Đề tài Một số ý kiến về kinh doanh xuất nhập khẩu ở Việt Nam hiện nay

6. thuû s¶n t¨ng gÊp 1,2 lÇn (xuÊt khÈu ®­îc 800 triÖu USD); giÇy dÐp xuÊt ®­îc 1000 triÖu USD t¨ng 1,9 lÇn n¨m 1996, than ®¸ xuÊt ®­îc 3,7 triÖu tÊn. Hµng dÖt may n¨m 1997 ®· xuÊt ®­îc 1200 triÖu USD. §Æc biÖt mÆc dï thêi tiÕt kh«ng thuËn nh­ng n¨m 1997 s¶n l­îng l­¬ng thùc vÉn ®¹t 30,6 triÖu tÊn vµ xuÊt khÈu ®­îc 3,6 triÖu tÊn g¹o. MÆt hµng ®iÖn tö ®· tham gia kh¸ v÷ng ch¾c trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi ®¹t kim ng¹ch gÊp 4 lÇn so víi n¨m 1996. NhËp khÈu ®¹t tæng kim ng¹ch 11,2 tû USD t¨ng 1,8% so víi n¨m 1996, víi mét c¬ cÊu hµng nhËp khÈu hîp lý phôc vô kÞp thêi vµ hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu th× m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn nhiªn vËt liÖu chiÕm h¬n 90% cßn gÇn 10% lµ hµng tiªu dïng thiÕt yÕu. §iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ chªnh lÖch NhËp - XuÊt gi¶m ®¸ng kÓ, n¨m 1997 chØ b»ng 59% n¨m 1996 (2,295 tû USD/3,89 tû USD). Trong n¨m 1997, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®· gãp phÇn æn ®Þnh cung cÇu, thÞ tr­êng gi¸ c¶ nhÊt lµ vÒ c¸c mÆt hµng thiÕt yÕu, kh«ng cã nh÷ng c¬n sèt nh­ mäi n¨m. Tuy nhiªn do søc mua yÕu nªn møc tiªu thô nhiÒu mÆt hµng bÞ h¹n chÕ. ViÖc tiªu thô n«ng s¶n cña n«ng d©n ch­a cã ph­¬ng ¸n gi¶i quyÕt tèt, gi¸ xuèng thÊp. Kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng chËm do gi¸ nhiÒu mÆt hµng trªn thÕ giíi xuèng thÊp, mÆc dï hÇu hÕt khèi l­îng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ®Òu t¨ng. - N¨m 1997 c«ng t¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi cã tiÕn bé h¬n tr­íc. Quan hÖ bu«n b¸n cña ta víi c¸cn­íckhu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng vÉn gi÷ vÞ trÝ hµng ®Çu víi kim ng¹ch 2 chiÒu kho¶ng 15 tû USD chiÕm 77% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Trong ®ã mét sè thÞ tr­êng cã kim ng¹ch trao ®æi lín lµ NhËt B¶n, Singapo, Hµn Quèc, §µi Loan, Hång K«ng... Víi thÞ tr­êng EU kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 20% hiÖn ®· ký t¾t hiÖp ®Þnh cho thêi kú 1998-2000 ví møc h¹n ng¹ch t¨ng 25% so víi hiÖp ®Þnh cò. §èi víi thÞ tr­êng Mü tuy 2 n­íc ch­a ký ®­îc HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, ViÖt Nam ch­a cã ®­îc ­u ®·i tèi huÖ quèc MNF nh­ng tõ n¨m 1995 ®Õn cuèi n¨m 1997 kim ng¹ch 2 chiÒu n¨m sau t¨ng gÊp ®«i n¨m tr­íc. Cïng víi viÖc t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn c¬ së hiÖn cã, Bé Th­¬ng m¹i ®· phèi hîp víi c¸c ngµnh liªn quan vµ sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña ChÝnh phñ ®· x©y dùng ph­¬ng ¸n ®µm ph¸n víi Mü. Víi c¸c n­íc SNG vµ §«ng ©u møc ®é bu«n b¸n vÉn cßn khiªm tèn nh­ng ®· cã nhiÒu ho¹t ®éng tÝch cùc ®Ó kh«i phôc vµ më réng quan hÖ kinh tÕ, th­¬ng m¹i sau mét thêi gian bÞ gi¸n ®o¹n vµ sa sót. Víi Canada, Mü La Tinh ®· ký ®­îc c¸c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i vµ c¸c tho¶ thuËn t¹o ®iÒu kiÖn cho sù trao ®æi bu«n b¸n víi khu vùc nµy æn ®Þnh l©u dµi. Khu vùc ch©u Phi - T©y nam ¸ vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n ch­a th¸o gì ®­îc, song ViÖt Nam vµ tõng n­íc ®· cã ho¹t ®éng tÝch cùc nh»m biÕn tiÒm n¨ng vµ mong muèn thµnh hiÖn thùc vµ hiÖu qu¶. Kim ng¹ch bu«n b¸n cña 7 n­íc trong khu vùc nµy cã quan hÖ víi ta trong n¨m 1997 t¨ng h¬n 30% so víi n¨m 1996. ViÖt Nam ®· thùc hiÖn tèt nghÜa vô ®èi víi ASEAN nh­ tiÕp tôc triÓn khai cam kÕt theo HiÖp ®Þnh CEPT x©y dùng lé tr×nh phi quan thuÕ, ®µm ph¸n x©y dùng c¸c hiÖp ®Þnh vÒ khu vùc ®Çu t­, vÒ vËn t¶i qu¸ c¶nh, ®ång thêi chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i quèc tÕ (WTO) vµ diÔn ®µn Hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC). §Æc biÖt trong n¨m 1997 lµ Quèc héi ®· th«ng qua LuËt Th­¬ng m¹i vµ nhiÒu v¨n b¶n d­íi LuËt ®­îc khÈn tr­¬ng chuÈn bÞ ®Ó LuËt ®­îc ®­a vµo ¸p dông tõ 1/1/1998. §ång thêi Bé Th­¬ng m¹i ®· ban hµnh hoÆc cïng víi c¸c bé ngµnh h÷u quan ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt kh¸c - ®iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn ®Þnh râ hµnh lang ph¸p lý cho ho¹t ®éng kinh doanh nãi chung vµ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nãi riªng. XuÊt nhËp khÈu n¨m 1997 nh×n mét c¸ch tæng thÓ cã nhiÒu m¶ng sinh ®éng khoÎ kho¾n nh­ng vÉn ch­a hÕt nh÷ng day døt vÒ mét sè ®iÒu tån t¹i. Song c«ng b»ng mµ nãi, chóng ta vÉn ®· trô v÷ng ®i nh÷ng b­íc ®i r¾n rái h¬n, ch¾c ch¾n h¬n b¸o hiÖu nh÷ng n¨m tiÕp theo th¾ng lîi h¬n nh»m gãp søc cho tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. PhÇn III: §¸nh gi¸ vÒ thùc tr¹ng xuÊt nhËp khÈu trong nh÷ng n¨m qua. I. §¸nh gi¸ t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu giai ®o¹n 1991 - 1995. 1. Nh÷ng mÆt ®· lµm ®­îc: - Mét sè hµng ho¸ xuÊt khÈu chÕ biÕn chÊt l­îng cao cã xu h­íng t¨ng lªn thay thÕ dÇn hµng xuÊt khÈu th« nh­: Hµng thuû s¶n chÕ biÕn n¨m 1991 lµ 20%, n¨m 1994 lµ 50%; h¹t ®iÒu nh©n n¨m 1991 lµ 16,3%, n¨m 1994 lµ 47,2%; g¹o n¨m 1991 lµ 40%, n¨m 1994 lµ 70%. - ThÞ tr­êng xuÊt khÈu trong 5 n¨m 1991 - 1995 ngµy cµng ®­îc më réng trong ®ã khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng chiÕm tû träng 80% tæng kim ng¹ch bu«n b¸n xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam , Ch©u ¢u 15%, Ch©u Phi - T©y Nam ¸ 3%, Ch©u Mü 2%. Trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i b×nh D­¬ng th× 5 n­íc b¹n hµng lín thêi kú 1991 - 1994 lµ: NhËt B¶n: 20% Singapo: 17% Hång K«ng:10% Hµn Quèc: 9% §µi Loan: 7% - C¬ chÕ chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu ngµy cµng linh ho¹t h¬n ®· khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia s¶n xuÊt kinh doanh hµng xuÊt khÈu. §iÒu kiÖn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu dÔ dµng h¬n tr­íc nhiÒu doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp, tuyÖt ®¹i ®a sè c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ®· ®­îc miÔn thuÕ xuÊt khÈu. - Tèc ®é t¨ng gi¸ b¸n lÎ hµng ho¸ vµ dÞch vô tiªu dïng trong 5 n¨m 1991 - 1995 cã xu h­íng gi¶m vµ æn ®Þnh ®· cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ph¸t triÓn tõng b­íc n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. 2. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i. - Trong 5 n¨m 1991 - 1995 t×nh h×nh chÝnh trÞ vµ kinh tÕ thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng, trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi b¹n hµng vµ thÞ tr­êng do sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ c¸c n­íc XHCN §«ng ¢u lµm cho c«ng t¸c dù b¸o gi¸ c¶ vµ thÞ tr­êng thÕ giíi vèn ®· khã kh¨n l¹i ngµy cµng phøc t¹p, khã l­êng tr­íc, ®iÒu nµy g©y c¶n trë lín ®èi víi c«ng t¸c ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. - Mét sè n«ng s¶n thùc phÈm nhÊt lµ ë c¸c c¬ së thuéc c¸c vïng n«ng th«n miÒn nói vµ hµng tiÓu thñ c«ng nghiÖp bÞ ø ®äng chñ yÕu lµ ch­a chuyÓn h­íng s¶n xuÊt theo yªu cÇu vµ thÞ hiÕu tiªu dïng, gi¸ thµnh l¹i cao vµ chÊt l­îng thÊp, c¸ch tæ chøc s¶n xuÊt cßn ®¬n gi¶n nªn cßn ch­a ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. - T×nh tr¹ng bu«n lËu qua biªn giíi ch­a ®­îc ng¨n chÆn tèt lµm ¶nh h­ëng lín tíi kinh doanh xuÊt nhËp khÈu - nguyªn nh©n hÕt søc c¬ b¶n b¾t nguån tõ chÝnh s¸ch ë tÇm vÜ m« cã nhiÒu khe hë nh­ chÝnh s¸ch thu thuÕ biªn mËu, cho phÐp bu«n b¸n tiÓu ng¹ch trong lóc ë c¸c n­íc kh¸c nãi chung quèc gia nµo còng chØ cã mét chÝnh s¸ch chung vÒ ngo¹i th­¬ng lµ bu«n b¸n theo tËp qu¸n thÕ giíi vµ theo hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, kh«ng cã hai lo¹i bu«n b¸n chÝnh ng¹ch vµ tiÓu ng¹ch nh­ ë ViÖt Nam vµ ë mét quèc gia chØ ¸p dông chung mét lo¹i thuÕ ®Ó thu ®èi víi c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trõ mét sè quèc gia cã chñ ®Þnh riªng, kh«ng quèc gia nµo cã chÝnh s¸ch hai thuÕ: ThuÕ xuÊt nhËp khÈu riªng vµ thuÕ xuÊt nhËp tiÓu ng¹ch riªng. II. §¸nh gi¸ t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu trong 2 n¨m 1996 - 1997. - Nh×n chung trong viÖc ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu trong 2 n¨m 1996 - 1997 ®· t¹o hµnh lang ph¸p lý th«ng tho¸ng cho xuÊt khÈu (®¬n gi¶n thñ tôc vµ gi¶m ®¸ng kÓ l­îng mÆt hµng cÊp giÊy phÐp) ®i ®«i víi qu¶n lý nhËp khÈu th«ng qua c«ng cô tµi chÝnh, tiÒn tÖ (h¹n chÕ viÖc më réng ph¹m vi b¶o l·nh cho më L/C tr¶ chËm). §èi víi mÆt hµng trong n­íc s¶n xuÊt cã ®ñ lùc l­îng vµ chÊt l­îng t­¬ng ®­¬ng hµng ngo¹i nhËp hoÆc mÆt hµng tiªu dïng bao cÊp (nh­ « t« 4 chç ngåi, xe g¾n m¸y ...) th× h¹n chÕ sè l­îng nhËp khÈu. HÖ thèng qu¶n lý ®· cã c¸c t¸c ®éng ®ång bé lµm cho chªnh lÖch xuÊt nhËp khÈu gi¶m ®¸ng kÓ. Bªn c¹nh ®¸nh gi¸ chung nªu trªn, t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ xuÊt nhËp khÈu giai ®o¹n 1996 - 1997 cã mét sè ®iÓm næi bËt sau: + VÒ sè l­îng xuÊt khÈu nhiÒu mÆt hµng t¨ng kh¸, cã nh÷ng mÆt hµng chñ lùc t¨ng cao so víi dù ®Þnh nh­ g¹o, dÇu th«, cµ phª, hµng may mÆc, giÇy dÐp. + VÒ chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu vµ c¬ cÊu xuÊt khÈu ®· cã b­íc chuyÓn dÞch tÝch cùc: chÊt l­îng hµng ho¸ kh¸ h¬n ®· cã søc c¹nh tranh nhÊt ®Þnh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi nhÊt lµ c¸c mÆt hµng gia c«ng nh­ may mÆc, giÇy dÐp. MÆt hµng g¹o cã tû träng g¹o cao cÊp tuy gi¶m nh­ng nguyªn nh©n lµ do yªu cÇu cña thÞ tr­êng quèc tÕ tËp trung vµo g¹o cÊp thÊp trong khi ta ®· cã gièng lóa tèt h¬n vµ kh¶ n¨ng xay s¸t chÕ biÕn kh¸ h¬n. Tû lÖ s¶n phÈm chÕ biÕn s©u trªn s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ xuÊt khÈu ®­îc t¨ng dÇn (40: 60). + VÒ gi¸ thÕ giíi ®èi víi mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ta cã biÕn ®éng gi¶m m¹nh nh­ g¹o, cao su, cµ phª, dÇu th« ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ kim ng¹ch xuÊt khÈu. + KÕt qu¶ xuÊt khÈu vÒ sè l­îng cña nhiÒu mÆt hµng t¨ng m¹nh nh­ng vÉn ch­a khai th¸c hÕt kh¶ n¨ng vµ tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña ta do nguån hµng xuÊt khÈu kh¸ phong phó, nh­ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu th× thiÕu b¹n hµng æn ®Þnh kÓ c¶ g¹o, cµ phª, cao su, hµng may mÆc... Riªng mÆt hµng cao su th× cßn lóng tóng vµ bÞ ®éng ®èi víi thÞ tr­êng Trung Quèc, Singapo, SNG... do gi¸ c¶ vµ quy c¸ch s¶n phÈm ch­a ®­îc phï hîp ta vÉn cßn t×nh tr¹ng b¸n c¸i mµ ta cã chø ch­a ph¶i lµ c¸i thÞ tr­êng cÇn; g¹o tuy ®­îc mïa song kim ng¹ch xuÊt khÈu l¹i gi¶m (n¨m 1997 b»ng 85% n¨m 1996). VÒ may mÆc cã lùc l­îng dåi dµo cho xuÊt khÈu nh­ng bÞ giíi h¹n cña h¹n ng¹ch vµo EU vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng ®èi víi thÞ tr­êng kh«ng h¹n ng¹ch kh«ng mÊy thuËn lîi. NhËt B¶n lµ thÞ tr­êng nhËp hµng may mÆc kh«ng h¹n ng¹ch lín nhÊt cña ta (sè l­îng cßn lín h¬n tæng sè xuÊt vµo thÞ tr­êng cã h¹n ng¹ch EU) nh­ng n¨m 1997, do chÞu ¶nh h­ëng khã kh¨n vÒ viÖc chÝnh phñ NhËt t¨ng thuÕ thu nhËp trong n¨m 1996 nªn møc nhËp cÇm chõng; ®èi víi thÞ tr­êng Hoa Kú, sau khi b×nh th­êng ho¸ quan hÖ 2 n­íc më ra kh¶ n¨ng t¨ng ®¸ng kÓ vÒ kim ng¹ch hai chiÒu gi÷a ViÖt Nam vµ Mü. Võa qua tån ®äng s¶n phÈm dÖt may cã lóc lªn tíi vµi ba tr¨m tû ®ång. Mét sù kiÖn v« cïng quan träng lµ ViÖt Nam ra nhËp khèi ASEAN, viÖc nµy ®· gióp cho ViÖt Nam dÇn dÇn hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §Ó ®¸nh gi¸ râ h¬n vÒ t×nh h×nh XNK cña ViÖt Nam ta sÏ xem xÐt t×nh h×nh XNK cña c¸c n­íc ASEAN. Ta xem xÐt hai biÓu sau: BiÓu 8: Sù t¨ng tr­ëng XK 91 - 95 cña c¸c n­íc ASEAN vµ ViÖt Nam (§vÞ:%) N­íc 1991 1992 1993 1994 1995 Singapo 7 1,4 15,6 18,4 18,7 Indonesia 10,5 14 8,3 8,5 12 Thailan 24,9 12,7 14,3 17 23 Malaixia 18,6 10,9 17,1 10,4 20 Philippin 7,3 11,1 15,8 15 27,9 ViÖt Nam -13,2 26,6 15,7 20,6 48,2 (Nguån: RIM Pacific Business and Industries Vol 4 - 1995 sè 30) BiÓu 9 Nh÷ng sè liÖu c¬ b¶n vÒ kinh tÕ, x· héi cña c¸c n­íc ASEAN.1996-1997 N­íc TØ lÖ t¨ng tr­ëng GDP (%) GDP tÝnh theo ®Çu ng­êi (USD) GNP tÝnh theo ®Çu ng­êi (USD) D©n sè (triÖu) XuÊt khÈu (tØ USD) NhËp khÈu (tØ USD) Campuchia 6 1266 215 10,3 0,6 - Brunay 2 18900 20400 0,3 2,3 - Malaixia 8,1 9470 4466 21,3 77,84 78,45 Mianma 6 753 890 48,3 3,8 - Lao 6,9 1670 370 4,9 0,3 - Indonexia 7,8 3705 1086 199,2 49,76 42,43 Philippin 5,9 2935 3265 69,7 20,54 32,5 Xingapo 5,8 23565 30500 3,1 125,08 131,82 Thailan 8,5 7535 2970 61,4 54,68 71,85 Vietnam 9,5 1310 270 76,7 7,1 11,1 (Nguån:Asiaweek, May 1997, p78 and p69) Qua hai b¶ng trªn ta thÊy tèc ®é t¨ng XNK cña ViÖt Nam so víi c¸c n­íc ASEAN lµ kh¸ cao , cô thÓ n¨m 1991 XK cña ViÖt Nam gi¶m 13,2% so víi n¨m 1990 nh­ng c¸c n¨m sau ®Òu cã sù t¨ng trëng cao h¬n n¨m tr­íc, xu h­íng XK ngµy cµng t¨ng cao h¬n( ®Õn n¨m 1995 ®· t¨ng lªn ®Õn 48,2%). Trong nh÷ng n¨m 1996-1997 XK vµ NK cña n­íc ta ®Òu ®øng thø 6 trong tæ chøc ASEAN sau Xingapo, Malaixia, Thailan, Indonexia , Philippin vµ chØ h¬n Campuchia, Brunay, Mianma vµ Lao. So s¸nh víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ kh¸ ph¸t triÓn kh¸ trong ASEAN nh­ Xingapo, Malaixia, Thailan , Indonexia, Philippin th× vÒ c¶ XK lÉn NK ViÖt Nam ®Òu thua xót , tuy nhiªn XK cña ViÖt Nam cã tèc ®é t¨ng nhanh h¬n( thÓ hiÖn ë biÓu...), thªm n÷a n¨m 1996 XK t¨ng 31,2% so víi n¨m 1995, n¨m 1997 t¨ng 18,6% so víi n¨m 1996, mÆt kh¸c chªnh lÖch gi÷a XK vµ NK cña ViÖt Nam t­¬ng ®èi nhá(4 tØ USD nhËp siªu) chØ kÐm riªng Indonexia(7,33 tØ USD xuÊt siªu). Nh­ vËy, tuy r»ng XNK cña ViÖt Nam vÉn cßn gi÷ mét vÞ trÝ thÊp so víi khu vùc, nh­ng ta vÉn cã quyÒn hy väng vµo mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cã tØ träng XK ngµy cµng cao cña ViÖt Nam trong t­¬ng lai. * Tãm l¹i trong nh÷ng n¨m 1991 - 1997 nÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn m×nh b­íc vµo mét giai ®o¹n míi ®ã lµ giai ®o¹n t¹o d­ng c¸c tiÒn ®Ò vµ x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. ChÝnh v× thÕ lÏ dÜ nhiªn lµ trong c«ng t¸c qu¶n lý còng nh­ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nãi riªng ®Òu cã va vÊp. Song víi quyÕt t©m vµ nç lùc cña toµn §¶ng, toµn d©n ta giai ®o¹n 1991 - 1997 thùc sù lµ mét thêi kú chuyÓn m×nh m·nh liÖt cña ViÖt Nam, nÒn kinh tÕ ®ang tõng b­íc ®i vµo æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn m¹nh, ®êi sèng nh©n d©n ®­îc n©ng cao cñng cè cho mét chÕ ®é chÝnh trÞ v÷ng ch¾c. Tuy cã nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc nh­ng cã thÓ nãi nh÷ng n¨m 1991 -1997 lµ tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ cho ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu - mét m¶ng ho¹t ®éng v« cïng quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ - nãi riªng. PhÇn IV: Mét sè kiÕn nghÞ thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam hiÖn nay. Trªn c¬ së thùc tr¹ng vµ ®Þnh h­íng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vµ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hiÖn nay, t«i xin phÐp ®­îc kiÕn nghÞ mét vµi ý kiÕn vÒ c¸c ph­¬ng diÖn sau: + KiÕn nghÞ ®Ó t¹o c¸c nguån hµng xuÊt khÈu tèt h¬n + KiÕn nghÞ vÒ c«ng t¸c qu¶n lý vÜ m« xuÊt nhËp khÈu. + KiÕn nghÞ vÒ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ë tÇm vi m«. Mong r»ng c¸c ý kiÕn cña t«i cã thÓ ®ãng gãp vµ gãp phÇn lµm cho ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu n­íc ta cã hiÖu qu¶ h¬n. I. KiÕn nghÞ vÒ ph­¬ng diÖn t¹o nguån hµng xuÊt khÈu (trªn c¬ së c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu chñ yÕu). Ta biÕt r»ng ®Ó ®¹t ®­îc tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu lín th× cÇn ph¶i cã nguån hµng xuÊt khÈu dåi dµo, mçi mét quèc gia kh¸c nhau ®Òu cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau vÒ nguån hµng xuÊt khÈu, cã nghÜa lµ c¬ cÊu xuÊt khÈu kh¸c nhau, nãi c¸ch kh¸c mçi mét n­íc sÏ cã c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc kh¸c nhau. §Ó ®¶m b¶o tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cao th× ph¶i chó träng ®Õn c¸c nguån hµng xuÊt khÈu chñ yÕu. ViÖt Nam còng kh«ng ph¶i lµ ngo¹i lÖ. Trong c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ta c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ: g¹o, cao su, cµ phª, thuû s¶n, rau qu¶, h¹t ®iÒu, thÞt chÕ biÕn, d©u t»m t¬, hµng da vµ giÇy, hµng dÖt, may mÆc, than, hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n xuÊt khÈu. VËy t«i xin ®ãng gãp ý kiÕn x©y dùng nguån hµng cña tõng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu. Cô thÓ nh­ sau: 1. G¹o: - G¹o n¨m 1993 ViÖt Nam s¶n xuÊt 25 triÖu tÊn l­¬ng thùc, xuÊt khÈu ®­îc 1,72 triÖu tÊn g¹o. N¨m 1994 ViÖt Nam gÆp nhiÒu thiªn tai b·o lôt nh­ng vÉn ®¹t ®­îc s¶n l­îng l­¬ng thùc 26 triÖu tÊn, xuÊt khÈu trªn 2 triÖu tÊn g¹o. N¨m 1995 nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®ang x¶y ra biÕn ®éng vÒ cung cÇu, gi¸ c¶ nªn g¹o ®ang lµ mÆt hµng hÕt søc nhËy c¶m. HiÖn nay g¹o ViÖt Nam xuÊt khÈu víi gi¸ thÊp h¬n cña Th¸i Lan kho¶ng 20% ®Õn 30% do cã nhiÒu nguyªn nh©n, ®ã lµ; G¹o ViÖt Nam ch­a hoµn toµn phï hîp víi thÞ hiÕu cña tõng thÞ tr­êng tiªu thô vÒ chÊt l­îng, chñng lo¹i, mµu s¾c.., g¹o ViÖt Nam do tæ chøc s¶n xuÊt, thu ho¹ch, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n, chÕ biÕn cßn th« s¬, ch­a c«ng nghiÖp ho¸, mçi khi xuÊt khÈu mét l­îng lín th­êng ph¶i thu gom chÊt l­îng g¹o kh«ng ®ång ®Òu, cho nªn mÆc dï ®· tr¶i qua h¬n 5 n¨m ViÖt Nam lu«n lµ n­íc cã l­îng g¹o xuÊt khÈu ®øng thø 2 trªn thÕ giíi nh­ng ®Õn nay ViÖt Nam vÉn ch­a cã ®ñ søc vµ t­ thÕ chñ ®éng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Trong thêi gian tíi ViÖt Nam muèn xuÊt khÈu ®­îc 2,5 triÖu tÊn g¹o hµng n¨m mµ l¹i cã chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ theo kÞp víi gi¸ cña thÕ giíi th× cÇn ph¶i: + C¶i t¹o gièng lóa (hoÆc nhËp khÈu gièng lóa nÕu cÇn) cho g¹o h¹t dµi tr¾ng, trong, kh«ng b¹c bông; Tæ chøc ra vïng chuyªn canh s¶n xuÊt ®Ó rång lóa xuÊt khÈu, t¹o ®ñ ®iÒu kiÖn th©m canh t¨ng n¨ng suÊt. + C¶i t¹o, khoanh vïng chuyªn canh trång c¸c lo¹i g¹o ®Æc s¶n nh­ T¸m th¬m, Dù h­¬ng, Nµng h­¬ng kÓ c¶ mét sè lo¹i lóa hîp víi nhu cÇu tõng n­íc (nh­ gièng lóa Japonica míi b¸n ®­îc vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n) ®Ó xuÊt khÈu g¹o víi gi¸ cao vµ phï hîp víi yªu cÇu thÞ tr­êng. + X©y dùng míi vµ c¶i t¹o vÒ c«ng nghÖ vµ c¸ch qu¶n lý c¸c nhµ m¸y xay s¸t, tæ chøc l¹i viÖc sÊy vµ b¶o qu¶n b»ng silo ®Ó gi¶m tæn thÊt do Èm mèc, chuét bä ®ång thêi t¨ng tû lÖ g¹o nguyªn h¹t, h¹n chÕ tû lÖ g¹o g·y. + T×m hiÓu vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng, b¸n g¹o trùc tiÕp cho c¸c n­íc cã nhu cÇu nhËp khÈu g¹o. 2. Cao su: - Theo dù b¸o cña ngµnh n«ng nghiÖp n¨m 1996 cã 150000 ha cao su khai th¸c mñ cho s¶n l­îng mñ kh« 140 - 150 ngµn tÊn. Tõ n¨m 1996 - 2000 mçi n¨m diÖn tÝch khai th¸c t¨ng b×nh qu©n 15000 ha cao su vµ gi¶m ®i 2000 ha cao su qu¸ tuæi ph¶i chÆt ®i ®Ó trång míi, cã nghÜa lµ ®Õn n¨m 2000 cã kho¶ng 200000 ha cao su ®­a vµo khai th¸c cho s¶n l­îng 200000 tÊn mñ, nh­ vËy cã thÓ ®¹t 180000 tÊn mñ kh«. VËy h­íng ta ph¶i ®i lµ: + T×m mäi c¸ch ®Ó chÕ biÕn ra s¶n phÈm cao su ®Ó xuÊt khÈu nh­ nhiÒu doanh nghiÖp ®· lµm ®­îc trong mÊy n¨m võa qua. + HÕt søc tr¸nh xuÊt khÈu cao su nguyªn liÖu vµ ®Æc biÖt hÕt søc tr¸nh ch¹y theo lîi nhu¹n tr­íc m¾t ®Ó b¸n å ¹t vµo mét thÞ tr­êng míi, ®Õn khi gÆp bÊt tr¾c do thÞ tr­êng míi g©y ra th× ®· mÊt thÞ tr­êng vµ b¹n hµng quen thuéc cò. 3. Cµ phª: ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn thuËn lîi cho c©y cµ phÖ ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ vïng T©y Nguyªn, vïng ®Êt ®á bazan. HiÖn nay ViÖt Nam ®· cã 160000 ha c©y cµ phª ®­îc trång chñ yÕu ë §¾c L¾c (55000 - 60000 ha). Gi¸ Lai (11000 - 12000 ha), L©m §ång (18000 ha), §ång Nai (26000 ha), NghÖ TÜnh (2000 ha), S¬n La (3000 ha). ViÖt Nam tiªu thô cµ phª trong n­íc kh«ng nhiÒu (kho¶ng 6000 tÊn/n¨m) ngoµi ra chñ yÕu ®Ó xuÊt khÈu. Cµ phª ViÖt Nam ®­îc xuÊt khÈu chñ yÕu s¸ng c¸c n­íc Singapo (50%), Hång K«ng (8%), CHLB §øc (10%) vµ trªn 20 n­íc kh¸c. Môc tiªu mµ n­íc ta ®Æt ra lµ ®Õn n¨m 2000 phÊn ®Êu cã 200 - 220 ngµn ha c©y cµ phª, viÖc më réng diÖn tÝch (70 - 80 ngµn ha) chñ yÕu ë c¸c tØnh phÝa B¾c (khu 4, S¬n La...) vµ cã s¶n l­îng 350 ngµn tÊn, giµnh 300 ngµn tÊn cho xuÊt khÈu. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu ®ã chóng ta cÇn ph¶i: + X©y dùng mét sè c¬ së ph©n lo¹i ®¸nh bãng vµ chÕ biÕn cµ phª kü thuËt hiÖn ®¹i. + Cè g¾ng phôc håi thÞ tr­êng xuÊt khÈu cµ phª sang CHLB Nga, c¸c n­íc SNG, ®Æc biÖt cÇn l­u ý më réng xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Ch©u ¢u vµ Mü. + VÒ quy ho¹ch vïng vµ diÖn tÝch trång cµ phª nªn tiÕn hµnh c«ng t¸c dù b¸o nhu cÇu thÞ tr­êng tÝnh to¸n ®Ó cã quy ho¹ch vïng vµ diÖn tÝch tr«ng phï hîp cho c¶ t×nh huèng khi cµ phª lªn gi¸ kÓ c¶ t×nh huèng cµ phª xuèng gi¸ ®Ó tr¸nh thiÖt h¹i cho n«ng d©n nh­ ®· gÆp ph¶i tõ n¨m 1993 trë vÒ tr­íc. 4. Hµng thuû s¶n: - ThÞ tr­êng thuû s¶n thÕ giíi nãi chung cã dung l­îng tiªu thô lín. Hµng thuû s¶n ®­îc ViÖt Nam xuÊt khÈu sang c¸c n­íc nh­ NhËt B¶n, Singapo, Hång K«ng, óc, §µI Loan, Ph¸p, Anh, Trung Quèc... HiÖn nay vµ trong t­¬ng lai hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kh«ng gÆp khã kh¨n vÒ thÞ tr­êng tiªu thô do nhu cÇu thÕ giíi cÇn rÊt lín vÒ hµng thuû s¶n. Tr÷ l­îng thuû s¶n cña ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng khai th¸c hµng n¨m trªn 2 triÖu tÊn, nh­ng hiÖn nay míi chØ khai th¸c ®­îc h¬n 1 triÖu tÊn do thiÕu ph­¬ng tiÖn ®¸nh b¾t hiÖn ®¹I, chi phÝ s¶n xuÊt cao. §iÒu kiÖn trang bÞ c¸c ®éi tµu lín ®¸nh b¾t xa bê kh«ng cã, chØ khai th¸c ven bê nªn ng­ tr­êng khai th¸c rÊt chËt hÑp nÕu kh«ng tÝnh ®Õn h­íng ph¸t triÓn nu«i trång vµ cã quy ho¹ch ®¸nh b¾t nghiªm ngÆt, cø ®Ó t×nh tr¹ng ®¸nh b¾t bõa b·i nh­ hiÖn nay vµ c¸c n­íc dïng ph­¬ng tiÖn vµo cµn vÐt th× s¶n l­îng thuû s¶n sÏ sôt gi¶m nhanh chãng dÔ dÉn tíi mÊt tµi nguyªn ng­ tr­êng. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu mµ Nhµ n­íc ®Æt ra lµ n¨m 2000 xuÊt khÈu 1,2 tû USD hµng h¶i s¶n cÇn ph¶i lµm tèt c¸c viÖc sau: + §Çu t­ trang bÞ c¸c trang thiÕt bÞ tµu thuyÒn ®¸nh b¾t hiÖn ®¹i ®Ó ®¶m b¶o cã thÓ ®¸nh b¾t xa bê vµ dµi ngµy. + Quy ho¹ch l¹i ng­ tr­êng mét c¸ch râ rÖt vÒ khu vùc ®¸nh b¾t vµ khu vùc nu«i trång thuû h¶i s¶n ®Ó ®¶m b¶o t¸i sinh kÞp thêi nguån tµi nguyªn thuû h¶i s¶n. + §Çu t­ míi vµ n©ng cÊp c¸c c¬ së chÕ biÕn ®Ó cã thÓ xuÊt khÈu hµng thuû h¶i s¶n d­íi d¹ng chÕ biÕn s©u mµ kh«ng dõng l¹i ë d¹ng cÊp ®«ng l¹nh. 5. Rau, hoa, qu¶: * Hoa t­¬i: Vô ®«ng xu©n (tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 3 hµng n¨m) ë phÝa B¾c ViÖt Nam rÊt thuËn tiÖn cho viÖc trång hoa c©y c¶nh cho c¸c lo¹i hoa rÊt ®Ñp ®­îc ch©u ¢u ­a chuéng. Thêi gian nµy hµng n¨m c¸c n­íc ch©u ¢u l¹i lµ mïa b¨ng gi¸ kh«ng trång ®­îc hoa g× ph¶i nhËp hoa t­¬i tõ nhiÒu n­íc kh¸c nhau. Hoa t­¬i ViÖt Nam cã thÓ xuÊt khÈu lín (kÓ c¶ hoa phong lan ë §µ l¹t) ®¹t hµng tr¨m triÖu USD nh­ng xuÊt khÈu hoa t­¬i lµ viÖc rÊt khã kh¨n tõ kh©u trång trät, ch¨m sãc, c¾t hoa, bao b× ®ãng gãi vËn chuyÓn vµ giao hµng ®óng thêi gian chñng lo¹i sè l­îng theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng n­íc ngoµi. V× vËy nªn khuyÕn khÝch c¸c héi lµm v­ên, héi trång hoa c©y c¶nh ®i s©u vµo nghÒ nghiÖp vµ lµm marketing ë tÇm vi m« tõ ®ã ®Ò xuÊt víi Nhµ n­íc vÒ nh÷ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch tho¶ ®¸ng cho ngµnh nµy v× ®©y lµ ngµnh rÊt khã lµm ®ßi hái c«ng phu tû mû vµ kh«ng thÓ nhanh chãng cã sè l­îng lín ngay, kh«ng dÔ cã ngay thÞ tr­êng, nªn ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch lµ miÔn gi¶m tÊt c¶ c¸c kho¶n ®ãng gãp tõ trong néi ®Þa ®Õn kh©u xuÊt khÈu, t¹o thuËn lîi nhanh chãng trong c¸c kh©u thñ tôc, cho dï tr­íc m¾t viÖc xuÊt khÈu hoa t­¬i kim ng¹ch rÊt nhá nh­ng lµ gãp giã ®Ó thµnh b·o. * Rau t­¬i: ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng tr«ng rÊt nhiÒu lo¹i rau nh­ xµ l¸ch, rau th¬m, hµnh t©y, cµ chua, d­a chuét, b¾p c¶i, sóp l¬, tái ít... mµ nhu cÇu thÕ giíi rÊt cÇn. HiÖn nay, ViÖt Nam xuÊt khÈu víi sè l­îng rÊt h¹n chÕ chÝnh lµ vÊn ®Ò b¶o qu¶n chÕ biÕn. V× vËy ph¶i ®Çu t­ gÊp c¸c d©y chuyÒn chÕ biÕn hiÖn ®¹i nh­ sÊy kh«, ®å hép... ®Ó xuÊt khÈu ®­îc khèi l­îng lín. Muèn vËy ph¶i cã chÝnh s¸ch riªng ®Ó thu hót ®Çu t­ hoÆc lËp liªn doanh chÕ biÕn. * Qu¶: ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu lo¹i qu¶ cã gi¸ trÞ dinh d­ìng cao vµ lµ ®Æc s¶n cña vïng nhiÖt ®íi nh­ nh·n lång, v¶i thiÒu, m¬, mËn, b­ëi, cam, døa, xoµi, sÇu riªng... Muèn xuÊt khÈu ®­îc ph¶i t×m c¸c b¹n hµng ®èi t¸c tõ c¸c n­íc cã c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm chÕ biÕn nh­: §µi Loan, Trung Quèc, Israel, NhËt, ý... cã chÝnh s¸ch réng r·i vÒ lîi nhuËn ®Ó thu hót hä vµo vµ cïng víi c¸c ®Þa ph­¬ng lËp nªn ph­¬ng ¸n tõ kh©u trång, gièng, thu ho¹ch ®Õn x©y dùng nhµ m¸y chÕ biÕn nhµ m¸y ®å hép hiÖn ®¹i vµ chuÈn bÞ thÞ tr­êng xuÊt khÈu. 6. H¹t ®iÒu: - ViÖt Nam hiÖn nay ®· trong kho¶ng 130000 ha c©y ®iÒu, tËp trung nhiÒu ë c¸c tØnh MiÒn §«ng Nam Bé vµ r¶i r¸c tõ Qu¶ng Nam - §µ N½ng ®Õm c¸c tØnh T©y Nguyªn. VÒ thÞ tr­êng tiªu thô h¹t ®iÒu Ýt gÆp khã kh¨n do nhu cÇu tiªu thô trªn thÕ giíi ngµy cµng t¨ng vµ xu thÕ më réng sang nhiÒu n­íc ë B¾c Mü, T©y ¢u, c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, c¸c n­íc c«ng nghiÖp míi (NIC) cã nhu cÇu lín vÒ h¹t ®iÒu tinh chÕ. V× vËy môc tiªu ®Õn n¨m 2000 cÇn ph¶i ®Çu t­ thiÕt bÞ c«ng nghÖ chÕ biÕn ®Ó chuyÓn hÇu hÕt sang xuÊt khÈu h¹t ®iÒu d­íi d¹ng chÕ biÕn. 7. ThÞt chÕ biÕn: Dù kiÕn môc tiªu xuÊt khÈu thÞt chÕ biÕn ®¹t 60 - 80 ngµn tÊn, ®Õn n¨m 2000 cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu 80 triÖu USD ®Õn 100 triÖu USD. §Ó ®¹t môc tiªu nµy ViÖt Nam cÇn lµm c¸c c«ng viÖc sau: + C¶i t¹o gièng lîn cho tû lÖ n¹c ®¹t 50% - 60% vµ träng l­îng ®¹t trªn 70 kg/con. + C¶i t¹o gièng bß nu«i theo c«ng nghÖ tiªn tiÕn cho chÊt l­îng thÞt mÒm. + X©y dùng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn cã c«ng nghÖ cao hiÖn ®¹i vµ c¸c hÖ thèng kiÓm dÞch ®éng thùc vËt ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ. + X©y dùngnhµ m¸y chÕ biÕn vµ thuéc da cã c«ng nghÖ cao ®Ó lµm c¸c s¶n phÈm b»ng da xuÊt khÈu. 8. D©u t¬ t»m: - HiÖn nay ViÖt Nam chØ míi s¶n xuÊt kho¶ng 1000 tÊn, chÊt l­îng t¬ cßn thÊp ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi mµ nhu cÇu thÕ giíi rÊt lín vÒ mÆt hµng tõ t¬ t»m, thÞ tr­êng tiªu thô t¬ t»m vµ s¶n phÈm t¬ t»m rÊt lín nh­: ý, NhËt, §¹i hµn, Trung Quèc, Ph¸p, CHLB §øc, Anh ®Òu muèn nhËp t¬ t»m cao cÊp vµ c¸c lo¹i v¶i lôa dÖt kim cao cÊp tõ t¬ t»m; C¸c n­íc Trung §«ng cã nhu cÇu lín nhËp ¸o choµng ®en b»ng t¬ t»m dïng cho phô n÷ ®¹o Håi nh­ng hä ®ßi hái chÊt l­îng t¬ dÖt vµ may mÆc rÊt cao; C¸c n­íc Mü, EC, Ch©u ¢u... muèn nhËp c¸c s¶n phÈm b»ng t¬ t»m: hµng dÖt kim (¸o Êm, quÇn ¸o lãt), hµng lôa t¬ t»m (s¬ mi n÷, ¸o ®Çm dµi ¸o thÓ thao cho phô n÷, quÇn T©y, v¸y ®Çm, cµ v¹t, comlet, vet phô n÷...), tÊt c¶ nh÷ng mÆt hµng nµy ®Òu ®ßi hái chÊt l­îng rÊt cao v× ®©y lµ lo¹i hµng chØ ®Ó b¸n cho nh÷ng ng­êi giµu cã. ViÖt Nam muèn tham gia thÞ tr­êng thÕ giíi víi khèi l­îng lín vÒ mÆt hµng nµy th× cÇn ph¶i: + Ph¶i c¶i t¹o gièng t»m cho chÊt l­îng t¬ tèt theo thÞ hiÕu cña thÞ tr­êng thÕ giíi. Nhanh chãng ¸p dông viÖc ®æi gièng t»m t¬ vÝ dô gièng cña ý, Hµn Quèc, NhËt B¶n. + X©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt cho nu«i t»m. HiÖn ®¹i ho¸ c¸c nhµ m¸y ­¬m t¬ dÖt lôa b»ng c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao ®Ó cã s¶n phÈm phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng. C¸c yªu cÇu vÒ chÊt l­îng hµng t¬ t»m trªn thÕ giíi ®Òu ®ßi hái rÊt cao vµ kh¾t khe, nÕu kh©u nu«i t»m vµ s¶n xuÊt kh«ng ®æi míi hoÆc nÕu ng¹i tèn kÐm trong kh©u ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, cø lµm theo tËp qu¸n quen thuéc hoÆc nhËp thiÕt bÞ kh«ng tiªn tiÕn th× sÏ kh«ng cã ng­êi mua vµ sÏ vÊp trë l¹i t×nh tr¹ng cò: h« hµo lµm ra nh­ng kh«ng tiªu thô ®­îc. 9. Hµng da vµ giµy: - C¸c lo¹i s¶n phÈm da vµ giµy lµm b»ng da rÊt ®­îc thÞ tr­êng thÕ giíi ­a chuéng nhu cÇu cña thÕ giíi vÒ mÆt hµng nµy cµng ngµy cµng t¨ng ­íc tÝnh ®Õn n¨m 2000 nhu cÇu cña thÕ giíi vÒ giµy da lªn tíi 4 tû ®«i vµ c¸c s¶n phÈm b»ng da lªn tíi 1 tû USD. - ViÖt Nam ®ang cã ®µn lîn, bß tr©u, dª... ®é vµi chôc triÖu, cho nªn cã kh¶ n¨ng kh«ng nhá vÒ nguån nguyªn liÖu ®Ó më réng c«ng nghiÖp thuéc da vµ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm b»ng da vµ giµy da, cã thÓ ®¹t tíi s¶n l­îng 60 triÖu ®«i giµy vµ hµng chôc triÖu USD s¶n phÈm b»ng da. Khã kh¨n lín nhÊt cña ViÖt Nam lµ thiÕu thiÕt bÞ hiÖn ®¹i ®Ó s¶n xuÊt da vµ giµy da nªn chÊt l­îng giµy da ch­a ®¶m b¶o ®­îc yªu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi. Trong khi ®ã kh«ng Ýt ng­êi ®· lao vµo xuÊt khÈu da muèi (nguyªn liÖu th«) hoÆc cho n­íc ngoµi ®Çu t­ ®Õn kh©u thuéc da råi xuÊt khÈu - ®©y lµ mét sù l·ng phÝ lín vµ thªm n÷a l¹i kh«ng t¹o ®­îc c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. - MÆt hµng giµy da cã thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín nh­ng còng nh­ c¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu kh¸c, ®ßi hái chÊt l­îng giµy da ph¶i ®¹t tiªu chuÈn cña thÞ tr­êng quèc tÕ. BiÖn ph¸p tèt nhÊt hiÖn nay lµ: + Thùc hiÖn liªn doanh víi ý, NhËt B¶n, §µi Loan vµ Hµn Quèc ®Ó mua thiÕt bÞ vµ b¸n s¶n phÈm cho hä hoÆc buéc c¸c nhµ ®Çu t­ ph¶i tiÕn hµnh thªm mét b­íc tõ thuéc da sang s¶n xuÊt s¶n phÈm da vµ bao tiªu. + Tr­íc m¾t cÇn cã b¸o ®éng cho c¸c liªn doanh ®Çu t­ n­íc ngoµi vÒ kh«ng cho phÐp kÐo dµi viÖc chØ lµm ®Õn kh©u thuéc da råi xuÊt khÈu. 10. Hµng dÖt vµ may mÆc: - Nhu cÇu mÆc cña con ng­êi rÊt lín, d©n ë c¸c n­íc cã thu nhËp cµng cao th× nhu cÇu mÆc cµng ®­îc ®Æc biÖt coi träng. Tõ n¨m 1986 ngµnh dÖt may mÆc ViÖt Nam ph¸t triÓn m¹nh (ngµnh dÖt ph¸t triÓn víi tèc ®é yÕu h¬n). Do cã nh÷ng lîi thÕ so s¸nh tèt nªn ngµnh dÖt may ViÖt Nam ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh. Tuy nhiªn ®Ó gãp søc cho s¶n phÈm cã tæng s¶n l­îng lín vµ søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng quèc tÕ th× chóng ta cÇn ph¶i chó ý ®Õn c¸c yÕu tè sau: + VÒ Nhµ n­íc: ph¶i cã tr¸ch nhiÖm hç trî b»ng chÝnh s¸ch ­u ®·I vÒ tµi chÝnh (hç trî vèn) cho c¸c doanh nghiÖp dÖt vµ may hµng xuÊt khÈu ®Ó ®Çu t­ trang thiÕt bÞ l¹i, cã chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ thuËn lîi h¬n vÒ tho¸i thuÕ cho c¸c doanh nghiÖp trong kh©u t¹m nhËp nguyªn phô liÖu. + PhÇn c¸c nhµ kinh doanh: C¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ t­ nh©n, mét mÆt cÇn më réng viÖc tiÕp cËn thÞ tr­êng t×m kh¸ch hµng vµ xuÊt khÈu hµng dÖt vµ may mÆc sang c¸c n­íc kh¸c ngoµi c¸c n­íc ®· vµ ®ang lµ thÞ tr­êng cña m×nh. CÇn t×m mäi c¸ch bu«n b¸n víi c¸c c«ng ty cña Mü, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi míi vÒ hµng may mÆc ë thÞ tr­êng cùc lín nµy, ®ång thêi cÇn kh¾c phôc mäi khã kh¨n ®ang tån t¹i ®Ó phôc håi thÞ tr­êng SNG vµ §«ng ¢u - §©y còng lµ mét thÞ tr­êng rÊt lín vµ l¹i ®ßi hái chÊt l­îng kh«ng qu¸ gay g¾t. 11. Than: - ViÖt Nam cã tr÷ l­îng than ë Qu¶ng Ninh, cã dù b¸o tr÷ l­îng than n©u ë s©u trong lßng ®Êt ®ång b»ng B¾c Bé. §Õn nay, ta ®· xuÊt khÈu than sang h¬n 16 n­íc trªn thÕ giíi 80% l­îng than ®­îc b¸n sang c¸c n­íc ch©u ¸ trong ®ã chñ yÕu lµ NhËt B¶n vµ Hång K«ng, kim ng¹ch kh«ng lín l¾m trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu. HiÖn nay, ngoµi nh÷ng khã kh¨n kh«ng nhá vÒ chi phÝ ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n, bèc ®Êt ®¸, khai th¸c sµng tuyÓn, chi phÝ vËn t¶i còng lín nÕu b¸n ë thÞ tr­êng xa. V× vËy nªn c©n nh¾c c¸c mÆt lîi vµ bÊt lîi trong ®Çu t­ ®Ó t¨ng s¶n l­îng xuÊt khÈu than ®Õn ®©u lµ hîp lý vµ còng cÇn tÝnh c¶ vÒ qui ho¹ch l©u dµi ®èi víi tµi nguyªn than nãi riªng vµ c¸c lo¹i tµi nguyªn kho¸ng s¶n kh¸c trong quan niÖm khai th¸c tµi nguyªn lµ kh«ng t¸i t¹o ®­îc. 12. VÒ hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n xuÊt khÈu: - §©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò lín liªn quan ®Õn c¸c quan ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp dÞch vô, liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. §Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n cÇn chó ý hai vÊn ®Ò sau: + VÒ hµng c«ng nghiÖp nÆng cÇn chó t©m ®Õn vÊn ®Ò c«ng nghÖ ®Ó tr¸nh nguy c¬ tôt hËu qu¸ xa so víi thÕ giíi. + VÒ kho¸ng s¶n cÇn cã kÕ ho¹ch khai th¸c vµ xuÊt khÈu mét c¸ch hîp lý tiÕt kiÖm v× kho¸ng s¶n khi ®· bÞ khai th¸c lµ kh«ng t¸i sinh ®­îc. II. KiÕn nghÞ vÒ c«ng t¸c qu¶n lý vÜ m« ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hiÖn nay: 1. §æi míi hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu: Hai ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu lµ mét kh©u quan träng trong kinh tÕ ®èi ngo¹i. Do ®ã ®æi míi hoµn thiÖn chÝnh s¸ch c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i th­¬ng lµ cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch. CÇn thèng nhÊt quan ®iÓm ®Ó thiÕt kÕ phï hîp víi hÖ thèng kinh tÕ më vµ phï hîp víi chñ tr­¬ng ®­a nÒn ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc - Mét xu thÕ kh¸ch quan ®ang diÔn ra ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. ë n­íc ta, trong giai ®o¹n qu¸ ®é, trong khu«n khæ ph¸p luËt Nhµ n­íc cã thÓ xóc tiÕn m¹nh mÏ xuÊt khÈu, xo¸ bá c¸c c¶n trë nhÊt lµ vÒ tæ chøc c¬ chÕ, thÓ chÕ vµ c¸c thñ tôc ®ang t¸c ®éng ®Õn xuÊt khÈu còng nh­ nhËp khÈu. Cô thÓ lµ: a. Nªn xem xÐt l¹i chÕ ®é c¬ quan chñ qu¶n: - ChÕ ®é c¬ quan chñ qu¶n mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh bao cÊp cò kh«ng ®¸p øng ®­îc ®ßi hái cña ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu trong giai ®o¹n míi. C¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu sÏ lµ c¸c thùc thÓ kinh tÕ trong x· héi, hä chØ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt, chØ cÇn ®¨ng ký ho¹t ®éng ®óng ph¸p luËt vµ lµm ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô ®èi víi nhµ n­íc. b. MiÔn gi¶m thuÕ xuÊt khÈu: - TiÕp tôc ®iÒu chØnh mét c¸ch c¬ b¶n chÝnh s¸ch thuÕ nãi chung theo h­íng miÔn gi¶m ®èi víi s¶n phÈm xuÊt khÈu, chØ ®¸nh thuÕ nh÷ng s¶n phÈm kh«ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu hoÆc ®¸nh phô thu khi cã lîi nhuËn siªu ng¹ch. c. Më réng chÕ ®é trî cÊp xuÊt khÈu: - §Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ cña s¶n phÈm xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng quèc tÕ trong mét sè tr­êng hîp ph¶i trî cÊp xuÊt khÈu. HiÖn nay hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam hÇu hÕt søc c¹nh tranh cßn kÐm v× thÕ nªn më réng chÕ ®é trî cÊp xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ ®èi víi n«ng s¶n xuÊt khÈu d­íi hai h×nh thøc trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. d. H¹n chÕ sö dông ®Õn møc tèi ®a c¸c c«ng cô hµnh chÝnh trong ®iÒu tiÕt xuÊt nhËp khÈu: - BiÖn ph¸p ®iÒu tiÕt vµ kÝch thÝch xuÊt nhËp khÈu chñ yÕu ph¶i ¸p dông biÖn ph¸p kinh tÕ. BiÖn ph¸p hµnh chÝnh chØ nªn sö dông trong tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng hoÆc cÊp b¸ch nÕu cã còng nªn qui ®Þnh chØ trong thêi gian ng¾n. Cô thÓ lµ: + Nªn xo¸ bá dÇn chÕ ®é h¹n chÕ ng­êi trùc tiÕp lµm xuÊt khÈu tõ ®ã sÏ gióp cho tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cã thÓ t¨ng lªn nhanh chãng. + Nªn níi láng chÕ ®é h¹n ng¹ch (chØ nªn h¹n ng¹ch ®èi víi nh÷ng lo¹i hµng cã cam kÕt sè l­îng víi n­íc ngoµi vµ mét sè mÆt hµng quan träng mµ nhµ n­íc qui ®Þnh). +Ên ®Þnh døt kho¸t nh÷ng lo¹i hµng cÊm nhËp hoÆc xuÊt khÈu. Khi ®· cÊm ph¶i cÊm tuyÖt ®èi, huû bá chÕ ®é "tr­êng hîp ®Æc biÖt". + Xem xÐt l¹i chÕ ®é chuyªn ngµnh, nªn Ên ®Þnh h¼n nh÷ng lo¹i hµng chØ do c«ng ty nhµ n­íc lµm nh­ thuèc næ, thuèc ®éc, vò khÝ... cßn l¹i c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®Òu cã quyÒn kinh doanh. + CÇn xem l¹i chÕ ®é giao chØ tiªu xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp vµ cÇn söa ®æi ngay c¬ chÕ xuÊt khÈu ®Ó tr¶ nî, h­íng c¬ b¶n lµ x¸c ®Þnh ®óng tû gi¸ thanh to¸n hîp lý, kh«ng ®Ó tû gi¸ ®ã qu¸ hÑp (v× sÏ kh«ng cã ng­êi lµm) ®ång thêi kh«ng ®Ó qu¸ réng r·i ­u ¸i (v× cã qóa nhiÒu ng­êi ch¹y chät kh¾p c¸c cöa xin vµ tranh giµnh chØ tiªu tr¶ nî). + TiÕp tôc huû bá thñ tôc cÊp giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu theo tõng chuyÕn hµng v× thñ tôc nµy rÊt r­êm rµ phøc t¹p g©y ra nhiÒu tiªu cùc. Muèn vËy ph¶i kiÖn toµn ®­îc hÖ thèng ®iÖn to¸n phñ kÝn toµn m¹ng h¶i quan trong n­íc ®Ó cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ hµng thùc xuÊt, thùc nhËp cho Bé Th­¬ng m¹i ®Ó tõ ®ã ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ®Ó ®Ò xuÊt tham m­u cho nhµ n­íc ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. * C¸c ý kiÕn trªn lµ nh»m chuyÓn h¼n tõ qu¶n lý hµnh chÝnh sang qu¶n lý b»ng c«ng cô kinh tÕ vµ b»ng ph¸p luËt. C¸c c¬ quan nhµ n­íc kh«ng cßn tham gia trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh kinh doanh, c¸c chñ thÓ kinh doanh kh«ng cßn bÞ h¹n chÕ rµng buéc nh­ tr­íc mµ ho¹t ®éng kinh doanh theo ph¸p luËt. 2. §èi víi chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu: - §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu cÇn cã chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo h­íng sau: + Gi¶m xuÊt khÈu s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ, t¨ng tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn s©u vµ tinh trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu nh»m ngµy cµng cã gi¸ trÞ gia t¨ng trong gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu vµ coi ®ã lµ gi¶i ph¸p ®Ó cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu mét c¸ch ®ét biÕn. + T×m c¸ch t¨ng kim ng¹ch c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu truyÒn thèng mµ thÞ tr­êng thÕ giíi cßn cÇn, ®i ®«i víi t¨ng tû träng s¶n phÈm xuÊt khÈu míi theo yªu cÇu tiªu dïng hiÖn ®¹i. + N©ng cao søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ yÕu b»ng chÊt l­îng, gi¸ c¶, thêi gian giao hµng... muèn vËy ph¶i t×m tßi häc hái ®Ó ngµy cµng thµnh th¹o trong marketing. 3. §èi víi chÝnh s¸ch qu¶n lý nhËp khÈu hµng ho¸: ChÝnh s¸ch qu¶n lý nhËp khÈu hµng ho¸ ph¶i ®¸p øng ®­îc yªu cÇu sau: + B¶o ®¶m nhËp khÈu ®óng ®Þnh h­íng lµ ­u tiªn nhËp vËt t­ hµng ho¸ thiÕt yÕu cho x©y dùng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng mµ nÒn kinh tÕ quèc d©n ch­a cã ®iÒu kiÖn ®¸p øng, gãp phÇn æn ®Þnh thÞ tr­êng æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi. + C¸c Bé ph¶i cã tr¸ch nhiÖm nghiªn cøu ®Ò xuÊt víi chÝnh phñ nh÷ng chÝnh s¸ch b¶o hé mét c¸ch hÕt søc hîp lý nÒn s¶n xuÊt trong n­íc, hç trî c¸c ngµnh vµ c¬ së s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Ó ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c s¶n phÈm n­íc ngoµi nhÊt thiÕt kh«ng b¶o hé cho nh÷ng mÆt hµng vµ nh÷ng c¬ së kh«ng chÞu nç lùc ®æi míi ®Ó v­¬n lªn mµ cø gi÷ c«ng nghÖ còng nh­ cung c¸ch qu¶n lý cò kü l¹c hËu vµ ®¬n vÞ bao cÊp bï lç. + CÇn ®Æc biÖt quan t©m ¸p dông c¸ch nhËp khÈu cã chän läc nh»m vµo nhËp thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó phôc vô "C«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu". HiÖn nay 2/3 thiÕt bÞ kü thuËt cña ta nhËp tõ c¸c n­íc cã tr×nh ®é c«ng nghÖ trung gian lµm ra s¶n phÈm kh«ng ®ñ chÊt l­îng ®Ó c¹nh tranh, do ®ã cÇn ph¶i h­íng vµo viÖc chuyÓn nhanh sang nhËp khÈu thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i tõ c¸c n­íc cã c«ng nghÖ nguån vµ ph¸t triÓn nh­: NhËt, Mü, T©y ¢u. ChÝnh s¸ch nhËp khÈu cña ta ph¶i lµ ­u tiªn nhËp thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn "phï hîp", kÕ ®ã lµ nhËp nguyªn nhiªn liÖu c«ng nghiÖp cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu mµ trong n­íc ch­a cung cÊp ®­îc. Doanh nghiÖp nhËp khÈu ph¶i thùc sù lµ chç dùa cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong n­íc ®Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng: §æi míi, hiÖn ®¹i ho¸ thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ phôc vô c«ng cuéc C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Trong thêi gian tíi vÉn cÇn h¹n chÕ nhËp khÈu hµng tiªu dïng nhÊt lµ hµng xa xØ. + Ph¶i kiªn quyÕt ng¨n chÆn nhËp hµng chÊt l­îng thÊp, hµng tiªu dïng gi¸ rÎ trµn ngËp thÞ tr­êng th«ng qua bu«n b¸n biªn mËu vµ bu«n lËu trèn thuª, lËu thuÕ. NÕu xö lý kh«ng tèt c«ng viÖc ng¨n chÆn nµy th× nh©n c«ng trong n­íc sÏ thõa ø, thiÕu viÖc lµm dÉn ®Õn hËu qu¶ chÝnh trÞ x· héi phøc t¹p vµ bãp chÕt nÒn s¶n xuÊt trong n­íc vÒ hµng chÕ biÕn, sÏ kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó v­¬n ra thÞ tr­êng thÕ giíi. 4. §èi víi chÝnh s¸ch g¾n l­u th«ng hµng ho¸ néi ®Þa vµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu víi ng­êi s¶n xuÊt: Trong c¬ chÕ cò, s¶n xuÊt g¾n víi th­¬ng nghiÖp theo sù ph©n c«ng cña kÕ ho¹ch lµm cho s¶n xuÊt vµ th­¬ng nghiÖp nhÊt lµ ngo¹i th­¬ng bÞ t¸ch rêi, kh«ng thùc sù xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña thÞ tr­êng. Ph¸t huy tiÒm n¨ng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, g¾n l­u th«ng hµng ho¸ néi ®Þa vµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®èi víi ng­êi s¶n xuÊt. Th­¬ng nghiÖp ngµy cµng trë thµnh cÇu nèi h÷u c¬ h÷u Ých gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, gi÷a s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, gi÷a nhËp khÈu víi s¶n xuÊt tõ ®ã t¸c ®éng thóc ®Èy qu¸ tr×nh thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt, ®æi míi c«ng nghÖ còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn nhËp khÈu, xuÊt khÈu cho ng­êi s¶n xuÊt gióp cho ng­êi s¶n xuÊt ®¸p øng ®óng yªu cÇu x· héi, b»ng gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng t¹o søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. Trong tr­êng hîp nµy c«ng t¸c marketing vµ tæ chøc th«ng tin thÞ tr­êng lµ rÊt quan träng. Nhµ n­íc còng nh­ ng­êi kinh doanh vµ ng­êi s¶n xuÊt ph¶i ®Æc biÖt quan t©m tíi c«ng t¸c nµy. + PhÇn nhµ n­íc: cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp th«ng tin vµ lo marketing ë tÇm vÜ m«, bao gåm thu thËp th«ng tin mét sè n­íc trªn thÕ giíi ®Ó ph©n tÝch, dù b¸o vµ ®­a ra ®Þnh h­íng kÞp thêi hµng ngµy; tæ chøc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh c¸c cam kÕt quèc tÕ vµ khu vùc ®Ó t¹o c¬ së ph¸p lý vµ b¶o hé ho¹t ®éng vµ lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp. ChØ ra chÝnh s¸ch mÆt hµng, chÝnh s¸ch thÞ tr­êng, th­¬ng nh©n vµ b¹n hµng ë c¸c khu vùc vµ c¸c n­íc; tæ chøc gióp cho c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc tiÕp xóc, giao dÞch, thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i... + PhÇn c¸c doanh nghiÖp: cã tr¸ch nhiÖm nghiªn cøu c¸c th«ng tin, c¸c ®Þnh h­íng vµ chØ dÉn cña Nhµ n­íc ®Ó ®i s©u vµo lµm marketing ë tÇm vi m« t×m mÆt hµng, b¹n hµng cô thÓ, ký kÕt hîp ®ång mua b¸n cô thÓ, g¾n víi s¶n xuÊt trong n­íc ®Ó t¹o ra nguån hµng giao dÞch ®óng theo hîp ®ång, gi÷ tÝn nhiÖm trong lµm ¨n kinh doanh. 5. §èi víi chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ tr­êng: - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ hµng ho¸ xuÊt khÈu ph¶i g¾n liÒn víi chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ tr­êng phï hîp víi yªu cÇu kh¸ch quan cña nhu cÇu thÞ tr­êng. HiÖn nay 80% gi¸ trÞ hµng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam tËp trung vµo thÞ tr­êng ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, chñ yÕu lµ NhËt, Singapo... nÕu kh«ng nghiªn cøu ®Ó ®Þnh ra mét c¸ch hîp lý c©n b»ng quan hÖ th­¬ng m¹i th× dÔ dÉn tíi ngµy cµng bÞ cuèn s©u vµo bu«n b¸n trong khu vùc lµ chñ yÕu. - Nh­ vËy ViÖt Nam cÇn ph¶i c©n b»ng quan hÖ th­¬ng m¹i nãi riªng vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung víi c¸c khu vùc thÞ tr­êng thÕ giíi theo ®óng chÝnh s¸ch ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. ViÖt Nam cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó më réng thÞ tr­êng, ngoµi thÞ tr­êng ch©u ¸ ta cÇn ph¶i x©m nhËp vµ chiÕm lÜnh c¸c khu vùc thÞ tr­êng réng lín kh¸c nh­ ch©u ¢u, ch©u Mü... nh»m gióp søc ®­a kinh tÕ th­¬ng m¹i ViÖt Nam tham gia tÝch cùc vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. 6. ChÝnh s¸ch trong viÖc tham gia vµo céng ®ång th­¬ng m¹i thÕ giíi: - BÊt kú mét quèc gia nµo còng ph¶i cã sù tham gia vµo c¸c céng ®ång th­¬ng m¹i thÕ giíi ®Ó cã thÓ tËn dông sù gióp ®ì cña khèi céng ®ång mµ m×nh tham gia nh»m t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña m×nh. ViÖt Nam còng kh«ng ph¶i lµ mét ngo¹i lÖ. Võa qua ta ®· tham gia ASEAN, ®iÒu nµy ®· t¸c ®éng kh«ng nhá tíi ho¹t ®éng kinh tÕ cña ViÖt Nam, cô thÓ lµ mèi liªn hÖ bu«n b¸n hai chiÒu gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN vµ ViÖt Nam tiÕn triÓn tèt - ®©y chÝnh lµ mét thÞ tr­êng cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Do ®ã ta cÇn cã c¸c ho¹t ®éng thÝch hîp ®Ó phÊn ®Êu tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi kh¸c nh­:WTO, APEC, GSTP, c¸c ho¹t ®éng ®ã cã thÓ lµ t¨ng c­êng ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc vµ ®ång thêi vËn ®éng c¸c n­íc c¸c tæ chøc quèc tÕ ñng hé cho qu¸ tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam. 7. Ph¸t huy kh¶ n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia kinh doanh xuÊt nhËp khÈu: - Trong mét nÒn kinh tÕ ®èi ngo¹i nhiÒu thµnh phÇn cã c¸c chñ thÓ kinh doanh cÇn thiÕt ph¶i cã doanh nghiÖp nhµ n­íc (quèc doanh) lµm chñ ®¹o, ®ång thêi më réng ra c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c (trong ®ã t­ doanh). TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp nµy khi thµnh lËp vµ ho¹t ®éng ph¶i tu©n thñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt do ph¸p luËt qui ®Þnh ®èi víi tõng ho¹t ®éng kinh doanh. VÒ nguyªn t¾c c¸c ®iÒu kiÖn vÒ ph¸p lý ph¶i ®­îc ¸p dông b×nh ®¼ng víi mäi doanh nghiÖp kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ. L©u nay quan hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh - t­ doanh ch­a ®­îc gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng c¶ trong ho¹t ®éng kinh tÕ néi bé vµ trong ngo¹i th­¬ng. VÊn ®Ò nµy cµng trë nªn cÊp b¸ch trong t×nh h×nh hiÖn nay: Néi th­¬ng vµ ngo¹i th­¬ng kh«ng cßn ph©n ranh giíi vµ g¾n chÆt víi nhau trong qu¸ tr×nh më réng quan hÖ kinh tÕ víi thÕ giíi. V× vËy ta ph¶i tiÕn hµnh ngay c¸c vÊn ®Ò sau: + §èi víi doanh nghiÖp quèc doanh nªn chän läc ®Ó Nhµ n­íc lËp nªn mét sè c«ng ty lín trùc thuéc chÝnh phñ (kh«ng thuéc Bé nµo c¶). Nh÷ng c«ng ty ®ã sÏ xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng chñ lùc, ®¶m b¶o cho chÝnh phñ n¾m ®­îc quyÒn qu¶n lý kinh tÕ x· héi (vÝ dô nh­ nhiªn liÖu, vò khÝ, viÔn th«ng...).. Khi ®· n¾m mét sè mÆt hµng chñ lùc ®ã c¸c c«ng ty nhµ n­íc ph¶i n¾m ch¾c b»ng thùc lùc, vèn, vµ kh¶ n¨ng tæ chøc kinh doanh, kh«ng cöa quyÒn vµ nhÊt lµ ph¶i tr¸nh ®Ó x¶y ra t×nh tr¹ng kh¸ phæ biÕn lµ c¸c c«ng ty quèc doanh thiÕu vèn l¹i sö dông vèn t­ nh©n dÉn ®Õn quèc doanh chØ lµ b×nh phong ®Ó thµnh phÇn kh¸c lîi dông thËm chÝ th«ng ®ång cÊu kÕt víi c¸c thµnh phÇn kh¸c lîi dông lµm giµu bÊt chÝnh vµ thao tóng trë l¹i. Ph¶i cñng cè l¹i c¸c doanh nghiÖp quèc doanh trªn nh÷ng ngµnh hµng vµ ngµnh kinh tÕ chñ yÕu nhÊt, cñng cè vÒ chÊt l­îng vµ thùc lùc ®Ó thùc sù lµ c«ng cô cña nhµ n­íc, gióp nhµ n­íc n¾m ch¾c vµ ®iÒu khiÓn ®­îc nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng XHCN. + CÇn thõa nhËn vµ khuyÕn khÝch tèi ®a xuÊt nhËp khÈu kÓ c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. CÇn lµm râ vµ thèng nhÊt hai quan ®iÓm lµ : TÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n ®­îc quyÒn kinh doanh bÊt cø hµng ho¸ g× mµ nhµ n­íc kh«ng cÊm; TÊt c¶ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc chØ thùc thi chøc tr¸ch qu¶n lý cña m×nh ®èi víi nh÷ng g× mµ luËt ph¸p qui ®Þnh. + CÇn lo¹i bá t­ t­ëng qu¸ coi träng kinh tÕ quèc doanh dÉn ®Õn xem th­¬ng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. * Tãm l¹i cÇn tËn lùc khai th¸c lîi thÕ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã nhµ n­íc chØ chän lùa n¾m thËt ch¾c mét sè doanh nghiÖp quèc doanh ®Ó ph¸t triÓn vµ më réng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu; trong ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng ph©n biÖt quèc doanh hay t­ doanh miÔn lµ ®¶m b¶o ho¹t ®éng sinh lîi cho m×nh, cã lîi cho x· héi vµ ho¹t ®éng kinh doanh ®óng theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. III. C¸c kiÕn nghÞ vÒ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu trªn gi¸c ®é vi m«: (XÐt cho tõng mÆt cô thÓ: xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu). 1. §èi víi xuÊt khÈu: - Ta ®· biÕt môc tiªu xuÊt khÈu ®Õn n¨m 2000 cña ViÖt Nam lµ ®¹t 13,2 tû USD. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã, kinh doanh xuÊt khÈu cÇn chó ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: a.Nh­ ®· nãi ë phÇn II, ta cÇn h¹n chÕ b»ng c¶ biÖn ph¸p kinh tÕ vµ biÖn ph¸p hµnh chÝnh viÖc xuÊt khÈu nguyªn liÖu th« vµ s¬ chÕ. Cô thÓ cÇn phÊn ®Êu ®Ó trong thêi gian ng¾n gi¶m xuÊt khÈu quÆng th«, dÇu th« vµ c¸c tµi nguyªn kh¸c mµ ch­a qua chÕ biÕn. CÇn chuyÓn tõ xuÊt khÈu g¹o, cµ phª h¹t, h¹t ®iÒu th«, thÞt, rau, qu¶... sang xuÊt khÈu thùc phÈm chÕ biÕn (thøc ¨n, thùc phÈm, cµ phª nh©n ®¸nh bãng vµ hoµ tan, h¹t ®iÒu chÕ biÕn... nhÊt lµ chÕ biÕn tinh, bao b× hiÖn ®¹i tiÖn cho b¶o qu¶n vµ sö dông). V× vËy, cÇn nhanh chãng nhËp khÈu thiÕt bÞ kü thuËt chÕ biÕn n«ng s¶n thùc phÈm phï hîp víi yªu cÇu cña tõng thÞ tr­êng tiªu thô Ph¶i chuyÓn nhanh tõ xuÊt dÇu má vµ khÝ ®èt d¹ng th« (lµm nguyªn liÖu) sang xuÊt khÈu s¶n phÈm läc dÇu (x¨ng, dÇu, NAFTA) sau ®ã chuyÓn sang xuÊt khÈu dÇu má kü thuËt cao vµ c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu chÕ biÕn s©u trªn c¬ së nguyªn liÖu dÇu khÝ (ph©n bãn, ho¸ chÊt c«ng nghiÖp, chÊt dÎo, thuèc nhuém, hãa chÊt thö nghiÖm...) ®Ó phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i trong n­íc ®ång thêi xuÊt khÈu s¶n phÈm ho¸ chÊt ra n­íc ngoµi. Muèn vËy ph¶i ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p rÊt n¨ng ®éng s¸ng t¹o mµ nhiÒu n­íc ®· cã nhiÒu c¸ch lµm ®Ó khÈn tr­¬ng x©y dùng vµ hoµn chØnh dÇn c¸c nhµ m¸y läc dÇu ho¸ dÇu víi c«ng nghÖ cao ®Ó trong thêi gian tíi cã s¶n phÈm xuÊt khÈu. Ph¶i t¨ng nhanh c¸c s¶n phÈm tiªu dïng chÕ biÕn tinh x¶o nh­ quÇn ¸o may s½n, giµy dÐp cã chÊt l­îng kü thuËt cao, hîp thêi trang kiÓu d¸ng ®­îc ®æi míi liªn tôc, c¸c s¶n phÈm gia dông kh¸c (chÊt dÎo, s¶n phÈm ®iÖn kü thuËt gia ®×nh, ®å da, ®å ®¹c lµm b»ng gç vµ c¸c chÊt liÖu kh¸c), ph¸t triÓn c«ng nghÖ s¶n xuÊt: lôa t¬ t»m, quÇn ¸o t¬ t»m, giÇy dÐp vµ ®å dïng b»ng sîi døa d¹i, sîi chuèi... b. Ph¸t triÓn dÞch vô gia c«ng c¬ khÝ ®iÖn tö phÇn cøng, nh»m khai th¸c cao nhÊt lîi thÕ so s¸nh tiÒm n¨ng to lín vÒ nguån nh©n lùc vµ gi¸ nh©n c«ng trong giai ®o¹n cßn t­¬ng ®èi rÎ nµy. Nhanh chãng më ra vµ ph¸t triÓn xuÊt khÈu dÞch vô vµ kü thuËt phÇn mÒm, lóc ®Çu lµm dÞch vô xö lý d÷ liÖu trªn m¸y tÝnh ®iÖn tö sau ®ã tiÕn tíi lËp ch­¬ng tr×nh cho m¸y tÝnh ®iÖn tö, víi nhËn thøc míi vÒ lîi thÕ so s¸nh vÒ nguån tµi nguyªn ®Ých thùc lµ nguån nh©n lùc ViÖt Nam, nh»m cã ch­¬ng tr×nh kÕ ho¹ch chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p thiÕt thùc lµm cho h­íng ph¸t triÓn nµy sím trë thµnh hiÖn thùc më ra nguån xuÊt khÈu míi cho ®Êt n­íc. 2. §èi víi nhËp khÈu: - §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu vÒ nhËp khÈu mµ nhµ n­íc ®· ®Ò ra trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996 - 2000 th× trong ho¹t ®éng nhËp khÈu cÇn ph¶i chó ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: a. §æi míi hiÖn ®¹i ho¸ thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ phôc vô c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. CÇn nhËp nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó phôc vô "C«ng nghiÖp hãa h­íng vÒ XK"t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm ®¹t chÊt l­îng quèc tÕ, cã søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. C«ng nghÖ cÇn ®­îc lùa chän ®Ó nhËp lµ h­íng vµo c«ng nghÖ cña c¸c n­íc cã c«ng nghÖ nguån, cè gi¶m ®Õn møc tèi ®a viÖc nhËp c«ng nghÖ trung gian vµ nhËp thiÕt bÞ c«ng nghÖ ®· qua sö dông. b. Cã nh÷ng chÝnh s¸ch hÕt søc khuyÕn khÝch t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm lµ nguyªn liÖu lµm tõ c¸c nguån tµi nguyªn t¹i chç trong n­íc ®Ó ®¶m b¶o vËt t­ hµng ho¸ thiÕt yÕu cho x©y dùng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng mµ hiÖn nay nÒn kinh tÕ quèc d©n ch­a cã ®iÒu kiÖn ®¸p øng vµ ®ang cßn ph¶i nhËp. c.Nh­ ®· nãi ë phÇn II, ta cÇn ®Þnh râ chÝnh s¸ch b¶o hé mét c¸ch hîp lý nÒn s¶n xuÊt trong n­íc nh»m võa thóc ®Èy nÒn kinh tÕ trong n­íc ph¸t triÓn võa tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng û l¹i kh«ng cè g¾ng v­¬n lªn cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, cô thÓ chØ nªn b¶o hé c¸c nghµnh cßn non trÎ ( nhÊt lµ c¸c ngµnh vÒ c«ng nghiÖp), t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cho c¸c ngµnh ®ã ®Ó tõ ®ã x©y dùng ®­îc nÒn t¶ng v÷ng ch¾c vÒ sau cho nÒn kinh tÕ. d. Trong nhËp khÈu ph¶i hÕt søc tÝnh to¸n viÖc nhËp tr¶ chËm hoÆc vay tÝn dông th­¬ng m¹i. CÇn n¾m ch¾c nguyªn t¾c vay th× ph¶i tr¶ nhÊt thiÕt ph¶i lµm ra lêi ®ñ trang tr¶i cho mäi cho phÝ, ®ñ kh¶ n¨ng sinh lîi ®Ó tr¶ ®­îc l·i vay (c¶ vèn gèc vµ l·i ph¸t sinh) kh«ng ®Ó nî ph¸t sinh l·i ra chång chÊt mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, võa g©y ®×nh trÖ bÕ t¾c cho b¶n th©n võa t¨ng thªm g¸nh nÆng nî nÇn cho ®Êt n­íc. e. VÉn cÇn h¹n chÕ nhËp hµng tiªu dïng nhÊt lµ hµng xa xØ. KÕt luËn HiÖn nay, ë ViÖt Nam ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ngµy cµng ®­îc më réng vµ ®ang tõng b­íc kh¼ng ®Þnh hiÖu qu¶ cña nã trong c¬ chÕ kinh doanh míi ë tõng doanh nghiÖp còng nh­ toµn bé nÒn kinh tÕ t¹o ra nguån thu ngo¹i tÖ vµ nguån vËt t­ hµng ho¸ æn ®Þnh phôc vô cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ hiÖn nay lµ lÜnh vùc kinh doanh cña nhiÒu tæ chøc kinh tÕ, nã kh«ng cßn lµ ho¹t ®éng ®éc quyÒn cña nhµ n­íc n÷a, do ®ã c¹nh tranh diÔn ra gi÷a c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng gay g¾t vµ ®i kÌm víi nã lµ mét sè tiªu cùc n¶y sinh g©y bÊt lîi cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn ®óng theo chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc tõ ®ã lµm cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu kÐm hiÖu qu¶ - ®ã chØ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu kÐm hiÖu qu¶, nh÷ng nguyªn nh©n quan träng g©y ra t×nh tr¹ng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu kÐm hiÖu qu¶ ®ã lµ c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cßn ch­a ®­îc thùc hiÖn tèt; chÝnh s¸ch vÒ xuÊt nhËp khÈu cßn cã nhiÒu chç ch­a hîp lý. §Ó gãp phÇn lµm cho ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n, qua qu¸ tr×nh thùc tËp ë Trung t©m th«ng tin - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ - Hµ Néi víi sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña Trung t©m Th«ng tin vµ sù h­íng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o h­íng dÉn - ThÇy TrÇn Chu Toµn - em ®· thu thËp tµi liÖu vµ t×m tßi nghiªn cøu, tõ ®ã thùc hiÖn chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp nµy víi mong muèn cã thÓ ®ãng gãp mét vµi ý kiÕn nhá bÐ ®Ó gãp phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu n­íc ta nãi riªng vµ ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung ngµy cµng cã hiÖu qu¶ h¬n. Bµi viÕt nµy v× kiÕn thøc vµ thêi gian cßn h¹n chÕ nªn ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh khái nhiÒu thiÕu sãt, vËy em kÝnh mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn nhiÖt t×nh cña c¸c thÇy c« ®Ó bµi viÕt cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hµ Néi, ngµy 17 th¸ng 5 n¨m 1998 Sinh viªn thùc hiÖn TrÇn Thanh Tïng Líp QLKT 36 §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n Danh s¸ch tµi liÖu tham kh¶o 1. T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn. Sè 21 n¨m 1997, sè 18 n¨m 1997 2. T¹p chÝ Th«ng tin kinh tÕ kÕ ho¹ch, sè 11 n¨m 1997 3. T¹p chÝ con sè vµ sù kiÖn sè 12 n¨m 1997 4. T¹p chÝ nghiªn cøu §«ng nam ¸ sè 3 n¨m 1997 5. Tin kinh tÕ x· héi sè 37 n¨m 1997 6. T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 9,16,18 n¨m 1997 7 T¹p chÝ kinh tÕ vµ dù b¸o sè 8 n¨m 1997 8. T¹p chÝ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 3 n¨m 1997 9. T¹p chÝ ViÖt Nam vµ §«ng Nam ¸ ngµy nay sè 9 n¨m 1997 10. T¹p chÝ Ngo¹i th­¬ng sè 17 n¨m 1997 11. Th­¬ng m¹i quèc tÕ (NXB Thèng kª - PTS NguyÔn Duy Bét PGS §inh Xu©n Tr×nh 12. Tæ chøc vµ nghiÖp vô kinh doanh th­¬ng m¹i quèc tÕ (NXB Thèng kª - PTS TrÇn ChÝ Thµnh) 13. B¸o c¸o ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch th­¬ng m¹i n¨m 1997 vµ dù kiÕn n¨m 1998 (TL 353 - Bé Th­¬ng m¹i) 14. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn th­¬ng m¹i 5 n¨m 1996 - 2000 ( TL 248 - Bé Th­¬ng m¹i ) 15.T¹p chÝ NCLL - 1/1996 16.T¹p chÝ KTTG - 3/1993 17.T¹p chÝ PTKT - 68/1996 18.T¹p chÝ NC§NA -4/1997