Đề tài Lạm phát và hậu quả lạm phát

Môc lôc Lêi nãi ®Çu Ch¼ng riªng g× c¸c siªu c­êng kinh tÕ nh­ng víi mäi quèc gia trªn thÕ giíi, l¹m ph¸t lµ bãng ma ¸m ¶nh lµm kinh hoµng mäi ng­êi. L¹m ph¸t lµ nguyªn uû cña nghÌo ®ãi vµ nh÷ng tÖ n¹n x· héi kh¸c. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ho¹t ®éng ®Çy s«i ®éng vµ c¹nh tranh gay g¾t ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn cao vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng. C¸c nhµ kinh tÕ còng nh­ c¸c doanh nghiÖp ph¶i nhanh chãng tiÕp cËn, n¾m b¾t nh÷ng vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ míi. Bªn c¹nh bao vÊn ®Ò cÇn cã ®Ó kinh doanh cßn lµ nh÷ng vÊn næi cém kh¸c trong kinh tÕ. Mét trongnx vÊn ®Ò næi cém kh¸c trong kinh tÕ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò næi cém Êy lµ l¹m ph¸t. L¹m ph¸t nh­ mét c¨n bÖnh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nã lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p ®ßi hái sù ®Çu t­ lín vÒ thêi gian vµ trÝ tuÖ míi cã thÓ mong muèn ®¹t ®­îc kÕt qu¶ kh¶ quan. L¹m ph¸t ¶nh h­ëng toµn bé ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Õn ®êi sèng x· héi, ®Æc biÖt lµ giíi lao ®éng. ë n­íc n­íc hiÖn nay, chèng l¹m ph¸t, gi÷ v÷ng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, c©n ®èi lµ mét môc tiªu rÊt quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. NÐt ®Æc tr­ng næi bËt cña thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ khi cã l¹m ph¸t, gi¸ c¶ cña hÇu hÕt c¸c hµng ho¸ ®Òu t¨ng cao vµ søc mua cña ®ång tiÒn ngµy cµng gi¶m nhanh. Bµi viÕt nµy víi ®Ò tµi: "L¹m ph¸t vµ hËu qu¶ l¹m ph¸t". XuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò nghiªn cøu l¹m ph¸t lµ cÇn thiÕt, cÊp b¸ch, ®Æc biÖt thÊy ®­îc tÇm quan träng cña l¹m ph¸t. V× vËy, víi l­îng kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, em thiÕt nghÜ quan t©m nghiªn cøu ®Ò tµi còng lµ mét ph­¬ng ph¸p t×m hiÓu nã mét c¸ch thÊu ®¸o, s©u s¾c h¬n. PhÇn néi dung I. L¹m ph¸t A. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i L¹m ph¸p lµ mét trong c¸c hiÖn t­îng cña tiÒn tÖ, ®­îc biÓu hiÖn ë sù mÊt gi¸ (gi¶m gi¸) cña tiÒn tÖ, mµ sù mÊt gi¸ cña tiÒn tÖ l¹i biÓu hiÖn râ rÖt nhÊt ai còng thÊy ®­îc sù t¨ng gi¸ b×nh qu©n cña t©ts c¶ mäi thø hµng ho¸. L¹m ph¸t x¶y ra khi gi¸ cña mäi thø hµng ho¸, dÞch vô vµ chi phÝ ®Òu t¨ng tuy víi tèc ®é tû lÖ kh«ng ®ång ®Òu, thø t¨ng nhanh, thø t¨ng chËm, thø t¨ng nhiÒu thø t¨ng Ýt, nh­ng nãi chung mäi thø ®Òu t¨ng. L¹m ph¸t lµ sù gia t¨ng liªn tôc vµ ®¸ng kÓ trong møc gi¸ (price level). MÆt dï ng­êi ta th­êng gäi bÊt cø viÖc t¨ng ®¸ng kÓ nµo ®ã lµ "l¹m ph¸t", nh­ng ý nghÜa ®ã kh«ng hoµn toµn ®óng trong ngµnh kinh tÕ häc. §èi víi ngµnh kinh tÕ häc. ChØ gäi l¹m ph¸t khi gi¸ c¶ t¨ng liªn tôc (peristent) vµ ®¸ng kÓ (signficant). Cã ng­êi ®Æt c©u hái lµ gi¸ t¨ng liªn tôc bao l©u míi ®­îc gäi lµ l¹m ph¸t? Vµ nh­ thÕ nµo míi lµ ®¸ng kÓ? Trõ khi gi¸ c¶ t¨ng ë tû lÖ ch¼ng h¹n 1% mét n¨m th× míi gäi lµ ®¸ng kÓ cßn kh«ng th× kh«ng ®¸ng quan ng¹i. Cßn thêi gian t¨ng liªn tôc, thËt ra "Kho¶ng thêi gian" ®ã vÉn mang vÎ tuú tiÖn v× chÝnh c¸c nhµ kinh tÕ gia còng ch­a hoµn toµn ®ång ý víi nhau vÒ thêi gian nµy. Cã ng­êi cho r»ng ph¶i Ýt nhÊt 3 n¨m, ng­êi kh¸ch l¹i v¹ch l»n ranh ë møc ®é n¨m lµ ®ñ. Lý do ng­êi ta v¹ch l»n danh ph©n biÖt gi÷a sù g¨ng gi¸ tõng giai ®o¹n hay dai d¼ng chØ lµ ph©n biÖt theo ý thuyÕt. Trong thùc tÕ, cã rÊt nhiÒu d÷ kiÕn cã thÓ ph¸t sinh sù t¨ng gi¸ theo giai ®o¹n nh­ng l¹i kh«ng coi nh­ lµnguyªn ñy cña sù t¨ng gi¸ dai d¼ng. Trªn thÕ giíi tõ x­a ®Õn nay chØ cã l¹m ph¸t tiÒn giÊy, kh«ng hÒ cã l¹m ph¸t tiÒn vµng. Bëi v×, trong chÕ ®é l­u th«ng tiÒn vµng nÕu khèi l­îng tiÒn vµng v­ît qu¸ nhu cÇu l­u th«ng th× phÇn th­µ sÏ tù ®éng rót khái l­u th«ng ®Ó lµm ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷. TiÒn vµng kh«ng mÊt gi¸ trong tr­êng hîp nµy. Trong chÕ ®é l­u th«ng tiÒn giÊy, th× mçi khi ph¸t hµnh nã vµo l­u th«ng qua møc, nã kh«ng tù ®éng rót khái l­u th«ng ®­îc. Tr­íc n¨m 1971 lo¹i tiÒn giÊy ®æi ®­îc lÊy tiÒn vµng cña nh÷ng n­íc giÇu cã nh­ ®« la Mü, b¶ng Anh, yªn NhËt, Fr¨ng Ph¸p,..., ®­îc coi nh­ tiÒn vµng, quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i tiÒn nµy víi nhau ®Òu tÝnh theo tû gi¸ cè ®Þnh b»ng vµng. Tõ n¨m 1950 trë ®i, c¸c ®ång tiÒn nµy ®­îc ph¸t hµnh qu¸ møc, dù tr÷ vµng cña c¸c chÝnh phñ ph¸t hµnh ra chóng kh«ng t­¬ng xøng, c¸c lo¹i tiÒn m¹nh kÓ trªn chung bÞ ph¸ gi¸ (h¹ tiªu chuÈn gi¸ c¶) hµng lo¹t, cuèi cïng ®Õn n¨m 1971, ®« la Mü ph¶i ®×nh chØ ®æi ra vµng trªn toµn thÕ giíi trong mäi giao dÞch. Nh÷ng ®ång tiÒn nµy trë thµnh ®ång tiÒn giÊy nh­ mäi ®ång tiÒn giÊy kh¸c. Tãm l¹i l¹m ph¸t lµ hiÖn t­îng ph¸t hµnh thõa tiÒn giÊy so víi l­îng tiÒn cÇn thiÕt cho l­u th«ng lµm cho gi¸ c¶, mäi thø hµng ho¸ t¨ng lªn. L¹m ph¸t cµng cao th× ®ång tiÒn cµng bÞ mÊt gi¸ nhiÒu. L¹m ph¸t ®­îc ph©n lo¹i b»ng ®é lín cña chóng. Ng­êi ta ph©n biÖt cã ba møc kh¸c nhau; l¹m ph¸t võa ph¶i (l¹m ph¸t chËm), l¹m ph¸t phi m· (l¹m ph¸t nhanh), siªu l¹m ph¸t. L¹m ph¸t chËm lµ l¹m ph¸t cã møc ®é võa ph¶i vµ tõ tõ, d­íi 10% mét n¨m. Lo¹i l¹m ph¸t nµy cã vÎ kh«ng quan träng l¾m nh­ng thùc tÕ trong tr­êng kú th× hao tæn kh«ng Ýt. NÕu møc l¹m ph¸t lµ 3%, mçi n¨m Mü Kim sÏ mÊt ®i mét nöa gi¸ trÞ sau 24 n¨m. NÕu møa l¹m ph¸t ë 4% chØ trong 3 n¨m, søc thu mua cña mét Mü kIm chØ cßn 85 xu. Møc kh¸c cña l¹m ph¸t lµ l¹m ph¸t phi m·. Lµ lo¹i l¹m ph¸t khi gi¸ c¶ t¨ng víi tû lÖ 2 hoÆc 3 con sè nh­ 20%, 100%, 300% mét n¨m. Ch¼ng h¹n 7/1922, chØ sè gi¸ sØ cña §øc lµ 100 §øc M· th¸ng 12/1923, chØ sè nµy t¨ng lªn 1,261 tû tû. TiÒn b¹c vµo lóc Êy mÊt h¼n gi¸ trÞ tiªu chuÈn mµ chØ cßn lµ ph­¬ng tiÖn trao ®æi. Vµ møc cuèi cïng lµ møc siªu l¹m ph¸t. Siªu l¹m ph¸t phµ thêi kú cã møc l¹m ph¸t rÊt lín. NÕu trong l¹m ph¸t phi m·, nÒn kinh tÕ cßn cã vÎ sèng sãt ®­îc (mÆc dï kh«ng æn ®Þnh) th× trong siªu l¹m ph¸t, nÒn kinh tÕ xem nh­ ®ang ®i dÇn vµo câi chÕt, vÝ dô ë Bolivia møc l¹m ph¸t ®· lªn tíi 11.000% n¨m 1985. Th¸ng 1/1922 gi¸ mét cèc n­íc gi¶i kh¸c lµ 1 M¸c, th¸ng 10/1923 ®· lªn tíi 192 triÖu M¸c. Trong thêi kú siªu l¹m ph¸t tèc ®é chu chuyÓn tiÒn t¨ng nhanh ghª gím. ë §øc cuèi thêi kú siªu l¹m ph¸t tèc ®é chu chuyÓn t¨ng 30 lÇn so víi tr­íc. B. Nguyªn nh©n l¹m ph¸t a. L¹m ph¸t theo thuyÕt tiÒn tÖ: Kinh tÕ ®i vµo l¹m ph¸t ®ång tiÒn mÊt gi¸... cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn l¹m ph¸t. Ch¼ng h¹n thêi tiÕt kh«ng thuËn, mÊt mïa, gi¸ l­¬ng thùc t¨ng... khi tiÒn l­¬ng t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt còng t¨ng theo dÉn ®Õn gi¸ c¸c mÆt hµng còng t¨ng, t¨ng l­¬ng ®Èy gi¸ lªn cao. VÝ dô: n¨m 1966 - 1967 ChÝnh phñ Mü ®· sö dông viÖc t¨ng tiÒn ®Ó tr¶ cho chi phÝ leo thang cña cuéc chiÕn tranh t¹i ViÖt Nam l¹m ph¸t t¨ng tõ 3% (n¨m 1967 ®Õn 6% n¨m 1970) xÐt trong dµi h¹n l·i suÊt thùc tÕ (i) vµ s¶n l­îng thùc tÕ (y) ®¹t møc c©n b»ng, nghÜa lµ (i) vµ (y) æn ®Þnh. Møc cÇu tiÒn kh«ng ®æi lªn M/P kh«ng ®æi suy ra khi l­îng tiÒn danh nghÜa (M) t¨ng lªn th× gi¸ c¶ sÏ t¨ng lªn víi tû lÖ t­¬ng øng. VËy l¹m ph¸t lµ mét hiÖn t­îng tiÒn tÖ. b. L¹m ph¸t cÇu kÐo T¨ng cung tiÒn kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n duy nhÊt dÉn ®Õn t¨ng cÇu vÒ hµng ho¸, dÞch vô. T¨ng tiªu dïng, chi phÝ c«ng céng vµ t¨ng d©n sè lµ nh÷ng nh©n tè phi tiÒn tÖ, sÏ dÉ ®Õn t¨ng cÇu. ¸p lùc l¹m ph¸t sÏ t¨ng sau 1 ®Õn 3 n¨m nÕu cÇu vÒ hµng ho¸ v­îc qu¸ møc cung song s¶n xuÊt còng kh«ng ®­îc më réng hoÆc do sö dông m¸y mãc víi c«ng suÊt tiÕn tíi giíi h¹n hoÆc v× nh©n tè s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®­îc sù gia t¨ng cña cÇu. Sù mÊt c©n ®èi ®ã ®­îc gi¸ c¶ ®¾p ®Çy l¹m ph¸t do cÇu t¨ng lªn hay l¹m ph¸t do cÇu kÐo ®­îc ra ®êi tõ ®ã. c. L¹m ph¸t theo chi phÝ ®Èy L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy võa l¹m ph¸t, võa suy gi¶m s¶n l­îng t¨ng thªm thÊt nghiÖp nªn cßn gäi lµ l¹m ph¸t "®×nh trÖ". H×nh thøc cña l¹m ph¸t lµ ph¸t sinh tõ phÝa cung, do chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n ®· chuyÓn sang ng­êi tiªu dïng ®iÒu nµy chØ cã thÓ ®­îc trong giai ®o¹n t¨ng tr­ëng kinh tÕ khi ng­êi tiªu dïng s½n sµng tr¶ víi gi¸ cao h¬n. d. C¸c nguyªn nh©n kh¸c C¸c nguyªn nh©n kh¸c liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng hîp lý, c¸c chñ thÓ kinh doanh lµm t¨ng chi phÝ ®Çu vµo, nguyªn nh©n do n­íc ngoµi. II. HËu qu¶ cña l¹m ph¸t còng nh­ t¸c ®éng xÊu cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ Do cã 3 møc l¹m ph¸t kh¸c nhau, nªn t¸c ®éng cña mçi lo¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ còng kh¸c nhau. L¹i l¹m ph¸t võa ph¶i (l¹m ph¸t mét con sè) kh«ng cã t¸c ®éng lín ®Õn nÒn kinh tÕ. L¹m ph¸t phi m· vµ siªu l¹m ph¸t cã t¸c ®éng lín ®Õn nÒn kinh tÕ ë hao mÆt sau ®©y: 1. L¹m ph¸t vµ l·i suÊt thÞ tr­êng T¸c ®éng ®Çu tiªn cña l¹m ph¸t lªn ®êi sèng lµ nã lµm thay ®æi l·i suÊt v× l·i suÊt ngµy nay t¸c ®éng nhiÒu mÆt ®Õn thu nhËp vµ tiªu dïng ®Çu t­ cho nªn th«ng qua l·i suÊt l¹m ph¸t t¸c ®éng nhiÒu mÆt ®Õn thu nhËp, tiªu dïng vµ ®Çu t­. §Ó gi÷ cho tµi s¶n nî, tµi s¶n cã hiÖu qu¶ kh«ng ®æi, hÖ thèng ng©n hµng gi÷ cho l·i suÊt thùc tÕ æn ®Þnh. Nh­ng v× l·i suÊt thùc tÕ = l·i suÊt danh nghÜa - tû lÖ l¹m ph¸t. NÕu muèn cho l·i suÊt thùc tÕ kh«ng ®æi th× l·i suÊt danh nghÜa ph¶i t¨ng cïng víi tû lÖ l¹m ph¸t. Khi c¸c ng©n hµng t¨ng vµ hÖ thèng tµi chÝnh t¨ng l·i suÊt danh nghÜa cho l¹m ph¸t, hËu qu¶ mµ nÒn kinh tÕ ph¶i g¸nh lÊy lµ suy tho¸i vµ thÊt nghiÖp t¨ng. VÒ mÆt l©u dµi, sù c©n b»ng trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ kÐo c¶ l¹m ph¸t vµ l·i suÊt xuèng khi kh«ng cã sù can thiÖp cña ng©n hµng trung ­¬ng. Nh­ng c¸i gi¸ ph¶i tr¶i lµ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt bÞ l·ng phÝ sè viÖc lµm gi¶m vµ ®êi sèng nh©n d©n thªm khã kh¨n. 2. L¹m ph¸t vµ thu nhËp thùc tÕ. L¹m ph¸t t¨ng cao lµm gi¶m thu nhËp thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng vµ lµm gi¶m gi¸ trÞ tµi s¶n kh«ng sinh l·i, cã l¹m ph¸t kh«ng cÇn b»ng, l¹m ph¸t gi¶m gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n sinh l·i. Khi l¹m ph¸t x¶y ra cµng chÊt thªm g¸nh nÆng thuÕ thu nhËp vµ c¸c lo¹i thuÕ kh¸c lªn ng­êi b¹n, kÕt qu¶ lµ l¹m ph¸t cµng cao, thu nhËp thùc tÕ cña nh©n d©n cµng gi¶m ®êi sèng cña hä khã kh¨n h¬n ngay c¶ khi l·i suÊt vµ tiÒn l­¬ng ®­îc ®iÒu chØnh theo tû lÖ ph¹m ph¸t. 3. L¹m ph¸t vµ ph©n phèi thu nhËp. L¹m ph¸t lµm cho c¸c nhµ kinh doanh cã phÇn thu nhËp t¨ng thªm do thiÖt h¹i cña c¸c thµnh phÇn nh©n d©n nghÌo. §êi sèng nh©n d©n lao ®éng ®· khã kh¨n l¹i cµng khã kh¨n h¬n. Nh÷ng ng­êi thõa tiÒn vµ giµu cã th× sao? L¹m ph¸t bÊt th­êng kÐo hä vµo ®Çu c¬ tµi s¶n vµ hµng ho¸. Trong khi ng­êi d©n kh«ng cã tiÒn ®Ó mua s¾m hµng ho¸ tiªu dïng cho 1 th¸ng th× nh÷ng ng­êi thõa tiÒn vµ giµu cã cã thÓ mua hµng nói hµng ho¸ ®Ó tÝch ch÷ chê gi¸ lªn tung ra b¸n. ChÝnh sù ®Çu c¬ nµy cµng lµm cho cung hµng ho¸ khan hiÕm mét c¸ch gi¶ t¹o vµ gi¸ c¶ cµng lªn c¬n sèt. Cuèi cïng nh©n d©n lao ®éng kh«ng mua næi ngay c¶ hµng tiªu dïng cÇn thiÕt. Trong nh÷ng kÎ ®Çu c¬ b¸n ra hµng ho¸ víi gi¸ rÊt cao vµ cµng trë lªn giµu cã h¬n. L¹m ph¸t nh­ thÕ cã thÓ dÉn ®Õn rèi lo¹n kinh tÕ vµ lµm cho hè ng©n c¸ch giµu nghÌo l¹i cµng më to h¬n. Qu¸ tr×nh ph©n phèi l¹i thu nhËp do l¹m ph¸t th­êng lµ kh«ng hîp lý vµ lµm t¨ng thªm sù mÊt b×nh ®¼ng. 4. T¸c ®éng kh¸c cña l¹m ph¸t. Lµm t¨ng kho¶n nî quèc gia, biÕn ®éng kinh tÕ x· héi, g©y ra t©m lý bÊt æn ®Þnh trong nh©n d©n... KÕt luËn Tãm l¹i qua nh÷ng ph©n tÝch s¬ l­îc trªn vÒ hiÖn t­îng lµm ph¸t chóng ta b­íc ®Çu cã thÓ hiÓu kh¸i qu¸t vÒ hiÖn t­îng x¶y ra trong nÒn kinh tÕ. Tr­íc hÕt cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng l¹m ph¸t lµ hiÖn t­îng rÊt nh¹y c¶m víi tr¹ng th¸i cña nÒn kinh tÕ, nã do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n t¸c ®éng ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c g©y lªn. L¹m ph¸t chØ næ ra kh«ng ph¶i chØ ë c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn mµ cßn trong nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn còng chøa ®ùng nh÷ng mÇm mèng cña l¹m ph¸t, l¹m ph¸t g©y rÊt nhiÒu t¸c h¹i cho nÒn kinh tÕ. V× vËy h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng cña l¹m ph¸t ®­îc coi lµ vÊn ®Ò cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi nãi chung vµ cña ViÖt Nam nãi riªng ®­îc khèng chÕ ë l¹m ph¸t ë mét møc nh­ thÕ nµo th× nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®ã lµ mét vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt cña mçi quèc gia. Bëi ë vËy bÊt cø gi¶i ph¸p nµo cã lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ còng cÇn ph¶i ®i kÌm víi nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m tr¸nh nh÷ng có sèc cho kÝch thÝch m¹nh l¹m ph¸t th¸i qu¸ g©y bÊt lîi cho nÒn kinh tÕ. ViÖc tËp hîp nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm qua viÖc chèng l¹m ph¸t ë mét sè n­íc lµ vÊn ®Ò ®­îc quan t©m nhiÒu ®Ó tõ ®ã nã sÏ gãp phÇn kh«ng nhá trong c«ng cuéc ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Qu¸ tr×nh s¸ch gi¸o khoa Tr­êng §¹i häc QLKD Hµ Néi 2. T¹p chÝ thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 1992 - 1998 3. Tµi chÝnh 1 + 2/2002 4. Mét vµi vÊn ®Ò vÒ l¹m ph¸t B161