÝnh to¸n l¹i. ViÖc tÝnh to¸n l¹i vµ ph©n tÝch c¸c tû suÊt gióp KTV cã ®­îc ®¸nh gi¸ ®éc lËp, kh¸ch quan vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng. Bªn c¹nh ®ã, KTV chØ kiÓm to¸n BCTC n¨m hiÖn hµnh trong khi viÖc ph©n tÝch l¹i ph¶i sö dông ®Õn sè liÖu cña nhiÌu n¨m, mµ nÕu sè liÖu cña n¨m tr­íc ®ã ch­a ®­îc kiÓm to¸n th× ®é tin c¹y rÊt thÊp, kh¶ n¨ng doanh nghiÖp söa ch÷a sè liÖu sao cho hîp lý lµ kh¸ lín. Theo lý thuyÕt th× KTV sÏ thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm so¸t khi hÖ thèng KSNB cña doanh nghiÖp ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ c¸c KTV th­êng Ýt sö dông thñ tôc kiÓm so¸t. MÆc dï cã nh÷ng kh¸ch hµng hÖ thèng kiÓm so¸t ho¹t ®éng kh¸ hiÖu qu¶ nh­ng KTV vÉn ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t ë møc t­¬ng ®èi cao vµ th­êng kh«ng sö dông kÕt qu¶ cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng. Trong viÖc lùa chän ®éi ngò kiÓm to¸n viªn, A&C vÉn gi÷ nguyªn tr­ëng nhãm kiÓm to¸n viªn trong mét sè n¨m nhÊt ®Þnh ®èi víi kh¸ch hµng th­êng xuyªn (n¨m 2003 lµ n¨m thø 3 A&C kiÓm to¸n cho c«ng ty XYZ, tr­ëng nhãm kiÓm to¸n vÉn lµ Bµ NTT). C¸ch lµm nµy rÊt khoa häc, võa ®¶m b¶o cho KTV cã ®­îc hiÓu biÕt vÒ ngµnh nghÒ, lÜnh vùc kinh doanh cña kh¸ch hµng ®ång thêi võa ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp, kh¸ch quan cña KTV. 2.2. Giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP Theo ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP cña C«ng ty A&C, thùc hiÖn kiÓm to¸n bao gåm viÖc tiÕn hµnh hai thñ tôc: thñ tôc ph©n tÝch vµ thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt. Trªn c¬ së ®ã, viÖc ®¸nh gi¸ h­íng vµo xem xÐt qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn hai thñ tôc nãi trªn. 2.2.1. VÒ thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch C«ng ty A&C ®· x©y dùng ®­îc kü thuËt ph©n tÝch kÕt hîp c¶ hai ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch xu h­íng vµ ph©n tÝch tû suÊt trong kiÓm to¸n BCTC nãi chung vµ kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP nãi riªng, ®ång thêi chØ râ t¸c dông cña tõng ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®èi víi tõng ®èi t­îng kiÓm to¸n cô thÓ. §iÒu nµy cho phÐp KTV cã ®­îc c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ kho¶n môc CPSXSP. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ kiÓm to¸n t¹i A&C, thñ tôc ph©n tÝch ®­îc kiÓm to¸n viªn sö dông chñ yÕu lµ ph©n tÝch xu h­íng biÕn ®éng cña kho¶n môc CPSXSP th«ng qua c¸c b¶ng tÝnh chªnh lÖch chi phÝ qua c¸c th¸ng trong n¨m vµ n¨m nay so víi n¨m tr­íc. Do ®ã, kÕt qu¶ ph©n tÝch ch­a m« t¶ hÕt ®­îc sù biÕn ®éng cña kho¶n môc CPSXSP trong mèi quan hÖ víi c¸c chØ tiªu kh¸c. H¬n n÷a, KTV th­êng sö dông sè liÖu cña néi bé ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n mµ Ýt kÕt hîp víi viÖc ph©n tÝch trong mèi quan hÖ víi c¸c sè liÖu kh¸c cïng ngµnh. §iÒu ®ã sÏ khã tr¸nh khái nh÷ng rñi ro trong ®¸nh gi¸ ban ®Çu cña KTV vÒ kho¶n môc ®­îc kiÓm to¸n. MÆt kh¸c, sau khi ph©n tÝch, KTV kh«ng th­êng xuyªn l­u l¹i trªn giÊy tê lµm viÖc c¸c néi dung ph©n tÝch, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ph©n tÝch tû suÊt. §iÒu nµy cã thÓ g©y khã kh¨n cho viÖc so¸t xÐt, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lµm viÖc sau nµy. 2.2.2. VÒ thùc hiÖn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt Mçi c«ng ty kiÓm to¸n ®Òu cã nh÷ng ®Æc tr­ng riªng trong ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n. T¹i C«ng ty A&C, do thñ tôc kiÓm so¸t kh«ng ®­îc chó träng nªn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt ®­îc xem lµ thÕ m¹nh. C«ng ty ®· thiÕt kÕ ®­îc hÖ thèng c¸c kü thuËt kiÓm tra chi tiÕt t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vµ theo mét quy tr×nh thèng nhÊt. Cô thÓ, quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc ®èi chiÕu gi÷a sè liÖu tæng hîp trªn BCTC víi sè liÖu trªn sæ tæng hîp (sæ c¸i), sau ®ã ®èi chiÕu gi÷a sè liÖu trªn sæ c¸i c¸c tµi kho¶n vÒ CPSXSP víi sè liÖu trªn sæ chi tiÕt, cuèi cïng lµ viÖc ®èi chiÕu gi÷a sè liÖu trªn sæ chi tiÕt víi c¸c chøng tõ vµ tµi liÖu liªn quan. Nh×n chung, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n, c¸c KTV cña A&C thùc hiÖn t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt ®· ®­îc quy ®Þnh trong ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®ång thêi vËn dông linh ho¹t cho tõng ®¬n vÞ kh¸ch hµng. Tuy nhiªn, khèi l­îng kiÓm tra chi tiÕt qu¸ lín sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn thêi gian vµ chi phÝ kiÓm to¸n - mét trong nh÷ng yÕu tè c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng dÞch vô kiÓm to¸n ®éc lËp ë ViÖt Nam. 2.3. Giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n Ø VÒ so¸t xÐt c¸c giÊy tê lµm viÖc vµ tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n T¹i C«ng ty A&C, viÖc so¸t giÊy tê lµm viÖc ®· ®­îc thùc hiÖn bëi tr­ëng nhãm kiÓm to¸n. Theo quy ®Þnh cña A&C, tr­ëng nhãm cã nhiÖm vô so¸t xÐt hå s¬ kiÓm to¸n trªn c¸c néi dung sau: - TÝnh tu©n thñ trong c¸ch tr×nh bµy giÊy tê lµm viÖc; - TÝnh ®Çy ®ñ cña c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n vµ ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n; - TÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu tr×nh bµy trong giÊy tê lµm viÖc; - Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ghi nhËn trong th­ qu¶n lý. KÕt thóc kiÓm to¸n, tr­ëng nhãm thu thËp c¸c giÊy tê lµm viÖc cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong nhãm ®Ó so¸t xÐt l¹i theo c¸c néi dung trªn. Ø VÒ kÕt luËn môc tiªu kiÓm to¸n vµ ®­a ra kiÕn nghÞ Sau khi so¸t xÐt vµ tæng hîp c¸c giÊy tê lµm viÖc, tr­ëng nhãm ®­a ra kÕt luËn cuèi cïng vÒ môc tiªu kiÓm to¸n ®èi víi kho¶n môc CPSXSP, ®ång thêi kiÕn nghÞ ®èi víi ®¬n vÞ kh¸ch hµng. ViÖc ®­a ra c¸c kiÕn nghÞ ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng ®­îc ph¸t hiÖn qua qu¸ tr×nh kiÓm to¸n vµ nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan ®Õn tõng vÊn ®Ò ®ã. Do ®ã, c¸c ý kiÕn t­ vÊn cã søc thuyÕt phôc cao ®èi víi ®¬n vÞ kh¸ch hµng vµ thùc sù cã ý nghÜa trong viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh, kÕ to¸n cho ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n. 3. §¸nh gi¸ ph­¬ng ph¸p chän mÉu kiÓm to¸n Mét trong nh÷ng ®ãng gãp quan träng vµo kÕt qu¶ kiÓm tra chi tiÕt lµ tÝnh ®¹i diÖn cña mÉu chän. MÉu ®­îc chän ®Ó kiÓm tra cã tÝnh ®¹i diÖn cao th× rñi ro cña viÖc bá sãt c¸c nghiÖp vô cã kh¶ n¨ng chøa ®ùng c¸c sai sãt cµng nhá. Thùc tÕ C«ng ty A&C ®· x©y dùng cho m×nh mét ph­¬ng ph¸p chän mÉu riªng. Theo quy ®Þnh cña C«ng ty, ngoµi c¸c tr­êng hîp ph¶i kiÓm tra toµn bé (®Çu t­ ng¾n h¹n, ®Çu t­ dµi h¹n, c¸c kho¶n dù phßng, vay dµi h¹n, nî dµi h¹n, chi phÝ ph¶i tr¶, nguån vèn kinh doanh, lîi nhuËn ch­a ph©n phèi, tµi s¶n cè ®Þnh) kiÓm to¸n viªn ®­îc phÐp tiÕn hµnh kiÓm tra chän mÉu. Chän mÉu t¹i C«ng ty A&C ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch chän ra mét sè th¸ng trong niªn ®é (th­êng lµ th¸ng ®Çu, th¸ng cuèi niªn ®é vµ c¸c th¸ng cã biÕn ®éng lín), mçi th¸ng chän mét sè nghiÖp vô bÊt kú ®Ó kiÓm tra. Sè l­îng th¸ng vµ nghiÖp vô ®­îc chän tuú thuéc vµo tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp. §é lín cña mÉu chän sÏ do tr­ëng nhãm kiÓm to¸n quyÕt ®Þnh. C¸ch chän mÉu nµy tuy ®¬n gi¶n, tiÕt kiÖm thêi gian nh­ng mÉu ®­îc chän cã tÝnh ®¹i diÖn ch­a cao bëi kh¶ n¨ng cã mÆt cña c¸c nghiÖp vô trong mÉu chän kh«ng ®ång ®Òu. Ngoµi ra, KTV cßn ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra chi tiÕt toµn bé tr­íc khi chän mÉu ®èi víi c¸c sè d­ vµ nghiÖp vô cã gi¸ trÞ lín h¬n møc träng yÕu ph©n bæ cho c¸c kho¶n môc ®ã. Tuy nhiªn, trong mét sè tr­êng hîp viÖc ph©n bæ nµy lµ ch­a phï hîp. Trong tr­êng hîp cña C«ng ty ABC, ph©n bæ møc träng yÕu cho c¸c kho¶n chi phÝ lµ: 85.427. Nh­ vËy nÕu kiÓm tra chi tiÕt c¸c kho¶n chi phÝ lín h¬n sè tiÒn nµy th× sè l­îng mÉu chän sÏ chiÕm tû lÖ rÊt lín trong tæng sè nghiÖp vô ph¸t sinh. Do ®ã trong tr­êng hîp nµy, kiÓm to¸n viªn tËp trung kiÓm tra chi tiÕt ®èi víi c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh cã quy m« lín. 4. §¸nh gi¸ viÖc liªn kÕt c¸c phÇn hµnh kiÓm to¸n §©y lµ mét h¹n chÕ cña A&C còng nh­ c¸c c«ng ty kiÓm to¸n kh¸c, kh«ng liªn kÕt ®­îc c¸c khÇn hµnh kiÓm to¸n do c¸ch tiÕp cËn kiÓm to¸n BCTC theo kho¶n môc. B¶n th©n c¸ch tiÕp cËn nµy ®· cã h¹n chÕ lµ t¸ch biÖt nh÷ng kho¶n môc ë vÞ trÝ kh¸c nhau nh­ng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau. §Æc biÖt, kho¶n môc CPSX lµ mét chØ tiªu tæng hîp, liªn quan ®Õn nhiÒu kho¶n môc kh¸c trªn BC§KT vµ BCKQKD. V× vËy, kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX mµ kh«ng kÕt hîp víi c¸c phÇn hµnh kiÓm to¸n cã liªn quan th× khèi l­îng c«ng viÖc kiÓm to¸n sÏ rÊt nhiÒu vµ bÞ trïng l¾p. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng ABC, ®Ó kh¾c phôc h¹n chÕ nµy c¸c KTV t¹i C«ng ty A&C ®· cã sù kÕt hîp gi÷a c¸c phÇn hµnh liªn quan víi nhau. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn trong viÖc ph©n c«ng c«ng viÖc cña tr­ëng nhãm kiÓm to¸n. Cô thÓ, mét KTV th­êng ®­îc ph©n c«ng kiÓm to¸n c¸c kho¶n môc cã mèi liªn hÖ víi nhau ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc ®èi chiÕu, kiÓm tra gi÷a c¸c phÇn hµnh. 5. §¸nh gi¸ viÖc qu¶n lý vµ sö dông giÊy tê lµm viÖc T¹i c«ng ty A&C, giÊy tê lµm viÖc cña KTV ®­îc thiÕt kÕ mét c¸ch khoa häc, gióp cho c¸c KTV linh ho¹t trong c«ng viÖc ®ång thêi ghi chÐp giÊy tê còng thuËn tiÖn. ViÖc l­u tr÷ giÊy tê lµm viÖc vµ c¸ch ®¸nh tham chiÕu gióp cho c¸c KTV cã thÓ t×m vµ ®èi chiÕu sè liÖu mét c¸ch dÔ dµng, thuËn tiÖn cho viÖc so¸t xÐt, kiÓm tra. Khi cÇn sö dông kÕt qu¶ kiÓm to¸n cña c¸c phÇn hµnh kh¸c, KTV chØ cÇn xem xÐt c¸c giÊy tê lµm viÖc cña c¸c KTV kh¸c th«ng qua c¸c ký hiÖu tham chiÕu. §iÒu nµy ®­îc thÊy râ trong kiÓm to¸n CPSX. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, viÖc sö dông c¸c lo¹i giÊy tê lµm viÖc theo ®óng chøc n¨ng ch­a thùc sù ®­îc chó ý. MÆc dï C«ng ty ®· cã h­íng dÉn cô thÓ vÒ vÊn ®Ò nµy song c¸c KTV vÉn ch­a hoµn toµn thèng nhÊt trong c¸ch sö dông giÊy tê lµm viÖc ®Ó ghi chÐp. Kh«ng nh÷ng thÕ, viÖc ghi chÐp ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè trªn giÊy tê lµm viÖc còng kh«ng th­êng xuyªn ®­îc thùc hiÖn. Cô thÓ, mét sè KTV kh«ng chó ý ®Õn viÖc ghi chÐp c¸c th«ng tin nh­: tªn c«ng ty kh¸ch hµng, ngµy th¸ng thùc hiÖn, ký hiÖu tham chiÕu trªn giÊy tê lµm viÖc cña m×nh. ii. ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc cpsx cña c«ng ty A&c (chi nh¸nh t¹i Hµ néi) Yªu cÇu vÒ hoµn thiÖn vµ ®æi míi c¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ lµ ®ßi hái kh¸ch quan cho mäi ngµnh nghÒ, mäi quèc gia. ë n­íc ta, ngµnh kiÓm to¸n míi chØ ra ®êi vµo ®Çu thËp niªn 90 nh­ng ®· trë thµnh c«ng cô qu¶n lý tµi chÝnh ®¾c lùc. Tuy nhiªn, ngµnh kiÓm to¸n ë n­íc ta cßn rÊt non trÎ, h¹n chÕ nhiÒu c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn v× vËy viÖc hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n lµ mét yÕu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan. H¬n n÷a, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc còng ®ßi hái c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam ph¶i n©ng cao chÊt l­îng, lo¹i h×nh dÞch vô ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng ®iÒu ®ã, bªn c¹nh nh÷ng vÊn ®Ò thuéc tÇm qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc, b¶n th©n ngµnh kiÓm to¸n ph¶i cã sù hoµn thiÖn m×nh trong c«ng t¸c kiÓm to¸n. §Æc biÖt, ®èi víi c«ng ty kiÓm to¸n cßn non trÎ nh­ Chi nh¸nh Hµ Néi - C«ng ty KiÓm to¸n vµ T­ vÊn (A&C) th× vÊn ®Ò hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n cµng trë nªn quan träng vµ cÊp b¸ch. Qua thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty KiÓm to¸n vµ T­ vÊn (A&C), ®­îc t×m hiÓu thùc tÕ c«ng t¸c kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP nãi riªng t¹i mét sè kh¸ch hµng cña C«ng ty, em xin m¹nh d¹n ®­a ra mét sè ý kiÕn ®ãng gãp nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n CPSXSP trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña C«ng ty. 1. VÒ c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam sè 300, ®o¹n 2 quy ®Þnh “KiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n cÇn lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o ®­îc r»ng cuéc kiÓm to¸n ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch cã hiÖu qu¶”. Môc tiªu cña viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n lµ ®Ó cã thÓ thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ theo ®óng thêi gian dù kiÕn. Nh­ vËy, lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n kh«ng chØ lµ tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n mµ nã cßn thùc sù cã ý nghÜa cho mçi cuéc kiÓm to¸n. Nã gióp cho c¸c KTV kÕt hîp hµi hoµ c«ng viÖc víi nhau, ®ång thêi cßn lµ c¨n cø ®Ó c«ng ty kiÓm to¸n tr¸nh ®­îc nh÷ng bÊt ®ång víi ®¬n vÞ kh¸ch hµng. T¹i C«ng ty KiÓm to¸n vµ T­ vÊn (A&C), viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ch­a ®­îc chó träng. §Ó ®¸p øng yªu cÇu cña chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam, ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kiÓm to¸n, C«ng ty nªn tËp trung nhiÒu h¬n ®Õn c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. Ø VÒ ®¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng §Ó kh¼ng ®Þnh vÒ sù thiÕt kÕ phï hîp vµ vËn hµnh h÷u hiÖu cña hÖ thèng KSNB t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng, C«ng ty nªn thiÕt kÕ c¸c thñ tôc kiÓm so¸t chung cho mäi cuéc kiÓm to¸n. C¸c thñ tôc kiÓm so¸t nµy cÇn ®­îc ®­a vµo ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n. Thñ tôc kiÓm so¸t cã thÓ thiÕt kÕ d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau song c¸ch phæ biÕn vµ ®¬n gi¶n nhÊt lµ d­íi d¹ng c¸c c©u hái. C¸c c©u hái nªn ®­îc lËp d­íi d¹ng c©u hái ®ãng ®Ó viÖc t×m hiÓu vÒ hÖ thèng KSNB t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng kh«ng chiÕm qu¸ nhiÒu thêi gian cña mét cuéc kiÓm to¸n. §èi víi kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP, kiÓm to¸n viªn cã thÓ ®­a ra b¶ng c©u hái vÒ hÖ thèng KSNB nh­ sau: B¶ng 25: C©u hái vÒ hÖ thèng KSNB ®èi víi kho¶n môc chi phÝ NVLTT STT Néi dung c©u hái C K Ghi chó 1 Cã x©y dùng ®Þnh møc kinh tÕ, kü thuËt vÒ tiªu hao vËt t­; ®Þnh møc dù tr÷ NVL tån kho hay kh«ng? 2 Cã tæ chøc qu¶n lý vµ theo dâi s¶n xuÊt ë tõng bé phËn s¶n xuÊt hay kh«ng? 3 Cã thiÕt lËp dù to¸n chi phÝ NVL cho tõng bé phËn s¶n xuÊt hay kh«ng? 4 Cã më sæ theo dâi chi phÝ chi tiÕt chi phÝ NVL theo tõngn bé phËn sö dông hay kh«ng? 5 Cã ®èi chiÕu th­êng xuyªn gi÷a bé phËn s¶n xuÊt, bé phËn kho vµ bé phËn kÕ to¸n hay kh«ng? 6 Cã thùc hiÖn kiÓm kª vËt liÖu tån ko cuèi kú hay kh«ng? 7 Cã ®èi chiÕu kÕt qu¶ kiÓm kª thùc tÕ víi sè liÖu trªn sæ s¸ch kÕ to¸n hay kh«ng? B¶ng 26: C©u hái vÒ hÖ thèng KSNB ®èi víi kho¶n môc chi phÝ NCTT STT Néi dung c©u hái C K Ghi chó 1 ViÖc tuyÓn dông nh©n viªn, n©ng cÊp, n©ng bËc cã ®­¬c l·nh ®¹o c«ng ty phª duyÖt hay kh«ng? 2 Bé phËn nh©n sù cã ®­îc th«ng b¸o th­êng xuyªn vÒ viÖc chÊm døt hîp ®ång lao ®éng hay kh«ng? 3 Ng­êi chÊm c«ng lao ®éng cña bé phËn s¶n xuÊt cã ®éc lËp víi bé phËn kÕ to¸n hay kh«ng? 4 Bé phËn kÕ to¸n vµ bé phËn s¶n xuÊt cã th­êng xuyªn ®èi chiÕu vÒ sè l­îng nh©n viªn vµ ngµy c«ng lao ®éng trªn b¶ng tÝnh l­¬ng vµ b¶ng thanh to¸n l­¬ng hay kh«ng? 5 C¸c b¶ng thanh to¸n l­¬ng cã ®­îc phª duyÖt tr­íc khi thanh to¸n bëi ng­êi cã thÈm quyÒn hay kh«ng? 6 Cã x©y dùng chÕ ®é khen th­ëng, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hay kh«ng? 7 Cã x©y dùng ®Þnh møc ®¬n gi¸ tiÕn l­¬ng kh«ng? B¶ng 27: C©u hái vÒ hÖ thèng KSNB ®èi víi kho¶n môc chi phÝ SXC STT Néi dung c©u hái C K Ghi chó 1 Cã thiÕt lËp dù to¸n chi phÝ SXC hay kh«ng? 2 Cã chi tiÕt ho¸ tµi kho¶n chi phÝ SXC hay kh«ng? 3 Cã ®èi chiÕu th­êng xuyªn chi phÝ SXC thùc tÕ víi ®Þnh møc, kÕ ho¹ch hay kh«ng? 4 Cã ®èi chiÕu th­êng xuyªn gi÷a sè liÖu trªn sæ c¸i, sæ chi tiÕt víi b¶ng tæng hîp chi phÝ, b¶ng tÝnh gi¸ thµnh hay kh«ng? Qua pháng vÊn nh©n viªn ®¬n vÞ dùa trªn hÖ thèng c¸c c©u hái x©y dùng tr­íc kÕt hîp víi viÖc quan s¸t thùc tÕ t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng, KTV cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc hÖ thèng KSNB cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng mét c¸ch nhanh chãng, tõ ®ã x¸c ®Þnh vµ ph©n bæ møc rñi ro kiÓm to¸n cho c¸c kho¶n môc lµm c¬ së cho viÖc thiÕt kÕ c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt. 2. VÒ thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam sè 520 quy ®Þnh KTV ph¶i thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch nh»m t×m hiÓu t×nh h×nh kinh doanh vµ x¸c ®Þnh vïng cã thÓ rñi ro (trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n); nh»m x¸c ®Þnh thñ tôc kiÓm to¸n thÝch hîp cho tõng môc tiªu kiÓm to¸n cô thÓ (trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n); nh»m kÕt luËn tæng qu¸t vÒ sù phï hîp trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu cña b¸o c¸o tµi chÝnh cña ®¬n vÞ (trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n). Thñ tôc ph©n tÝch lµ ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n rÊt h÷u hiÖu, tiÕt kiÖm thêi gian vµ chi phÝ nh­ng vÉn ®¶m b¶o viÖc ®­a ra kÕt luËn ®¸ng tin cËy. Thñ tôc ph©n tÝch ®ßi hái KTV ph¶i cã kh¶ n¨ng ph¸n ®o¸n mang tÝnh nghÒ nghiÖp, am hiÓu s©u s¾c vÒ lÜnh vùc kinh doanh cña kh¸ch hµng ®Ó cã ®­îc nh÷ng ph¸n ®o¸n chÝnh x¸c. §Æc biÖt, ®èi víi kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP, viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc ph©n tÝch l¹i cµng cã ý nghÜa bëi CPSXSP lµ mét kho¶n môc phøc t¹p, cã liªn quan ®Õn nhiÒu kho¶n môc kh¸c trªn BCTC. MÆt kh¸c, ®èi víi mét sè kho¶n môc kh«ng träng yÕu, chØ cÇn sö dông thñ tôc ph©n tÝch KTV còng cã thÓ ®­a ra kÕt luËn vÒ kho¶n môc ®ã mµ kh«ng cÇn ph¶i ®i s©u kiÓm tra chi tiÕt. Qua t×m hiÓu thùc tÕ vËn dông c¸c thñ tôc ph©n tÝch vµo quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP t¹i C«ng ty A&C, em xin ®Ò xuÊt mét sè ý kiÕn sau nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông thñ tôc nµy. Ø Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n Khi lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n kiÓm to¸n viªn nªn ®¸nh gi¸ s¬ bé vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng. ViÖc ®¸nh gi¸ nµy gióp kiÓm to¸n viªn hiÓu biÕt h¬n vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng, ®ång thêi cã thÓ ph¸n ®o¸n ph¹m vi rñi ro vµ c¸c sai sãt träng yÕu. Tõ ®ã kiÓm to¸n viªn ®­a ra ®­îc nh÷ng nhËn xÐt ban ®Çu vµ ®Þnh h­íng cho viÖc tiÕn hµnh kiÓm to¸n. Trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n , kiÓm to¸n viªn cã thÓ sö dông mét sè tû suÊt tµi chÝnh sau: - C¬ cÊu tµi s¶n: Tæng TSC§/ Tæng tµi s¶n; Tæng TSL§/ Tæng tµi s¶n - C¬ cÊu vèn: Tæng nî ph¶i tr¶/ Tæng NV; Tæng NVCSH/ Tæng NV - Kh¶ n¨ng thanh to¸n: Kh¶ n¨ng thanh to¸n hiÖn thêi = Tæng TSL§/ Nî ng¾n h¹n Kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh = (Vèn b»ng tiÒn + §Çu t­ tµi chÝnh ng¾n h¹n + C¸c kho¶n ph¶i thu)/ Tæng nî ph¶i tr¶ - Tû suÊt sinh lêi Tû suÊt kh¶ n¨ng sinh lêi cña tµi s¶n = (Lîi nhuËn kinh doanh tr­íc thuÕ + Chi phÝ tiÒn l·i)/ Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n b×nh qu©n Tû suÊt hiÖu qu¶ kinh doanh = Lîi nhuËn thuÇn tõ ho¹t ®éng kinh doanh/ Tæng doanh thu b¸n hµng b×nh qu©n MÆc dï C«ng ty A&C cã yªu cÇu kh¸ch hµng cung cÊp b¶ng ph©n tÝch vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña ®¬n vÞ, song KTV kh«ng nªn chØ dùa vµo nh÷ng sè liÖu kh¸ch hµng cung cÊp mµ nªn ®éc lËp tÝnh to¸n l¹i c¸c tû suÊt ®ã ®Ó cã ®­îc ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng. H¬n n÷a, ®Ó cã ®­îc ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vÒ kho¶n muc CPSXSP, KTV cã thÓ ph©n tÝch kho¶n môc nµy trong mèi quan hÖ víi c¸c ®¬n vÞ kh¸c cïng ngµnh. Tuy nhiªn, viÖc tæng hîp sè liÖu vÒ c¸c ®¬n vÞ cïng ngµnh nghÒ kinh doanh kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò ®¬n gi¶n. V× vËy, KTV cã thÓ dùa trªn nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vÒ lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng ®Ó ®­a ra nh÷ng sè liÖu ­íc tÝnh lµm c¬ së cho viÖc ph©n tÝch c¸c chØ tiªu liªn quan ®Õn kho¶n môc CPSXSP. Ø Trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP, KTV nªn sö dông nhiÒu h¬n n÷a c¸c thñ tôc ph©n tÝch tû suÊt bëi ®iÓm m¹nh cña c¸c thñ tôc ph©n tÝch tû suÊt lµ gióp KTV ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu trong mèi quan hÖ víi nhiÒu chØ tiªu kh¸c. Qua ®ã, KTV sÏ cã nhËn ®Þnh toµn diÖn, tæng qu¸t vÒ kho¶n môc CPSXSP. H¬n n÷a, KTV nªn ghi chÐp l¹i c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn giÊy tê lµm viÖc ®Ó lµm c¨n cø cho viÖc kiÓm so¸t chÊt l­îng kiÓm to¸n. Thñ tôc ph©n tÝch cã thÓ ®­îc thÓ hiÖn trªn giÊy tê lµm viÖc qua c¸c b¶ng biÓu hay b»ng ®å thÞ (nÕu c¸c KTV tiÕn hµnh ph©n tÝch theo c¸c th¸ng trong n¨m). Sö dông ®å thÞ ®Ó biÓu diÔn kÕt qu¶ ph©n tÝch gióp KTVcã thÓ nhËn biÕt râ sù biÕn ®æi cña chi phÝ trong n¨m. 3. VÒ kiÓm to¸n sè d­ ®Çu n¨m HÖ thèng ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n nãi chung vµ ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSXSP nãi riªng cña C«ng ty A&C kh«ng thÊy quy ®Þnh vÒ viÖc kiÓm to¸n sè d­ ®Çu n¨m cña kh¸ch hµng kiÓm to¸n lÇn ®Çu. Thùc tÕ kiÓm to¸n n¨m ®Çu tiªn t¹i C«ng ty ABC do A&C thùc hiÖn, KTV kh«ng tiÕn hµnh kiÓm to¸n sè d­ ®Çu n¨m. §iÒu nµy cã thÓ g©y ra rñi ro vÒ phÝa C«ng ty kiÓm to¸n. C«ng ty nªn x©y dùng c¸c thñ tôc kiÓm to¸n ®èi víi kiÓm to¸n sè d­ ®Çu n¨m cña kiÓm to¸n n¨m ®Çu tiªn. Cô thÓ, KTV xem xÐt c¸c sè d­ ®Çu n¨m cã ph¶n ¸nh theo ®óng chÕ ®é kÕ to¸n ®­îc ¸p dông n¨m tr­íc vµ ®­îc ¸p dông nhÊt qu¸n trong n¨m nay hay kh«ng? NÕu cã sù thay ®æi, KTV ph¶i kiÓm tra quyÕt ®Þnh thay ®æi còng nh­ gi¶i tr×nh vÒ sù thay ®æi ®ã. NÕu BCTC n¨m tr­íc cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n ®· ®­îc kiÓm to¸n bëi mét c«ng ty kiÓm to¸n kh¸c, KTV cã thÓ kiÓm tra sè d­ ®Çu n¨m b»ng c¸ch ®èi chiÕu sè d­ trªn BCTC cu¶ ®¬n vÞ víi BCTC ®· ®­îc kiÓm to¸n cña KTV n¨m tr­íc. NÕu BCTC n¨m tr­íc ch­a ®­îc kiÓm to¸n hoÆc ®· ®­îc kiÓm to¸n nh­ng KTV kh«ng tin t­ëng vµo kÕt qu¶ kiÓm to¸n ®ã, KTV thùc hiÖn mét sè thñ tôc kiÓm to¸n kh¸c nh­ gi¸m s¸t kiÓm kª thùc tÕ, ®èi chiÕu sè l­îng nhËp xuÊt trong n¨m ®Ó tÝnh ra sè d­ cuèi n¨m (®èi víi kiÓm tra sè d­ hµng tån kho); göi th­ x¸c nhËn (®èi víi kiÓm tra sè d­ kho¶n ph¶i thu, tiÒn göi ng©n hµng)… Thñ tôc kiÓm to¸n BCTC n¨m ®Çu tiªn th­êng phøc t¹p vµ ®ßi hái chi phÝ kiÓm to¸n cao nªn kh«ng thÓ ¸p dông c¸c thñ tôc ®ã ®èi víi toµn bé kh¸ch hµng n¨m ®Çu tiªn. §èi víi nh÷ng kh¸ch hµng n¨m ®Çu tiªn ®­îc ®¸nh gi¸ lµ quan träng, quy m« lín, møc ®é rñi ro cao vµ phÝ kiÓm to¸n cho phÐp (nh­ c«ng ty ABC) th× A&C míi nªn sö dông ®Çy ®ñ c¸c thñ tôc kiÓm to¸n sè d­ ®Çu n¨m trªn. §èi víi nh÷ng kh¸ch hµng n¨m ®Çu tiªn kh¸c, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh thËn träng nghÒ nghiÖp thÝch ®¸ng, A&C còng nªn nghiªn cøu, vËn dông c¸c thñ tôc kiÓm to¸n sè d­ ®Çu n¨m mét c¸ch thÝch hîp. 4. VÒ c¸ch thøc chän mÉu kiÓm to¸n Ph­¬ng ph¸p chän mÉu kiÓm to¸n cña C«ng ty A&C cã ­u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n, dÔ thùc hiÖn vµ tèn Ýt thêi gian nh­ng mÉu ®­îc chän cã tÝnh ®¹i diÖn ch­a cao. §Ó cã ®­îc mÉu chän mang tÝnh ®¹i diÖn cao, KTV cã thÓ sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p chän mÉu ngÉu nhiªn. Cã ba ph­¬ng ph¸p chän mÉu ngÉu nhiªn lµ: chän mÉu ngÉu nhiªn cã sö dông b¶ng sè ngÉu nhiªn (BSNN); chän mÉu ngÉu nhiªn theo ch­¬ng tr×nh vi tÝnh vµ chän mÉu ngÉu nhiªn theo hÖ thèng. Mçi ph­¬ng ph¸p ®Òu cã nh÷ng ­u, nh­îc riªng. Tuy nhiªn trong ba ph­¬ng ph¸p ®ã th× theo em ph­¬ng ph¸p chän mÉu ngÉu nhiªn cã sö dông BSNN lµ ph­¬ng ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt. Qu¸ tr×nh chän mÉu ngÉu nhiªn theo ph­¬ng ph¸p nµy bao gåm c¸c b­íc nh­ sau: B­íc 1: X©y dùng mét hÖ thèng ®¸nh sè cho tæng thÓ (c¸c phÇn tö trong tæng thÓ ®Òu ph¶i ®­îc nhËn diÖn b»ng mét sè duy nhÊt) VÝ dô: Qu¸ tr×nh chän mÉu ngÉu nhiªn gåm c¸c kho¶n chi trªn sæ chi tiÕt tiÒn mÆt cã 50 trang vµ mçi trang lÊy 15 dßng. Mçi phÇn tö lµ mét dßng trªn sæ chi tiÕt. Sù kÕt hîp gi÷a sè trang sæ chi tiÕt vµ sè dßng t¹o thµnh mét nhËn diÖn duy nhÊt cho phÇn tö trªn dßng ®ã. B­íc 2: X©y dùng quan hÖ gi÷a BSNN víi tæng thÓ NÕu sè c¸c ch÷ sè cña phÇn tö ®· x©y dùng lµ 5 th× lÊy nguyªn sè ngÉu nhiªn ®ã trong BSNN; NÕu sè c¸c ch÷ sè cña c¸c phÇn tö ®· x©y dùng nhá h¬n 5 th× KTV ph¶i quy ®Þnh c¸ch thøc lÊy c¸c ch÷ sè trong BSNN (VÝ dô: lÊy 2 sè ®Çu vµ 2 sè cuèi trong tr­êng hîp sè ngÉu nhiªn x©y dùng cã 4 ch÷ sè); NÕu sè c¸c ch÷ sè cña c¸c phÇn tö ®· x©y dùng lín h¬n 5 th× kiÓm to¸n viªn lÊy sang cét bªn c¹nh sau khi ®· lÊy nguyªn cét thø nhÊt. B­íc 3: X¸c ®Þnh h­íng sö dông BSNN KTV cã thÓ lùa chän h­íng sö dông BSNN theo mét trong bèn c¸ch sau: tõ trªn xuèng, tõ d­íi lªn, tõ tr¸i qua ph¶i vµ tõ ph¶i qua tr¸i. B­íc 4: Chän ®iÓm b¾t ®Çu §ã lµ viÖc x¸c ®Þnh sè ngÉu nhiªn ®Çu tiªn trong qu¸ tr×nh chän mÉu. KTV ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ngÉu nhiªn trong viÖc chän ®iÓm b¾t ®Çu ®Ó tr¸nh tr­êng hîp kh¸ch hµng n¾m ®­îc thãi quen chän sè cña m×nh. Trong tr­êng hîp kh¸ch hµng biÕt ®­îc, hä cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc c¸c phÇn tö trong mÉu chän cña KTV. C¸ch chän nµy tuy mÊt nhiÒu thêi gian nh­ng mÉu ®­îc chän cã tÝnh ®¹i diÖn cao do c¸c phÇn tö trong tæng thÓ cã c¬ héi ®­îc lùa chän nh­ nhau. Chän mÉu ngÉu nhiªn cã sö dông BSNN rÊt phï hîp víi c¸ch thøc kiÓm to¸n theo kho¶n môc bëi c¸c phÇn tö ®­îc chän th­êng ®· ®­îc ®¸nh sè tr­íc. Do ®ã, KTV kh«ng ph¶i thùc hiÖn viÖc x©y dùng hÖ thèng ®¸nh sè cho tæng thÓ. Nh­ vËy, c¸ch lµm nµy kh¸ phï hîp víi ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn kiÓm to¸n theo kho¶n môc cña A&C hiÖn nay. 5. VÒ qu¶n lý vµ sö dông giÊy tê lµm viÖc ViÖc sö dông giÊy tê lµm viÖc nªn ®­îc thèng nhÊt trong c¶ C«ng ty vµ trong mäi cuéc kiÓm to¸n. MÆc dï A&C ®· cã h­íng dÉn cô thÓ vÒ c¸ch thøc sö dông giÊy tê lµm viÖc cho c¸c KTV, song C«ng ty kh«ng nªn dõng ë h­íng dÉn mµ nªn cã nh÷ng quy ®Þnh b¾t buéc vÒ viÖc nµy. Ngoµi ra, c¸c tr­ëng nhãm nªn nh¾c nhë c¸c thµnh viªn trong nhãm hoµn thiÖn giÊy tê lµm viÖc cña m×nh tr­íc khi kÕt thóc cuéc kiÓm to¸n ®Ó ®¶m b¶o mäi th«ng tin cÇn thiÕt ®Òu ®· ®­îc ghi chÐp ®Çy ®ñ. C¸c yÕu tè nh­ ngµy, th¸ng thùc hiÖn kiÓm to¸n; tªn ng­êi thùc hiÖn… ®­îc xem nh­ b»ng chøng cho phÇn c«ng viÖc mçi KTV ®· thùc hiÖn vµ lµ dÊu hiÖu ®Ó kiÓm tra ®èi víi ng­êi so¸t xÐt. ViÖc kiÓm so¸t tèt chÊt l­îng kiÓm to¸n cña tõng KTV trong tõng phÇn hµnh kiÓm to¸n sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña toµn C«ng ty. 6. Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt kh¸c Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y Nhµ n­íc ta ®· rÊt chó träng ®Õn viÖc hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý cho hît ®éng kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n ®éc lËp nãi riªng, do ®ã ngµnh kiÓm to¸n ®· nhanh chãng ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng ban ®Çu ®¸ng khÝch lÖ. §Ó kiÓm to¸n cã c¬ héi ph¸t huy ®­îc hÕt vai trß cña minh trong nÌn kinh tÕ thÞ tr­êng, Nhµ n­íc cÇn ph¶i tiÕp tôc x©y dùng, ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cã hiÖu lùc nh»m ®iÒu chØnh toµn bé ho¹t ®éng kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n, nhanh chãng hoµn thiÖn thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n. Söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kiÎm to¸n nh­ quy ®Þnh vÒ gi¸ phÝ kiÓm to¸n, chÕ tµi trong ®¸nh gi¸ chÊt l­îng kiÓm to¸n. Nhµ n­íc còng cÇn n©ng cao ®Þa vÞ ph¸p lý vµ chøc n¨ng cña c¸c tæ chøc nghÒ nghiÖp kÕ to¸n kiÓm to¸n nh­ Héi KÕ to¸n ViÖt Nam, Héi ®ång quèc gia vÒ kÕ to¸n, C©u l¹c bé kÕ to¸n tr­ëng...Cã thÓ thµnh lËp Héi kiÓm to¸n ViÖt Nam ®Ó gi¶m bít sù can thiÖp hµnh chÝnh kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi c¸c vÊn ®Ò chuyªn m«n cña c¸c c«ng ty kiÓm to¸n, gãp phÇn hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n, n©ng cao chÊt l­îng kiÓm to¸n. T©m lý phæ biÕn cña kh¸ch hµng hiÖn nay ®ã lµ lu«n muèn gi¸ phÝ kiÓm to¸n thÊp nhÊt cã thÓ. N¾m b¾t ®­îc t©m lý trªn, mét sè c«ng ty kiÓm to¸n ®· h¹ gi¸ phÝ kiÓm to¸n b»ng c¸ch gi¶m bít c¸c thñ tôc, c¸c quy tr×nh kiÓm to¸n hoÆc gi¶m chi phÝ ®µo t¹o. §iÒu nµy g©y ra mét sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c c«ng ty kiÓm to¸n, gi¶m chÊt l­îng kiÓm to¸n. Vµ ng­êi chÞu thiÖt thßi nhiÒu nhÊt chÝnh lµ kh¸ch hµng. Do ®ã kh¸ch hµng cÇn thÊy ®­îc tÇm quan träng cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n, tr¸nh t©m lý chØ cÇn mét b¸o c¸o kiÓm to¸n “s¹ch”, cÇn lÊy chÊt l­îng kiÓm to¸n lµm tiªu chuÈn ®Ó lùa chän c«ng ty kiÓm to¸n thÝch hîp. Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, kh¸ch hµng còng nªn cung cÊp c¸c tµi liÖu cÇn thiÕt mét c¸ch ®Çy ®ñ kÞp thêi ®Ó KTV cã thÓ thùc hiÖn c«ng viÖc mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c«ng ty kiÓm to¸n còng cÇn ph¶i nç lùc h¬n n÷a trong viÖc tiÕp cËn kh¸ch hµng vµ n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô cña m×nh. kÕt luËn Ngµnh kiÓm to¸n ë ViÖt Nam míi chØ thùc sù ra ®êi tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 90. §Õn nay, sau 15 n¨m ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn, kiÓm to¸n ®· gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc cñng cè vµ n©ng cao nÒn nÕp tµi chÝnh, kÕ to¸n. Kh«ng nh÷ng thÕ kiÓm to¸n cßn ®ãng vai trß tÝch cùc trong viÖc trî gióp c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ ®Çu t­ vµ nh÷ng ng­êi quan t©m ®Õn lÜnh vùc kinh doanh ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. Tuy nhiªn, so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi th× ngµnh kiÓm to¸n ë ViÖt Nam vÉn cßn rÊt non trÎ. H¬n n÷a, trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay, víi c¬ chÕ më cöa, ngµnh kiÓm to¸n cña chóng ta ®ang gÆp ph¶i sù c¹nh tranh khèc liÖt cña c¸c c«ng ty kiÓm to¸n n­íc ngoµi. Do vËy, ®Ó ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp còng nh­ ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ph¶i kh«ng ngõng hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n cña m×nh. Qua nghiªn cøu lý luËn vµ thêi gian thùc tiÔn t¹i c«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ t­ vÊn A&C (Chi nh¸nh t¹i Hµ Néi), em thÊy r»ng viÖc kiÓm to¸n CPSXSP trong kiÓm to¸n BCTC lµ mét c«ng viÖc kh«ng thÓ thiÕu, nhÊt lµ trong kiÓm to¸n c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. NÕu thiÕu kÕt qu¶ kiÓm to¸n kho¶n môc nµy th× KTV kh«ng thÓ ®­a ra kÕt luËn vÒ BCTC. Trong ph¹m vi luËn v¨n nµy em ®· tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vÒ kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX vµ thùc tiÔn kiÓm to¸n t¹i c«ng ty A&C. Tuy nhiªn, do h¹n chÕ vÒ mÆt kiÕn thøc vµ thêi gian nªn bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ. VËy em rÊt mong ®­îc sù chØ b¶o, gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ nh÷ng ng­êi quan t©m ®Ó bµi viÕt cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Cuèi cïng mét lÇn n÷a em xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi thÇy gi¸o h­íng dÉn ThS Phan Trung Kiªn cïng ban Gi¸m ®èc c«ng ty Cæ phÇn KiÓm to¸n vµ t­ vÊn A&C, c¸c anh, c¸c chÞ kiÓm to¸n viªn, nh©n viªn cña chi nh¸nh ®· t¹o ®iÒu kiÖn, gióp ®ì, chØ b¶o em hoµn thµnh bµi viÕt nµy. phô lôc 1: TrÝch th­ chµo cung cÊp dÞch vô th­ chµo cung cÊp dÞch vô KÝnh göi: C«ng ty ABC Th­a quý vÞ, C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ T­ vÊn (A&C Co) sÏ v« cïng h©n h¹nh khi ®­îc Quý vÞ ®äc bøc th­ nµy vµ quan t©m ®Õn nh÷ng néi dung mµ chóng t«i tr×nh bµy. C«ng Cæ phÇn KiÓm to¸n vµ T­ vÊn (A&C Co) lµ mét trong nh÷ng C«ng ty hµng ®Çu t¹i ViÖt Nam chuyªn cung cÊp c¸c dÞch vô KiÓm to¸n vµ T­ vÊn trong c¸c lÜnh vùc Tµi chÝnh, KÕ to¸n, ThuÕ, §Çu t­ vµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cho mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Víi c­¬ng vÞ lµ nhµ qu¶n lý ®iÒu hµnh, Quý vÞ sÏ rÊt quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh vµ trong nhiÒu t×nh huèng, Quý vÞ sÏ cÇn ®Õn chuyªn gia t­ vÊn cã kinh nghiÖm ®Ó hç trî gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c; hç trî c¸c gi¶i ph¸p ®Ó cñng cè vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý hoÆc hç trî ®Ó b¶o vÖ nh÷ng quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña Quý c«ngty. Th­a Quý vÞ, chóng t«i biÕt Quý c«ng ty hiÖn ®ang t×m kiÕm mét c«ng ty kiÓm to¸n cã thÓ hç trî C«ng ty thùc hiÖn viÖc kiÓm to¸n Bao c¸o tµi chÝnh n¨m 2003. B»ng kh¶ n¨ng vµ kinh nghiÖm cña m×nh trong nhiÒu n¨m qua kÕt hîp víi sù th«ng hiÓu vÒ c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh, C«ng ty A&C tin r»ng chóng t«i cã thÓ gióp Quý vÞ ®¹t ®­îc nh÷ng yªu cÇu ®· ®Ò ra th«ng qua nh÷ng dÞch vô cã chÊt l­îng cao mµ chóng t«i cung cÊp. §Ó hç trî nh÷ng th«ng tin ban ®Çu trong viÖc lùa chän KiÓm to¸n viªn, chóng t«i xin göi ®Õn Quý vÞ vµi nÐt giíi thiÖu vÒ t­ c¸ch ph¸p nh©n, vÒ chøc n¨ng ho¹t ®éng, vÒ c¸c lÜnh vùc kinh doanh vµ kh¸ch hµng mµ chóng t«i phôc vô. Ngoµi ra, trong tµi liÖu nµy, Quý vÞ sÏ hiÓu râ h¬n vÒ C«ng ty A&C Co, vÒ c¸c dÞch vô chóng t«i cung cÊp, vÒ kinh ngiÖm phôc vô kh¸ch hµng, vÒ ®éi ngò nh©n viªn vµ møc phÝ dÞch vô cña chóng t«i. Qua ®ã, Quý vÞ sÏ hiÓu râ h¬n vÒ C«ng ty chóng t«i lµ mét ®èi t¸c phï hîp ®¸ng tin cËy ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña Quý vÞ. ... §­îc phôc vô Quý C«ng ty lµ niÒm vinh h¹nh cña C«ng ty A&C Co chóng t«i. B»ng sù tËn t©m víi kh¸ch hµng, cïng nh÷ng kinh nghiÖm trong lÜnh vùc chuyªn m«n ®· ®­îc tÝch luü trong h¬n 12 n¨m ho¹t ®éng vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, chóng t«i lu«n tin t­ëng vµo kh¶ n¨ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vµ sù mong ®îi cña Quý C«ng ty vÒ chÊt l­îng cña c¸c dich vô mµ A&C Co cung cÊp. Chóng t«i hy väng sím nhËn ®­îc phóc ®¸p cña Quý vÞ. NÕu cßn bÊt kú vÊn ®Ò nµo cÇn trao ®æi hoÆc gi¶i thÝch thªm, xin Quý vÞ vui lßng liªn hÖ víi chóng t«i theo ®Þa chØ sau: Chi nh¸nh C«ng ty Cæ phÇn KiÓm to¸n vµ T­ vÊn (A&C) 877 Hång Hµ, QuËn Hoµn KiÕm, Hµ Néi §iÖn tho¹i: 04.9324133 Fax: (84.4) Email: Tr©n träng! C«ng ty Cæ phÇn KiÓm to¸n vµ T­ vÊn Phã Gi¸m ®èc kiªm Gi¸m ®èc Chi nh¸nh Hµ Néi NguyÔn ThÞ Hång Thanh phô lôc 2: TrÝch B¸o c¸o kiÓm to¸n C«ng ty Cæ phÇn KiÓm to¸n vµ T­ vÊn (A&C) Co Chi nh¸nh Hµ Néi 877 Hång Hµ QuËn Hoµn KiÕm, Hµ Néi Tel: Fax b¸o c¸o kiÓm to¸n KÝnh göi: Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Ban Gi¸m ®èc C«ng ty ABC Chóng t«i ®· kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh gåm: B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ngµy 31/12/2003, B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh n¨m 2003, B¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ n¨m 2003 vµ ThuyÕt minh B¸o c¸o tµi chÝnh cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc vµo ngµy 25/12/203 ®­îc lËp ngµy 25/12/2003 cña C«ng ty tõ trang 8 ®Õn trang 28 kÌm theo. ViÖc lËp vµ tr×nh bµy c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh nµy thuéc vÒ tr¸ch nhiÖm cña Ban Gi¸m ®èc C«ng ty. Tr¸ch nhiÖm cña chóng t«i lµ ®­a ra ý kiÕn vÒ c¸o B¸o c¸o nµy dùa trªn kÕt qu¶ c«ng viÖc kiÓm to¸n. C¬ së ý kiÕn Chóng t«i ®· thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n theo c¸c ChuÈn mùc kiÓm to¸n hiÖn hµnh cña ViÖt nam, c¸c ChuÈn mùc quèc tÕ vÒ kiÓm to¸n cã liªn quan vµ Quy chÕ nµy yªu cÇu c«ng viÖc kiÓm to¸n ph¶i lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn ®Ó cã sù ®¶m b¶o hîp lý r»ng c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh kh«ng cßn chøa ®ùng c¸c sai sãt träng yÕu. ViÖc kiÓm to¸n ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së c¸c thö nghiÖm cÇn thiÕt kiÓm tra c¸c b»ng chøng cña c¸c sè liÖu vµ néi dung c«ng bè trong B¸o c¸o tµi chÝnh; ®¸nh gi¸ viÖc tu©n thñ c¸c chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh, c¸c nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n ®­îc ¸p dông, c¸c ­íc tÝnh vµ xÐt ®o¸n quan träng cña Ban gi¸m ®èc còng nh­ c¸ch tr×nh bµy tæng thÓ B¸o c¸o tµi chÝnh. Chóng t«i cho r»ng c«ng viÖc kiÓm to¸n ®· ®­a ra nh÷ng c¬ së hîp lý ®Ó lµm c¨n cø cho ý kiÕn cña chóng t«i. ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn Theo ý kiÕn cña chóng t«i, xÐt trªn mäi ph­¬ng diÖn träng yÕu, c¸c chØ tiªu cña B¸o c¸o tµi chÝnh tr×nh bµy ®· ph¶n ¸nh hîp lý t×nh h×nh tµi chÝnh t¹i thêi ®iÓm ngµy 31/12/2003, kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh vµ l­u chuyÓn tiÒn tÖ n¨m 2003 cña C«ng ty ABC, ®ång thêi phï hîp víi hÖ thèng kÕ to¸n doanh nghiÖp ViÖt Nam. ë ®©y chóng t«i kh«ng phñ nhËn ý kiÕn nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, tuy nhiªn chóng t«i muèn l­u ý ng­êi ®äc vÒ mét sè kho¶n chi mua vËt t­ vµ chi phÝ gia c«ng trong n¨m 2003 cña C«ng ty ch­a cã ho¸ ®¬n, chøng tõ theo quy ®Þnh Hµ Néi, ngµy 31 th¸ng 03 n¨m 2004 §.§.T – KiÓm to¸n viªn Chøng chØ KTV sè 0372/KTV NguyÔn ThÞ Hång Thanh – Phã Gi¸m ®èc Chøng chØ KTV sè §0053/KTV N¬i nhËn: - Nh­ trªn - L­u A&C phô lôc 3: TrÝch th­ qu¶n lý C«ng ty Cæ phÇn KiÓm to¸n vµ T­ vÊn (A&C) Co Chi nh¸nh Hµ Néi 877 Hång Hµ QuËn Hoµn KiÕm, Hµ Néi Tel: 04.9324133 Fax: (84.4) 9324132 Hµ néi, ngµy th¸ng n¨m 2004 th­ qu¶n lý KÝnh göi: Ban Gi¸m ®èc C«ng ty ABC Tr­íc hÕt chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban Gi¸m ®èc C«ng ty ®· tin t­ëng, hç trî t¹o ®iÒu kiÖn cho KiÓm to¸n viªn chóng t«i thùc hiÖn viÖc kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh n¨m 2003 cña Quý C«ng ty. C«ng viÖc kiÓm to¸n ®· hoµn thµnh, ý kiÕn cña chóng t«i vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh n¨m 2003 ®· ®­îc tr×nh bµy trong B¸o c¸o kiÓm to¸n sè 430/04/BCTC – KTV ngµy 31 th¸ng 3 n¨m 2004 Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, chóng t«i ®· kiÓm tra, xem xÐt mét sè khÝa c¹nh quan träng cña hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña C«ng ty. Víi môc ®Ých Quý c«ng ty trong viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña c«ng ty, chóng t«i xin göi kÌm theo ®©y mét sè ý kiÕn ph©n tÝch vÒ t×nh h×h tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh n¨m 2003, nh÷ng nhËn xÐt vµ ®Ò xuÊt mµ chóng t«i cho r»ng sÏ h÷u Ých cho Quý c«ng ty. Nh÷ng vÊn ®Ò tr×nh bµy sau ®©y ®­îc chóng t«i rót tõ viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n th«ng th­êng, chñ yÕu nh»m gióp chóng t«i tr×nh bµy B¸o c¸o tµi chÝnh cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ngµy 31/12/2003. Do ®ã nh÷ng ý kiÕn cña chóng t«i kh«ng bao gåm tÊt c¶ c¸c ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé mµ mét cuéc kiÓm to¸n ®Æc biÖt cã thÓ ®­a ra. Chóng t«i hy väng r»ng c¸c vÊn ®Ò ®­îc nªu sÏ gióp C«ng ty trong viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n còng nh­ c«ng t¸c qu¶n lý cña m×nh. Mét lÇn n÷a chóng t«i xin c¶m ¬n Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban Gi¸m ®èc C«ng ty, chóng t«i mong muèn duy tr× vµ ph¸t triÓn mèi quan hÖ hîp t¸c tèt ®Ñp ®­îc thiÕt lËp gi÷a hai C«ng ty chóng ta trong hiÖn t¹i còng nh­ trong t­¬ng lai. Tr©n träng! NguyÔn ThÞ Hång Thanh – Gi¸m ®èc Chi nh¸nh N¬i nhËn: - C«ng ty ABC – 02 b¶n - L­u A&C – 01 b¶n Môc lôc LêI NãI §ÇU 1 danh môc c¸c ký hiÖu viÕt t¾t STT Tªn viÕt t¾t Tªn ®Çy ®ñ A&C C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ T­ vÊn BCTC B¸o c¸o tµi chÝnh BCKT B¸o c¸o kiÓm to¸n BC§KT B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n BCKQKD B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh BC§PS B¶ng c©n ®èi ph¸t sinh BHXH B¶o hiÓm x· héi BHYT B¶o hiÓm y tÕ CPSX Chi phÝ s¶n xuÊt H§QT Héi ®ång qu¶n trÞ KSNB KiÓm so¸t néi bé KPC§ Kinh phÝ c«ng ®oµn KTV KiÓm to¸n viªn NVLTT Nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp NCTT Nh©n c«ng trùc tiÕp SXC S¶n xuÊt chung TK Tµi kho¶n TSC§ Tµi s¶n cè ®Þnh VN§ ViÖt Nam ®ång danh môc tµi liÖu tham kh¶o STT NXB, N¨m xuÊt b¶n Tªn t¸c gi¶ Tªn tµi liÖu 1 NXB thèng kª, 1995 Alvinla.Aren- Jame K. Loebbecke Auditing 2 NXB Tµi chÝnh HN, 2001 GS.TS NguyÔn Quang Quynh – Khoa KiÓm to¸n, Tr­êng §HKTQD Lý thuyÕt kiÓm to¸n 3 NXB Tµi chÝnh HN, 2001 GS.TS NguyÔn Quang Quynh – Khoa KiÓm to¸n, Tr­êng §HKTQD KiÓm to¸n tµi chÝnh 4 NXB Tµi chÝnh HN, 2001 Tr­êng §H Tµi chÝnh – KÕ to¸n KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh 5 NXBTµi chÝnh HN, 2001,2002 HÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt nam (quyÓn 1,2,3,4,5) Bé Tµi chÝnh 6 NXB Lao ®éng x· héi, 2002 Gi¸o tr×nh kÕ to¸n qu¶n trÞ PGS.TS. NguyÔn Minh Ph­¬ng-Khoa kÕ to¸n-Tr­êng §HKTQD 7 T¹p chÝ kÕ to¸n, KiÓm to¸n, t¹p chÝ tµi chÝnh 2002, 2003, 2004, 2005 8 Hå s¬ kiÓm to¸n, c¸c tµi liÖu liªn quan kh¸c cña C«ng ty cæ phÇn kiÓm to¸n vµ T­ vÊn A&C danh môc s¬ ®å, b¶ng biÓu S¬ ®å 01. S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm (kª khai tr­êng xuyªn) 9 S¬ ®å 02: LËp kÕ ho¹ch vµ thiÕt kÕ ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n. 17 S¬ ®å 03: Bé m¸y qu¶n lý cña C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ t­ vÊn 37 S¬ ®å 04: Bé m¸y qu¶n lý cña Chi nh¸nh C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ t­ vÊn t¹i Hµ Néi 39 S¬ ®å 05: HÖ thèng kiÓm so¸t chÊt l­îng cña Chi nh¸nh C«ng ty cæ phÇn kiÓm to¸n vµ t­ vÊn t¹i Hµ Néi 41 S¬ ®å 06: Quy tr×nh c«ng nghÖ cña C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ t­ 46 S¬ ®å 07: Quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt giÊy ®Õ dËp nhò xuÊt khÈu 54 B¶ng sè 01: MÉu phiÕu so¸t xÐt Hå s¬ vµ B¸o c¸o kiÓm to¸n 45 B¶ng sè 02: TrÝch hå s¬ kiÓm to¸n th­êng trùc cña C«ng ty ABC 53 B¶ng sè 03: Ph©n tÝch s¬ bé t×nh h×nh tµi chÝnh cña C«ng ty ABC 55 B¶ng sè 04: X¸c ®Þnh møc träng yÕu ¸p dông cho C«ng ty ABC 57 B¶ng sè 05: Thñ tôc kiÓm to¸n CPSX cña c«ng ty A&C 58 B¶ng sè 06: KÕt qu¶ pháng vÊn t×m hiÓu th«ng tin vÒ chi phÝ NVLTT 60 B¶ng sè 07: KÕt qu¶ kiÓm tra chi phÝ NVLTT 58 B¶ng sè 08: KÕt qu¶ kiÓm tra chi tiÕt chi phÝ NVLTT 59 B¶ng sè 09: KÕt qu¶ t×m hiÓu th«ng tin vÒ chi phÝ NCTT 60 B¶ng sè 10: KÕt qu¶ kiÓm tra trªn BC§PS tµi kho¶n 334 61 B¶ng sè 11: KÕt qu¶ ®èi chiÕu sæ chi tiÕt vµ sæ tæng hîp TK 334 61 B¶ng sè 12: KÕt qu¶ kiÓm tra viÖc ph©n bæ chi phÝ tiÒn l­¬ng 62 B¶ng sè 13: KÕt qu¶ kiÓm tra chi tiÕt hîp ®ång lao ®éng 63 B¶ng sè 14: KÕt qu¶ kiÓm tra chi tiÕt chi phÝ tiÒn l­¬ng 64 B¶ng sè 15: KÕt qu¶ kiÓm tra sæ chi tiÕt 3383 65 B¶ng sè 16: KÕt qu¶ kiÓm tra trªn sæ chi tiÕt TK 3382 66 B¶ng sè 17: KÕt qu¶ kiÓm tra viÖc ph©n bæ chi phÝ SXC 67 B¶ng sè 18: C¸c bót to¸n ®iÒu chØnh 68 B¶ng sè 19: KÕt qu¶ kiÓm tra trªn BC§PS tµi kho¶n 154 69 B¶ng sè 20: KÕt qu¶ kiÓm tra chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang 70 B¶ng sè 21: Tæng hîp bót to¸n ®iÒu chØnh chi phÝ s¶n xuÊt cña c«ng ty ABC 72 B¶ng sè 22: Tæng hîp bót to¸n ®iÒu chØnh chi phÝ s¶n xuÊt cña c«ng ty ABC 73 B¶ng sè 23: PhÇn ghi ý kiÕn chÊp nhËn cña c«ng ty ABC göi A&C 73 B¶ng sè 24. C©u hái vÒ hÖ thèng KSNB ®èi víi kho¶n môc chi phÝ NVLTT 83 B¶ng sè 25. C©u hái vÒ hÖ thèng KSNB ®èi víi kho¶n môc chi phÝ NCTT 83 B¶ng sè 26. C©u hái vÒ hÖ thèng KSNB ®èi víi kho¶n môc chi phÝ SXC 84 Phô lôc 1: TrÝch th­ chµo cung cÊp dÞch vô 90 Phô lôc 2: TrÝch B¸o c¸o kiÓm to¸n 92 Phô lôc 3: TrÝch th­ qu¶n lý 94