Đề tài Môi trường quốc gia 2009: Môi trường khu công nghiệp Việt Nam

CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM mtx .vn Nguoàn: AÛnh tö lieäu mtx .vn Söï ra ñôøi cuûa caùc KCN gaén lieàn vôùi ñöôøng loái ñoåi môùi, chính saùch môû cöûa cuûa Ñaûng taïi Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù VI naêm 1986. Thôøi gian qua, thöïc hieän chuû tröông, chính saùch cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc veà ñaåy maïnh phaùt trieån coâng nghieäp trong tieán trình CNH-HÑH ñaát nöôùc, moãi KCN ñeàu laø ñaàu moái quan troïng trong thu huùt voán ñaàu tö, ñaëc bieät laø voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Vieäc hình thaønh caùc KCN ñaõ taïo ñoäng löïc lôùn cho phaùt trieån coâng nghieäp, thuùc ñaåy chuyeån dòch cô caáu kinh teá ôû caùc ñòa phöông, taïo coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng. KCN coøn goùp phaàn thuùc ñaåy söï hình thaønh khu ñoâ thò môùi, caùc ngaønh coâng nghieäp phuï trôï vaø dòch vuï. 3MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM Tính ñeán thaùng 10 naêm 2009, toaøn quoác ñaõ coù 223 KCN ñöôïc thaønh laäp theo Quyeát ñònh cuûa Thuû töôùng Chính phuû. Trong ñoù, 171 KCN ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng, vôùi toång dieän tích ñaát 57.264 ha, ñaït tyû leä laáp ñaày trung bình khoaûng 46%. Giai ñoaïn 2006 - 2015, theo quy hoaïch ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät, seõ öu tieân thaønh laäp môùi 115 KCN vôùi toång dieän tích khoaûng 26.400 ha vaø môû roäng dieän tích 27 KCN, naâng toång dieän tích KCN leân khoaûng 70.000 ha, phaán ñaáu tyû leä laáp ñaày trung bình ñaït khoaûng 60%. Theo ñoù, chæ trong 3 naêm 2006, 2007, 2008, toaøn quoác ñaõ thaønh laäp môùi ñöôïc 74 KCN vôùi toång dieän tích khoaûng 20.500 ha vaø môû roäng dieän tích cuûa 14 KCN. Caùc KCN ñaõ coù nhieàu ñoùng goùp quan troïng trong chuyeån dòch cô caáu vaø phaùt trieån kinh teá, taïo vieäc laøm, naâng cao thu nhaäp vaø chaát löôïng cuoäc soáng ngöôøi daân. Rieâng naêm 2008, caùc KCN ñaõ taïo giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp ñaït hôn 33 tyû USD (chieám 38% GDP caû nöôùc); giaù trò xuaát khaåu ñaït treân 16 tyû USD (chieám gaàn 26% toång giaù trò xuaát khaåu caû nöôùc); noäp ngaân saùch khoaûng 2,6 tyû USD, taïo coâng aên vieäc laøm cho gaàn 1,2 trieäu lao ñoäng. Phaùt trieån caùc KCN vôùi muïc tieâu taäp trung caùc cô sôû saûn xuaát coâng nghieäp, söû duïng hieäu quaû taøi nguyeân vaø naêng löôïng, taäp trung caùc nguoàn phaùt thaûi oâ nhieãm vaøo caùc khu vöïc nhaát ñònh, naâng cao hieäu quaû saûn xuaát, hieäu quaû quaûn lyù nguoàn thaûi vaø baûo veä moâi tröôøng. Tuy nhieân, quaù trình phaùt trieån KCN ñaõ boäc loä moät soá khieám khuyeát trong vieäc xöû lyù chaát thaûi vaø ñaûm baûo chaát löôïng moâi tröôøng. Trong thôøi gian tôùi, vieäc phaùt trieån caùc KCN seõ laøm gia taêng löôïng thaûi vaø caùc chaát gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, neáu khoâng taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng thì seõ aûnh höôûng tôùi söï taêng tröôûng beàn vöõng cuûa ñaát nöôùc. Coâng ty may Hoøa Thoï, KCN Nam Ñoâng Haø, Quaûng Trò Nguoàn: tinkinhte.com tx.v 1.1. SÖÏ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN KHU COÂNG NGHIEÄP ÔÛ VIEÄT NAM 1.1.1. Söï hình thaønh vaø phaùt trieån khu coâng nghieäp Tính töø naêm 1991 ñeán naêm 2009, traûi qua 18 naêm xaây döïng vaø phaùt trieån, caû nöôùc ñaõ thaønh laäp ñöôïc 223 KCN vôùi toång dieän tích töï nhieân ñaït 57.264 ha, phaân boá treân 56/63 tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông. Trong ñoù, dieän tích ñaát söû duïng cho phaùt trieån coâng nghieäp coù theå cho thueâ theo quy hoaïch ñaït gaàn 40.000 ha, chieám khoaûng 65% dieän tích ñaát quy hoaïch caùc KCN (Nguoàn: Boä KH&ÑT, 2009). Trong soá 223 KCN hieän nay cuûa caû nöôùc, coù 171 KCN ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng, 52 KCN ñang trong quaù trình xaây döïng haï taàng kyõ thuaät, chuû yeáu laø caùc KCN môùi thaønh laäp trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Tính chung cho toaøn boä caùc KCN caû nöôùc thì tyû leä laáp ñaày chæ ñaït 46% vôùi 17.107 ha ñaát coâng nghieäp ñaõ cho thueâ. 4 Chöông 1 TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä Bieåu ñoà 1.1. Tình hình phaùt trieån KCN (thaønh laäp theo Quyeát ñònh cuûa Thuû töôùng Chính phuû) thôøi gian qua Nguoàn: Boä KH&ÑT, 2009 Moâ hình khu coâng nghieäp Nguoàn: AÛnh tö lieäu KCX Taân Thuaän (Tp. Hoà Chí Minh), KCX ñaàu tieân cuûa Vieät Nam, thaønh laäp naêm 1991 Nguoàn: AÛnh veä tinh naêm 2009, TCMT toång hôïpmtx .vn 5Chöông 1TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä Khung 1.2. Ñaàu tö, phaùt trieån KCN Khu coâng nghieäp coù theå ñöôïc thaønh laäp vaø khai thaùc bôûi caùc doanh nghieäp Vieät Nam, doanh nghieäp coù voán nöôùc ngoaøi hay lieân doanh, goïi chung laø Coâng ty Phaùt trieån haï taàng KCN. Coâng ty Phaùt trieån haï taàng KCN coù quyeàn cho thueâ ñaát cho caùc doanh nghieäp khaùc muoán ñaàu tö vaøo KCN vaø cung caáp caùc dòch vuï khaùc phuø hôïp vôùi noäi dung cuûa giaáy pheùp ñaàu tö; aán ñònh giaù thueâ vaø phí dòch vuï trong KCN. KCN cuûa moät tænh, thaønh phoá thuoäc quaûn lyù haønh chính cuûa BQL caùc KCN caáp tænh. BQL ñöôïc Boä KH&ÑT phaân caáp thöïc hieän vieäc caáp, ñieàu chænh, boå sung, thu hoài giaáy pheùp ñaàu tö vaøo KCN theo Luaät Ñaàu tö. Caùc loaïi hình doanh nghieäp ñaàu tö trong KCN: doanh nghieäp Vieät Nam thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá, doanh nghieäp coù voán nöôùc ngoaøi, caùc beân tham gia hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh theo Luaät Ñaàu tö taïi Vieät Nam. Caùc doanh nghieäp neâu treân coù theå hoaït ñoäng trong lónh vöïc xaây döïng, khai thaùc haï taàng, hoaït ñoäng saûn xuaát, gia coâng haøng xuaát khaåu hay baùn ra thò tröôøng noäi ñòa, cung öùng caùc dòch vuï coâng nghieäp vaø nghieân cöùu phaùt trieån saûn phaåm môùi. Nguoàn: TCMT toång hôïp Khung 1.1. Khaùi nieäm Khu coâng nghieäp, Khu cheá xuaát, Khu kinh teá, Khu coâng ngheä cao, Cuïm coâng nghieäp vaø Ñieåm coâng nghieäp 1. Khu coâng nghieäp laø khu chuyeân saûn xuaát haøng coâng nghieäp vaø thöïc hieän caùc dòch vuï cho saûn xuaát coâng nghieäp, coù ranh giôùi ñòa lyù xaùc ñònh, ñöôïc thaønh laäp theo ñieàu kieän, trình töï vaø thuû tuïc quy ñònh. 2. Khu cheá xuaát laø KCN chuyeân saûn xuaát haøng xuaát khaåu, thöïc hieän dòch vuï cho saûn xuaát haøng xuaát khaåu vaø hoaït ñoäng xuaát khaåu, coù ranh giôùi ñòa lyù xaùc ñònh, ñöôïc thaønh laäp theo ñieàu kieän, trình töï vaø thuû tuïc aùp duïng ñoái vôùi KCN ñaõ quy ñònh. KCN, KCX ñöôïc goïi chung laø KCN, tröø tröôøng hôïp coù quy ñònh cuï theå. 3. Khu kinh teá laø khu vöïc coù khoâng gian kinh teá rieâng bieät vôùi moâi tröôøng ñaàu tö vaø kinh doanh ñaëc bieät thuaän lôïi cho caùc nhaø ñaàu tö, coù ranh giôùi ñòa lyù xaùc ñònh,.. KKT ñöôïc toå chöùc thaønh caùc khu chöùc naêng goàm: khu phi thueá quan, khu baûo thueá, KCX, KCN, khu giaûi trí, khu du lòch, khu ñoâ thò, khu daân cö, khu haønh chính vaø caùc khu chöùc naêng khaùc phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa töøng KKT. 4. Khu coâng ngheä cao (*) laø nôi taäp trung, lieân keát hoaït ñoäng nghieân cöùu vaø phaùt trieån, öùng duïng coâng ngheä cao; öôm taïo coâng ngheä cao, öôm taïo doanh nghieäp coâng ngheä cao; ñaøo taïo nhaân löïc coâng ngheä cao; saûn xuaát vaø kinh doanh saûn phaåm coâng ngheä cao; cung öùng dòch vuï coâng ngheä cao. 5. Cuïm coâng nghieäp (**) laø moät daïng KCN nhöng coù quy moâ nhoû do chính quyeàn ñòa phöông pheâ duyeät, caáp pheùp vaø quaûn lyù; 6. Ñieåm coâng nghieäp (**) laø moät daïng coâng nghieäp taäp trung môùi xuaát hieän gaàn ñaây do söï phaùt trieån buøng phaùt caùc laøng ngheà. Ñieåm coâng nghieäp coù quy moâ nhoû töø vaøi chuïc ha trôû xuoáng, ñöôïc chính quyeàn ñòa phöông pheâ duyeät vaø caáp pheùp. Nguoàn: Nghò ñònh 29/NÑ-CP ngaøy 14/3/2008 cuûa Chính phuû quy ñònh veà KCN, KCX&KKT; (*) Luaät Coâng ngheä cao (**) TCMT toång hôïpmtx .vn Naêm 2008, Chính phuû ñaõ ban haønh Nghò ñònh soá 29/2008/NÑ-CP quy ñònh veà thaønh laäp, hoaït ñoäng, chính saùch vaø quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi KCN, KCX vaø KKT, trong ñoù quy ñònh thoáng nhaát hoaït ñoäng cuûa KCN treân caùc lónh vöïc theo höôùng ñaåy maïnh phaân caáp quaûn lyù cho Ban quaûn lyù caùc KCN. Nghò ñònh ñaõ goùp phaàn ñoåi môùi saâu saéc veà theå cheá, moâi tröôøng ñaàu tö kinh doanh cuøng quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá maïnh meõ sau khi Vieät Nam gia nhaäp WTO. Coâng taùc quaûn lyù Nhaø nöôùc veà KCN cuõng nhö baûn thaân hoaït ñoäng cuûa caùc KCN ñaõ coù nhöõng ñieàu chænh veà cô caáu toå chöùc, naêng löïc, chöông trình hoaït ñoäng ñeå thích nghi vôùi ñieàu kieän môùi. Nhôø ñoù, trong naêm 2008, caùc KCN moät maët tieáp tuïc ñaø taêng tröôûng nhö nhöõng naêm tröôùc, maët khaùc, coù nhöõng neùt phaùt trieån môùi mang tính ñoät phaù, vôùi 48 döï aùn ñaàu tö phaùt trieån keát caáu haï taàng KCN ñöôïc caáp Giaáy chöùng nhaän ñaàu tö, thaønh laäp 44 KCN môùi vôùi toång dieän tích ñaát töï nhieân 15.675,6 ha (taêng 73% so vôùi naêm 2007) vaø môû roäng 8 KCN vôùi toång dieän tích ñaát töï nhieân 2.810,8 ha (taêng 41,1% so vôùi naêm 2007). 6 Chöông 1 TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä Ghi chuù: * khoâng coù soá lieäu Nguoàn: Boä KH&ÑT, 2006, 2007, 2008 Baûng 1.1. Tình hình phaùt trieån KCN qua caùc naêm 2006, 2007, 2008 Söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa KCN trong naêm 2008 cuõng xuaát phaùt töø nhu caàu cuûa caùc ñòa phöông nhaèm taän duïng cô hoäi thu huùt ñaàu tö ñang taêng cao treân caû nöôùc. Maët khaùc, do vieäc caáp Giaáy chöùng nhaän ñaàu tö cho döï aùn phaùt trieån keát caáu haï taàng kyõ thuaät KCN ñaõ ñöôïc phaân caáp veà ñòa phöông neân ñaõ taïo ñieàu kieän cho caùc ñòa phöông chuû ñoäng vaø ñaåy nhanh quaù trình thöïc hieän thuû tuïc ñaàu tö. Noäi dung Naêm 2006 Naêm 2007 Naêm 2008 Toång soá KCN toaøn quoác 139 179 223 Soá KCN thaønh laäp môùi 8 40 44 Soá KCN xin môû roäng dieän tích 3 12 8 Toång dieän tích KCN thaønh laäp môùi (ha) 2.607 11.016 18.486 Tyû leä laáp ñaày KCN trung bình (%) 54,5 50 46 Giaù trò saûn xuaát kinh doanh/1ha dieän tích ñaát cho thueâ (trieäu USD) * 1,5 1,68 Giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp KCN (tyû USD) 16,8 22,4 28,9 Giaù trò xuaát khaåu cuûa doanh nghieäp KCN (tyû USD) 8,3 10,8 14,5 Tyû leä so vôùi toång giaù trò xuaát khaåu caû nöôùc (%) 21 22 24,7 Noäp ngaân saùch (tyû USD) 0,88 1,1 1,3 Cheá bieán thuûy saûn xuaát khaåu Nguoàn: AÛnh tö lieäu mtx .vn Tuy nhieân, quaù trình phaùt trieån KCN cuõng ñaõ naûy sinh moät soá vaán ñeà nhö söï gia taêng veà soá löôïng khoâng tyû leä thuaän vôùi tyû leä laáp ñaày KCN. Trong 3 naêm gaàn ñaây, tyû leä laáp ñaày KCN giaûm trung bình khoaûng 4%/naêm (Baûng 1.1). Qua khaûo saùt ôû moät soá KCN, cho thaáy, caùc KCN do Thuû töôùng Chính phuû ra quyeát ñònh thaønh laäp coù cô sôû haï taàng kyõ thuaät ñoàng boä, thuaän tieän, nhöng toác ñoä laáp ñaày chaäm, khoâng thu huùt ñöôïc caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, bôûi suaát ñaàu tö cao, cho neân caùc doanh nghieäp Vieät Nam vôùi taøi chính coù haïn raát khoù thueâ ôû caùc KCN naøy. Caùc KCN do UBND caáp tænh quyeát ñònh thaønh laäp vaø hoã trôï ñaàu tö xaây döïng cô sôû haï taàng thì coù toác ñoä laáp ñaày nhanh nhöng khoâng theå thaønh laäp nhieàu do ngaân saùch ñòa phöông haïn heïp. Caùc KCN khaùc cho caùc doanh nghieäp saûn xuaát thueâ ñaát tröôùc khi xaây döïng haï taàng kyõ thuaät neân suaát ñaàu tö thaáp, coù toác ñoä trieån khai xaây döïng vaø laáp ñaày nhanh nhöng laïi gaëp khoù khaên trong quaûn lyù moâi tröôøng, heä thoáng haï taàng kyõ thuaät khoâng ñoàng boä. 7 Chöông 1TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä KCN Taân Taïo, Tp. Hoà Chí Minh Nguoàn: AÛnh veä tinh (2009), TCMT toång hôïp Khung 1.3. Tình hình phaùt trieån khu coâng nghieäp taïi tænh Ñoàng Nai Ñoàng Nai hieän coù 28 KCN do Thuû töôùng Chính phuû ra quyeát ñònh thaønh laäp vaø 1 KCN do UBND tænh ra quyeát ñònh thaønh laäp vôùi toång dieän tích 9.076 ha, trong ñoù coù 21 KCN ñang hoaït ñoäng (thu huùt 771 döï aùn) vaø 8 KCN chöa thu huùt döï aùn ñaàu tö. Cho ñeán nay, taïi caùc KCN ôû Ñoàng Nai, ñaõ coù 33 quoác gia vaø vuøng laõnh thoå hoaït ñoäng ñaàu tö vôùi toång soá 803 döï aùn FDI vôùi toång voán ñaàu tö laø 11,6 tyû USD vaø 269 döï aùn trong nöôùc vôùi toång voán ñaàu tö 22.436 tyû ñoàng. Trong naêm 2008, haàu heát caùc KCN taïi Ñoàng Nai ñeàu duy trì toác ñoä taêng tröôûng oån ñònh. Coù 823 döï aùn trieån khai hoaït ñoäng vôùi toång voán ñaêng kyù 10,03 tyû USD vaø 16.375 tyû ñoàng, ñaït 77% so vôùi toång soá döï aùn ñaêng kyù. Nguoàn: BQL caùc KCN tænh Ñoàng Nai, 2009mtx .v 8Chöông 1 TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä TT Teân tænh/Tp. Soá KCN Dieän tích quy hoaïch Dieän tích söû duïng Dieän tích ñaõ cho thueâ TT Teân tænh/Tp. Soá KCN Dieän tích quy hoaïch Dieän tích söû duïng Dieän tích ñaõ cho thueâ 1. Baéc Giang 5 1.239 777 195 * 29. Kon Tum 2 210 44 * 44 * 2. Baéc Kaïn 1 74 51 K 30. Laâm Ñoàng 2 359 209 112 3. Baéc Ninh 9 3.295 2.263 779 * 31. Ngheä An 1 60 42 30 * 4. Cao Baèng 1 62 40 K 32. Phuù Yeân 3 770 770 520 5. Haø Giang 1 255 173 K 33. Quaûng Bình 2 161 112 79 6. Haø Nam 3 571 571 245 34. Quaûng Nam 3 750 529 260 7. Haø Noäi 11 2.000 1.523 732 * 35. Quaûng Ngaõi 2 262 194 79 8. Haûi Döông 9 1.904 1.267 476 * 36. Quaûng Trò 2 304 161 72 9. Haûi Phoøng 6 1.094 506 348 * 37. Thöøa Thieân-Hueá 2 369 243 84 * 10. Hoøa Bình 1 300 K K 38. An Giang 2 58 17 K 11. Höng Yeân 6 1.465 921 247 39. Baø Ròa-Vuõng Taøu 10 7.900 5.297 1.871 12. Nam Ñònh 2 478 369 261 40. Beán Tre 2 171 116 78 13. Ninh Bình 2 496 347 318 41. Bình Döông 23 7.010 1.819 * 918 * 14. Phuù Thoï 2 506 392 138 42. Bình Phöôùc 2 309 73 * 2 * 15. Quaûng Ninh 3 771 490 161 43. Caø Mau 1 360 217 48 16. Thaùi Bình 2 188 118 114 44. Caàn Thô 3 562 432 226 17. Thaùi Nguyeân 1 320 K K 45. Ñoàng Nai 28 8.816 5.832 3.554 * 18. Thanh Hoùa 1 88 60 53 46. Ñoàng Thaùp 3 253 170 139 19. Tuyeân Quang 1 170 69 27 47. Haäu Giang 1 126 80 K 20. Vónh Phuùc 5 1.395 916 426 48. Tp. Hoà Chí Minh 15 2.931 1.939 1.154 * 21. Yeân Baùi 1 138 82 K 49. Long An 13 4.049 1.851 * 589 * 22. Bình Ñònh 2 558 418 277 50. Soùc Traêng 1 251 174 130 23. Bình Thuaän 4 743 68 * 68 * 51. Taây Ninh 2 394 259 234 24. Ñaø Naüng 4 901 631 476 52. Tieàn Giang 4 875 245 * 84 * 25. Ñaék Laék 1 182 114 21 53. Traø Vinh 1 100 62 42 26. Ñaék Noâng 1 181 181 141 54. Vónh Long 2 268 185 93 * 27. Gia Lai 1 109 80 77 55. Ninh Thuaän 2 777 536 16 28. Khaùnh Hoøa 1 136 136 87 56. Kieân Giang 2 315 K K Baûng 1.2. Tình hình phaùt trieån caùc KCN taïi caùc tænh, thaønh phoá tính ñeán thaùng 10 naêm 2009 Ñôn vò tính: ha Ghi chuù: Soá lieäu chi tieát veà caùc KCN cuûa caùc tænh, thaønh phoá xem taïi Phuï luïc cuûa Baùo caùo. * Soá lieäu thoáng keâ chöa ñaày ñuû. K: khoâng coù soá lieäu Nguoàn: Boä KH&ÑT, 2009; soá lieäu ñieàu tra cuûa TCMT, thaùng 10/2009 mtx .vn 1.1.2. Söï phaân boá khu coâng nghieäp ôû Vieät Nam Soá lieäu veà soá löôïng KCN thaønh laäp môùi vaø môû roäng naêm 2008 cuõng nhö nhöõng naêm tröôùc cho thaáy, maëc duø söï phaân boá KCN ñaõ ñöôïc ñieàu chænh theo höôùng taïo ñieàu kieän cho moät soá ñòa baøn ñaëc bieät khoù khaên ôû Trung du mieàn nuùi phía Baéc (Yeân Baùi, Tuyeân Quang, Hoøa Bình, Baéc Kaïn...), Taây Nguyeân (Ñaék Laék, Ñaék Noâng, Gia Lai, Kon Tum, Laâm Ñoàng), Taây Nam Boä (Haäu Giang, An Giang, Soùc Traêng...) nhaèm phaùt trieån coâng nghieäp ñeå chuyeån dòch cô caáu kinh teá, song caùc KCN vaãn taäp trung ôû 23 tænh, thaønh phoá thuoäc 4 vuøng KTTÑ (vuøng KTTÑ Baéc Boä, vuøng KTTÑ mieàn Trung, vuøng KTTÑ phía Nam vaø vuøng KTTÑ vuøng ÑBSCL). Ñeán cuoái thaùng 12/2008, vôùi 167 KCN, toång dieän tích ñaát töï nhieân ñaït 46.825 ha, caùc KCN thuoäc 4 vuøng KTTÑ chieám tôùi 74,9 % toång soá KCN vaø 81,8 % toång dieän tích ñaát töï nhieân caùc KCN caû nöôùc (Nguoàn: Boä KH&ÑT; TCMT toång hôïp, 2009). Ñoàng Nai vaø Bình Döông laø nhöõng ñòa phöông coù soá löôïng KCN lôùn nhaát trong caû nöôùc. 9 Chöông 1TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä Bieàu ñoà 1.2. Soá löôïng vaø dieän tích KCN theo vuøng kinh teá tính ñeán heát thaùng 12/2008 Nguoàn: Boä KH&ÑT; soá lieäu ñieàu tra cuûa TCMT, thaùng 10/2009 Khung 1.4. Tyû leä laáp ñaày ñaát coâng nghieäp trong caùc KCN cuûa caùc vuøng Tyû leä laáp ñaày cuûa caùc KCN khaù ñoàng ñeàu giöõa caùc vuøng treân caû nöôùc. Tyû leä laáp ñaày tính chung cho caùc KCN ñaõ vaän haønh vaø ñang xaây döïng cô baûn cuûa caùc vuøng dao ñoäng trong khoaûng 50 - 60%; neáu tính rieâng caùc KCN ñaõ vaän haønh thì ôû möùc 65 - 75%. Moät soá vuøng phaùt trieån KCN töø laâu nhö Ñoâng Nam Boä, ÑBSH, ÑBSCL coù tyû leä laáp ñaày cuûa caùc KCN ñaõ vaän haønh ôû möùc cao. Tính trung bình: Ñoâng Nam Boä (bao goàm caû Long An): 73%; ÑBSH: 73%; ÑBSCL: 89%. Nguoàn: Ñaùnh giaù hieäu quaû söû duïng ñaát trong quaù trình phaùt trieån KCN, Taïp chí KCN Vieät Nam, 09/2008 KCN Baéc Thaêng Long (Haø Noäi) Nguoàn: AÛnh veä tinh (10/2005), TCMT toång hôïp mtx .vn 10 Chöông 1 TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä Hình 1.1. Tình hình phaân boá caùc KCN treân toaøn quoác Nguoàn: Boä KH&ÑT, 2009; soá lieäu ñieàu tra cuûa TCMT, thaùng 10/2009 mtx .vn 1.1.3. Xu theá phaùt trieån khu coâng nghieäp Ngaøy 21/8/2006, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ kyù Quyeát ñònh soá 1107/2006/QÑ-TTg pheâ duyeät Quy hoaïch phaùt trieån caùc KCN ôû Vieät Nam ñeán naêm 2015 vaø ñònh höôùng ñeán naêm 2020. Quy hoaïch ñaõ xaùc ñònh seõ hình thaønh heä thoáng caùc KCN chuû ñaïo coù vai troø daãn daét söï phaùt trieån coâng nghieäp quoác gia, ñoàng thôøi hình thaønh caùc KCN coù quy moâ hôïp lyù ñeå taïo ñieàu kieän phaùt trieån coâng nghieäp, nhaèm chuyeån dòch cô caáu kinh teá taïi nhöõng ñòa phöông coù tyû troïng coâng nghieäp trong GDP thaáp. Ñöa tyû leä ñoùng goùp cuûa caùc KCN vaøo toång giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp khoaûng töø 24% hieän nay leân khoaûng 39 - 40% vaøo naêm 2010 vaø treân 60% vaøo giai ñoaïn tieáp theo. Taêng tyû leä xuaát khaåu haøng coâng nghieäp cuûa caùc KCN töø 19,2% giaù trò xuaát khaåu toaøn quoác hieän nay leân khoaûng 40% vaøo naêm 2010 vaø cao hôn vaøo caùc giai ñoaïn tieáp theo. Keá hoaïch ñeán naêm 2010 - Phaán ñaáu ñeán naêm 2010 veà cô baûn laáp ñaày caùc KCN ñaõ ñöôïc thaønh laäp tröôùc naêm 2006; thaønh laäp môùi moät caùch coù choïn loïc caùc KCN vôùi dieän tích taêng theâm khoaûng 15.000 - 20.000 ha, naâng toång dieän tích caùc KCN ñeán naêm 2010 leân khoaûng 45.000 - 50.000 ha. - Ñaàu tö ñoàng boä, hoaøn thieän caùc coâng trình keát caáu haï taàng caùc KCN hieän coù, ñaëc bieät laø caùc coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi vaø ñaûm baûo dieän tích troàng caây xanh trong caùc KCN theo quy hoaïch xaây döïng ñöôïc duyeät nhaèm baûo veä moâi tröôøng vaø phaùt trieån beàn vöõng. Keá hoaïch ñeán naêm 2015 - Ñaàu tö ñoàng boä ñeå hoaøn thieän caùc KCN hieän coù, thaønh laäp môùi moät caùch coù choïn loïc caùc KCN vôùi toång dieän tích taêng theâm khoaûng 20.000 - 25.000 ha; naâng toång dieän tích caùc KCN ñeán naêm 2015 khoaûng 65.000 - 70.000 ha. Phaán ñaáu ñaït tyû leä laáp ñaày caùc KCN bình quaân treân toaøn quoác khoaûng treân 60%. - Xaây döïng caùc coâng trình xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp taäp trung quy moâ lôùn ôû nhöõng khu vöïc taäp trung caùc KCN taïi caùc vuøng KTTÑ(*). - Tieáp tuïc hoaøn thieän cô cheá, chính saùch khuyeán khích ñaàu tö vaøo caùc KCN, phaán ñaáu thu huùt theâm khoaûng 6.500 - 6.800 döï aùn vôùi toång voán ñaàu tö ñaêng kyù khoaûng treân 36 - 39 tyû USD, trong ñoù voán ñaàu tö thöïc hieän khoaûng 50%. 11 Chöông 1TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä Khung 1.5. Moät soá ñieàu kieän vaø tieâu chí hình thaønh khu coâng nghieäp môùi Phuø hôïp vôùi quy hoaïch, keá hoaïch vaø tình hình phaùt trieån KT-XH; quy hoaïch vaø keá hoaïch söû duïng ñaát cuûa töøng ñòa phöông; Coù caùc ñieàu kieän thuaän lôïi hoaëc coù khaû naêng xaây döïng heä thoáng keát caáu haï taàng kyõ thuaät vaø haï taàng xaõ hoäi, trieån khai ñoàng boä vaø keát hôïp chaët cheõ giöõa quy hoaïch phaùt trieån KCN, KCX vôùi quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò, phaân boá daân cö, nhaø ôû vaø caùc coâng trình xaõ hoäi phuïc vuï coâng nhaân trong KCN, KCX; Coù quyõ ñaát döï tröõ ñeå phaùt trieån vaø coù ñieàu kieän lieân keát thaønh cuïm caùc KCN; Coù khaû naêng thu huùt voán ñaàu tö cuûa caùc nhaø ñaàu tö trong nöôùc vaø nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi; Ñoái vôùi caùc ñòa phöông ñaõ phaùt trieån KCN, vieäc thaønh laäp môùi caùc KCN chæ ñöôïc thöïc hieän khi toång dieän tích ñaát coâng nghieäp cuûa caùc KCN hieän coù ñaõ ñöôïc cho thueâ ít nhaát laø 60%; Vieäc môû roäng caùc KCN hieän coù chæ ñöôïc thöïc hieän khi toång dieän tích ñaát coâng nghieäp cuûa KCN ñoù ñaõ ñöôïc cho thueâ ít nhaát laø 60% vaø ñaõ xaây döïng xong coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung. Nguoàn: Quyeát ñònh 1107/2006/QÑ-TTg cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà vieäc pheâ duyeät Quy hoaïch phaùt trieån caùc KCN ôû Vieät Nam ñeán naêm 2015 vaø ñònh höôùng ñeán naêm 2020 (*) Ngaøy 06 thaùng 10 naêm 2008, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ ban haønh Quyeát ñònh soá 1440/QÑ-TTg veà vieäc pheâ duyeät Quy hoaïch xaây döïng khu xöû lyù chaát thaûi raén 3 vuøng kinh teá troïng ñieåm Baéc Boä, mieàn Trung vaø phía Nam ñeán naêm 2020. mtx .v Ñònh höôùng ñeán naêm 2020 - Quaûn lyù toát vaø coù quy hoaïch söû duïng hôïp lyù dieän tích ñaát döï tröõ cho xaây döïng KCN. - Hoaøn thieän veà cô baûn maïng löôùi KCN treân toaøn laõnh thoå vôùi toång dieän tích caùc KCN ñaït khoaûng 80.000 ha vaøo naêm 2020. - Quaûn lyù, chuyeån ñoåi cô caáu ñaàu tö phaùt trieån caùc KCN ñaõ ñöôïc thaønh laäp theo höôùng ñoàng boä hoaù. Trong giai ñoaïn 2006-2008, caùc KCN ñöôïc thaønh laäp môùi vaãn chuû yeáu taäp trung ôû vuøng ñoàng baèng soâng Hoàng, Ñoâng Nam Boä vaø ñoàng baèng soâng Cöûu Long (Bieåu ñoà 1.3). Vuøng Trung du mieàn nuùi phía Baéc giai ñoaïn naøy cuõng coù soá löôïng KCN thaønh laäp môùi khaù nhieàu, ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån caùc KCN taïi vuøng coù ñieàu kieän khoù khaên. Tuy nhieân, vuøng Baéc Trung Boä vaø duyeân haûi mieàn Trung cuøng vôùi Taây Nguyeân vaãn laø hai vuøng coù ít KCN ñöôïc thaønh laäp môùi. Ñieàu naøy ñaõ boäc loä roõ söï phaùt trieån KCN khoâng caân ñoái giöõa caùc vuøng, mieàn treân caû nöôùc. Caên cöù vaøo phaân tích caùc soá lieäu thoáng keâ (Baûng 1.3) cho thaáy, caùc chæ tieâu veà phaùt trieån KCN nhö taêng soá löôïng vaø dieän tích KCN ñeàu ñaït vaø vöôït keá hoaïch. Tuy nhieân, chæ tieâu lieân quan 12 Chöông 1 TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä Bieåu ñoà 1.3. Soá KCN döï kieán öu tieân thaønh laäp môùi giai ñoaïn 2006 - 2015 theo vuøng kinh teá vaø so saùnh vôùi soá KCN ñaõ thaønh laäp giai ñoaïn 2006 - 2008 Ghi chuù: Soá KCN thaønh laäp môùi giai ñoaïn 2006 - 2008 ñöôïc tính theo soá KCN ñöôïc ra Quyeát ñònh thaønh laäp tính töø ñaàu naêm 2006 ñeán cuoái naêm 2008. Nguoàn: Quyeát ñònh 1107/2006/QÑ-TTg veà vieäc pheâ duyeät Quy hoaïch phaùt trieån caùc KCN ôû Vieät Nam ñeán naêm 2015 vaø ñònh höôùng ñeán naêm 2020; Boä KH&ÑT, TCMT toång hôïp, 2009 Baûng 1.3. So saùnh giaù trò ñaõ ñaït ñöôïc tính ñeán heát thaùng 12/2008 vaø caùc chæ tieâu phaùt trieån KCN ñeán naêm 2010, 2015 (theo Quy hoaïch phaùt trieån caùc KCN ôû Vieät Nam ñeán naêm 2015 vaø ñònh höôùng ñeán naêm 2020, Quyeát ñònh soá 1107/2006/QÑ-TTg) Noäi dung Chæ tieâu ñaõ ñaït ñöôïc ñeán heát 12/2008 Chæ tieâu trong Quy hoaïch ñeán 2010 Chæ tieâu trong Quy hoaïch ñeán 2015 Soá löôïng KCN 223 - 246 Dieän tích KCN (ha) 57.300 45.000 - 50.000 65.000 - 70.000 Tyû leä laáp ñaày (%) 46 % * 55 % ** Cô baûn laáp ñaày caùc KCN ñaõ thaønh laäp tröôùc naêm 2006 60 % Heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi (%) 32,7 % * 43,3 % ** 70 % *** 100 % Ghi chuù: * Tính theo soá KCN ñaõ ñöôïc thaønh laäp ñeán heát naêm 2008; ** Tính theo soá KCN ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng vaø ñang xaây döïng cô baûn ñeán heát naêm 2008; *** Muïc tieâu ñeán 2010 cuûa Chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng quoác gia ñeán naêm 2010 vaø ñònh höôùng ñeán naêm 2020 Nguoàn: Soá lieäu ñieàu tra cuûa TCMT, thaùng 10/2009 mtx .vn ñeán coâng taùc baûo veä moâi tröôøng ñoù laø 70% caùc KCN coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung ñaït tieâu chuaån thì coøn xa so vôùi con soá thöïc teá (ñeán cuoái naêm 2009 môùi coù 43,3 % caùc KCN ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng coù coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung, nhieàu coâng trình trong soá ñoù coøn chöa xöû lyù nöôùc thaûi ñaït tieâu chuaån). Ñieàu naøy ñoøi hoûi söï noã löïc, coá gaéng cuûa chính caùc KCN, söï quaûn lyù saùt sao vaø söï hoã trôï cuûa caùc caáp ñeå coù theå ñaït ñöôïc chæ tieâu naøy. 1.2. VAI TROØ CUÛA KHU COÂNG NGHIEÄP TRONG PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ - XAÕ HOÄI 1.2.1. Khu coâng nghieäp trong phaùt trieån kinh teá vaø giaûi quyeát lao ñoäng, vieäc laøm Trong 18 naêm qua, caùc KCN ñoùng vai troø quan troïng trong hình thaønh löïc löôïng coâng nghieäp maïnh cho phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc. Naêm 2008, toång giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp cuûa caùc KCN ñaït 33,2 tyû USD (chieám 38% GDP caû nöôùc). Caùc KCN ñoùng goùp ñaùng keå vaøo toång giaù trò kim ngaïch xuaát khaåu cuûa caû nöôùc, haøng naêm ñaït tyû troïng trung bình khoaûng 20%. Tính bình quaân 1 ha ñaát coâng nghieäp ñaõ cho thueâ taïo ra giaù trò xuaát khaåu khoaûng 700.000 USD. Giaù trò xuaát khaåu cuûa caùc KCN lieân tuïc taêng trong nhöõng naêm gaàn ñaây (naêm 2006 ñaït khoaûng 8 tyû USD, naêm 2007 ñaït 10,8 tyû USD, naêm 2008 ñaït 16,2 tyû USD chieám tyû troïng 25,8% trong toång giaù trò xuaát khaåu cuûa caû nöôùc). Vôùi vai troø quan troïng cuûa mình, trong naêm 2008, caùc doanh nghieäp KCN ñaõ noäp ngaân saùch nhaø nöôùc khoaûng 2,6 tyû USD. Thoáng keâ cuûa Boä KH&ÑT cho thaáy, giaù trò saûn xuaát kinh doanh treân 1 ha dieän tích ñaát coâng nghieäp ñaõ cho thueâ ñaït 1,68 trieäu USD/naêm. KCN ñoùng goùp ñaùng keå vaøo keát quaû thu huùt ñaàu tö caû nöôùc, ñaëc bieät laø thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Tính bình quaân 1 ha ñaát coâng nghieäp ñaõ cho thueâ thu huùt voán ñaàu tö bình quaân khoaûng 3,8 trieäu USD. Tính ñeán heát naêm 2008, caùc KCN trong caû nöôùc thu huùt ñöôïc 3.564 döï aùn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi toång voán ñaêng kyù laø 42,7 tyû USD; 3.588 döï aùn ñaàu tö trong nöôùc vôùi toång voán ñaêng kyù laø 251.542 tyû ñoàng (töông ñöông 14,8 tyû USD). Rieâng naêm 2008, caùc KCN ñaõ thu huùt gaàn 59.200 tyû ñoàng ñaàu tö trong nöôùc (töông ñöông 3,5 tyû USD), trong ñoù coù 524 döï aùn môùi vôùi toång voán ñaêng kyù laø 53.255 tyû ñoàng vaø ñieàu chænh 173 döï aùn vôùi toång voán ñaàu tö taêng theâm ñaït 5.945 tyû ñoàng (Baûng 1.4). Giai ñoaïn cuoái naêm 2008, ñaàu naêm 2009, maëc duø kinh teá nöôùc ta gaëp nhieàu khoù khaên do aûnh höôûng cuûa suy thoaùi kinh teá toaøn caàu, söï bieán ñoäng tieâu cöïc cuûa thò tröôøng theá giôùi; saûn xuaát coâng nghieäp coù xu höôùng chöõng laïi; möùc tieâu thuï saûn phaåm haøng hoùa treân thò tröôøng trong nöôùc chaäm; xuaát, nhaäp khaåu haøng hoaù bò giaûm nhieàu vaø thò tröôøng xuaát khaåu bò thu heïp; tình traïng thieáu vieäc laøm xaûy ra taïi moät soá KCN vaø doanh nghieäp lôùn, song caùc döï aùn trong KCN vaãn trieån khai vôùi toác ñoä khaù cao. Trong naêm 2008, caùc döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong KCN ñaõ thöïc hieän theâm ñöôïc 2,5 tyû USD, tyû leä giaûi ngaân ñaït 22% toång soá voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Tyû troïng voán giaûi ngaân naøy cho thaáy caùc KCN ñaõ ñoùng goùp ñaùng keå vaøo hieäu quaû thöïc hieän voán ñaàu tö nöôùc 13 Chöông 1TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä Khung 1.6. Moät soá höôùng naâng cao tính beàn vöõng trong phaùt trieån KCN 1. Naâng cao chaát löôïng, hieäu quaû vaø baûo ñaûm tính heä thoáng trong quy hoaïch KCN treân toaøn quoác; 2. Nghieân cöùu vaø vaän duïng cho Vieät Nam caùc moâ hình KCN theo höôùng hieän ñaïi vaø phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thò tröôøng môû; 3. Thöïc hieän chuyeån dòch cô caáu trong noäi boä KCN theo höôùng hieäu quaû vaø phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc vaø coâng ngheä; 4. Baûo ñaûm tính ñoàng boä cuûa caùc yeáu toá cô sôû haï taàng veà KT-XH vaø moâi tröôøng; 5. Chính phuû luoân coù caùc chính saùch phuø hôïp cho vieäc phaùt trieån caùc KCN. Nguoàn: Vaán ñeà phaùt trieån beàn vöõng caùc KCN ôû Vieät Nam, Taïp chí KCN Vieät Nam, 03/2007 mtx vn 14 Chöông 1 TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä Bieåu ñoà 1.4. Taêng tröôûng kinh teá vaø soá lao ñoäng cuûa caùc KCN giai ñoaïn 1995 - 2008 Nguoàn: Boä KH&ÑT, 2009 Baûng 1.4. Soá döï aùn vaø voán ñaàu tö vaøo caùc KCN qua caùc naêm 2006, 2007, 2008 Nguoàn: Boä KH&ÑT, 2006, 2007, 2008 Noäi dung Naêm 2006 Naêm 2007 Naêm 2008 Toång soá döï aùn nöôùc ngoaøi 2.433 3.020 3.564 Soá döï aùn nöôùc ngoaøi môû môùi 356 605 540 Toång voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi caáp môùi (tyû USD) 4,34 4,81 10,45 Tyû leä so vôùi toång voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñ aêng kyù caû nöôùc (%) 56 42,3 38 Soá döï aùn nöôùc ngoaøi taêng voán 337 459 537 Toång voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi xin taêng (tyû USD) 1,35 2,47 2,34 Toång soá döï aùn trong nöôùc 2.623 3.070 3.588 Soá döï aùn trong nöôùc môû môùi 300 468 524 Toång voán ñaàu tö trong nöôùc (nghìn tyû ñoàng) 15 41(*) 59,3(*) Ghi chuù: (*) - bao goàm caû voán xin taêng theâm mtx .vn ngoaøi treân caû nöôùc. Theo ñoù, ñeán cuoái thaùng 12/2008, caùc KCN caû nöôùc ñaõ coù 2.250 döï aùn FDI vaø 2.258 döï aùn trong nöôùc ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng vôùi toång voán ñaàu tö thöïc hieän ñaït khoaûng 16,2 tyû USD vaø 121,1 nghìn tyû ñoàng, töông öùng 38% vaø 49% toång voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø trong nöôùc ñaêng kyù vaøo KCN. KCN ñaõ goùp phaàn quan troïng trong giaûi quyeát vieäc laøm. Taïi thôøi ñieåm 31/12/2008, caùc KCN ñaõ thu huùt treân 1,17 trieäu lao ñoäng tröïc tieáp, neáu tính caû soá lao ñoäng giaùn tieáp thì soá lao ñoäng ñöôïc thu huùt vaøo caùc hoaït ñoäng cuûa caùc KCN coøn lôùn hôn nhieàu. Tính bình quaân 1 ha ñaát coâng nghieäp ñaõ cho thueâ thu huùt treân 70 lao ñoäng tröïc tieáp (trong khi 1 ha ñaát noâng nghieäp chæ thu huùt ñöôïc töø 10 - 12 lao ñoäng). Thoáng keâ cho thaáy, phaàn lôùn lao ñoäng laøm vieäc trong caùc KCN laø lao ñoäng treû, coù khaû naêng nhanh choùng tieáp thu kyõ thuaät, coâng ngheä môùi, hieän ñaïi, phöông thöùc toå chöùc vaø quaûn lyù saûn xuaát tieân tieán. Ñoàng haønh cuøng söï phaùt trieån cuûa caùc KCN, cô sôû haï taàng kyõ thuaät nhö caûng bieån, heä thoáng ñöôøng, ñieän, nöôùc, thoâng tin lieân laïc... taïi caùc khu vöïc naøy cuõng phaùt trieån theo. Qua 18 naêm, haï taàng KCN cuõng nhö nhöõng vuøng xung quanh KCN phaùt trieån raát nhanh. Theâm vaøo ñoù, söï phaùt trieån KCN cuõng ñaõ hình thaønh ñöôïc moät ñoäi nguõ coâng nhaân coù taùc phong coâng nghieäp vaø yù thöùc kyû luaät lao ñoäng cao. Qua laøm vieäc taïi caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi, ñoäi nguõ lao ñoäng ñaõ ñöôïc caûi thieän raát nhieàu veà kyû luaät, taùc phong coâng nghieäp, cuõng nhö kyõ naêng laøm vieäc vaø trình ñoä quaûn lyù. Nhö vaäy, caùc KCN vôùi vai troø, tieàm naêng, söùc huùt ñaàu tö,... thöïc söï ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp khoâng nhoû trong phaùt trieån KT-XH. 1.2.2. Khu coâng nghieäp vaø moät soá vaán ñeà xaõ hoäi phaùt sinh Tuy coù ñoùng goùp khoâng nhoû ñoái vôùi söï phaùt trieån KT-XH cuûa quoác gia, song treân thöïc teá, quaù trình phaùt trieån cuûa caùc KCN ñaõ laøm phaùt sinh moät soá vaán ñeà xaõ hoäi ñaùng quan taâm. Chuyeån ñoåi söû duïng ñaát noâng nghieäp vaø nhöõng aûnh höôûng ñeán ngöôøi daân Taïi moät soá quoác gia, KCN thöôøng ñöôïc xaây döïng taïi caùc khu vöïc noâng nghieäp keùm phaùt trieån. Trong khi ñoù, taïi nhieàu ñòa phöông nöôùc ta, ñaëc bieät laø vuøng ñoàng baèng soâng Hoàng vaø ñoàng baèng soâng Cöûu Long, nhieàu ñaát phuïc vuï saûn xuaát noâng nghieäp ñaõ ñöôïc söû duïng cho phaùt trieån KCN. Theo thoáng keâ sô boä, coù ñeán 20% dieän tích ñaát thu 15 Chöông 1TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä Khung 1.7. Thu huùt ñaàu tö cuûa caùc KCN taïi Tp. Hoà Chí Minh Tính ñeán 31/03/2009, caùc KCN taïi Tp. Hoà Chí Minh ñaõ thu huùt 1.152 döï aùn ñaàu tö ñaêng kyù vôùi toång voán 4,43 tyû USD. Trong ñoù ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø 463 döï aùn (2,62 tyû USD), ñaàu tö trong nöôùc laø 689 döï aùn (1,81 tyû USD). Soá döï aùn ñaàu tö ñang hoaït ñoäng laø 971 döï aùn vôùi toång voán ñaàu tö 3,2 tyû USD. Nguoàn: BQL caùc KCX vaø KCN Tp. Hoà Chí Minh, 2009 Khung 1.8. Thu huùt ñaàu tö cuûa caùc KCN taïi tænh Baéc Ninh Thu huùt 15 nöôùc vaø vuøng laõnh thoå vôùi nhieàu nhaø ñaàu tö lôùn coù uy tín, caùc taäp ñoaøn kinh teá ña quoác gia nhö: Canon (Nhaät Baûn), Samsung (Haøn Quoác), Foxcom (Trung Quoác),... vôùi 177 döï aùn FDI vaø 12 chi nhaùnh, vaên phoøng ñaïi dieän. Toång soá voán ñaêng kyù ñaït gaàn 2,4 tyû USD; voán thöïc hieän gaàn 2 tyû USD. Thu huùt 200 döï aùn ñaàu tö trong nöôùc vaøo caùc KCN taäp trung, vôùi toång voán ñaêng kyù hôn 13.000 tyû ñoàng. Taïo vieäc laøm cho treân 26.000 lao ñoäng (chieám khoaûng 42% lao ñoäng ñòa phöông), ñoùng goùp treân 50% giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp, treân 70% giaù trò xuaát khaåu toaøn tænh. Nguoàn: Sôû TN&MT Baéc Ninh, 2009 tx.v n hoài xaây döïng KCN laø ñaát noâng nghieäp (khoaûng treân 10.000 ha). Toång dieän tích ñaát troàng luùa ñöôïc chuyeån ñoåi ñeå phaùt trieån caùc KCN ñeán naêm 2015 töø 18.000 - 20.000 ha, chieám khoaûng 0,5% toång dieän tích ñaát troàng luùa treân caû nöôùc. Vieäc thu hoài ñaát noâng nghieäp ñeå xaây döïng caùc KCN ñaõ laøm aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán ñôøi soáng cuûa caùc hoä noâng nghieäp. Theo Dieãn ñaøn doanh nghieäp (thaùng 9/2009), hôn 300.000 hoä noâng nghieäp ôû ñoàng baèng soâng Hoàng, hôn 100.000 hoä taïi ñoàng baèng soâng Cöûu Long ñaõ bò aûnh höôûng do vieäc thu hoài ñaát noâng nghieäp ñeå xaây döïng caùc KCN. Quy trình, quy ñònh veà thu hoài ñaát xaây döïng KCN chöa hôïp lyù, thöôøng keùo daøi ñaõ taùc ñoäng khoâng toát tôùi ñôøi soáng vaø vieäc laøm cuûa caùc hoä bò thu hoài ñaát. Hôn theá nöõa, ñôøi soáng cuûa caùc hoä bò thu hoài ñaát noâng nghieäp coøn chòu aûnh höôûng do ngöôøi daân khoâng ñöôïc chuyeån ñoåi cô caáu ngheà nghieäp hôïp lyù, khoâng ít hoä daân bò baàn cuøng hoùa do khoâng coù tö lieäu saûn xuaát. Tröôùc thöïc teá naøy, taïi Coâng vaên soá 2031/VPCP-CN ngaøy 31/3/2008 vaø Quyeát ñònh soá 391/QÑ-TTg ngaøy 18/4/2008, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ chæ ñaïo khoâng phaùt trieån KCN treân ñaát noâng nghieäp coù naêng suaát oån ñònh. Boä KH&ÑT ñaõ coù vaên baûn höôùng daãn caùc ñòa phöông trong xaây döïng quy hoaïch phaùt trieån KCN; toå chöùc thaåm ñònh caùc ñeà aùn quy hoaïch phaùt trieån KCN cuûa ñòa phöông; raø soaùt, xaây döïng phöông aùn ñieàu chænh quy hoaïch KCN treân cô sôû tuaân thuû chaët cheõ vieäc baûo ñaûm khoâng xaây döïng KCN treân ñaát luùa coù naêng suaát oån ñònh vaø baûo ñaûm an ninh löôïng thöïc, ñoàng thôøi toå chöùc caùc ñoaøn kieåm tra tình hình trieån khai quy hoaïch KCN, trong ñoù coù vaán ñeà söû duïng ñaát phaùt trieån KCN ôû caùc ñòa phöông. Ñôøi soáng vaät chaát cuûa ngöôøi lao ñoäng coøn nhieàu khoù khaên Söï phaùt trieån caùc KCN ñaõ hình thaønh doøng di chuyeån lao ñoäng khaù maïnh töø khu vöïc noâng thoân ra thaønh thò vaø töø mieàn Baéc, mieàn Trung vaøo mieàn Nam (nôi coù nhieàu KCN). Baùo caùo toång keát 15 naêm xaây döïng vaø phaùt trieån KCN&KCX ôû Vieät Nam (Boä KH&ÑT, 2006) cho thaáy, ñeán 70% lao ñoäng trong caùc KCN laø lao ñoäng nhaäp cö vaø 60% laø lao ñoäng nöõ laøm vieäc trong caùc KCN. Chính vì vaäy nhu caàu veà nhaø ôû cuûa ngöôøi lao ñoäng raát lôùn vaø böùc xuùc. Trong khi ñoù, haàu heát caùc KCN ñeàu chöa chuù yù ñeán vaán ñeà nhaø ôû cho ngöôøi lao ñoäng. Taïi caùc KCN, môùi coù khoaûng 30% soá lao ñoäng coù choã ôû oån ñònh, soá coøn laïi phaûi töï thu xeáp, thueâ troï raûi raùc trong caùc khu daân cö xung quanh KCN. Nguôøi lao ñoäng thöôøng thueâ nhaø ñeå cö truù vôùi ñieàu kieän soáng taïm bôï, heát söùc khoù khaên. Doanh nghieäp chöa quan taâm xaây döïng nhaø ôû cho ngöôøi lao ñoäng. Thoáng keâ cuûa caùc BQL KCN caáp tænh cho thaáy, hieän chæ coù khoaûng 2% lao ñoäng ñöôïc löu truù trong caùc nhaø troï do caùc doanh nghieäp söû duïng lao ñoäng vaø caùc toå chöùc ñoaøn theå ñaàu tö xaây döïng (Tp. Hoà Chí Minh laø ñòa phöông coù tyû leä cao nhaát cuõng chæ ñaït 5,4%). Nhieàu ñòa phöông môùi döï kieán phaùt trieån nhaø ôû cho ngöôøi lao ñoäng trong caùc KCN maø chöa coù ñònh höôùng, cô cheá, chính saùch vaø bieän phaùp cuï theå. Quyeàn lôïi cuûa ngöôøi lao ñoäng chöa ñöôïc toân troïng vaø baûo ñaûm Nhìn chung, coøn nhieàu doanh nghieäp trong KCN chöa tuaân thuû nghieâm tuùc caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät veà lao ñoäng, khoâng ñaûm baûo quyeàn lôïi 16 Chöông 1 TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä Nhieàu caùnh ñoàng nhöôøng choã cho phaùt trieån caùc KCN AÛnh: Ngoïc Sôn - Xuaân Phuù mtx .vn cuûa ngöôøi lao ñoäng. Ñieån hình nhö vi phaïm thôøi gian kyù keát hôïp ñoàng, vi phaïm veà thaåm quyeàn vaø noäi dung hôïp ñoàng, kyù hôïp ñoàng lao ñoäng vôùi tyû leä thaáp hoaëc coá tình keùo daøi thôøi gian thöû vieäc nhaèm chaäm kyù hôïp ñoàng vôùi ngöôøi lao ñoäng. Vieäc kyû luaät, sa thaûi lao ñoäng coøn tuyø tieän, khoâng tuaân theo quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc. Nhieàu doanh nghieäp coá tình khoâng ñoùng hoaëc chaäm ñoùng, nôï baûo hieåm xaõ hoäi cuûa ngöôøi lao ñoäng. Coâng taùc an toaøn veä sinh moâi tröôøng vaø phoøng choáng chaùy noå trong doanh nghieäp chöa ñöôïc quan taâm vaø chuù yù ñuùng möùc. Chính saùch tieàn löông ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp cuõng coøn nhieàu vi phaïm. Theo ñieàu tra cuûa Boä Lao ñoäng - Thöông binh vaø Xaõ hoäi, coù tôùi 20% doanh nghieäp khoâng traû löông laøm theâm giôø, 9% doanh nghieäp khoâng traû löông laøm ñeâm, treân 50% doanh nghieäp khoâng traû löông cho lao ñoäng nöõ trong thôøi gian nghæ thai saûn. Do ñoù, thôøi gian qua ñaõ xaûy ra moät soá vuï tranh chaáp, ñình coâng, laõn coâng gaây maát oån ñònh saûn xuaát vaø an ninh traät tö xaõ hoäi taïi moät soá KCN. Quyeàn lôïi khoâng ñöôïc ñaûm baûo neân nhieàu lao ñoäng khoâng coù yù ñònh laøm vieäc laâu daøi ñoái vôùi coâng vieäc hieän taïi. Maëc duø soá lao ñoäng taêng theâm haèng naêm khoaûng 10%, nhöng bieân ñoä bieán ñoäng lao ñoäng (vaøo - ra) leân tôùi 50% - 60%, thaäm chí coù doanh nghieäp ôû KCN cuûa Tp. Hoà Chí Minh leân ñeán 70%. Tình traïng lao ñoäng khoâng oån ñònh, doanh nghieäp phaûi lieân tuïc tuyeån lao ñoäng cuõng gaây khoù khaên vaø trôû ngaïi cho caùc doanh nghieäp. Caùc vaán ñeà xaõ hoäi khaùc Dòch vuï y teá, chaêm soùc söùc khoeû vaø ñieàu kieän aên uoáng cuûa coâng nhaân cuõng chöa ñöôïc doanh nghieäp quan taâm chu ñaùo. Ñieàu kieän sinh hoaït, moâi tröôøng soáng khoâng baûo ñaûm, thieáu caùc hoaït ñoäng sinh hoaït vaên hoaù, tinh thaàn laø nguyeân nhaân phaùt sinh nhieàu teä naïn xaõ hoäi nhö: troäm caép, traán loät, ñaùnh loän, maïi daâm, nghieän huùt,... Caùc vaán ñeà treân gaây aûnh höôûng tröïc tieáp tôùi naêng suaát lao ñoäng, tôùi tính oån ñònh cuûa löïc löôïng lao ñoäng, naêng suaát vaø hieäu quaû saûn xuaát laâu daøi cuûa caùc doanh nghieäp KCN. 1.3. AÙP LÖÏC MOÂI TRÖÔØNG TÖØ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC KHU COÂNG NGHIEÄP Xeùt veà maët moâi tröôøng, vieäc taäp trung caùc cô sôû saûn xuaát trong KCN nhaèm muïc ñích söû duïng hôïp lyù taøi nguyeân vaø naêng löôïng, khoanh vuøng saûn xuaát coâng nghieäp vaøo moät khu vöïc nhaát ñònh, taäp trung nguoàn thaûi, naâng cao hieäu quaû söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân vaø naêng löôïng, hieäu quaû xöû lyù nguoàn thaûi oâ nhieãm vaø giaûm thieåu toái ña aûnh höôûng oâ nhieãm moâi tröôøng do caùc hoaït ñoäng saûn xuaát ñoái vôùi coäng ñoàng sinh soáng trong caùc khu daân cö xung quanh. Vieäc taäp trung caùc cô sôû saûn xuaát trong caùc KCN goùp phaàn naâng cao hieäu 17 Chöông 1TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä Cuïm chung cö cho ngöôøi lao ñoäng taïi KCN Taân Bình (Tp. Hoà Chí Minh) Nguoàn: AÛnh tö lieäu Ngöôøi lao ñoäng trong KCN Nguoàn: AÛnh tö lieäu mtx .vn 18 Chöông 1 TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä quaû xöû lyù nöôùc thaûi, chaát thaûi raén,... ñoàng thôøi, giaûm chi phí ñaàu tö cho heä thoáng xöû lyù, giaûm chi phí xöû lyù moâi tröôøng treân moät ñôn vò chaát thaûi. Ngoaøi ra, coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng ñoái vôùi caùc cô sôû saûn xuaát trong KCN cuõng ñöôïc thuaän lôïi hôn. Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng öu theá treân, KCN khi ñöôïc xaây döïng vaø ñi vaøo hoaït ñoäng ñaõ boäc loä nhöõng thaùch thöùc khoâng nhoû ñoái vôùi moâi tröôøng. Quaûn lyù moâi tröôøng KCN ñoøi hoûi caàn coù cô cheá vaø moâ hình quaûn lyù phuø hôïp nhaèm ñaùp öùng thöïc teá khi soá löôïng vaø quy moâ KCN khoâng ngöøng taêng nhanh trong thôøi gian qua. Tuy nhieân, moâ hình quaûn lyù hieän naøy vaãn coøn nhieàu haïn cheá, chöa ñöôïc caûi thieän nhaèm baét kòp vôùi toác ñoä phaùt trieån KCN. Naêm 2002, Boä KHCN&MT ñaõ ban haønh Quyeát ñònh 62/QÑ-BKHCNMT veà quy cheá baûo veä moâi tröôøng KCN, tuy nhieân Quyeát ñònh naøy ñaõ boäc loä moät soá haïn cheá, khoâng theo kòp söï phaùt trieån cuûa KCN. Naêm 2009, Boä TN&MT ñaõ ban haønh Thoâng tö 08/2009/TT-BTNMT quy ñònh veà quaûn lyù vaø baûo veä moâi tröôøng khu kinh teá, khu coâng ngheä cao, khu coâng nghieäp vaø cuïm coâng nghieäp thay theá Quyeát ñònh neâu treân. Do thoâng tö môùi ñöôïc ban haønh neân vieäc trieån khai treân thöïc teá coøn chöa ñöôïc ñaày ñuû. Beân caïnh ñoù, baûn thaân Thoâng tö 08/2009/TT-BTNMT cuõng chöa giaûi quyeát trieät ñeå caùc vaán ñeà lieân quan ñeán moâ hình quaûn lyù moâi tröôøng KCN. Phaàn lôùn KCN phaùt trieån saûn xuaát mang tính ña ngaønh, ña lónh vöïc, tính phöùc taïp veà moâi tröôøng cao, do vaäy, yeâu caàu ñoái vôùi coâng taùc xaây döïng, thaåm ñònh baùo caùo ÑTM vaø giaùm saùt moâi tröôøng caùc cô sôû saûn xuaát noùi rieâng vaø hoaït ñoäng cuûa caû KCN noùi chung trong giai ñoaïn hoaït ñoäng seõ raát khoù khaên (Khung 1.9 vaø Baûng 1.5). Cuõng vì tính ña ngaønh trong KCN neân chaát löôïng coâng trình vaø coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi caàn ñaàu tö mang tính ñoàng boä. Taïi nhieàu KCN, chaát löôïng nöôùc thaûi sau xöû lyù vaãn chöa ñaït quy chuaån moâi tröôøng vaø chöa oån ñònh. Nguoàn thaûi töø KCN maëc duø taäp trung nhöng thaûi löôïng raát lôùn, trong khi ñoù coâng taùc quaûn lyù cuõng nhö xöû lyù chaát thaûi KCN coøn nhieàu haïn cheá, do ñoù phaïm vi aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa nguoàn thaûi töø KCN laø raát lôùn. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhieàu KCN ñaõ hoaøn thaønh haïng muïc xaây döïng coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung. Tuy nhieân, tyû leä naøy coøn raát Ñình coâng - Laõn coâng cuûa ngöôøi lao ñoäng taïi KCN Soùng Thaàn (Bình Döông) naêm 2007 Nguoàn: AÛnh tö lieäu m x .v 19 Chöông 1TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä Khung 1.9. Khu coâng nghieäp ñôn ngaønh vaø khu coâng nghieäp ña ngaønh KCN ñôn ngaønh hay chuyeân ngaønh môùi xuaát hieän gaàn ñaây vôùi söï hình thaønh KCN Deät may ñaàu tieân (KCN Phoá Noái - Höng Yeân). Chieán löôïc ngaønh Deät may ñaõ quy hoaïch 11 KCN chuyeân ngaønh treân khaép caû nöôùc vôùi muïc tieâu lieân keát caùc hoaït ñoäng deät may vaø phuï trôï nhaèm taïo hieäu quaû kinh teá vaø moâi tröôøng cao hôn. Xu höôùng naøy gaàn ñaây coøn ñöôïc thuùc ñaåy trong thöïc teá do phaàn lôùn hoaït ñoäng deät nhuoäm, in cuûa ngaønh Deät may ñeàu khoâng ñöôïc hoan ngheânh ôû caùc KCN khaùc do nguy cô gaây oâ nhieãm cuûa ngaønh deät, nhuoäm raát cao. Beân caïnh caùc KCN chuyeân ngaønh deät may, hieän ñaõ xuaát hieän caùc KCN chuyeân ngaønh khaùc nhö KCN - Toå hôïp loïc hoùa daàu, khí ñieän ñaïm, hay KCN Taøu thuûy Lai Vu,.. KCN ña ngaønh chieám phaàn lôùn trong soá caùc KCN. KCN ña ngaønh goàm nhieàu doanh nghieäp, thuoäc nhieàu chuyeân ngaønh, phaân boá taäp trung treân moät dieän tích giôùi haïn ñöôïc caáp pheùp (ñeå phaân bieät vôùi doanh nghieäp beân ngoaøi haøng raøo KCN). Veà lyù thuyeát, caùc KCN phaûi coù thieát keá kyõ thuaät, phaân khu chöùc naêng nhöng ña phaàn ñaõ khoâng ñöôïc toân troïng do nhöõng ñieàu kieän thöïc teá. Xeùt töø goùc ñoä quaûn lyù, vieäc phaân boá thieáu choïn loïc, khoâng tuaân thuû quy ñònh, trình töï saép xeáp nhaát ñònh coù theå gaây nhöõng khoù khaên cho quaûn lyù, laøm taêng chi phí xöû lyù nöôùc thaûi (phaân bieät xöû lyù baèng hoùa chaát vaø xöû lyù vi sinh). Nhöõng naêm gaàn ñaây, moät soá KCN ñaõ nhaän ra nhöõng toàn taïi naøy vaø ñang tìm caùch khaéc phuïc, song nhöõng toàn taïi do lòch söû ñeå laïi khoâng deã giaûi quyeát. Nguoàn: TCMT toång hôïp Baûng 1.5. Ñaëc tröng saûn xuaát cuûa caùc KCN taïi Tp. Ñaø Naüng Teân KCN Ñaëc tröng saûn xuaát Vaán ñeà moâi tröôøng khoâng khí Vaán ñeà moâi tröôøng nöôùc Hoaø Khaùnh Thöïc phaåm, vaät lieäu xaây döïng, giaáy, cô khí caùn theùp..., OÂ nhieãm khí thaûi, buïi kim loaïi chuû yeáu do caùc cô sôû saûn xuaát thuoäc ngaønh cô khí - caùn theùp (coù ñeán 20 cô sôû), vaät lieäu xaây döïng, cheá bieán cao su, nhöïa gaây ra. Löôïng nöôùc thaûi thu gom ñöôïc khoaûng 1/5, 4/5 coøn laïi do doanh nghieäp töï xöû lyù vaø chöa ñaït yeâu caàu. Heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi 5.000 m3/ngaøy Ñaø Naüng Deät kim, may maëc, giaøy da, saûn xuaát/laép raùp thieát bò ñieän, ñieän töû, nhöïa/bao bì, thöïc phaåm, in aán. Chuû yeáu laø khí thaûi loø hôi, hôi dung moâi cuûa Coâng ty Höõu Nghò vaø Coâng ty TNHH Sinaran. Löôïng nöôùc thaûi chuû yeáu laø nöôùc thaûi sinh hoaït, haøm löôïng oâ nhieãm thaáp Heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi 250 m3/ngaøy Lieân Chieåu Saûn xuaát saét theùp, maï, vaät lieäu xaây döïng, cheá bieán thuûy saûn, hoùa chaát,... OÂ nhieãm do buïi, hôi kim loaïi vaø khí thaûi vaãn chöa ñöôïc khaéc phuïc taïi caùc cô sôû saûn xuaát ximaêng Löu löôïng thaûi thaáp nhöng thaûi löôïng caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi cao; Chöa coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Hoøa Caàm Saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, cô khí, ñieän töû, vaên phoøng phaåm, cheá bieán goã, may maëc, .... Hôi axit töø daây chuyeàn maï kim loaïi, hôi dung moâi, buïi sôn töø coâng ñoaïn sôn, khí ñoäc töø daây chuyeàn saûn xuaát nhöïa,.. Khí thaûi phaùt sinh trong quaù trình ñoát nhieân lieäu: SOx, NOx, CO, CxHy,.. Nöôùc thaûi bò oâ nhieãm do kim loaïi naëng; Chöa coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Nguoàn: Sôû TN&MT Tp. Ñaø Naüng, 2009 mtx .vn 20 Chöông 1 TOÅNG QUAN VEÀ KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM MOÂI TRÖÔØNG KHU COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAMÂ Ø Â Ä Ä thaáp (khoaûng 43,3 % caùc KCN ñang hoaït ñoäng) vaø hieäu quaû hoaït ñoäng khoâng cao, daãn ñeán tình traïng nöôùc thaûi cuûa KCN vaãn ñöôïc thaûi ra ngoaøi vôùi thaûi löôïng oâ nhieãm cao. Taïi khoâng ít KCN, heä thoáng xöû lyù khí thaûi cuûa caùc cô sôû saûn xuaát coøn haïn cheá, sô saøi, phaàn lôùn chæ mang tính hình thöùc ñoái phoù. Khí thaûi khoâng theå giaûi quyeát taäp trung gioáng nhö nöôùc thaûi maø caàn xöû lyù ngay taïi nguoàn thaûi. Khí thaûi do caùc cô sôû saûn xuaát thaûi ra moâi tröôøng chöùa nhieàu chaát ñoäc haïi neáu khoâng ñöôïc quaûn lyù, kieåm soaùt toát taïi cô sôû saûn xuaát seõ gaây aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán söùc khoeû cuûa coäng ñoàng xung quanh. Quaù trình thu gom vaø vaän chuyeån chaát thaûi raén ña phaàn do tröïc tieáp töøng doanh nghieäp trong KCN thöïc hieän. Coøn nhieàu doanh nghieäp chöa thöïc hieän nghieâm tuùc coâng taùc phaân loaïi chaát thaûi raén. Chaát thaûi raén coâng nghieäp coøn bò ñoå laãn vôùi raùc thaûi sinh hoaït, chaát thaûi nguy haïi coøn chöa ñöôïc phaân loaïi vaø vaän chuyeån ñuùng quy ñònh. Nhieàu KCN chöa coù khu vöïc löu giöõ taïm thôøi chaát thaûi nguy haïi töø caùc doanh nghieäp trong KCN theo quy ñònh. Ngoaøi ra, quy hoaïch heä thoáng giao thoâng vaø caây xanh cuûa nhieàu KCN chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc. Caây xanh ñöôïc troàng trong nhieàu KCN vaãn mang tính ñoái phoù, phaàn nhieàu laø coû, caây caûnh,.. chöa troàng ñöôïc nhieàu caây taïo boùng maùt vaø sinh khoái lôùn coù taùc duïng baûo veä moâi tröôøng. ÑAÙNH GIAÙ CHUNG Quaù trình phaùt trieån thôøi gian qua cho thaáy, caùc KCN taêng nhanh veà soá löôïng, dieän tích, thu huùt löôïng khoâng nhoû voán ñaàu tö trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc, thuùc ñaåy saûn xuaát coâng nghieäp, taïo coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng, naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng, goùp phaàn chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng CNH-HÑH,... Tuy nhieân, beân caïnh caùc muïc tieâu ñaït ñöôïc, tyû leä laáp ñaày cuûa caùc KCN vaø coâng taùc xaây döïng caùc coâng trình baûo veä moâi tröôøng trong KCN (ñieån hình laø vieäc xaây döïng, hoaøn thieän vaø vaän haønh caùc coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung) laø chöa ñaït chæ tieâu; ñôøi soáng ngöôøi lao ñoäng chöa ñöôïc ñaûm baûo; ngöôøi daân bò thu hoài ñaát phuïc vuï phaùt trieån caùc KCN chaäm ñöôïc chuyeån ñoåi ngheà nghieäp, thaäm chí, khoâng ít ngöôøi daân bò baàn cuøng hoùa do khoâng coù tö lieäu saûn xuaát... Söï phaùt trieån KCN ñaõ gaây söùc eùp khoâng nhoû ñeán moâi tröôøng, ñeán cuoäc soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø coäng ñoàng xung quanh, aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa ñaát nöôùc. Hieän traïng oâ nhieãm moâi tröôøng, nhöõng toàn taïi trong quaûn lyù moâi tröôøng KCN, döï baùo xu höô