Đề tài Một số phương pháp thống kê chủ yếu để phân tích và dự đoán trong nghiên cứu giá trị xuất nhập khẩu hàng hoá ở Việt Nam

ïng cña d·y sè thêi gian. y1: møc ®é ®Çu tiªn cña d·y sè thêi gian. h: tÇm xa cña dù ®o¸n. 1.3. Dù ®o¸n dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n. Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông khi c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn xÊp xØ nhau. M« h×nh cña dù ®o¸n: Trong ®ã: y1: møc ®é ®Çu tiªn cña d·y sè thêi gian. hn: møc ®é cuèi cïng cña d·y sè thêi gian. h: tÇm xa cña dù ®o¸n. : tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn. 1.4. Ph­¬ng ph¸p b¶ng Buys – Ballot (BB). Ngoµi c¸c ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n ®· nªu ë trªn, cßn cã mét ph­¬ng ph¸p thèng kª t­¬ng ®èi quan träng ®Ó nghiªn cøu xu h­íng ph¸t triÓn cña hiÖn t­îng trong t­¬ng lai. Néi dung cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ x¸c ®Þnh m« h×nh biÓu hiÖn xu h­íng biÕn ®éng cña hiÖn t­îng trong t­¬ng lai, cã kÕt hîp c¶ hai thµnh phÇn xu thÕ vµ thêi vô. M« h×nh cã d¹ng: y = a + bt + cj Trong ®ã: a: tham sè tù do. b: hÖ sè håi quy. cj: hÖ sè thêi vô. (c¸ch tÝnh to¸n c¸c hÖ sè nµy sÏ ®­îc tr×nh bµy cô thÓ trong ch­¬ng II, phÇn c¸c ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n doanh thu du lÞch). 2. Dù ®o¸n dùa vµo mèi liªn hÖ t­¬ng quan gi÷a c¸c hiÖn t­îng kinh tÕ - x· héi. B¶n chÊt cña ph­¬ng ph¸p nµy chÝnh lµ dùa vµo mèi liªn hÖ t­¬ng quan gi÷a c¸c hiÖn t­îng ®Ó ngo¹i suy cho t­¬ng lai. M« h×nh dù ®o¸n: y = ¦ (x1, x2, … ,xk,a0, a1, …, ak) + e Trong ®ã: y: biÕn phô thuéc (tiªu thøc kÕt qu¶). xi (i = 1, 2, … , k): biÕn ®éc lËp (tiªu thøc nguyªn nh©n) ai (i = 1, 2, … , k): hÖ sè håi quy. e : thµnh phÇn ngÉu nhiªn ph¶n ¸nh ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè ngoµi m« h×nh. C¸c dù ®o¸n thu ®­îc b»ng ph­¬ng ph¸p nµy cã d¹ng dù ®o¸n ®iÒu kiÖn tøc lµ c¨n cø vµo m« h×nh biÓu diÔn quy luËt liªn hÖ ®· ®­îc x¸c ®Þnh trªn ta cã dù ®o¸n: NÕu c¸c biÕn ®éc lËp xi cã gi¸ trÞ dù ®o¸n lµ (i = 1, 2, … , k) th× biÕn phô thuéc sÏ cã gi¸ trÞ dù ®o¸n lµ y*. CH¦¥NG II. XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ , nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ë ViÖt Nam vµ yªu cÇu ph©n tÝch , dù ®o¸n thèng kª gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam. I. kh¸i niÖm vµ nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. 1. kh¸i niÖm:xuÊt nhËp khÈu lµ ho¹t ®éng mua b¸n , trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô víi n­íc ngoµi vµ víi c¸c khu chÕ xuÊt lµm gi¶m hoÆc t¨ng nguån vËt chÊt trong n­íc . - Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu lµ ho¹t ®éng tÊt yÕu cña mçi quèc gia trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh . Do cã sù kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn , vÞ trÝ ®Þa lý nguån nh©n lùc , c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn ...mµ mçi quèc gia cã mét thÕ m¹nh vÒ mét hay mét sè lÜnh vùc nµy nh­ng l¹i kh«ng cã thÕ m¹nh vÒ linhx vùc kh¸c. ®Ó cã thÓ kh¾c phôc c¸c h¹n chÕ vµ tËn dông c¸c c¬ héi thuËn lîi vèn cã vµ t¹o ra sù c©n b»ng c¸c yÕu tè trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, c¸c quèc gia c©n ph¶i tiÕn hµnh trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô cho nhau, hä b¸n nh÷ng hµng ho¸ mµ ®èi víi hä mµ cã lîi thÕ s¶n xuÊt vµ mua nh÷ng hµng ho¸ kh«ng cã lîi thÕ s¶n xuÊt. Tuy nhiªn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu kh«ng ph¶i chØ diÕn ra gi÷a c¸c quèc giacã nh÷ng lîi thÕ vÒ lÜnh vùc nµy hay lÜnh vøc kh¸c mµ ngay c¶ khi què gia ®ã kh«ng cã nh÷ng lîi thÕ thu ®­îc lîi nhuËn khi tham gia ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu .§ã chÝnh lµ lîi thÕ t­¬ng ®èi ®­îc nhµ kinh tÕ häc ng­êi Anh David Ricardo ®­a ra khi «ng ®Ò cËp vÒ vÊn ®Ò lîi thÕ so s¸nh . Néi dung cña quy luËt lîi thÕ so s¸nh nÕu mät quèc gia cã hiÖu qu¶ thÊp h¬n so víi quèc gia kh¸c trong viÖc s¶n xuÊt hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm quèc gia ®ã cã thÓ tham gia vµo ho¹t ®äng xuÊt nhËp khÈu ®Ó t¹o ra lîi nhuËn ch chÝnh m×nh . Nghia lµ nÕu quèc gia nay tham gia vµo ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu (th­¬ng m¹i quèc tÕ th× trong nh÷ng ®iÓm bÊt lîi vÉn t×m ra nh÷ng ®iÓm cã lîi ®Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ phôc vô nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. Khi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, quèc gia cã hiÖu qu¶ thÊp trong viÖc s¶n xuÊt ra tÊt c¶ mÆt hµng th× vÉn cã thÓ thu ®­îc lîi Ých cho chÝnh m×nh b»ng viÖc chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng mµ viÖc s¶n xuÊt nã cã lîi Ých nhÊt, chi phÝ Ýt nhÊt so víi c¸c quèc gia kh¸c. Nh÷ng mÆt hµng nay ®­îc coi lµ nh÷ng mÆt hµng cã lîi thÕ so s¸nh vµ chóng d­îc s¶n xuÊt ra ®Ó dïng vµ trao ®æi víi c¸c quèc gia kh¸c ®ång thêi hä sÏ nhËp khÈu c¸c mÆt hµng mµ viÖc s¶n xuÊt ra nã bÊt lîi nhÊt cã chi phi s¶n xuÊt cao nhÊt . 2. Vai trß cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trong nÒn kinh tÕ . Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ;µ néi dung c¬ b¶n cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®èi víi tÊt c¶ mäi quèc gia , vai trß cña xuÊt nhËp khÈu ngµy cµng ®­îc n©ng cao vµ dÇn dÇn trë thµnh mét trong nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ . Nh­ chóng ta ®· biÕt mät n­íc muèn t¨ng tr­ëng ®ßi hái ph¶i cã 4 ®iÒu kiÖn ;µ :nguån nh©n lùc , tµi nguyªn thiªn nhiªn , vèn vµ khoa häc c«ng nghÖ . Trong ®iÒu kiªn mét nÒn kinh tÕ nhá c«ng nghÖ l¹c hËu th× xuÊt khÈu chØ tr«ng chê vµo nh÷ng s¶n phÈm cã s½n trong n­íc ( chñ yÕu lµ nh÷ng s¶n phÈm do søc lao ®éng thñ c«ng t¹o ra ) vµ nh÷ng s¶n phÈm th« võa khai th¸c ch­a qua chÕ biÕn .§ã lµ nh÷ng mÆt hµng n«ng -l©m - h¶i s¶n ,hµng thñ c«ng mü nghÖ , hµng dÖt may vµ c¸c lo¹i tai nguyªn thiªn nhiªn kh¸c .ViÖc t¹o ra nh÷ng hµng ho¸ nµy còng lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó , t¹o ra ngo¹i tÖ cho viÖc nhËp khÈu khoa häc c«ng nghÖ míi , gi¶i quyÕt viÖc lµm , më réng s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng . 2.1. Vai trß cña xuÊt khÈu Sù t¸c ®éng cña xuÊt khÈu víi nÒn kinh tÕ quèc d©n thÓ hiÖn ë mét sè vÊn ®Ò sau : - xuÊt khÈu to¹ ra nguån vèn chñ yÕu cho ho¹t ®éng nhËp khÈu khoa häc c«ng nghÖ míi lµ tiÒn ®Ò cho c«ng cuéc CNH-H§H ®Êt n­íc. - C«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc theo nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp lµ con ®­êng tÊt yÕu ®Ó khoa häc ¾c phôc t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu vµ chËm ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc . CNH -H§H ®ßi hái chóng ta ph¶i cã mét l­îng vèn lín ®Ó cã thÓ nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ kü thuËt chuyªn giao c«ng nghÖ hiªn ®¹i b»ng c¸ch thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi vay nî vµ viÖn trî . C¸c nguån vèn nµy c¸c quèc gia sÏ ph¶i tr¶ l¹i ë nh÷ng thêi kú sau vµ nh­ vËy ®Ó võa nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ kü thuËt tiªn tiÕt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ võa cã thÓ tr¶ nî c¸c nguån vay th× ngu«n vèn quan träng nhÊt chØ cã thÓ dùa vµo xuÊt khÈu .xuÊt khÈu quyÕt ®Þnh ®Õn quy m« t¨ng tr­ëng qua ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu . N­íc ta vµo thêi kú 86-90xuÊt khÈu chiÕm 50% tæng nguån thu ngo¹i tÖ .Nguån thu tõ xuÊt khÈu n¨m 1994 ®ñ ®¶m b¶o 60% nguån vèn nhËp khÈu , n¨m 1995 theo tû kÖ nµy lµ 66% , 1996lµ 65% , 1997 lµ 67% .§èi víi nh÷ng n­íc kÐm ph¸t triÓn vèn tõ ngoµi ®­îc coi lµ ngu«n vèn chñ yÕu song mäi c¬ héi ®Çu t­ , vay nî vµ viÖn trî tõ n­íc ngoµi chÝ cã thÓ thuËn lîi khi chñ ®Çu t­ hay ng­êi cho vay thÊy ®­îc kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña ®Êt n­íc. - XuÊt khÈu ®ãng gãp vµo sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §Æc biÖt, nªn coi thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng thÕ giíi lµ h­íng quan träng ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt v× ®iÒu kiÖn ®ã cã t¸c dông kh¸ tÞch cùc ®Õn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng cña nã thÓ hiÖn ë chç: + XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh khai th¸c cã c¬ héi ph¸t triÓn thuËn lîi. Ch¼ng h¹n, khi ph¸t triÓn ngµnh dÖt xuÊt khÈu sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh s¶n xuÊt nguyªn liÖu nh­ b«ng hay thuèc nhuém. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm xuÊt khÈu, dÇu thùc vËt, chÌ,...cã thÓ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ phôc vô cho nã. + XuÊt khÈu t¹o ra kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng tiªu thô, gãp phÇn cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh. + XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn më réng, kh¶ n¨ng cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n xuÊt trong n­íc. + xuÊt khÈu t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ-kü thuËt nh»m c¶i t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë chç xuÊt khÈu lµ ph­¬ng tiÖn quan träng t¹o ra vèn, c«ng nghÖ tõ thÕ giíi bªn ngoµi vµo ViÖt Nam, nh»m hioÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc, t¹o ra mét n¨ng lùc s¶n xuÊt míi. + Th«ng qua xuÊt khÈu, hµng ho¸ sÏ tham gia vµo cuéc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng. Quan hÖ c¹nh tranh nµy ®ßi hái mçi quèc gia ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt, h×nh thµnh c¬ cÊu s¶n xuÊt lu«n thÝch nghi víi thÞ tr­êng. + XuÊt khÈu cßn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®æi míi vµ hoµn thiÖn c«ng viÖc, qu¸ tr×nh c«ng viÖc s¶n xuÊt kinh doanh. XuÊt khÈu cã t¸c dông tÝch cùc ®Õn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. + S¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu sÏ thu hót rÊt nhiÒu lao ®éng lµm viÖc. + XuÊt khÈu t¹o ra nguån ®Ó nhËp khÈu vËt phÈm tiªu dïng cña nh©n d©n. XuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña n­íc ta. Nh­ vËy, xuÊt khÈu vµ c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i cã t¸c ®éng qua l¹i, phô thuéc lÉn nhau. XuÊt khÈu lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Cô thÓ, ho¹t ®éng cã sím h¬n c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy quan hÖ gi÷a xuÊt khÈu vµ quan hÖ ®èi ngo¹i ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n. Ch¼ng h¹n, xuÊt khÈu vµ ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®· thóc ®Èy c¸c quan hÖ tÝn dông, ®Çu t­, më réng quan hÖ vËn t¶i quèc tÕ. 2.2. Vai trß cña nhËp khÈu: Bªn c¹nh xuÊt khÈu, nhËp khÈu cã mét vai trß còng hÕt søc quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. NhËp khÈu t¸c ®éng mét c¸ch trùc tiÕp, quyÕt ®Þnh ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng trong n­íc. NhËp khÈu nh»m bæ sung nh÷ng hµng ho¸ mµ trong n­íc kh«ng s¶n xuÊt ®­îc hoÆc s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu. NhËp khÈu cßn ®Ó thay thÕ, nghÜa lµ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng mµ nã cã lîi thÕ so s¸nh lín h¬n so víi trong n­íc. NhËp khÈu kÝch thÝch sù ®æi míi trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cao cña thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ quy c¸ch, chÊt l­îng s¶n phÈm, tiªu chuÈn vÖ sinh ®Ó t¹o nªn sù c¹nh tranh gi÷a hµng s¶n xuÊt trong n­íc vµ hµng nhËp khÈu. Mét mÆt trong qu¸ tr×nh sö dông s¶n xuÊt chóng ta còng cÇn ph¶i ®æi míi trang thiÕt bÞ, khoa häc c«ng nghÖ vµ ®Ó n©ng cao tay nghÒ ®èi víi ng­êi lao ®éng. V× vËy, nhËp khÈu hµng ho¸ sÏ ®ãng mét vai trß quan träng trong chiÕn l­îc kinh tÕ, nã sÏ t¹o nªn mét thÞ tr­êng s¶n phÈm hµng ho¸ míi cã tÝnh c¹nh tranh cao h¬n, m¹nh mÏ h¬n vµ quyÕt liÖt h¬n. NhËp khÈu th­êng cã hai lo¹i lµ nhËp khÈu thay thÕ vµ nhËp khÈu bæ sung. Chóng ta cÇn ph¶i cã mét chiÕn l­îc ®óng ®¾n trong nhËp khÈu th× sÏ cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §Æc biÖt lµ lµm c©n ®èi gi÷a c«ng cô lao ®éng, ®èi t­îng lao ®éng vµ lao ®éng. 3. Sù t¸c ®éng tÝch cùc cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu kh«ng nh÷ng lµm sø mÖnh ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta héi nhËp víi thÕ giíi mµ cßn t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn nÒn kinh tÕ trong n­íc thÓ hiÖn ë mét sè khÝa c¹nh sau: 3.1. Lµm t¨ng nguån ngo¹i tÖ cho n­íc nhµ: xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, m¸y mãc mang l¹i nguån thu nhËp ngo¹i tÖ chñ yÕu cho ®Êt n­íc, gãp phÇn quan träng trong viÖc c¶i thiÖn c¸n c©n ngo¹i th­¬ng vµ c¸n c©n thanh to¸n, t¨ng l­îng dù tr÷ ngo¹i hèi, t¨ng kh¶ n¨ng nhËp m¸y mãc thiÕt bÞ vµ nhiªn liÖu ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay, víi mét nÒn c«ng nghiÖp cßn thÊp th× c¸c ho¹t ®éng nhËp khÈu ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. §èi víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®· trë thµnh nguån tÝch luü c¬ b¶n cho giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. 3.2. T¨ng thu nhËp: Nhê cã xuÊt nhËp khÈu mµ kh¶ n¨ng thu nhËp cña nÒn kinh tÕ quèc d©n t¨ng lªn, tõ ®ã t¹o ra nguån thu ®Ó nhËp c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ, khoa häc c«ng nghÖ míi, gãp phÇn ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®Èy m¹nh c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸. NhËp khÈu gãp phÇn c¶i thiÖn vµ n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n. NhËp khÈu võa tho¶ m·n nhu cÇu trùc tiÕp cña nh©n d©n vÒ c¸c mÆt hµng tiªu dïng, v­ad ®¶m b¶o ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, t¸i s¶n xuÊt vµ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. 3.3. T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt : Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy qu¸ tr×nh x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng tÝch cùc, tõng b­íc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Bæ sung kÞp thêi vµ lµm gi¶m sù mÊt c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ ®¶m b¶o ph¸t triÓn kinh tÕ æn ®Þnh vµ m¹nh mÏ. Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu mµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh nµy ®· ®¸p øng nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn nh»m s¶n xuÊt hµng ho¸ cã hµm l­îng kü thuËt cao, chÊt l­îng tèt, rót ng¾n thêi gian s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, sù c¹nh tranh lµ tÊt yÕu vµ nã ®· dÉn ®Õn sù th«n tÝnh lÉn nhau gi÷a c¸c chñ thÓ kinh doanh. V× vËy, muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nh»m thu lîi nhuËn cao víi chi phÝ Ýt nhÊt. Muèn vËy c¸c doanh ngiÖpcÇn ph¶i ¸p dông kÞp thêi nh÷ng tiÕn bé cña khoa h¹c c«ng nghÖ míi vµo trong s¶n xuÊt còng nh­ kinh doanh, ®ång thêi ph¶i cã ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, cã kinh nghiÖm, tr¸ch nhiÖm vµ cã tÝnh sngs t¹o trong c«ng viÖc. §èi víi n­íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhËp khÈu cßn cã vai trß tÝch cùc ®Õn viÖc thóc ®Èy xuÊt khÈu. Sù t¸c ®éng nµy thÓ hiÖn ë chç nhËp khÈu t¹o ®Çu vµo cho s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho viÑc xuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam ra n­íc ngoµi. 3.4. Gi¶i quyÕt viÖc lµm: Cã thÓ nãi viÖc lµm lµ mét vÊn ®Ò rÊt nan gi¶i ngay c¶ thêi gian tr­íc ®©y vµ b©y giê. Tõ khi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ra ®êi vµ ph¸t triÓn, nã ®· lµm nhÑ ®i g¸nh nÆng cho Nhµ n­íc còng nh­ ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ chøc tr¸ch. Nhê cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu mµ hµng chôc v¹n ng­êi cã c«ng ¨n viÖc lµm, kh«ng nh÷ng thÕ mµ cßn cã thu nhËp cao h¬n c¸c ngµnh kh¸c. 4. Thùc tr¹ng xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta. Ngµnh ngo¹i th­¬ng n­íc ta tõ n¨m 1979 trë vÒ tr­íc ®­îc tæ chøc theo c¬ chÕ tËp trung quan hÖ ngo¹i th­¬ng cña n­íc ta chñ yÕu lµ víi c¸c n­íc trong khèi x· héi chñ nghÜa tr­íc ®©y. Nhµ n­íc chÞu tr¸ch nhiÖm ký kÕt c¸c nghÞ ®Þnh th­ víi c¸c n­íc vµ giao chØ tiªu kÕ ho¹ch xuÊt nhËp khÈu cho c¸c ®¬n vÞ chuyªn doanh trªn c¬ së nh÷ng nghÞ ®Þnh th­ ®ã.. Trªn c¬ së ®ã c¸c ®¬n vÞ ký hîp ®ång ngo¹i vµ giao hµng cho c¸c n­íc. Mäi ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®Òu th«ng qua c¸c ®¬n vÞ kinh doanh ngo¹i th­¬ng Trung ­¬ng (gäi lµ c¸c Tæng cong ty ngo¹i th­¬ng Trung ­¬ng) thuéc qu¶n lý ß Bé Ngo¹i th­¬ng. C¸c Bé, Ngµnh kh¸c vµ c¸c ®Þa ph­¬ng cã nhiÖm vô s¶n xuÊt, khai th¸c thu mua råi giao hµng cho c¸c ®¬n vÞ kinh doanh cña Bé ngo¹i th­¬ng xuÊt khÈu, nhËp khÈu theo kÕ ho¹ch Nhµ n­íc. Tõ n¨m 1980 ®Õn nay, Nhµ n­íc ®· cã nhiÒu chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch míi nh»m khuyÕn khÝch, më réng vµ t¨ng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, Nhµ n­íc trao quyÒn kinh doanh xuÊt, nhËp khÈu cho c¸c Bé, Ngµnh s¶n xuÊt, thùc hiÖn chñ tr­¬ng khÐp kÝn tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô cña mçi Bé, Ngµnh. §ång thêi ®Ó ph¸t huy tiÒm n¨ng cña c¸c ®Þa ph­¬ng, Nhµ n­íc còng cho phÐp nhiÒu ®Þa ph­¬ng cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn do Nhµ n­íc quy ®Þnh, ®­îc phÐp trùc tiÕp xuÊt, nhËp khÈu víi n­íc ngoµi. Víi chñ tr­¬ng thay ®æi chÝnh s¸ch kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, sè ®¬n vÞ kinh doanh ngo¹i th­¬ng t¨ng lªn nhanh chãng. N¨m 1979, sè ®¬n vÞ kinh doanh ngo¹i th­¬ng Trung ­¬ng lµ 11 ®¬n vÞ, kh«ng cã ®¬n vÞ kinh doanh nµo thuéc ®Þa ph­¬ng. N¨m 1985, ®· cã 23 ®¬n vÞ kinh doanh ngo¹i th­¬ng Trung ­¬ng vµ 15 ®¬n vÞ kinh doanh ngo¹i th­¬ng ®Þa ph­¬ng. N¨m 1990, tæng sè c¸c ®¬n vÞ ®­îc quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp th­¬ng xuyªn vµ tõng chuyÕn lµ 270 ®¬n vÞ trong ®ã 170 ®¬n vÞ TW vµ 163 ®¬n vÞ ®Þa ph­¬ng. N¨m 1991, sè ®¬n vÞ xuÊt khÈu trùc tiÕp lµ trªn 400 ®¬n vÞ, ®Õn nay lµ h¬n 7000 ®¬n vÞ. Sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng kh«ng chØ thÓ hiÖn ë sù gia t¨ng m¹nh mÏ sè l­îng c¸c ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu mµ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu qua mçi n¨m ®Òu t¨ng ®¸ng kÓ, nhÊt lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. n¨m 1976, tæng møc l­u chuyÓn ngo¹i th­¬ng cña c¶ n­íc chØ ®¹t 1,2 tû R-USD, n¨m 1985 lµ 2,6 tû R-USD, n¨m 1989 ®¹t 4,5 tû R-USD, n¨m 1990 lµ 5,1 tû USD, n¨m 1995 lµ 13,6 tû USD, n¨m 1997 ®¹t 20,8 tû USD vµ ­íc tÝnh n¨m 1999 ®¹t trªn 23 tû USD. Sè n­íc cã quan hÖ th­¬ng m¹i víi ViÖt nam còng t¨ng lªn nhanh chãng, n¨m 1985 n­íc ta cã quan hÖ ngo¹i th­¬ng víi 67 n­íc, n¨m 2990 lµ 57 n­íc, ®Õn nay con sè nµy ®· lµ trªn 160 n­íc. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®· ®ãng gãp phÇn quan träng trong nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ x· héi cña ®¸t n­íc, ®­a n­íc ta tho¸t khái t×nh tr¹ng khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi, t¨ng tr­ëng kinh tÕ hµng n¨m trªn 8%, l¹m ph¸t gi¶m tõ 3 con sè vµo cuèi nh÷ng n¨m 80 xuèng cßn 2 con sè vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90 vµ cßn mét con sè trong nh÷ng n¨m tõ 1996 ®Õn nay, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao. KÕt qu¶ cña ho¹t ®éng cña ngo¹i th­¬ng ®­îc t¹o ra vµ g¾n liÒn víi hÖ thèng thèng kª xuÊt nhËp khÈu. MÆt kh¸c, nh÷ng ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng thèng kª xuÊt nhËp khÈu còng chÞu ¶nh h­ëng nhiÒu chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ®iÒu hµnh, qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. 5. Vai trß cña thèng kª xuÊt nhËp khÈu. Thèng kª xuÊt nhËp khÈu ®¶m b¶o cung cÊp nh÷ng sè liÖu cÇn thiÕt cho l·nh ®¹o vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý, dïng lµm c¬ së ®Ó ®Þnh ra c¸c quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n vµ x©y dùng kÕ ho¹ch cho c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu. Mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng cña ho¹t ®éng thèng kª xuÊt nhËp khÈu lµ kiÓm tra møc ®é hoµn thµnh trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu, kÕ ho¹ch nhËp khÈu vµ ph©n phèi trªn c¬ së c¸c chØ tiªu ®· ®­îc giao. Qua c¸c sè liÖu thèng kª vÒ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña th¸ng, quý, n¨m cña c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Tæng Côc Thèng kª sÏ lËp nªn c¸c B¶ng thèng kª tæng hîp t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu. Sè liÖu cña xuÊt nhËp khÈu nãi lªn mèi quan hÖ cña n­íc ta víi c¸c n­íc kh¸c, qu¸ tr×nh tham gia vµo sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ Sè liÖu cña thèng kª xuÊt nhËp khÈu cßn gióp Ban l·nh ®¹o ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch ®Ó lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn mét c¸ch toµn diÖn, æn ®Þnh... Thèng kª xuÊt nhËp khÈu lµ mét chØ tiªu thèng kª kinh tÕ quan träng trong ®¸p øng nhu cÇu sö dông. Cïng víi c¸c thèng kª kinh tÕ coq b¶n kh¸c, thèng kª xuÊt nhËp khÈu gãp phÇn tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu cña hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, t¹o ra bøc tranh cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, ®ång thêi thÓ hiÖn mèi giao l­u kinh tÕ cña n­íc ta. Sè liÖu thèng kª xuÊt nhËp khÈu cã thÓ ®­îc thu tõ nhiÒu nguån: + B¸o c¸o ®Þnh kú cña c¸c doanh nghiÖp cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp. + Tê khai H¶i quan vÒ xuÊt nhËp khÈu. + C¸c cuéc ®iÒu tra doanh nghiÖp bæ sung thèng kª vÒ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thèng kª vÒ trao ®æi tiÒn tÖ (qua hÖ thèng ng©n hµng). ch­¬ng iii vËn dông mét sè ph­¬ng ph¸p thèng kª chñ yÕu ®Ó ph©n tÝch vµ dù ®o¸n trong nghiªn cøu gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ë viÖt nam. i. vµi nÐt vÒ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ë viÖt nam. 1. T×nh h×nh ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ë ViÖt Nam. Tõ §¹i héi VI (th¸ng 12/1986) cña §¶ng ta lµ mèc lÞch sö quan träng trªn con ®­êng ®æi míi toµn diÖn vµ s©u s¾c cña n­íc ta. Trong ®ã cã sù ®æi míi vÒ quan ®iÓm kinh tÕ. §¹i héi VI ®· rót ra mét bµi häc kinh nghiÖm ®ã lµ ph¶i kÕt hîp søc m¹nh cña d©n téc víi søc m¹nh cña thêi ®¹i trong ®iÒu kiÖn míi. Tõ ®ã chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· ®ãng mét vai trß quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh­ an ninh quèc gia. Víi nh÷ng môc tiªu ®Ò ra sau §¹i héi VI vµ ngµy cµng ®­îc chØnh lý hoµn thiÖn. Cho ®Õn nay, hÖ thèng xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta ®· phÇn nµo ®uæi kÞp ®­îc c¸c n­íc trong khu vùc vµ ngµy cµng cã nhiÒu b¹n hµng quèc tÕ. ViÖt Nam giê ®©y ®ang chiÕm ét vÞ trÝ quan träng ®èi víi mét sè n­íc còng nh­ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Trong chÝnh s¸ch ®æi míi, Nhµ n­íc ®· khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, xo¸ bá ®éc quyÒn vÒ ngo¹i th­¬ng. C¸c ®¬n vÞ kinh doanh ®­îc t¹o mäi ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó tiÕp xóc víi mäi b¹n hµng vµ thÞ tr­êng bªn ngoµi. Do ®ã, c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¸ khÝch lÖ. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®­îc thµnh lËp theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt, cã c¬ së s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu æn ®Þnh vµ ®· cã thÞ tr­êng xuÊt kh©cñ ë n­íc ngoµi. Cã nhiÒu doanh nghiÖp cßn cã c¶ v¨n phßng ®¹i diÖn ë n­íc ngoµi. HiÖn nay, trong ngµnh xuÊt nhËp khÈu n­íc ta ®· cã mét ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n cã kinh nghiÖm, ®ã lµ mét thuËn lîi lín cho quan hÖ ngo¹i th­¬ng. Víi hÖ thèng ph¸p luËt hiÖn nay, rÊt ®¬n gi¶n nh­ng còng kh¸ chÆt chÏ, lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mäi doanh nghiÖp cã mäi ý ®Þnh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. Tõ th¸ng 3 n¨m 1989, ViÖt Nam ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch mét tû gi¸ do Ng©n hµng Nhµ n­íc c«ng bè dùa trªn c¬ së xem xÐt, tæng hîp c¸c yÕu tè l¹m ph¸t, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, l·i suÊt, tû gi¸ xuÊt nhËp khÈu vµ gi¸ ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng tù do. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp khi trao ®æi hµng hãa xuÊt nhËp khÈu, nã gióp cho qu¸ tr×nh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ®­îc nhanh h¬n vµ lµm quay nhanh vßng vèn h¬n. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta cã nhiÒu b­íc thay ®æi lín. Hµng nhËp khÈu ngµy cµng ®­îc gi¶m tû träng cña c¸c thiÕt bÞ toµn bé vµ t¨ng tû träng cña c¸c hµng lÎ gåm nguyªn, nhiªn liÖu, thiÕt bÞ, phô tïng vµ hµng tiªu dïng. §iÒu nµy ph¶n ¸nh sù chuyÓn h­íng chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam võa quan t©m x©y dùng c¸c c«ng tr×nh cã quy m« lín nh­ng bªn c¹nh ®ã còng rÊt quan t©m ®Õn s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm, hµng ho¸ ®Ó phôc vô cho ng­êi tiªu dïng trong n­íc. Kh«ng nh÷ng thÕ mµ ViÖt nam ngµy cµng cã nhiÒu mÆt hµng ®­îc xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ vµ cã nh÷ng m¹t hµng dÉn ®Çu. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu còng kh¸ cao mÆc dï nã cã bÞ ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ch©u ¸. Cô thÓ lµ: Tèc ®é t¨ng tr­ëng tæng møc l­u chuyÓn ngo¹i th­¬ng n¨m 1998 lµ 0,4% nh­ng n¨m 1999 lµ 11,6% vµ n¨m 2000 lµ 29,2%. So víi n¨m tr­íc ®· v­ît qua ng­ìng 30 tû USD. Nhê xuÊt khÈu t¨ng lªn nªn møc ®é nhËp siªu trong 2 n¨m gÇn ®©y chØ dõng ë møc cho phÐp, chiÕm 1,7% kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ 7,7% cña n¨m 2000 tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m vÒ tæng møc l­u chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, xuÊt vµ nhËp khÈu giai ®o¹n 1993-2000 lµ kh¸ thÊp (23% so víi tæng møc, 25% víi xuÊt khÈu vµ 21% víi nhËp khÈu) song nÕu ta chØ tÝnh trong 4 n¨m gÇn ®©y, tøc lµ tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 2000 th× thùc sù l¹i cµng thÊp h¬n. Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m vÒ tæng møc l­u chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lµ 13,1% (18,8% víi xuÊt khÈu vµ 8,8% víi nhËp khÈu). Tuy vËy, trong mÊy n¨m gÇn ®©y xuÊt khÈu l¹i b¾t ®Çu gia t¨ng. N¨m 2000 lµ 24% cßn nhËp khÈu lµ 30%. Tèc ®é t¨ng chung theo ®ãng gãp tõng n­íc. 1999 2000 Tæng sè (%) 23,3 25,2 NhËt B¶n 2,9 7,2 Trung Quèc 3,3 6,8 Mü 0,4 2,0 Oxtraylia 3,7 4,0 N­íc kh¸c 13,1 5,2 Tû lÖ % ®ãng gãp tõng nhãm hµng vµo møc t¨ng chung. MÆt hµng 1999 2000 Tæng sè 100,0 100,0 DÇu th« 34,4 48,5 DÖt may 13,6 5,0 H¶i s¶n 5,2 17,5 Giµy dÐp 16,6 2,5 §iÖn tö, m¸y tÝnh 5,1 6,8 G¹o 0,2 -12,9 Cµ phª -0,4 -2,9 Hµng kh¸c 12,3 25,4 §ãng gãp trong sù gia t¨ng nµy chñ yÕu lµ chóng ta xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng NhËt B¶n vµ Trung Quèc. Trong c¸c mÆt hµng mµ ta xuÊt khÈu th× DÇu th« lµ mÆt hµng chiÕm tû träng lín nhÊt n­íc chiÕm 39,4% trong n¨m 1999 vµ 48,5% trong n¨m 2000. Bªn c¹nh sù gia t¨ng sù ®ãng gãp vµo møc t¨ng chung nhê sù t¨ng gi¸ cña dÇu th«, tû lÖ % ®ãng gãp cña c¸c mÆt hµng chñ lùc còng ®· thay ®æi ®¸ng kÓ. Trong khi tû lÖ ®ãng gãp cña dÖt may vµ giµy dÐp ®Òu sôt gi¶m m¹nh tõ 13,6% n¨m 1999 xuèng 5% n¨m 2000, giÇy dÐp tõ 16,6% xuèng 2,5%, th× h¶i s¶n ®· n©ng % ®ãng gãp tõ 5,2% lªn 17,5%, ®iÖn tö m¸y tÝnh 5,1% lªn 6,8%. Do sù sôt gi¶m gi¸ c¶ nªn tuû lÖ % ®ãng gãp vµo møc t¨ng chung cña g¹o vµ cµ phª cïng sót gi¶m cô thÓ n¨m 2000 g¹o ®· lµm sót gi¶m 12,9%, cµ phª 2,9% møc t¨ng chung, trong khi tû lÖ ®ãng gãp cña c¸c nhãm hµng k¸hc (s¶n phÈm gç, s¶n phÈm s÷a, s¶n phÈm c¬ khÝ........) l¹i t¨ng tõ 12,35% lªn 25,4%. Tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ tû lÖ % ®ãng gãp 1999 2000 Tèc ®é §ãng gãp Tæng sè (%) 2,1 33,2 %§ãng gãp Singapore -0,7 7,5 21,6 Trung Quèc 1,4 6,4 1,3 NhËt 1,2 5,4 16,3 §µi Loan -1,0 2,4 7,2 Hµn Quèc 0,6 2,1 6, N­íc kh¸c -1,0 5,6 16,9 Tèc ®é t¨ng tr­ëng chung theo nhãm hµng. §¬n vÞ: % 1999 2000 T«ngt sè 2,1 33,2 M¸y mãc thiÕt bÞ -0,8 4,8 X¨ng dÇu 1,9 8,6 Nguyªn nhiªn liÖu dÖt may da 2,4 2,8 §iÖn tö m¸y tÝnh -0,3 2,1 Xe m¸y 0,4 3,3 VÒ nhËp khÈu trong giai ®o¹n gÇn ®©y vÉn t¨ng m¹nh song trong mÊy n¨m gÇn ®©y l¹i cã sù gi¶m sót giai ®o¹n 1997-1999 chØ ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 1,8% n¨m, kim ng¹ch nhËp khÈu ®· t¨ng m¹nh trë l¹i vµo n¨m 2000 vµ kim ng¹ch ®¹t cao h¬n n¨m 1999 tíi 33,2%. Sau sù suy gi¶m nhËp khÈu nãi chung vµ ë mét sè thÞ tr­êng lín nãi riªng nh­ Singapore, Kim ng¹ch nhËp khÈu l¹i gia t¨ng m¹nh vµo n¨m 2000. Tr­íc hÕt ®ã lµ ®· kh«i phôc m¹nh c¸c thÞ tr­êng Singapore vµ Th¸i Lan víi tèc ®é t¨ng tr­ëng chung nhê 2 thÞ tr­êng nµy lµ Singapore tõ -0,7%, n¨m 1999 lªn 7,5 n¨m 2000, Th¸i lan - 1,0% n¨m 1999 lªn 2,4% n¨m 2000. Trong nhËp khÈu Trung Quèc lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu hµng ho¸ cña n­íc ta cã tèc ®é t¨ng tr­ëng rÊt nhanh vµ ®ãng gãp tíi gÇn 1/5 (19,5%) vµo møc t¨ng chung nghÜa lµ tèc ®é t¨ng cßn nhanh h¬n c¶ thÞ tr­êng NhËt B¶n víi tû lÖ ®ãng gãp lµ 16,3%. Nh­ vËy thÞ tr­êng hµng nhËp khÈu chñ yÕu vÉn lµ tõ c¸c n­íc Ch©u ¸. Sù gia t¨ng m¹nh tèc ®é tr¨ng tr­ëng lªn 33,2% n¨m 2000 tr­íc hÕt lµ do gi¸ x¨ng dÇu nhËp khÈu t¨ng cao. Tû lÖ % ®ãng gãp vµo møc t¨ng chung cña x¨ng dÇu tuy lín (25,8%), nh­ng mét sè nhãm hµng kh¸c còng ®ãng gãp rÊt m¹nh nh­ m¸y mãc thiÕt bÞ 12,5%. Xe m¸y 10% vµ nguyªn phô liÖu dÖt may da 8,4%. Theo danh môc ph©n lo¹i ngo¹i th­¬ng tiªu chuÈn SITC, hµng ViÖt Nam nhËp khÈu chñ yÕu vÉn lµ hµng chÕ biÕn hay ®· tinh chÕ. Tû träng nhËp khÈu nhãm hµng nµy t¨ng tõ 76,5% n¨m 1995 lªn 81,6% n¨m 1997 vµ vÉn xÊp xØ 81% n¨m 1999. C¬ cÊu hµng nhËp khÈu ph©n theo môc ®Ých sö dông Ýt cã sù thay ®æi qu¸ c¸c n¨m tû träng hµng tiªu dïng kh¸ æn ®Þnh. Nhê ®­îc nh­ vËy lµ chÞ ¶nh h­ëng cña chÝnh s¸ch h¹n chÕ nhËp khÈu hµng tiªu dïng. 2. Vµi nÕt vÒ viÖc th«ng tin thèng kª trong nghiªn cøu xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ë ViÖt Nam. HÖ thèng thèng kª xuÊt nhËp khÈu n­íc ta cã thÓ chia lµm 2 giai ®o¹n. Giai ®o¹n tõ n¨m 1995 trë vÒ tr­íc vµ tõ n¨m 1996 cho ®Õn nay. Giai ®o¹n 1: tõ n¨m 1995 trë vÒ tr­íc, trong giai ®o¹n nµy viÖc thu thËp th«ng tin xuÊt nhËp khÈu chñ yÕu dùa trªn thèng kª nghiÖp vô. §¬n vÞ ph¸t sinh nghiÖp vô kinh doanh n¬i p¸ht sinh chøng tõ ghi chÐp ban ®Çu lµ c¸c ®¬n vÞ trùc tiÕp xuÊt nhËp khÈu h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp, gäi t¾t lµ c¸ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së. hÖ thèng b¸o c¸o thèng kª c¸c cÊp, tõ cÊp c¬ së, cÊp bé ®Õn cÊp Nhµ n­íc ®Òu ph¶i tæng hîp trªn nÒn t¶ng hÖ thèng th«ng tin ban ®Çu tõ c¸c ®¬n vÞ c¬ së, hÖ thèng b¸o c¸o nµy ¸p dông cho c¶ hµng ho¸ mang tÝnh chÊt kinh doanh còng nh­ hµng viÖn trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ vµ c¸c n­íc. S¬ ®å tæ chøc thu nhËp th«ng tin Héi ®ång bé tr­ëng Tæng côc thèng kª Bé kinh tÕ ®èi ngo¹i (nay lµ Bé th­¬ng nghiÖp) Bé chñ qu¶n C¸c ®¬n vÞ c¬ së Côc thèng kª C¸c ®¬n vÞ c¬ së (Giai ®o¹n 1995 trë vÒ tr­íc) Víi nguån sè liÖu lµ c¸c b¸o c¸o thèng kª ®­îc göi trùc tiÕp cho tæng côc thèng kª tõ c¸c ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu trung ­¬ng, Ban tiÕp nhËn viÖn trî, vµ tõ c¸c côc thèng kª, c¸c ®¬n vÞ c¬ së. MÆc dï tõ sau n¨m 1989, nÒn kinh tÕ n­íc ta nãi chung vµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng nãi riªng ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, sè ®¬n vÞ thùc tÕ cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®· trë nªn khã kiÓm so¹t ¶nh h­ëng nhiÒu tíi viÖc thu thËp sè liÖu vµ phæ biÕn chÕ ®é b¸o c¸o song hÖ thèng thu thÊp è liÖu vµ nguån sè liÖu vÉn ch­a ®­îc ®æi míi. N¨m 1990 Tæng côc tuy ®· phèi hîp víi tæng côc H¶i quan vµ Bé th­¬ng m¹i nghiªn cøu c¶i tiÕn vÒ nguån sè liÖu vµ thu thËp sè liÖu thèng kª ngo¹i th­¬ng thÓ hiÖn vµ thu thËp sè liÖu thèng kª ngo¹i th­¬ng thÓ hiÖn b»ng viÖc ban hµnh chÕ ®é t¹o b¸o c¸o thèng kª cho ngµnh h¶i quan (Sè 214/TCTK- PPCD- n¨m 1991) tuy nhiªn do nh÷ng khã kh¨n cña hÖ thèng thèng kª h¶i quan thêi kú ®ã, chÕ ®é b¸o c¸o nµy ®­îc thùc hiÖn rÊt h¹n chÕ. V× vËy sè liÖu thèng kª chÝnh thøc cña Nhµ n­íc vÉn ®­îc tæng hîp theo hÖ thèng cò. Trong thêi gian nµy thèng kª ngo¹i th­¬ng nh×n chung ®· ph¶n ¸nh ®­îc kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn míi hiÖn nay cña nÒn kinh tÕ, tr­íc yªu cÇu qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ cña chÝnh phñ, c¸c nhµ lËp chÝnh s¸ch, c¸c nhµ nghiªn cøu, ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c ®èi t­îng nghiªn cøu kh¸c ®Æc biÖt tr­íc yªu cÇu kh¶ n¨ng so s¸nh sè liÖu cña n­íc ta víi quèc tÕ khi chóng ta ®· vµ sÏ gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc, th× sè liÖu thèng kª ngo¹i th­¬ng hiÖn nay cña chóng ta ch­a ®¸p øng ®­îc vÒ møc ®é chi tiÕt, c¸c chØ tiªu, tÝnh kÞp thêi, tÝnh chÝnh x¸c tÝnh ®Çy ®ñ vµ tÝnh kh¶ n¨ng so s¸nh quèc tÕ cña sè liÖu. VÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay trong viÖc thu thËp sè liÖu vµ xö lý sè liÖu thèng kª ngo¹i th­¬ng lµ cÇn ph¶i c¶i tiÕn vÒ hÖ thèng tæ chøc vµ néi dung, ph¹m vi thèng kª xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ®Ó dÇn dÇn ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu trªn, yªu cÇu trªn th¸ng 2/1996, chÝnh phñ ®· chÝnh thøc giao cho Tæng côc h¶i quan nhiÖm vô thu thËp vµ cung cÊp th«ng tin thèng kª xuÊt nhËp khÈu cho chÝnh phñ, tæng côc thèng kª vµ mét sè c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc kh¸c. Nh­ vËy, chÝnh thø tõ ®Çu n¨m 1996 ®Õn nay, tæng côc thèng kª thu thËp sè liÖu thèng kª xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ tõ hai nguån: b¸o c¸o trùc tiÕp tõ c¸c ®¬n vÞ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu vµo b¸o c¸o tíi tæng côc h¶i quan. HiÖn nay, ë ViÖt Nam cã 3 c¬ quan cïng thu thËp vµ xö lý sè liÖu thèng kª ngo¹i th­¬ng ®ã lµ: Tæng côc thèng kª, Bé th­¬ng m¹i vµ Tæng côc h¶i quan. Trong ®ã Tæng côc thèng kª lµ c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c th«ng tin tr­íc chÝnh phñ vµ c¬ quan c«ng bè sè liÖu thèng kª ngo¹i th­¬ng niªn gi¸m thèng kª. II. BiÕn ®éng tæng doanh thu vµ kÕt cÊu qua thêi gian. 1. Nghiªn cøu biÕn ®éng tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu. ChØ tiªu c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña ngµnh ngo¹i th­¬ng nãi chung vµ ngµnh XuÊt NhËp khÈu nãi riªng lµ chØ tiªu tæng thu kÕt qu¶ nghiªn cøu sù biÕn ®éng cña chØ tiªu nµy lµ c¨n cø quan träng ®Ó lËp c¸c kÕ ho¹ch cho thêi gian tíi. XuÊt NhËp khÈu lµ mét trong nh÷ng mòi nhän, nã ®ãng mét vai trß quan träng trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña n­íc ta vµ ®­a n­íc ta héi nhËp víi bÌ b¹n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ khu vùc. Nh×n chung nh÷ng thµnh c«ng mµ ta gÆt h¸i ®­îc trong thêi gian võa qua ch­a ph¶n ¸nh ®óng so víi tiÒm n¨ng, mµ n­íc ta cã nh­ng nã ®· ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá trong GDP, GNP... T×nh h×nh biÕn ®éng vÒ gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ë ViÖt Nam qua c¸c n¨m ®­îc biÓu hiÖn ë b¶ng sau: B¶ng 1 §¬n vÞ :triÖu USD N¨m Tæng sè XuÊt khÈu NhËp khÈu 1993 6.909,2 2985,2 3924,0 1994 9.880,1 4054,3 5825,8 1995 13.604,3 5448,9 8155,4 1996 18.399,5 7255,9 11143,6 1997 20.777,3 9185,0 11592,3 1998 20.859,9 9360,3 11499,6 1999 23.162,0 11540,0 11622,0 2000 29.508,0 14308,0 15200,0 Tæng 143.100.3 68.037,6 75062,7 B¶ng 2: ChØ sè ph¸t triÓn (n¨m tr­íc = 100%) N¨m Tæng xuÊt nhËp khÈu XuÊt khÈu NhËp khÈu 1993 134,9 115,7 154,4 1994 143,0 135,8 148,5 1995 137,7 134,4 140,0 1996 135,2 133,2 136,6 1997 112,9 126,6 104,0 1998 100,4 101,9 99,2 1999 111,0 123,3 101,1 2000 127,4 124,0 130,8 Qua sè liÖu ë b¶ng 1 vµ b¶ng 2 ta cã thÓ tÝnh to¸n ®­îc mét sè chØ tiªu sau + gi¸ trÞ vÒ xuÊt nhËp khÈu b×nh qu©n cña c¶ giai ®o¹n. = = = 17.887,54 (triÖu USD). Gi¸ trÞ xuÊt khÈu b×nh qu©n trong giai ®o¹n nµy lµ: xk = = = 8504,7 (triÖu USD). Gi¸ trÞ vµ nhËp khÈu b×nh qu©n trong giai ®o¹n nµy lµ: nk = = = 9382,84 (triÖu USD). + L­îng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi b×nh qu©n. VÒ gi¸ trÞ XNK. == 3228,4 (Tr.USD). VÒ gi¸ trÞ xuÊt khÈu. xk = == 1617,54 (Tr.USD) VÒ gi¸ trÞ nhËp khÈu. nk = = = 1610,86 (Tr.USD) + Tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n. VÒ gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu. = = = = 1,230 (lÇn). hay 123% VÒ gi¸ trÞ xuÊt khÈu. xk = = 1,251 (lÇn) hay 125,1% VÒ gi¸ trÞ nhËp khÈu. nk = = 1,213 (lÇn) hay 121,3% Qua sè liÖu tÝnh to¸n ta thÊy nh×n chung gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta trong thêi kú 1993-2000 kh«ng ®¹t møc cao nh­ng liªn tôc t¨ng nhÊt lµ 2 n¨m gÇn ®©y, gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu b×nh qu©n mçi n¨m trong thêi kú nµy lµ 17.887,54 (Tr.USD): chiÕm 47,55% tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu vµ nhËp khÈu lµ 9382,84 (TriÖu USD) chiÕm 52,45% tæng gÝ trÞ xuÊt nhËp khÈu. B×nh qu©n hµng n¨m tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu t¨ng 3228,4 (TriÖu USD). Trong ®ã xuÊt khÈu t¨ng 1617,54 (TriÖu USD) chiÕm 50,1%. NhËp khÈu t¨ng 1610,86 (TriÖu USD) chiÕm 49,9% tæng gi¸ trÞ b×nh qu©n xuÊt nhËp khÈu t¨ng hµng n¨m. Tèc ®é ph¸t triÓn cña tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu hµng n¨m t¨ng lªn 1,23 lÇn hay 123%. Trong ®ã xuÊt khÈu t¨ng 1,251 lÇn hay 125,1% vµ nhËp khÈu t¨ng 1,213 (lÇn) hay 121,3%. Qua kÕt qu¶ ph©n tÝch ta cã thÓ nhËn thÊy r»ng mÆc dï ngµnh xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta ®· tõng b­íc ph¸t triÓn nh­ng nh×n chung ch­a cao vµ ch­a æn ®Þnh. Cã nh÷ng n¨m rÊt cao nh­ng còng cã nh÷ng n¨m kh¸ thÊp, cô thÓ lµ n¨m 1998 so víi n¨m 1997 th× tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu n¨m tr­íc chØ t¨ng lªn h¬n so víi n¨m sau ®ã lµ 82,6 (TriÖu USD). §©y lµ mét con sè rÊt thÊp nh­ng ng­îc l¹i n¨m 2000 so víi n¨m 1999 l¹i kh¸ kh¶ quan g. Møc chªnh lÖch gi÷a 2 n¨m ®¹t tíi 6346 (TriÖu USD). Sì dÜ cã nh÷ng hiÖn t­îng kh«ng æn ®Þnh nh­ trªn còng cã nhiÒu lý do, nh­ng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng con sè 82,6 (TriÖu USD) vÒ gi¸ trÞ t¨ng lªn cña n¨m 1998 so víi 1997 ch¾c ch¾n chÞu ¶nh h­ëng m¹nh bëi cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ cña khu vùc. Nh­ng nh×n vµo kÕt qu¶ gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu hµng n¨m th× ta cã thÓ thÊy r»ng møc ®é t¨ng vÒ gi¸ trÞ xuÊt khÈu h»ng n¨m ®Òu h¬n vµ cao h¬n gi¸ trÞ thÊp khÈu hµng n¨m. §©y lµ ®iÒu ®¸ng mõng ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta trong giai ®o¹n nµy nh­ng nh×n chung th× gi¸ trÞ nhËp khÈu hµng n¨m lóc nµo còng cao h¬n gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng n¨m nh­ng kho¶ng c¸ch ®­îc rót ng¾n l¹i gÇn ®iÒu naú cho chóng ta thÊy cho ®Õn nay n­íc ta vÉn ®ang lµ mét n­íc nhËp siªu nh­ng víi ®µ nµy th× kh«ng bao l©u n÷a nÒn kinh tÕ n­íc ta sÏ c©n b»ng vµ lóc ®ã con sè vÒ gi¸ trÞ xuÊt khÈu sÏ lín h¬n nhËp khÈu, ®©y lµ mét dÊu hiÖu ®¸ng mõng, lµ kÕt qu¶ cña sù nç lùc cña §¶ng vµ Nhµ n­íc còng nh­ mçi chóng. ta. 2. Nghiªn cøu kÕt cÊu gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu qua c¸c n¨m. Trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu còng nh­ nhËp khÈu ®­îc cÊu t¹o tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, nÕu ph©n theo h×nh thøc qu¶n lý nã cã thÓ ®­îc cÊu t¹o tõ 3 nguån chÝnh ®ã lµ trung ­¬ng, ®Þa ph­¬ng vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Cßn nÕu ph©n theo nhãm hµng nã cã thÓ ®­îc cÊu t¹o tõ mét sè nguån chÝnh sau, ®ã lµ : Hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n. Hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ TTCN. Hµng n«ng s¶n. Hµng l©m s¶n. Hµng kh¸c. ViÖc nghiªn cøu kÕt cÊu gi¸ trÞ cña tõng thµnh phÈn cÊu t¹o nªn tæng gÝ trÞ ®iÒu ®ã gióp ta cã thÓ biÕt ®­îc % cña tõng thµnh phÇn chiÕm trong tæng gi¸ trÞ theo tõng n¨m ®Ó qua ®ã ta cã thÓ thÊy ®­îc biÕn ®æi cña tõng thµnh phÇn qua thêi gian qua kÕt cÊu vµ con sè thùc tÕ ®ã lµm c¨n cø ®Ó ta cã thÓ ph©n tÝch vµ ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc ph¸t triÓn cho t­¬ng lai mét c¸ch chÝnh x¸c vµ ®óng ®¾n h¬n, ®Ó tõ ®ã mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao mµ kh«ng tiªu hao nhiÒu nh©n tµi, vËt lùc còng nh­ lao ®éng, tµi nguyªn, B¶ng3 : Tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu ph©n theo h×nh thøc qu¶n lý. ®¬n vÞ :triÖu USD N¨m Ph©n theo h×nh thøc qu¶n lý 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Trung ­¬ng 2985,2 4054,3 5448,9 7255,9 9185,0 9350,3 11540,0 14308 §Þa ph­¬ng 1716,2 1945,8 2531,2 3261,4 3641,0 3885,8 5555,6 Doanh nghiÖp cã vèn 1269,0 1947,4 2477,6 3208,5 3754,0 3491,9 3394,4 316988 C«ng ty n­íc ngoµi. - 161,1 440,1 786,0 1740,0 1982,6 2590,0 3320 B¶ng kÕt cÊu. N¨m Ph©n theo h×nh thøc qu¶n lý 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Trung ­¬ng 100 100 100 100 100 100 100 100 §Þa ph­¬ng 57,49 47,49 46,4 44,9 41,5 39,6 48,2 76,8 Doanh nghiÖp cã vèn 42,51 48,03 45,5 44,2 37,3 40,9 24,4 C«ng ty n­íc ngoµi. - 3,98 7,1 10,9 21,2 14,5 22,4 23,2 Qua b¶ng tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu ph©n theo h×nh thøc qu¶n lý ta cã thÓ nhËn thÊy r»ng tæng gi¸ trÞ cña xuÊt khÈu nãi chung vµ cña tõng bé phËn nãi riªng t¨ng ®Òu theo hµng n¨m, nh­ng næi tréi h¬n vÉn lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. mÆc dï doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ míi xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn ë n­íc ta trong mÊy n¨m gÇn ®©y nh­ng ta cã thÓ thÊy r»ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cña nh÷ng doanh nghiÖp nµy cã tèc ®é ph¸t triÓn mét c¸ch chãng mÆt vµo n¨m 1993 kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a cã trong b¶ng tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ n¨m 1994 míi chØ lµ 161,1 (triÖu USD) vËy mµ n¨m 2000 lµ 3.320 (triÖu USD). Qua b¶ng kÕt cÊu ta còng cã thÓ nhËn râ r»ng vÞ trÝ cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ngµy cµng quan träng trong ngµnh xuÊt khÈu cña n­íc ta ®iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua % gi¸ trÞ mµ hä thu ®­îc trong tæng gÝa trÞ xuÊt khÈu. B¶ng tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu ph©n theo nhãm hµng. §¬n vÞ: TriÖu USD N¨m Nhãm hµng 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Tæng 2985,2 4054,3 5448,9 7255,9 9185,0 9360,3 Hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kh¸ch s¹n 1014,0 1167,6 1377,7 2085,0 2574,0 2609,0 11540,0 14308,0 Hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ TTCN 526,5 938,2 1549,8 2101,0 3372,4 5427,6 3576,0 5100,1 Hµng n«ng s¶n 914,7 1280,2 1745,8 2159,6 2231,4 2274,3 4190,0 4900,0 Hµng l©m s¶n 97,5 111,6 153,9 212,2 225,2 191,4 2803,0 2833,0 Hµng thuû s¶n 427,2 556,3 621,4 696,5 702,0 858,0 971,0 1475,0 Hµng kh¸c 0,1 0,3 0,3 1,6 B¶ng kÕt cÊu gi¸ trÞ xuÊt khÈu ph©n theo nhãm hµng N¨m Nhãm hµng 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Tæng(%) 100 100 100 100 100 100 100 100 Hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kh¸ch s¹n 33,97 28,80 25,28 28,73 28,02 27,87 30,99 35,64 Hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ TTCN 17,63 23,14 28,44 28,95 36,71 36,62 36,31 34,25 Hµng n«ng s¶n 30,81 31,58 32,04 29,77 24,29 24,30 24,29 19,80 Hµng l©m s¶n 3,27 2,75 2,82 2,92 2,46 2,04 Hµng thuû s¶n 14,31 13,72 11,41 9,61 8,52 9,17 5,41 10,31 Hµng kh¸c 00,01 0,01 0,01 0,2 Qua b¶ng tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu ph©n theo nhãm hµng ta cã thÓ nhËn thÊy r»ng. Nh×n chung gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña tõng nhãm hµng n¨m sau ®©y t¨ng h¬n n¨m tr­íc chØ duy nhÊt nhãm hµng kh¸c lµ t¨ng nh­ng ®Õn n¨m 1997 th× gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña nã kh«ng ®¸ng kÓ n÷a. Nh×n vµo b¶ng kÕt gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng ho¸ ph©n theo nhãm hµng ta cã thÓ nhËn thÊy r»ng ë nh÷ng n¨m 1993, 1994 th× nhãm hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n víi nhãm hµng n«ng s¶n chiÕm motä tû träng lín trong toáng gi¸ trÞ xuÊt khÈu. Nh­ng nh÷ng n¨m gÇn ®©y th× tû träng cña hµng n«ng s¶n ngµy mét gi¶m vµ thay vµo ®ã lµ tû träng cña nhãm hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ TTCN nµy cµng t¨ng, cßn hµng thuû s¶n th× kh«ng cã thay ®æi ®¸ng kÓ trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng ho¸. B¶ng tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu ph©n theo h×nh thø qu¶n lý. §¬n vÞ: TriÖu USD. N¨m Nhãm hµng 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Tæng 3924,0 5825,8 8155,4 11143,6 11592,3 11499,6 11622,0 15200,0 Trung ­¬ng 2316,7 3111,0 3475,4 5256,8 5082,7 5672,4 5657,0 10856,0 §Þa ph­¬ng 1607,3 2114,3 3211,9 3844,1 3313,4 3159,2 2583,8 Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi 680,5 1468,1 2042,7 3196,20 2668,0 3382,0 4344,0 B¶ng kÕt cÊu gi¸ trÞ nhËp khÈu ph©n theo h×nh thøc qu¶n lý. N¨m Nhãm hµng 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Tæng 100 100 100 100 100 100 100 100 Trung ­¬ng 59,04 53,40 42,61 47,17 43,84 49,33 48,67 71,42 §Þa ph­¬ng 40,96 36,29 39,38 34,50 28,58 27,47 22,22 Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi 10,31 18,01 18,33 27,58 23,2 29,11 28,58 Qua b¶ng tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu ph©n theo h×nh thøc qu¶n lý ta nhËn thÊy r»ng tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu nãi chung vµ tõng bé phËn nãi riªng ®Òu t¨ng theo tõng n¨m, nh­ng phÇn gi¸ trÞ nhËp khÈu cña trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng cã phÇn t¨ng æn ®Þnh nh­ng hµng ho¸ cao cßn doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× t¨ng nh­ng kh«ng æn ®Þnh. Nh­ng ta cã thÓ thÊy r»ng cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc n¨m 1997 kh«ng nh÷ng lµm gi¶m tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu mµ xuÊt khÈu còng ¶nh h­ëng, ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Qua b¶ng kÕt cÊu tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu ta cã thÓ thÊy r»ng mÆc dï vai trß cña trung ­¬ng ngµy cµng gi¶m nh­ng vÉn chiÕm vÞ trÝ quan träng trong toáng gi¸ trÞ nhËp khÈu. Cßn ë bé phËn ®Þa ph­¬ng th× gi¶m m¹nh, vµo n¨m 1993 tæng gi¸ trÞ cña ®Þa ph­¬ng chiÕm 40,90% trong tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu lóc ®ã doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a ®¸ng kÓ, vËy mµ cho ®Õn n¨m 1999 th× tû träng qu¸ tr×nh nhËp khÈu cña ®Þa ph­¬ng chØ cßn 22,22% trong ta gi¸ trÞ nhËp khÈu trong khi ®ã cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chiÕm 29,11% v­¬n lªn vÞ trÝ thø 2 sau trung ­¬ng. III. nghiªn cøu xu h­íng biÕn ®éng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ë ViÖt Nam. 1. Nghiªn cøu theo mèi liªn hÖ t­¬ng quan tuyÕn tÝnh gi÷a 2 tiªu thøc sè l­îng. Tõ nguån sè liÖu ë b¶ng 5 ta nhËn thÊy nh÷ng n¨m cµng gÇn ®©y gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cµng t¨ng lªn, song mèi liªn hÖ gi÷a thêi gian vµ gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu nµy kh«ng hoµn toµn chÆt chÏ, tøc lµ kh«ng h¶i cø so n¨m cµng lín th× gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cµng t¨ng theo mét c¸ch t­¬ng øng. Hay nãi c¸ch kh¸c lµ gi÷a so n¨m vµ gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu lµ mèi liªn hÖ t­¬ng quan. §Ó thÊy râ chiÒu h­íng nµy, ta cã thÓ dïng ®å thÞ víi trôc hoµnh lµ sè n¨m (x) vµ trôc tung lµ gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu. Trong mÆt ph¼ng hÖ trôc to¹ ®é sÏ cã 8 chÊm nãi lªn sè n¨m vµ gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu ®¹t ®­îc. Nèi c¸c chÊm nµy l¹i víi nhau ta sÏ ®­îc mét ®­êng g©p khóc ®­îc gäi lµ ®­êng håi quy thùc tÕ. C¨n cø vµo h×nh d¹ng cña ®­êng l×a quy thùc tÕ, ta cã thÓ ®iÒu tiÐt ®­êng lèi quy lý thuyÕt, ®­îc biÓu diÔn d­íi mét d¹ng hµm sè. Trong tr­êng hîp nµy ta cã thÓ thay thÕ ®­êng lèi quy thùc tÕ b»ng mét ph­¬ng tr×nh ®­êng th¼ng cã d¹ng. = a + bx. Trong ®ã: x: lµ trÞ sè tiªu thøc nguyªn nh©n (sè n¨m). : trÞ sè ®iÒu chØnh cña tiªu thøc kÕt qu¶ (gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu). a, b: lµ c¸c tham. a, b ®­îc x¸c ®Þnh b»ng ph­¬ng ph¸p b×nh ph­¬ng nhá nhÊt, theo ®ã a vµ b tho¶ m·n hÖ ph­¬ng tr×nh. Víi sè liÖu ë b¶ng 5 vµ ***** ph­¬ng ph¸p thèng kª ta tÝch ®­îc c¸c tham sè a, b lÇn l­ît lµ. a = 4561,875 b = 2961,258 Do ®ã ph­¬ng tr×nh ®­êng th¼ng cã d¹ng lµ: = 4561,285 + 2961,258 Ph­¬ng r×nh nµy ph¶n ¸nh mèi liªn hÖ gi÷a sè n¨m (x) vµ gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu (y) tin nguån sè liÖu. Trong ph­¬ng h×nh nµy gi¸ trÞ a = 4561,875 cã thÓ ®­îc xan nh­ møc ®é ¶nh h­ëng cña c¸c nguyªn nh©n kh¸c ®Õn gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu (ngoµi sù t¨ng lªn cña thêi gian (x)). b = 2961,258 Nãi lªn khi t¨ng thªm 1 n¨m th× gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu trung b×nh t¨n glªn lµ b = 3716,753 (triÖu USD). §Ó dµnh gi¸ h×nh ®é chÆt chÏ cña mèi liªn hÖ t­¬ng quan tuyÕn tÝch liÖu ta cã thÓ tÝnh hÖ sè t­¬ng quan cña nã bëi c«ng thøc. r = Qua biÕt ta nhËn thÊy r»ng mèi liªn hÖ gi÷a sè n¨m vµ gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cã mèi liªn hÖ t­¬ng quan kh¸ chÆt chÏ. 2. Nghiªn cøu theo mèi liªn hÖ t­¬ng quan phi tuyÕn tÝch gi÷a 2 tiªu thøc sè l­¬ng. ë môc (1) ta ®· nghiªn cøu vÒ mèi liªn hÖ t­¬ng quan tuyÕn tÝch gi÷a 2 tiªu thøc sè l­îng tøc ph­¬ng tr×nh hèi quy lµ mét ®­êng th¼ng. Nh­ng trong thùc tÕ ta th­êng gÆp mèi liªn hÖ t­¬ng quan gi÷a 2 tiªu thøc sÏ h­íng lµ mèi liªn hÖ t­¬ng quan phÝ tuyÕn tÝnh - tøc ph­¬ng tr×nh håi quy lµ mét ®­êng cong. Nh­ trong chuyªn ®Ò nµy trong mét giíi h¹n nµo ®ã th× sù t¨ng lªn cña thêi gian sÏ lµm cho qu¸ tr×nh xuÊt nhËp khÈu t¨ng lªn nh­ng ®Õn mét giíi h¹n nµo dã th× l¹i t¨ng lªn cña thêi gian sÏ kh«ng lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ cña xuÊt nhËp khÈu n÷a ch¼ng h¹n nh­ khi ®ã khoa häc, c«ng nghÖ cña n­íc ta ®· ph¸t triÓn vµ chóng ta kh«ng ph¶i nhËp khÈu nhiÒu hµng ho¸ cña n­íc ngoµi trong khi ®è mét sè ngµnh tr­íc kia cã s¶n phÈm nhËp khÈu nay chuyÓn sang s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng phôc vô cho nhu cÇu trong n­íc. Víi ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÆt chÏ cña mèi liªn hÖ gi÷a 2 tiªu thøc th«ng qua sè liÖu, ta thÊy ph­¬ng tr×nh hµm mò cã thÓ phï hîp víi nguån sè iÖu. y = a . bx C¸c tham sè a, b ®­îc x¸c ®Þnh tõ hÖ ph­¬ng tr×nh sau: lgy = n lga + lgb . Sx Sxlgy = lga . Sx + lgb . Sx2. B»ng ph­¬ng ph¸p thèng kª ta tÝnh ®­îc. a = 6955,54 b = 1,1884 => Ph­¬ng tr×nh cã d¹ng. = 6955,54 (1,1884)x Ta còn cã thÓ ®¸nh gi¸ tr×nh ®é chÆt chÏ cña mèi liªn hÖ t­¬ng quan th«ng qua c«ng thøc. h = = 9563 B¶ng ph­¬ng ph¸p nµy ta thÊy gi÷a 2 tiªu thøc cã mèi liªn hÖ t­¬ng quan kh¸ chÆt chÏ b»ng ph­¬ng ph¸p thèng kª ta còng cã thÓ tÝnh c¸c d¹ng hµm kia quy sau: Hµm Parabol. a0 = 3551,6875 a1 = 3567,73. b2 = -67,3458 => Ph­¬ng tr×nh lµ: = 3551,0875 + 3567,37'x - 67,3458 Hµm bËc ta: a0 = -680,75 a1 = 7976,816 a2 = 1221,647 a3 = 85,504. => Ph­¬ng tr×nh lµ: = -80,75 + 7970,810x - 1211,547x2 + 85,504x3. C¸c d¹ng hµm l×a quy. Hµm luyÕn tÝnh Hµm parabol Hµm mò Hµm bËc 3 D¹ng hµm =4561,875 2961,258+ -3551688 +3567,73x -67,346x2 =6955,54x (1,188)x =-680,75 +7970,82x -1221, 65x2 + 85,50x3 Tû sè t¨ng b×nh qu©n 0,980 0,981 0,956 0,987 Sai sè m« h×nh 1580,71 1687 0,152 1572 Qua kÕt qu¶ tÝnh to¸n ta thÊy hµm mò mÆc dï cã thÓ sè l­¬ng quan nhá nhÊt nh­ng sai sè mµ h×nh l¹i nhá nhÊt do ®ã ta cã thÓ chän nã lµm hµm chuÈn. Tõ ®ã ta cã ®­êng l×a quy lý thuyÕt vÒ gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu nh­ sau: IV. Dù ®o¸n gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cña n­¬c ta trong nh÷ng n¨m tíi. 1. Dù ®o¸n gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu n¨m 2002, 2003 theo hµm mò. V× hµm mò lµ hµm cã s¾c sè m« h×nh nhá nhÊt nªn ph¶n ¸nh chÝnh x¸c nhÊt vÒ sù biÕn ®éng cña gi¸ trÞ xnl. Hµm cã d¹ng. = 6955,54 x 1,188x M« h×nh dù ®o¸n. ü x+L = f (x + L) + Sx. NÕu dù ®o¸n n¨m 2002 ta cã L = 2. Khi ®ã ta cã gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu n¨m 2002 ta. ü2002 = 6955,54 x (1,188)10 = 38.948,905 (TriÖu USD) N¨m 2003 ta cã L = 3. ý2003 = 6955,54 x (1,188)11 = 46.271,800 (Tr.USD). Ta cã kho¶ng dù ®o¸n lµ: Yx+L ¸ ta . s¶n phÈm Víi ta lµ gi¸ trÞ theo h¹ng + Sludent, n - 2 bËc tù do vµ x¸c suÊt tin cËy lµ 0,95, Se = 0,152 Vµ s¶n phÈm sai sÏ dù ®o¸n ®­îc tÝnh theo c«ng thøc. Sp = Sex Víi n¨m 2002. Ta cã L = 2. t = t= t = 1,86 Sp2002 = Sex = 0,152 x 1,612 = 0,245 VËy gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu n¨m 2002 theo dù ®o¸n lµ. = 0,4557 (TriÖu USD). hay. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ Qua 15 n¨m ®æi míi (1986-2000), nh×n tæng qu¸t thÕ vµ lùc cña n­íc ta còng nh­ trªn tõng lÜnh vùc ®Òu ®· lín m¹nh h¬n nhiÒu so voøi 15 n¨m tr­íc. Bé mÆt cña ®Êt n­íc ®· thay ®æi s©u s¾c. §iÒu næi bËt trong 15 n¨m qua lµ: ®Êt n­íc ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi vµ ph¸ bá ®­îc t×nh tr¹ng bao v©y cÊm vËn cña Mü vµ c¸c n­íc ph­¬ng T©y; v­ît qua ®­îc c¬n­íc hÊn ®éng do sù sôp ®æ XHCN Liªn X« vµ §«ng ¢u; kh«ng bÞ cuèn s©u vµo cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ - tµi chÝnh ë Ch©u ¸, mÆc dï hËu qu¶ cña nã ®èi víi n­íc ta còng kh¸ nÆng nÒ. Nh÷ng thµnh tùu do lín trong sù nghiÖp ®æi míi nãi lªn sù tr­ëng thµnh v­ît bËc cña §¶ng ta trong l·nh ®¹o nh©n d©n tiÕn hµnh mét sù nghiÖp míi mÎ ®Çy khã kh¨n thö th¸ch, ®· v­ît qua mét chÆt ®­êng quan träng. §ãng gãp vµo nh÷ng thµnh c«ng trªn, ngoµi sù l·nh ®¹o s¸ng suèt cña §¶ng, sù ph©n ®Êu cña c¸c ngµnh c¸c cÊp... ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng ®ãng gãp hÕt søc to lín cña ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng (ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu). Do ®ã ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu lµ chiÕn l­îc cã tÇm quan träng ®Æc biÖt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta víi môc tiªu lµm cho d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh, ®­a ®Êt n­íc tiÕn kÞp c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Dù b¸o kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ nãi chung vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ nãi riªng lu«n lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt. Bëi v× tµi liÖu dùb ¸o lµ mét nhiÖm vô quan träng vµ lu«n lµ yªu cÇu kh¸ch quan cña c«ng t¸c ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, hay cho chiÕn l­îc, s¸ch l­îc kinh doanh më réng, chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, n¾m b¾t c¬ héi, gia t¨ng vÞ thÕ, gi¶m thiÓu rñi ro trong kinh tÕ vi m« trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. 2. Mét sè ®Ò xuÊt vµ kiÕn nghÞ. - Trong nh÷ng n¨m qua viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c dù b¸o kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam tuy ®· cã triÓn khai nh­ng vÉn cßn mét sè ®iÒu bÊt cËp. Qua nghiªn cøu thùc tr¹ng vÒ c«ng t¸c dù b¸o kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam, hiÓu râ ®­îc nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña c«ng t¸c dù b¸o xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ hiÖn nay, luËn v¨n nµy cã mét sè ®Ò xuÊt vµ kiÕn nghÞ sau: - Thø nhÊt lµ hiÖn nay viÖc ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p dù b¸o khoa häc ®Ó dù b¸o kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu tuy b­íc ®Çu ®· ®­îc ¸p dông trong thùc tÕ nh­ng míi chØ ë ph¹m vi hÑp (theo yªu cÇu cña tõng c¬ quan, ®¬n vÞ). V× vËy cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch sö dông mét hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p dù b¸o khoa häc ®Ó dù b¸o. Khi ®· cã mét hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p khoa häc ®­îc ¸p dông th× viÖc dù b¸o kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng th¸ng sÏ trë nªn dÔ dµng thuËn tiÖn vµ ®ì tèn kÐm h¬n. - Thø hai lµ, viÖc vËn dông ph­¬ng ph¸p chuyªn gia ®Ó dù b¸o th× kÕt qu¶ dù b¸o nhiÒu khi kh«ng s¸t víi thùc tÕ v× nã its nhiÒu phô thuéc vµo ®¸nh gi¸ chñ quan cña c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c dù b¸o. V× vËy, ®Ó kÕt qu¶ dù b¸o cã ®é chÝnh x¸c cao vµ s¸t víi thùc tÕ cÇn ph¶i cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a viÑec dù b¸o b»ng ph­¬ng ph¸p chuyªn gia víi c¸c ph­¬ng ph¸p dù b¸o kh¸c. - Thø ba lµ, hiÖn nay ch­a cã mét ®éi ngò c¸c c¸n béchuyªn lµm c«ng t¸c dù b¸o kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu, c¸c c¸n bé ®ang lµm c«ng t¸c dù b¸o xuÊt nhËp khÈu hiÖn nay chñ yÕu lµ nh÷ng ng­êi cã nhiÒu kinh nghiÖm trong lÜnh vùc dù b¸o - c¸c c¸n bé nµy ph¶i ®­îc ®µo t¹o mét c¸ch cã hÖ thèng vÒ c¸c ph­¬ng ph¸p khoa häc ®­îc ¸p dông trong lÜnh vùc dô b¸o, tõ ®ã cã thÓ vËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®ã ®Ó tiÕn hµnh dù b¸o víi ®é tin cËy cao nhÊt. - Thø t­ lµ, muèn thu thËp nguån th«ng tin ®Ó tiÕn hµnh dù b¸o nhanh nhÊt, chÝnh x¸c nhÊt vµ ®Çy ®ñ nhÊt cÇn ph¶i tæ chøc tèt c«ng t¸c thèng kª. NghÜa lµ cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng cung cÊp th«ng tin tõ c¬ së ®Õn trung ­¬ng (tõ c¸c phßng thèng kª quËn, huyÖn ®Õn c¸c côc thèng kª tØnh, thµnh phè cho ®Õn Tæng côc thèng kª), c¸c bé phËn nµy ph¶i phèi hîp chÆt chÏ víi nhau trong viÖc cung cÊp nguån th«ng tin sè liÖu. Ngoµi ra c¸c c¬ quan thèng kª c¸c cÊp còng cÇn ph¶i phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c bé ngµnh cã liªn quan vµ víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó sè liÖu thu thËp ®­îc s¸t víi thùc tÕ nhÊt. hÕt **********************