Đề tài Lý luận chung về lãi xuất và vai trò của lãi suất đối với quá trình phát triển kinh tế

suÊt ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. I - l·i suÊt – kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng l·i suÊt lµ mét trong nh÷ng biÕn sè ®­îc theo dâi mét c¸ch chÆt chÏ nhÊt bëi nã quan hÖ mËt thiÕt ®èi víi lîi Ých kinh tÕ cña tõng ng­êi trong x· héi. L·i suÊt t¸c ®éng ®Õn quyÕt ®Þnh cña mçi c¸ nh©n: chi tiªu hay tiÕt kiÖm ®Ò ®Çu t­. Sù thay ®æi l·i suÊt cã thÓ dÉn tíi sù thay ®æi quyÕt ®Þnh cña mçi doanh nghiÖp: vay vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt hay cho vay tiÒn ®Ó h­ëng l·i suÊt, hoÆc ®Çu t­ vµo ®©u th× cã lîi nhÊt. Th«ng qua nh÷ng quyÕt ®Þnh cña c¸c c¸ nh©n, doanh nghiÖp l·i suÊt ¶nh h­ëng ®Õn møc ®é ph¸t triÓn còng nh­ c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. 1. C¸c lý thuyÕt kinh tÕ vÒ b¶n chÊt cña l·i suÊt 1.1. lý thuyÕt cña C.M¸c vÒ l·i suÊt. * Lý thuyÕt cña M¸c vÒ nguån gèc, b¶n chÊt l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ TBCN Qua qóa tr×nh nghiªn cøu b¶n chÊt cña cntb M¸c ®· v¹ch ra r»ng quy luËt gi¸ trÞ thÆng d­ tøc gi¸ trÞ lao ®éng kh«ng cña c«ng nh©n lµm thuª t¹o ra lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña chñ nghia t­ b¶n vµ nguån gèc cña mäi l·i suÊt ®Òu xuÊt ph¸ttõ gi¸ trÞ thÆng d­. Theo M¸c, khi x· héi ptr th× t­ b¶n tµi s¶n t¸ch rêi T­ b¶n chøc n¨ng, tøc lµ quyÒn së h÷u t­ b¶n t¸ch rêi quyÒn sö dông t­ b¶n nh­ng môc ®Ých cña t­ b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d­ th× kh«ng thay ®æi. V× vËy, trong x· héi ph¸t sinh quan hÖ dho vay vµ ®i vay, ®· lµ t­ b¶n th× sau mét thêi gian giao cho nhµ t­ b¶n ®i vay sö dông, t­ b¶n cho vay ®­îc hoµn tr¶ l¹i cho chñ së h÷u nã kÌm theo mét gi¸ trÞ t¨ng thªm gäi lµ lîi tøc. VÒ thùc chÊt lîi tøc chØ lµ mét bé phËn cña gi¸ trÞ thÆng d­ mµ nhµ t­ b¶n ®i vay ph¶i cho nhµ t­ b¶n vay. Trªn thùc tÕ nã lµ mét bé phËn cña lnh b×nh qu©n mµ c¸c nhµ t­ b¶n c«ng th­¬ng nghiÖp ®i vay ph¶i chia cho c¸c nhµ t­ b¶n cho vay. Do ®ã nã lµ biÓu hiÖn quan hÖ bãc lét t­ b¶n chñ nghÜa ®­îc më réng trong lÜnh vùc ph©n phèi vµ gi¬Ý h¹n tèi ®a cña lîi tøc lµ lnh b×nh qu©n, cßn giíi h¹n tèi thiÓu th× kh«ng cã nh­ng lu«n lín h¬n kh«ng. V× vËy sau khi ph©n tÝch c«g thøc chung cña t­ b¶n vµ h×nh th¸i vËn ®éng ®Çy ®ñ cña t­ b¶n M¸c ®· kÕt luËn:”L·i suÊt lµ phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc t¹o ra do kÕt qu¶ bãc lét lao ®éng lµm thuª bÞ t­ b¶n bÞ t­ b¶n – chñ ng©n hµng chiÕm ®o¹t”. * Lý thuyÕt cña M¸c vÒ nguån gèc, b¶n chÊt l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ XHCN C¸c nhµ kinh tÕ häc M¸c xÝt nh×n nhËn trong nÒn kinh tÕ XHCN cïng víi tÝn dông, sù tån t¹i cña l·i suÊt vµ t¸c ®éng cña nã do môc ®Ých kh¸c quyÕt ®Þnh, ®ã lµ môc ®Ých tho¶ m·n ®Çy ®ñ nhÊt c¸c nhu cÇu cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong x· héi. L·i suÊt kh«ng chØ lµ ®éng lùc cña tÝn dông mµ t¸c dông cña nã ®èi víi nkt ph¶i b¸m s¸t c¸c môc tiªu kinh tÕ. Trong XHCN kh«ng cßn ph¹m trï t­ b¶n vµ chÕ ®é ng­êi bãc lét ng­êi song ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ ta kh«ng thÓ x¸c ®Þnh b¶n chÊt cña l·i suÊt. B¶n chÊt cña l·i suÊt trong x· héi chñ nghÜa lµ “gi¸ c¶ cña vèn cho vay mµ nn sd víi t­ c¸ch lµ c«ng cô ®iÒu hoµ ho¹t ®äng h¹ch to¸n kinh tÕ ” Qua nh÷ng l·i suÊt luËn trªn ta thÊy c¸c nhµ kinh tÕ häc M¸c xÝt ®· chØ râ nguån gèc vµ b¶n chÊt l·i suÊt. Tuy nhiªn quan ®iÓm cña hä kh«ng thÓ hiÖn ®­îc vai trß cña l·i suÊt vµ c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m« kh¸c. ngµy nay tr­íc sù ®æ vì cña hÖthèng XHCN, cïng víi chÝnh s¸ch lµm giµu chÝnh ®¸ng , chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ l©u dµi… ®· kh«ng phï hîp víi c¸c chÝnh s¸ch tr­íc ®©y v× nã t«n träng quyÒn lîi ng­êi ®Çu t­, ng­êi cã vèn, thõa nhËn thu nhËp tõ t­ b¶n. 1.2 Lý thuyÕt cña J.M. Keynes vÒ l·i suÊt: J.M. KEYNES (1833-1946) nhµ kinh tÕ häc næi tiÕng ng­êi Anh cho r»ng l·i suÊt kh«ng ph¶i lµ sè tiÒn tr¶ c«ng cho viÖc tiÕt kiÖm hay nhÞn chi tiªu v× khi tÝch tr÷ tiÒn mÆt ng­êi ta kh«ng nhËn ®­îc mét kho¶n tr¶ c«ng nµo, ngay c¶ khi tr­êng hîp tÝch tr÷ rÊt nhiÒu tiÒn trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh nµo ®ã. V× vËy: “L·i suÊt chÝnh lµ sù tr¶ c«ng cho sè tiÒn vay, lµ phÇn th­ëng cho “së thÝch chi tiªu t­ b¶n”. l·i suÊt do ®ã cßn ®­îc gäi lµ sù tr¶ c«ng cho sù chia l×can víi cña c¶i, tiÒn tÖ.” 1.3 Lý thuyÕt cña tr­êng ph¸i träng tiÒn vÒ l·i suÊt: M.Friedman, ®¹i diÖn tiªu biÓu cña tr­êng ph¸i träng tiÒn hiÖn ®¹i, còng cã qu¶n ®iÓm t­¬ng tù J.M.KEYNES r»ng l·i suÊt lµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng tiÒn tÖ. Tuy nhiªn quan ®iÓm cña M. Friedman kh¸c c¬ b¶n víi Keynes ë viÖc x¸c ®Þnh vai trß cña l·i suÊt. Nõu Keynes cho r»ng cÇu tiÒn lµ mét hµm cña l·i suÊt cßn M.Friedman dùa vµo nghiªn cøu c¸c tµi liÖu thùc tÕ thèng kª trong mét thêi gian dµi, «ng ®i ®Õ kh¼ng ®Þnh møc l·i suÊt kh«ng cã ý nghÜa t¸c ®éng ®Õn l­îng cÇu vÒ tiÒn mµ cÇu tiÒn biÓu hiÖn lµ mét hµm cña thu nhËp vµ ®­a ra kh¸i niÖm tÝnh æn ®Þnh cao cña cÇu tiÒn tÖ. Cã thÓ thÊy r»ng : quan ®iÓm coi l·i suÊt lµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña tiÒn tÖ ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c nh©n tè cô thÓ ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt tÝn dông. Tuy nhiªn h¹n chÕ cña c¸ch tiÕp cËn nµy lµ suy b¶n chÊt cña lîi tøc lµ b¶n chÊt cña tiÒn vµ dõng l¹i ë viÖc nghiªn cøu cô thÓ. Tãm l¹i, l·i suÊt lµ tû lÖ % gi÷a kho¶n tiÒn ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ thªm cho ng­êi cho vay trªn tæng sè tiÒn vay ®Çu mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó ®­îc sd tiÒn vay ®ã. 2 - C¸c phÐp ®o l·i suÊt PhÐp ®o chÝnh x¸c nhÊt lµ l·i suÊt hoµn vèn. Nã lµ l·i suÊt lµm c©n b»ng gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña kho¶n tiÒn tr¶ trong t­¬ng lai víi gi¸ trÞ h«m nay cu¶ nã. V× kh¸i niÖm tiÒm Èn trong viÖc tÝnh l·i suÊt hoµn vèn cã ý nghÜa tèt vÒ mÆt kinh tÕ. Nã tÝnh cho 4 c«ng cô thÞ thÞ tr­êng tÝn dông: 2.1. Vay ®¬n: Fn: sè tiÒn vay vµ l·i thu vÒ trong t­¬ng lai. P,n,i: sè tiÒn vay ban ®Çu, thêi h¹n vay tÝn dông vµ l·i suÊt ®¬n. 2.2. Vay hoµn tr¶ cè ®Þnh: TV: toµn bé mãn tiÒn vay FP: sè tiÒn tr¶ cè ®Þnh hµng n¨m. N: sè n¨m cho tíi m·n h¹n 2.3. tr¸i kho¸n coupon: Pb: gi¸ tr¸i kho¸n C : TiÒn coupon hµng n¨m F : MÖnh gi¸ tr¸i kho¸n n : sè n¨m tíi ngµy m·n h¹n. 2.4. Tr¸i kho¸n gi¶m gi¸. F: mÖnh gi¸ cña tr¸i kho¸n gi¶m gi¸ Pd: Gi¸ hiÖn thêi cña tr¸i kho¸n. 3. Ph©n biÖt l·i suÊt víi mét sè ph¹m trï kinh tÕ kh¸c: 3.1. l·i suÊt víi gi¸ c¶ L·i suÊt ®­îc coi lµ h×nh th¸i bÝ Èn cña gi¸ c¶ vèn vay, v× nã tr¶ cho gi¸ trÞ sd cña vèn vay - ®ã chÝnh lµ kh¶ n¨ng ®Çu t­ sinh lêi hoÆc ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng. L·i suÊt còng biÕn ®éng theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng vèn nh­ gi¸ c¶ hµng ho¸ th«ng th­êng. Nh­ng l·i suÊt lµ gi¸ c¶ cho quyÒn sö dông mµ kh«ng ph¶i quyÒn së h÷u, h¬n n÷a kh«ng ph¶i quyÒn sö dông vÜnh viÔn mµ chØ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Thªm vµo ®ã, l·i suÊt kh«g ph¶i lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn gi¸ trÞ vèn vay nh­ gi¸ c¶ hµng ho¸ th«ng th­êng, mµ nã ®éc lËp t­¬ng ®èi – th­êng nhá h¬n nhiÒu so víi gi¸ trÞ vèn vay. 3.2. L·i suÊt víi lîi tøc. §èi víi mét chøng kho¸n bÊt kú, lîi tøc ®­îc ®Þnh nghÜa lµ tiÒn l·i tr¶ cho chñ së h÷u céng víi nh÷ng thay ®æi vÒ gi¸ trÞ cña chøng kho¸n ®ã. Tû suÊt lîi tøc lµ tû sè lîi tøc chia cho gi¸ mua. VÝ dô: Mét ng­êi mua mét tr¸i kho¸n chÝnh phñ mÖnh gi¸ 1 triÖu VND, thêi h¹n 5 n¨m, l·i suÊt 12% n¨m. sau mét n¨m anh ta b¸n tr¸i kho¸n ®ã víi gi¸ 1,2 triÖu VND. TiÒn l·i: 12%*1.000.000 = 120.000 VND Lîi tøc chøng kho¸n: (12%*1.000.000) + (1.200.000 – 1.000.000) = 320.000 VND. Tû suÊt lîi tøc: 320.000/1.000.000 = 32% Qua vÝ dô trªn ta cã thÓ thÊy râ sù kh¸c nhau gi÷a l·i suÊt vµ lîi tøc cña mét chøng kho¸n bÊt kú. 3.3.L·i suÊt thùc víi l·i suÊt danh nghÜa. Tõ l©u nay chóng ta ®· quªn mÊt t¸c dông cña l¹m ph¸t ®èi víi chi phÝ vay m­în. C¸i mµ chóng ta gäi lµ l·i suÊt kh«ng kÓ ®Õn l¹m ph¸t cÇn ®­îc gäi mét c¸c chÝnh x¸c h¬n lµ l·i suÊt danh nghi· ®Ó ph©n biÖt víi l·i suÊt thùc. L·i suÊt danh nghÜa lµ l·i suÊt cho ta biÕt sÏ thu ®­îc bao nhiªu ®ång hiÖn hµnh vÒ tiÒn l·i nÕu cho vay mét tr¨m ®ång trong mét ®¬n vÞ thêi gian(n¨m, th¸ng…). Nh­ vËy sau kho¶ng thêi gian ®ã ta sÏ thu ®­îc mét kho¶n tiÒn gåm gèc vµ l·i. Tuy nhiªn gi¸ c¶ hµng ho¸ kh«ng ngøng biÕn ®éng do l¹m ph¸t, ®iÒu chóng ta quan t©m lµ lóc ®ã sè tiÒn gèc vµ l·i sÏ mua ®­îc bao nhiªu hµng ho¸. L·i suÊt thùc lµ l·i suÊt danh nghÜa ®­îc chØnh l¹i cho ®óng theo nh÷ng thay ®æi dù tÝnh vÒ møc gi¸, thÓ hiÖn møc l·i theo sè l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô. Mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt danh nghÜa vµ l·i suÊt thùc ®­îc Fisher ph¸t biÓu th«ng qua ph­¬ng tr×nh mang tªn «ng nh­ sau: L·i suÊt thùc = l·i suÊt danh nghÜa – tû lÖ l¹m ph¸t dù tÝnh C«ng thøc x¸c ®Þnh l·i suÊt thùc nµy ®­îc sö dông phæ biÕn hiÖn nay. Tuy nhiªn, c«ng thøc nµy kh«ng chó ý ®Õn tæng l·i thu ®­îc ph¶i chÞu thuÕ thu nhËp. NÕu tÝnh ®Õn yÕu tè thuÕ th×: L·i suÊt thùc = l·i suÊt danh nghÜa – ThuÕ thu nhËp biªn thùc tÕ – Tû lÖ l¹m ph¸t dù tÝnh II. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt Nh­ chóng ta ®· biÕt l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c©n b»ng cung cÇu tiÒn göi, tiÒn cho vay trªn thÞ tr­êng. Do ®ã nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi h×nh th¸i diÔn biÕn cña l·i suÊt chÝnh lµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng lµm thay ®æi cung cÇu tiÒn vay. Ph©n tÝch diÔn biÕn l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tr¸i kho¸n (khu«n mÉu tiÒn vay) vµ trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ (khu«n mÉu ­a thÝch tiÒn mÆt) tuy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau nh­ng ®Òu mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ t­¬ng ®­¬ng nhau trong viÖc xem xÐt vÊn ®Ò l·i suÊt ®­îc x¸c ®Þnh nh­ thÕ nµo. B©y giê sÏ sö dông tæng hîp hai ph­¬ng ph¸p: khu«n mÉu tiÒn vay vµ khu«n mÉu tiÒn mÆt, ®ång thêi chó ý ®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i ®Ó ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi l·i suÊt. 1. Cña c¶i – t¨ng tr­ëng. Ph©n tÝch khu«n mÉu tiÒn mÆt cho thÊy khi cña c¶i t¨ng lªn trong thêi kú t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña mét chu kú kinh tÕ, l­îng cÇu tiÒn sÏ t¨ng do mäi ng­êi gia t¨ng tiªu dïng hoÆc ®Çu t­ hay chØ ®¬n gi¶n lµ muèn gi÷ thªm tiÒn lµm n¬i tr÷ gÝa trÞ. KÕt qu¶ lµ ®­êng cÇu tiÒn dÞch chuyÓn vÒ bªn ph¶i trong khi ®­êng cung tiÒn do chÝnh phñ quy ®inhj ®­êng th¼ng ®øng. Nh­ vËy khu«n mÉu tiÒn mÆt ph©n tÝch diÔn biÕn l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®­a ®Õn kÕt luËn: “Khi cña c¶i t¨ng lªn trong giai ®o¹n t¨ng tr­ëng cña chu kú kinh tÕ(c¸c biÕn sè kh¸c kh«ng ®æi) l·i suÊt sÏ t¨ng lªn vµ ng­îc l¹i”. L·i suÊt i i2 i1 Ms Md1 Md2 E1 E2 H×nh 1.1: M« t¶ mèi liªn hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng vµ l·i suÊt. Khi cña c¶i t¨ng lªn ®­êng cÇu tiÒn dÞch chuyÓn sang ph¶i tõ Md1 ®Õn Md2 lµm l·i suÊt tõ i1 ®Õn i2 2. Kh¶ n¨ng sinh lêi dù tÝnh cña c¸c c¬ hé ®Çu t­ cµng cã nhiÒu c¬ héi ®Çu t­ sinh lîi mµ mét doanh nghiÖp dù tÝnh cã thÓ lµm th× doanh nghiÖp sÏ cµng cã nhiÒu ý ®Þnh vay vèn vµ t¨ng sè d­ vay nî nh»m tµi trî cho c¸c cuéc ®Çu t­ nµy. Khi nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn nhanh cã rÊt nhiÒu c¬ héi ®Çu t­ ®­îc tr«ng ®îi lµ sinh lîi, do ®ã l­îng cÇu tiÒn cho vay ë mçi gi¸ trÞ l·i suÊt t¨ng lªn. H×nh 1.2: ¶nh h­ëng t¨ng kh¶ n¨ng sinh lêi dù tÝnh cña c¸c c¬ héi ®Çu t­ tíi l·i suÊt. §­êng cÇu t¨ng dÞch chuyÓn tõ D1 tíi D2. l·i suÊt t»ng tõ i1 tíi i2. Vëy t¨ng c¬ héi ®Çu t­ sinh lîi sÏ lµm t¨ng l·i suÊt do t¨ng cÇu vÒ t­ b¶n cho vay vµ ng­îc l¹i. L·i suÊt i i2 i1 Md1 Md2 L­îng tiÒn S 3. L¹m ph¸t dù tÝnh: Nh­ ta ®· biÕt, chi phÝ thùc cña viÖc vay tiÒn ®­îc ®o mét c¸ch chÝnh x¸c h¬n b»ng l·i suÊt thùc lµ l·i suÊt danh nghÜa trõ ®i l¹m ph¸t dù tÝnh. Do ®ã mét l·i suÊt cho tr­íc, khi l¹m phta dù tÝnh t¨ng lªn, chi phÝ thùc hiÖn viÖc vay tiÒn gi¶m xuèng nªn cÇu tiÒn vay t¨ng lªn. MÆt kh¸c khi l¹m ph¸t dù tÝnh t¨ng lªn th× lîi tøc dù tÝnh cña nh÷ng kho¶n tiÒn göi gi¶m xuèng. Nh÷ng ng­êi cho vay lËp tøc chuyÓn vèn tiÒn tÖ vµo mét thÞ tr­êng kh¸c nh­ thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n hay dù tr÷ hang ho¸, vµng b¹c… KÕt qu¶ l­îng cung t­ b¶n cho vay gi¶m ®èi víi bÊt kú l·i suÊt nµo cho tr­íc. Nh­ mét sù thay ®æi vÒ l¹m ph¸t dù tÝnh sÏ t¸c ®éng ®Õn cung cÇu t­ b¶n cho vay. Cô thÓ, t¨ng l¹m ph¸t dù tÝnh sÏ lµm t¨ng l·i suÊt do gi¶m l­îng cung øng vµ t¨ng cÇu vÒ t­ b¶n. H×nh 1.2: M« t¶ mèi liªn hÖ gi÷a l¹m ph¸t dù tÝnh vµ l·i suÊt. L¹m ph¸t dù tÝnh t¨ng dÇn ®Õn cÇu vÒ t­ b¶n cho vay t¨ng tõ D1 ®Õn D2 ®ång thêi cung gi¶m tõ S1 ®Õn S2, l·i suÊt t¨ng tõ i1 ®Õn i2 L·i suÊt i i2 i1 L­îng tiÒn S1 S2 D1 D2 4. Thay ®æi møc gi¸ khi møc gi¸ t¨ng lªn, cïng víi mét l­îng tiÒn nh­ cò hµng mµ nã mua ®­îc sÏ Ýt h¬n, nghÜa lµ gi¸ trÞ ®ång tiÒn bÞ gi¶m xuèng. §Ó kh«i phôc l¹i tµi s¶n cña m×nh d©n chóng muèn gi÷ mét l­îng tiÒn danh nghÜa lín h¬n do ®ã lµm ®­êng cÇu tiÒn dÞch chuyÓn sang ph¶i. §iÒu ®ã chøng tá r»ng khi mùc gi¸ t¨ng lªn, c¸c biÕn sè kh¸c kh«ng ®æi, l·i suÊt sÏ t¨ng. Ms L·i suÊt i i2 i1 Md1 Md2 L­îng tiÒn E2 E1 H×nh 1.4: Quan hÖ gi÷a møc gi¸ vµ l·i suÊt P t¨ng lµm dÞch chuyÓn tõ Md1 ®Õn d2, l·i suÊt t¨ng tõ i1 ®Õn i2 5. Ho¹t ®éng thu, chi cña Nhµ n­íc Ng©n s¸ch Nhµ n­íc võa lµ nguån cung tiÒn göi võa lµ nguån cÇu tiÒn vay ®èi víi ng©n hµng. Do ®ã, sù thay ®æi gi÷a thu, chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc lµ mét trong nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt. Ng©n s¸ch béi chi hay thu kh«ng kÞp tiÕn ®é sÏ dÉn ®Õn l·i suÊt t¨ng. §Ó bï ®¾p, chÝnh phñ sÏ vay d©n b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Nh­ vËy l­îng tiÒn trong d©n chóng sÏ bÞ thu hÑp lµm t¨ng l·i suÊt. Ngoµi ra khi th©m hôt ng©n s¸ch ®· trùc tiÕp lµm cÇu vÒ quü cho vay trong c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh t¨ng lªn, trong khi cung l¹i gi¶m vµ n©ng cao l·i suÊt hoÆc ng­êi d©n dù ®o¸n l¹m ph¸t sÏ t¨ng cao do Nhµ n­íc t¨ng khèi l­îng cung øng tiÒn tÖ, dÉn tíi viÖc g¨m tiÒn l¹i ®Ó mua tµi s¶n kh¸c lµm cung quü cho vay bÞ gi¶m mét c¸ch t­¬ng øng vµ l·i suÊt t¨ng lªn. Tr­êng hîp béi thu ng©n s¸ch sÏ dÉn ®Õn l·i suÊt gi¶m do sù vËn ®éng ng­îc l¹i víi tr­êng hîp chi ng©n s¸ch. 6. Tû gi¸ hèi ®o¸i Tû gi¸ lµ gi¸ c¶ tiÒn tÖ cña n­íc nµy thÓ hiÖn b»ng ®¬n vÞ tiÒn tÖ cña n­íc kh¸c. Tû gi¸ do quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi quyÕt ®Þnh vµ chÞu ¶nh h­ëng cña nhiÒu nh©n tè nh­ gi¸ c¶, thuÕ… trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay lµm cho kh«ng mét quèc gia nµo, nÕu muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn, l¹i kh«ng tham gia thùc hiÖn ph©n c«ng lao ®éng vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ. Th«ng qua qu¸ tr×nh trao ®æi bu«n b¸n gi÷a c¸c nv tû gi¸ hèi ®o¸i gi¶m, xuÊt khÈu t¨ng lªn nguån thu ngo¹i tÖ t¨ng lªn. §iÒu ®ã lµm t¨ng cung ngo¹i tÖ, t­¬ng ®­¬ng víi viÖc t¨ng cÇu néi tÖ kÕt qu¶ lµ lµm l·i suÊt t¨ng lªn. B»ng c¸ch lËp luËn t­¬ng tù, chóng ta sÏ thu ®­îc mét møc l·i suÊt néi tÖ thÊp h¬n nÕu tû gi¸ hèi ®o¸n t¨ng lªn, ®ång néi tÖ cã gi¸ h¬n. Tãm l¹i, khi møc gi¸ cña ®ång tiÒn mét n­íc so víi c¸c nc kh¸c gi¶m xuèng th× mét ­íc ®o¸n hîp lý lµ l·i suÊt trong nc sÏ t¨ng lªn vµ ng­îc l¹i. e ($/®) e2 e1 D1(®) Q S(®) D2(®) E ($/®) E2 E1 D(®) Q S1(®) S2(®) H×nh 1.7: M« t¶ khi ®ång néi tÖ gi¶m gi¸, e($/®) gi¶m lµm xuÊt khÈu t¨ng, S($) t¨ng hay D(®) t¨ng lµm ®ång néi tÖ T¨ng gi¸ vµ l·i suÊt néi tÖ t¨ng 7. L­îng tiÒn cung øng Qua ph©n tÝch trªn cho thÊy cã rÊt nhiÒu nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt nh­ng nh©n tè ¶nh h­ëng lín vµ nh¹y c¶m víi l·i suÊt lµ l­îng tiÒn cung øng. VËy l­îng tiÒn cung øng thay ®æi th× nã cã t¸c ®éng ®Õn l­îng tiÒn cung øng nh­ thÕ nµo? Mét sù t¨ng lªn cña l­îng tiÒn cung øng g©y ra 4 t¸c ®éng ®èi víi l·i suÊt: t¸c dông tÝnh láng, t¸c dông tÝnh thu nhËp, t¸c dông møc gi¸, t¸c dông l¹m ph¸t dù tÝnh. - T¸c dông tÝnh láng cho biÕt mét sù t¨ng lªn cña l­îng tiÒn cung øng sÏ lµm gi¶m nhÑ l·i suÊt, bëi v× ®­êng cung tiÒn sÏ dÞch chuyÓn sang ph¶i. - T¸c dông thu nhËp chØ ra r»ng do t¨ng l­îng tiÒn cung øng sÏ cã ¶nh tèt ®Õn nÒn kinh tÕ, sÏ lµm t¨ng thu nhËp khi ®ã l·i suÊt sÏ t¨ng lªn. V× ®­êng cÇu tiÒn lóc nµy sÏ dÞch chuyÓn sang ph¶i. - T¸c dông møc gi¸ cho biÕt mét sù t¨ng l­îng tiÒn cung øng sÏ lµm møc gi¸ chung t¨ng lªn vµ kÕt qña l·i suÊt c©n b»ng t¨ng. - T¸c dông l¹m ph¸t dù tÝnh: sù t¨ng lªn l­îng tiÒn cung wngs sÏ lµm d©n cóng dù tÝnh mét møc l¹m ph¸t cao h­n trong t­¬ng lai. KÕt qu¶ lµ l·i suÊt t¨ng lªn. Trong 4 t¸c dông trªn chØ cã t¸c dông tÝnh láng chØ ra r»ng mét sù t¨ng lªn cña l­îng tiÒn cung ­ngs sÏ lµm gi¶m l·i suÊt trong khi c¸c t¸c dông kh¸c th× ng­îc l¹i. Nghiªn cøu thùc tiÔn cho thÊy t¸c dông thu nhËp, møc gi¸ vµ l¹m ph¸t dù tÝnh v­ît tréi so víi tÝnh láng. V× vËy mét sù t¨ng l­îng tiÒn cung øng dÉn ®Õn viÖc t¨ng l·i suÊt trong dµi h¹n. III. Vai trß cña l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ 1. L·i SuÊt víi qu¸ tr×nh huy ®éng vèn. Lý thuyÕt vµ thùc tiÔn ®Òu cho thÊy ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cÇn ph¶i cã vèn vµ thêi gian. C¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn ph¶i mÊt hµng tr¨m n¨m ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ qu¸ tr×nh l©u dµi tÝch tô vèn tõ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. §èi víi ViÖt Nam trªn con ®­êng ph¸t triÓn kinh tÕ th× vÊn ®Ò tÝch luü vµ sö dông vèn cã tÇm quan träng ®Æc biÖt c¶ vÒ ph­¬ng ph¸p nhËn thøc vµ chØ ®¹o thùc tiÔn. V× vËy chÝnh s¸ch l·i suÊt cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc huy ®éng nguån vèn nhµn rçi trong x· héi vµ cacs tæ chøc kinh tÕ ®¶m b¶o ®óng ®Þnh h­íng vèn trong n­íc lµ quyÕt ®Þnh, vèn ngoµi n­íc lµ quan träng trong chiÕn l­îc CNH-H§H n­íc ta hiÖn nay. ViÖc ¸p dông mét chÝnh s¸ch l·i suÊt hîp lý ®¶m b¶o nguyªn t¾c: l·i suÊt ph¶i bo¶ tån ®­îc gi¸ trÞ vèn vay, ®¶m b¶o tÝch luü cho c¶ ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay. Cô thÓ: + Tû lÖ l¹m ph¸t< l·i suÊt tiÒn göi < l·i suÊt tiÒn vay < tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. + L·i suÊt ng¾n h¹n < l·i suÊt dµi h¹n (®èi víi c¶ tiÒn göi vµ tiÒn vay) 2. L·i suÊt víi qu¸ tr×nh ®Çu t­ Qu¸ tr×nh ®Çu t­ cña doanh nghiÖp vµo tµi s¶n cè ®Þnh ®­îc thùc hiÖn khi mµ hä dù tÝnh lîi nhuËn thu ®­îc tõ ta× s¶n cè ®Þnh nµy nhiÒu h¬n sè l·i ph¶i tr¶ cho c¸c kho¶n ®i vay ®Ó ®Çu t­. Do ®ã khi l·i suÊt xuèng thÊp c¸c h·ng kinh doanh cã ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh më réng ®©u t­ vµ ng­îc l¹i. Trong m«i tr­êng tiÒn tÖ hoµn chØnh, ngay c¶ khi mét doanh nghiÖp thõa vèn th× chi tiªu ®Çu t­ cã kÕ ho¹ch vÉn bÞ ¶nh h­ëng bëi l·i suÊt, bëi v× thay cho viÖc ®Çu t­ vµo më réng s¶n xuÊt doanh nghiÖp cã thÓ mua chøng kho¸n hay göi vµo ng©n hµng nÕu l·i su©t cña nã cao §Æc biÖt trong thêi kú nÒn kinh tÕ bÞ ®×nh trÖ, hµng ho¸ ø ®äng vµ xuèng gi¸, cã dÊu hiÖu thõa vèn vµ ¸p lùc l¹m ph¸t thÊp cÇn ph¶i h¹ l·i suÊt v× nguyªn t¾c c¬ b¶n lµ l·i suÊt ph¶i nhá h¬n lîi nhuËn b×nh qu©n cña ®Çu t­, sù chªnh lÖch nµy sÏ t¹o ®éng lùc cho c¸c doanh nghiÖp më réng quy m« ®Çu t­. Mèi quan hÖ gi÷a ®Çu t­ vµ l·i suÊt ®­îc thÓ hiÖn qua ®å thÞ sau: L·i suÊt §Çu t­ i1 I2 I1 I = I – b*i i2 _ H×nh 1.8: BiÓu diÔn mèi quan hÖ tû lÖ nghÞch gi÷a ®Çu t­ vµ l·i suÊt. 3. L·i suÊt víi tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm: Thu nhËp cña mét hé gia ®×nh th­êng ®­îc chia thµnh hai bé phËn: tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm. Tû lÖ ph©n chia nµy phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè nh­ thu nhËp, vÊn ®Ò hµng ho¸ l©u bÒn vµ tÝn dông tiªu dïng, hiÖu qu¶ cña tiÕt kiÖm trong ®ã l·i suÊt cã t¸c dông tÝch cùc tíi c¸c nh©n tè ®ã. Khi l·i suÊt thÊp chi phÝ tÝn dông tiªu dïng thÊp, ng­êi ta vay nhiÒu cho viÖc tiªu dïng hµng ho¸ nghÜa lµ tiªu dïng nhiÒu h¬n. khi l·i suÊt cao ®em l¹i thu nhËp tõ kho¶n tiÒu ®Ó dµnh nhiÒu h¬n sÏ khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm, do ®ã tiÕt kiÖm t¨ng. 4. L·i suÊt víi tû gi¸ hèi ®o¸i vµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu Tû gi¸ chÞu ¶nh h­ëng cña sù thay ®æi l·i suÊt tiÒn göi néi tÖ vµ ngo¹i tÖ. Sù thay ®æi l·i suÊt tiÒn göi néi tÖ ë ®©y lµ sù thay ®æi trong l·i suÊt danh nghÜa. Nõu l·i suÊt danh nghÜa t¨ng do tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng (l·i suÊt thùc kh«ng ®æi) th× tû gi¸ gi¶m. NÕu l·i suÊt danh nghÜa t¨ng do l·i suÊt thùc tÕ t¨ng (tû lÖ l¹m ph¸t kh«ng ®æi) th× tû gi¸ t¨ng. khi tû gi¸ ®ång ngo¹i tÖ t¨ng ®ång néi tÖ sÏ gi¶m gi¸ (tû gi¸ gi¶m) vµ ng­îc l¹i. + Vai trß cña l·i suÊt trong n­íc víi qu¸ tr×nh XuÊt NhËp KhÈu: khi l·i suÊt thùc tÕ t¨ng lªn lµm cho tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng lªn. tû gi¸ hèi ®o¸i cao h¬n lµm hµng ho¸ cña nc ®ã ë n­íc ngoµi trë nªn ®¾t h¬n lªn vµ hµng ho¸ n­íc ngoµi ë n­íc ®ã sÏ trë nªn rÎ h¬n, dÉn ®Õn gi¶m xuÊt khÈu rßng. Mèi quan hÖ nµy ®­îc biÓu thÞ bëi ®å thÞ sau: L·i suÊt i1 NX2 NX1 NX = NX(i) i2 H×nh 1.9: Víi mét møc l·i suÊt thùc tÕ thÊp, tû gi¸ thÊp vµ xuÊt khÈu rßng cao víi møc l·i suÊt cao tû gi¸ cao vµ xuÊt khÈu rßng thÊp + Vai trß cña l·i suÊt n­íc ngoµi víi xuÊt khÈu rßng: Khi l·i suÊt tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ t¨ng lªn, ®­êng lîi tøc dù tÝnh cña ®ång ngo¹i tÖ dÞch chuyÓn sang ph¶i lµm gi¶m tû gi¸ hèi ®o¸i. Hµng xuÊt khÈu trë nªn rÎ h¬n so víi c¸c quèc gia kh¸c. e(USD/VND) i1 Lîi tøc dù tÝnh RET1 i2 RET2 H×nh 1.10: L·i suÊt n­íc ngoµi t¨ng, ®­êng lîi tøc dù tÝnh cña ®ång ngo¹i tÖ dÞch chuyÓn sang ph¶i, vµ TGH§ gi¶m 5. L·i suÊt víi l¹m ph¸t Lý luËn vµ thùc tiÔn ®· thõa nhËn mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a l·i suÊt vµ l¹m ph¸t. Fishes chØ ra r»ng l·i suÊt t¨ng cao trong thêi kú l¹m ph¸t, do ®ã l·i suÊt ®­îc sö dông ®Ó ®iÒu chØnh l¹m ph¸t cô thÓ t¨ng l·i suÊt, thu hÑp ®­îc l­îng tiÒn trong l­u th«ng, l¹m ph¸t ®­îc k×m chÕ Tuy nhiªn, dïng l·i suÊt ®Ó chèngl¹m ph¸t kh«ng thÓ duy tr× l©u dµi v× nã sÏ lµm gi¶m ®Çu t­, tæng cÇu, s¶n l­îng. Do vËy ph¶i kÕt hîp nã víi c¸c c«ng cô kh¸c. 6. L·i suÊt víi qu¸ tr×nh ph©n bæ c¸c nguån lùc. TÊt c¶ c¸c nguån lùc ®Òu cã tÝnh khan hiÕm. VÊn ®Ò lµ x· héi ph¶i ph©n bæ vµ sö dông c¸c nguån lùc sao cho hiÖu qu¶. Nghiªn cøu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cho thÊy gi¸ c¶ ®ãng vai trß cùc kú quan träng trong viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ. Nh­ ta ®· biÕt, l·i suÊt lµ mét lo¹i gi¸ c¶, nghÜa lµ l·i suÊt cã vai trß ph©n bæ hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc khan hiÕm cña x· héi. §Ó quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo mét ngµnh kinh tÕ mét dù ¸n hay mét tµi s¶n nµo ®ã chóng ta ®Òu ph¶i quan t©m ®Õn sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ tû suÊt lîi tøc thu ®­îc víi chi phÝ ban ®Çu. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ph¶i xem viÖc ®Çu t­ nµy cã mang l¹i lîi nhuËn hay kh«ng vµ cã ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh doanh ®Ó tr¶ kho¶n tiÒn l·i cña sè tiÒn vay cho chi phÝ ban ®Çu hay kh«ng. Khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo mét ngµnh kinh tÕ, mét dù ¸n hay mét tµi s¶n ta ph¶i quan t©m tíi chªnh lÖch gi÷a lîi nhuËn ®em l¹i vµ sè tiÒn vay ph¶i tr¶. Khi chªnh lÖch nµy lµ d­¬ng, th× nguån lùc sÏ ®­îc ph©n bæ tíi ®ã vµ lµ sù ph©n bæ hiÖu qu¶. 7. L·i suÊt vai trß cña nã ®èi víi Ng©n Hµng Th­¬ng m¹i NHTM víi hai nghiÖp vô chÝnh trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh lµ huy ®éng vèn vµ sö dông vèn ®· ph¶n ¸nh quy m« ho¹t ®éng cña c¸c NHTM. Víi ph­¬ng ch©m “®i vay ®Ó cho vay”, NHTM huy ®éng vèn t¹m thêi nhµn rçi trong c¸c doanh nghiÖp vµ d©n c­ ®Ó cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c nhu cÇu tiªu dïng kh¸c cña nh©n d©n. §Ó huy ®éng vèn vµ cho vay cã hiÖu qu¶, NHTM ph¶i x¸c ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt tiÒn vay mét c¸ch hîp lý. Nõu l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi qu¸ thÊp th× kh«ng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp vµ d©n c­ göi tiÒn vµo, dÉn ®Õn NHTM kh«ng ®ñ vèn cho vay ®Ó ®¸p øng yªu cÇu kh¸ch hµng. L·i suÊt Ng©n hµng lµ nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM vµ kh¸ch hµng. Nõu l·i suÊt hîp lý sÏ lµ ®ßn bÈy quan träng thóc ®Èy s¶n xuÊt l­u th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn vµ ng­îc l¹i. Bëi vËy l·i suÊt Ng©n hµng võa lµ c«ng cô qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc võa lµ c«ng cô ®iÒu hµnh vi m« cña c¸c NHTM. Do vËy, khi huy ®éng tiÒn göi mµ víi l·i suÊt thÊp th× kh«ng khuyÕn khÝch doanh nghiÖp vµ d©n c­ göi tiÒn nhµn rçi vµo ng©n hµng, sÏ dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ NHTM kh«ng ®ñ vèn ®Ó cho vay ®¸p øng yªu cÇu vay vèn cña kh¸ch hµng. Ng­îc l¹i, nÕu l·i suÊt cho vay cao, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng cã l·i hoÆc l·i qu¸ thÊp sÏ thu hÑp s¶n xuÊt hoÆc ngõng ho¹t ®éng ®Ó göi vèn vµo ng©n hµng. PhÇn II. C¸c chÝnh s¸ch l·i suÊt ®­îc thùc hiÖn ë vn trong thêi gian qua I . Giai ®o¹n tõ th¸ng 3/1989 trë vÒ tr­íc. §©y lµ thêi kú ®iÒu hµnh l·i suÊt theo c¬ chÕ l·i suÊt thùc ©m, chÝnh s¸ch l·i suÊt cøng nh¾c bÞ ¸p ®Æt theo kiÓu hµnh chÝnh. Tuy ng©n hµng Nhµ n­íc ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh theo tõng thêi kú nh÷ng do giai ®o¹n nµy cã l¹m ph¸t phi m· nªn l·i suÊt lu«n trong t×nh tr¹ng ©m. NghÜa lµ: + L·i suÊt tiÒn göi < møc l¹m ph¸t + L·i suÊt cho vay < l·i suÊt huy ®éng < møc l¹m ph¸t ChÝnh s¸ch l·i suÊt nh­ vËy ®· cã t¸c ®éng xÊu ®Õn hd cña NHTM vµ doanh nghiÖp. 1. §èi víi NHTM - ChÝnh s¸ch l·i suÊt cøng nh¾c khiÕn cho c¸c NHTM kh«ng linh ho¹t trong ho¹t ®éng tÝn dông tr­íc mäi biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ. - L·i suÊt tÝn dông lu«n ë møc quy ®Þnh b¾t buéc nªn kh«ng khuyÕn khÝch c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c NHTM. - L·i suÊt tiÒn göi < l¹m ph¸t nªn kh«ng khuyÕn khÝch ng­êi d©n vµ c¸c tæ chøc göi tiÒn vµo ng©n hµng. Do ®ã chØ huy ®éng ®­îc vèn ng¾n h¹n mµ l¹i cho vay trung vµ dµi h¹n, kÕt qu¶ lµ lç. - L·i suÊt cho vay < l·i suÊt huy ®éng vèn vµ møc l¹m ph¸t nªn ng©n hµng trong t×nh tr¹ng bao cÊp ®èi víi doanh nghiÖp vay vèn vµ th«ng qua hÖ thèng tÝn dông l·i suÊt thÊp lu«n trong t×nh tr¹ng lç ho¹t ®éng Ng©n hµng kh«ng æn ®Þnh. 2. §èi víi doanh nghiÖp. - V× l·i suÊt cho vay < l¹m ph¸t nªn c¸c doanh nghiÖp thÞ nhau vay vèn, t×m mäi c¸ch , mäi c¬ héi vay vèn ®Ó ®­îc h­ëng bao cÊp. - doanh nghiÖp vay nhiÒu nh­ng lîi nhuËn thu ®­îc kh«ng ph¶i do s¶n xuÊt kinh doanh mµ do h­ëng bao cÊp cña NHTM t¹o møc lîi nhuËn gi¶ cho c¸c doanh nghiÖp. II. Tõ th¸ng 3/1989 ®Õn 1993 ChÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d­¬ng ®· ph¸t huy hiÖu qu¶ víi l·i suÊt tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n lµ 109% n¨m, l·i suÊt tiÕt kiÖm 3 th¸ng lµ 12% th¸ng, huy ®éng ®­îc nguån vèn nhµn rçi trong d©n c­, cã nh÷ng ¶nh h­ëng tÝch cùc vµ tiªu cùc tíi NHTM vµ doanh nghiÖp. 1. T¸c ®éng tÝch cùc cña chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d­¬ng. * §èi víi NHTM ChuyÓn tõ l·i suÊt ©m sang l·i suÊt d­¬ng tøc lµ ngµnh ng©n hµng ®· tõng b­íc thùc hiÖn mét c¸ch nhÊt qu¸n ®¼ng thøc quan träng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng: l·i suÊt cho vay tÝn dông> l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm> tû lÖ l¹m ph¸t. Do ®ã NHTM kh«ng cßn ph¶i bao cÊp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vay vèn th«ng qua tÝn dông n÷a. L·i suÊt thùc d­¬ng cao ®· thu hót mét sè l­îng tiÒn göi lín vµo c¸c ng©n hµng lµm l­îng tiÒn dù tr÷ cu¶ c¸c ng©n hµng t¨ng cao ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vay vèn cña doanh nghiÖp. * §èi víi doanh nghiÖp. L·i suÊt tiÒn göi cao dÉn ®Õn l·i suÊt cho vay cao buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i c©n nh¾c viÖc vay vèn ®Çu t­, ph¶i xem xÐt vµ lùa chän c¸c ph­¬ng ¸n ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ nhÊt. C¬ cÊu tæ chøc c¸c doanh nghiÖp ®­îc tæ chøc mét c¸ch hîp lý h¬n, gi¶m thiÓu bé phËn qu¶n lý cång kÒnh ®Ó gi¶m thiÓu chi phÝ. 2. T¸c ®éng tiªu cùc * §èi víi NHTM. Do l·i suÊt tiÒn göi cao dÉn ®Õn l·i suÊt cho vay cao nªn cµng khuyÕn khÝch göi tiÒn h¬n lµ vay tiÒn. Bªn c¹nh ®ã, l·i suÊt thùc d­¬ng cao cña ng©n hµng ®em l¹i kh¶ n¨ng thu ®­îc lîi nhuËn > lµ ®­a tiÒn vµo ®Çu t­ mµ rñi ro l¹i th©p nªn còng khuyÕn khÝch cac doanh nghiÖp göi tiÒn vµo ng©n hµng vay gi¶m dÉn ®Õn tµi s¶n nî trong b¶ng c©n ®èi cña NHTM lín h¬n tµi s¶n cã. Nh­ vËy cho dïngls thùc d­¬ng th× ch­a ch¾c ch¾n NHTM ®· ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i. * §èi víi doanh nghiÖp. L·i suÊt vay vèn kh«ng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ mµ c¸c doanh nghiÖp tÝch cùc göi tiÒn vµo ng©n hµng h¬n. Bªn c¹nh ®ã, c¸c doanh nghiÖp còng gi¶m quy m« ®Çu t­ dÉn ®Õn mét lùc l­îng lín thÊt nghiÖp kh«ng cã lîi cho sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ. Trong tæng sè vèn ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh, mét phÇn lín lµ ®i vay cña ng©n hµng, bëi l·i suÊt vèn cao dÉn ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lín do ®ã gi¸ thµnh phÈm cao, gi¸ hµng ho¸ cao vµ nh­ vËy hµng ho¸ sÏ gi¶m tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. III. Tõ 1993 ®Õn 1996 Thêi gian nµy NHNN võa cÇn l·i suÊt trÇn, võa cÇu l·i suÊt tho¶ thuËn. + TrÇn l·i suÊt cho vay ®èi víi DNNN lµ 1,8% th¸ng, kinh tÕ ngoµi quèc doanh lµ 2,1% th¸ng. + Tho¶ thuËn tr­êng hîp ng©n hµng kh«ng huy ®éng ®ñ vèn ®Ó cho vay theo l·i suÊt quy ®Þnh ph¶i ph¸t hµnh kú phiÕu víi l·i suÊt cao h¬n th× ®­îc cÇu l·i suÊt tho¶ thuËn. L·i suÊt huy ®éng cã thÓ cao h¬n l·i suÊt tiÕt kiÖm cïng thêi h¹n lµ 0,2%/ th¸ng vµ cho vay cao h¬n møc l·i suÊt trÇn lµ 2,1%/th¸ng. chÕ ®é l·i suÊt nµy ®· Ýt nhiÒu gióp cho hd cña NHTM vµ DN cã nh÷ng chuyÓn biÕn tèt. 1. T¸c ®éng tÝch cùc - Nhê nh÷ng ®Þnh møc trÇn l·i suÊt mµ h¹n chÕ ®­îc phÇn nµo t×nh tr¹ng l·i suÊt thùc d­¬ng qu¸ cao trong thêi kú tr­íc vµ do ®ã trong c¸c NHTM còng dÇn c©n b»ng gi÷a tµi s¶n nî vµ tµi s¶n cã, ®¶m b¶o ®­îc lîi nhuËn. C¸c doanh nghiÖp còng cÇn cã thªm c¬ héi vay vèn kinh doanh vµ më réng quy m« vèn ®Çu t­. - Nhê cã l·i suÊt tho¶ thuËn mµ ho¹t ®éng tÝn dông gi÷a NHTM vµ doanh nghiÖp linh ho¹t h¬n phï hpj víi ccs ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng vµ t×nh h×nh cung cÇu vèn, chÝnh s¸ch kh¸ch hµng vµ c¹nh tranh cña tõng tæ chøc tÝn dông vµ chñ ®éng ®iÒu hoµ quan hÖ cung cÇu vÒ vèn kinh doanh b»ng c«ng cô l·i suÊt. 2. T¸c ®éng tiªu cùc - Trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t gia t¨ng l·i suÊt thùc kh«ng cßn bao nhiªu vµ nhiÒu lo¹i tiÌn göi kh«ng cßn ®­îc b¶o toµn gi¸ trÞ khi göi. - Nguån vèn ®Ó cho vay trung h¹n kh«ng cã. - Lo¹i tiÕt kiÖm 12 th¸ng l·i suÊt cao h¬n l·i suÊt cho vay trung h¹n nªn c¸c NHTM kh«ng huy ®éng lo¹i tiÕt kiÖm nµy. - L·i suÊt cho vay trung h¹n thÊp h¬n l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ tr¸i víi th«ng lÖ quãc tÕ, ®èi lËp víi huy ®éng vèn cã thêi h¹n 6 th¸ng. *§èi víi NHTM nguyªn lý phæ biÕn vÒ mÆt thêi h¹n sö dông vèn tÝn dông trong cïng mét thêi ®iÓm cho vay cho thÊy, møc l·i suÊt cao th­êng ®¸p øng cho nhu cÇu vay vèn dµi h¹n, l·i suÊt thÊp cÇn cho viÖc huy ®éng vèn ng¾n h¹n. Nh­ng trong giai ®o¹n nµy l·i suÊt tÝn dông ng¾n h¹n l¹i ®­îc quy ®Þnh cao h¬n dµi h¹n, do ®ã NHTM chñ yÕu huy ®éng ®­îc vèn ng¾n h¹n trong khi tû lÖ vèn huy ®éng trung bµ dµi h¹n rÊt nhá. Nõu lÊy vèn ng¾n h¹n cho vay ®Çu t­ trung vµ dµi h¹n thÞ NHTM ph¶i chÞu thua thiÖt. Thêi gian nµy, do thiÕu nguån vèn cho vay trung h¹n, ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn vµ ng©n hµng n«ng nghiÖp ®· lÇn l­ît ph¸t hµnh tr¸i phiÕu dµi h¹n l·i suÊt 21%/n¨m tr¶ l·i tr­íc t­¬ng ®­¬ng víi 26,6%. §©y lµ tr¸i phiÕu cã l·i cao h¬n tÊt c¶ c¸c lo¹i l·i suÊt huy ®éng vèn thêi kú ®ã. Nõu tõ chØ sè l¹m ph¸t n¨m 1994 lµ 14,4% th× l·i suÊt thùc cña tr¸i phiÕu NHTM lµ 12,6%. §©y lµ lùc hÊp dÉn m¹nh mÏ ®èi víi kh¸ch hµng. - ViÖc quy ®Þnh l·i suÊt trÇn vÉn mang d¸ng dÊp qu¶n lý hµnh chÝnh ®èi víi mét c«ng cô v« cïng nh¹y bÐn vµ mang ®Ëm tÝnh thÞ tr­êng vµ do ®ã vÊn h¹n chÕ t×nh linh ho¹t cña NHTM trong ho¹t ®éng tÝn dông, kh«ng t¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c ng©n hµng. - Sù chÖnh lÖch cao gi÷a l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt tiÒn vay ®· ®em l¹i cho c¸c NHTM mét sè lîi nhuËn ®· khiÕn cho c¸c ng©n hµng kh«ng chó träng viÖc tiÕt kiÖm chi phÝ ho¹t ®éng. * §èi víi doanh nghiÖp. - C¬ chÕ l·i suÊt hiÖn hµnh thùc sù g©y khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc vay vèn s¶n xuÊt nhÊt lµ ®Çu t­ s¶n xuÊt trong trung vµ dµi h¹n do chÝnh c¸c ng©n hµng còng khã huy ®éng vµ cã thÓ cho vay ë møc l·i suÊt cao. - L·i suÊt cao llµm cho ng­êi kinh doanh chñ yÕu ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt cã lîi nhuËn cao tøc thêi vµ thu håi vèn nhanh nh­: dÞch vô , th­¬ng m¹i, s¶n xuÊt nhá mÊt c©n ®èi trong nÒn kinh tÕ IV. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt trÇn(96-2000) Sau khi cã qd sè 381/Q§NH1 ngµy 28/2/1995 cña thèng ®èc NHNN vn, tõ ngµy 1/1/1996 chÝnh s¸ch l·i suÊt trÇn ®­îc ®­a vµo thùc hiÖn Cô thÓ: Tõ ngµy 1/1/1996 l·i suÊt trÇn ®­îc ¸p dông. *TrÇn l·i suÊt cho vay: - Ng¾n h¹n: 1,75% - §Þa bµn n«ng th«n: 2% - §Þa bµn thµnh thÞ: 1,75% §ång thêi khèng chÕ l·i suÊt chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng lµ 0,35% th¸ng Sau ®ã n¨m 97,98,99 cã sù thay ®æi cho phï hîp : + TrÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n 1,2% th¸ng + TrÇn l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n 1,25% th¸ng. + TrÇn l·i suÊt tÝn dông cho vay thµnh viªn 1,5% th¸ng. Bá møc l·i suÊt huy ®éng chªnh lÖch vèn 0,35%th¸ng. -Ngµy 21/10/1998: + T¨ng trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lªn 1,1% - 1,2% th¸ng. + TrÇn l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n 1,2- 1,25% th¸ng N¨m 1999 l·i suÊt cã xu h­íng gi¶m - 2/1999 l·i suÊt cho vay b»ng ViÖt Nam§ ®èi víi kh¸ch hµng ë khu vùc thµnh thÞ cña c¸c NHTMQD gi¶m xuèng 1,1 – 1,15% th¸ng. Tæ chøc tÝn dông kh¸c vÉn theo møc 1,2% th¸ng víi ng¾n h¹n, 1,25% th¸ng ®èi víi trung vµ dµi h¹n. -6/1999 nÒn kinh tÕ cã dÊu hiÖu ph¸t triÓn chËm l¹i søc mua gi¶m sót NHNN quyÕt ®Þnh h¹ trÇn l·i suÊt cho vay b»ng VND xuèng 1,15%th¸ng, kh«ng ph©n biÖt thµnh thÞ, n«ng th«n, ng¾n h¹n, trung, dµi h¹n. -8/1999 h¹ trÇn l·i suÊt xuèng møc 1,05% th¸ng cho mäi ®èi t­îng. -9/1999 l·i suÊt cho vay b»ng VND cña NHTMQD víi khu vùc thµnh thÞ gi¶m xuèng 0,95% th¸ng. - 10/1999 khu vùc thµnh thÞ 0,85%, khu vùc n«ng th«n 1% th¸ng. 1. ChÝnh s¸ch l·i suÊt trÇn t¸c ®éng ®Õn c¸c NHTM. - TÝch cùc: viÖc tæ chøc qu¶n lý l·i suÊt trÇn cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc tù do Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ tiÒn göi trong ph¹m vi trÇn do NHnn cho phÐp. Sù ra ®êi cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trÇn ®· chÊm døt thêi kú NHNN qui ®Þnh c¸c møc l·i suÊt do ®ã: + NHTM linh ho¹t h¬n trong m«i tr­êng kinh doanh – x©y dùng chÝnh s¸ch kh¸ch hµng vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh cña tõng tæ chøc tÝn dông; ®iÒu kiÖn kinh doanh tù chñ Ên ®Þnh møc l·i suÊt phï hîp tõng thêi kú, ®Þa bµn, ®èi t­îng… + N©ng cao lîi nhuËn do n©ng cao møc d­ nî cho vay vµ huy ®éng gãp vèn gÊp nhiÒu lÇn. Tuy nhiªn, tuú theo h×nh thøc cô thÓ mµ c¸c NHTM ®· ®­a ra c¸c møc l·i suÊt phï hîp. + Buéc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i chuyÓn h­íng ho¹t ®éng ®a n¨ng: ®æi míi cung c¸ch phô vô, gi¶m thiÓu thñ tôc hµnh chÝnh r­êm rµ; më thªm c¸c lo¹i h×nh tÝn dông ; n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng… 2. H¹n chÕ - ¶nh h­ëng ®Õn c¬ cÊu nguån vèn trung vµ dµi h¹n + Tû lÖ vèn trung vµ dµi h¹n trong tæng sè vèn huy ®éng cña NHTM hiÖn t¹i lµ rÊt nhá. Do viÖc huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cÇn cã l·i suÊt cao trong khi NHNN liªn tôc c¾t gi¶m l·i suÊt; NHTM sö dông qu¸ nhiÒu vèn ng¾n h¹n vµo trung vµ dµi h¹n. Hëu qu¶ lµ lµm suy yÕu kh¶ n¨ng an toµn thµnh to¸n khi cã mét dßng tiÒn göi bÞ rót ra . + Kho¶ng c¸ch chªnh lÖch l·i suÊt cho vay tiÒn göi chØ cßn kh«ng ®¸ng kÓ 0,15% th¸ng n¬i nµo cao l¾m 0,2% th¸ng nªn kh«ng ®¶m b¶o bï ®¾p chi phÝ vµ cã l·i. + L·i suÊt cho vay trung h¹n > vay ng¾n h¹n lµ 0,05% th¸ng. Møc chªnh lÖch t¹o ®éng lùc khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông më réng cho vay trung vµ dµi h¹n. - Thêi kú ®Çu NHNN ®· quy ®Þnh chªnh lÖch l·i suÊt 0,35% th¸ng g©y ra nhiÒu khã kh¨n cho NHTM. + Môc ®Ých khèng chÕ chªnh lÖch l·i suÊt 0,35% ®èi víi NHTM lµ nh»m qu¶n lý chÆt chÏ chi phÝ NHTM nh­ng mèi quan hÖ gi÷a chªnh lÖch 0,35% - chi phÝ gi¶m - ®Þnh l­îng l·i suÊt huy ®éng vµ cho vay cña NHTM hÇu nh­ kh«ng cã. + L·i suÊt cho vay bÞ giíi h¹n bëi trÇn vµ phÝ bÞ giíi h¹n 0,35%. Do ®ã l·i suÊt huy ®éng vèn bÞ khèng chÕ cøng nh¾c, gi¶m tÝnh c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng + Chªnh lÖch l·i suÊt thùc tÕ b×nh qu©n < 0,35% sÏ kh«ng khuyÕn khÝch c¸c NHTM c¹nh tranh b»ng uy tÝn vµ hiÖu qu¶ kinh doanh ®Ó cã ®­îc thu nhËp vµ lîi nhuËn cao mµ thay vµo ®ã lµ c¹nh tranh b»ng n©ng l·i suÊt huy ®éng vèn. - C¸c NHTMQD ®ang cßn ph¶i bao cÊp l·i suÊt cho vay. C¸c NHTMQD võa thùc hiÖn cho bay b×nh th­êng víi l·i suÊt kinh doanh võa thùc hiÖn cho vay theo chÝnh s¸ch ­u ®·i. Do vËy mµ kh«ng cã sù t¸ch b¹ch, vµ cã nhiÒu møc l·i suÊt chång chÐo ®Æc biÖt lµ lµm mÊt ý nghÜa cña NHTM. NghÞ ®Þnh 20/CP cña chÝnh phñ qui ®Þnh viÖc cho vay ®èi víi c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch cã møc l·i suÊt gi¶m 5%, 30% ®èi víi khu vùc III vµ khu vùc VI; cho vay kh¾p phôc hËu qu¶ thiªn tai theo chØ thÞ cña chÝnh phñ víi l·i suÊt 0,5% th¸ng(ng¾n h¹n), 0,6% th¸ng (trung, dµi h¹n.)… nªn ng©n hµng th­¬ng m¹i cho vay lç rñi ro cao nhÊt lµ cho vay c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch. - ChÝnh s¸ch l·i suÊt ch­a khai th¸c hÕt ®éng lùc gi¶m l·i suÊt huy ®éng b×nh qu©n nh»m gi¶m l·i suÊt cho vay. + NHTM muèn cã kh¸ch hµng nªn t¨ng l·i suÊt tiÒn göi lªn qu¸ cao so l·i suÊt huy ®éng vèn b×nh qu©n, l·i suÊt c¸c n­íc thÊp. Sù c¹nh tranh quyÕt liÖt gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông trong n­íc còng nh­ c¸c n­íc trªn thÕ giíi diÔn ra gay g¾t. kÕt qu¶ ®ã ®­îc gi¶i quyÕt b»ng gi¶m l·i suÊt. + Tæng sè vèn cña ngµnh ng©n hµng kh«ng t¨ng mµ nã chØ tõ ng©n hµng nµy sang ng©n hµng kh¸c, sù bÊt æn ®Þnh trong kinh doanh c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, g©y khã kh¨n cho ng©n hµng nhá, NHCP ®· x¶y ra do huy ®éng vèn khã kh¨n nªn ph¶i t¨ng l·i suÊt tiÒn göi lªn 1.05%-1,1% th¸ng - ViÖc ban hµnh khung l·i suÊt tuy ®­îc thùc hiÖn víi môc ®Ých më réng quyÒn tù Ên ®Þnh l·i suÊt cña ng©n hµng so thùc tÕ quyÒn nµy Ýt cã gi¸ trÞ v× khung l·i suÊt qu¸ hep vµ thiÕu c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t chÆt chÏ v¬Ý viÖc thùc thi khung l·i suÊt. 3. ChÝnh s¸ch l·i suÊt trÇn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. * TÝch cùc: - §¸p øng tèt nhu cÊu vèn s¶n xuÊt cho doanh nghiÖp. + Doanh nghiÖp kh«ng ph¶i vay víi møc l·i suÊt v­ît trÇn, tøc lµ c¸c doanh nghiÖp kh«ng bÞ c¸c ng©n hµng Ðp khi ®i vay tiÒn. Khi chÝnh phñ quyÕt ®Þnh gi¶m l·i suÊt cho vay, ®ång thêi ®­a ra c¸c biÖn ph¸p ­u tiªn trong viÖc cho vay vèn sÏ khuyÕn khÝch doanh nghiÖp vay vèn ®Ó ®Èu t­ ph¸t triÓn. L·i suÊt lµ yÕu tè thóc ®Èy doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶, bï ®¾p chivµ lîi nhuËn cho ng©n hµng + Do l·i suÊt trÇn ®­îc ®­a ra c¸c NHTM c¹nh tranh dÉn ®Õn gi¶m l·i suÊt: Doanh nghiÖp tÝch cùc vay vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt Doanh nghiÖp tÝch cùc ho¹t ®éng t¸i ®Çu t­ thay v× göi tiÒn vµo ng©n hµng Nguån vèn cho vay trung vµ dµi h¹n t¨ng. TÝn dông ng©n hµng ®· tÝch cùc th¸o gì khã kh¨n cho doanh nghiÖp, duy tr× vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ nãi chung. Trong thêi kú nµy c¶ n­íc cã 6000 doanh nghiÖp Nhµ n­íc h¬n 1000 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi 23000 doanh nghiÖp t­ nh©n, cty cæ phÇn cty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n(1/1998), hÇu hÕt 80-90% doanh nghiÖp ®­îc ng©n hµng hç trî vèn s¶n xuÊt kinh doanh c¶i tiÕn vµ ®æi míi c«ng nghÖ. - T¹o c¬ héi gi¶m chi phÝ b×nh ®¼ng ®èi víi mäi thµnh phÇn doanh nghiÖp, ë c¸c vïng, t¨ng c­êng thªm ®éng lùc cho guång m¸y t¨ng tr­ëng kinh tÕ ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng c¸c ngµnh. - h­íng dÉn tiªu dïng ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. Khi l·i suÊt t¨ng lµm gi¸ thµnh s¶n phÈm ®¾t h¬n nªn tiªu dïng gi¶m vµ dÉn ®Õn s¶n xuÊt gi¶m. Khi l·i suÊt gi¶m lµm gi¸ thµnh s¶n phÈm rÎ t­¬ng ®èi, kÕt qu¶ lµ tiªu dïng t¨ng vµ s¶n xuÊt t¨ng. * H¹n chÕ: - ViÖc gi¶m l·i suÊt lµ ®iÒu kiÖn cÇn nh­ng kh«ng ®ñ ®Ó t¹o vèn cho doanh nghiÖp + l·i suÊt cßn cao, khã kh¨n trong thñ tôc vay Ng©n hµng. Cho dï l·i suÊt cho vay ®· gi¶m kh¸ m¹nh song c¸c doanh nghiÖp vÉn kh«ng d¸m vay tiÒn v× tû lÖ l·i suÊt cho vay ng©n hµng vµo kho¶ng 10%-11% n¨m. do vËy nÕu tiÕp tôc vay ng©n hµng ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh th× lîi nhuËn kh«ng ®ñ ®Ó tr¶ l·i ng©n hµng th× t×nh tr¹ng nî nÇn cña doanh nghiÖp cµng nÆng thªm. + NhiÒu doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ do trang thiÕt bÞ cò ký, c«ng ngheej l¹c hËu nh­ng muèn c¬ cÊu l¹i s¶n xuÊt, ®æi míi trang thiÕt bÞ ph¶i cã c¬ c¸u vèn lín, b¾t buéc ph¶i ®i vay. Víi sè vèn lín doanh nghiÖp ph¶i tr¶ l·i lín trong kjhi lîi nhuËn thu ®­îc l¹i ch­a æn ®Þnh do vËy l·i suÊt gi¶m doanh nghiÖp kh«g d¸m vay. + c¸c ng©n ghµn c¹nh tranh dÉn ®Õn t¨ng møc l·i suÊt tiÒn göi c¸c doanh nghiÖp c¾t gi¶m tattt¸t c¶ nh÷ng kho¶n ®Çu t­ kh«ng ®­a l¹i lîi nhuËn cao b»ng göi tiÕp vµo ngaan hµng. +LuËt kh«ng æn ®Þnh cßn cã sù ph©n biÖt gi÷a c¸c vïng ngµnh thµnh phÇn kinh tÕ nªn ch­a thøc ®Èy ®­îc cacxs ngµnh s¶n xuÊt ngµnh nghÒ ph¸t triÓn toµn dÖn. ­ë mét s« vïng nhÊt lµ n«ng th«n mét sè NH n«ng th«n cßn b¾t doanh nghiÖp vay qu¸ trÇn. Ë khu vùc n«ng th«n cho dïng nhu cÇu tiªu dïng nhÊt lµ tiªu dïng ®èi víi nh÷ng hµng t­ liÖu s¶n xuÊt lµ rÊt lín, song kh«ng thÓ vay ®­îc v× gÇn nh­ kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî v× l·i suÊt cho vay ch­a hîp lý. + ViÖc vay vèn trung vµ dµi h¹n cña c¸c doanh nghiÖp kh«ng thuËn lîi v× c¸c ng©n hµng cho vay dÔ gÆp rñi ro tõ viÖc huy ®éng vèn NH cho vay trung vµ dµi h¹n trong khi møc chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n vµ trung h¹n bÞ xo¸ bá. - ViÖc c¹nh tranh cña NHTM t¹o c¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp vay trµn lan kh«ng quan t©m tíi tÝnh thêi vô, chu kú s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp - Cã nhiÒu lÇn thay ®æi l·i suÊt do vËy nh÷ng kho¶n nî cò cã møc l·i suÊt qu¸ cao ®ã lµ ch­a kÓ l·i suÊt nî qu¸ h¹n. VÊn ®Ò l·i suÊt cao lµm doanh nghiÖp vµ hé vay vèn gÆp khã kh¨n trong s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî NH. L·i suÊt ®­îc gi¶m nhiÒu lÇn g©y t©m lý chê ®îi l·i suÊt tiÕp tôc gi¶m cña doanh nghiÖp. V. Tõ 2000 ®Õn nay: thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt c¬ b¶n. L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do NHNN c«ng bè lµm c¬ së cho c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh. Nã ®­îc ban hµnh theo qd 241/Q§ ngµy2/8/2000 vÒ l·i suÊt c¬ b¶n. 1. §Þnh h­íng ®iÒu chØnh l·i suÊt c¬ b¶n L·i suÊt c¬ b¶n x¸c ®Þnh trªn c¸c c¬ së: - ChØ tiªu t¨ng tr­ëng dù kiÕn hµng n¨m - ChØ sè l¹m ph¸t dù kiÕn hµng n¨m - Tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n hµng n¨m - L·i suÊt thùc cña ng­êi göi tiÒn tho¶ m·n ®iÒu kiÖn: l¹m ph¸t< l·i suÊt tiÓn göi tiÕt kiÖm < tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. - T×nh h×nh cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng trong tõng thêi kú. - L·i suÊt b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng. - L·i suÊt ®Êu thÇu, tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc. - Mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt vµ tû gi¸. 2. Néi dung c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt. L·i suÊt c¬ b¶n ®­îc h×nh thµnh trªn nguuyªn t¾c thÞ tr­êng nh­ng víi bc ®i phï hîp, thËn träng, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ tõng b­íc tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt, quèc tÕ ho¸ ho¹t ®éng chÝnh trong n­íc, ®ång thêi c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn tiÒn tÖ vµ n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh vµ n©ng cao n¨ng lùc vËn hµnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông, xö lý l·i suÊt ViÖt Nam trong mèi quan hÖ víi l·i suÊt ngo¹i tÖ vµ chÝnh s¸ch tû gi¸. 2.1 §èi víi l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam l·i suÊt cho vay cao nhÊt cña TCTD = l·i suÊt c¬ b¶n + %tû lÖ. HiÖn nay l·i suÊt c¬ b¶n lµ 0,75% th¸ng vµ biªn ®é trªn víi l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ 0,6%/ th¸ng, trung vµ dµi h¹n lµ 0,5%/th¸ng. Víi l·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn ®é nh­ trªn lµ phï hîp víi mÆt b»ng l·i suÊt ®· vµ ®ang ®­îc h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng n«ng th«n vµ thµnh thÞ hiÖn nay, kh«ng t¸c ®éng lµm thay ®æils thÞ tr­êng vµ kh«ng t¹o ra t©m lý vµ viÖc NHNN t¨ng trÇn l·i suÊt. 2.2 §èi víi l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ. Cho vay b»ng USD bá qua quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay, l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n kh«ng v­ît qua møc sibor kú h¹n 3 th¸ng + 1%/n¨m, l·i suÊt trung vµ dµi h¹n kh«ng v­ît qu¸ møc sibor kú h¹n 6 th¸ng + 2,5%th¸ng. Cho vay b»ng ngo¹i tÖ kh¸c, NHTM tù xem xÐt l·i suÊt tiÒn göi, cho vay theo l·i suÊt thÞ tr­êng quèc tÕ… NHTM vµ doanh nghiÖp chÞu ¶nh h­ëng cña chÝnh s¸ch l·i suÊt nµy. 3. T¸c ®éng cña l·i suÊt c¬ b¶n ®Õn ho¹t ®äng cña NHTM vµ DN 3.1. §èi víi NHTM C¬ chÕ l·i suÊt linh ho¹t h¬n cµng t¹o ®iÒu kiÖn c¹nh tranh gi¶m chi phÝ ho¹t ®éng ng©n hµng ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô: thÎ tÝn dông…L·i suÊt tiÕp tôc theo xu h­íng gi¶m xuèng c¶ l·i suÊt tiÒn vay vµ l·i suÊt huy ®éng gi¶m. Tuy nhiªn cuèi th¸ng 8/2001 l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm b»ng VND t¨ng ®ét biÕn nhÊt lµ c¸c NHTM cæ phÇn. So víi cuèi th¸ng 6/2001 l·i suÊt huy ®éng t¨ng tõ 0,05% lªn 0,17% th¸ng, ®­a l·i suÊt huy ®éng b»ng VND xÊp xØ l·i suÊt cho vay c¬ b¶n do NHNN c«ng bè, thËm chÝ cßn cao h¬n 0,02% nh­ NHTM CP VPB. 3.2. §èi víi c¸c DN. L·i suÊt gi¶m ®· khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp vay vèn. Sè l­îng doanh nghiÖp nhÊt lµ sau khi cã luËt doanh nghiÖp ban hµnh t¨ng m¹nh lµm cho nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ t¨ng nhanh. Tuy nhiªn cã sù chªnh lÖch l·i suÊt gi÷a ®«ng néi tÖ do ®ã mµ thiÕu VND ®Ó phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh. §iÒu nµy lµm cho t×nh tr¹ng ®« la ho¸ cña nÒn kinh tÕ cµng trÇm träng. Cuèi n¨m 2000 ®Çu n¨m 2001 c¸c NHTM ®· ®­a ra c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi nh­ nhau ®èi víi VND vµ USD. ViÖc mÆt b»ng l·i suÊt cña VND vµ USD b»ng nhau nh­ võa qua ®· khuyÕn khÝch thªm qu¸ tr×nh USD ho¸ vµ vÒ l©u dµi cã thÓ dÉn tíi viÖc VND bÞ lÊn ¸t hoµn toµn. VI. Nh÷ng kÕt luËn rót ra trong viÖc ®iÒu hµnh thùc thi chÝnh s¸ch l·i suÊt trong thêi gian qua. 1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc. 1.1ChÝnh s¸ch l·i suÊt, víi t­ c¸ch lµ mét c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia ®· gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ, chèng l¹m ph¸t. 1.2 Thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m«, t¨ng c­êng ®éng lùc cho guång m¸y kinh tÕ, gãp phÇn thùc hiÖn CNH, H§H ®Êt nc. 1.3 Xo¸ bá chÕ ®é kiÓm so¸t cøng nh¾c tr­íc ®©y. C¸c møc l·i suÊt quy ®Þnh cô thÓ theo môc ®Ých vµ ngµnh kinh doanh, xo¸ bá ®Ò dµnh quyÒn tù chñ cho c¸c ng©n hµng trong mét møc ®éi linh ho¹tnhÊt ®Þnh khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt. 1.4.Gãp phÇn cñg cè vµ ph¸t triÓn hÖ thãng ng©n hµng th«ng qua viÖc t¹o ra mät lîi nhuËn hîp lý ®Ò c¸c ng©n hµng cã thÓ bï ®¾p ®­îc mäi chi phÝ ho¹t ®éng, c¸c rñi ro ®ång thêi t¹o c«ng b»ng x· héi. Do ®ã l·i suÊt thÓ hiÖn vai trß kinh tÕ vµ x· héi cña nã. 2. Nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ. 2.1 T­¬ng quan l·i suÊt néi tÖ vµ ngo¹i tÖ cßn vªnh, nhÊtlµ chªnh lÖch l·i suÊt. HiÖn nay, møc chªnh lÖch ®Çu ra – vµo ®èi víi l·i suÊt ViÖt Nam ®ång bµo kho¶ng 0,1-0,14%th¸ng. trong khi ®ã chªnh lÖch ®Çu ra- vµo cña l·i suÊt USD lµ 3%th¸ng. Nh­ vËy kinh doanh ngo¹i tÖ cã thu nhËp cao h¬n kinh doanh tiÒn ViÖt Nam. Kh«ng Ýt c¸c ng©n hµng huy ®éng ®­îc ngo¹i tÖ ®· kh«ng cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vay mµ göi ra n­íc ngoµi kiÕm chªnh lÖch cao h¬n trong n­íc. 2.2. TrÇn l·i suÊt gß bã tÝnh chñ ®éng linh ho¹t kinh doanh cña c¸c NHTM. 2.3 ViÖc ¸p ®Æt l·i suÊt ch­a hîp lý thong qua mét sè ®iÓm sau: + C¬ së x¸c ®Þnh møc trÇn l·i suÊt kh«ng ®Çy ®ñ: ChØ c¨n cø vµo l·i suÊt huy ®éng vµ dù kiÕn møc phÝ cña tæ chøc tÝn dông. + Liªn tôc ®iÒu chØnh c¸c møc l·i suÊt. VII. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®æi míi chÝnh s¸ch l·i suÊt trong môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña vn trong giai ®o¹n hiÖn nay. 1. C¸c môc tiªu h­íng tíi 1.1.Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, c¬ chÕ l·i suÊt míi kh«ng lµm t¨ng mÆt b»ng l·i su¸t thÞ tr­êng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc tÝn dông huy ®éng vèn ë trong n­íc vµ ngoµi n­íc ë møc cao ®Ó ®¶m b¶o vèn cho t¨ng tr­ëng tÝn dông cã chÊt l­îng, ®¸p øng yªu cÇu cña chñ tr­¬ng kÝch cÇu, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña ®ång ViÖt Nam. 1.2.T¹o ®iÒu kiÖn cho TCTD vµ kh¸ch hµng göi, vay vèn cã thÓ tho¶ thuËn ®Ó lùa chän l·i suÊt cè ®Þnh hoÆc l·i suÊt cã ®iÒu chØnh linh ho¹t, cã lîi cho c¸c bªn, khuyÕn khÝch TCTD më réng huy ®éng vèn vµ cho vay vèn trung dµi h¹n. Riªng l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ tuy ®· tiÕp cËn dÇn víi th«ng lÖ quèc tÕ nh­ng sÏ thÊp h¬n mÆt b»ng thÞ tr­êng quèc tÕ, phï hîp víi cung cÇu vèn ngo¹i tÖ, h¹n chÕ göi vèn ngo¹i tÖ ë n­íc ngoµi. 1.3.T¹o khu«n khæ linh ho¹t cho c¸c TCTD ¸p dông l·i suÊt phï hîp víi ®Æc ®iÓm tõng vïng 2. Nh÷ng ®iÒu kiÖn trong viÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch l·i suÊt cña vn. 2.1. Sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« ®ñ ch¾c ch¾n ®Ó chÞu ®ùng c¸c t¸c ®éng, c¸c có sèc tõ bªn ngoµi ®èi víi nÒn kinh tÕ cã thÓ x¶y ra. 2.2 ThÞ tr­êng tµi chÝnh h×nh thµnh vµ vËn hµnh cã hiÖu qu¶. 2.3. Cã m«i tr­êng ph¸p lý vµ thÓ chÕ t­¬ng ®èi ®ång bé, hoµn chØnh, ®ñ kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ quèc tÕ. Cã quy chÕ phßng ngõa, ®ñ bï ®¾p rñi ro h÷u hiÖu, ®¶m b¶o h¹n chÕ vµ bï ®¾p ®­îc nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra trong ho¹t ®éng cña c¸c trung gian tµi chÝnh. 3. Mét sè gi¶i ph¸p trong viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam 3.1 Quy ®Þnh tû lÖ l·i suÊt hîp lý gi÷a ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n. HiÖn nay, sau c¸c quyÕt ®Þnh vÒ ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay cña NHNN l·i suÊt cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n d· t¨ng t­¬ng ®èi so víi l·i suÊt ng¾n h¹n. song ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých chuyÓn vèn vay ng¾n h¹n vµ dµi h¹n cÇn ®­îc xem xÐt vµ tÝnh to¸n chu ®¸o. 3.2. X¸c ®Þnh chªnh lÖch l·i suÊt cho vay trong n­íc vµ l·i suÊt n­íc ngoµi hîp lý. Ngoµi nguyªn t¾c ®¶m b¶o l·i suÊt cho vay trong n­íc ph¶i cao h¬n l·i suÊt thÕ giÝ cÇn ®Æc biÖt chó ý ®Õn tû lÖ l¹m ph¸t vµ gÝa trÞ ®ång néi tÖ khi ®iÒu chØnh. Thùc tÐ cho thÊy n¨m 1995 ViÖt Nam thu hót ®­îc sè vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi 6,471 triÖu USD víi 311 dù ¸n ®­îc cÊp phÐp. V× vËy ®Ó ®¹t ®­îc sù hîplý trong chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay víi l·i suÊt thÕ giíi cÇn ®ång thêi tiÕn hµnh ®ång bé víi c¸c gi¶i ph¸p kh¸c ®Ó thóc ®Èy c¶ qu¸ tr×nh ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Ó gi¶i to¶ t×nh tr¹ng ø ®äng vèn näi tÖ trong thêi gian qua do c¸c doanh nghiÖp thÝch vay vèn b»ng ngo¹i tÖ h¬n néi tÖ g©y ra t×nh tr¹ng “§« la ho¸” trong nÒn kinh tÕ. 3.3. Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý ng©n hµng Khi xÐt tíi vÊn ®Ò nµy trong t×nh h×nh ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ theo h­íng xuÊt khÈu th× mét vÊn ®Ò c¬ b¶n cµn l­u ý lµ tÇm quan trängcña c¸c yÕu tè quèc tÕ vµ trong n­íc trong viÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt trong n­íc. Th«ng qua c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp NHNN cã thÓ ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung ­ng lµm t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, ®Æc biÖt l·i suÊt tiÒn göi, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt tÝn dông. 3.4. ChÝnh s¸ch l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cÇn ®¸p øng víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Lý luËn vµ thùc tiÔn cho thÊy kinh doanh tiÒn tÖ lµ lo¹i h×nh ®ßi hái hÕt søc kh¾t khe vÒ sù hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý do hai lý do: thø nhÊt do tÝnh hÊp dÉn b¶n th©n ®ång tiªn, thø hai do tÝnh rñi ro c¶u ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ. 3.5. TiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt ë ViÖt Nam. + HiÖn nay, xu h­íng héi nhËp toµn cÇu ho¸ lµ mät xu h­íng tÊt yÕu bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi th× vÊn ®Ò nµy ®¹t ra tr­íc m¾t chóng ta kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n, th¸c thøc. Trong bèi c¶nh ®ã , vÊn ®Ò tù do ho¸ tµi chÝnh nãi cung vµ vÊn ®Ò tù do ho¸ l·i suÊt nãi riªng ë n­íc ta lµ mét xu thÕ kh«ng thÓ tr¸nh khái. + §Ó tiÕn hµnh tù do ho¸ l·i suÊt NHNN víi t­ c¸ch lµng­êi ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia sÏ sö dông c¸c c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ gi¸n tiÕp ®Ó tham gia ®iÒu chØnh c¸c møc l·i suÊt trªn thÞ tr­êng nh»m ph¸t huy vai trß cña l·i suÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi. KÕt luËn L·i suÊt chØ lµ mét ph­¬ng tiÖn chø kh«ng ph¶i môc ®Ých, do ®ã chÝnh s¸ch l·i suÊt ph¶i g¾n liÒn víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ mµ trùc tiÕp lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, TC,TD vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i. V× vËy chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¶i thay ®æi tuú theo thÞ tr­êng, tuú theo giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Æt ra trong mçi thêi kú cña tõng quèc gia. §Ò tµi “ .....” ngoµi phÇn lý thuyÕt chung vÒ l·i suÊt t¸c gi¶ ®· ®Ò cËp ®Õn viÖc thùc thi c¸c chÝnh s¸ch l·i suÊt trong thêi gian qua ë ViÖt Nam. Ho¹t ®éng cña chóng tíi c¸c NHTM vµ doanh nghiÖp. Tõ ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m ®æi míi chÝnh s¸ch l·i suÊt trong môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. C¸c gi¶i ph¸p ®ã mang tÝnh mÒm dÎo linh ho¹t phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ, n©ng dÇn tÝnh chÊt gi¸n tiÕp vµ h¹n chÕ dÇn viÖc ®iÒu tiÕt can thiÖp mang tÝnh chÊt trùc tiÕp, gãp phÇn huy ®éng vèn vµ ®iÒu tiÕt cho vay vèn ®Æc biÑt lµ vèn trung h¹n vµ dµi h¹n cho ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt kinh doanh phôc vô cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Qua ®Ò tµi nµy, gióp t¸c gi¶ nhËn thøc vµ hÖ thèng ho¸ thªm phÇn kiÕn thøc ®· häc, hiÓu ®­îc phÇn nµo vÒ viÖc ®iÒu hµnh thùc thi c¸c chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam trong thêi gian qua. Tuy nhiªn do tr×nh ®é nhËn thøc cßn h¹n chÕ, kiÕn thøc vµ thùc tÕ cßn Ýt vµ thêi gian thu thËp sè liÖu kh«ng nhiÒu nªn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. T¸c gi¶ mong nhËn ®­îc sù gióp ®ì, ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c«.