Đề tài Một số giải pháp nhằm mở rộng khả năng thanh toán séc tại sàn giao dịch 1 ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam

¹o hµnh lang ph¸p lý v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña c¸c tæ chøc tÝn dông , nhê viÖc ¸p dông c«ng nghÖ ng©n hµng trong c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· ®Èy nhanh tèc ®é thanh to¸n, rót ng¾n quy tr×nh lu©n chuyÓn chøng tõ… Vµ sù cè g¾ng cña tËp thÓ c¸n bé ë SGDI ®· kh«ng ngõng phÊn ®Êu v­¬n lªn kh¾c phôc khã kh¨n, häc hái nh÷ng tiÕn bé míi cña c«ng nghÖ ng©n hµng. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ ®óng ®¾n c¸c quy tr×nh nghiÖp vô theo c¸c v¨n b¶n chÕ ®é quy ®Þnh, lu«n vui vÏ nhiÖt t×nh giao tiÕp, h­íng dÉn kh¸ch hµng. 2. Nh÷ng tån t¹i: NÕu nh­ ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®ang ngµy cµng më réng vµ ph¸t triÓn th× thanh to¸n b»ng sÐc l¹i cã xu h­íng gi¶m râ rÖt vÒ tû träng trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt tõ 2,3% trªn tæng TTKDTM xuèng cßn1,7% trªn tæng TTKDTM- mét con sè qu¸ nhá. Së dÜ nh­ vËy lµ bëi v× xung quanh vÊn ®Ò thanh to¸n b»ng sÐc ®ang cßn rÊt nhiÒu bÊt cËp c¶ vÒ yªu tè chñ quan lÉn yÕu tè kh¸ch quan. 2.1 Nh÷ng h¹n chÕ trong c¸c quy ®Þnh vÒ thanh to¸n b»ng sÐc: ViÖc sö dông nghÞ ®Þnh 30/CP cña chÝnh phñ vµ th«ng t­ 07/TT-NH1 h­íng dÉn vÒ quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc ®· cã b­íc tiÕn bé lín lo¹i bá nh÷ng quy ®Þnh bÊt hîp lý tr­íc ®©y trong nghÞ ®Þnh 22/QD- NH1 vµ th«ng t­ 80/TT-NH2 ngµy 2/6/1994 vÒ “thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt” vµ ®· ph¸t huy ®­îc t¸c dông nhÊt ®Þnh. Thø nhÊt nghÞ ®Þnh 30 lµ v¨n b¶n ph¸p lý cao nhÊt quy ®Þnh vÒ viÖc ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc tõ tr­íc ®Õn nay, ®iÒu nµy ®· t¹o c¬ së ph¸p lý cho viÖc ph¸t hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt liªn quan ®Õn viÖc ph¸t triÓn ph­¬ng tiÖn thanh to¸n sÐc, gãp phÇn më réng thanh to¸n sÐc trong d©n c­ (nh­ viÖc ph©n ®Þnh râ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn tham gia thanh to¸n sÐc: ng­êi ký ph¸t, ng­êi thô h­ëng, ®¬n vÞ thanh to¸n sÐc, ®¬n vÞ thu hé sÐc). MÆt kh¸c nghÞ ®Þnh ®· cã nh÷ng quy ®Þnh rÊt râ rµng cô thÓ vÒ mÉu m· cña tê sÐc vµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tê sÐc nh­: - ViÖc sö dông mét mÉu sÐc thèng nhÊt trong c¸c ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông vµ kho b¹c ®· t¹o ra tÝnh thèng nhÊt vµ n©ng cao hiÖu lùc thanh to¸n sÐc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. SÐc cã thÓ dïng trong thanh to¸n chuyÓn kho¶n hoÆc lÜnh tiÒn mÆt do ®ã rÊt thuËn lîi cho viÖc theo dâi, b¶o qu¶n vµ sö dông sÐc cña c¸c ®¬n vÞ thanh to¸n, thu hé vµ kh¸ch hµng. - Mét sè quy ®Þnh cña nghÞ ®Þnh 30 ®· ®­îc ¸p dông theo th«ng lÖ quèc tÕ, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña nÒn kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua nh­ viÖc quy ®Þnh quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc cho c¶ ph¸p nh©n vµ c¸ nh©n, quy ®Þnh chñ tµi kho¶n ®­îc phÐp uû quyÒn cho ng­êi kh¸c ký ph¸t sÐc thay m×nh, sÐc ®­îc phÐp chuyÓn nh­îng, do ®ã gi¶m bít ®­îc thêi gian cña c¶ ®¬n vÞ thanh to¸n vµ kh¸ch hµng trong viÖc lµm thñ tôc ph¸t hµnh vµ thanh to¸n sÐc, gãp phÇn thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chu chuyÓn vèn trong nÒn kinh tÕ nãi chung vµ víi kh¸ch hµng nãi riªng. §èi víi nh÷ng tê sÐc qu¸ thêi h¹n thanh to¸n v× lý do kh¸ch quan vÉn ®­îc chÊp nhËn thanh to¸n kh«ng ph¶i ph¸t hµnh sÐc kh¸c, råi viÖc n©ng cao tr¸ch nhiÖm cho ng­êi ký ph¸t vµ sö dông sÐc… Tuy nhiªn nghÞ ®Þnh 30 cßn cã rÊt nhiÒu h¹n chÕ: NhiÒu ®iÒu kho¶n ch­a hîp lý, ch­a b¶o vÖ ®­îc quyÒn lîi cho ng­êi thô h­ëng, lµm cho sÐc ch­a ®i vµo cuéc sèng. Cô thÓ nh­ sau: VÒ mÆt ph¸p lý: nghÞ ®Þnh 30 ch­a quy ®Þnh nh÷ng ®èi t­îng nµo ®ù¬c ph¸t hµnh sÐc, ®èi t­îng nµo kh«ng ®­îc ph¸t hµnh sÐc. KÕt cÊu c¸c phÇn cña quy chÕ ch­a hîp lý, néi dung dÔ trïng lÆp. Ch­a ®¶m b¶o ng­êi thô h­ëng ch¾c ch¾n ®­îc thanh to¸n sÐc trong tr­êng hîp ng­êi ký ph¸t sÐc chÕt, ph¸p nh©n ph¸t hµnh sÐc gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n. Råi viÖc quy ®Þnh thêi h¹n hiÖu lùc cña sÐc 15 ngµy lµm viÖc theo lÞch lµ qu¸ ng¾n ®Ó cho sÐc cã thÓ chuyÓn nh­îng ®­îc. Mét sè quy ®Þnh vÒ kû luËt thanh to¸n ch­a chÆt chÏ, nghiªm minh ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi thô h­ëng khi t×nh tr¹ng ph¸t hµnh sÐc gi¶ vµ ph¸t hµnh qu¸ sè d­ vÉn cßn diÔn ra. Ch­¬ng 3, th«ng t­ 07/TT-NH1 “quyÒn h¹n vµ nghÜa vô cña bªn thô h­ëng sÐc” kh«ng cã §iÒu kho¶n nµo quy ®Þnh bªn thô h­ëng sÐc cã quyÒn kiÓm tra giÊy tê tuú th©n cña ng­êi thanh to¸n b»ng sÐc. NhiÒu chuyªn gia ng©n hµng cho r»ng: §©y lµ mét s¬ hë. NÕu bªn thanh to¸n b»ng sÐc cã hµnh vi gian tr¸, th× rÊt khã t×m ra t«ng tÝch ng­êi thanh to¸n b»ng sÐc. Th«ng t­ 07/TT-NH1 thiÕt kÕ mÉu sÐc kh«ng cã chæ ghi giÊy tê tuú th©n cña ng­êi thanh to¸n b»ng sÐc, ®Ó bªn thô h­ëng sÐc ®ßi bªn thanh to¸n b»ng sÐc xuÊt tr×nh giÊy tê tuú th©n. Bªn thô h­ëng sÐc cã quyÒn ®ßi hái bªn thanh to¸n sÐc xuÊt tr×nh giÊy tê tuú th©n, nÕu tê sÐc bÞ gian tr¸ dÉn ®Õn tê sÐc ®ã kh«ng thanh to¸n ®­îc, bªn thô h­ëng sÐc ph¶i chÞu thiÖt h¹i mµ kh«ng thÓ ®æ lçi cho chi nh¸nh NHTM. Quy ®Þnh vÒ mÉu sÐc cßn ch­a hîp lý cã qu¸ nhiÒu yÕu ph¶i ghi vµo trong khi ®ã tê sÐc l¹i qu¸ nhá, viÖc quy ®Þnh ®èi víi bªn ph¸t hµnh sÐc ph¶i cã c¶ hai ch÷ ký cña chñ tµi kho¶n vµ kÕ to¸n tr­ëng lµ kh«ng phï hîp. V× nÕu nh­ vËy, th× chñ tµi kho¶n vµ kÕ to¸n tr­ëng cïng ®i mua hµng hoÆc cïng sö dông dÞch vô hay sao? quy ®Þnh nµy kh¸c xa víi th«ng lÖ quèc tÕ. Ph¹m vi thanh to¸n sÐc cßn hÑp ch­a ban hµnh c¬ chÕ ph¸t hµnh sÐc ra ngoµi ®Þa ph­¬ng mµ sÐc míi chØ thanh to¸n trong ph¹m vi cïng mét ®Þa bµn tØnh, phè. Quy ®Þnh viÖc x¸c nhËn nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng t¹i uû ban nh©n d©n x· ph­êng n¬i c­ tró cña ng­êi thô h­ëng khi ng­êi thô h­ëng nép sÐc chËm vµ x¸c nhËn nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng t¹i uû ban nh©n d©n x·, ph­êng n¬i ®¬n vÞ thu hé ®ãng trô së khi ®¬n vÞ thu hé nép sÐc chËm lµ kh«ng thùc tÕ vµ chØ lµ h×nh thøc. NghÞ ®Þnh 30 ®· cã quy ®Þnh vÒ viÖc më tµi kho¶n vµ ph¸t hµnh sÐc cña c¸ nh©n, ph¸p nh©n nh­ng l¹i ch­a cã quy ®Þnh vÒ viÖc më tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n vµ ph¸t hµnh sÐc cña Hîp T¸c X· hay cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n- §ã lµ mét bÊt cËp rÊt lín. Quy ®Þnh ph©n biÖt gi÷a sÐc chuyÓn kho¶n vµ sÐc lÜnh tiÒn mÆt b»ng hai gh¹ch chÐo song song ë gãc bªn tr¸i tê sÐc lµ ch­a phï hîp víi thùc tÕ v× khi ®­a vµo ®ãng chøng tõ l­u tr÷ th× bÞ che khuÊt, kh«ng thuËn lîi cho viÖc t×m chøng tõ khi cÇn thiÕt. SÐc chØ ghi b»ng tiÕng ViÖt Nam nªn khã kh¨n cho ng­êi n­íc ngoµi khi sö dông. H¬n n÷a quy ®Þnh vÒ viÖc tõ chèi thanh to¸n sÐc cña ng©n hµng khi tµi kho¶n cña ng­êi ký ph¸t kh«ng cã ®ñ tiÒn ®Ó thanh to¸n lµ mét thiÖt thßi lín cho ng­êi thô h­ëng v× lÏ ra hä vÉn ®­îc quyÒn thanh to¸n sè tiÒn hiÖn cã trªn tµi kho¶n nÕu hä muèn. Vµ sÐc chØ ®­îc ph¸t hµnh tõ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n kh«ng ®­îc ph¸t hµnh trùc tiÕp tõ tµi kho¶n tiÒn vay còng phÇn nµo lµm gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña viÖc sö dông thanh to¸n b»ng sÐc. Bªn c¹nh ®ã NghÞ ®Þnh còng ch­a quy ®Þnh vÒ sÐc do chÝnh ng©n hµng ph¸t hµnh, thêi h¹n xuÊt tr×nh vµ thêi h¹n hiÖu lùc thanh to¸n cßn ch­a ph©n biÖt râ. Quy ®Þnh vÒ thñ tôc thanh to¸n r­êm rµ, lu©n chuyÓn chøng tõ vßng vÌo phøc t¹p. §èi víi sÐc b¶o chi yªu cÇu ký quü ®¶m b¶o thanh to¸n sÐc mµ kh¸ch hµng kh«ng ®­îc h­ëng l·i trªn sè tiÒn ký quü ®ã. Cuèi cïng ®ã lµ viÖc quy ®Þnh c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm xö kiÖn vÒ thanh to¸n sÐc: §èi víi th«ng lÖ quèc tÕ, nÕu sÐc cã tÝnh chÊt th­¬ng m¹i th× viÖc xö ®­îc thùc hiÖn t¹i tßa ¸n th­¬ng m¹i. C¸c tr­êng hîp kh¸c sÏ ®­îc thùc hiÖn t¹i tßa ¸n D©n sù. Nh­ng ë ViÖt Nam hiÖn nay ch­a cã mét quy ®Þnh cô thÓ nµo vÒ c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm xö kiÖn. §Òu nµy Ýt nhiÒu sÏ g©y lóng tóng cho kh¸ch hµng khi hä gÆp r¾c rèi trong thanh to¸n sÐc cÇn sù gióp ®ì cña LuËt ph¸p. Nh­ vËy cã thÓ nãi r»ng nghÞ ®Þnh 30 cho ®Õn nay nã ®· kh«ng cßn phï hîp víi viÖc më réng vµ sö dông thanh to¸n trong toµn quèc theo yªu cÇu míi còng nh­ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vÕ ban hµnh vµ sö dông sÐc. §Ó cho h×nh thøc thanh to¸n sÐc ®i vµo cuéc sèng th× b¶n th©n c¸c quy ®Þnh ban hµnh ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña ng­êi sö dông. ph¶i b¶o vÖ ®­îc lîi Ých cña ng­êi ký ph¸t, ng­êi thô h­ëng sÐc. Ph¶i phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ cña luËt NHNN, luËt c¸c TCTD. §ßi hái ph¶i cã mét nghÞ ®Þnh míi ban hµnh thay thÕ NghÞ ®Þnh 30 vµ ®¸p øng ®­îc mong muèn cña ng­êi sö dông. 2.2 Nguyªn nh©n tõ b¶n th©n SGDI vµ kh¸ch hµng. T¹i SGDI thanh to¸n b»ng sÐc tuy ®· ®­îc c¶i thiÖn song vÉn ch­a thùc sù phï hîp víi kh¸ch hµng nh÷ng quy ®Þnh trong thanh to¸n vÉn cßn phøc t¹p, vßng vÌo. Khi nép sÐc vµo ng©n hµng kh¸ch hµng ph¶i lËp nhiÒu liªn b¶ng kª nép sÐc trong khi c«ng nghÖ kÕ to¸n m¸y kh«ng cÇn thiÕt ph¶i cã nhiÒu chøng tõ, do ®ã g©y nhiÒu phiÒn phøc cho kh¸ch hµng. Mét lý do quan träng cã tÝnh quyÕt ®Þnh n÷a lµ SGDI ch­a thùc hiÖn tèt c«ng t¸c tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o vÒ nh÷ng tiÖn Ých cña viÖc sö dông sÐc trong thanh to¸n. V× vËy mµ mÆc dï sÐc lµ mét c«ng cô thanh to¸n ra ®êi gÇn nh­ sím nhÊt vµ ®­îc sö dông phæ biÕn ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi trong khi ®ã ë ViÖt Nam, sÐc vÉn cßn lµ h×nh thøc thanh to¸n míi mÎ, phÇn lín d©n chung ch­a hiÓu râ hoÆc kh«ng hiÓu vÒ tiÖn Ých cña viÖc thanh to¸n sÐc. MÆt kh¸c ë ViÖt Nam ng­êi d©n rÊt ­a thÝch tiªu dïng tiÒn mÆt trong thanh to¸n, thu nhËp cña ng­êi d©n cßn thÊp nªn ng­êi ta kh«ng thÝch mµ còng kh«ng sö dông ®­îc sÐc trong thanh to¸n. NhiÒu c¬ së cung cÊp hµng ho¸ dÞch vô kh«ng tiÕp nhËn h×nh thøc thanh to¸n b»ng sÐc do hä ch­a thÊy ®­îc tiÖn Ých cña viÖc thanh to¸n b»ng sÐc, hä chØ tin t­ëng vµo kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch hµng nÕu hä nhËn ®­îc tiÒn mÆt. TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè ®ã ®· lµm cho sÐc kh«ng cã søc hÊp dÉn ë ViÖt Nam vµ cho ®Õn nay sÐc vÉn ch­a ®i vµo cuéc sèng. ch­¬ng3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n sÐc t¹i SGDIss I Ph­¬ng h­íng nhiÖm vô kinh doanh cña SGDI n¨m 2003: N¨m 2003, n¨m b¶n lÒ cã vÞ trÝ quan träng trong viÖc thùc hiÖn nghÞ quyÕt §¹i Héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX vµ kÕ ho¹ch 5 n¨m (2001-2005). NÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang tõng b­íc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, thùc hiÖn c¸c ®iÒu kÞªn cña viÖc gia nhËp AFTA, triÓn khai hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü, tiÕn tíi ®µm ph¸n ®Ó ®­îc gia nhËp vµo tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi. Xu h­íng tù do ho¸ tµi chÝnh vµ më cöa ng©n hµng cña nÒn kinh tÕ lµ mét thùc tÕ, nhu cÇu c¹nh tranh ngµy cµng cao ®Ó tiÕn tíi héi nhËp quèc tÕ ®· më ra nhiÒu c¬ héi nh­ng còng lµ thö th¸ch ®èi víi SGDI nãi riªng vµ hÖ thèng ng©n hµng nãi chung. Tr­íc bèi c¶nh ®ã ban l·nh ®¹o SGDI NHNo vµ PTNT ViÖt Nam ®· ®Ò ra ph­¬ng h­íng nhiÖm vô cho n¨m 2003 nh­ sau: N¨m 2003 SGDI sÏ tiÕp tôc më réng nguån vèn huy ®éng th«ng qua nhiÒu h×nh thøc huy ®éng phong phó ®a d¹ng; Chó träng huy déng c¸c nguån vèn tiÕt kiÖm nhÊt lµ ngo¹i tÖ vµ t¨ng vèn huy ®éng b»ng VND trªn nhiÒu h×nh thøc, sö dông linh ho¹t c¸c c«ng cô l·i suÊt, n¨ng cao chÊt l­îng phôc vô kh¸ch hµng, t×m kiÕm nguån tiÒn göi tõ c¸c dù ¸n. PhÊn ®Êu ®Õn cuèi n¨m 2003 nguån vèn huy ®éng t¨ng so víi n¨m 2002 tõ 20- 30%. TiÕp tôc më réng vµ n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông lµ môc tiªu hµng ®Çu cña SGDI. N¨m 2003 SGD sÏ phÊn ®Êu ®Ó më réng quy m« còng nh­ chÊt l­îng tÝn dông. T¨ng d­ nî tõ 30- 40% so víi n¨m 2002 trong ®ã ph¶i t¨ng tû lÖ cho vay trung dµi h¹n tõ 20- 30%/ tæng d­ nî, ®ång thêi ph¶i gi¶m tû lÖ nî qu¸ h¹n trªn tæng d­ nî xuèng cßn 3%. - C«ng t¸c thanh to¸n: Ph¸t huy nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc trong n¨m qua c«ng t¸c thanh to¸n lu«n ®¶m b¶o kÞp thêi, an toµn, chÝnh x¸c t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn cña kh¸ch hµnh ®ù¬c diÔn ra nhanh chãng. N¨m nay SGDI sÏ tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt b»ng viÖc ¸p dông c«ng nghÖ ng©n hµng vµo trong c«ng t¸c thanh to¸n, phÊn ®Êu ®Ó t¨ng nhanh tèc ®é thanh to¸n bï trõ, thanh to¸n liªn hµng so víi n¨m tr­íc. TriÓn khai ®Ó øng dông c«ng nghÖ thanh to¸n thÎ vµo trong ho¹t ®éng thanh to¸n cña ng©n hµng. T¨ng quü thu nhËp tõ 5-10% so víi n¨m 2002 vµ ®¶m b¶o thu nhËp ®Çy ®ñ cho c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn còng nh­ viÖc trÝch lËp c¸c quü. Nh­ vËy, mÆc dï kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Æc biÖt lµ kinh doanh tiÒn tÖ- mét c«ng viÖc rÊt nh¹y c¶m, phøc t¹p vµ v« cïng khã kh¨n. Song víi sù l·nh ®¹o tËn t×nh cña Ban Gi¸m §èc vµ cè g¾ng cña tËp thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn SGDI sÏ thùc hiÖn môc tiªu nhiÖm vô ®Ò ra. II Gi¶i ph¸p nh»m më réng kh¶ n¨ng thanh to¸n sÐc t¹i SGDI SÐc lµ mét trong nh÷ng phu¬ng tiÖn TTKDTM h÷u Ých, nã kh«ng nh÷ng lµm gi¶m khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng mµ cßn lµm gi¶m c¸c chi phÝ ph¸t sinh do viÖc ph¶i kiÓm so¸t mét khèi l­îng lín tiÒn mÆt trong c¸c giao dÞch mua b¸n. SÐc ®· ®­îc sö dông tõ rÊt l©u ®êi ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi, nh­ng ë ViÖt Nam hiÖn nay viÖc sö dông sÐc trong thanh to¸n cßn rÊt Ýt, nã vÉn cßn lµ vÊn ®Ò lín ®Æt lªn bµn trong c¸c cuéc “to¹ ®µm” “héi th¶o”. §Õn nay vÉn cßn cã rÊt nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau trong vÊn ®Ò thanh to¸n sÐc. NhiÒu ng­êi cho r»ng sÐc lµ mét c«ng cô thanh to¸n cã rÊt nhiÒu lîi Ých kÓ c¶ vÒ qu¶n lý vÜ m« vµ vi m«, ®ång thêi ®¶m b¶o an ninh an toµn cao h¬n tiÒn giÊy. Mét c«ng cô thuËn lîi cho c¸ nh©n khi thanh to¸n. ChÝnh Phñ ®· cã v¨n b¶n vµ NHNN ®ang cã kÕ ho¹ch triÓn khai ®­a sÐc vµo cuéc sèng. Nh­ng còng cã ý kiÕn cho r»ng: víi sù ph¸t triÓn m¹nh cña c«ng nghÖ th«ng tin, hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö trùc tuyÕn ATM ph¸t triÓn, th× cÇn g× ph¶i ph¸t triÓn sÐc; H¬n n÷a, trªn thÕ giíi ®· cã sù khuyÕn c¸o vÒ sù “ra ®i” cña sÐc trong t­¬ng lai nªn nÕu ta thùc hiÖn gi¶i ph¸p sö dông sÐc sÏ lçi thêi, l·ng phÝ… VËy ý kiÕn nµo sÏ phï hîp víi hoµn c¶nh ViÖt Nam hiÖn nay: Ta biÕt r»ng, theo mét sè chuyªn gia Ên §é vÒ gi¶i ph¸p hä thõa nhËn cã sù khuyÕn c¸o nµy nh­ng trªn thùc tÕ th× ch­a n¬i nµo cã “dÊu hiÖu” xo¸ sæ, mµ hµng n¨m thanh to¸n b»ng sÐc vÉn tiÕp tôc t¨ng tr­ëng. VËy ®èi víi chung ta mét n­íc ®ang ph¸t triÓn cã nªn cã c¸c gi¶i ph¸p më réng ph­¬ng thøc thanh to¸n nµy kh«ng? LiÖu cã nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu kh¸c thay thÕ trong mét t­¬ng lai gÇn hay kh«ng? Hay “khuyÕn c¸o” lµ vËy nh­ng thùc tÕ kh«ng lµ vËy bëi khi ®iÒu kiÖn tõng gia ®×nh ch­a cã ®ñ m¸y tÝnh ®Ó giao dÞch trùc tuyÕn th× sÐc ®· lµ c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu cña ng­êi d©n, sÐc n»m ngay trong vÝ cña hä vµ chØ cÇn c©y bót lµ hä cã thÓ thanh to¸n kho¶n tiÒn lín (TÊt nhiªn lµ cßn phô thuéc vµo sè d­ tµi kho¶n tiÒn göi), viÖc “lo¹i bá” sÐc ra khái cuéc sèng lµ ®iÒu kh«ng dÓ khi nguån vèn ®Çu t­ cßn h¹n chÕ, kh¶ n¨ng ®Çu t­ vµo hÖ thèng kû thuËt míi cßn ®ang lµ ë møc tiÒm n¨ng th× viÖc ®­a sÐc vµo cuéc sèng lµ rÊt cÇn cho h«m nay vµ nhiÒu thËp niªn sau, khi chi phÝ cho nã so víi c¸c c«ng cô kh¸c lµ nhá h¬n vµ lîi Ých cña nã mang l¹i nhanh h¬n lµ mét biÖn ph¸p hay. NÕu chóng ta t×m ®­îc gi¶i ph¸p tÝch cùc, thùc tÕ (tr­íc m¾t cã thÓ theo vïng hay ®Þa bµn, trong hay ngoµi hÖ thèng cña TCTD, sau ®ã rót kinh nghiÖm vµ triÓn khai thanh to¸n toµn quèc th× sÐc sÏ thùc sù cã chæ ®øng xøng ®¸ng trong hÖ thèng TTKDTM ë ViÖt Nam. Qua viÖc ph©n tÝch nh÷ng tiÕn bé còng nh­ nh÷ng h¹n chÕ trong ho¹t ®éng thanh to¸n sÐc ë SGDI, ®Ó më réng ho¹t ®éng nµy, ph¸t huy vai trß thÕ m¹nh cña nã trong nÒn kinh tÕ vµ ®Ó ng©n hµng thùc sù trë thµnh trung gian thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ, t«i xin ®­îc ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p nh­ sau: 1. CÇn ph¶i më réng c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ tÝnh tiÖn lîi cña viÖc sö dông sÐc trong thanh to¸n cho ng­êi d©n còng nh­ c¸c tæ chøc kinh tÕ: ViÖc sö dông tiÒn mÆt trong thanh to¸n lµ mét thãi quen l©u ®êi cña ng­êi d©n ViÖt Nam h¬n n÷a tr×nh ®é d©n trÝ cßn thÊp, sù hiÓu biÕt vÒ TTKDTM nãi chung vµ thanh to¸n b»ng sÐc nãi riªng th«ng qua ng©n hµng cßn rÊt Ýt ái, ®Ó thay ®æi thãi quen ®ã kh«ng ph¶i lµ ®iÒu dÓ dµng. H¬n n÷a, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ch­a ph¸t triÓn, thu nhËp b×nh qu©n cßn thÊp nªn viÖc më tµi kho¶n c¸ nh©n cßn Ýt, nhiÒu tµi kho¶n më ra chØ mang tÝnh h×nh thøc. V× vËy ®Ó gióp cho ng­êi d©n tõ bá thãi quen nµy th× sù thay ®æi kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ m¸y mãc c«ng nghÖ, mµ thay ®æi c¸ch nghØ c¸ch lµm, thay ®æi thãi quen ®· tån t¹i nhiÒu n¨m nay míi lµ quan träng. Nh­ vËy theo t«i SGDI cÇn më réng h¬n n÷a c¸c biÖn ph¸p marketing ®Ó tuyªn truyÒn réng r·i tiÖn Ých cña c¸c c«ng cô thanh to¸n mét c¸ch hîp lý, tuyªn truyÒn h­íng dÉn cô thÓ c¸c quy tr×nh thñ tôc cña c¸c thÓ thøc thanh to¸n trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, n¬i c«ng céng, c¸c trung t©m th­¬ng m¹i…§Ó ng­êi d©n thÊy ®­îc c¸c lîi Ých cña c¸c c«ng cô ®ã, hiÓu râ vµ lùa chän ®­îc thÓ thøc thanh to¸n phï hîp vµ thuËn tiÖn cho hä, SGDI cÇn thay ®æi c¸ch thøc truyªn truyÒn qu¶ng c¸o vèn ch­a mang l¹i nhiÒu hiÖu qu¶ trong nh÷ng n¨m qua, nªn cã nh÷ng s¸ng t¹o míi phï hîp víi t©m lý cña d©n chóng, t¨ng tiÒn göi cña d©n c­ b»ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu. Tõ ®ã t¹o sù chó ý cña kh¸ch hµng vµ thu hót c¸c c¸ nh©n tæ chøc ®Õn víi ng©n hµng ®Ó më tµi kho¶n vµ sö dông c¸c c«ng cô TTKDTM. Muèn vËy c¸c giao dÞch viªn khi giao tiÕp víi kh¸ch hµng lu«n ph¶i cã th¸i ®é phôc vô nhÑ nhµng, hoµ nh·, tËn t×nh, chu ®¸o ®Ó g©y ®­îc thiÖn c¶m víi kh¸ch hµng v× kh«ng cã biÖn ph¸p tuyªn truyÒn nµo cã hiÖu qu¶ h¬n khi chÝnh kh¸ch hµng nãi vÒ ng©n hµng. Ngoµi ra ng©n hµng cÇn t¨ng c­êng trang bÞ c¬ së vËt chÊt kü thuËt, më réng qui m« ho¹t ®éng, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. ViÖc lµm nµy cã t¸c dông t¹o dùng vµ khuyÕch tr­¬ng h×nh ¶nh cña ng©n hµng. Ng©n hµng nªn thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch ch¨m sãc kh¸ch hµng, tæ chøc c¸c cuéc héi nghÞ kh¸ch hµng ®Ó võa thÓ hiÖn sù quan t©m ®èi víi lîi Ých cña kh¸ch hµng ®ång thêi qua ®ã ng©n hµng cã thÓ biÕt ®­îc cô thÓ h¬n nhu cÇu mong muèn cña kh¸ch hµng vµ qu¶ng b¸ cho kh¸ch hµng c¸c dÞch vô cña ng©n hµng còng nh­ giíi thiÖu vÒ c¸c c«ng cô thanh to¸n mµ ng©n hµng ®ang sö dông . Ng©n hµng cÇn ph¶i lËp c¸c cuèn cÈm nang sö dông sÐc víi c¸ch tr×nh bµy hÊp dÉn ph¸t cho kh¸ch hµng khi hä ®Õn giao dÞch víi ng©n hµng vµ lËp hßm th­ gãp ý ®Ó nhËn c¸c ý kiÕn ®ãng gãp cña kh¸ch hµng gióp ng©n hµng hoµn thiÖn h¬n n÷a c¸c c«ng cô thanh to¸n nãi chung vµ thanh to¸n b»ng sÐc nãi riªng. 2 Thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng: HiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng ®Þnh h­íng c¬ b¶n vµ cã tÝnh chÊt chiÕn l­îc trong tiÕn tr×nh ®æi míi toµn diÖn s©u s¾c cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam. SGDI ®· lu«n quan t©m ®Õn yÕu tè khoa häc c«ng nghÖ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh. Trong nh÷ng n¨m qua Së ®· ®¹t nhiÒu thµnh tùu quan träng: §ã lµ viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng thanh to¸n chuyÓn tiÒn ®iÖn tö; Më réng thanh to¸n liªn ng©n hµng ra ®Õn ph¹m vi 6 tØnh, hoµn tÊt hÖ thèng th«ng tin b¸o c¸o vµ giao dÞch trùc tiÕp, lËp thªm phßng vi tÝnh ®Ó cã thÓ chuyªn m«n ho¸ trong c«ng t¸c øng dông c¸c phÇn mÒm tin häc vµo ho¹t ®éng ng©n hµng còng nh­ viÖc thiÕt kÕ c¸c phÇn mÒm cho mét sè nghiÖp vô chuÈn bÞ thùc hiÖn thö nghiÖm ng©n hµng b¸n lÎ do trung t©m ®iÒu hµnh triÓn khai. Tuy nhiªn th× SGDI còng nh­ hÖ thèng ng©n hµng n«ng nghiÖp lµ nh÷ng ng©n hµng chËm ®æi míi nhÊt vÒ c«ng nghÖ so víi c¸c ng©n hµng kh¸c cho ®Õn hiÖn nay vÉn ch­a sö dông m¸y rót tiÒn tù ®éng ATTM, dÞch vô thanh to¸n thÎ ch­a ®­îc triÓn khai sö dông, ch­a cã hÖ thãng m¸y tÝnh cã kh¶ n¨ng l­u trö th«ng tin kh¸ch hµng kÓ c¶ mÉu ch÷ ký nªn lo¹i h×nh më tµi kho¶n mét n¬i rót tiÒn mét n¬i vÉn ch­a ®­îc sö dông. Khi mµ khoa häc c«ng nghÖ thay ®æi víi tèc ®é vò b¶o, nÕu nh­ SGDI kh«ng nh¹y bÐn vµ linh ho¹t tr­íc nh÷ng thay ®æi cña c«ng nghÖ th× sÏ bÞ tôt hËu v× mét ng©n hµng hiÖn ®¹i th× kh«ng thÓ thiÕu c«ng nghÖ nhÊt lµ khi trung t©m TTBT sÐc ®i vµo ho¹t ®éng th× viÖc ®æi míi trang thiÕt bÞ vµ øng dông c«ng nghÖ lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt. §Ó n©ng cao h¬n n÷a kh¶ n¨ng phôc vô kh¸ch hµng còng nh­ ®Ó chuÈn bÞ cho viÖc tham gia vµo trung t©m TTBT ®iÖn tö nãi chung vµ sÐc nãi riªng th× SGDI cÇn ph¶i ®Èy nhanh tèc ®é hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ trªn c¸c mÆt sau: + CÇn hoµn chØnh h¬n n÷a hÖ thèng thanh to¸n néi bé cña ng©n hµng ®Ó cã thÓ kÕt nèi tÊt c¶ c¸c chi nh¸nh cña ng©n hµng trong ph¹m vi c¶ n­íc vµ më réng thanh to¸n liªn ng©n hµng trªn toµn quèc, xö lý tøc thêi tÊt c¶ c¸c kho¶n thanh to¸n cña ng©n hµng trong cïng hÖ thèng. + Còng cè vµ hoµn thiÖn hÖ thèng thanh to¸n liªn hµng v× hÖ thèng nµy sÏ xö lý thanh to¸n bï trõ tÊt c¶ c¸c kho¶n thanh to¸n ®iÖn tö ph¸t sinh trong c¶ n­íc gi÷a c¸c ng©n hµng kh¸c hÖ thèng víi nhau. ViÖc thanh to¸n bï trõ tù ®éng b»ng ®iÖn tö vµ c¸c trung t©m thanh to¸n bï trõ tù ®éng b»ng ®iÖn tö sÏ gióp cho qu¸ tr×nh thanh to¸n ®­îc ®¶m b¶o an toµn, ch¾c ch¾n, nhanh chãng vµ kÞp thêi. + CÇn t¨ng c­êng ®Çu t­, mua s¾m trang thiÕt bÞ ®Ó n©ng cao c«ng nghÖ ng©n hµng, gióp cho guång m¸y ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®­îc th«ng suet, h¹n chÕ sù tån t¹i cña c¸c thñ tôc r­êm rµ mµ tõ tr­íc ®Õn nay kh¸ch hµng lu«n ph¶i ®èi mÆt. TiÕn tíi x©y dùng mét hÖ thèng m¸y tÝnh, trang thiÕt bÞ vµ c¬ së d÷ liÖu ®Ó dù phßng cho TTBT ®iÖn tö nãi chung vµ thanh to¸n b»ng sÐc nãi riªng. ViÖc thiÕt lËp c¬ chÕ dù phßng lµ mét ®iÒu v« cïng quan träng vµ cÇn thiÕt (v× khi sö dông nèi m¹ng trong thanh to¸n vµ ho¹t ®éng ng©n hµng cã rÊt nhiÒu rñi ro cã thÓ xÈy ra lµm ¶nh h­ëng tíi toµn hÖ thèng, g©y mÊt th«ng tin hoÆc ng­ng ®äng c¸c giao dÞch, g©y thiÖt h¹i rÊt lín cho ng©n hµng). §Þa diÓm nµy ph¶i ®Æt t¹i n¬i an toµn, t¸ch rêi víi hÖ thèng ®ang ho¹t ®éng chÝnh thøc vµ cã ph­¬ng ¸n sö dông cô thÓ ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng thanh to¸n. Cã thÓ nãi r»ng khoa häc c«ng nghÖ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng vµ lµ lîi thÕ c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng trong qu¸ tr×nh cung cÊp c¸c dÞch vô thanh to¸n. Bëi vËy ng©n hµng nµo sím n¾m b¾t tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ vµ ®æi míi kÞp thêi sÏ cã thÓ ®¸p øng tèi ®a nhu cÇu cña kh¸ch hµng vµ ng©n hµng ®ã sÏ chiÕn th¾ng trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a. 3 N©ng cao n¨ng lùc, tr×nh ®é cña c¸n bé thùc hiÖn c«ng t¸c thanh to¸n ®¸p øng yªu cÇu, ®ßi hái ngµy cµng cao trong ®iÒu kiÖn héi nhËp vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng khu vùc vµ thÕ giíi : Nh­ ta ®· biÕt, yÕu tè con ng­êi lµ ®ãng vai trß rÊt quan träng trong mäi lÜnh vùc quyÕt ®Þnh ®Õn mäi ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc kinh doanh ng©n hµng- mét lÜnh vùc rÊt nh¹y c¶m vµ cã nhiÒu biÕn ®éng. Khi mµ viÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin trong ho¹t ®éng ng©n hµng ngµy cµng ®­îc chó träng vµ lu«n cã sù ®æi míi th× yªu cÇu ®èi víi c¸c c¸n bé ng©n hµng còng ngµy cµng cao h¬n, ®ßi hái nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c thanh to¸n ph¶i thùc sù ®Çy ®ñ n¨ng lùc ph¸p lý, tr×nh ®é chuyªn m«n. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã ®ßi hái SGDI ph¶i lu«n chó träng ph¸t triÓn nguån nh©n lùc tõ kh©u tuyÓn chän ®Õn kh©u sö dông, bè trÝ nh©n lùc hîp lý, kh¸ch quan vµ c«ng b»ng. Khi tuyÓn chän nh©n lùc : Ph¶i ban hµnh, cô thÓ ho¸ chÝnh s¸ch thu hót nh©n tµi thùc thi c¸c chÝnh s¸ch tuyÓn chän nghiªm tóc, khoa häc vµ hiÖu qu¶. Chän ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n cÇn thiÕt, cã ®¹o ®øc søc khoÎ tèt trªn c¬ së n¨ng lùc thùc tÕ (qua kiÓm tra pháng vÊn). Sö dông ®óng ng­êi ®óng viÖc bè trÝ nh÷ng c¸n bé cã n¨ng lùc thùc sù vµo nh÷ng vÞ trÝ c«ng t¸c thÝch hîp ®Ó hä cã thÓ ph¸t huy hÕt n¨ng lùc, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, tÝnh chñ ®éng cña m×nh trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. MÆt kh¸c së cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i, båi d­ìng vµ n©ng cao nghiÖp vô chuyªn m«n cho c¸n bé c«ng nh©n viªn cña m×nh nh»m n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, cËp nhËt kiÕn thøc, qui ®Þnh míi ®Ó hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c. Trªn c¬ së bè trÝ nguån nh©n lùc mét c¸ch hîp lý, cÇn ph¶i cã sù khen th­ëng xøng ®¸ng vµ kÞp thêi c¶ vÒ vËt chÊt (chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng phï hîp víi kÕt qu¶ cèng hiÕn cña mçi ng­êi ) vµ tinh thÇn (t¹o c¬ héi cho c¸n bé ph¸t huy tµi n¨ng ®Ó th¨ng tiÕn, quan t©m ®Õn ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cña c¸n bé ) ®ång thêi còng ph¶i cã nh÷ng h×nh ph¹t nghiªm kh¾c ®èi víi nh÷ng viÖc lµm sai tr¸i. Thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch nh©n sù sÏ t¹o ra mét ®éi ngò c¸n bé ng©n hµng cã chuyªn m«n nghiÖp vô cao, hÕt lßng trong c«ng viÖc, s¸ng t¹o, linh ho¹t vµ cã th¸i ®é lµm viÖc tèt. §iÒu nµy ch¾c ch¾n sÏ lµ mét søc m¹nh ®Ó t¹o sù tin t­ëng, an t©m, tho¸i m¸i ®èi víi kh¸ch hµng ®Õn ng©n hµng giao dÞch. 4. Gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi tõng lo¹i sÐc: 4.1 Thùc hiÖn nghiÖp vô thÊu chi ®èi víi sÐc chuyÓn kho¶n: ViÖc sö dông sÐc chuyÓn kho¶n hiÖn nay ph¹m vi thanh to¸n cßn bÞ bã hÑp, nh­ng trong t­¬ng lai víi viÖc ¸p dông trung t©m thanh to¸n bï trõ sÐc th× ph¹m vi thanh to¸n sÐc sÏ ®­îc më réng trong toµn quèc. §iÒu ®ã sÏ khuyÕn khÝch kh¸ch hµng sö dông sÐc chuyÓn kho¶n nhiÒu h¬n trong thanh to¸n. Tuy nhiªn sÐc chuyÓn kho¶n cßn cã nh­îc ®iÓm lín ®ã lµ cã thÓ ph¸t hµnh qu¸ sè d­. §èi víi tê sÐc ph¸t hµnh qu¸ sè d­ ng­êi ký ph¸t sÏ ph¶i chÞu ph¹t theo quy ®Þnh ®iÒu ®ã lµ hoµn toµn chÝnh x¸c. Nh­ng còng cã nh÷ng chñ tµi kho¶n kh«ng cè t×nh lµm ®iÒu ®ã, tµi kho¶n cña hä chØ t¹m thêi thiÕu vèn trong thêi gian ng¾n. Do cã nh÷ng kho¶n chi ®ét xuÊt hoÆc tiÒn ch­a ®­îc chuyÓn vÒ tµi kho¶n ®óng nh­ kÕ ho¹ch v× lý do kh¸ch quan. Nh­ vËy sù thiÕu vèn nµy kh«ng ph¶i do kh¸ch hµng kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng chi tr¶ mµ chØ lµ sù thiÕu hôt vèn t¹m thêi nÕu ®­îc ng©n hµng cho phÐp thùc hiÖn nghiÖp vô thÊu chi ®èi víi tµi kho¶n tiÒn göi th× kh¸ch hµng sÎ ®¶m b¶o tr¶ nî ®óng h¹n cho ng©n hµng ®ång thêi hä sÎ kh«ng bÞ vi ph¹m trong thanh to¸n sÐc. Nh­ng trªn thùc tÕ hiÖn nay ë SGDI ch­a ¸p dông nghiÖp vô thÊu chi ®èi víi tµi kho¶n tiÒn göi nªn tê sÐc chuyÓn kho¶n qóa sè d­ vÒ nguyªn t¾c vÉn ch­a ®­îc thanh to¸n ngay mµ chê ®Õn khi chñ tµi kho¶n nép ®ñ tiÒn míi thanh to¸n vµ chñ tµi kho¶n ph¶i chÞu ph¹t rÊt nÆng khiÕn cho sÐc chuyÓn kho¶n cßn h¹n chÕ vµ th­êng chØ ®Ó thanh to¸n nh÷ng mãn tiÒn nhá. §Ó kh¾c phôc h¹n chÕ trªn ®ång thêi khuyÕn khÝch nh÷ng kh¸ch hµng tin cËy cña m×nh th× ng©n hµng nªn cho phÐp kh¸ch hµng ®­îc thÊu chi trong tr­êng hîp kh¸ch hµng t¹m thêi thiÕu hôt vèn. §iÒu nµy sÏ cã mét ý nghÜa hÕt søc lín lao thÓ hiÖn nh­ sau: §øng vÒ phÝa SGDI khi thùc hiÖn nghiÖp vô nµy ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng truyÒn thèng, cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh tèt, cã nguån thu æn ®Þnh, cã ý thøc chÊp hµnh kû luËt thanh to¸n tèt, cã uy tÝn trong quan hÖ chi tr¶ võa lµ viÖc më réng tÝn dông ®Ó t¨ng thu nhËp (v× ®©y lµ nh÷ng kho¶n nî ng¾n h¹n chØ tõ 5-7 ngµy, ®­îc cho vay víi l·i suÊt tõ 100-150% l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n) võa ®Ó t¹o lËp mèi quan hÖ kh¨ng khÝt gi÷a ng©n hµng víi kh¸ch hµng. §øng vÒ phÝa kh¸ch hµng lµ ng­êi thô h­ëng sÐc: SÏ ®­îc ng©n hµng thanh to¸n ngay trong mäi tr­êng hîp, kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn c¸c kÕ ho¹ch chi tiªu cña hä, quyÒn lîi cña hä ®­îc ®¶m b¶o v× vËy hä s½n sµng chÊp nhËn thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn kho¶n. Nhê vËy mµ ph¹m vi vµ quy m« thanh to¸n sÐc chuyÓn kho¶n sÏ t¨ng lªn. §èi víi kh¸ch hµng lµ ng­êi ký ph¸t: ViÖc thanh to¸n diÔn ra thuËn lîi vµ kÞp thêi ®¶m b¶o lu«n cã ®ñ tiÒn ®Ó chi tr¶ trong tr­êng hîp t¹m thêi thiÕu vèn, v× vËy kh«ng bá lì c¬ héi kinh doanh. Dï kh¸ch hµng ph¶i chÞu mét møc l·i suÊt t­¬ng ®èi cao nh­ng cßn dÓ chÞu h¬n so víi quy ®Þnh ph¹t quy ®Þnh vµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn trong kinh doanh cña hä. NghiÖp vô thÊu chi ®èi víi tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng sÏ ®­îc thùc hiÖn nh­ sau: Tr­íc hÕt c¶ kh¸ch hµng vµ ng©n hµng sÏ ký mét hîp ®ång tÝn dông, trªn ®ã sÏ quy ®Þnh ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè nh­: - VÒ h¹n møc tÝn dông: sÏ c¨n cø vµo sè d­ b×nh qu©n trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng, c¨n cø vµo nhu cÇu cña kh¸ch hµng vµ nguån vèn kinh doanh cña ng©n hµng ®Ó ®Æt ra quyÕt ®Þnh h¹n møc. - VÒ thêi h¹n cho vay: th­êng lµ rÊt ng¾n chØ tõ 5-7 ngµy - L·i suÊt cho vay nªn tÝnh tõ kho¶ng 100-150% l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n cña ng©n hµng. Sau khi tiÕn hµnh cho vay ng©n hµng sÏ theo dâi s¸t sao ®Ó thu håi l¹i vèn ®óng h¹n. NÕu kh¸ch hµng kh«ng tr¶ nî ®óng h¹n th× ng©n hµng sÏ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kû luËt do NHNN quy ®Þnh ®ång thêi tÞch thu l¹i sè sÐc tr¾ng cßn l¹i. NÕu kh¸ch hµng ký ph¸t sÐc v­ît qu¸ h¹n møc thÊu chi cho phÐp th× ng©n hµng sÏ kh«ng gi¶i quyÕt vµ sÏ xö lý theo quy ®Þnh cña NHNN vÒ viÖc ph¸t hµnh qu¸ sè d­ §èi víi tr­êng hîp kh¸ch hµng kh«ng ®ñ tÝn nhiÖm ®Ó ng©n hµng cho phÐp thÊu chi trªn tµi kho¶n thanh to¸n sÐc khi x¶y ra hiÖn t­îng ph¸t hµnh qu¸ sè d­ ng©n hµng nªn gäi ®iÖn cho kh¸ch hµng mang tiÒn nép vµo tµi kho¶n trong ngµy ®Ó thanh to¸n cho ng­êi thô h­ëng. NÕu kh«ng mang tiÒn nép ®Ó vµo tµi kho¶n ®Ó thanh to¸n th× ng©n hµng sÏ c¨n cø vµo sè d­ hiÖn t¹i trªn tµi kho¶n ®Ó thanh to¸n cho ng­êi thô h­ëng sè cßn thiÕu sÏ theo dâi ë tµi kho¶n ngo¹i b¶ng cho ®Õn khi thu ®ñ tiÒn cho ng­êi thô h­ëng vµ ph¹t theo quy ®Þnh. 4.2 TÝnh l·i ®èi víi sè tiÒn ký kü ®¶m b¶o thanh to¸n sÐc b¶o chi: Ph¹m vi thanh to¸n cña sÐc b¶o chi tuy cã réng h¬n sÐc chuyÓn kho¶n nh­ng vÉn cßn hÑp ch­a ¸p dông ®­îc trong tr­êng hîp kh¸c ng©n hµng kh¸c hÖ thèng, kh¸c ®Þa bµn. SÐc b¶o chi lµ lo¹i sÐc cã ®é an toµn rÊt cao, ®­îc ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n. V× vËy viÖc më réng ph¹m vi thanh to¸n cña sÐc b¶o chi trªn toµn quèc lµ ®iÒu nªn triÓn khai thùc hiÖn. Tuy nhiªn hiÖn nay ë SGDI viÖc thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi rÊt Ýt v× thñ tôc r­êm rµ mµ kh¸ch hµng l¹i ph¶i ký quü ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n, hä kh«ng ®­îc sö dông còng nh­ h­ëng l·i suÊt trªn sè tiÒn ký quü nµy v× vËy thiÖt thßi cho hä rÊt lín do ®ã hä kh«ng thÝch sö dông sÐc b¶o chi trong thanh to¸n trõ nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt (khi míi t¹o lËp ®­îc quan hÖ lµm ¨n, khi thanh to¸n nh÷ng mãn tiÒn cã gi¸ trÞ lín). V× vËy ®Ó cho h×nh thøc thanh to¸n nµy ®­îc sö dông nhiÒu ng©n hµng nªn tÝnh l·i ®èi víi kho¶n tiÒn ký quü (cã t hÓ lµ møc l·i suÊt thÊp h¬n l·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n) 5. KiÕn nghÞ ®èi víi NHNN vµ chÝnh phñ: 5.1 X©y dùng vµ ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy cã hiÖu lùc cao t¹o m«i tr­êng hµnh lang ph¸p lý v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng thanh to¸n sÐc HiÖn nay, thanh to¸n b»ng sÐc ®ang thùc hiÖn theo nghÞ ®Þnh sè 30/CP cña ChÝnh Phñ vÒ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc, th«ng t­ 07/TT-NH1 ngµy 27/12/1996 cña Thèng §èc NHNN h­íng dÉn thùc hiÖn quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc thay thÕ nh÷ng quy ®Þnh vÒ “thanh to¸n sÐc” trong quyÕt ®Þnh sè 22/Q§- NH1 ngµy 21/02/1994 vµ th«ng t­ 08/TT-NH2 ngµy 2/6/1994, quyÕt ®Þnh sè 105/Q§- NH1 ngµy 10/4/1995 cña Thèng §èc NHNN söa ®æi mÉu sÐc c¸ nh©n trong “thÓ lÖ TTKDTM”. NghÞ ®Þnh 30 tuy cã hoµn thiÖn h¬n nh­ng trong b¶n th©n c¸c quy ®Þnh cña nghÞ ®Þnh cßn cã rÊt nhiÒu bÊt cËp vµ ch­a phï hîp do ®ã tÝnh kh¶ thi ch­a cao, ch­a ®¶m b¶o v÷ng ch¾c quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ng­êi sö dông. Do vËy ngay tõ b©y giê cÇn nghiªn cøu ban hµnh bé luËt vÒ sö dông sÐc ë ViÖt Nam ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi sö dông sÐc còng nh­ gióp cho ng©n hµng tr¸nh ®­îc rñi ro. ViÖc nghiªn cøu n©ng cÊp, bæ sung NghÞ ®Þnh 30/cp vÒ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc thµnh luËt vÒ sÐc lµ mét ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt trong lóc nµy. LuËt sÐc míi ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña ViÖt Nam vµ th«ng lÖ quèc tÕ kh¾c phôc ®­îc nh÷ng bÊt hîp lý trong NghÞ ®Þnh 30/CP. Cô thÓ: trong nghÞ ®Þnh 30 ch­a cã quy ®Þnh râ rµng nh÷ng ®èi t­îng nµo ®­îc ph¸t hµnh sÐc, nh÷ng ®èi t­îng nµo kh«ng ®­îc ph¸t hµnh sÐc, nh­ vËy lµ ch­a chÆt chÏ mµ ph¶i quy ®Þnh mét c¸ch râ rµng cô thÓ ®èi t­îng nµo ®­îc phÐp ph¸t hµnh sÐc ®èi t­îng nµo kh«ng ®­îc phÐp ph¸t hµnh sÐc. ChØ râ c¸c ph¸p nh©n, c¸c c¸ nh©n, c«ng ty t­ nh©n vµ nh÷ng ng­êi ®ång tµi kho¶n së h÷u, vµ c¶ ng©n hµng ®Òu ®­îc phÐp ph¸t hµnh sÐc nh­ vËy th× ®èi t­îng ®­îc ph¸t hµnh sÐc sÏ ®­îc më réng h¬n sÏ cã nhiÒu ng­êi tham gia vµo thanh to¸n sÐc h¬n. C¶ nh÷ng quy ®Þnh vÒ viÖc thanh to¸n tê sÐc khi ng­êi ph¸t hµnh lµ c¸ nh©n bÞ chÕt hoÆc ph¸p nh©n bÞ ph¸ s¶n, gi¶i thÓ sÏ gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña ph¸t luËt lµ kh«ng ®¶m b¶o cho quyÒn lîi cña ng­êi thô h­ëng do ®ã ng­êi thô h­ëng sÏ kh«ng tin t­ëng vµo kh¶ n¨ng thanh to¸n cña tê sÐc dÉn ®Õn hiÖn t­îng hä kh«ng muèn tiÕp nhËn sÐc khi giao dÞch mua b¸n hµng ho¸ x¶y ra v× vËy cÇn ph¶i thay ®æi quy ®Þnh nµy tøc lµ sÐc vÉn sÏ ®­îc thanh to¸n kÓ c¶ khi ng­êi ph¸t hµnh lµ c¸ nh©n bÞ chÕt, ph¸p nh©n bÞ ph¸ s¶n, gi¶i thÓ vµ quyÒn lîi cña ng­êi thô h­ëng ®­îc b¶o vÖ, hä sÏ tin t­ëng h¬n khi tiÕp nhËn sÐc tõ tay ng­êi mua; MÆt kh¸c nghÞ ®Þnh 30 ch­a quy ®Þnh mét chÕ tµi xö ph¹t ®èi víi ng­êi ký ph¸t sÐc qu¸ sè d­, cÇn ph¶i cã mét quy ®Þnh râ rµng vÒ viÖc xö ph¹t ®Ó cã thÓ h¹n chÕ tèi ®a hµnh vi nµy b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi thô h­ëng. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ viÖc x¸c nhËn cña uû ban nh©n d©n x·, ph­êng n¬i thô h­ëng c­ tró khi ng­êi thô h­ëng nép sÐc vµo ng©n hµng sau thêi h¹n hiÖu lùc cña tê sÐc v× lý do kh¸ch quan. Vµ x¸c nhËn cña uû ban nh©n d©n x·, ph­êng lµ n¬i ®¬n vÞ thu hé ®ãng trô së v× lý do bÊt kh¶ kh¸ng mµ kh«ng thÓ chuyÓn sÐc ®Õn ®¬n vÞ thanh to¸n ngay lµ nh÷ng quy ®Þnh chØ mang tÝnh h×nh thøc thñ tôc r­êm rµ kh«ng cÇn thiÕt nªn lo¹i bá ®Ó tr¸nh phøc t¹p cho ng­êi sö dông; NÕu nh­ hiÖn nay sÐc chØ ®­îc ph¸t hµnh trùc tiÕp tõ tµi kho¶n tiÒn göi sÏ h¹n chÕ viÖc ph¸t hµnh vµ sö dông nhiÒu lo¹i sÐc hiÖn nay ®ang ®­îc sö dông phæ biÕn ë nhiÒu n­íc. V× cã lo¹i sÐc sö dông ®Ó chuyÓn tiÒn, kh¸ch hµng cã thÓ nép tiÒn mÆt vµo ng©n hµng ®Ó ph¸t hµnh sÐc, còng cã lo¹i sÐc mµ ng­êi ký sÐc vµ ng©n hµng lµ mét, cã lo¹i ng­êi h­ëng ph¸t hµnh cho chÝnh m×nh… Nh÷ng lo¹i sÐc ®ã võa an toµn võa ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®a d¹ng cña ng­êi sñ dông. §Ó khuyÕn khÝch sö dông sÐc, h¹n chÕ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt, cÇn cho phÐp ¸p dông nhiÒu lo¹i sÐc. Trong quy ®Þnh vÒ viÖc tõ chèi thanh to¸n sÐc cña ng©n hµng thanh to¸n khi trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng kh«ng ®ñ sè d­ nh­ vËy lµ kh«ng hîp lý vµ ng­êi thô h­ëng ph¶i chÞu thiÖt thßi v× ®­îc thanh to¸n chËm. Theo em trong tr­êng hîp nµy ng­êi thô h­ëng vÉn sÏ ®­îc thanh to¸n nÕu hä muèn, ch¼ng h¹n sè tiÒn ghi trªn sÐc lµ 120 triÖu trong khi ®ã sè d­ trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng chØ cßn 110 triÖu th× kh¸ch hµng sÏ ®ù¬c thanh to¸n b»ng sè tiÒn hiÖn cã trªn tµi kho¶n tr­íc (chØ trõ l¹i 500.000 ®ång ®Ó duy tr× ho¹t ®éng cña tµi kho¶n) ®iÒu ®ã sÏ gióp cho ng­êi thô h­ëng cã ®­îc vèn kÞp thêi cho ho¹t ®éng kinh doanh tr­íc m¾t mµ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt do bÞ thanh to¸n chËm. §èi víi tê sÐc cã sè tiÒn b»ng sè vµ sè tiÒn b»ng ch÷ kh«ng khíp nhau còng kh«ng nªn tõ chèi thanh to¸n, tr¶ l¹i cho ng­êi thô h­ëng mµ nªn thanh to¸n theo sè tiÒn nhá h¬n ghi trªn tê sÐc bëi v× khi ng­êi thô h­ëng ®· chÊp nhËn cÇm tê sÐc th× ®­¬ng nhiªn hä ®· chÊp nhËn sè tiÒn nhá nhÊt, vµ cã thÓ ®ã còng chØ lµ s¬ suÊt nhá cña ng­êi ký ph¸t nÕu tr¶ l¹i sÐc sÏ lµm cho viÖc thanh to¸n cµng kÐo dµi víi thñ tôc r­êm rµ phøc t¹p mµ xÐt ®Õn cïng th× ng­êi thô h­ëng l¹i bÞ thiÖt thßi nhÊt… H¬n n÷a trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ë n­íc ta ®ang tõng b­íc héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ nh­ ®· ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü, tiÕn tíi ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp tæ chøc WTO. Do ®ã, sÐc cña ViÖt Nam ph¶i ®­îc chuÈn ho¸ theo th«ng lÖ quèc tÕ. §iÒu ®ã cµng thóc ®Èy viÖc sím ban hµnh mét nghÞ ®Þnh míi vÒ cung øng vµ sö dông sÐc ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ vÒ quyÒn lîi, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ng­êi liªn quan ®Õn sÐc. Quy ®Þnh râ rµng c¸c téi danh, c¸c h×nh ph¹t khi vi ph¹m vµo c¸c ®iÒu cÊm nh­: Gian dèi, lõa ®¶o, gi¶ m¹o, s÷a ch÷a sÐc… cã nh­ vËy ng­êi sö dông sÐc míi thùc sù yªn t©m vµ tin t­ëng r»ng viÖc sö dông sÐc sÏ kh«ng cã rñi ro xÈy ra nh­ khi sö dông tiÒn mÆt hay c«ng cô thanh to¸n kh¸c. 5.2 Söa ®æi mét sè quy ®Þnh trong thanh to¸n sÐc 5.2.1 Söa ®æi quy ®Þnh vÒ mÉu m· cña tê sÐc: NghÞ ®Þnh 30/CP cña ChÝnh Phñ ®· cã mét ­u ®iÓm rÊt lín ®ã lµ ®· quy ®Þnh viÖc sö dông mét mÉu sÐc thèng nhÊt trong c¸c ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông vµ kho b¹c t¹o tÝnh thèng nhÊt vµ n©ng cao hiÖu lùc cña thanh to¸n b»ng sÐc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tuy nhiªn hiÖn nay, h×nh thøc cña tê sÐc cßn qu¸ phøc t¹p, mÉu m· cña tê sÐc qu¸ nhá trong khi l¹i cã qu¸ nhiÒu yÕu tè ph¶i ghi vµo g©y cho kh¸ch hµng nhiÒu khã kh¨n khi ph¶i ghi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè trªn tê sÐc: nh­ tªn, ®Þa chØ, sè tµi kho¶n cña ng­êi ký ph¸t vµ ng­êi thô h­ëng, ngµy ký ph¸t, n¬i ký ph¸t, sè tiÒn b»ng sè b»ng ch÷, ch÷ ký cña chñ tµi kho¶n hoÆc ng­êi ®­îc uû quyÒn, ch÷ ký cña kÕ to¸n tr­ëng… Hä ph¶i viÕt t¾t, kh«ng cã ®ñ chæ ®Ó ®ãng dÊu. ViÖc quy ®Þnh ph¶i cã c¶ ch÷ ký cña Gi¸m §èc vµ kÕ to¸n tr­ëng lµ ®iÒu kh«ng phï hîp bëi sÐc chØ ®­îc phÐp ký ph¸t khi ph¸t sinh nhu cÇu mua b¸n sö dông dÞch vô nh­ vËy ch¼ng lÎ c¶ Gi¸m §èc vµ kÕ to¸n tr­ëng cïng ®i mua hµng hoÆc cïng sö dông dÞch vô hay sao? V× vËy theo em viÖc ®ßi hái c¶ hai ch÷ ký ®ång thêi lµ kh«ng cÇn thiÕt; vµ viÖc ph¶i ghi ®Çy ®ñ ®Þa chØ cña ng­êi ký ph¸t, ng­êi thô h­ëng còng kh«ng cÇn, nªn lo¹i bá bít ®i nh÷ng yÕu tè kh«ng cÇn thiÕt ®Ó gi¶m thiÓu tèi ®a viÖc ghi chÐp cña ng­êi sö dông. Mét vÊn ®Ò bÊt cËp n÷a lµ sÐc chuyÓn kho¶n vµ sÐc lÜnh tiÒn mÆt ®­îc ph©n biÖt víi nhau b»ng hai gh¹ch chÐo song song ë gãc trªn bªn tr¸i hoÆc cã côm tõ “chuyÓn kho¶n” võa g©y khã kh¨n trong viÖc t×m chøng tõ khi cÇn (do lóc ®ãng chøng tõ ®Ó ®­a vµo l­u trö th× gh¹ch chÐo song song sÏ bÞ che lÊp ®i) võa ch­a cã quy ®Þnh râ ai lµ ng­êi ®­îc phÐp ghi côm tõ “chuyÓn kho¶n” trªn sÐc. Nªn quy ®Þnh l¹i gh¹ch chÐo song song nªn ë phÝa trªn gãc ph¶i ®Ó thuËn tiÖn cho tra cøu chøng tõ khi cÇn thiÕt, vµ chØ râ ng­êi ký ph¸t hoÆc ng­êi thô h­ëng chÝnh lµ ng­êi cã quyÒn gh¹ch hai gh¹ch chÐo song song hoÆc ghi côm tõ “chuyÓn ko¶n” trªn sÐc. NÕu trªn tê sÐc kh«ng cã hai gh¹ch chÐo song song hay côm tõ “chuyÓn kho¶n” th× võa cã thÓ dïng ®Ó chuyÓn kho¶n võa cã thÓ dïng ®Ó lÜnh tiÒn mÆt, ®iÒu nµy sÏ t¹o thuËn lîi h¬n cho ng­êi thô h­ëng. MÆt kh¸c trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ héi nhËp hiÖn nay quan hÖ mua b¸n, giao dÞch víi n­íc ngoµi rÊt lín nªn sÐc ph¶i ®­îc in vµ ghi b»ng tiÕng Anh bªn d­íi tiÕng ViÖt t­¬ng øng víi cì ch÷ nhá h¬n trong tr­êng hîp cã yÕu tè n­íc ngoµi. 5.2.2 Thay ®æi thêi h¹n hiÖu lùc cña tê sÐc: Theo quy ®Þnh hiÖn nay thêi h¹n hiªu lùc thanh to¸n cña tê sÐc lµ 15 ngµy kÓ tõ ngµy ký ph¸t cho ®Õn ngµy sÐc ®­îc nép vµo ®¬n vÞ thanh to¸n hoÆc ®¬n vÞ thu hé, thêi h¹n nµy bao gåm c¶ ngµy nghØ hµng tuÇn vµ ngµy lÔ. NÕu ngµy kÕt thóc thêi h¹n lµ ngµy nghØ hµng tuÇn, ngµy lÔ th× thêi h¹n ®­îc tÝnh lïi vµo ngµy lµm viÖc tiÕp theo. Nh­ vËy sÏ cã hai vÊn ®Ò x¶y ra: Thø nhÊt quy ®Þnh nµy ®· ®ång nhÊt gi÷a thêi h¹n xuÊt tr×nh vµ thêi h¹n hiÖu lùc trong khi ®©y lµ hai kh¸i niÖm rÊt kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt. Thø hai lµ viÖc quy ®Þnh 15 ngµy cho thêi h¹n hiÖu lùc cña tê sÐc lµ h¬i ng¾n ®Ó sÐc cã thÓ chuyÓn nh­îng, ®Æc biÖt lµ ng­êi chuyÓn nh­îng sÏ kh«ng c¶m thÊy yªn t©m v× e sî r»ng tê sÐc sÏ hÕt hiÖu lùc thanh to¸n tr­íc khi lµm xong c¸c thñ tôc ph¸p lý ®Ó tê sÐc cã ®ñ ®iÒu kiÖn thanh to¸n do ®ã nã ®· h¹n chÕ viÖc chuyÓn nh­îng sÐc rÊt lín. Mµ mét trong nh÷ng ®Æc tÝnh quan träng hÊp dÉn ng­êi sö dông sÐc ®ã sÐc ®ã lµ kh¶ n¨ng cã thÓ chuyÓn nh­îng ®­îc cña tê sÐc. Thùc tÕ cho thÊy ë SGDI lµ hÇu hÕt sÐc kh«ng ®­îc chuyÓn nh­îng mÆc dï cã diÒu kho¶n nay dµnh s¼n ë mÆt cña tê sÐc. Mµ nÕu sÐc kh«ng ®­îc chuyÓn nh­îng th× thêi h¹n 15 ngµy lµ qu¸ dµi: Bëi tæ chøc thanh to¸n ë nh÷ng vïng xa x«i nÕu chËm nhÊt còng chØ mÊt tõ 8-10 ngµy, thanh to¸n trong cïng mét ng©n hµng còng chØ mÊt mét vµi ngµy. ThËm chÝ víi sÐc b¶o chi chØ cÇn 6-8 ngµy. Tuy nhiªn ®Ó ®­îc chuyÓn nh­îng dÓ dµng t¹o sù an t©m cho cho ng­êi ®­îc chuyÓn nh­îng th× thêi gian nµy lµ ng¾n. Tõ ®ã cho thÊy viÖc quy ®Þnh ®Þnh l¹i thêi h¹n hiÖu lùc thanh to¸n cña tê sÐc lµ rÊt cÇn thiÕt. Ph¶i cã quy ®Þnh râ rµng vÒ thêi h¹n xuÊt tr×nh vµ thêi h¹n hiÖu lùc thanh to¸n sÐc. Bëi v× viÖc quy ®Þnh thêi h¹n xuÊt tr×nh vµ thêi h¹n thanh to¸n sÏ b¶o vÖ ®­îc quyÒn lîi cho ng­êi ký ph¸t vµ ng­êi thô h­ëng sÐc. Khi hÕt thêi h¹n xuÊt tr×nh nh­ng cßn trong thêi h¹n hiÖu lùc mµ kh«ng cã yªu cÇu huû ngang tê sÐc cña ng­êi ký ph¸t th× tê sÐc vÉn ®­îc thanh to¸n cho ng­êi thô h­ëng. §ång thêi quy ®Þnh khi hÕt thêi h¹n xuÊt tr×nh th× ng­êi ký ph¸t cã quyÒn huû ngang tê sÐc,®iÒu nµy rÊt thuËn tiÖn ®èi víi ng­êi ký ph¸t. Bëi v× theo ®óng nguyªn t¾c khi ký ph¸t sÐc th× ng­êi ký ph¸t ph¶i lu«n ®¶m b¶o cã ®ñ sè d­ trªn tµi kho¶n cña m×nh ®Ó khi tê sÐc quay vÒ lµ cã ®ñ tiÒn tr¶ ngay. Song kh«ng thÓ b¾t anh ta chê qu¸ l©u ®­îc nªn anh ta cã quyÒn ®Õn mét kho¶ng nµo ®ã mµ tê sÐc kh«ng quay vÒ th× cã thÓ huû ngang tê sÐc ®Ó ®­îc sö dông vèn cña m×nh cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mµ kh«ng hÒ bÞ vi ph¹m ®©y lµ ®iÒu rÊt cã lîi cho ng­êi ký ph¸t. Tuy tê sÐc bÞ huû ngang, tøc lµ tê sÐc ®ã kh«ng ®­îc ng­êi tr¶ tiÒn thanh to¸n n÷a, song tê sÐc ®ã vÉn lµ mét giÊy nhËn nî cña ng­êi ký ph¸t ®èi víi ng­êi thô h­ëng do ®ã ng­êi ký ph¸t vÉn ph¶i thanh to¸n cho ng­êi thô h­ëng. Nh­ vËy lµ quyÒn lîi cña c¶ ng­êi thô h­ëng vµ ng­êi ký ph¸t sÐc ®Òu ®­îc ®¶m b¶o. Tõ thùc tÕ cho thÊy nªn quy ®Þnh thêi h¹n xuÊt tr×nh lµ 30 ngµy, thêi h¹n hiÖu lùc lµ 180 ngµy. §©y sÏ lµ thêi gian phï hîp ®Ó cho ng­êi thô h­ëng dÓ dµng chuyÓn nh­îng sÐc trong thanh to¸n, ph¸t huy h¬n n÷a tiÖn Ých cña c«ng cô TTKDTM. 5.2.3 §Èy m¹nh viÖc øng dông c«ng nghÖ tin häc trong thanh to¸n sÐc x©y dùng trung t©m thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö sÐc më réng ph¹m vi thanh to¸n, rót ng¾n thêi gian thanh to¸n b»ng sÐc: Mét h¹n chÕ rÊt lín cña thanh to¸n b»ng sÐc khiÕn cho viÖc sö dông sÐc trong thanh to¸n rÊt Ýt ®ã lµ ph¹m vi thanh to¸n cña sÐc qu¸ hÑp chØ thanh to¸n khi ng­êi mua vµ ng­êi b¸n cïng më tµi kho¶n t¹i mét ng©n hµng, kh¸c ng©n hµng cïng hÖ thèng, kh¸c ng©n hµng kh¸c hÖ thèng cã tham gia thanh to¸n bï trõ trªn cïng mét tØnh, thµnh phè. Nªó më réng ph¹m vi thanh to¸n cña sÐc trªn toµn quèc th× víi ®iÒu kiÖn hiÖn nay sÏ rÊt hÊp d½n ng­êi sö dông vµ ®iÒu kiÖn còng rÊt thuËn lîi ®Ó cã thÓ thùc hiÖn.Thùc tÕ c¸c n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy r»ng ®Ó triÓn khai thanh to¸n sÐc trong toµn quèc ®ßi hái ph¶i cã c¬ së vËt chÊt trang thiÕt bÞ ®Çy ®ñ, vµ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu rÊt cao víi viÖc thµnh lËp trung t©m thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö quèc gia vµ khu vùc ®Ó c¸c ng©n hµng tham gia ®­îc nhanh chãng, thuËn tiÖn, dÔ dµng. HÖ thèng TTBT sÐc ®­îc thµnh lËp sÏ kh¾c phôc ®­îc rÊt nhiÒu nh­îc ®iÓm hiÖn nay trong thanh to¸n sÐc. §©y lµ mét b­íc ngoÆt t¹o ®iÒu kiÖn cho sÐc trë thµnh mét c«ng cô TTKDTM h÷u hiÖu nhÊt. HiÖn nay khi mµ hÖ thèng ng©n hµng triÓn khai thùc hiÖn thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö liªn ng©n hµng vµ víi nÒn t¶ng ph¸p lý thuËn lîi nh­: cã c¸c quy chÕ vÒ thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö liªn ng©n hµng (ban hµnh kÌm theo quyÕt ®Þnh sè 1557/2001/Q§- NHNN ngµy 14/12/2001 cña Thèng §èc NHNN) QuyÕt ®Þnh sè 44/2002/ Q§-Tg ngµy 21/3/2002 cña Thñ T­íng ChÝnh Phñ vÒ sö dông chøng tõ ®iÖn tö ®Ó lµm chøng tõ kÕ to¸n ®Ó h¹ch to¸n vµ thanh to¸n vèn gi÷a c¸c TCTD cung øng dÞch vô thanh to¸n. Cïng víi ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt kû thuËt cña hÖ thèng ng©n hµng hiÖn ®¹i h¬n tr­íc rÊt nhiÒu ®· t¹o nh÷ng tiÒn ®Ò thuËn lîi nhÊt ®Þnh vµ cho thÊy kh¶ n¨ng x©y dùng hÖ thèng TTBT sÐc lµ hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. * M« h×nh tæ chøc cña hÖ thèng bï trõ sÐc ®­îc cô thÓ ho¸ nh­ sau: - C¸c chñ thÓ tham gia: C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ chi nh¸nh cña NHTM (ng©n hµng thµnh viªn), NHNN( ng©n hµng chñ tr×), trung t©m xö lý kû thuËt bï trõ sÐc. Trong ®ã: + Ng©n hµng chñ tr× thanh to¸n bï trõ: Lµ ®¬n vÞ NHNN chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc TTBT sÐc vµ xö lý kÕt qu¶ TTBT, ng©n hµng chñ tr× cã thÓ tham gia thanh to¸n bï trõ sÐc nh­ lµ mét ng©n hµng thµnh viªn. + Trung t©m xö lý kû thuËt bï trõ sÐc: Lµ bé phËn cã nhiÖm vô xö lý tù ®éng c¸c giao dÞch thanh to¸n bï trõ sÐc gi÷a c¸c ng©n hµng thµnh viªn vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ sÐc cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn. Trung t©m xö lý kû thuËt bï trõ sÐc lµ mét ®¬n vÞ trùc thuéc NHNN hoÆc lµ mét ®¬n vÞ ®éc lËp trùc tiÕp thu nhËn xö lý sè liÖu thanh to¸n vµ th«ng b¸o kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ cho ng©n hµng chñ tr× vµ c¸c ng©n hµng thµnh viªn liªn quan. + Ng©n hµng thµnh viªn trùc tiÕp : Lµ ng©n hµng ®­îc nèi m¹ng trùc tiÕp víi hÖ thèng m¸y tÝnh cña ng©n hµng chñ tr× hoÆc trung t©m xö kû thuËt bï trõ sÐc (tr­êng hîp trung t©m thanh to¸n xö lý kû thuËt bï trõ sÐc lµ ®¬n vÞ ®éc lËp) ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch thanh to¸n bï trõ sÐc. Ng©n hµng thµnh viªn trùc tiÕp võa lµ ®¬n vÞ göi lÖnh thanh to¸n võa lµ ng©n hµng nhËn lÖnh thanh to¸n. + Ng©n hµng thµnh viªn ®­îc uû quyÒn: lµ ng©n hµng thµnh viªn trùc tiÕp ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch thanh to¸n bï trõ sÐc. + Ng©n hµng thµnh viªn gi¸n tiÕp: lµ ng©n hµng thùc hiÖn c¸c giao dÞch thanh to¸n bï trõ sÐc nèi m¹ng th«ng qua mét ng©n hµng thµnh viªn ®­îc uû quyÒn. Ng©n hµng thanh viªn gi¸n tiÕp cã thÓ lµ chi nh¸nh trùc thuéc ng©n hµng thµnh viªn ®­îc uû quyÒn hoÆc lµ ng©n hµng kh¸c hÖ thèng nh­ng cã më TKTG t¹i ng©n hµng thµnh viªn ®­îc uû quyÒn. C¸c chñ thÓ nµy ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn cña ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö liªn hµng theo quy ®Þnh, cã ®¬n xin tham gia thanh to¸n bï trõ sÐc ®­îc ng©n hµng chñ tr× chÊp nhËn b»ng v¨n b¶n. * §iÒu kiÖn ®Ó triÓn khai hÖ thèng bï trõ sÐc: + VÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt: Trung t©m thanh to¸n bï trõ cïng c¸c ng©n hµnh thµnh viªn ph¶i trang bÞ hÖ thèng m¸y tÝnh hiÖn ®¹i vµ ®ång bé, tÊt c¶ hÖ thèng ph¶i thèng nhÊt cµi ®Æt ch­¬ng, cµi ®Æt th«ng sè cho m¸y tÝnh, l¾p ®Æt c¸c phÇn mÒm tiªn tiÕn phôc vô cho viÖc truyÒn nh©n th«ng tin vµ tæng hîp d÷ liÖu, ph¶i cã m¸y ph©n lo¹i sÐc, m¸y quÐt scanner ®Ó chuyÓn c¸c yÕu tè trªn sÐc thµnh d÷ liÖu. + Khi ¸p dông trung t©m thanh to¸n bï trõ sÐc th× yªu cÇu ph¶i ®­îc c¶i thiÖn vÒ mÉu m· sÐc ®Ó cho viÖc truyÒn nhËn th«ng tin, sè liÖu gi÷a c¸c ng©n hµng cã thÓ ®­îc thùc hiÖn hoµn toµn trªn m¹ng m¸y tÝnh. C¸c yÕu tè cña tê sÐc ph¶i ®­îc thÓ hiÖn d­íi d¹ng d÷ liÖu ®iÖn tö ®· ®­îc m· ho¸ vµ kh«ng cã sù thay ®æi trong qu¸ tr×nh truyÒn qua m¹ng m¸y tÝnh. Nh­ vËy, c¸c yÕu tè trªn tê sÐc ph¶i ®­îc sè ho¸ ®Õn møc tèi ®a khi ®· vµo m¸y quÐt, tÊt c¶ yÕu tè trªn ®Òu ®­îc chuyÓn ho¸ thanh d÷ liÖu vµ truyÒni c¸c ng©n hµng thanh viªn víi kÕt qu¶ rÊt nhanh chãng- thêi gian hoµn tÊt mét mãn thanh to¸n chØ cßn 10 ®Õn 15 phót so víi vµi ngµy nh­ tr­íc ®©y. NH A NH B NH C M¸y quÐt (Scanner) vµ c¸c thiÕt bÞ tin häc NHNo NHCT NHNT SÐc SÐc cña NHNo M¸y ph©n lo¹i sÐc SÐc cña NHCT VN SÐc cña NHNT (1) (2) (2) (2) (3) (4) (4) S¬ ®å xö lý thanh to¸n bï trõ nh­ sau: Chó gi¶i: 1. Khi c¸c ng©n hµng A, B, C truyÒn sÐc vµo trung t©m thanh to¸n bï trõ, nhê m¸y ph©n lo¹i sÐc, c¸c tê sÐc sÏ ®îc ph©n lo¹i theo ng©n hµng phôc vô ng­êi ph¸t hµnh sÐc (ng­êi tr¶ tiÒn). 2. Th«ng qua m¸y quÐt vµ c¸c thiÕt bÞ tin häc, c¸c yÕu tè trªn sÐc ®­îc chuyÓn sang d¹ng d÷ liÖu (bao gåm c¶ h×nh ¶nh) 3. C¸c d÷ liÖu truyÒn qua m¹ng m¸y tÝnh cho c¸c ng©n hµng phôc vô ng­êi tr¶ tiÒn kiÓm tra l¹i vµ ghi nî tµi kho¶n ng­êi tr¶ tiÒn. 4. S au khi cã x¸c nhËn cña ng©n hµng phôc vô ng­êi tr¶ tiÒn, trung t©m sÏ xö lý bï trõ sè tiÒn cña c¸c tê sÐc gi÷a c¸c ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ Víi ®iÒu kiÖn hiÖn nay cña n­íc ta th× b­íc ®Çu trung t©m thanh to¸n bï trõ sÐc nªn triÓn khai thùc hiÖn trong ph¹m vi thanh to¸n sÐc gi÷a ng­êi tr¶ tiÒn vµ ng­êi thô h­ëng trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh- lµ nh÷ng n¬i cã ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng trung t©m thanh to¸n bï trõ sÐc. Cßn ë c¸c tØnh thµnh phè kh¸c cÇn triÓn khai chuÈn bÞ c¬ së vËt chÊt kû thuËt vµ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó sím cã hÖ thèng thanh to¸n bï trõ sÐc trªn to¸n quèc. Khi c¶ n­íc cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n bï trõ sÐc toµn quèc th×: Tr­íc hÕt t¹i trung t©m thanh to¸n bï trõ khu vùc sÏ tiÕn hµnh xö lý sÐc theo m« h×nh trªn sau ®ã ng©n hµng chñ tr× thanh to¸n bï khu vùc chuyÓn kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn khu vùc lªn trung ­¬ng ®Ó xö lý (bï trõ mét lÇn n÷a). ViÖc x©y dùng trung t©m thanh to¸n bï trõ sÐc nªn kÕt hîp trong hÖ thèng thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö liªn ng©n hµng ®Ó cã thÓ tËn dông tèi ®a nguån c¬ së vËt chÊt hiÖn cã. Trªn ®©y lµ mét sè ý kiÕn ®ãng gãp cña t«i víi mong muèn phÇn nµo cã thÓ lµm gi¶m bít nh÷ng bÊt cËp trong thanh to¸n b»ng sÐc, ®Ó sÐc cã thÓ ph¸t huy hÕt nh÷ng t¸c dông vèn cã cña nã vµ trë thµnh mét c«ng cô h÷u hiÖu trong TTKDTM, hÊp dÉn kh¸ch hµng sö dông vµ phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hiÖn nay. KÕt luËn Trong nhiÒu n¨m qua c«ng t¸c thanh to¸n ®· kh«ng ngõng ®­îc ®æi míi hiÖn ®¹i ®Ó hoµ chung vµo nhÞp ®é t¨ng tr­ëng cña s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc thÕ m¹nh cña nã trong qu¸ tr×nh sö dông ®Æc biÖt lµ sÐc mét trong c¸c h×nh thøc cña TTKDTM víi rÊt nhiÒu tiÖn Ých næi bËt so víi c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh¸c nh­ng l¹i ch­a ®­îc khai th¸c triÓn ®Ó vµ chuÈn ho¸ theo th«ng lÖ quèc tÕ nªn vÉn ch­a lµ mét s¶n phÈm dÞch vô “hÊp dÉn” kh¸ch hµng. Trong thêi gian thùc tËp t¹i SGDI, t«i ®· ®­îc t×m hiÓu chung vÒ nghiÖp vô TTKDTM trong ®ã ®Æc biÖt lµ nghiÖp vô thanh to¸n b»ng sÐc. Qua ®ã thÊy ®­îc phÇn nµo vÒ thÕ m¹nh còng nh­ nh÷ng h¹n chÕ cña sÐc trong qu¸ tr×nh sö dông ë SGDI. Nghiªn cøu vÒ sÐc kh«ng ph¶i lµ ®Ò tµi míi mÎ nh­ng tr­íc t×nh h×nh thùc tiÓn hiÖn nay vÒ sÐc th× ®©y vÉn lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc cÇn ph¶i th¸o gë ®Ó më ®­êng cho sÐc ®i vµo cuéc sèng vµ phæ cËp trong d©n c­. T«i ®· m¹nh d¹n chän ®Ò tµi “ Mét sè gi¶i ph¸p më réng kh¶ n¨ng thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI”. Bµi viÕt ®· thùc hiÖn ®­îc môc ®Ých chÝnh ®Ò ra ®ã lµ: Thø nhÊt: HÖ thèng ho¸ ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ sÐc . Thø hai: §¸nh gi¸ ®­îc thùc tr¹ng thanh to¸n b»ng sÐc tai SGDI hiÖn nay. Thø ba: §­a ra ®­îc c¸c gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ ®Ó më réng kh¶ n¨ng thanh to¸n b»ng sÐc. Tuy nhiªn, do h¹n chÕ vÒ mÆt thêi gian vµ kiÕn thøc bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Mét lÇn n÷a em rÊt mong sù quan t©m chØ b¶o cña thÇy gi¸o h­íng dÉn cïng toµn thÓ c¸c thÇy c« gi¸o vµ tËp thÓ c¸n bé ng©n hµng ®Ó bµi viÕt ®­îc hoµn thiÖn h¬n. B¶ng ch÷ c¸i viÕt t¾t Së Giao DÞch I NHNo vµ PTNT : SGDI Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt : TTKDTM Ng©n hµng Nhµ N­íc : NHNN Thanh to¸n bï trõ : TTBT Ng©n hµng Th­¬ng m¹i : NHTM B¶ng kª nép sÐc : BKNS TiÒn göi : TG Uû nhiÖm chi : UNC Uû nhiÖm thu : UNT Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. KÕ to¸n ng©n hµng cña NGUT Vò ThiÖn ThËp. 2.Thanh to¸n quèc tÕ trong ngo¹i th­¬ng cña §inh Xu©n Tr×nh 3. C¸c lo¹i b¸o c¸o vµ t¹p chÝ: B¸o c¸o c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña SGDI n¨m 2001- 2002 B¸o c¸o c«ng t¸c thanh to¸n cña SGDI n¨m 2001- 2001 B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng kinh doanh cña SGDI trong n¨m 2002 T¹p chÝ tin häc ng©n hµng T¹p chÝ ng©n hµng Thêi b¸o ng©n hµng 4. C¸c v¨n b¶n, NghÞ ®Þnh: QuyÕt ®Þnh 22/Q§- NH1 ngµy 21/2/1994 vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt Th«ng t­ 08/TT-NH2 ngµy 2/6/1994 h­íng dÉn thùc hiÖn vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt NghÞ ®Þnh 30/CP cña ChÝnh phñ ngµy 9/5/1996 vÒ quy chÕ ban hµnh vµ sö dông sÐc Th«ng t­ 07/TT-NH1 ngµy 27/12/1996 h­íng dÉn thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 30/CP