Đề tài Một số đặc điểm hình thái, sinh học của ốc sên gây hại hoa lan tại thị xã Bảo Lộc và thành phố Đà Lạt

NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003 11 MOÄT SOÁ ÑAËC ÑIEÅM HÌNH THAÙI, SINH HOÏC CUÛA OÁC SEÂN GAÂY HAÏI HOA LAN TAÏI THÒ XAÕ BAÛO LOÄC VAØ THAØNH PHOÁ ÑAØ LAÏT SOME MORPHOLOGYCAL AND BIOLOGYCAL CHARACTERS OF SNAILS AND SLUGS DAMAGED ORCHIDS AT TOWN BAOLOC AND DALAT CITY Nguyeãn Thò Chaét vaø Ñoã Vaên Doanh Khoa Noâng hoïc, Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM ÑT: 8468779 - 8974701; Fax: 8960713 SUMMARY Orchids at DaLat City and BaoLoc town were damaged by 3 snails and slugs. There were White snail, small slug and big slug. The white snails may be brownish, are 12 – 14 mm in diameter, 10 – 12 mm in high and 5,0 – 5,5 curlicues. In the greenhouse, in interval 4 months (from September to December/2001) the couple white snails oviposited 227 eggs. The small slugs are ashgrey or cinereous, 25,2 – 31,4 mm in length and 4,2 – 5,1 mm in width, the couple of them oviposited 157 eggs. The big slugs may be light brown or brown, 64,0 – 85 mm in length, 15 – 17 mm in width. The couple of big slugs oviposited 65 – 130 eggs, average 103 eggs. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Nhöõng naêm gaàn ñaây, do söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, nhieàu gia ñình ngöôøi daân khoâng chæ lo “côm aên aùo maëc, lo cho con caùi hoïc haønh” maø coøn quan taâm ñeán cuoäc soáng tinh thaàn, trong ñoù vieäc thöôûng thöùc caûnh quan thieân nhieân, thöôûng thöùc caùc loaïi hoa, caây kieång raát quan troïng. Nhieàu nhaø ñaàu tö ñaõ bieát taän duïng cô hoäi naøy ñeå taïo ra nhöõng ngheà nghieäp kinh doanh coù laõi xuaát cao. Nhieàu hoäi thi caây hoa caây kieång cuûa caùc ngheä nhaân ñaõ ñöôïc toå chöùc, nhieàu loaïi hoa, loaïi caây kieång ñaõ ñoaït giaûi quaùn quaân, trong ñoù hoa lan vaãn laø caây hoa ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm hôn caû. Baûo Loäc vaø Thaønh phoá Ñaø Laït laø vuøng chuyeân troàng caùc loaïi caây hoa, caây kieång. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây vuøng troàng hoa chuyeân canh naøy ñaõ cung caáp haøng trieäu caønh hoa lan xuaát khaåu, loâi keùo ñöôïc nhieàu nhaø ñaàu tö vaø hieän ñang kinh doanh nhieàu gioáng hoa lan coù hieäu quaû kinh teá cao. Tuy nhieân giaù trò cuûa nhöõng caây hoa, kieång vaø ñaëc bieät laø hoa lan phuï thuoäc khoâng chæ vaøo gioáng toát, gioáng quí, vaøo kyõ thuaät canh taùc maø coøn phuï thuoäc raát nhieàu vaøo söï phaù haïi cuûa caùc loaïi saâu beänh. Söï gaây haïi cuûa caùc loaïi saâu vaø ñoäng vaät duø chæ raát ít cuõng laøm maát ñi giaù trò thöông maïi cuaû hoa lan. Qua keát quaû ñieàu tra cuûa Nguyeãn Thò Chaét vaø Ñoã Vaên Doanh treân hoa lan taïi thò xaõ Baûo Loäc vaø Thaønh phoá Ñaø Laït bò 3 loaøi oác seân gaây haïi khaù naëng, trong ñoù coù 1 loaøi laø oác seân voû naâu vaøng vaø 2 loaøi seân traàn. Caû 3 loaøi oác seân ñeàu taán coâng laù, hoa, maàm vaø reã hoa lan. Caây hoa lan bò haïi nheï thì xô xaùc maát giaù trò thöông maïi, bò haïi naëng coù theå cheát. Ñeå nhaän bieát vaø phoøng trò coù hieäu quaû caùc loaïi oác seân gaây haïi treân caây hoa lan, giaûm bôùt söï thieät haïi do chuùng gaây ra treân ñòa baøn thò xaõ Baûo Loäc vaø Thaønh phoá Ñaø Laït, chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu moät soá ñaëc ñieåm hình thaùi, sinh hoïc cuûa chuùng. VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP Phöông phaùp quan saùt ñaëc ñieåm hình thaùi vaø sinh hoïc cuûa oác seân Phöông phaùp quan saùt ñaëc ñieåm hình thaùi vaø sinh hoïc cuûa oác seân ñöôïc tieán haønh theo Donald J. Borror, Dwight M. Delong vaø Charles A. Triplehorn, 1981 trong coâng trình “An introduction to the study of insects”, cuï theå: - Moãi loaøi oác seân baét vaø nuoâi 5 caëp khi chuùng ñang giao phoái, coù kích thöôùc töông ñöông vaø lôùn nhaát khi baét caëp. - Moãi caëp nuoâi trong moät huõ nhöïa rieâng coù ñöôøng kính 10 cm vaø cao 18 cm. Trong moãi huõ coù boû voû döøa vaø giaù theå troàng lan. - Ñaët caùc huõ nuoâi oác seân trong vöôøn sao cho nôi ñoù coù ñieàu kieän töông ñoái gioáng vôùi ñieàu kieän vöôøn troàng lan nôi chuùng ñang soáng töï nhieân. - Thöùc aên ñöôïc cung caáp haøng ngaøy laø caùc boä phaän cuûa caây lan maø chuùng ñaõ taán coâng Chæ tieâu ghi nhaän - Moâ taû ñaëc ñieåm hình thaùi cuûa töøng giai ñoaïn sinh tröôûng NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003 Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM 12 - Ghi nhaän thôøi gian ñeû tröùng vaø soá löôïng tröùng Lòch theo doõi: Caùc chæ tieâu thí nghieäm ñöôïc theo doõi haøng ngaøy, baét ñaåu töø thaùng 19/9/2001 ñeán 22/1/2002. KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN Ñaëc ñieåm hình thaùi vaø sinh hoïc cuûa oác seân voû naâu vaøng Theba pisana (baûng 2) Teân khoa hoïc: Theba pisana Teân thöôøng goïi: oác seân Teân tieáng anh: White snail Hoï: Helicidae Boä: Stylommatophora Lôùp: Gastropoda Ngaønh: Mollusca Thaønh truøng oác seân coù voû voâi cöùng (calcium) maøu naâu vaøng, hình hôi troøn vaø coù voøng xoaén, ñöôøng kính roäng töø 12 - 14 mm vaø cao 10 - 12,5 mm. Voû ngoaøi cuûa oác seân tröôûng thaønh coù 5 - 5,5 voøng xoaén xeáp saùt nhau. Ñaàu oác seân coù 2 caëp raâu. Caëp raâu treân daøi hôn caëp raâu döôùi vaø coù maét ôû ñænh raâu, do ñoù oác seân coøn coù teân thuoäc “boä maét ñænh”. Caép raâu döôùi ngaén hôn coù taùc duïng löïa choïn thöùc aên. Caû 2 caëp raâu ñaàu ñeàu hoaït ñoäng raát linh hoaït, giuùp cho oác di chuyeån ñuùng höôùng vaø löïc choïn ñöôïc thöùc aên phuø hôïp. Qua keát quaû theo doõi töø thaùng 9 naêm 2001 ñeán thaùng 1 naêm 2002, chuùng toâi ghi nhaän oác seân ñeû khoâng lieân tuïc, sau moãi laàn ñeû chuùng thöôøng nghæ 16 - 60 ngaøy, trung bình 25 - 42 ngaøy. Tröùng ñöôïc ñeû thaønh töøng oå, moãi oå coù soá tröùng raát bieán ñoäng töø 5 - 80 tröùng. Phaàn lôùn oå tröùng coù soá löôïng 10 - < 50 tröùng. Trong thôøi gian 4 thaùng quan saùt, moãi caëp oác seân ñeû töø 4 - 10 oå tröùng, trung bình 7,2 oå. Soá löôïng tröùng moãi caëp coù theå ñeû bieán ñoäng töø 142 - 286 tröùng, trung bình moãi caëp ñeû 227,4 tröùng (baûng 1). Tröùng oác seân voû naâu hình caàu coù ñöôøng kính 1,9 - 2,1 mm maøu traéng söõa, voû ngoaøi trôn vaø boùng. Tröùng ñöôïc ñeû xeáp choàng leân nhau, lieân keát vôùi nhau baèng moät lôùp keo. Tröùng thöôøng ñöôïc ñeû saâu trong lôùp giaù theå. Gaàn nôû tröùng coù maøu naâu nhaït, thôøi gian uû tröùng 18 - 25 ngaøy (baûng 2). Ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi ghi nhaän ñöôïc cuûa David George Gordon, 2000 (hình 1). Baûng 1. Khaû naêng ñeû tröùng cuûa oác seân voû naâu vaøng Theba pisana taïi Baûo Loäc, thaùng 9 - 12 naêm 2001 Phaân boá soá tröùng trong oå tröùng NT (Caëp) SLOÅT ÑÑ 5 - <10 T 10 - <30 T 30 - <50 T 50 - <80 T ? tröùng TGNG- 2 LÑ (ngaøy) 1 8 2 2 3 1 243 16 -30 2 7 1 3 3 - 245 28 -38 3 10 2 3 4 1 286 18 - 40 4 7 1 3 3 - 221 24 - 44 5 4 - 2 2 - 142 38 - 60 TS 36 6 13 15 2 1.137 - TB 7,2 1,2 2,6 3,0 0,4 227,4 24,8 - 42,4 Ghi chuù: NT: Nghieäm Thöùc, SLOÅTÑÑ: Soá löôïng oå tröùng ñaõ ñeû TGNG - 2 LÑ: Thôøi gian nghæ giöõa 2 laàn ñeû Hình 1. Seân voû naâu vaøng Theba pisana vaø oå tröùng môùi ñeû NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003 13 AÁu truøng oác seân vo û môùi nôû maøu traéng söõa kích thöôùc nhoû, coù 1 voøng xoaén, ñöôøng kính 1,5 - 2,0 mm, chieàu cao 1,1 - 1,2 mm, ít di chuyeån, raâu ñaàu chöa roõ raøng. Aáu truøng lôùn raát chaäm, sau 30 ngaøy coù ñöôøng kính lôùn hôn vaø chieàu cao, cao hôn môùi nôû nhöng vaãn chæ coù 1 voøng xoaén, coù maøu xaùm nhaït, thaáy roõ 2 caëp raâu ñaàu. AÁu truøng 60 ngaøy tuoåi coù 2 voøng xoaén, maøu naâu nhaït, sau 120 ngaøy tuoåi aáu truøng môùi coù 2,5 voøng xoaén, ñöôøng kính 5,2 - 5,6 mm, chieàu cao 3,0 - 3,3 mm, maøu naâu vaøng vaø nhoû hôn nhieàu so vôùi thaønh truøng. OÁc seân voû naâu vaøng cuõng hoaït ñoäng vaø gaây haïi vaøo ban ñeâm vaø nhöõng ngaøy u aùm coù möa. Nhöõng ngaøy möa lôùn chuùng thöôøng baùm vaøo truï daøn boø leân daøn phaù haïi maàm hoa, caùnh hoa. OÁc seân voû thöôøng caén phaàn ñaàu cuûa maàm, ñoâi khi caén ñöùt caû maàm. Nhöõng caønh hoa ñaõ nôû oác seân voû thöôøng gaëm phaàn bieåu bì caùnh hoa chöøa laïi lôùp maøng moûng maøu traéng. OÁc seân voû tieâu hoaù nhanh, di chuyeån laïi chaäm, do ñoù chuùng thöôøng baøi tieát ngay treân ñöôøng di chuyeån. Ngoaøi ra treân ñöôøng di chuyeån, oác seân voû coøn ñeå laïi veát nhôùt maøu traéng baïc. Ñaây chính laø chaát nhôùt do oác seân voû tieát ra giuùp oác seân di chuyeån thuaän lôïi. Muøa khoâ khi aåm ñoä khoâng khí thaáp, oác seân voû di chuyeån xuoáng döôùi daøn, nuùp trong lôùp coû daïi hay trong khe ñaát. Tuy vaäy oác seân voû coù khaû naêng soáng tieàm sinh ngay treân tru daøn baèng xi maêng hay coät goã. Qua quan saùt oác seân voû nhaû keo gaén mieäng voû vaøo truï daøn vaø soáng tieàm sinh. Ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi ghi nhaän cuûa Ronald B. vaø ctv, 2001 (hình 2). Baûng 2. Moät soá ñaëc ñieåm hình thaùi cuûa oác seân Theba pisana trong vöôøn lan taïi Baûo Loäc, naêm 2001 Kích thöôùc (mm) TT Giai ñoaïn phaùt trieån SLCTQS Ñöôøng kính Chieàu cao Voøng xoaén 1 OÁc seân tröôûng thaønh * 20 12,0 - 14,0 10,0 - 12,5 5,0 - 5,5 2 Tröùng (18 - 25 ngaøy)** 20 1,9 - 2,1 - - 3 AÁu truøng 1 ngaøy tuoåi 15 1,5 - 2.0 1,1 - 1,2 1 4 AÁu truøng 30 ngaøy tuoåi 15 2,8 - 3,1 1,6 - 1,8 1 5 AÁu truøng 60 ngaøy tuoåi 15 3,4 - 4,0 2,0 - 2,2 2 6 AÁu truøng 90 ngaøy tuoåi 15 4,2 - 4,6 2,5 - 2,8 2 7 AÁu truøng 120 ngaøy tuoåi 15 5,2 - 5,6 3,0 - 3,3 2,5 Ghi chuù: *: OÁc seân tröôûng thaønh quan saùt khi chuùng ñang baét caëp, STT: Soá thöù töï **: Tröùng phaùt trieån 18 - 25 ngaøy, SLCTQS: Soá löôïng caù theå quan saùt Hình 2. Vò trí tieàm sinh cuûa seân voû naâu vaøng Theba pisana NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003 Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM 14 Ñaëc ñieåm hình thaùi vaø sinh hoïc cuûa seân traàn nhoû Teân khoa hoïc: ÑÑD Teân tieáng anh: Slug. Teân thöông goïi: Seân traàn, con nhôùt Hoï: Limacidae Boä: Stylommatophora Lôùp: Gastropoda Ngaønh: Mollusca Thaønh truøng seân traàn nhoû coù maøu xaùm ñen, coù nhieàu neáp nhaên, phía buïng maøu traéng lôït, treân löng coù veät u (veát tích thoaùi hoaù cuûa voû). Seân traàn nhoû tröôûng thaønh coù 2 caëp raâu ñaàu, caëp treân daøi hôn caëp döôùi. Phaàn ñænh cuûa caëp raâu treân coù mang maét, raâu mang maét cöû ñoäng raát linh hoaït, coù theå co duoãi khi boø (hình 3). Qua khaûo saùt, thaønh truøng seân traàn nhoû daøi 25,2 - 31,4 mm, roäng 4,2 - 5,1 mm (baûng 4). Seân traàn nhoû ñeû tröùng raûi raùc hoaëc töøng nhoùm, ñeû nhieàu laàn treân beà maët hay khe giaù theå vaø coù theå choàng chaát leân nhau, giöõa caùc tröùng ñöôïc lieân keát moät lôùp keo, nhôùt. Thôøi gian nghæ giöõa 2 laàn ñeû bieán ñoäng töø 3 - 14 ngaøy. Nhieàu laàn ñeû hình thaønh ñôït ñeû tröùng. Trong 4 thaùng quan saùt chuùng toâi ghi nhaän seân traàn nhoû coù 2 ñôït ñeû tröùng. Thôøi gian nghæ giöõa 2 ñôït ñeû tröùng bieán ñoäng töø 34 - 50 ngaøy, trung bình 44 ngaøy (baûng 3). Keát quaû quan saùt soá löôïng tröùng seân traàn nhoû ñeû trong ñôït 1 trung bình 1 caëp laø 91,2 tröùng, ñôït 2 laø 66,2 tröùng. Ñieàu naøy coù theå do ñôït ñeû tröùng thöù 2 vaøo ñaàu muøa khoâ khoâng thuaän lôïi cho seân traàn phaùt trieån vaø ñeû tröùng (baûng 3). Hình 3. Seân traàn nhoû vaø oå tröùng môùi ñeû NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003 15 Tröùng seân traàn nhoû hình caàu, môùi ñeû maøu traéng boùng, trong suoát, coù ñöôøng kính 1,7 - 1,8 mm. Thôøi gian tröùng phaùt trieån keùo daøi töø 8 -14 ngaøy. Khi tröùng saép nôû, beân trong coù veät naâu nhaït, ñoù chính laø phoâi cuûa aáu truøng. Qua theo doõi trong 4 thaùng 1 caëp seân traàn nhoû ñaõ ñeû trung bình 157,4 tröùng. AÁu truøng coù hình thaùi gioáng thaønh truøng nhöng kích thöôùc nhoû hôn. Aáu truøng môùi nôû coù maøu traéng trong, ít di chuyeån, raâu ñaàu chöa roõ raøng. AÁu truøng 30 ngaøy tuoåi maøu xaùm nhaït, 2 caëp raâu ñaàu roõ raøng, aáu truøng 90 ngaøy tuoåi coù maøu gioáng thaønh truøng nhöng kích thöôùc nhoû hôn, daøi 13,6 - 15,0 mm, roäng 4,2 - 5,1 mm (baûng 4). Seân traàn nhoû cuõng nhö oác seân voû hoaït ñoäng gaây haïi vaøo ban ñeâm. Khi möa lôùn chuùng thöôùng nuùp trong giaù theå, khi ngôùt möa hoaëc chieàu toái chuùng boø ra gaây haïi treân caùnh hoa vaø maàm hoa. Trong quaù trình ñieàu tra khoâng ghi nhaän coù söï tieàm sinh cuûa seân traàn nhoû. Ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi ghi nhaän cuûa Jane E. Deiler, 2001. Ñaëc ñieåm hình thaùi vaø sinh hoïc cuûa seân traàn lôùn Teân khoa hoïc: ÑÑD Teân tieáng anh: Slug Teân thöôøng goïi: Seân traàn lôùn Hoï: Limacidae Boä: Stylommatophora Lôùp: Gastropoda Ngaønh: Mollusca Thaønh truøng seân traàn lôùn ñöôïc quan saùt khi ñang baét caëp, chuùng coù maøu naâu nhaït hay naâu vaøng, hai beân söôøn coù veät maøu naâu xaùm. Treân löng seân traàn lôùn khoâng coù veät u. Seân traàn lôùn coù 2 caëp raâu ñaàu, caëp raâu treân daøi hôn caëp raâu döôùi. Maét ñöôïc naèm ôû ñænh caëp raâu treân vaø caëp raâu naøy coù khaû naêng co duoãi raát linh hoaït khi boø. Da cô theå seân traàn lôùn coù theå tieát dòch maøu traéng söõa khi bò taùc ñoäng töø beân ngoaøi (hình 4). Baûng 4. Ñaëc ñieåm hình thaùi seân traàn nhoû taïi Baûo Loäc, thaùng 9 - 12 naêm 2001 Kích thöôùc (mm) Giai ñoaïn phaùt trieån SLCTQS Chieàu daøi hoaëc (ÑK) Chieàu roäng Tröùng (8 - 14 ngaøy)* 25 1,7 - 1,8 - AÁu truøng 1 ngaøy tuoåi 17 2,0 - 2,5 0,8 - 1,0 30 ngaøy tuoåi 15 6,0 - 6,5 1,8 - 2,0 60 ngaøy tuoåi 15 10,0 - 10,4 2,4 - 2,8 90 ngaøy tuoåi 12 13,6 - 15,0 3,0 - 3,4 Thaønh truøng 20 25,2 - 31,4 4,2 - 5,1 Ghi chuù: SLCTQS: Soá löôïng caù theå quan saùt ÑK: Ñöôøng kính; (*) Thôøi gian phaùt trieån cuûa tröùng Hình 4. Seân traàn lôùn vaø oå tröùng môùi ñeû NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003 Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM 16 Quaû keát quaû khaûo saùt sô boä, seân traàn lôùn coù kích thöôùc lôùn hôn seân traàn nhoû vaø oác seân. Chieàu daøi seân traàn lôùn tröôûng thaønh ñaït 64,0 - 85,0 mm, chieàu ngang 15,0 - 17,0 mm. Seân traàn lôùn coù taäp quaùn sinh hoaït raát ñaëc tröng, thaønh truøng ñeû tröùng töông ñoái lieân tuïc, vaø nghæ raát laâu sau khi ñeû tröùng (baûng 5, 6). Tröùng hình baàu duïc, xeáp thaønh töøng nhoùm choàng leân nhau, dính keát baèng moät lôùp keo, gaàn nôû maøu naâu nhaït, coù chieàu daøi 2,8 - 3,0 mm, chieàu ngang 2,0 - 2,0 mm (baûng 6). Keát quaû theo doõi lieân tuïc trong 4 thaùng, coù 80 % seân traàn lôùn ñeû tröùng 2 laàn, 20% seân traàn lôùn ñeû tröùng 1 laàn. Thôøi gian nghæ tröôùc khi ñeû laàn 2 bieán ñoäng 21 - 33 ngaøy nhöng thôøi gian nghæ töø khi mang nuoâi ñeán khi ñeû tröùng laàn 1 daøi hôn, keùo daøi töø 67 - 85 ngaøy. Sau thôøi gian nghæ naøy 100% thaønh truøng seân traàn ñeû tröùng laàn 1. Soá löôïng tröùng 1 caëp seân traàn ñeû khoâng nhieàu, bieán ñoäng 43 - 70 tröùng, trung bình 55,6 tröùng. Ñaàu muøa khoâ (thaùng 11 - thaùng 12) chæ coøn 80% seân traàn lôùn ñeû tröùng laàn 2, trong ñoù 1 caëp ñeû trung bình 59,3 tröùng. Trong thôøi gian 4 thaùng theo doõi, 1 caëp seân traàn lôùn coù theå ñeû töø 65 - 130 tröùng, trung bình 103 tröùng (baûng 5). Keát quaû quan saùt cho thaáy, tröùng seân traàn lôùn phaùt duïc khaù laâu. Trong ñieàu kieän taïi Baûo Loäc, thôøi gian töø thaùng 9 ñeán thaùng 12 nhieät ñoä bieán ñoäng 20,2 - 21, 80C, aåm ñoä bieán ñoäng 80 - 87%, tröùng seân traàn lôùn phaùt duïc 25 - 28 ngaøy. AÁu truøng 1 ngaøy tuoåi coù maøu traéng ñuïc, sau chuyeån sang maøu naâu hoàng, treân löng coù veät naâu chaïy doïc cô theå. Sau 30 ngaøy tuoåi, 2 caëp raâu ñaàu cuûa aáu truøng xuaát hieän roõ reät vaø aáu truøng coù chieàu daøi 8,7 - 11,6 mm, chieàu ngang 4,0 - 4,5 mm. Seân traàn lôùn cuõng hoaït ñoäng maïnh vaøo buoåi toái. Trong muøa möa chuùng thöôøng boø leân daøn, nuùp trong giaù theå gaëm phaàn reã lan hoaëc baùm treân maët giaù theå aên phaàn goác vaø reã lan. Muøa khoâ khi aåm ñoä xuoáng thaáp, seân traàn di chuyeån xuoáng döôùi daøn, nuùp trong lôùp coû hay chui trong hang, khe aåm thaáp. Toùm laïi: Trong thôøi gian 4 thaùng theo doõi, ghi nhaän ñöôïc seân traàn lôùn coù theå ñeû 2 ñôït, khoaûng caùch giöõa 2 ñôït ñeû keùo daøi 21 - 33 ngaøy. Seân traàn nhoû cuõng ñeû 2 ñôït, khoaûng caùch giöõa 2 ñôït ñeû keùo daøi 34 - 50 ngaøy, nhöng trong moãi ñôït, seân traàn nhoû ñeû nhieàu laàn, khoaûng caùch giöõa caùc laàn ñeû ngaén hôn, bieán ñoäng töø 3 - 14 Baûng 6. Moät soá ñaëc ñieåm hình thaùi cuûa seân traàn lôùn taïi Baûo Loäc töø thaùng 9 - 12 naêm 2001 Kích thöôùc (mm) Giai ñoaïn phaùt trieån Soá löôïng caù theå quan saùt Chieàu daøi Chieàu ngang Thaønh truøng * 10 64,0 - 85,0 15,0 - 17,0 Tröùng ** (25 - 28 ngaøy) Tröùng 1 ngaøy tuoåi 30 2,8 - 3,0 2,0 - 2,2 AÁu truøng 1 ngaøy tuoåi 27 3,2 - 3,6 1,8 - 2,0 30 ngaøy tuoåi 12 8,7 - 11,6 4,0 - 4,5 NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003 17 ngaøy. OÁc seân voû naâu ñeû nhieàu laàn, khoaûng caùch giöõa caùc laàn ñeû bieán ñoäng töø 16 - 60 ngaøy. Seân traàn lôùn ñeû ít hôn seân traàn nhoû, vaø seân voû, (baûng 5, 3,1) coù theå ñaây laø lyù do chính maät soá seân traàn lôùn thaáp hôn seân traàn nhoû vaø oác seân voû trong quaù trình ñieàu tra. KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ NGHÒ Keát luaän - OÁc seân voû naâu, seân traàn nhoû vaø seân traàn lôùn ñeàu gaây haïi cho hoa lan vaøo buoåi chieàu toái, luùc trôøi möa nhoû hoaëc aåm thaáp. Khi aåm ñoä thaáp hoaëc khí haäu khoâ haïn caùc loaïi seân ñeàu boø xuoáng khoûi daøn, chui xuoáng nuùp döôùi lôùp coû hoaëc khe aåm thaáp. - Trong thôøi gian töø thaùng 9 ñeán thaùng 12 naêm 2001 taïi Baûo Loäc, oác seân voû naâu ñeû nhieàu laàn, khoaûng caùch giöõa 2 laàn ñeû bieán ñoäng 16 - 60 ngaøy trung bình 24,8 - 48,4 ngaøy. Moät caëp oác seân voû coù theå ñeû trung bình 227,4 tröùng. - Trong thôøi gian theo doõi, seân traàn nhoû ñeû taäp trung trong 2 ñôït, khoaûng caùch giöõa 2 ñôït ñeû bieán ñoäng 34 - 50 ngaøy, trung bình 44 ngaøy. Trong moãi ñôït ñeû seân traàn nhoû ñeû nhieàu laàn, khoaûng caùch giöõa 2 laàn ñeû bieán ñoäng 3 - 14 ngaøy, trung bình 3,4 - 7,4 ngaøy. Moät caëp seân traàn nhoû ñeû trung bình 157,6 tröùng. - Seân traàn lôùn coù theå ñeû 2 ñôït trong thôøi gian theo doõi, khoaûng caùch giöõa 2 ñôït ñeû 21 - 33 ngaøy, trung bình 26 ngaøy. Soá löôïng tröùng moät caëp seân traàn coù theå ñeû töø 65 - 130 tröùng, trung bình 103 tröùng. Ñeà nghò - Chaêm soùc kyõ vöôøn lan trong muøa möa vaø nhöõng ngaøy u aùm, laøm saïch coû daïi phía döôùi vöôøn lan, ñaëc bieät trong muøa khoâ. - Nghieân cöùu kyõ ñaëc ñieåm sinh hoïc, sinh thaùi vaø qui luaät phaùt sinh phaùt trieån cuûa oác seân voû naâu, seân traàn nhoû vaø seân traàn lôùn, ñeå coù theå döï tính döï baùo vaø tìm bieän phaùp phoøng trò caùc loaïi seân trong vuøng troàng hoa vaø caây kieång. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO NGUYEÃN COÂNG THUAÄT, 1997. Noäi dung vaø phöông phaùp ñieàu tra cô baûn saâu haïi treân caây aên quaû. Baûo Veä Thöïc vaät, taäp 1, Phöông phaùp ñieàu tra cô baûn dòch haïi noâng nghieäp vaø thieân ñòch cuûa chuùng, 100 trang. THAÙI TRAÀN BAÙI, NGUYEÃN VAÊN KHANG, 1998. Ñoäng vaät khoâng xöông soáng. NXB Giaùo duïc, 99 trang. THAÙI TRAÀN BAÙI, TRAÀN BAÙ CÖØ, 1996. Thöïc haønh ñoäng vaät khoâng xöông soáng. NXB Giaùo duïc, 339 trang. BORROR D.J., DELONG D. M., TRIPLEHORN C. A., 1981. An introduction to the study of insect. fifth edition. DAVID J. SHETLAR, 1998. Slugs and their management. Ohio State University extent. DAVID GEORGE GORDON, 2000. Snails and Slugs controlling these pests is a challenge. National Gardening Association. PASCAL P. PIRONE, 1978. Deseases and Pests of ornamental plants. 584 pp.