Đề tài Một số vấn đề về tổ chức thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Công thương Đống Đa

lµ mét ®¬n vÞ kinh doanh tiÒn tÖ tÝn dông ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu vèn vµ thanh to¸n gióp cho c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n tham gia ®Èy nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn vèn, thanh to¸n kÞp thêi gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ trong quËn ®¹t hiÖu qu¶ cao. II. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng cña Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a. 1. M« h×nh tæ chøc: Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ®­îc thµnh lËp ngµy 01/08/1988 lµ mét doanh nghiÖp nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông vµ dÞch vô ng©n hµng ®èi víi c¸c tæ chøc doanh nghiÖp, c¸ nh©n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong n­íc, ®¸p øng nhu cÇu vay vèn ng¾n h¹n trung vµ dµi h¹n (kÓ c¶ ngo¹i tÖ) cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã nhu cÇu vÒ vèn vµ thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ. Sù chuyÓn m×nh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· ®Æt c¸c ng©n hµng vµo mét m«i tr­êng míi, m«i tr­êng mµ ë ®ã chØ cã chç ®øng cho nh÷ng ng©n hµng nh¹y bÐn, n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o. Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ngoµi chøc n¨ng ®i vay ®Ó cho vay, cßn tæ chøc tèt dÞch vô thanh to¸n qua ng©n hµng, lµm nhiÖm vô b¶o l·nh, dù thÇu... Gióp cho c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n më réng ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh ®Ó cung cÊp s¶n phÈm, dÞch vô cho x· héi, nh»m thóc ®Èy nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ngµy cµng ph¸t triÓn. Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a lµ mét chi nh¸nh ng©n hµng quËn trùc thuéc Ng©n hµng c«ng th­¬ng ViÖt Nam. Cho nªn Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a lµ mét ®¬n vÞ h¹ch to¸n néi bé, trùc tiÕp kinh doanh tiÒn tÖ, dÞch vô ng©n hµng trªn ®Þa bµn quËn §èng §a. Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a cã quy m« t­¬ng ®èi lín kho¶ng 300 c¸n bé nh©n viªn. Ng©n hµng gåm cã ban gi¸m ®èc víi 1 gi¸m ®èc vµ 3 phã gi¸m ®èc. C¸c phßng ban chøc n¨ng ®¶m nhiÖm c«ng viÖc kinh doanh tuú tõng néi dung. Ho¹t ®éng bao gåm : 1. Phßng kÕ to¸n - tµi chÝnh. 2. Phßng kinh doanh. 3. Phßng nguån vèn. 4. Phßng kho quü tiÒn tÖ. 5. Phßng Tæ chøc - Hµnh chÝnh. 6. Phßng thanh to¸n quèc tÕ. 7. Phßng kiÓm so¸t. Víi 2 phßng giao dÞch: a. Phßng giao dÞch Kim liªn. b. Phßng giao dÞch C¸t linh. D­íi sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña Ban gi¸m ®èc Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a, c¸c phßng ban phèi kÕt hîp chÆt chÏ ®Ó ho¹t ®éng, lµm tèt chøc n¨ng kinh doanh cña ng©n hµng lµ ®i vay ®Ó cho vay, lµm dÞch vô thanh to¸n ®¶m b¶o an toµn vèn vay, thu håi c¶ gèc vµ l·i, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kh¸ch hµng vµ thu lîi nhuËn cña ng©n hµng cao. B»ng c¸ch lu«n ®æi míi phong c¸ch lÒ lèi lµm viÖc, tr©n träng kh¸ch hµng, n©ng cao uy tÝn cña ng©n hµng ®èi víi kh¸ch hµng, ®­a khoa häc c«ng nghÖ tin häc míi vµo kh©u thanh to¸n. Thùc hiÖn thanh to¸n nhanh, kÞp thêi, an toµn cho kh¸ch hµng vµ ng©n hµng gãp phÇn kh«ng nhá trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, thóc ®Èy s¶n xuÊt, dÞch vô cña n­íc ta ngµy cµng ph¸t triÓn. 2. Ho¹t ®éng nguån vèn. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng vÒ c«ng t¸c nguån vèn cña ng©n hµng lµ “®i vay ®Ó cho vay” nªn ngay tõ ®Çu n¨m Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ®· ®Æc biÖt quan t©m b»ng mäi biÖn ph¸p duy tr× vµ kh«ng ngõng t¨ng tr­ëng nguån vèn. V× vËy nguån vèn cña ng©n hµng lµ nh÷ng gi¸ trÞ tiÒn tÖ do ng©n hµng t¹o lËp vµ huy ®éng ®­îc ®Ó cho vay, ®Çu t­ vµ thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô tµi chÝnh kh¸c. Nguån vèn tiÒn göi chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng nguån vèn huy ®éng tiÒn göi cña Ng©n hµng ph¶i kÓ ®Õn nguån tiÒn göi tiÕt kiÖm. §Ó khai th¸c tèi ®a nguån tiÒn göi nµy, Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ®· ®­a ra nhiÒu h×nh thøc huy ®éng tiÕt kiÖm nh­ tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n, cã kú h¹n 3 th¸ng. 6 th¸ng, 9 th¸ng, 1 n¨m vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm b»ng ngo¹i tÖ. Song song víi viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn tiÒn göi tiÕt kiÖm, Ng©n hµng ®· më réng m¹ng l­íi thu hót tiÒn göi tiÕt kiÖm ®Õn tËn c¸c Ph­êng trong QuËn ®èng ®a. Trong nh÷ng n¨m qua Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ®· cã nhøng kho¶n chi lín ®Ó tu bæ, n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho c¸c Qòy tiÕt kiÖm cò, më thªm c¸c quü tiÕt kiÖm míi, n©ng tæng sè qòy tiÕt kiÖm cña Ng©n hµng lªn 14 Quü. HÇu hÕt c¸c qòy ®­îc x©y dùng ®Ñp. ë vÞ trÝ thuËn tiÖn, víi ®éi ngò nh©n viªn lÞch sù trong giao tiÕp ®èi víi kh¸ch hµng nªn ®· thu hót thªm nhiÒu kh¸ch hµng tíi göi tiÒn ë Ng©n hµng. Nguån vèn lµ c¬ së ®Ó thµnh lËp vµ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng, v× ®èi t­îng kinh doanh cña ng©n hµng lµ tiÒn tÖ. NÕu nguån vèn dåi dµo, ng©n hµng cã ®iÒu kiÖn më réng quy m« tÝn dông ®Ó tho¶ m·n tèi ®a nhu cÇu vÒ vèn trªn ®Þa bµn quËn mµ vÉn ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n chi tr¶ cho ®¬n vÞ, mÆt kh¸c nã quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng trªn thÞ tr­êng. NhËn thøc ®­îc vai trß cÇn thiÕt, quan träng cña nguån vèn trong kinh doanh, Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a lu«n quan t©m, chØ ®¹o c«ng t¸c huy ®éng vèn trªn ®Þa bµn mét c¸ch tÝch cùc, b»ng nhiÒu biÖn ph¸p: - Tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o trªn truyÒn h×nh, b¸o chÝ ®Ó thu hót kh¸ch hµng ®Ó më tµi kho¶n tiÒn göi c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ. Víi th¸I ®é tiÕp kh¸ch nhiÖt t×nh, v¨n minh, phôc vô kh¸ch hµng nhanh, ®¶m b¶o chÝnh x¸c vµ an toµn, thñ tôc më tµi kho¶n ®¬n gi¶n tr¸nh phiÒn hµ ®Ó thu hót ®­îc nguån vèn nhµn rçi trong d©n c­. Víi viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn vµ më réng m¹ng l­íi huy ®éng vèn trªn ®Þa bµn QuËn ®· thu hót thªm nhiÒu kh¸ch hµng ®Õn më tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng, n©ng sè tµi kho¶n ho¹t ®éng tõ 1824 tµi kho¶n vµo cuèi n¨m 1999 lªn 2300 tµi kho¶n vµo cuèi n¨m 2000. §Õn ngµy 30/6/2001 tæng sè tµi kho¶n tiÒn göi ®· t¨ng lªn 2602 tµi kho¶n, t¨ng 302 tµi kho¶n so víi n¨m 2000. KÕt cÊu vèn l­u ®éng cña Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a thêi gian qua ®­îc ph¶n ¸nh qua biÓu sau: §¬n vÞ : tû ®ång. Thêi gian ChØ tiªu 1997 1998 1999 2000 30/6/2001 1. TiÒn göi cña c¸c TCKT 339 436 347 439 469 2. TiÒn göi d©n c­ vµ tiÒn göi kh¸c 850 859 1171 1360 1401 Tæng nguån vèn 1.189 1295 1518 1799 1870 Theo b¶ng sè liÖu trªn chóng ta thÊy r»ng tæng nguån vèn huy ®éng cña Ng©n hµng cã chiÒu h­íng gia t¨ng nhanh. ChØ trong vßng 04 n¨m tõ 1997 ®Õn 2001 nguån vèn huy ®éng ®· t¨ng rÊt nhanh. Trong ®ã nguån vèn cña c¸c tæ chøc kinh tÕ cã chiÒu h­íng gia t¨ng nh­ng cßn chËm. Trong thêi gian gÇn ®©y do nguån göi tiÕt kiÖm cña Ng©n hµng gia t¨ng m¹nh Ng©n hµng ®· gi¶m bít h×nh thøc huy ®éng b»ng kú phiÕu. 3. C«ng t¸c sö dông vèn. Víi nguån vèn huy ®éng ®­îc trªn ®Þa bµn quËn lµ chñ yÕu, Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ®· sö dông mét c¸ch tèi ®a ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vay vèn: ng¾n h¹n, trung h¹n, dµI h¹n cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ vµ c¸ nh©n... trong quËn b»ng nhiÒu h×nh thøc: cho vay ng¾n h¹n, cho vay ®Çu t­ c¸c dù ¸n, cho vay sinh viªn, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, cho vay hé s¶n xuÊt, cÇm cè... Do t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong quËn cã nhiÒu biÕn ®éng. Cô thÓ vÒ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp: c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt (quèc doanh vµ t­ nh©n) kü thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu, chËm ®æi míi, thiÕu vèn ®Çu t­... dÉn ®Õn s¶n xuÊt hµng ho¸ trong mét sè doanh nghiÖp trong quËn s¶n phÈm s¶n xuÊt ra bÞ ø ®äng, chËm tiªu thô g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá cho viÖc kinh doanh cña ng©n hµng vµ ®¬n vÞ kinh tÕ. Nh­ng víi ®éi ngò c¸n bé tÝn dông cã tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn s©u vµ nhiÖt t×nh, cã ®¹o ®øc tèt nªn Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ®· më réng thÞ tr­êng tÝn dông. C¸n bé tÝn dông ®· trùc tiÕp tiÕp cËn víi doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n ®Ó n¾m v÷ng t×nh h×nh c¸c ®èi t­îng cã nhu cÇu xin vay vèn, gióp cho viÖc ph¸t tiÒn vay cña ng©n hµng mang l¹I hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®¶m b¶o an toµn vèn vay cña ng©n hµng, h¹n chÕ rñi ro ë møc thÊp nhÊt, gióp cho c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n t×m ra h­íng ®I míi phï hîp víi kinh tÕ thÞ tr­êng, c¶i thiÖn ®êi sèng kinh tÕ x· héi. §Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn l­u ®éng vµ vèn cè ®Þnh cña kh¸ch hµng Ng©n hµng tiÕn hµnh cÊp tÝn dông víi thêi h¹n ng¾n, trung vµ dµi h¹n. Trong c¸c lo¹i h×nh cho vay nµy th× tÝn dông ng¾n h¹n bao giê còng chiÕm tû träng lín h¬n so víi tÝn dông trung vµ dµi h¹n. Thùc tÕ ®ã thÓ hiÖn qua biÓu sau: §¬n vÞ : tû ®ång ChØ tiªu 1997 1998 1999 2000 30/6/2001 1. D­ nî ng¾n h¹n 474 503 573 588 592 2. D­ nî trung vµ dµi h¹n 67 100 121 183 190 Tæng d­ nî 541 603 694 771 782 Theo biÓu trªn th× d­ nî ng¾n h¹n vµ trung dµi h¹n ®Òu cã chiÒu h­íng gia t¨ng. MÆc dï nhu cÇu vay vèn trung dµi h¹n lín nh­ng Ng©n hµng vÉn kh«ng cã ®ñ nguån vèn trung dµi h¹n ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vay nµy. Trong thêi gian qua Ng©n hµng tuy ®· thùc hiÖn cÊp tÝn dông b»ng ngo¹i tÖ nh­ng lo¹i tÝn dông nµy vÉn ch­a ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ do nguån vèn ngo¹i tÖ cña Ng©n hµng cßn rÊt h¹n hÑp, Ng©n hµng ph¶i th­êng xuyªn nhËn vèn ®iÒu hoµ tõ Ng©n hµng C«ng th­¬ng trung ­¬ng, trong nhiÒu tr­êng hîp Ng©n hµng ph¶i cho kh¸ch hµng vay VND ®Ó mua ngo¹i tÖ. ThÊy ®­îc tÇm quan träng cña thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh ®èi víi nÒn kinh tÕ, trong quan hÖ tÝn dông víi thµnh phÇn kinh tÕ nµy Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ®· tËp trung mét khèi l­îng vèn lín ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu vèn l­u ®éng vµ vèn cè ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n thùc sù cã hiÖu qu¶ ®Ó gióp doanh nghiÖp cã ®ñ søc v­¬n lªn ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng. 4. Kinh doanh ®èi ngo¹i. S¸u th¸ng ®Çu n¨m 2001 kinh doanh ®èi ngo¹i thu ®­îc kÕt qu¶ ®¸ng kÓ, th«ng qua ho¹t ®éng ®èi ngo¹i uy tÝn cña Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ngµy cµng ®­îc n©ng cao, thu hót ®­îc thªm nhiÒu kh¸ch hµng. LÜnh vùc kinh doanh ®èi ngo¹i ®· thu ®­îc 1852 triÖu ®ång, bao gåm phÝ thanh to¸n më L/C vµ l·i mua b¸n, cô thÓ: - §· më 290 L/C nhËp khÈu, sè tiÒn lµ 18.528.040 USD cho 22 kh¸ch hµng. - §· më ®­îc 8 L/C xuÊt khÈu, sè tiÒn lµ 646.814 USD. - Thu dÞch vô phÝ thanh to¸n quèc tÕ ®¹t 1348 triÖu §ång, b»ng 124% so víi 9 th¸ng ®Çu n¨m 1999. Kinh doanh ngo¹i tÖ: - Tæng doanh sè mua vµo 20.991.548 USD vµ 2.183.881 DEM b»ng 136% so víi cïng kú n¨m 1999. Tæng sè doanh sè b¸n ra lµ 22.142.062 USD vµ 2.146.604 DEM b»ng 128% so víi cïng kú n¨m 1999. Chªnh lÖch l·i 387 triÖu §ång chi tr¶ kiÒu hèi. - Ng©n hµng nhËn sè tiÒn 196.527 USD vµ 758.193 DEM - Tr¶ sè tiÒn 193.927 USD vµ 755.950 DEM. Ho¹t ®éng kinh doanh ®èi ngo¹i lµ nghiÖp vô tuy cßn míi nh­ng ®· cã nhiÒu triÓn väng ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶. Thêi gian qua ngo¹i tÖ khan hiÕm, nh­ng chi nh¸nh ®· tÝch cùc khai th¸c b»ng nhiÒu nguån ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu nhËp vËt t­ hµng ho¸ cña doanh nghiÖp còng nh­ nhu cÇu thanh to¸n kiÒu hèi cho d©n c­, Chi nh¸nh ®· sö dông nguån ngo¹i tÖ tõ quü ®iÒu hoµ cña Trung ­¬ng cho vay cã hiÖu qu¶ t¨ng vßng quay vèn ngo¹i tÖ. 5. C«ng t¸c thanh to¸n: Trong c«ng t¸c thanh to¸n Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a lu«n ®Æt viÖc phôc vô kh¸ch hµng víi chÊt l­îng cao, g©y lßng tin víi kh¸ch hµng lµ môc tiªu hµng ®Çu ®Ó thùc hiÖn. §µo t¹o ®éi ngò thanh to¸n viªn cã tr×nh ®é nghiÖp vô thµnh th¹o, th¸i ®é phôc vô nghiªm tóc, nhiÖt t×nh, h­íng dÉn kh¸ch hµng n¾m v÷ng thñ tôc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong giao dÞch. Bªn c¹nh viÖc ®µo t¹o con ng­êi, Ng©n hµng cßn trang bÞ hÖ thèng vi tÝnh, thùc hiÖn viÖc nèi m¹ng trong toµn chi nh¸nh ®Ó cung cÊp th«ng tin nhanh, chÝnh x¸c ®Ó l·nh ®¹o chØ ®¹o viÖc kinh doanh ho¹t ®éng cña Ng©n hµng ®­îc tèt. ViÖc ng©n hµng ¸p dông thanh to¸n liªn hµng ®IÖn tö, thanh to¸n bï trõ qua vi tÝnh (giao nhËn qua ®Üa mÒm) ®· ®Èy nhanh tèc ®é thanh to¸n rót ng¾n thêi gian chu chuyÓn vèn cña kh¸ch hµng, ®¶m b¶o an toµn cao, Ýt sai sãt g©y lßng tin vµ uy tÝn víi kh¸ch hµng. 6. KÕt qu¶ tµi chÝnh: N¨m 1999 thu nhËp c¶ n¨m ®¹t 111 tû ®ång trong ®ã: Thu l·i cho vay: 60,6 tû ®ång Thu l·i ®iÒu chuyÓn vèn : 45,2 tû ®ång Thu phÝ dÞch vô vµ b¶o l·nh: 5,2 tû ®ång N¨m 2000 thu nhËp c¶ n¨m ®¹t 132 tû ®ång trong ®ã: Thu l·i cho vay: 72,5 tû ®ång Thu l·i ®iÒu chuyÓn vèn: 51,5 tû ®ång Thu phÝ dÞch vô vµ b¶o l·nh: 8,0 tû ®ång. II. Thùc tr¹ng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a: 1. T×nh h×nh thanh to¸n nãi chung: Ho¹t ®éng trªn ph¹m vi qu©n §èng §a víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®a thµnh phÇn. Kh¸ch hµng lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc, HTX, tæ s¶n xuÊt, c«ng ty TNHH, hé c¸ thÓ vµ c¸ nh©n, víi sè tµi kho¶n tiÒn göi lªn tíi 2102 cã nhu cÇu thanh to¸n qua ng©n hµng. §ßi hái Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a quan t©m, chó träng ®Õn c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ coi ®ã lµ môc tiªu quan träng hµng ®Çu. V× nÕu lµm tèt c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sÏ thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng ®Õn víi ng©n hµng, lµm t¨ng thªm nguån vèn trong thanh to¸n (víi l·i suÊt thÊp) t¹o ®IÒu kiÖn cho kinh doanh ng©n hµng cã hiÖu qu¶ cao, ®¸p øng vèn cho nÒn kinh tÕ vµ t¨ng thu nhËp vÒ dÞch vô. §ång thêi gióp cho c¸ nh©n quen dÇn víi thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua ng©n hµng, thÊy hÕt ®­îc sù h¬n h¼n cña nã so víi thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. ThÊy râ ®­îc ­u ®iÓm vµ thuËn lîi cña c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua ng©n hµng nªn mét sè c¸c doanh nghiÖp, c«ng ty...vµ kh¸ch hµng cµng quan t©m h¬n ®Õn ph­¬ng thøc nµy nh»m gi¶m tèi ®a vÒ chi phÝ, tranh thñ ®­îc thêi gian, còng nh­ an toµn vèn cao. Bªn c¹nh ®ã c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®­îc thùc hiÖn ë Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 vÉn gÆp khã kh¨n. Sè liÖu b¶ng 1 sÏ thÓ hiÖn ®iÒu ®ã: B¶ng 1: T×nh h×nh thùc hiÖn thanh to¸n chung 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 §¬n vÞ: TriÖu ®ång ChØ tiªu 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 So s¸nh Doanh sè Tû träng (%) Doanh sè Tû träng (%) TuyÖt ®èi T­¬ng ®èi (%) Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt 2.140.247 31,8 2.103.956 28,1 -36.291 -1,7 Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt 5.140.573 70,6 5.383.413 71,9 +244.838 4,8 Doanh sè thanh to¸n chung 7.280.822 100 7.489.369 100 +208.547 +2,8 Qua sè liÖu ë b¶ng 1 cho ta thÊy: Tæng doanh sè thanh to¸n chung 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 lµ 7.489.369 TriÖu ®ång t¨ng + 208.547 TriÖu ®ång so víi 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000, sè t­¬ng ®èi t¨ng + 2,9%. Së dÜ cã sù gia t¨ng nµy lµ do ng©n hµng kh«ng ngõng c¶i tiÕn c«ng nghÖ thanh to¸n, n©ng cao chÊt l­îng phôc vô cña ®éi ngò thanh to¸n viªn, c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n lu«n ®¶m b¶o kÞp thêi, nhanh chãng, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng lu«n tËn t×nh h­íng dÉn gióp ®ì kh¸ch hµng lùa chän h×nh thøc thanh to¸n phï hîp mang l¹i hiÖu qu¶ cao. §Æc biÖt h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a cã chiÒu h­íng t¨ng, cô thÓ: 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 so víi 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 t¨ng vÒ sè tuyÖt ®èi lµ: + 244.838 TriÖu ®ång, sè t­¬ng ®èi t¨ng + 4,8% vµ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt gi¶m xuèng: vÒ sè tuyÖt ®èi gi¶m - 36.291 TriÖu ®ång, sè t­¬ng ®èi gi¶m - 1,7%. §iÒu ®ã cho thÊy NHCT ®· kh¾c phôc ®­îc nh÷ng tån t¹i trong chÕ ®é còng nh­ viÖc tæ chøc thùc hiÖn, gãp phÇn më réng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i ®Þa ph­¬ng gióp cho c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n rót ng¾n thêi gian chu chuyÓn vèn, gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm thóc ®Èy kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn. 2. Thùc tr¹ng ¸p dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a: HiÖn nay Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ®ang ¸p dông chñ yÕu c¸c thÓ thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sau: - SÐc - Uû nhiÖm chi - chuyÓn tiÒn - Uû nhiÖm thu - Ng©n phiÕu thanh to¸n Qua kh¶o s¸t thùc tÕ t¹i Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a cho thÊy viÖc sö dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nãi chung nh­ sau: C¸c thÓ thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi - chuyÓn tiÒn, sÐc, ng©n phiÕu thanh to¸n ®­îc sö dông nhiÒu, chiÕm tû träng lín trong tæng doanh sè thanh to¸n. Mét sè thÓ thøc thanh to¸n kh¸c nh­: uû nhiÖm thu, th­ tÝn dông, thÎ thanh to¸n... béc lé nhiÒu nh­îc ®iÓm nh­: Thñ tôc r­êm rµ, chËm thu ®­îc tiÒn vèn... cho nªn Ýt ®­îc kh¸ch hµng ¸p dông. Tuy nhiªn thÓ thøc nµo còng cã nh÷ng mÆt ­u - nh­îc ®iÓm kh¸c nhau vµ ®­îc sö dông trong nh÷ng tr­êng hîp cô thÓ kh¸c nhau. §Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò ta ®i s©u vµo ph©n tÝch c¸c h×nh thøc thanh to¸n thùc tÕ t¹i Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a. B¶ng 2: T×nh h×nh thùc hiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 t¹i Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a §¬n vÞ: TriÖu ®ång C¸c h×nh thøc thanh to¸n 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 Sè mãn Tû. träng (%) Doanh sè tû träng (%) Sè mãn Tû träng (%) Doanh sè tû träng (%) 1. C¸c lo¹i sÐc 7.124 19,3 185.140 3,6 6.389 17,9 203.215 3,8 - SÐc chuyÓn kho¶n 5.223 14,1 141.289 2,7 4.685 13,1 144.722 2,7 - SÐc b¶o chi 1.901 5,2 43.851 0,9 1.704 4,8 58.493 1,1 2. Uû nhiÖm chi 21.150 57,3 4.387.848 85,3 23.035 64,9 58.493 90,9 3. Uû nhiÖm thu 2.958 8,0 23.329 0,4 3.013 8,4 4.900.527 0,5 4. Ng©n phiÕu TT 5.673 15,3 544.258 10,5 3.066 8,6 28.483 4,7 Céng 36.905 100 5.140.575 100 35.503 100 253.188 100 2.1. H×nh thøc thanh to¸n b»ng sÐc: SÐc lµ h×nh thøc thanh to¸n quen thuéc trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Qua sè liÖu b¶ng 2 ta thÊy: - 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 doanh sè thanh to¸n b»ng sÐc lµ 185.140 TriÖu ®ång chiÕm tû träng 3,6% trong tæng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. - 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 doanh sè thanh to¸n b»ng sÐc lµ 203.215 TriÖu ®ång chiÕm tû träng 3,8% trong tæng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Sè liÖu thÓ hiÖn thanh to¸n b»ng sÐc 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 so víi 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 t¨ng vµ tû träng cña nã trªn toµn bé doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt còng t¨ng + 0,2% tuy ch­a cao. §iÒu ®ã cho thÊy sÐc lµ c«ng cô ch­a ®­îc nhiÒu ng­êi sö dông trong thanh to¸n v× hiÖn nay uy tÝn cña c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng t¨ng trong quan hÖ mua b¸n chi tr¶ ng­êi ta ®· sö dông h×nh thøc thanh to¸n uû nhiÖm chi nhiÒu h¬n. §Ó xem xÐt ta ®i cô thÓ vµo tõng lo¹i sÐc: a. SÐc chuyÓn kho¶n: B¶ng 3: T×nh h×nh thùc hiÖn thanh to¸n b»ng sÐc 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 §¬n vÞ: TriÖu ®ång C¸c lo¹i sÐc 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 Sè mãn Tû träng (%) Doanh sè tû träng (%) Sè mãn Tû träng (%) Doanh sè tû träng (%) 1. SÐc chuyÓn kho¶n 5.223 73,3 141.289 76,3 4.685 73,3 144.722 71,2 2. SÐc b¶o chi 1.901 26,7 43.851 23,7 1.704 26,7 58.493 28,8 Céng 7.124 100 185.140 100 6.389 100 203.215 100 Qua sè liÖu ë b¶ng 2 cho thÊy trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 so víi 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 sÐc chuyÓn kho¶n chiÕm tû träng vÒ sè mãn thanh to¸n tõ 14,1% xuèng 13,1% gi¶m 1% vµ doanh sè thanh to¸n kh«ng thay ®æi. V× vËy sÐc chuyÓn kho¶n ®­îc ®¸nh gi¸ ¸p dông ë møc thø 3 trong c¸c thÓ thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Sè liÖu thanh to¸n b»ng sÐc ë b¶ng 3 cho thÊy: Tuy sè mãn trong thanh to¸n sÐc chuyÓn kho¶n gi¶m so víi cïng kú n¨m tr­íc nh­ng doanh sè trong thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn kho¶n so víi cïng kú n¨m tr­íc l¹i t¨ng vµ nã chiÕm tû träng cao h¬n so víi thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi. Së dÜ thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn kho¶n chiÕm tû träng cao h¬n thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi lµ do tõ ngµy 1/4/1997 ng©n hµng thùc hiÖn thanh to¸n lo¹i sÐc míi (thay thÕ cho sÐc cò tr­íc kia) ¸p dông theo nghÞ ®Þnh 30/CP ngµy 9/5/1996 cña ChÝnh phñ vµ th«ng t­ 07/TH - NH1 ngµy 27/12/1996 cña Thèng ®èc ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam. Lo¹i sÐc míi nµy ®­îc dïng cho c¶ tiÒn mÆt vµ chuyÓn kho¶n, sÐc ®­îc chuyÓn nh­îng vµ thêi h¹n tê sÐc lµ 15 ngµy. Ng©n hµng ¸p dông thanh to¸n ®iÖn tö nªn ®· rót ng¾n thêi gian thanh to¸n xuèng cßn tõ 1 ®Õn 2 ngµy lµm viÖc. NÕu ®¬n vÞ thô h­ëng nép sÐc vµo ng©n hµng tr­íc giê ®i giao nhËn ngo¹i b¶ng t¹i phiªn bï trõ buæi s¸ng th× sau mét ngµy ®¬n vÞ ®· cã tiÒn trªn tµi kho¶n. VÒ thñ tôc ®èi víi ®¬n vÞ mua viÖc ph¸t hµnh tê sÐc ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn v× khi mua hµng ®¬n vÞ cã thÓ ph¸t hµnh sÐc tr¶ cho ng­êi b¸n hµng mµ kh«ng ph¶i qua ng©n hµng lµm thñ tôc (chØ cÇn tu©n thñ nh÷ng yªu cÇu cña chÕ ®é ph¸t hµnh sÐc). §¬n vÞ kh«ng bÞ ø ®äng vèn do sau khi ph¸t hµnh sÐc, ®¬n vÞ mua giao sÐc trùc tiÕp cho ng­êi b¸n vµ nhËn hµng ho¸ vÒ, kh«ng ph¶i l­u ký vµo tµi kho¶n mét kho¶n tiÒn ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶ nh­ sÐc b¶o chi nh­ vËy thêi gian giao hµng vµ ph¸t hµnh sÐc x¶y ra ®ång thêi cïng mét lóc. §èi víi ®¬n vÞ b¸n: §¬n vÞ nhËn ®­îc sÐc ngay sau khi giao hµng. NÕu hai ®¬n vÞ më tµi kho¶n t¹i mét ng©n hµng th× ng­êi b¸n sÏ nhËn ®­îc tiÒn ngay trong ngµy hä nép sÐc. Cßn nÕu hä më tµi kho¶n t¹i hai chi nh¸nh kh¸c nhau th× sau 2 ®Õn 3 ngµy lµ nhËn ®­îc tiÒn. Ngoµi nh÷ng ­u ®iÓm nªu trªn sÐc chuyÓn kho¶n cßn cã nh÷ng h¹n chÕ sau: - Ph¹m vi sö dông sÐc hÑp, chØ ¸p dông thanh to¸n trong ph¹m vi hai ®¬n vÞ cïng më tµi kho¶n mét ng©n hµng hoÆc ë hai ng©n hµng kh¸c nhau, kh¸c hÖ thèng cã tham gia thanh to¸n bï trõ giao nhËn chøng tõ trùc tiÕp. Tr­êng hîp thanh to¸n trong ®Þa bµn khi tê sÐc bÞ tõ chèi thanh to¸n do ch÷ ký sai vµ dÊu mê sÏ kÐo dµi thêi gian thanh to¸n, lµm vèn bÞ ø ®äng trong kh©u thanh to¸n, dÉn ®Õn vèn lu©n chuyÓn chËm ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Do vËy ng­êi thô h­ëng kh«ng ­a dïng thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn kho¶n ®èi víi kho¶n tiÒn hµng cã gi¸ trÞ lín. - Nguyªn nh©n n÷a lµ khi ng­êi b¸n nhËn trùc tiÕp tê sÐc chuyÓn kho¶n tõ ng­êi mua, hä kh«ng tr¸nh khái nh÷ng b¨n kho¨n vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña tê sÐc v× hä kh«ng biÕt ch¾c ch¾n r»ng sè d­ trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña ng­êi mua cã ®ñ ®Ó thanh to¸n cho m×nh hay kh«ng. NÕu x¶y ra tr­êng hîp ph¸t hµnh qu¸ sè d­ th× cïng mét lóc ng­êi ph¸t hµnh sÐc ph¶i chÞu hai lo¹i ph¹t: Ph¹t qu¸ sè d­ (30%) vµ ph¹t chËm tr¶. Tuy nhiªn còng cã mét vµi tê sÐc chuyÓn kho¶n khi vÒ ®Õn ng©n hµng nh­ng trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña hä kh«ng cã ®ñ sè d­ thanh to¸n, nh÷ng tr­êng hîp nµy kh«ng ph¶i do kh¸ch hµng cè ý mµ do tiÒn cña hä ch­a vÒ kÞp trong ngµy, hoÆc do nh÷ng kho¶n chi tiªu ®ét xuÊt... nhiÒu khi sè tiÒn v­ît qu¸ sè d­ kh«ng lín l¾m. NÕu ng©n hµng tÝnh ph¹t kh¸ch hµng lóc nµy lµ ch­a tho¶ ®¸ng. H¬n n÷a mèi quan hÖ gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng lµ tÝn nhiÖm vµ lµm ¨n l©u dµi, do ®ã chñ yÕu lµ quen biÕt nÓ nang mµ ng©n hµng kh«ng tÝnh ph¹t. SÐc chuyÓn kho¶n kh«ng ghi tªn, sè chøng minh th­ cña ng­êi cÇm sÐc, kh«ng ghi néi dung chi tr¶ lµm cho ®¬n vÞ ph¸t hµnh sÐc khã theo dâi. Do cã nh÷ng h¹n chÕ ®· nªu trªn mµ sÐc chuyÓn kho¶n chØ ®­îc sö dông thanh to¸n gi÷a c¸c ®¬n vÞ cã ®é tÝn nhiÖm cao. b. SÐc b¶o chi. T×nh h×nh sö dông sÐc b¶o chi trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a, qua sè liÖu b¶ng 3 cho thÊy vÒ sè mãn th× møc ®é sö dông sÐc b¶o chi trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 lµ kh«ng ®æi, gi÷ ë møc 26,7%. VÒ mÆt doanh sè thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi t¨ng trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 ®· t¨ng tõ 23,7% (6 th¸ng ®Çu n¨m 2000) lªn 28,8%. §iÒu nµy cho thÊy thÓ thøc thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi cã chiÒu h­íng t¨ng. Tuy nhiªn trong c¸c thÓ thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt th× sÐc b¶o chi chØ ®­îc ¸p dông ë møc thø 4 so víi sÐc chuyÓn kho¶n. Sö dông sÐc b¶o chi cã nh÷ng ­u ®iÓm sau: - Do ®iÒu kiÖn b¶o chi sÐc ®¬n vÞ thanh to¸n ph¶i l­u ký mét kho¶n tiÒn b»ng sè tiÒn trªn sÐc vµo ng©n hµng thanh to¸n nªn sÐc b¶o chi ®­îc ghi cã ngay cho ®¬n vÞ thô h­ëng (víi ®iÒu kiÖn tê sÐc ®ñ ®iÒu kiÖn), kh«ng lµm ø ®äng vèn vµ g©y ®é tin cËy gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. - SÐc b¶o chi thanh to¸n cïng hÖ thèng ®­îc phÐp ghi “cã” tr­íc ghi “nî” sau nªn khi kh¸ch hµng nép sÐc b¶o chi vµo ng©n hµng, sau khi kiÓm tra thÊy tê sÐc hîp lÖ, ng©n hµng sÏ thanh to¸n ngay cho kh¸ch hµng. NÕu thanh to¸n kh¸c hÖ thèng theo quy ®Þnh hiÖn nay “nî” “cã” ®ång thêi t¹i phiªn giao dÞch bï trõ. V× vËy tèc ®é thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi kh¸ nhanh. Bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm sö dông sÐc b¶o chi cßn cã nh÷ng nh­îc ®iÓm sau: - Thñ tôc b¶o chi phiÒn hµ. §¬n vÞ, c¸ nh©n muèn b¶o chi tê sÐc ph¶i lËp 2 liªn “giÊy yªu cÇu b¶o chi sÐc” theo mÉu quy ®Þnh kÌm theo tê sÐc cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè, ch÷ ký dÊu (nÕu cã) ë mÆt tr­íc tê sÐc/ - NÕu ®¬n vÞ c¸ nh©n cã nhu cÇu vay ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸ vµ dÞch vô b»ng thÓ thøc b¶o chi sÐc thñ tôc r­êm rµ h¬n. §¬n vÞ ph¶i lËp ®ång thêi cïng víi uû nhiÖm chi vay tiÒn chuyÓn vµo tµi kho¶n tiÒn göi cña ®¬n vÞ kÌm theo thñ tôc b¶o chi tê sÐc ®· nªu trªn. - Sè tiÒn mµ ®¬n vÞ, c¸ nh©n l­u ký ®Ó b¶o chi sÐc kh«ng ®­îc ng©n hµng tr¶ l·i. - NÕu tê sÐc b¶o chi sai ký hiÖu mËt hoÆc ch÷ ký b¶o chi cña ng©n hµng b¶o chi so víi mÉu ®· göi sÏ g©y chËm chÔ trong thanh to¸n. TÝnh ký hiÖu mËt trªn tê sÐc b¶o chi thùc chÊt ng©n hµng chØ ®¶m b¶o an toµn vèn m×nh chø ch­a ®¶m b¶o vèn cho ng­êi b¸n. Khi nhËn sÐc tõ ng­êi ph¸t hµnh th× ng­êi b¸n chØ kiÓm tra chøng minh th­ cña ng­êi mua mµ kh«ng biÕt ®­îc tÝnh ký hiÖu mËt nµy cã ®óng ch­a. ViÖc kiÓm tra chøng minh th­ cña ng­êi mua kh«ng ®ñ ®¶m b¶o lµ cña ng­êi ph¸t hµnh, v× trong nhiÒu tr­êng hîp kh«ng nhËn thÊy sù gi¶ m¹o chøng minh th­, ng­êi b¸n sÏ chÊp nhËn tê sÐc vµ giao cho ng­êi mua. ChØ ®Õn khi tê sÐc vµo ng©n hµng hä míi ph¸t hiÖn ®­îc tê sÐc lµ gi¶ m¹o. Khi ®ã ng­êi b¸n sÏ thiÖt. §Ó ®¶m b¶o thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p gi¶m tèi ®a nh÷ng sai sãt trong nghiÖp vô vµ thanh to¸n. Tõ nh÷ng nh­îc ®iÓm nªu trªn ®· lµm cho thÓ thøc thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi kh«ng ®­îc sö dông nhiÒu trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt . Qua ph©n tÝch vÒ thÓ thøc thanh to¸n b»ng sÐc. Tuy thÓ thøc thanh to¸n nµy ®øng hµng thø 3 trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh­ng còng ch­a ®­îc ¸p dông réng r·i, v× bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi cßn cã nhiÒu h¹n chÕ. Ng©n hµng cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy nh»m më réng ph¹m vi thanh to¸n cña sÐc. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n sÏ chän ph­¬ng thøc thanh to¸n nµo cã lîi cho hä. 2.2. Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi - chuyÓn tiÒn: HiÖn nay t¹i Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a uû nhiÖm chi lµ h×nh thøc thanh to¸n ®­îc kh¸ch hµng rÊt ­a chuéng vµ sö dông nhiÒu nhÊt, chiÕm tû träng lín vÒ sè mãn vµ doanh sè thanh to¸n. Sè liÖu ë b¶ng 2 ®· ph¶n ¸nh sè mãn thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi qua hai kú nh­ sau: + 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 cã 21.150 mãn chiÕm tû träng 57,3% trong tæng doanh sè thanh to¸n. + 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 cã 23.035 mãn chiÕm tû träng 64,9% trong tæng doanh sè thanh to¸n. Doanh sè thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi qua hai kú còng t¨ng lªn râ rÖt: + 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 doanh sè thanh to¸n lµ 4.387.848 TriÖu ®ång chiÕm tû träng 85,3% trong tæng doanh sè thanh to¸n. + 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 doanh sè thanh to¸n lµ 4.900.527 TriÖu ®ång chiÕm tû träng 90,9% trong tæng doanh sè thanh to¸n. Qua sè liÖu trªn cho thÊy thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi ngµy cµng t¨ng vÒ c¶ sè mãn vµ doanh sè. §iÒu ®ã chøng tá viÖc dïng uû nhiÖm chi ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô lµ phæ biÕn vµ ®­îc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ chän ®Ó thanh to¸n nhiÒu nhÊt vµ nã ®øng hµng ®Çu trong 4 thÓ thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. TÝnh ­u viÖt cña uû nhiÖm chi thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau: - Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi thñ tôc ®¬n gi¶n kh«ng g©y phiÒn hµ cho ng­êi tr¶ tiÒn. Kh«ng ph¶i giao nhËn ngo¹i b¶ng nh­ sÐc. Khi cã nhu cÇu thanh to¸n kh¸ch hµng ng­êi mua chØ lËp uû nhiÖm chi (theo mÉu do ng©n hµng b¸n) ®em nép cho ng©n hµng thanh to¸n. H¬n n÷a do viÖc thanh to¸n liªn hµng qua m¹ng vi tÝnh vµ thanh to¸n bï trõ trªn ®Þa bµn Hµ Néi rÊt nhanh nªn h×nh thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi trë nªn thuËn tiÖn vµ kÞp thêi. ChØ trong vßng 1- 2 ngµy, thËm chÝ vµi giê kÓ tõ khi ng­êi mua göi uû nhiÖm chi, ng­êi b¸n ®· nhËn ®­îc tiÒn. Do vËy ®èi víi nh÷ng kho¶n thanh to¸n tiÒn lín, kh¸ch hµng th­êng thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi. - Bªn c¹nh ®ã, uû nhiÖm chi còng ®­îc sö dông thanh to¸n nh÷ng kho¶n cña chÝnh ng©n hµng nh­ thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi ng©n s¸ch, chi tr¶ l·i ®iÒu hoµ vèn... v× vËy doanh sè thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi th­êng rÊt cao. - Kh¸ch hµng cßn dïng uû nhiÖm chi ®Ó trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña m×nh khi cã nhu cÇu xin cÊp sÐc chuyÓn tiÒn, ph¸t hµnh sÐc b¶o chi hay xin chuyÓn tiÒn nhanh qua m¹ng vi tÝnh mét lo¹i dÞch vô míi cña ng©n hµng gÇn ®©y rÊt ph¸t triÓn. Tr­íc ®©y nh÷ng mãn chuyÓn tiÒn cã thÓ kÐo dµi hµng tuÇn, nay nhê m¹ng vi tÝnh mét mãn chuyÓn tiÒn chØ mÊt 1 - 2 ngµy (®èi víi chuyÓn tiÒn th­êng) vµ 1 - 2 giê (®èi víi chuyÓn tiÒn nhanh). V× vËy l­îng kh¸ch chuyÓn tiÒn qua ng©n hµng ngµy cµng nhiÒu. PhÝ dÞch vô ng©n hµng thùc hiÖn nh­ thu phÝ cña sÐc ¸p dông theo c«ng v¨n 1015 cña ng©n hµng c«ng th­¬ng ViÖt Nam ngµy 25/9/1993. Do Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ®· thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thanh to¸n ®iÖn tö, thanh to¸n bï trõ qua m¸y vi tÝnh ®Èy nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn chøng tõ, gióp cho kh¸ch hµng thu håi vèn nhanh nªn viÖc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng ­a chuéng. Tuy viÖc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi cã nhiÒu thuËn lîi ®· nªu nh­ng còng cã mét sè h¹n chÕ ®ã lµ: - ViÖc tr¶ tiÒn do ng­êi mua thùc hiÖn. V× vËy nÕu ng­êi mua lËp vµ göi uû nhiÖm chi vµo ng©n hµng thanh to¸n kh«ng kÞp thêi sÏ ¶nh h­ëng lín cho viÖc thu håi vèn cña ng­êi thô h­ëng. - Tr­êng hîp ng­êi mua nép uû nhiÖm chi vµo ng©n hµng thanh to¸n nh­ng sè d­ tiÒn göi kh«ng ®ñ ®Ó thanh to¸n ng©n hµng tr¶ l¹I hoÆc ®Ó lui vµo ngµy h«m sau (kh«ng nhËp ngo¹i b¶ng). Nh÷ng h¹n chÕ cña uû nhiÖm chi dÉn ®Õn c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ dÔ lîi dông ®Ó chiÕm dông vèn trong kinh doanh. V× vËy, ng©n hµng cÇn cã biÖn ph¸p kh¾c phôc h¹n chÕ ®Ó h×nh thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi ph¸t huy h¬n n÷a trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a. ë Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a uû nhiÖm chi ®­îc ¸p dông: - Thanh to¸n gi÷a c¸c ®¬n vÞ më tµi kho¶n trong cïng ng©n hµng. - Thanh to¸n gi÷a c¸c ®¬n vÞ më tµi kho¶n trong cïng hÖ thèng ng©n hµng trong ®Þa bµn vµ kh¸c ®Þa bµn qua thanh to¸n liªn hµng. - Thanh to¸n gi÷a c¸c ®¬n vÞ më tµi kho¶n kh¸c hÖ thèng cïng ®Þa bµn hoÆc kh¸c ®Þa bµn qua thanh to¸n bï trõ. ViÖc thanh to¸n trong hÖ thèng ng©n hµng c«ng th­¬ng ®­îc thùc hiÖn thanh to¸n ®IÖn tö (chøng tõ ®IÖn tö ®­îc thùc hiÖn ®Õn 15h30 trong ngµy). §èi víi kh¸ch hµng cã nhu cÇu chuyÓn uû nhiÖm chi thanh to¸n kh¸c hÖ thèng, kh¸c tØnh nÕu sè tiÒn d­íi 200 triÖu ®ång thùc hiÖn chuyÓn qua thanh to¸n ®IÖn tö vÒ ng©n hµng c«ng th­¬ng tØnh, sau ®ã ng©n hµng c«ng th­¬ng tØnh chuyÓn tiÕp cho c¸c tæ chøc tÝn dông, kho b¹c kh¸c. Trªn 200 triÖu ®ång sÏ chuyÓn qua tµi kho¶n tiÒn göi cña Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a t¹i ng©n hµng nhµ n­íc. ViÖc sö dông sÐc chuyÓn tiÒn cÇm tay kh«ng ®­îc kh¸ch hµng ­a dïng, trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 kh«ng cã kh¸ch hµng nµo dïng h×nh thøc nµy. Do sÐc cÇm tay cã h¹n chÕ lµ kh¸ch hµng ph¶i l­u ký sè tiÒn trªn sÐc vµo ng©n hµng, khi thanh to¸n ng­êi cÇm sÐc ph¶I ®Õn ng©n hµng ®Ó lµm thñ tôc. - Tr­êng hîp ng­êi mua nép uû nhiÖm chi vµo ng©n hµng thanh to¸n nh­ng sè d­ tiÒn göi kh«ng ®ñ ®Ó thanh to¸n ng©n hµng tr¶ l¹I hoÆc ®Ó lui vµo ngµy h«m sau (kh«ng nhËp ngo¹i b¶ng). Nh÷ng h¹n chÕ cña uû nhiÖm chi dÉn ®Õn c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ dÔ lîi dông ®Ó chiÕm dông vèn trong kinh doanh. V× vËy, ng©n hµng cÇn cã biÖn ph¸p kh¾c phôc h¹n chÕ ®Ó h×nh thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi ph¸t huy h¬n n÷a trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a. ë Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a uû nhiÖm chi ®­îc ¸p dông: - Thanh to¸n gi÷a c¸c ®¬n vÞ trong cïng ng©n hµng - Thanh to¸n cïng hÖ thèng ng©n hµng trong ®Þa bµn vµ kh¸c ®Þa bµn thanh to¸n ®iÖn tö. - Thanh to¸n kh¸c hÖ thèng cïng ®Þa bµn hoÆc kh¸c ®Þa bµn qua thanh to¸n bï trõ. ViÖc thanh to¸n trong hÖ thèng ng©n hµng c«ng th­¬ng ®­îc thùc hiÖn thanh to¸n ®IÖn tö (chøng tõ ®IÖn tö ®­îc thùc hiÖn ®Õn 15h30 trong ngµy). §èi víi kh¸ch hµng cã nhu cÇu chuyÓn uû nhiÖm chi thanh to¸n kh¸c hÖ thèng, kh¸c tØnh nÕu sè tiÒn d­íi 200 triÖu ®ång thùc hiÖn chuyÓn qua thanh to¸n ®IÖn tö vÒ ng©n hµng c«ng th­¬ng tØnh, sau ®ã ng©n hµng c«ng th­¬ng tØnh chuyÓn tiÕp cho c¸c tæ chøc tÝn dông, kho b¹c kh¸c. Trªn 200 triÖu ®ång sÏ chuyÓn qua tµi kho¶n tiÒn göi cña Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a t¹i ng©n hµng nhµ n­íc. ViÖc sö dông sÐc chuyÓn tiÒn cÇm tay kh«ng ®­îc kh¸ch hµng ­a dïng, trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 kh«ng cã kh¸ch hµng nµo dïng h×nh thøc nµy. Do sÐc cÇm tay cã h¹n chÕ lµ kh¸ch hµng ph¶i l­u ký sè tiÒn trªn sÐc vµo ng©n hµng, khi thanh to¸n ng­êi cÇm sÐc ph¶I ®Õn ng©n hµng ®Ó lµm thñ tôc. 2.3. Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu: T×nh h×nh thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu ë Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ®­îc ¸p dông ®Ó thanh to¸n tiÒn cung øng lao vô (tiÒn ®iÖn tho¹i, tiÒn ®iÖn) vµ mét vµi ®¬n vÞ ¸p dông ®Ó ®ßi tiÒn hµng. Theo sè liÖu b¶ng 2 cho thÊy: 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 doanh sè thanh to¸n chØ chiÕm tû träng 0,5% nh­ng vÒ sè mãn l¹i chiÕm tû träng cao h¬n 8,4% trong tæng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, ®iÒu nµy ph¶n ¸nh thÓ thøc thanh to¸n nµy vÒ sè mãn th× nhiÒu nh­ng gi¸ trÞ tiÒn nhá. Nã chØ dïng thanh to¸n cho c¸c kho¶n tiÒn cã tÝnh chÊt ®Þnh kú th­êng xuyªn nh­ tiÒn ®iÖn, n­íc, ®iÖn tho¹i cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n. 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 doanh sè thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu lµ 23.329 TriÖu ®ång, chiÕm tû träng 0,4% trong tæng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. §Õn 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 doanh sè thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu lªn tíi 28.483 TriÖu ®ång vµ chiÕm tû träng 0,5% trong tæng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Qua sè liÖu thÓ hiÖn thÓ thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu t¹i Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ®· cã chiÒu h­íng gia t¨ng nh­ng vÉn chËm. HiÖn t­îng thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu Ýt ®­îc kh¸ch hµng ­a dïng lµ do xuÊt ph¸t tõ nh­îc ®iÓm cña h×nh thøc thanh to¸n nµy. Uû nhiÖm thu ®­îc sö dông ®Ó thu tiÒn hµng ho¸ vµ dÞch vô ®· cung øng do ®ã th­êng g©y thiÖt h¹i cho ng­êi b¸n. NÕu uû nhiÖm thu dïng ®Ó ®ßi tiÒn ®¬n vÞ cã tµi kho¶n ë cïng mét ng©n hµng th× thñ tôc kh¸ ®¬n gi¶n, kh¸ch hµng chØ cÇn nép uû nhiÖm thu kÌm ho¸ ®¬n gÇn nh­ lµ cã tiÒn ngay. Tr­êng hîp uû nhiÖm thu ®ßi tiÒn ®¬n vÞ cã tµi kho¶n më ë ng©n hµng kh¸c, bªn b¸n ph¶i chê mét thêi gian ®Ó ng©n hµng göi uû nhiÖm thu sang ng©n hµng phôc vô bªn mua ®Ó ghi “nî” tr­íc. Sau khi uû nhiÖm thu quay vÒ, ng©n hµng míi ghi “cã” tµi kho¶n ®¬n vÞ b¸n. Do kh¶ n¨ng chiÕm dông vèn nh­ vËy, ng­êi b¸n th­êng rÊt ng¹i sö dông h×nh thøc nµy. Ngoµi ra nÕu sè d­ cña ®¬n vÞ mua kh«ng ®ñ tiÒn g©y chËm trÔ cho ®¬n vÞ b¸n hoÆc g©y thiÖt h¹i cho bªn mua nÕu nhê thu ®¬n vÞ lËp nhÇm sè tiÒn, sai ®¬n vÞ.... Tuy ng©n hµng cã ¸p dông biÖn ph¸p xö ph¹t trong tr­êng hîp sè d­ cña ®¬n vÞ kh«ng ®ñ tiÒn b»ng c¸ch tÝnh ph¹t chËm tr¶ theo chÕ ®é quy ®Þnh nh­ng ng­êi b¸n hoµn toµn kh«ng muèn ®iÒu ®ã x¶y ra v× sÏ ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, kÕ ho¹ch tµi chÝnh cña hä. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ph¶i tÝnh to¸n s¸t sao c¸c kho¶n thu nhËp vÒ tµi chÝnh cña m×nh, viÖc ®Ó cho bªn mua chiÕm dông vèn trong thêi gian dµi lµ kh«ng thÓ chÊp nhËn ®­îc. V× vËy hiÖn nay h×nh thøc nµy Ýt ®­îc sö dông, mµ ng­êi ta dïng nhiÒu h×nh thøc kh¸c mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n nh­: uû nhiÖm chi, ng©n phiÕu thanh to¸n... 2.4. Thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu thanh to¸n: Tõ th¸ng 11/1992 ng©n hµng Nhµ n­íc ®· ph¸t hµnh ng©n phiÕu thanh to¸n vµo l­u th«ng. Ng©n phiÕu thanh to¸n lµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt do Nhµ n­íc ®éc quyÒn ph¸t hµnh, ®­îc l­u hµnh trong c¶ n­íc, cã mÖnh gi¸ vµ thêi h¹n l­u hµnh in s½n trªn tõng tê. Qua sè liÖu b¶ng 2 thÓ hiÖn thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu thanh to¸n trong thêi gian qua nh­ sau: 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000, ng©n phiÕu thanh to¸n chiÕm tû träng vÒ sè mãn lµ 15,3% trong tæng sè mãn vµ doanh sè chiÕm 10,5% trong tæng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Sang ®Õn 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu thanh to¸n cã chiÒu h­íng gi¶m, cô thÓ: Tû träng vÒ sè mãn chiÕm 8,6% trong tæng sè mãn vµ doanh sè chiÕm 4,7% trong tæng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Së dÜ thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu thanh to¸n cã chiÒu h­íng gi¶m lµ do sö dông ng©n phiÕu thanh to¸n còng cã nh÷ng h¹n chÕ: - Thêi h¹n thanh to¸n cña ng©n phiÕu cßn ng¾n cho nªn nhiÒu khi kh¸ch hµng sö dông ng©n phiÕu thanh to¸n v× lý do nµo ®ã ®· ®Ó qu¸ h¹n, lóc ®ã th× hä ph¶i chÞu phÝ ®Ó ®æi lÊy ng©n phiÕu míi hoÆc ®æi lÊy tiÒn mÆt. Tr­êng hîp qu¸ h¹n trªn 3 th¸ng th× kh«ng cßn gi¸ trÞ thanh to¸n vµ kh«ng ®­îc thanh to¸n tiÒn. - Ng©n phiÕu bÈn, r¸ch n¸t th× ®¬n vÞ c¸ nh©n ph¶i nép ph¹t víi tû lÖ 2% gi¸ trÞ ng©n phiÕu thanh to¸n ®­îc chÊp nhËn (®æi t¹i c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµ ng©n hµng Nhµ n­íc). - Ng©n phiÕu gi¶. - VÒ phÝa ng©n hµng Nhµ n­íc mÊt chi phÝ in Ên, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn... Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m më réng vµ hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua ng©n hµng Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c quan hÖ kinh tÕ kh«ng ngõng më réng vµ ®a d¹ng víi nhiÒu h×nh thøc. Ng©n hµng lµ cÇu nèi liÒn gi÷a c¸c quan hÖ kinh tÕ th«ng qua c¸c nghiÖp vô tÝn dông, thanh to¸n cña m×nh. V× vËy nghiÖp vô thanh to¸n vµ tÝn dông cña ng©n hµng lµ nh©n tè trùc tiÕp t¸c ®éng kinh doanh cña ®¬n vÞ, c¸ nh©n trong nÒn kinh tÕ. Víi vai trß, vÞ trÝ quan träng cña m×nh, ngµnh ng©n hµng b»ng nhiÒu biÖn ph¸p ®· khai th¸c vµ ®¸p øng mäi nhu cÇu, kh¶ n¨ng vÒ vèn cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ gãp phÇn thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu nµy ®ßi hái ngµnh ng©n hµng ph¶i th­êng xuyªn ®æi míi c«ng nghÖ ng©n hµng, b»ng c¸ch ®­a khoa häc c«ng nghÖ tin häc hiÖn ®¹i ¸p dông trong c«ng t¸c thanh to¸n. T×m mäi biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, thiÕu sãt ®Ó tõ ®ã thóc ®Èy vµ më réng c«ng t¸c thanh to¸n qua ng©n hµng ngµy cµng ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn h¬n. Theo nh­ ®¸nh gi¸ chung cña ngµnh ng©n hµng, c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt hiÖn cßn nh÷ng tån t¹i sau: - ViÖc triÓn khai më réng ph¹m vi thanh to¸n trong d©n c­ cßn chËm, c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n míi ch­a ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶, thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ngoµi hÖ thèng ng©n hµng vÉn cßn kh¸ phæ biÕn. - M«i tr­êng ph¸p lý cßn thiÕu, mét sè luËt theo th«ng lÖ quèc tÕ nh­: LuËt sÐc, luËt th­¬ng m¹i, luËt th­ tÝn dông, c¸c ph¸p lÖnh vÒ thanh to¸n kh«ng chøng tõ...ch­a ra ®êi. - Ph­¬ng tiÖn kü thuËt, c«ng nghÖ thanh to¸n mÆc dï ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nh­ng ch­a cao vµ ch­a réng kh¾p trong toµn quèc. Thùc tr¹ng trªn ®· vµ ®ang ®­îc ph¶n ¸nh nhiÒu trªn c«ng luËn. Yªu cÇu ®Æt ra lµ cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p phï hîp víi ®ßi hái bøc b¸ch hiÖn nay nh»m lo¹i bá nh÷ng ¸ch t¾c trong thanh to¸n, ph¸t huy t¸c dông vèn cã cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®Ó phôc vô tèt nhÊt tr­íc hÕt lµ cho kh¸ch hµng vµ cho toµn bé nÒn kinh tÕ. Trong nh÷ng n¨m 1993 - 1994 ng©n hµng Nhµ n­íc ®· cho ra ®êi nhiÒu quyÕt ®Þnh, thÓ chÕ vÒ c¶i tiÕn h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ tæ chøc hÖ thèng thanh to¸n kh¸ hîp lý. N¨m 1996 ChÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh 30/CP vµ ng©n hµng Nhµ n­íc ®· ban hµnh th«ng t­ 07/TT - NH1 vÒ viÖc c¶i tiÕn h×nh thøc thanh to¸n b»ng sÐc lµ c¸c lo¹i sÐc nh­: SÐc chuyÓn kho¶n, sÐc b¶o chi...cã thÓ dung chung mét mÉu sÐc. ChÝnh v× vËy cho nªn tû träng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· kh«ng ngõng t¨ng lªn. MÆc dï vËy, qua qu¸ tr×nh thùc tËp, nghiªn cøu ë Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a, kÕt hîp víi nh÷ng kiÕn thøc ®· ®­îc häc ë nhµ tr­êng em thÊy nghiÖp vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cßn mét sè khã kh¨n tån t¹i. Víi nguyÖn väng ®­îc gãp phÇn nhá vµo viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt em xin m¹nh d¹n ®­a ra mét vµi kiÕn nghÞ vµ ®Ò xuÊt nhá. 1. KiÕn nghÞ vÒ sÐc chuyÓn kho¶n: SÐc chuyÓn kho¶n lµ mét h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· cã tõ l©u ®êi vµ lµ mét h×nh thøc thanh to¸n chuyªn dïng cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. Theo em, mét trong nh÷ng nh­îc ®iÓm cÇn ph¶i gi¶i quyÕt ®Ó hoµn thiÖn h¬n h×nh thøc thanh to¸n nµy lµ xö lý sÐc ph¸t hµnh qu¸ sè d­. Em xin nªu mét vµi ý kiÕn nh­ sau : Th«ng th­êng khi ®¬n vÞ ph¸t hµnh mét tê sÐc chuyÓn kho¶n ®Ó tr¶ tr¶ tiÒn hµng ho¸ hay cung øng lao vô cho ng­êi cung cÊp. NÕu lóc ng­êi thu h­ëng nép sÐc vµo Ng©n hµng xin thanh to¸n mµ trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña ®¬n vÞ ph¸t hµnh sÐc kh«ng ®ñ sè d­ th× Ng©n hµng sÏ l­u tê sÐc ®ã l¹i ®Ó chê ®Õn khi tµi kho¶n cña ng­êi mua ®ñ tiÒn míi tiÕn hµnh thanh to¸n vµ tÝnh ph¹t ph¸t hµnh qu¸ sè d­ còng nh­ ph¹t chËm tr¶ theo Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· quy ®Þnh. Nh­ng nÕu lµm nh­ vËy nhiÒu khi g©y thiÖt thßi cho ®¬n vÞ ph¸t hµnh sÐc còng nh­ lµm chËm qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn cña ng­êi b¸n. Bëi v×, trong nhiÒu tr­êng hîp tê sÐc chuyÓn kho¶n chØ ph¸t hµnh qu¸ sè d­ mét sè tiÒn rÊt nhá. VÝ dô: Sè tiÒn trªn tê sÐc chuyÓn kho¶n lµ 40.000.000®, nh­ng sè d­ trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña ®¬n vÞ t¹i thêi ®iÓm kh¸ch hµng nép sÐc vµo Ng©n hµng lµ 35.000.000®. Theo quy ®Þnh hiÖn nay th× tê sÐc ®ã kh«ng ®­îc thanh to¸n mµ ph¶i l­u l¹i cho ®Õn khi tµi kho¶n cña ng­êi ph¸t hµnh ®ñ sè d­ vµ chñ tµi kho¶n ph¶i chÞu ph¹t v× ph¸t hµnh qóa sè d­ vµ bÞ ph¹t chËm tr¶ toµn bé sè tiÒn trªn tê sÐc (mÆc dï tê sÐc ®ã chØ ph¸t hµnh qu¸ sè d­ víi sè tiÒn rÊt nhá). Cßn ng­êi b¸n ph¶i chê cho ®Õn khi tµi kho¶n cña ng­êi ph¸t hµnh ®ñ sè d­ míi ®­îc thanh to¸n. NÕu tµi kho¶n cña ng­êi mua cã tiÒn ngay sau ngµy kh¸ch hµng nép sÐc vµo th× ng­êi b¸n sÏ kh«ng bÞ thiÖt thßi. Nh­ng nÕu nÕu tµi kho¶n cña ng­êi mua sau 4 - 5 ngµy míi ®ñ tiÒn th× nh­ vËy sÏ g©y ¶nh h­ëng tíi vßng quay vèn kinh doanh cña hä. Theo em Ng©n hµng nªn cã söa ®æi nh­ sau : + §èi víi ®¬n vÞ kinh doanh tèt, lµm ¨n cã hiÖu qu¶, cã tÝn nhiÖm l©u nay víi Ng©n hµng th× Ng©n hµng cã thÓ cho ph¸t hµnh qu¸ sè d­ mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh nµo ®ã. V× ®©y lµ khã kh¨n tµi chÝnh t¹m thêi cña hä chø kh«ng ph¶i hä cè ý ph¸t hµnh qu¸ sè d­. + Ng©n hµng cã thÓ cho vay ®Ó ®¬n vÞ ph¸t triÓn sÐc thanh to¸n tê sÐc ®ã cho ®¬n vÞ b»ng c¸ch : Ng©n hµng cã thÓ yªu cÇu ®¬n vÞ ph¸t hµnh sÐc lËp mét ®¬n xin vay vµ mét giÊy cam kÕt sÏ tr¶ ngay sè tiÒn vay víi ®Çy ®ñ ch÷ ký cña Gi¸m ®èc vµ KÕ to¸n tr­ëng víi mét møc l·i suÊt phï hîp do Ng©n hµng quy ®Þnh ®Ó gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh thanh to¸n. Khi ®ã kÕ to¸n ho¹ch to¸n : Nî : Tµi kho¶n cña kh¸ch hµng. Cã : Tµi kho¶n cho vay. + HoÆc khi ph¸t hµnh qu¸ sè d­ th× Ng©n hµng vÉn tiÕn hµnh thanh to¸n sè tiÒn hiÖn cã trªn tµi kho¶n cho ®¬n vÞ thô h­ëng, cßn sè tiÒn qu¸ sè d­ th× l­u l¹i ®Ó ®Õn khi tµi kho¶n tiÒn göi cña ®¬n vÞ ph¸t triÓn ®ñ tiÒn sÏ tiÕn hµnh thanh to¸n nèt vµ tÝnh ph¹t nh­ chÕ ®é hiÖn nay quy ®Þnh (nh­ng chØ tÝnh ph¹t trªn sè tiÒn bÞ qu¸ sè d­ chø kh«ng tÝnh ph¹t toµn bé sè tiÒn trªn sÐc). 2. VÒ møc thu phÝ chuyÓn tiÒn trong cïng ®Þa bµn khi thùc hiÖn thanh to¸n ®iÖn tö. HiÖn nay Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ¸p dông møc thu phÝ chuyÓn tiÒn theo c«ng v¨n 1015 cña Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam. Tû lÖ thu lµ 0,05% trªn sè tiÒn chuyÓn. Møc tèi ®a lµ 500.000® tèi thiÓu lµ 20.000®. Cô thÓ ngµy 10/7/2000 C«ng ty c¬ khÝ Hµ Néi cã chuyÓn mét ñy nhiÖm chi tr¶ tiÒn cho C«ng ty vËt t­ ng©n hµng (më TK t¹i héi së Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam) sè tiÒn lµ 100.000.000® Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a ®· thu phÝ: 100.000.000® x 0,05% = 50.000 ® Trong khi ®ã nÕu qua ®­êng bï trõ (qua m¸y vi tÝnh) th× phÝ dÞch vô ph¶i thu lµ 2.000®/1 mãn. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n tham gia thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua ng©n hµng cµng ph¸t triÓn em xin ®Ò nghÞ Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam nªn Ên ®Þnh møc thu phÝ thanh to¸n ®iÖn tö trong cïng hÖ thèng trªn ®Þa bµn Hµ Néi gi¶m xuèng víi tû lÖ tõ 0,02% ®Õn 0,03 % trªn sè tiÒn thanh to¸n. - Thêi gian thanh to¸n ®iÖn tö nªn kÐo dµi ®Õn 16h trong ngµy, cã nh­ vËy nh÷ng chøng tõ ph¸t sinh trong ngµy sÏ ®­îc gi¶i quyÕt trong mét ngµy lµm viÖc. 3. KiÕn nghÞ vÒ uû nhiÖm chi: Uû nhiÖm chi lµ thÓ thøc thanh to¸n ¸p dông gi÷a hai bªn mua b¸n tÝn nhiÖm lÉn nhau nh­ng trong thùc tÕ nhiÒu tr­êng hîp hai bªn mua b¸n kh«ng tÝn nhiÖm lÉn nhau vÉn dïng uû nhiÖm chi. Tõ ®ã rÊt dÔ x¶y ra nî nÇn, d©y d­a, chiÕm dông vèn lÉn nhau gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ, bªn bÞ thiÖt h¹i sÏ lµ ng­êi b¸n. NÕu sau khi nhËn hµng ng­êi mua kh«ng lËp uû nhiÖm chi göi ®Õn ng©n hµng hoÆc uû nhiÖm chi cã thÓ göi ®Õn ng©n hµng nh­ng trªn tµi kho¶n cña hä kh«ng cã tiÒn hoÆc kh«ng ®ñ tiÒn dÉn ®Õn ng­êi b¸n bÞ chiÕm dông vèn. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi b¸n trong quan hÖ thanh to¸n, nªn quy ®Þnh ph¹t ®èi víi bªn mua khi hä ®Ó ra t×nh tr¹ng nãi trªn. Nãi kh¸c ®i lµ kh«i phôc chÕ ®é ph¹t chËm tr¶ ®èi víi uû nhiÖm chi mµ tr­íc ®©y ®· ¸p dông. H×nh thøc ph¹t nµy quy ®Þnh nh­ sau: Sau khi bªn mua hoµn thµnh viÖc nhËn hµng tõ bªn b¸n, bªn mua ph¶i lËp ngay uû nhiÖm chi kÌm theo b¶n sao ho¸ ®¬n vµ vËn ®¬n giao hµng (ghi râ ngµy giao hµng) göi ®Õn ng©n hµng phôc vô m×nh trong thêi h¹n hai ngµy sau khi nhËn hµng ®Ó tiÕn hµnh thanh to¸n cho ng­êi b¸n. NÕu ng­êi mua kh«ng chÞu thùc hiÖn quy ®Þnh nµy ng­êi mua sÏ ph¶i chÞu ph¹t chËm tr¶: Sè tiÒn ph¹t ChËm tr¶ = Sè tiÒn trªn uû nhiÖm chi X Sè ngµy ph¹t ChËm tr¶ x Tû lÖ ph¹t chËm tr¶ Tû lÖ ph¹t chËm tr¶ lµ l·i suÊt tr¶ qu¸ h¹n lo¹i cho vay cao nhÊt t¹i ng©n hµng phôc vô ng­êi lËp uû nhiÖm chi. §©y lµ mét quy ®Þnh ®¶m b¶o quyÒn lîi cho c¸c bªn tham gia thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi vµ gãp phÇn thóc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh thanh to¸n. 4. KiÕn nghÞ vÒ ng©n phiÕu thanh to¸n : Ng©n phiÕu thanh to¸n lµ h×nh thøc thanh to¸n ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn vµ ®­îc sö dông réng r·i. Nh­ng hiÖn nay t×nh h×nh thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu thanh to¸n cã chiÒu h­íng gi¶m do cã nh÷ng nh­îc ®iÓm nh­ thêi h¹n sö dông bÞ h¹n chÕ. V× vËy nÕu ng­êi sö dông ®Ó ng©n phiÕu qu¸ thêi h¹n sÏ bÞ ph¹t. Víi møc ph¹t mµ ng©n hµng Nhµ n­íc ¸p dông ®Ó ph¹t ng©n phiÕu ®Ó qu¸ thêi h¹n thanh to¸n cô thÓ lµ: - Møc ph¹t ®ang ¸p dông ®èi víi mét tê ng©n phiÕu thanh to¸n lo¹i 5 triÖu ®Ó qu¸ h¹n lµ 15 ngµy. Sè tiÒn ph¹t hiÖn hµnh lµ: 5.000.000 x 1,5% = 75.000® Theo em Ng©n hµng Nhµ n­íc nªn ¸p dông tÝnh ph¹t theo nh­ c¸ch tÝnh l·i lµ: 5.000.000® x 1,5% x 15 ngµy = 37.500® 100 x 30 V× Ng©n hµng Nhµ n­íc ¸p dông møc ph¹t lµ ®Ó nh¾c nhë ®¬n vÞ, c¸ nh©n ph¶i quan t©m ®Õn thêi h¹n cña ng©n phiÕu thanh to¸n, ®©y lµ møc ph¹t c¶nh c¸o nªn ®Ó møc ph¹t võa ph¶i. * §Ò xuÊt: MÆc dï thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn song kh«ng tr¸nh khái nh÷ng tån t¹i nhÊt ®Þnh do tr×nh ®é c«ng nghÖ cßn yÕu kÐm. V× vËy: CÇn thiÕt ph¶i “Tin häc ho¸ mét c¸ch ®ång bé thèng nhÊt trong toµn bé hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam mµ träng t©m lµ ng©n hµng Nhµ n­íc, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, ng©n hµng §Çu t­ vµ ph¸t triÓn vµ Kho b¹c Nhµ n­íc. Thµnh lËp m¹ng l­íi thanh to¸n kh«ng chØ trong néi bé hÖ thèng Ng©n hµng Th­¬ng m¹i mµ cßn ph¶i lËp m¹ng l­íi thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng trªn cïng mét ®Þa bµn, ®Þa ph­¬ng. Cã nh­ vËy chóng ta míi tËn dông tèi ®a nh÷ng ­u ®iÓm m¸y tÝnh vµ ®iÒu ®ã míi ®óng nghÜa víi “Tin häc ho¸ ng©n hµng”. ViÖc trang bÞ m¸y tÝnh tuy b­íc ®Çu tèn kÐm nh­ng xÐt ®Õn vai trß vµ hiÖu qu¶ cña nã th× rÊt lín. Theo em nhÊt thiÕt ph¶i trang bÞ ®ång bé ngay kh«ng nªn chê ®îi n÷a v× c¸c lý do sau: 1. Muèn tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng khan hiÕm tiÒn mÆt cÇn thiÕt ph¶i t¹o cho kh¸ch hµng t©m lý thÝch sö dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Hä c¶m thÊy sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn nµy nhanh chãng, thuËn tiÖn, an toµn h¬n lµ sö dông tiÒn mÆt. NÕu chóng ta trang bÞ toµn bé m¸y tÝnh ë hÇu hÕt c¸c trung t©m tµi chÝnh NH th× viÖc sö dông c¸c ph­¬ng tiÑn thanh to¸n thay tiÒn sÏ thÓ hiÖn râ nh÷ng ­u ®iÓm cña nã. Thùc tÕ ®· kiÓm nghiÖm ë nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ng­êi d©n chØ sö dông tiÒn mÆt ®Ó chi tr¶ nh÷ng kho¶n tiªu lÆt vÆt kh«ng ®¸ng kÓ cßn ®a phÇn lµ sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n thay tiÒn. 2. Nhê trang bÞ hÖ thèng m¸y tÝnh ®ång bé vµ réng kh¾p sÏ gióp cho c¸c ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i quèc doanh ®­îc n©ng cao ngang tÇm víi c¸c ng©n hµng trong khu vùc, hoµ nhËp vµo ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã gióp c¸c hÖ thèng ng©n hµng n¾m b¾t nh÷ng biÕn ®éng vÒ tiÒn tÖ trªn thÕ giíi nãi chung vµ cña tõng quèc gia nãi riªng mét c¸ch nhanh chãng. TÊt c¶ ®iÒu ®ã ®Òu ¶nh h­ëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn kinh doanh tiÒn tÖ trong n­íc. §Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ më cöa, hµng lo¹t c¸c ng©n hµng lo¹t c¸c ng©n hµng trªn thÕ giíi ®Æt quan hÖ më chi nh¸nh ho¹t ®éng t¹i n­íc ta, ®ßi hái c¸c hÖ thèng Ng©n hµng Th­¬ng m¹i n­íc ta ph¶i hiÖn ®¹i ho¸ nh»m t¹o kh¶ n¨ng c¹nh tranh. 3. Mét khi mµ ho¹t ®éng ng©n hµng n­íc ta ®ñ m¹nh th× kh¶ n¨ng chuyÓn vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi sÏ thùc hiÖn mau chãng. HiÖn nay theo quan ®iÓm cña mét sè chuyªn gia kªu gäi ®Çu t­ cßn e ng¹i ho¹t ®éng cña hÖ thèng Ng©n hµng Th­¬ng m¹i n­íc ta cßn qu¸ non kÐm, phÇn nµo c¶n trë ý ®Þnh ®Çu t­. Theo em víi tr×nh ®é nhËn thøc cña chóng ta hiÖn nay vµ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ngµnh B­u chÝnh viÔn th«ng cho phÐp chóng ta sö dông m¹ng l­íi thanh to¸n truyÒn tin cã hiÖu qu¶. KÕt luËn HiÖu qu¶ trong kinh doanh lµ môc tiªu hµng ®Çu cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã ®ßi hái c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ph¶i lu«n tiÕp cËn c¸i míi, ¸p dông c«ng nghÖ ng©n hµng tiªn tiÕn trªn thÕ giíi, nhÊt lµ ®èi víi c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi, cßn thiÕu nhiÒu ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng kinh doanh. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ nghiÖp vô ®­îc hiÖn ®¹i ho¸ cao trªn thÕ giíi, song tr¸i l¹i ë ViÖt Nam th× nã ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn vµ më réng. Do ®ã c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cÇn nghiªn cøu n©ng cao chÊt l­îng vµ sè l­îng dÞch vô nh»m môc ®Ých t¨ng c­êng hiÖu qu¶ vµ an toµn. Qu¸ tr×nh nµy gåm nhiÒu mÆt, nã ®ßi hái c¸c ng©n hµng ph¶i tõng b­íc më réng vµ trang bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó ®­a c«ng t¸c thanh to¸n cña ng©n hµng nhanh chãng hoµ nhËp víi c«ng nghÖ thanh to¸n hiÖn ®¹i trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. XuÊt ph¸t tõ nghiªn cøu t×nh h×nh thùc tÕ t¹i Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a em ®· m¹nh d¹n ®­a ra nh÷ng suy nghÜ cña m×nh mong r»ng sÏ gãp ®­îc mét phÇn nhá vµo c«ng t¸c hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n ®· ®Ò cËp trong luËn v¨n nµy míi chØ giíi h¹n trong ph¹m vi c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cña nghiÖp vô. Hy väng r»ng víi mét vµi suy nghÜ vÒ nghiÖp vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã thÓ ®ãng gãp phÇn nhá vµo viÖc hoµn thiÖn vµ më réng nghiÖp vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹o ®iÒu kiÖn cho Ng©n hµng Th­¬ng m¹i. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, khãa luËn cã ®iÒu g× s¬ suÊt, thiÕu sãt em rÊt mong ®­îc sù th«ng c¶m vµ gióp ®ì cña ng©n hµng còng nh­ c¸c thÇy c« gi¸o. Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh l­u th«ng tiÒn tÖ - tÝn dông Gi¸o tr×nh h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ xö lý th«ng tin trong hÖ thèng ng©n hµng ChÕ ®é thÓ lÖ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua ng©n hµng (quyÕt ®Þnh sè 22/Q§ - NH 1 ngµy 21/2/1994). NghÞ ®Þnh 30/CP ngµy 9/5/1996 cña ChÝnh phñ vµ Th«ng t­ sè 07/TT - NH 1 ngµy 27/12/1996 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam. T¹p chÝ Khoa häc Ng©n hµng. C¸c b¸o c¸o cña Ng©n hµng C«ng th­¬ng §èng §a. B¸o c¸o t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh tÕ quËn §èng §a 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000. Kinh tÕ häc.