Đề tài Lịch sử hình thành và những vấn đề xoay quanh đồng tiền chung của Châu Âu (đồng euro)

1 TRƯỜNG TRUNG CẤP KINH TẾ CÔNG NGHỆ ĐÔNG NAM

 BÀI THUYẾT TRÌH ĐỀ TÀI : LNCH SỬ HÌ H THÀ H VÀ HỮ G VẤ ĐỀ XOAY QUA H ĐỒ G TiỀ CHU G CỦA CHÂU ÂU ( ĐỒNG EURO) GIÁO VIÊN BỘ MÔN : GUYỄ MI H HỰT QUA G NHÓM THỰC HIỆN: HÓM KẾ TOÁ D 2 THÀNH VIÊN NHÓM: 1. Đỗ Thị Hà 03KTPC003 2. Mai Thị Cả 03KTCS003 3. Nguyễn Thị Trúc Mơ 03KTCS076 4. Vũ Thị Thanh Thủy 03KTCS055 5. Trần Thị Ánh Hồng 03KTCS077 3 LỜI NÓI ĐẦU Để giúp các bạn sinh viên có thêm tài liệu tham khảo về môn tài chính tiền tệ, nhóm kế toán khóa 3 chúng tôi xin giới thiệu tới các bạn cuốn tài liệu tham khảo chủ đề “ sự ra đời của đồng tiền EURO và những vấn đề xoay quanh đồng tiền chung của Châu Âu ( đồng EURO)” nội cung của cuốn sách được trình bày như sau: - Cơ sở lý luận - Lịch sử hình thành đồng EURO - Những vấn đề xảy ra xung quanh đồng EURO Nội dung được trình bày như trên nhằm giúp các bạn có thể tham khảo và cũng cố khắc sâu kiến thức về bộ môn tài chính tiền tệ. Mong rằng đây sẽ là tài liệu tham khảo cần thiết của các bạn Do thời gian biên soạn có hạn cuốn sách có thể có những khuyết điểm, rất mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp của quý thầy cô cùng các bạn để lần sau làm bài sẽ được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn 4 MỤC LỤC I. CƠ SỞ LÝ LUẬ ……………….trang 5 1. Hoàn cảnh ra đời của tiền tệ…..trang 5 2. Các chức năng của tiền tệ……..trang 5 3. Quy luật lưu thông tiền tệ……..trang 6 II. KHÁI IỆM, BIỂU TƯỢ G VÀ LNCH SỬ HÌ H THÀ H ĐỒ G EURO 1. Khái niệm đồng EURO…………….trang 6 2. Biểu tượng của đồng EURO……….trang 6 3. Lịch sử hình thành đồng EURO……trang 7 III. CÁC ƯỚC THAM GIA LƯU HÀ H EURO……………………………….trang 9 IV. KÍ HỆU TIỀ TỆ, TIỀ KIM LOẠI, TIỀ GIẤY 1. Kí hiệu tiền tệ………………….trang 12 2. Tiền kim loại…………………..trang 13 3. Tiền giấy………………………trang 17 V. CÁC MỆ H GIÁ 1. Mệnh giá tiền giấy………………..trang 18 2. Mệnh giá tiền kim loại……………...trang 24 VI. TÁC ĐỘ G KI H TẾ CỦA ĐỒ G EURO………………………………..trang 25 VII. TỈ GIÁ HỐI ĐOÁI CỦA TIỀ TỆ CŨ SO VỚI EURO………………………………..trang 30 VIII. ĐIỀU GÌ XẢY RA ẾU ĐỒ G EURO TA RÃ?.....................................................trang 33 IX. ĐỒ G EURO GIẢM GIÁ Ả H HƯỞ G HƯ THẾ ÀO ĐẾ VIỆT AM?....................trang 35 X. BA BIỆ PHÁP BÌ H Ổ ĐỒ G EURO….trang 38 XI. XU HƯỚ G CỦA ĐỒ G EURO TRO G THỜI GIA TỚI……………………trang 40 5 XII. BÀI HỌC RÚT RA TỪ ĐỒ G TIỀ CHU G CHÂU ÂU CHO KHU VƯC CHÂU Á…….trang 47 I.CƠ SỞ LÍ LUẬ 1. hoàn cảnh ra đời của tiền tệ Tiền tệ ra đời là kết quả phát triển tất yếu và lâu dài của sản xuất và lưu thông hàng hóa. Từ rất sớm trong lịch sử loài người đã xuất hiện nhu cầu phải có một hình thức tiền tệ lám trung gian trao đổi. Khi nói đến tiền tệ, hầu hết các nhà kinh tế học trước đây cung cho rằng đó là phương tiện trung gian trao đổi. Nhung đó chỉ đúng và phù hợp với giai đoạn ban đầu khi con người biết sử dung hàng hàng hóa . Vì bây giờ tiền tệ còn thưc hiện các đầu tư tín dụng. Lực lượng sản xuất phát triển, năng xuất lao động nâng cao cần có một hàng hóa đóng vai trò làm vật ngang giá chung được cố định lại ở một hàng hóa đọc tồn và phổ biến thì hình thái tiền tệ của giá trị xuất hiện, tiền tệ ra đời. Trong lịch sử, lúc đầu có nhiều hàng hóa đóng vai trò tiền tệ chẳng hạn như mai rùa,vỏ sò….. khi loài người khai thác được kim loại thì kim loại đóng vai trò tiền tệ, với khối lượng nhỏ nhưng giá trị lớn, do thoi gian khai thác ra vàng va bạc lớn: hơn nữa do thuộc tính lý học và hóa học của chúng. (ít hao mòn,dễ lát mỏng chia nhỏ…) Tiền tệ xuất hiện đánh dấu đỉnh cao và văn minh loài người đạt được trong sự tiến hóa của mình , đồng thời sự sùng bái hàng hóa được đNy lên đỉnh cao hơn , đó là sự sung bái tiền tệ. 2 . Các chức năng của tiền tệ 6 Tiền tệ là một hàng hóa đặc biệt nó được tách ra khỏi thế giới hàng hóa đóng vai trò làm vật ngang giá chung trong trao đổi . Tiền tệ đại diện cho vật chất.Tien tệ được dung để đo giá trị hàng hóa hay dịch vụ trong nền kinh tế , tiền tệ còn làm môi giới trong việc trao đổi hàng hóa .N goài ra nó còn làm phương tiện thanh toán như trả nợ khi mua hàng nộp thuế .Tiền được cất giữ là tiền được rút ra khỏi lưu thong. Chỉ có tiền vàng bạc tiền đủ giá trị mới làm chức năng cất giữ.Tiền tệ thế giới khi quan hệ buôn bán trong các quốc gia với nhau xuất hiện thì tiền tệ thế giới nghĩa là thanh toán toàn thế giới .Việc đổi tiền của một quốc gia ra tiền của một quốc gia khác . 3 . Quy luật lưu thông tiền tệ Đây là quy luật xác định lượng tiền cần thiết trong lưu thông: Số lượng tiền cần thiết trong lưu thông = tổng giá cả hàng hóa – ( tổng giá cả bán chịu + tổng giá cả hàng hóa khấu trừ cho nhau) + tổng giá cả hàng hóa bán chiu đến kì thanh toán) : số lần luân chuyển trung bình của tiền tệ trong năm. Đó là quy luật lưu thông tiền vàng. Khi có tiền giấy thay thế, vì tiền giấy ko làm chức năng phương tiện cất trữ nên nếu đưa lượng tiền giấy vào lưu thong vượt quá mức cần thiết sẽ sinh ra lạm phát. 7 II. KHÁI IỆM, BIỂU TƯỢ G VÀ LNCH SỬ HÌ H THÀ H CỦA ĐỒ G EURO 1. Khái niệm EURO Euro (€; mã ISO: EUR), còn gọi là Âu kim là đơn vị tiền tệ của Liên minh Tiền tệ châu Âu, là tiền tệ chính thức trong 15 nước thành viên của Liên minh châu Âu (Áo, Bỉ, Bồ Đào N ha, Đức, Hà Lan, Hy Lạp, Ireland, Luxembourg, Pháp, Phần Lan, Tây Ban N ha, Ý, Slovenia, Malta, Cyprus)và trong 6 nước và lãnh thổ không thuộc Liên minh châu Âu. • Các đồng tiền kim loại euro cùng một mệnh giá giống nhau ở mặt trước, nhưng có trang trí khác nhau ở mặt sau, đặc trưng cho từng quốc gia phát hành. Euro có thể được phát âm như iu-rô hoặc ơ-rô, oi-rô, u-rô tùy từng nơi ở châu Âu và thế giới. 8 2. Biểu tượng của EURO 3. Lịch sử hình thành của đồng EURO 9 • N ăm 1970 lần đầu tiên ý tưởng về một liên minh tiền tệ châu Âu được cụ thể hóa. Trong cái gọi là kế hoạch Werner, Thủ tướng Luxembourg, Pierre Werner, đã cùng nhiều chuyên gia soạn thảo một Liên minh Kinh tế và Tiền tệ châu Âu với tiền tệ thống nhất. • Dự tính với mục đích thành lập liên minh này cho đến năm 1980 đã thất bại mà một trong những nguyên nhân là sự sụp đổ của hệ thống Bretton Woods. Thay vào đó Liên minh Tỷ giá hối đoái châu Âu được thành lập vào năm 1972 và sau đó là Hệ thống Tiền tệ châu Âu vào năm 1979. • N gày 01/07/1990, việc lưu chuyển vốn được tự do hóa giữa các nước trong Liên minh châu Âu. Bước tiếp theo được khởi đầu vào ngày 01/01/1994: Viện Tiền tệ châu Âu, tiền thân của N gân hàng Trung ương châu Âu (ECB), được thành lập và tình trạng ngân sách quốc gia của các nước thành viên bắt đầu được xem xét. • N gày 13/12/1996, các bộ trưởng Bộ Tài chính của EU đi đến thỏa thuận về Hiệp ước Ổn định và Tăng trưởng nhằm bảo đảm các nước thành viên giữ kỷ luật về ngân sách và qua đó bảo đảm giá trị của tiền tệ chung. Bước cuối cùng của Liên minh Kinh tế và Tiền tệ châu Âu bắt đầu có hiệu lực cùng với 10 cuộc họp của Hội đồng châu âu 1998 Xác định 11 quốc gia thành viên của Liên minh Kinh tế và Tiền tệ theo các tiêu chuNn hội tụ được quy định trước . • Vào ngày 1 tháng 1 năm 1999 tỷ lệ hối đoái giữa Euro và các đơn vị tiền tệ quốc gia được quy định không thể thay đổi và Euro trở thành tiền tệ chính thức. N gay ngày hôm sau, ngày 2 tháng 1, các thị trường chứng khoán tại Milano (Ý), Paris (Pháp) và Frankfurt am Main (Đức) đã định giá tất cả các chứng khoán bằng Euro. Một thay đổi khác có liên quan với thời điểm đưa đồng Euro vào sử dụng là việc thay thế cách ghi giá cho ngoại tệ. Trước ngày đã định, việc ghi theo giá (1 USD = xxx DEM) là hình thức thông dụng. • N gày của đồng Euro (1/1/2002) là ngày cuối cùng của một dự án kéo dài tới 6 năm để thiết kế và in hơn 14 tỉ tờ tiền giấy và một lượng lớn khoảng 50 tỉ tiền xu. Cùng một lúc, đã có khoảng 10 tỉ tờ tiền giấy được đưa vào lưu thông trong nhiều nước châu Âu. III. CÁC ƯỚC THAM GIA LƯU HÀ H EURO • Khoảng 305 triệu người sống ở 12 nước châu Âu: Áo, Bỉ, Phần Lan, Pháp, Đức, Hy Lạp, Italia, Ireland, Luxembourg, Hà Lan, Tây Ban N ha và Bồ Đào N ha. 11 • Các thành viên EU như Đan Mạch, Estonia, Latvia, Litva, Malta, và Síp cam kết giữ tỉ giá tiền tệ của mình đối với đồng Euro trong khoảng giao động cho phép của Cơ chế Tỷ giá hối đoái II (ERM II). Các quốc gia Anh, Đan Mạch, Thụy Điển đã quyết định không dùng đồng Euro và vẫn giữ tiền tệ chính thức của quốc gia. • Các quốc gia Ba Lan, Cộng hòa Séc, Estonia, Hu ngary Latvia, Litvia, Malta, Slovakia, và Síp gia nhập EU năm 2004 chỉ có thể gia nhập vào Liên minh Kinh tế và Tiền tệ châu Âu sau khi thỏa mãn được các điều kiện hội tụ (qua 2 năm là thành viên của Cơ chế Tỷ giá hối đoái II và các điều kiện khác) • Các nước mới gia nhập EU vào ngày 1 tháng 1 năm 2007, Bulgaria, Romania có kế hoạch gia nhập Khu vực đồng Euro lần lượt vào các năm 2010 và 2011. 12 Có 17 nước sau đây đã đưa đồng Euro làm tiền tệ chính thức vào lưu hành: • Áo • Bỉ • Bồ Đào N ha • Cyprus • Đức • Hà Lan • Hy Lạp • Ireland • Luxembourg • Malta • Pháp • Phần Lan • Tây Ban N ha • Ý • Slovenia • Slovakia • Estonia Khu vực Euro: Khu vực Euro (17) N hững quốc gia thuộc Liên Âu quy định sẽ phải gia nhập hệ thống Euro(8) 13 11 Quốc gia thuộc Liên Âu có quyền rút khỏi hệ Thống Euro(1) Quốc gia Liên Âu dự định mở cuộc trưng cầu Dận ý về việc gia nhập hệ thống Euro nhưng Với quyền rút khỏi hệ thống(1) Khu vực ngoài khối Liên Âu dùng Euro theo Thỏa Hiệp riêng(5) Khu vực ngoài khối Liên Âu dùng Euro mà Không có thỏa hiệp (4) IV. KÍ HỆU TIỀ TỆ, TIỀ KIM LOẠI, TIỀ GIẤY 1. Kí hiệu tiền tệ: Dấu hiệu Euro được Ủy ban châu Âu đưa vào sử dụng như là ký hiệu của đồng tiền tệ cộng đồng châu Âu vào năm 1997. Ký hiệu này dựa trên cơ sở của phát thảo nghiên cứu năm 1974 của người trưởng đồ họa của Cộng đồng châu Âu, Arthur Eisenmenger. Ký hiệu này là một chữ E tròn và lớn có hai vạch nằm ngang. Ký hiệu này gợi nhớ đến chữ epsilon của Hy Lạp và vì vậy là gợi nhớ đến châu Âu thời cổ điển. Hai vạch ngang tượng trưng cho sự bền vững của Euro và của vùng kinh tế châu Âu. 14 2. Tiền kim loại Các đồng tiền kim loại Euro có mặt trước hoàn toàn giống nhau trong tất cả các nước nhưng mặt sau là hình ảnh của từng quốc gia. Mặt trái thì giống nhau ở tất cả 12 quốc gia. Còn mặt phải thì từng quốc gia có thể tự do thiết kế hoạ tiết. Áo, Hy Lạp, Ý, và San Marino là những nước thiết kế cả tám loại xu đều khác nhau cả tám, thật là một kỳ công. Riêng Bỉ, Irish, và Vatican thì hơi thất vọng, vì ba nước này chỉ thiết kế một kiểu hoạ tiết duy nhất cho tất cả 8 loại xu (khác nhau mỗi số giá trị). Dưới đây là mặt trái (sau) của 8 loại xu EURO: 15 Mặt phải (mặt trước) tiền xu của Áo: • Mặt phải trước tiền xu của Hi lạp : 16 Mặt phải( trước) tiền xu của Tây Ban N ha: Mặt phải ( trước) tiền xu của Hà Lan: Mặt phải ( trước) tiền xu của Bỉ: 17 Mặt phải( trước) tiền xu của Đức: Mặt phải ( mặt trước) tiền xu của Luxemburg: 18 Mặt phải,( trước ) tiền xu của Ba Lan: Mặt phải ( trước) tiền xu của Phần Lan: 19 Mặt phải( trước) tiền xu của Pháp: Mặt phải ( trước) tiền xu của ý : 20 Mặt phải ( trước) tiền xu của MoN aCo: 21 3. Tiền giấy EURO: • Tiền giấy Euro có họa tiết trang trí giống nhau hoàn toàn trong tất cả các nước. • Mặt trước có hình của một cửa sổ hay phần trước của một cánh cửa, mặt sau là một chiếc cầu. Đây không phải là hình ảnh của các công trình xây dựng có thật mà chỉ là đặc điểm của từng thời kỳ kiến trúc. • Tất cả các tờ tiền giấy đều có cờ hiệu châu Âu, chữ đầu tự của N gân hàng Trung ương châu Âu bao gồm 5 ngôn ngữ (BCE, ECB, EZB, EKT, EKP), một bản đồ châu Âu (bao gồm cả các khu hành chính hải ngoại của Pháp) ở mặt sau, tên "Euro" bằng chữ La tinh và chữ Hy Lạp, chữ ký của Giám đốc N gân hàng Trung ương Châu Âu đương nhiệm. 12 ngôi sao của EU cũng có trên tờ tiền giấy Euro (12 là số thành viên của châu Âu năm 1986). 22 V. CÁC MỆ H GIÁ 1.Mệnh giá tiền giấy Euro • Tiền giấy Euro có 7 mệnh giá: 5EURO 10 EURO 20 EURO 50 EURO 100 EURO 200 EURO 500 EURO mỗi mệnh giá có một màu khác nhau. Các tờ tiền giấy mang hình của kiến trúc châu Âu từ các thời kỳ khác nhau trong lịch sử nghệ thuật. 5 EURO Tờ 5 Euro có màu xám, mang kiến trúc cổ điển. Mặt trước có hình cánh cổng, 12 ngôi sao của EU và chữ kí Giám đốc N gân hàng Trung ương châu Âu. 23 • Mặt sau là hình cây cầu và bản đồ châu Âu. 24 • Tờ 10 euro co màu đỏ 133 x 72 mm, Xanh da trời ,Kiểu Gô tích.Thời kì Thế kỷ 13–Thế kỷ 14 25 • Da cam,kiến trúc Thời kỳ Phục Hưng. Thời kì Thế kỷ 15– Thế kỷ 16 • 147 x 82 mm,Xanh lá cây, kiến trúc Barock và Rocock. Thời kì Thế kỷ 17–Thế kỷ 18 26 • 153 x 82 mm,Vàng-N âu .Kiến trúc bằng thép và kính .Thời kì Thế kỷ 19–Thế kỷ 20 27 • 160 x 82 mm ,Tía, Kiến trúc hiện đại.Thời kì Thế kỷ 20–21 Đặc điểm chống giả mạo tiền giấy: • Giấy dùng để in tiền được làm từ sợi bông vải, có thể được xác minh bằng bút thử đặc biệt, nếu là tiền thật thì dùng loại bút thử này không để lại dấu vết. • Hình chìm trên giấy. • Dây an toàn, khi đưa giấy lên trước ánh sáng có thể nhìn thấy. • Một vài phần của hình có thể cảm nhận được khi sờ lên. 28 • Một mệnh giá được in một phần ở mặt trước và một phần ở mặt sau, khi đưa lên trước ánh sáng sẽ nhìn thấy toàn phần (Hai mặt bổ sung chính xác cho nhau). • Chữ siêu nhỏ. • Dưới ánh sáng của tia cực tím có thể nhìn thấy các sợi có nhiều màu. • Các đặc điểm của từng mệnh giá • Vạch bằng lá kim loại đặc biệt có ảnh ba chiều (tiếng Anh: Hologram), khi nhìn nghiêng ảnh sẽ thay đổi giữa ký hiệu Euro và mệnh giá (ở các mệnh giá 5, 10 và 20 Euro). • Vạch đặc biệt khi nhìn nghiên tờ tiền giấy sẽ có màu vàng với ký hiệu Euro và mệnh giá (ở các mệnh giá 5, 10 và 20 Euro). • Ảnh ba chiều với hình của kiểu kiến trúc hay mệnh giá (ở các mệnh giá 50, 100, 200 và 500 Euro). • Đổi màu: Khi nhìn nghiên tờ tiền giấy màu sẽ thay đổi ở các mệnh giá lớn (ở các mệnh giá 50, 100, 200 và 500 Euro). • 2. mệnh giá tiền đồng Tiền kim loại Euro có 8 mệnh giá: 1, 2, 5, 10, 20, 50 cent, 1 Euro, 2 Euro. Các đồng 1, 2, 5 cent lưu hành từ 2002, các đồng còn lại được phát hành vào năm 2007 29 N hững đồng Euro nhỏ nhất. Tại Phần Lan và Hà Lan, đồng 1 và 2 cent không được sử dụng phổ biến nhưng nó vẫn là loại tiền hợp pháp. 3 kiểu màu sắc/chất liệu: - hai màu (Euro) - màu bạc (Chục cent) - màu đồng (cent) VI. TÁC ĐỘ G KI H TẾ CỦA ĐỒ G EURO Khi đưa đồng Euro vào lưu hành người ta hy vọng là thương mại và cộng tác kinh tế giữa các thành viên trong vùng Euro sẽ vững mạnh thêm vì các rủi ro về tỷ giá hối đoái và kèm theo đó là việc bảo hộ tiền tệ (tiếng Anh: currency hedging) của các doanh nghiệp châu Âu sẽ không còn tồn tại nữa. N gười ta cũng đoán rằng việc này sẽ mang lại lợi thế cho người dân trong vùng Euro vì trong quá khứ thương mại là một trong những nguồn chính của tăng trưởng kinh tế. Thêm vào đó người ta cũng tin rằng giá cả của sản phNm và dịch vụ sẽ không còn chênh lệch nhau nhiều nữa. Điều này dẫn đến cạnh tranh mạnh hơn giữa các doanh nghiệp và vì thế sẽ làm giảm lạm phát và tăng sức mua của người tiêu thụ. a. Đối với các nước EU 30 Thuận lợi : Đồng EURO ra đời sẽ thúc đNy sự phát triển kinh tế của các nước EU, thúc đNy quá trình liên kết kinh tế giữa các nước này, tạo điều kiện thực hiện liên minh kinh tế tiền tệ châu Âu, tiến tới thống nhất châu Âu về kinh tế và chính trị. Đồng tiền chung ra đời sẽ góp phần hoàn thiện thị trường chung châu Âu, góp phần gỡ bỏ những hàng rào phi quan thuế còn lại, tác động tích cực đến hoạt động kinh tế, tài chính, đầu tư, tiết kiệm chi phí hành chính. Theo bản báo cáo năm 1988 và Uỷ ban châu Âu, việc thực hiện liên minh tiền tệ có thể đem lại lợi cho các nước EU khoảng 200 ty ECU và giúp làm tăng thêm 1% GDP của các nước thành viên. Việc ra đời của đồng EURO với ngân hàng trung ương độc lập - N gân hàng Trung ương châu Âu (ECB) - thay thế các ngân hàng trung ương các nước thành viên, với mục tiêu thực hiện một chính sách tiền tệ theo hướng giữ ổn định sẽ tạo cơ sở cho kinh tế phát triển không còn lạm phát, đem lại những điều kiện thuận lợi cho việc hoạch định một chính sách tài chính vĩ mô cho liên minh, là một bảo đảm giữ cho nền kinh tế ở khu vực này ổn định và phát triển hơn trước Do buôn bán trong các nước EU chiếm đến 60% ngoại thương của cả khối, nên việc sử dụng một đồng tiền chung sẽ tạo điều kiện đNy mạnh trao đổi ngoại thương giữa các nước EU và ít bị ảnh hưởng xấu do sự giao động tỷ 31 giá của đồng USD vì sẽ không còn tình trạng đồng tiền này mất giá so với USD trong khi đồng tiền khác lại lên giá. Khó khăn: + Trong việc phối hợp chính sách kinh tế tiền tệ; Việc ngân hàng Trung ương châu Âu đảm nhiệm chức năng điều hành chính sách tiền tệ của cả khối sẽ làm cho các nước tham gia EMU mất đi công cụ để điều tiết nền kinh tế và sẽ rất khó khăn cho các nước này mỗi khi kinh tế gặp khủng hoảng. + Việc duy trì được một đồng EURO mạnh là một vấn đề khó khăn cho các nước tham gia vì các nước này có các nền kinh tế phát triển ở những mức độ khác nhau, mỗi nước đều có những khó khăn riêng. Việc dung hoà lợi ích của các nước là một cuộc đấu tranh gay go đòi hỏi phải có sự thoả hiệp lớn của mỗi nước. Mặt khác, để đảm bảo cho EMU vận hành tốt, các nước tham gia phải tiếp tục phấn đấu đảm bảo các chỉ tiêu EMU áp đặt, buộc chính phủ các nước này phải có những chính sách ngặt nghèo trong ngân sách chi tiêu, chính sách thuế... phải thắt lưng buộc bụng, cắt giảm chi tiêu cho phúc lợi xã hội. Điều này có thể gây ra những phản ứng mạnh mẽ trong dân chúng, nhất là trong tầng lớp dân nghèo, trong ngành giáo dục, như đã từng diễn ra ở nhiều nước Tây Âu trong mấy năm gần đây, và sẽ gây khó khăn cho các chính phủ đương quyền mỗi khi các cuộc bầu cử đến gần. b. Đối với thế giới : Tạo sự thay đổi lớn trong hệ thống tiền tệ thế giới. Hệ thống tiền tệ quốc tế với đồng USD giữ vai trò khống chế trong suốt nửa thế kỷ qua sẽ bị thay thế bởi hệ thống tiền tệ với hai đồng tiền quan trọng nhất là đồng USD và đồng EURO chi phối Với một nền kinh tế phát triển của 11 nước châu Âu có 290 triệu 32 dân, tổng sản phNm quốc dân chiếm tới 19,6% của thế giới và 18,6% thương mại toàn cầu, đồng EURO sẽ trở thành một đồng tiền ngoại tệ lớn và là đối thủ đáng gờm đối với đồng USD. Các nước EU có 370 triệu dân với GDP 7.900 tỷ USD, chiếm 20% hàng hoá xuất khNu trên thế giới. Trong khi đó Mỹ có 268 triệu dân với GDP là 8.000 tỷ USD lại chỉ chiếm 15% hàng hoá xuất khNu trên thế giới. N ếu đồng EURO giữ được ổn định thì sẽ có sức cạnh tranh mạnh và vị trí truyền thống của đồng USD sẽ ngày càng bị suy giảm mạnh. Sự thách thức của đồng EURO đối với đồng USD thể hiện trên các lĩnh vực dự trữ ngoại tệ, trao đổi ngoại thương và giá trị cổ phiếu trên các thị trường chứng khoán. Sự thách thức của đồng EURO đối với đồng USD thể hiện trên các lĩnh vực dự trữ ngoại tệ, trao đổi ngoại thương và giá trị cổ phiếu trên các thị trường chứng khoán. Mặt khác khi đồng EURO trở thành đồng tiền chung của một khối kinh tế mạnh thì nhiều nước trên thế giới (nhất là N hật do hầu hết dự trữ ngoại tệ là USD) sẽ giảm bớt một phần dự trữ bằng đồng USD để mua thêm đồng EURO (mức độ ít nhiều còn tuỳ thuộc vào khả năng ổn định của đồng EURO). Đây có thể là một nhân tố gây tác động làm giảm giá đồng đô la Mỹ. Thêm vào đó nhu cầu dự trữ về vàng cũng sẽ giảm vì trước đây các nước chủ yếu dự trữ bằng vàng và USD, nay lại có thêm một đồng tiền mạnh và ổn định có thể được sử dụng để dự trữ, do vậy trong tương lai vàng sẽ bị bán ra nhiều nên giá vàng cũng sẽ bị giảm. Đây là điều mà chúng ta phải tính đến trong cơ cấu dự trữ của ta sau này. Về ngoại thương, trao đổi trong nội bộ khối trước đây nay chuyển sang thanh toán bằng đồng EURO sẽ làm cho kim ngạch xuất khNu của EU thì phần đô la Mỹ giảm sút đáng kể Hiện nay trong tổng kim ngạch xuất khNu của EU thì phần tính bằng USD chiếm 48%, bằng tiền của các nước EU chiếm 33%. Xét tổng 33 thể, nền kinh tế các nước EU gần tương đương Mỹ, nhưng tổng giá trị ngoại thương lại vượt hẳn Mỹ. Theo các nhà phân tích kinh tế, sau khi ra đời, đồng EURO có thể chiếm khoảng 35-40% các khoản giao dịch và buôn bán quốc tế. Trong buôn bán với Mỹ, các nước EU cũng sẽ buộc Mỹ phải sử dụng đồng EURO, nên Mỹ cũng sẽ phải dự trữ cả EURO. Đối với thương mại thế giới khi đồng EURO ra đời và được thừa nhận là đồng tiền mạnh và ổn định thì sẽ có xu hướng các nước cũng sẽ sử dụng EURO thay thế USD trong thanh toán một số giao dịch ngoại thương với nhau và trong buôn bán giữa EU với các nước khác, do đó sẽ làm giảm nhu cầu sử dụng USD trong thương mại thế giới. Tóm lại, sau khi đồng EURO ra đời hệ thống tài chính thế giới sẽ bị thay đổi cơ bản. N hững thay đổi này sẽ bắt đầu từ việc thanh toán các loại dịch vụ và buôn bán quốc tế, kể cả các giao dịch thị trường chứng khoán, sau đó đến việc giải toả dự trữ ngoại tệ ở các quốc gia. Hơn nữa, bên cạnh việc sử dụng USD như trước đây, trên thị trường sẽ xuất hiện thêm EURO, do đó trong tương lai không xa, nhu cầu sử dụng USD giảm bắt buộc sẽ dẫn đến việc giảm giá của USD, và như vậy việc ra đời của EURO không chỉ tác động đến lĩnh vực tiền tệ mà sẽ tác động cả đến lĩnh vực kinh tế và chính sách kinh tế của các quốc gia. Sự cạnh tranh về tiền tệ giữa đồng USD và đồng EURO có thể sẽ gây ra một số rạn nứt trong quan hệ giữa Mỹ và EU và thúc đNy xu thế đa cực, đa trung tâm trong quan hệ quốc tế phát triển. . Để đảm bảo cho đồng EURO ổn định và vững mạnh, các chính phủ các nước tham gia EMU cũng như N gân hàng Trung ương châu Âu sẽ cần phải có những chính sách bảo vệ và khuyến khích sử dụng đồng EURO, điều này chắc chắn sẽ gây ảnh hưởng bất lợi cho vị trí của đồng USD ở châu Âu và do đó sẽ gây một số thiệt hại về lợi ích cho Mỹ ở châu lục này. Cuộc đấu tranh vì lợi ích và ảnh hưởng kinh 34 tế ở châu Âu giữa Mỹ và Liên minh Châu Âu sẽ trở nên quyết liệt hơn. - Sau khi EURO ra đời, do những thuận lợi của thị trường thống nhất có trình độ phát triển cao và ổn định, khả năng thu hút vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài của các nước EU sẽ mạnh hơn trên các mặt hàng công nghệ cao và đòi hỏi vốn lớn. Do đó có thể thấy trước được là một phần vốn đầu tư của thế giới sẽ dồn vào các nước EU sau khi đồng EURO ra đời. VII. TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI CỦA TIỀ TỆ CŨ SO VỚI EURO Các đơn vơ tiơn tơ quơc gia trơơc đây cơa Eurozone Đơn vơ tiơn tơ Ký hiơu Tơ giá Thay đơi Hoàn thành Schilling Áo ATS 13,7603 31 tháng 12 năm 1998 2002 Franc Bơ BEF 40,3399 31 tháng 12 năm 1998 2002 Gulden Hà Lan NLG 2,20371 31 tháng 12 năm 1998 2002 Markkaa Phơn Lan FIM 5,94573 31 tháng 12 năm 1998 2002 Franc Pháp FRF 6,55957 31 tháng 12 năm 1998 2002 35 Mark Đơc DEM 1,95583 31 tháng 12 năm 1998 2002 Pound Ireland IEP 0,787564 31 tháng 12 năm 1998 2002 Lira Ý ITL 1.936,27 31 tháng 12 năm 1998 2002 Franc Luxembourg LUF 40,3399 31 tháng 12 năm 1998 2002 Escudo Bơ Đào Nha PTE 200,482 31 tháng 12 năm 1998 2002 Peseta Tây Ban Nha ESP 166,386 31 tháng 12 năm 1998 2002 Drachma Hy Lơp GRD 340,750 19 tháng 6 năm 2000 2002 Tolar Slovenia SIT 239,640 11 tháng 7 năm 2006 2007 Pound Síp CYP 0,585274 2008 lira Malta MTL 0,429300 10 tháng 7 năm 2007 2008 Koruna Slovak 10 tháng 7 năm 2007 30,1260 8 tháng 7 năm 2008 2009 36 Tỷ giá hối đoái của các tiền tệ chính thức của các quốc gia là thành viên của liên minh tiền tệ được quy định vào ngày 31 tháng 12 năm 1998 dựa trên cơ sở giá trị tính chuyển đổi của đồng ECU (European Currency Unit). Vì thế mà đồng Euro bắt đầu tồn tại như là tiền để thanh toán trong kế toán (chưa có tiền mặt): đồng Euro về mặt hình thức trở thành tiền tệ của các nước thành viên, các tiền tệ quốc gia có địa vị là một đơn vị dưới Euro và có tỷ giá cố định không đổi. Tỷ giá này được quy định bao gồm có 6 con số để giữ cho các sai sót làm tròn ít đi. Một đồng Euro tương ứng với: • 1,95583 Mark Đơc • 13,7603 Schilling Áo • 40,3399 Franc Bơ • 166,386 Peseta Tây Ban Nha • 5,94573 Markkaa Phơn Lan • 6,55957 Franc Pháp • 0,787564 Pound Ireland • 1936,27 Lira Ý • 40,3399 Franc Luxembourg • 2,20371 Gulden Hà Lan • 200,482 Escudo Bơ Đào Nha • 340,750 Drachma Hy Lơp Sau khi đồng Euro được sử dụng như là tiền dùng để thanh toán trong kế toán, các tiền tệ là thành viên chỉ được phép tính chuyển đổi với nhau thông qua đồng Euro, tức là trước tiên phải tính chuyển từ tiền tệ khởi điểm sang Euro và sau đấy từ Euro sang tiền tệ muốn chuyển đổi. Cho phép làm tròn số bắt đầu từ ba số sau dấu phNy ở tiến Euro và tiền muốn chuyển đổi. Phương pháp này là quy định bắt buộc của Ủy ban châu Âu nhằm tránh các sai sót trong lúc làm tròn số có thể xuất hiện khi tính toán chuyển đổi trực tiếp VIII . ĐIỀU GÌ XẢY RA ẾU ĐỒ G EURO TA RÃ? 37 N ếu cuối cùng đồng euro tan rã, phải hàng chục năm nữa một khu vực nào khác mới dám đưa ra một chương trình tham vọng đến như vậy. N hiều chuyên gia đã nhận định đúng rằng thử nghiệm đồng euro đang ở “ngã tư đường”. Hoặc nhóm nước thuộc khu vực đồng tiền chung châu Âu sẽ đoàn kết với nhau về vấn đề tài khóa, hoặc các thành viên yếu sẽ buộc phải rời bỏ khu vực đồng tiền chung châu Âu. Thử nghiệm của đồng euro cũng đưa thế giới đến “ngã tư đường” trong hệ thống tiền tệ quốc tế. Liệu con cháu chúng ta sẽ thừa hưởng một thế giới với những đồng tiền lớn hay một nhóm đồng tiền nhỏ của nhiều nước khác nhau? N ếu đồng euro tồn tại và giành lại vị thế đồng tiền dự trữ tương đương với đồng USD, chắc chắn xu thế hợp tác tại các khu vực khác sẽ lên mạnh. N hiều khối khác sẽ hợp lại để mong có được thành công như đồng euro. Đồng euro không ở trung tâm cuộc khủng hoảng tài chính gần đây. Chỉ duy nhất Tây Ban N ha được coi như tâm điểm của mọi vấn đề, tất nhiên Mỹ và Anh có tầm quan trọng hệ thống lớn hơn nhiều. Cuộc khủng hoảng nợ công mà châu Âu đang đương đầu hiện nay là dư chấn điển hình của một cuộc khủng hoảng tài chính sâu. Thế nhưng ngay cả nếu hệ thống đồng euro không phải ở trung tâm của cuộc khủng hoảng, hệ thống cũng cần phải chống chọi được 2 cú sốc khác Đồng euro hiện nay dường như giống như một hệ thống khiến các cú sốc trở nên tồi tệ hơn chứ không phải giải quyết được các cú sốc đó. N ước Anh, tất nhiên không sử dụng đồng euro, đã hưởng lợi từ việc đồng bảng Anh mất giá. N hóm nước đang khốn khổ với khủng hoảng nợ châu Âu trong khi đó mắc kẹt với khả năng cạnh tranh thấp nhưng lại không có bất kỳ cơ chế điều chỉnh nào. Kế hoạch hạ giá đồng tiền của lãnh đạo các nước thuộc khu vực đồng tiền chung châu Âu thông qua các đợt điều chỉnh lương dường như 38 không hợp lý. Châu Âu chỉ có lối thoát duy nhất nếu tăng trưởng của nhóm nền kinh tế này cao hơn so với kỳ vọng. Thật không may, tăng trưởng thời kỳ hậu khủng hoảng tài chính sẽ tiếp tục ám ảnh bởi các khoản nợ lớn. Đáng mỉa mai ở chỗ đồng euro hiện đang lên giá quá cao, đặc biệt so với đồng USD, đặc biệt ở thời điểm lẽ ra đồng tiền cần phải hạ giá. Lãnh đạo khu vực đồng tiền chung châu Âu có thể đã hiểu nhầm sự lên giá của đồng USD như tín hiệu về niềm tin vào đồng euro. Sẽ chính xác hơn nếu khẳng định rằng dù đúng dù sai, thị trường lo lắng về việc nước Mỹ thiếu kế hoạch A hơn việc châu Âu không có kế hoạch B. Tác giả bài viết, dù đã nghiên cứu về chế độ tỷ giá linh hoạt suốt 3 thập kỷ, cũng không thể giải thích được điều này chứ chưa nói đến dự báo. Rất khó để dự đoán và giải thích được về tỷ giá. Bài học từ khủng hoảng trong khu vực đồng tiền chung châu Âu là sống chung với tình trạng tỷ giá biến động mạnh còn dễ hơn với tình hình chính trị hay thay đổi bất thường. Lãnh đạo khu vực đồng tiền chung châu Âu coi sự chuyển giao này như sự hy sinh cho quyền lợi của con cháu họ. Và cho đến nay, rõ ràng người ta có thể thấy hệ thống nào tốt hơn cho tương lai. N gười ta đôi khi coi đồng euro như sản phNm của chính trị mà không bao giờ hợp lý xét về phương diện kinh tế. IX. ĐỒ G EURO GIẢM GIÁ Ả H HƯỞ G HƯ THẾ ÀO ĐẾ VIET AM? Từ khi đồng EURO của châu Âu ra đời đến nay cho thấy ít có đồng tiền nào khác thường hơn. Khi mới lưu hành một đồng EURO bằng một đồng USD. N hưng chỉ sau một thời gian ngắn, đồng EURO giảm giá liên tục, có thời gian đồng EURO chỉ còn bằng 0,8 USD. Và khi nền kinh tế Mỹ bước vào thời kỳ suy thoái, lại gặp sự kiện khủng bố 39 quốc tế (ngày 11/9/2001) rồi sa vào 2 cuộc chiến tranh ở Afganistan và Irắc, với thâm hụt “kép” về cán cân thương mại và ngân sách ... làm cho tăng trưởng kinh tế Mỹ giảm xuống mức “đáy” 0,25% vào năm 2002, thì giá đồng USD liên tục sụt giảm. Đồng EURO vì thế mà lên giá so với đồng USD gần như liên tục, có lúc 1 đồng EURO đã ăn trên 1,3 USD. N ay nền kinh tế Mỹ phục hồi tăng trưởng một cách vững chắc (năm 2004 đã tăng 4,4% xấp xỉ mức 4,5% của năm 1997 và cao nhất từ 1998 đến nay) lãi suất đồng USD tiếp tục tăng lên, đồng thời giá EURO giảm xuống đến mức 1 EURO chỉ bằng 1,22 USD và đang trong xu hướng giảm xuống nữa. Tình hình trên đã cộng hưởng với kết cục thê thảm của 2 cuộc trưng cầu dân ý mới đây ở Pháp và Hà Lan về Hiến pháp Châu Âu cùng với việc mở rộng khối EU từ 12 lên 25 nước... không những cản trở xu hướng nhất thể hoá, mà còn làm cho giá đồng EURO lại sút giảm, mặc dù N gân hàng trung ương châu Âu (ECB) thắt chặt đồng tiền, hạn chế đầu tư nội khối và giảm hiệu quả xuất khNu ... Ở Việt N am, đồng EURO chưa được sử dụng rộng rãi như đồng USD nhưng do việc mở cửa hội nhập và buôn bán với khu vực EU ngày một mở rộng nên tỷ giá VN Đ/EURO cũng có những biến động đáng lưu ý Khi đồng EURO mới ra đời, 1 EURO có giá hối đoái 14,8 nghìn VN Đ. Khi 1 EURO trên thế giới giảm chỉ còn đổi được 0,8 USD thì 1 EURO ở Việt N am cũng chỉ bằng khoảng 12.218 VN Đ. Khi EURO lên giá đồng thời USD cũng lên giá so với VN Đ thì EURO đã lên giá “kép” so với VN Đ. Đỉnh điểm đã có thời gian 1 EURO đổi được trên 23.000 VN Đ chính là một trong những nguyên nhân làm cho xuất khNu sang EU tăng mạnh, còn nhập từ khu vực này tăng thấp hơn nhưng giá nhập khNu lại tăng mạnh. Từ khi đồng EURO giảm giá so với đồng USD thì ở trong nước, giá đồng EURO cũng giảm giá theo. Mới đây nhất 1 EURO đang từ 19.506 VN Đ thì đã tụt xuống 17.600 VN Đ. 40 Khi đồng EURO giảm giá thì xuất khNu của nước ta sang EU gặp bất lợi, cộng hưởng với sự cạnh tranh của hàng xuất khNu cùng loại của Trung Quốc sang khu vực này sẽ làm cho tốc độ tăng kim ngạch xuất khNu của Việt N am đến EU sẽ bị sút giảm, nhất là các hàng dệt may, giầy dép ... Trong khi đó nhập khNu từ Việt N am sang EU lại gia tăng nhờ được lợi giá khi tính bằng VN Đ. Xuất siêu lớn từ khu vực EU trong mấy năm qua (4 năm liền ở trên dưới mức 1,5 tỷ USD) sẽ khó duy trì được trong thời gian tới. Khi đồng EURO giảm giá thì việc vay nợ của Việt N am (bao gồm ODA và vay thương mại) đối với khu vực đồng EURO sẽ có lợi cả về vốn và lãi so với trước. Sự giảm giá của đồng EURO cũng sẽ làm cho những người trước đây được lợi lớn từ việc chuyển sang giữ đồng EURO (lên tới 80% trong vòng hơn 1 năm) thì nay sẽ được đNy ra để găm giữ đồng USD .... Giá đồng EURO giảm là do yếu tố khách quan ngoài tầm tay của các tổ chức, cá nhân. N hưng từ đó có thể điều chỉnh các hoạt động xuất khNu - nhập khNu - du lịch và vay trả nợ đối với khu vực này. 41 X . BA BIỆ PHÁP BÌ H Ổ DỒ G EURO Khủng hoảng nợ châu Âu đã giáng một đòn nặng nề vào sức mạnh của đồng euro, nhưng vẫn còn đó cơ hội để lấy lại vị thế cho đồng tiền này trước khi quá muộn. Tuy nhiên, áp lực lên đồng tiền chung châu Âu đang ngày càng gia tăng khi cuộc khủng hoảng nợ bắt nguồn từ Hy Lạp và Ireland có xu hướng lan rộng. Các chuyên gia cho rằng Bồ Đào N ha hoặc Tây Ban N ha có khả năng sẽ trở thành nạn nhân kế tiếp, lúc đó chuyện gì sẽ xảy ra với đồng euro? Các nhà lãnh đạo châu Âu, bao gồm cả Thủ tướng Đức Angela Merkel, khẳng định lục địa già sẽ thành công vượt qua cơn khủng hoảng. Vẫn còn đó những nghi ngờ về lợi ích của đồng euro so với thiệt hại mà nó gây ra, nhưng tất cả đều đồng tình: phá giá euro bây giờ là tự sát. Lường trước những nguy cơ tiềm Nn, các chuyên gia của Viện kinh tế học quốc tế Peterson đưa ra ba biện pháp có thể giúp đồng euro đứng vững trong tương lai. N hìn nhận nghiêm túc vấn đề của các ngân hàng 42 Một nguyên nhân quan trọng đNy châu Âu rơi vào khủng hoảng là do các khoản tín dụng được ngân hàng cấp dễ dãi cùng với việc tiêu dùng vô độ diễn ra trong thời gian dài. N icolas Veron, nhà kinh tế học của viện Peterson, khẳng định niềm tin của các nhà đầu tư vào đồng euro cũng như nền kinh tế châu lục sẽ không được cải thiện chừng nào tình trạng sức khỏe của các ngân hàng còn chưa được đánh giá đúng mức. Tương tự đợt thanh tra ở Mỹ, các ngân hàng châu Âu cũng đã trải qua cuộc khảo nghiệm tình hình tài chính khi khủng hoảng nợ bùng phát. Kết quả được thông báo vào tháng Bảy cho thấy chỉ có 7 trong số 91 ngân hàng bị “đánh trượt”, các ngân hàng ở Tây Ban N ha, Đức và Hy Lạp gặp nhiều khó khăn nhất trong việc huy động vốn. Kết luận này đáng lạc quan hơn rất nhiều so với kỳ vọng của giới đầu tư. Tuy nhiên, những người chỉ trích cho rằng cuộc thanh tra không đủ tính nghiêm ngặt dù đã hé lộ phần nào tình trạng của ngành ngân hàng châu Âu – vốn không được coi là minh bạch bởi rất nhiều giao dịch không công khai. Thêm vào đó, gói cứu trợ Ireland trị giá 115 tỷ USD được các nhà lãnh đạo khu vực đưa ra sau cuộc họp vào cuối tháng 11 cho thấy đợt thanh tra không nói lên được nhiều về tình hình thực tế. 2 ngân hàng ở Ireland là Allied Irish Banks và Bank of Ireland là đối tượng cần cứu trợ nhưng “giấy chứng nhận sức khỏe” của họ lại chẳng hề có tỳ vết. 43 Veron nhận xét: “Đó chỉ là một hành động mang tính hình thức, không có nhà đầu tư nào tin rằng cuộc thanh tra được tiến hành một cách nghiêm túc.” Lập quỹ đề phòng khủng hoảng Không ai có thể nói chắc cuộc khủng hoảng nợ ở châu Âu hiện nay sẽ gây ra tác động sâu sắc và mạnh mẽ đến mức nào, hay những hậu quả của nó sẽ kéo dài bao nhiêu năm nữa. Vì vậy, chuyên gia Jacob Funk Kirkegaard của viện Peterson cho rằng bước quan trọng trên con đường hướng tới sự ổn định của đồng euro là việc thành lập một quỹ hỗ trợ lâu dài. Quỹ này đóng vai trò như hợp đồng bảo hiểm cho các quốc gia trước những cuộc khủng hoảng có thể xảy ra trong tương lai. Trên thực tế, các nhà lãnh đạo châu Âu đã sớm tiếp cận giải pháp này với việc cho ra đời Quỹ bình ổn tài chính châu Âu hồi tháng N ăm nhằm giải cứu Hy Lạp và Ireland,Đức nền kinh tế lớn nhất khu vực , tất nhiên là quốc gia đóng góp nhiều nhất với 575 tỉ USD Chắc chắn sẽ có một vài chính trị gia người Đức lấy làm khó chịu trước việc phải gánh vác trách nhiệm sửa chữa sai lầm không phải do mình gây ra – theo cách nghĩ của họ. Quỹ bình ổn tạm thời sẽ hết hiệu lực vào năm 2013, nhưng nhiều khả năng nó sẽ chuyển thành một định chế vĩnh viễn thông qua Cơ chế bình ổn châu Âu, một dự án mới được ra mắt nhằm cung cấp các hỗ trợ tài chính cho những quốc gia trong eurozone gặp rủi ro thanh khoản (tuy nhiên vẫn phải đảm bảo khả năng thanh toán). Mặt trái của việc thành lập quỹ là có thể khuyến khích những động thái gây rủi ro lớn hơn từ các thành viên trong liên minh tiền tệ châu 44 Âu, bởi họ biết chắc mình sẽ được trợ giúp nếu chẳng may gặp hoạn nạn. Tuy nhiên, Kirkegaard lập luận rằng khả năng này sẽ được hạn chế với việc đặt ra điều kiện chặt chẽ cho các khoản vay từ quỹ bình ổn. Kéo khu vực tư nhân vào cuộc Quỹ bình ổn vĩnh viễn một khi được thành lập sẽ trở thành chỗ dựa dẫm cho các quốc gia trong eurozone. Cuối cùng, không ai khác ngoài Đức và Pháp, những thành viên giàu có nhất, sẽ phải gánh chịu phần lớn khoản chi phí của quỹ. Vì thế, để tạo sự công bằng, cần có một cơ chế đúng đắn buộc chính phủ các nước trong khu vực phải làm tất cả những gì có thể để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng nợ công khác. N goài quỹ bình ổn vĩnh viễn, các nhà lãnh đạo châu Âu rất có thể sẽ tiến hành tái cơ cấu nhằm chia sẻ một phần gánh nặng sang khu vực tư nhân. Bước đi này đóng một vai trò quan trọng, bởi nó buộc chính phủ phải thừa nhận áp lực từ thị trường và thi hành chính sách tài khóa hợp lý hơn nhằm đề phòng nguy cơ khủng hoảng nợ. XI . XU HƯỚ G CỦA ĐỒ G EURO TRO G THỜI GIA TỚI Châu Âu được biết đến là nơi có điều kiện sống hàng đầu thế giới với cuộc sống vật chất và tinh thần rất cao, chế độ chính trị và xã hội khá ổn định, đồng tiền chung của 16 quốc gia ngày càng khẳng định được vị thế, tạo sự tin cậy, từng bước thay thế vị trí độc tôn của USD trong gần chục năm qua về thanh toán và dự trữ quốc tế....Tỷ trọng của Euro trong quỹ dự trữ của các N gân hàng trung ương trên thế giới vào cuối năm 2009 đã lên tới gần 30%, so với mức 17,9% từ khi ra đời. 45 N hưng khi một số nước Châu Âu rơi vào cuộc khủng hoảng nợ, các món nợ khổng lồ và chồng chéo nhau được lộ rõ, thì sức mua của Euro suy giảm sút mạnh. Tính đến tháng 7/2010, Euro đã giảm giá khoảng 15,7% so với USD, 8,5% so với GBP và 20% so với JPY… N hững gì đang diễn ra bên trong eurozone, khiến nhiều người phải đặt câu hỏi về sự gắn kết ở khu vực này.Tương lai của Euro sẽ ra sao? Tiếp tục tồn tại và phát triển hay đồng tiền chung Châu Âu bị tan vỡ…? Tỷ giá USD/EUR từ tháng 7/2009 đến tháng 7/2010 N hận định về xu hướng này, chúng tôi cho rằng các nước trong khu vực không dễ dàng để Euro chết yểu, Euro vẫn tồn tại, nhưng sẽ bị giảm giá trong trung hạn. N hận định này được xuất phát từ ba lý do sau: • cuộc khủng hoảng nợ công ở các nước eurozone cùng với các kế hoạch cắt giảm chi tiêu, cứu trợ kinh tế tiếp tục là mối đe dọa nghiêm trọng đến tăng trưởng kinh tế của eurozone. Việc cứu trợ Hy Lạp có 46 thể sẽ phải kéo dài, thậm chí có thể phải cơ cấu lại nợ. Kế hoạch cứu trợ kinh tế của các nước tiếp theo như Bồ Đào N ha, Tây Ban N ha,… sẽ tác động xấu đến tăng trưởng kinh tế của khu vực Euro. Vì thế, Châu Âu khó tránh khỏi cuộc suy thoái kinh tế vào năm 2011 và tình trạng trì trệ vào những năm tiếp theo. N hư vậy, tăng trưởng kinh tế của khu vực này sẽ chậm hơn các nền kinh tế lớn như Hoa Kỳ, Trung Quốc và các nền kinh tế phát triển khác, trong khi lượng tiền không nhỏ đưa ra để cứu trợ, sẽ đNy nhanh đà mất giá của Euro. • Sự suy giảm niềm tin của giới đầu tư và người tiêu dùng sẽ tiếp tục đặt áp lực giảm giá Euro. N iềm tin đối với triển vọng kinh tế của 16 quốc gia khu vực sử dụng Euro đã sụt giảm trong quí 2 và 3 năm 2010. Theo số liệu của IMF, chỉ số niềm tin của giới chủ doanh nghiệp và người tiêu dùng tại Eurozone đã giảm từ mức 100,6 điểm trong tháng 47 4 xuống 94,5 điểm trong tháng 6, trong đó, tại Hy Lạp giảm từ mức 69,1 điểm xuống còn 51,9 điểm, tại Bồ Đào N ha giảm từ 93,8 điểm xuống còn 87,1 điểm. Xu hướng giảm giá Euro càng thể hiện rõ khi Liên minh Châu Âu và IMF phải đưa ra quyết định về việc thành lập Quỹ cứu trợ khNn cấp trị giá 1.000 tỷ USD, nhằm ngăn ngừa sự sụt giảm liên tục của Euro hiện tại và trong tương lai. • Khi các gói cứu trợ nhằm giúp các nước trong Eurozone thoát khởi cuộc khủng hoảng nợ, phục hồi tăng trưởng kinh tế, thì việc Euro suy yếu cũng tạo cơ hội để khu vực này phát triển. Bởi khi Euro mất giá, hàng hóa nhập khNu vào Châu Âu trở nên đắt hơn, sẽ giúp giảm thâm hụt thương mại, đồng thời tăng cường xuất khNu, cải thiện sức cạnh tranh vốn đang rất yếu của các nước trong Eurozone, từ đó thúc đNy tiến trình phục hồi kinh tế của khu vực. N hư vậy, chính sự suy yếu của Euro có thể sẽ là một sự hỗ trợ quan trọng không chỉ đối với một vài nền kinh tế khu vực đang nỗ lực để thoát suy thoái, mà còn đối với các quốc gia thành viên Eurozone đang gặp khó khăn trong việc thúc đNy những chương trình cắt giảm thâm hụt ngân sách. Đây cũng có thể là điều mà các nước trong Eurozone mong muốn. N hiều ý kiến cho rằng: Euro sẽ giảm giá trong những năm tới, nhưng khả năng phục hồi của nó nhanh hay chậm( v), điều này phụ thuộc rất lớn vào việc cải cách mạnh mẽ hệ thống tài chính từng quốc gia, việc thực thi chính sách tài khóa và kỷ luật tài 48 chính nghiêm ngặt, cũng như việc điều hành chính sách tiền tệ của ECB ngay trong năm 2011, 2012. XII. BÀI HỌC RÚT RA TỪ KHU VỰC ĐỒ G TIỀ CHU G CHÂU ÂU CHO KHU VỰC CHÂU Á N ghiên cứu quá trình phát triển của Euro, có thể rút ra một số bài học cho khu vực Châu Á: • Liên minh kinh tế và tiền tệ ra đời là một phát triển tất yếu của quá trình nhất thể hoá khu vực. Kinh nghiệm khu vực Châu Âu cho thấy, sự cạnh tranh quyết liệt giữa các nền kinh tế đã đNy nhanh quá trình liên kết và hoà nhập kinh tế của các nước EU. Kết quả của những nỗ lực thống nhất Châu Âu là đã ký được Hiệp ước Maastricht tháng 2/1992, trong đó đề ra mục tiêu quan trọng nhất là thành lập Liên minh tiền tệ châu Âu, nhằm xoá bỏ hàng rào cuối cùng ngăn cản quá trình nhất thể hoá kinh tế. Vì thế, sự ra đời của Euro là một tất yếu trong xu thế toàn cầu hoá kinh tế thế giới và nhất thể hoá kinh tế khu vực. Mặt khác, sự ra đời Euro là kết quả của một quá trình phát triển và hòa nhập về kinh tế lẫn chính trị, có tác động sâu sắc không chỉ với các nước thành viên mà với cả Châu Âu và các nước có quan hệ thương mại với Eurozone. • Tính minh bạch trong hệ thống tài chính, đặc biệt là minh bạch trong chi tiêu ngân sách là một yếu tố quan trọng quyết định sự 49 bền vững của liên minh khu vực cũng như triển vọng của đồng tiền khu vực. Với những tiêu chí và tiêu chuNn chặt chẽ( vi) của eurozone, Euro đã tạo được sự tin cậy khá cao. N hưng nguyên nhân gây bất ổn, thậm chí gây nguy cơ khủng hoảng Eurozone cũng lại chính ở khía cạnh này. Do việc nhất thể hóa chính trị không theo kịp nhất thể hóa tiền tệ, mà quan trọng hơn là sự chậm trễ trong nhất thể hóa kinh tế, nhất là nguyên tắc phối hợp giữa chính sách tiền tệ với chính sách tài khóa, trong khi giao quyền về chính sách tiền tệ cho ECB, nhưng mỗi thành viên vẫn hoạch định chính sách tài khóa riêng. Vì thế, khi thâm hụt ngân sách, chính phủ các nước thành viên không thể phát hành thêm tiền để bù đắp thiếu hụt, mà buộc phải tăng vay nợ và tìm mọi cách che dấu. 50 (guồn: website của (gân hàng trung ương châu Âu - ECB Hy Lạp rơi vào cuộc khủng hoảng nợ, thì nhiều nghi vấn được đặt ra, bởi các số liệu công bố khác xa với thực tế. Do đó một bài học rất có giá trị đối với khu vực Châu Á chính là việc minh bạch tài chính nói chung, minh bạch về chi tiêu công nói riêng nếu muốn hướng đến hội nhập khu vực. Trong khi các vấn đề về minh bạch tài chính, minh bạch nợ công và hiệu quả của chi tiêu công và kỷ luật tài khóa ở Châu Á còn hạn chế hơn nhiều so với Châu Âu. Vì vậy, vấn đề tạo sự cân bằng giữa tích lũy và tiêu dùng, giữa lợi ích ngắn hạn với phát triển bền vững trong dài hạn cùng các cơ chế điều hành chính sách tài khóa - tiền tệ hợp lý là rất cấp thiết cho Châu Á cũng như các khu vực khác trên thế giới. • Vấn đề quản lý các dòng vốn vào ra của khu vực 51 Euro được coi một đồng tiền mạnh, nhưng sự luân chuyển toàn cầu của Euro lại bị chi phối bởi các trung tâm tài chính lớn trên thế giới. Vì vậy, khi gặp khó khăn về tài chính, một số thành viên phải trông chờ vào sự giúp đỡ từ bên ngoài. Mặt khác cũng do chưa nhất thể hóa trong việc quản lý dòng vốn vào - ra (vốn FDI, FII và ODA), đặc biệt là hoạt động vay mượn của Chính phủ và doanh nghiệp, nên khi có bất ổn nảy sinh, thì mối đe dọa về khủng hoảng tài chính, khủng hoảng kinh tế là khó tránh khỏi. Đây cũng là bài học cho khu vực Châu Á, khi thực hiện tự do hóa tài khoản vốn, nhưng vẫn thiếu các chế tài để giám sát chặt chẽ dòng vốn vào - ra trên thị trường. • Sự khác biệt về trình độ phát triển trong Eurozone có chiều hướng gia tăng, khiến các nước khu vực Châu Á cần xem xét nghiêm túc về chênh lệch mức độ phát triển, nếu muốn hướng đến hội nhập khu vực. Về mức độ phát triển của các nước ở Eurozone là khá đồng đều, đây là một thuận lợi cho quá trình hội nhập khu vực. Tuy nhiên, sau một số năm gia nhập, khoảng cách và sự chênh lệch về phát triển kinh tế - xã hội của khu vực này không những không thu hẹp mà còn nới rộng hơn, trong khi các nước N am Âu tăng trưởng rất chậm, thì Đức nhanh chóng trở thành “đầu tàu kinh tế” của Châu Âu. Thực tế này đòi hỏi ECB phải đưa ra được chính sách tiền tệ phù hợp cho các nền kinh tế trong khu vực. Đối với Châu Á, tính đa 52 dạng và không đồng nhất về thể chế chính trị, văn hóa, xã hội & kinh tế giữa các nền kinh tế (thu nhập bình quân đầu người, mức độ phát triển của thị trường tài chính, quy mô và phạm vi kiểm soát về vốn, thể chế chính trị và các điều kiện xã hội khác) sẽ là một trở ngại lớn trong phối hợp chính sách khu vực. Do đó để hướng đến khu vực đồng tiền chung, trước hết Châu Á (cụ thể là các nước Đông Á) cần khắc phục được những bất cập này. 53 Tài liệu tham khảo: • Đồng EURO và tác động của nó đến nền kinh tế thế giới và Việt am / nhà xuất bản thống kê / tác giả: TS Đinh Công Tuấn. • hập môn tài chính tiền tệ / nhà xuất bản DH quốc gia TP.HCM • Các nguyên lý tiền tệ ngân hàng và thị trường tài chính / tác giả N guyễn Văn luân – Trần Viết Hoàng – Cung Trần Việt. • Tiền tệ ngân hàng / N XB thống kê / tác giả: N guyễn Minh kiều • Tiền tệ ngân hàng / N XB ĐH quốc gia TP.HCM • Thị trường tiền tệ Việt am trong quá trình hội nhập / N XB chính trị quốc gia / tác giả PGS, TS Lê Hoàng N ga