Đề tài Mô hình nghiên cứu những nhân tố ảnh hương đến ý định và quyết định sử dụng thẻ ATM tại Việt Nam

MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN Ý ĐỊNH VÀ QUYẾT ĐỊNH SỬ DỤNG THẺ ATM TẠI VIỆT NAM PGS.,TS. Lê Thế Giới- ThS. Lê Văn Huy Sự phát triển của công nghệ mới cùng với những thách thức của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đã đặt ra yêu cầu cho hệ thống ngân hàng và các công ty tài chính Việt Nam phải tích cực củng cố, tăng cường năng lực tài chính, năng lực quản trị theo lộ trình quy định của Ngân hàng Nhà nước. Đồng thời, các ngân hàng phải đẩy mạnh việc hiện đại hoá, đổi mới công nghệ ngân hàng, đa dạng hóa sản phẩm kinh doanh và đào tạo phát triển nguồn nhân lực nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển và hội nhập. Hệ thống giao dịch (rút tiền) tự động ATM ra đời được coi là một kênh ngân hàng tự phục vụ chiến lược, một công cụ quan trọng trong hoạt động bán lẻ của các ngân hàng Việt Nam. Theo ATM và Debit News (2001), “máy giao dịch tự động (ATM) là một loại máy điện tử đặt ở nơi công cộng, được kết nối với một hệ thống dữ liệu và các thiết bị liên quan, được kích hoạt bởi chủ thẻ cho phép rút tiền, sử dụng các dịch vụ ngân hàng phát hành thẻ và các ngân hàng khác”. Về nguyên tắc, hầu hết các máy ATM được kết nối với hệ thống liên ngân hàng, cho phép khách hàng có thể rút và gửi tiền từ máy ở bất cứ nơi đâu, không phụ thuộc vào nơi mà họ mở tài khoản. Một lợi thế của ATM là cung cấp các dịch vụ ngân hàng 24giờ/ngày, 365 ngày/năm và được đặt tại các địa điểm “chiến lược”, thuận tiện cho khách hàng thực hiện các giao dịch “ngoài giờ hành chính”. Cùng với sự tiến bộ về công nghệ thông tin và sự phổ biến của Internet, ATM không chỉ đơn thuần chỉ để rút tiền - mà còn hơn thế nữa, nó có thể cung cấp một cách hiệu quả các dịch vụ ngân hàng, gia tăng chức năng bảo mật về thông tin đối với người giữ thẻ, đồng thời, chủ thẻ có thể trả tiền bất kì nơi đâu thông qua hệ thống chấp nhận thẻ (ATM và POS). Trên phương diện một ngân hàng, ATM giúp cho ngân hàng thu hút nguồn vốn nhàn rỗi trong nền kinh tế với chi phí thấp nhất, tạo sự khác biệt về chất lượng phục vụ và thương hiệu để cạnh tranh, giảm thiểu chi phí vận hành và tăng hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng. Tại Việt Nam, theo Chỉ thị 58/CT-TW của Bộ Chính trị, các ngân hàng đã tích cực đổi mới hệ thống công nghệ, triển khai chuẩn hoá các hệ thống core-banking, phát triển các sản phẩm và ứng dụng những công nghệ mới đạt tiêu chuẩn quốc tế vào hoạt động kinh doanh ngân hàng. Theo đó, sản phẩm thẻ của các ngân hàng Việt Nam đã có những bước tiến nhảy vọt, nếu năm 2001, trên toàn Việt Nam mới chỉ có khoảng 15.000 thẻ quốc tế, 3.000 thẻ nội địa và khoảng 20 máy ATM, thì tính đến tháng 05 năm 2005, riêng Vietcombank đã có khoảng 400 máy ATM, nếu tính các máy ATM liên kết với một số ngân hàng khác (thẻ ATM của các ngân hàng liên kết có thể sử dụng trên máy ATM của nhau) thì số máy là 450 máy và con số này có thể tăng lên đến 800 máy với 12 ngân hàng cùng liên kết, hiện tại, số lượng thẻ của Ngân hàng này lên đến 700.000 thẻ và số lượng phát hành vào cuối năm 2005 dự kiến sẽ là 1,2 triệu thẻ. Đối với Ngân hàng Công thương, số lượng máy ATM hiện có của ngân hàng này là 135 máy, đến cuối năm, sẽ lắp đặt thêm 200 máy mới… đó thật sự là một tín hiệu đáng mừng cho thị trường thẻ Việt Nam. Trong thời gian qua, các ngân hàng đã tập trung rất nhiều nguồn lực về tài chính lẫn nhân lực, cạnh tranh quyết liệt để có thể giành thị phần đối với thị trường thẻ nói chung và thị trường thẻ ATM nói riêng. I. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH SỬ DỤNG THẺ ATM Đối với các nước đang phát triển, do thói quen thanh toán của người dân là bằng tiền mặt nên số người sử dụng thẻ trên tổng dân số còn thấp. Vấn đề đặt ra là làm như thế nào để biết được đâu là những nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng? Chính phủ và ngân hàng phát hành thẻ cần làm gì để kích thích nhu cầu sử dụng thẻ ATM của người dân?. Trên cơ sở những phân tích các mô hình nhân tố tác động đến quyết định sử dụng thẻ ATM của các nước trên thế giới, kết hợp với việc xem xét điều kiện thực tế Việt Nam để hình thành mô hình các nhân tố tác động đến quyết định sử dụng thẻ ATM tại Việt Nam. Những nhân tố này được xem xét dựa trên những yếu tố vĩ mô của quốc gia, những đặc điểm của đơn vị phát hành thẻ và những người sử dụng thẻ. 1. Yếu tố kinh tế (YTKT) Thu nhập của người dân là một trong những nhân tố tác động trực tiếp đến quyết định sử dụng thẻ ATM, thông thường những cá nhân và gia đình có thu thập càng cao thì khả năng sử dụng thẻ càng nhiều (Kinsey, 1981). Việc sử dụng thẻ sẽ thuận tiện cho việc cất giữ các khoản thu nhập, thanh toán các hóa đơn và những chi tiêu phát sinh trong cuộc sống (Barker và Sekerkaya, 1992). Theo Choi và De Vancy (1995), những người có thu nhập cao thường yêu cầu những dịch vụ kèm theo thẻ cao hơn (như hạn mức thấu trừ chi, khả năng rút tiền tại các máy giao dịch tự động khác nhau…). Mặt khác, trong điều kiện Việt Nam, việc phát triển kinh tế không đồng đều giữa các tỉnh, thành phố, dòng tiền tiêu dùng chủ yếu là thanh toán nhỏ lẻ đã gây nên những khó khăn nhất định trong việc triển khai hệ thống thanh toán thông qua thẻ ATM. 2. Yếu tố luật pháp (YTLP) Thị trường thẻ là một thì trường khá mới mẻ tại Việt Nam, tuy nhiên, đây là thị trường cạnh tranh khá quyết liệt bởi các ngân hàng đều nhận thức vai trò quan trọng của việc nắm giữ thị phần thẻ trong hiện tại đối với sự thành công của kinh doanh trong tương lai. Amstrong và Craven (1993), Heck (1987) cho rằng, để một thị trường thẻ hoạt động được tốt, Chính phủ cần vạch ra một lộ trình hội nhập nhất định, theo đó, cần có những văn bản pháp quy cụ thể (như luật giao dịch, thanh toán điện tử, chữ kí điện tử…) nhằm quy định quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia. Mặt khác, Chính phủ cũng cần có những chính sách, quy định việc bảo vệ an toàn của người tham gia, những ràng buộc giữa các bên liên quan đến những sai sót, vi phạm vô tình hoặc cố ý gây nên rủi ro cho chính bản thân người chủ thẻ hoặc các chủ thể khác, kể cả những quy định liên quan đến những tầng lớp dân cư không phải là chủ thẻ cũng có thể gây nên tổn thất, rủi ro cho ngân hàng như làm hỏng các trang thiết bị giao dịch tự động đặt tại nơi công cộng (White, 1998). 3. Hạ tầng công nghệ (HTCN) Một trong những yếu tố quyết định thành công của việc kinh doanh thẻ là hạ tầng công nghệ của đất nước nói chung và công nghệ của đơn vị cấp thẻ nói riêng (Amstrong và Craven, 1993). Những cải tiến về công nghệ đã tác động mạnh mẽ tới hoạt động kinh doanh của ngân hàng, nó đã mang đến những thay đổi kì diệu của nghiệp vụ kinh doanh ngân hàng như chuyển tiền nhanh, máy gửi – rút tiền tự động ATM, card điện tử, phone-banking, mobile-banking, internet banking (ngân hàng internet). Việc lựa chọn giao dịch và mở thẻ đối với ngân hàng nào còn tùy thuộc rất lớn vào kĩ thuật mà ngân hàng sử dụng nhằm thỏa mãn nhu cầu và mong muốn của khách hàng (Hayhoc và cộng sự, 2000). Hiện nay, một vấn đề mà các ngân hàng tham gia dịch vụ thẻ tại thị trường Việt Nam gặp phải là hệ thống chấp nhận thẻ (ATM và POS) còn chưa đủ lớn để khuyến khích các tầng lớp dân cư sử dụng thẻ trên diện rộng. Ngoài ra, nhiều ngân hàng của chúng ta với quy mô kinh doanh không lớn nên gặp rất khó khăn trong việc đầu tư đồng bộ hạ tầng công nghệ, các giải pháp phần mềm để triển khai hệ thống kinh doanh thẻ. 4. Nhận thức vai trò của thẻ ATM (NTVT) Mối quan hệ giữa trình độ nhận thức vai trò của thẻ với việc quyết định sẽ sử dụng thẻ được khẳng định trong các nghiên cứu của Danes và Hira (1990), Barker và Sekerkaya (1992), Canner và Luckett (1992). Các tác giả này cho rằng, khi người dân có nhận thức và hiểu biết nhất định về vai trò của công nghệ mới nói chung và vai trò của thẻ ATM trong giao dịch nói riêng sẽ dễ dàng ra quyết định sử dụng thẻ. Một yếu tố quan trọng giúp cho việc nhận thức vai trò của thẻ ATM là trình độ của người sử dụng. Hiện nay, khá nhiều ngân hàng phát hành đã tiếp cận được các đối tượng là nhân viên tại các doanh nghiệp, học sinh, sinh viên, những đối tượng rất nhạy bén trong việc nhận thức và tiếp cận những loại hình công nghệ mới. 5. Thói quen sử dụng phương thức thanh toán không dùng tiền mặt (TQSD) Nền kinh tế Việt Nam đang chuyển từ sản xuất hàng hoá nhỏ, bao cấp, tập trung sang nền kinh tế thị trường, việc thanh toán trong dân cư với nhau phổ biến vẫn là bằng tiền mặt. Thu nhập của dân cư nói chung còn ở mức thấp, những sản phẩm thoả mãn nhu cầu thiết yếu của dân cư vẫn chủ yếu được mua sắm ở chợ “tự do” cộng với thói quen sử dụng tiền mặt, đơn giản, thuận tiện bao đời nay không dễ nhanh chóng thay đổi. Những người có thói quen sử dụng phương thức thanh toán không dùng tiền mặt sẽ có xu hướng sử dụng thẻ nhiều hơn và thích ứng với sự thay đổi về công nghệ nhanh hơn. 6. Độ tuổi của người tham gia (DTSD) Những người lớn tuổi thường ít chấp nhận rủi ro và ít dùng thẻ (Barker và Sekerkaya, 1993). Trong khi đó, những người trong độ tuổi từ 18 đến 45 rất dễ dàng chấp nhận mở tài khoản bởi vì ở độ tuổi này, họ khá “nhạy” đối với những sử thay đổi của công nghệ mới và năng động trong việc tìm kiếm những ứng dụng mới phục vụ cho cuộc sống của mình. Nghiên cứu sơ bộ về thị trường thẻ ATM cho thấy có rất nhiều người trong độ tuổi từ 18 đến 45 là người chủ thẻ và họ đã tiến hành khá nhiều giao dịch thông qua hệ thống này. Vì vậy, các ngân hàng cần chủ động tiếp cận với đối tượng này sẽ có nhiều cơ hội trong việc phát hành thẻ trong tương lai. 7. Khả năng sẵn sàng của hệ thống ATM và dịch vụ cấp thẻ của ngân hàng (KNSS) Trong điều kiện chi phí đầu tư thiết đặt cho một máy ATM khá lớn thì ngân hàng nào đủ khả năng mang lại sự sẵn sàng cho người sử dụng (số lượng, địa điểm đặt máy, mức độ bao phủ thị trường) thì ngân hàng đó sẽ chiếm ưu tế trên thị trường (Prager, 2001). Thực tế tại Việt Nam cũng cho thấy, việc một số ngân hàng có số lượng máy ATM nhiều (như Vietcombank, Đông á…), thiết đặt tại những nơi hợp lí như siêu thị, sân bay, các trung tâm thương mại, trường học… đã giành được khá nhiều ưu thế về khai thác thị trường thẻ. Một khách hàng sử dụng không thể và không chấp nhận tốn quá nhiều thời gian để đến nơi có máy rút tiền. Mặt khác, có một số ngân hàng cung cấp thẻ như hệ thống máy ATM không phục vụ 24/24 (có thể do vấn đề an ninh) cũng là một trong những trở ngại cho việc tìm kiếm thị trường. Khả năng sẵn sàng không chỉ thể hiện ở số máy chấp nhận thẻ mà còn thể hiện ở công tác phát hành. Hiện nay, các ngân hàng đã cạnh tranh quyết liệt và đưa ra nhiều chính sách ưu đãi trong việc phát hành thẻ (như mở thẻ tại nơi làm việc, mở thẻ lấy ngay trong ngày, miễn phí phát hành thẻ…) giúp cho người sử dụng có nhiều sự lựa chọn hơn và khả năng nắm giữ nhiều loại thẻ hơn. 8. Chính sách marketing của đơn vị cấp thẻ (CSMA) Để đưa mạng lưới thẻ đến gần công chúng và thay đổi thói quen dùng tiền mặt của khách hàng, nhiều ngân hàng cấp thẻ đã thành lập luôn dịch vụ tư vấn và làm thủ tục phát hành thẻ ATM tại các máy ATM đặt nơi công cộng hoặc nơi làm việc đã tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng làm thẻ. Những chính sách như cho đăng kí sử dụng ATM tại các quầy dịch vụ tại nơi công cộng, miễn phí mở thẻ, hướng dẫn và cho giao dịch thử đã củng cố lòng tin, sự trung thành và cũng khẳng định được thương hiệu của chính ngân hàng đó đối với người sử dụng. Là loại sản phẩm thuộc công nghệ mới, vai trò marketing và truyền thông về công dụng, tính an toàn, tiện ích và sự phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế đóng một vai trò quan trọng, giúp cho người dân có một cái nhìn và sự hiểu biết toàn diện về loại hình dịch vụ này. 9. Tiện ích của thẻ (TISD) Với đặc trưng là loại công nghệ mới, những ngân hàng phát hành và cấp thẻ có càng nhiều tiện ích thì càng có khả năng thu hút sự quan tâm sử dụng của khách hàng. Ngoài những chức năng thường có đối với thẻ ATM như gửi, rút tiền, chuyển khoản, thấu chi (Horvits, 1988), một số thẻ hiện nay tại Việt Nam còn mở rộng các tiện ích thông qua việc cho phép thanh toán tiền hàng hóa, thanh toán tiền điện, nước, bảo hiểm, chi lương… đã cho phép người sử dụng thuận tiện hơn trong việc sử dụng khi có nhu cầu liên quan phát sinh. Những tiện tích của thẻ không chỉ tạo ra bởi duy nhất ngân hàng phát hành thẻ mà còn phụ thuộc rất nhiều vào việc ngân hàng đó có tham gia các liên minh thẻ hoặc BankNet hay không, điều đó cho phép một người nắm giữ thẻ của ngân hàng này cũng có thể rút và thanh toán tiền thông qua máy của ngân hàng khác. 10. ý định sử dụng (YDSD) và quyết định sử dụng (QDSD) Theo nghiên cứu của Rogers, Everett M. (1983), khi một người quyết định sử dụng một sản phẩm thì họ phải có ý định sử dụng sản phẩm đó. ý định có thể hình thành trước hoặc liền ngay khi họ quyết định sử dụng, hai yếu tố này luôn chịu tác động bởi những yếu tố môi trường và những yếu tố hành vi của chính người đó. Vì vậy, doanh nghiệp cần phải khai thác tốt nhất những yếu tố từ môi trường và kích thích hành vi để tăng số lượng người quyết định sử dụng. Trên cơ sở những phân tích về các nhân tố tác động, một mô hình được xây dựng nhằm kiểm soát các nhân tố về mối quan hệ và hướng tác động (dự kiến) đến quyết định sử dụng thẻ ATM thể hiện tại hình 1. Các giả thiết đưa ra để tiến hành kiểm định trong điều kiện thị trường thẻ ATM tại Việt Nam như sau: GT1: Tồn tại mối quan hệ giữa các nhân tố tác động (trong mô hình) và ý định sử dụng thẻ ATM. GT2: Tồn tại mối quan hệ giữa ý định sử dụng, khả năng sẵn sàng, chính sách marketing của Ngân hàng cấp thẻ, tiện ích của thẻ với quyết định sử dụng thẻ (lựa chọn ngân hàng phát hành và loại thẻ). II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Một bảng câu hỏi được xây dựng thông qua thang đo lường thái độ (attitudes scales) bằng thang điểm Likert với 5 sự lựa chọn để đo lường những nhân tố tác động, ý định (YDSD) và quyết định sử dụng thẻ ATM (QDSD)). Địa bàn tiến hành thu thập dữ liệu là dân cư thuộc TP Đà Nẵng và Quảng Nam, người tham gia trả lời bảng câu hỏi có độ tuổi từ 18 đến 60. Số bảng câu hỏi được phát ra là 500, kết quả thu được gồm 419 bảng câu hỏi có trả lời hợp lệ. Sau khi nhập liệu, kiểm tra hệ số Alpha Cronbach (thông qua phân tích nhân tố chính) của các nhân tố tác động (theo thang đo lường thái độ Likert), kết quả của hệ số này đều lớn hơn 0,7 đã chứng tỏ độ tin cậy và tính hiệu lực của quá trình thiết kế bảng câu hỏi và thu thập dữ liệu. Hình 1: Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến ý định và quyết định sử dụng thẻ ATM tại VN THỊ TRƯỜNG THẺ ATM Yếu tố kinh tế (YTKT) Yếu tố luật pháp (YTLP) Hạ tầng công nghệ (HTCN) Khả năng sẵn sàng (KNSS) Chính sách marketing (CSMA) Thói quen sử dụng (TQSD) Độ tuổi người sử dụng (DTSD) Tiện ích sử dụng thẻ (TISD) Ý định sử dụng thẻ ATM (YDSD) Quyết định sử dụng thẻ ATM (QDSD) - Quyết định ngân hàng phát hành - Quyết định loại thẻ Nhận thức vai trò (NTVT) THỊ TRƯỜNG THẺ ATM III. KIểM ĐịNH MÔ HìNH III. KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH 1. Kiểm định mối quan hệ giữa các nhân tố tác động và ý định sử dụng thẻ ATM Phân tích hồi quy tương quan bội (multi-regression) sẽ cho phép chúng ta xác định một mô hình tối ưu, qua đó biểu hiện mức độ quan hệ giữa các nhân tố tác động và ý định sử dụng thẻ ATM của người dân. Kết quả mô hình hồi quy (biểu 1), có thể khẳng định tồn tại mối quan hệ giữa các biến tác động trong mô hình (biểu 2) và ý định sử dụng thẻ. Kết quả hồi quy cho thấy, các biến số tác động đã ảnh hưởng đến 76,4% (hệ số R) và ý định sử dụng thẻ ATM. Biểu 1: Mô hình hồi quy R R2 R2 điều chỉnh Fisher (3) 0,764 0,583 0,574 63,564 (***) (3) Hệ số Fisher: (*): P<0,05; (**): P<0,01; (***): P< 0,001 Các hệ số tương quan (biểu 2) cho phép thiết lập được sự nhận thức mức độ tác động (tầm quan trọng) của từng nhân tố đến ý định sử dụng thẻ ATM của người dân. Trong điều kiên tại Việt Nam, mô hình tối ưu gồm 7 nhân tố, hai nhân tố không tồn tại trong mô hình là yếu tố kinh tế (YTKT) và thói quen sử dụng (TQSD). Kết quả phân tích hồi quy tương quan (biểu 2) cho phép hình thành phương trình tuyến tính sau: YYDSD = 4,801 + 1,060 YTLP + 0,436 HTCN + 0,389 NTVT - 0,122 DTSD + 1,091 KNSS + 0,335 CSMA + 0,859 TISD + e(1) Biểu 2: Hệ số tương quan (với ý định sử dụng (VDSD)) Biến số Hệ số B Độ lệch chuẩn Beta T – Student (3) (Constant) 4,801 1,067 4,498 YTLP 1,060 0,081 0,580 13,016 (***) HTCN 0,436 0,046 0,339 9,550 (***) NTVT 0,389 0,066 0,239 5,911 (***) DTSD -0,122 0,029 -0,139 -4,15 2 (***) KNSS 1,091 0,282 0,312 3,867 (***) CSMA 0,335 0,090 0,122 3,716 (***) TISD 0,859 0,322 0,221 2,666 (***) (3) Hệ số T- Student: (*): P<0,05; (**): P<0,01; (***): P< 0,001 2. Kiểm định mối quan hệ giữa ý định sử dụng thẻ, khả năng sẵn sàng, chính sách marketing của ngân hàng phát hành, tiện ích sử dụng với quyết định sử dụng thẻ ATM Tương tự trường hợp trên, phân tích hồi quy sẽ cho phép khẳng định tồn tại mối quan hệ (biểu 3) giữa các biến số ý định sử dụng thẻ (YDSD), khả năng sẵn sàng (KNSS), chính sách marketing (CSMA) và tiện ích của thẻ (TISD) với biến số quyết định sử dụng thẻ ATM (QDSD). Mức độ tác động của các biến được thể hiện ở biểu hệ số tương quan (biểu 4). Biểu 3: Mô hình hồi quy đối với quyết định sử dụng (QDSD) R R2 R2 điều chỉnh Fisher (3) 0,764 0,583 0,574 63,564 (***) 3) Hệ số Fisher: (*): P<0,05; (**): P<0,01; (***): P< 0,001 Biểu 4: Hệ số tương quan Biến số Hệ số B Độ lệch chuẩn Beta T – Student (3) (Constant) 5,937 1,620 3,664 YDSD 1,051 0,347 0,305 3,028 (***) KNSS 0,385 0,061 0,293 6,284 (***) CSMA 0,257 0,140 0,063 2,145 (**) TISD 0,407 0,087 0,251 4,693 (***) (3)  Hệ số T-Student: (*): P < 0,05; (**): P < 0,01; (***): P < 0,001 Trên cơ sở biểu số 4 cho phép hình thành phương trình biểu hiện mối quan hệ giữa các biến số (kể trên) với quyết định sử dụng thẻ ATM, làm cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp phát triển thị trường thẻ ATM tại Việt Nam: YQDSD = 5,937 + 1,051 YDSD + 0,385 KNSS + 0,257 CSMA + 0,407 TISD + e (2) IV. Ý NGHĨA THỰC TIỄN CỦA MÔ HÌNH VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG THẺ ATM TẠI VIỆT NAM 1. ý nghĩa thực tiễn Qua việc phân tích và kiểm định mô hình, chúng ta đã thấy được vai trò của các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thẻ ATM của người dân. Nói một cách khác, để phát triển được thị trường thẻ ATM tại Việt Nam, chúng ta cần phải kích thích quyết định sử dụng thẻ của dân chúng tại thị trường này. Muốn làm được điều đó: - Cần phải có những những giải pháp hợp lí nhằm kích thích ý định sử dụng thẻ ATM tại thị trường này (căn cứ phương trình 2). - Nhanh chóng hoàn thiện hệ thống luật pháp liên quan đến thị trường thẻ, tăng cường khả năng sẵn sàng của việc cấp thẻ và điểm chấp nhận (hệ thống máy ATM, máy POS…), tăng các tính năng của thẻ và máy nhằm tăng tiện ích sử dụng (căn cứ phương trình 1). 2. Một số giải pháp nhằm phát triển thị trường thẻ ATM tại Việt Nam 2.1- Hoàn thiện hệ thống luật pháp, các chính sách về tổ chức, quản lí, điều hành hệ thống thanh toán: Đối với những nước phát triển, vai trò của nhà nước trong việc điều hành và hỗ trợ phát triển thị trường thẻ là rất lớn. Nhà nước can thiệp và quy định những ngành cần phải “tiên phong” trong việc sử dụng thẻ trong các nghiệp vụ thanh toán, phối hợp lẫn nhau giữa các doanh nghiệp trong việc trả lương qua thẻ, vai trò của các công ty điện báo, điện thoại trong việc cung ứng các đường truyền, tín hiệu truyền – nhận tin và kế hoạch phát triển hệ thống viễn thông truyền dẫn số liệu, thông tin – thông báo kết quả giao dịch. Xác định và thống nhất quan niệm để hoàn thiện, xây dựng cơ chế chính sách về tổ chức, quản lý, điều hành hệ thống thanh toán trong toàn bộ nền kinh tế- xã hội, ban hành luật thanh toán, luật giao dịch điện tử, các văn bản dưới luật để xử lý tổng thể phạm vi và điều chỉnh các đối tượng tham gia, tạo ra những kích thích mang tính đòn bẩy khuyến khích các giao dịch thông qua thẻ ATM. Nhà nước phải tổ chức quản lí, kiểm soát mạng lưới tự phục vụ (ATM, các điểm bán hàng (POS)) và liên kết với các hệ thống EFT (chuyển tiền điện tử – Electronic Fund Transfer) khác nhằm đảm bảo bình đẳng cho các chủ thể tham gia kinh doanh, tránh “hiệu ứng” thuế thu nhập đối với các điểm bán hàng sử dụng máy POS. 2.2- Phát triển các liên minh thẻ và hệ thống BankNet: nhấn mạnh vai trò điều tiết của Nhà nước: BankNet là hệ thống giúp các ngân hàng thành viên kết nối ATM, khai thác và chia sẻ tiện ích của các ngân hàng trong cùng hệ thống. Bên cạnh đó, BankNet sẽ thiết lập kết nối tập trung với các tổ chức thẻ quốc tế, thay vì để các đơn vị thành viên tự thực hiện. Việc tham gia BankNet của các ngân hàng sẽ giúp cho người sử dụng thẻ ATM tại Việt Nam thuận tiện hơn rất nhiều trong việc thanh toán qua các máy ATM bởi thay vì chỉ sử dụng thẻ ATM tại ngân hàng phát hành thẻ, khách hàng có thể sử dụng được tất cả các máy ATM của mọi thành viên thuộc BankNet. Kinh nghiệm phát triển thị trường thẻ tại các nước phát triển, hầu như các ngân hàng phát hành đều phải tham gia ít nhất một liên minh hoặc một hệ thống BankNet. Dĩ nhiên, những ngân hàng tham gia liên minh thẻ hoặc hệ thống BankNet sớm sẽ có những lợi thế nhất định (trong việc thu hút khách hàng sử dụng) và một số ngân hàng đã dùng lợi thế đó để “khống chế” các ngân hàng khác mong muốn tham gia bằng cách nâng mức phí tham gia BankNet. Do vậy, cần phải có vai trò điều chỉnh của nhà nước, cụ thể là Ngân hàng Trung ương và hiệp hội thẻ không chỉ dùng lại ở mức điều chỉnh hoạt động mà còn phải giải quyết những vấn đề phát sinh một cách nhanh chóng để cho liên minh thẻ và hệ thống BankNet hoạt động một cách trôi chảy. 2.3- Tăng khả năng sẵn sàng, tăng cường tiện ích của máy và thẻ ATM: Số điểm chấp nhận thẻ hiện tại là một trở ngại lớn đối với người sử dụng, để phát triển thị trường thẻ, các ngân hàng phát hành cần liên kết với các cơ quan chức năng tại các tỉnh và thành phố nhằm thiết đặt máy ATM tại những nơi thuận tiện và đảm bảo an toàn. Củng cố năng lực tài chính nhằm trang bị thêm máy, thiết đặt tại những địa phương, đảm bảo tính “phủ khắp” thị trường. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng, các ngân hàng phải liên tục tăng thêm các tiện ích của máy ATM để nó thực sự một ngân hàng bán lẻ tự động, đem lại sự tiện lợi cho khách hàng, tạo thương hiệu cho chính ngân hàng đó. Đồng thời, các ngân hàng cần liên kết với những doanh nghiệp lớn, “tiên phong” trong việc xúc tiến việc trả lương qua thẻ. Xúc tiến thực hiện việc thanh toán tiền điện thoại, điện, trả tiền khám bệnh, các dịch vụ công cộng, tiền bảo hiểm, tăng số tiền thấu chi… nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người sử dụng. 2.4- Tập trung đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và công nghệ thông tin: Xây dựng và phát triển đồng bộ cơ sở hạ tầng phục vụ cho thị trường thẻ nói chung và thẻ ATM nói riêng là vấn đề cần thiết đặt ra cho các ngân hàng, liên minh thẻ và các ngân hàng tham gia hệ thống BankNet. Các ngân hàng tham gia phát hành thẻ phải chuẩn bị những một nền tảng cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin đầy đủ và đồng nhất, cải thiện hệ thống mạng nội bộ, tạo tiền đề cho việc tham gia liên minh thẻ, thậm chí, tiến đến “nối mạng” toàn quốc, nhằm tạo ra tiện ích cao nhất cho người sử dụng thẻ ở bất kì ngân hàng phát hành nào. Ngân hàng thương mại “đi đầu” trong công tác triển khai các phần mềm ứng dụng, mạnh dạn đầu tư mua những phần mềm mang tính thực tiễn và có tính bảo mật cao của nước ngoài phục cho họat động kinh doanh của các ngân hàng thành viên, chuẩn bị các điều kiện cơ sở hạ tầng cho việc xây dựng các hệ thống phone banking, mobile banking, xem thông tin, thanh toán điện tử thông qua Internet (Internet Banking) trong điều kiện thực tế tại Việt Nam. 2.5-Hoàn thiện chức năng marketing, hệ thống kênh marketing của ngân hàng – thu hút, mở rộng loại khách hàng dùng thẻ Thiếu thông tin về tính năng và cách thức sử dụng thẻ là một trong những khó khăn cho hoạt động kinh doanh. Những lợi thế của các phương tiện quảng cáo khác nhau như báo, tờ rơi, quảng cáo ngoài trời, telemarketing, tiếp thị qua mail trực tiếp, internet… có thể giúp cho các ngân hàng quảng bá mạng lưới tự phục vụ (ATM, các điểm bán hàng), nâng cao hình ảnh mạng lưới ATM và thương hiệu của các ngân hàng trong nhận thức của người dân. Xây dựng đội ngũ nhân viên nhiều kinh nghiệm, nắm được những thông tin, chính sách của doanh nghiệp cũng như những chức năng của thẻ phục vụ cho việc nghiên cứu về sản phẩm và dịch vụ, các xu hướng thay đổi trong hành vi sử dụng của khách, xây dựng các trung tâm chăm sóc, quan hệ khách hàng nhằm hỗ trợ giải đáp những thắc mắc liên quan là một trong những vấn đề thiết yếu đặt ra cho các ngân hàng nhằm đáp ứng nhu cầu kinh doanh và xu thế hội nhập. V. KẾT LUẬN Đầu tư vào thị trường thẻ là một định hướng và xu thế tất yếu của các ngân hàng, số liệu thống kê cho thấy, tính đến năm 2004, tại thị trường Mỹ có hơn 86% các giao dịch thực hiện thông qua thẻ. Trong những năm qua, cùng với quá trình phát triển và hội nhập quốc tế, các doanh nghiệp tài chính Việt Nam, đặc biệt là các ngân hàng đã dần triển khai và hoàn thiện các hệ thống giao dịch tự động ATM và bước đầu đã thu được những kết quả đáng kể. Những ưu điểm của thị trường thẻ không những khẳng định thông qua những tiện ích mang lại cho chính người chủ thẻ mà còn khẳng định thông qua việc thu hút vốn nhàn rỗi (tạm thời hoặc lâu dài) từ dân cư. Những ngân hàng thành công đối với thị trường thẻ chắc chắn sẽ có được vị thế nhất định trong hoạt động kinh doanh tín dụng trong tương lai của minh. Mô hình kiểm soát các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thẻ ATM sẽ cho phép các đơn vị chủ quản, các đơn vị (NH) phát hành thẻ kiểm soát, xem xét các nhân tố liên quan. Đồng thời đưa ra những giải pháp cần thiết trên phương diện chính phủ, các ngân hàng phát hành thẻ và người sử dụng với mong muốn phát triển thị trưởng thẻ ATM tại Việt Nam, tạo động lực phát triển kinh tế đất nước, hội nhập nền kinh tế thế giới, chuẩn bị gia nhập WTO.n Tài liệu tham khảo: - Amstrong, C. J. and Craven, M. J. (1993), “Use and payment practices among sample of college students”, Proceeding of the 6th Annual Conference of the Association for Financial Counselling and Planing Education”, 48-159. - ATM & Debit News (2001), “EFT Data book 2002 edition”, 1,44, September, Chicago: Thomson. - Barker, A. T. and Sekerkaya, A. (1992), “Globalization of credit card usage: The case of developing economy”, International Journal of Bank Marketing, 15, 4/5, 27-31. - Canner, G. B. and Luckett, C. A. (1992), Development in the pricing of credit card services”, Federal reserve bulletin, 78, 652-666. - Choi, H. N. and DeVancy, S. (1995), “Factors associated with the use of bank and retail credit cards”, Proceeding of the Society for Consumer Psychology, American Psychology Association, La Jolla, CA, 152-159. - Hayhoc, C. R., Leach, L. J., Turner, P. R, Bruin, M. J., Lawrences, F. C. (2000), “Differences in spending habits and credit use of college students”, Journal of customer affaires, 31, 1, 113-134. - Horvits, P. (1988), “ATM surcharges: Their effect on Competion and Efficiency”, Journal of Retail Banking Services, 18: 57-62. - Lê Văn Tề, Thẻ thanh toán quốc tế và việc ứng dụng thẻ thanh toán tại Việt Nam - Prager, R. (2001), “The Effects of ATM Surcharges on Smal Banking Organizations”, Review of Industrial Organization, 18: 161-173. - Rogers, Everett M.(1983), “Diffusion of Innovations” (3rd edition), London: The Free Press - White, L. J. (1998), “Technological Change, Financial Innovation, and Financial Regulation in the U.S.: The Challenges for Public Policy” Working Paper, Stern School of Business, New York University...