Đề tài Nâng cao hiệu quả làm việc nhóm trong giờ học của sinh viên khoa công nghệ thông tin trường đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh

thu, lĩnh hội tri thức thì yêu cầu quan trọng là mỗi sinh viên phải tìm tòi và trang bị cho mình những phương pháp học tập phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của bản thân và kiến thức của từng môn học. Phương pháp học tập tích cực chính là chìa khóa giúp sinh viên có kết quả cao, hình thành cách tư duy hệ thống và cách giải quyết vấn đề thực tiễn một cách khoa học nhất. Qua quá trình quan sát, nghiên cứu và phân tích, chúng ta nhận thấy có nhiều phương pháp được sinh viên khoa CNTT vận dụng vào việc học tập, các phương pháp đó đã mang lại những kết quả nhất định. Tuy nhiên, không có phương pháp học tập nào là vạn năng khi để lĩnh hội được tri thức còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tốt khác nhau. Có thể tổng quát lại thành hai phương pháp học tập cơ bản mà sinh viên khoa quản lý đã và đang sử dụng chủ yếu là phương pháp tự học và phương pháp học tập theo nhóm. Phương pháp tự học là phương pháp phổ biến và được sử dụng thường xuyên trong học tập. hầu hết sinh viên khoa CNTT từ năm thứ nhất đến năm thứ tư đều xem phương pháp này là phương pháp kích thích tư duy độc lập trên cơ sở tự tìm kiếm tài liệu liên quan, đọc sách, giáo trình và nghe bài giảng của giảng viên khi đến lớp. Trên thực tế đây là phương pháp chịu ảnh hưởng nhiều từ phương pháp dạy học của giảng viên khi phần lớn giảng viên vẫn thường xuyên sử dụng các phương pháp dạy học truyền thống để truyền tải kiến thức cho học sinh. Để lĩnh hội tri thức một cách chủ động và tích cức, sinh viên phải dựa vào quá trình nghiên cứu tài liệu để tìm kiếm thông tin và giải quyết các vấn đề trong học tập. Trong môi trường đại học, sinh viên được học các chuyên ngành khoa học, mỗi môn học đều có phương pháo logic đặc trưng. Đó là các phương pháp nhận thức theo lô gic khoa học. Đối với các môn như: toán cao cấp, thống kê trong giáo dục, xác suất thống kê... thì phương pháp học phải hoàn toàn khác với phương pháp học các môn học liên quan đến khoa học quản lý, giáo dục học, triết học hay các môn học khác mang tính lý thuyết, hàn lâm cao. Việc lựa chọn phương pháp tự học như thế nào cho phù hợp là điều mà sinh viên khoa Quản lý không phải ai cũng làm được. Nếu không phù hợp với từng bộ môn, sinh viên không thể nhận thức được các kiến thức, kỹ năng cơ bản của bộ môn đó. Phương pháp tự học, trong đó cốt lõi của phương pháp là việc độc lập tư duy đối với mỗi sinh viên. Sinh viên CNTT thường tiếp thu nguồn kiến thức qua lời nói, bài giảng, sách giáo khoa, giáo trình, tạp chí, báo cáo khoa học, các đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án, mạng internet.. đó là quá trình sưu tầm, tìm hiểu và đào sâu tri thức để thu nhận kiến thức bài học. Trước một bài học, những sinh viên tích cực thường đọc trước giáo trình, tìm tài liệu liên quan, nắm vững các nội dung cơ bản và khi gặp vấn đề khó khăn sẽ trao đổi trực tiếp với giảng viên. Số sinh viên còn lại thường tỏ ra bị động đón nhận kiến thức mới, lúng túng trong các vấn đề giảng viên đưa ra, thiếu tâm thế sẵn sàng. Như vậy, phương pháp tự học đã mang lại những hiệu quả nhất định trong sinh viên khoa CNTT. Tuy nhiên, việc sử dụng phương pháp này mang lại hiệu quả chưa đồng đều và chỉ phù hợp với một số môn học. Để khẳng định được hiệu quả của phương pháp học tập, sinh viên phải có được các kỹ năng cơ bản như tự tổ chức hoạt động học, thu thập và xử lý thông tin, vận dụng bài tập và tự kiểm tra điều chỉnh kết quả học tập của từng bài. Mặt khác, với yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học, các phương pháp học tập cũ đang dần bộc lộ những hạn chế và gây nhiều khó khăn trong quá trình lĩnh hội của sinh viên, bản thân phương pháp tự học cần phải có sự kết hợp với các phương pháp học tập khác để mang lại hiệu quả cao hơn. Một trong số các phương pháp mới được sử dụng khá phổ biến trong sinh viên khoa quản lý là phương pháp học tập theo nhóm. Thiết thực góp phần đổi mới phương pháp dạy học, đội ngũ giảng viên đã chủ động sử dụng các phương pháp dạy học mới và mang lại hiệu quả cao. Sinh viên khoa CNTT đã có nhiều thay đổi lớn trong việc sử dụng các phương pháp học tập, điển hình là phương pháp học tập theo nhóm. Phương pháp này tạo nên sự tương tác mạnh mẽ giữa các thành viên, phát huy trí tuệ tập thể và tạo nên những sản phẩm có kết quả cao. Lớp đã thành lập các nhóm theo sự tự giác và theo sự chỉ đạo của giảng viên. Tuy nhiên, theo đánh giá của sinh viên trong Lớp, việc học tập theo nhóm chưa mang lại kết quả cao và ít nhiều còn mang tính hình thức. Chúng ta nhận thấy việc học tập nhóm diễn ra nhiều hơn, sinh viên cũng tích cực và chủ động hơn trong việc hợp tác và làm việc cùng nhau. Nhưng về cơ bản, sinh viên khoa CNTT vẫn chưa phát huy hết những ưu thế của phương pháp học tập này. Xin được nhấn mạnh lại một lần nữa, việc học tập trong sinh viên muốn có kết quả cao thì trước tiên phải tìm ra phương pháp học phù hợp. Mỗi phương pháp đều có những ưu và nhược điểm nhất định, do đó buộc chúng ta phải lựa chọn, phải trải nghiệm và tự đánh giá hiệu quả của các phương pháp. Trong các phương pháp đó, phương pháp học tập theo nhóm là phương pháp hiện đại, tích cực và mang nhiều ưu điểm vượt trội, và việc nhận thức, áp dụng khoa học và hợp lý phương pháp học tập theo nhóm là yêu cầu cần thiết và là chìa khóa của sự thành công đối với sinh viên khoa CNTT. 2.2 Thực trạng học tập theo nhóm của sinh viên Khoa CNTT, ĐH Sư Phạm TPHCM. Phương pháp học tập theo nhóm là một trong những phương pháp học tập đã và đang được sinh viên khoa Quản lý sử dụng trong quá trình học tập. Thực tế phương pháp này đã đạt được một số hiệu quả nhất định đối với việc học tập của đa số sinh viên, nhiều nhóm hoạt động rất hiệu quả. Tuy nhiên, hoạt động học tập theo nhóm nhìn chung còn ít nhiều mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao. Khảo sát sự đánh giá của sinh viên TRONG LỚP về mức độ hiệu quả khi học tập theo nhóm cho kết quả như sau: Có tới 40% ý kiến đánh giá ở mức độ bình thường, chỉ 15% ý kiến đánh giá ở mức có hiệu quả, 5% rất hiệu quả và 40% đánh giá hoạt động nhóm không hiệu quả. Những số liệu này cho thấy, phương pháp học tập theo nhóm chưa phát huy hết ưu thế của nó trong sinh viên khoa CNTT. Thực trạng này sẽ được làm rõ trong các phần cụ thể sau: 2.2.1 Thực trạng học tập theo nhóm của sinh viên Khoa Công Nghệ Thông Tin: Trong phần này chúng tôi sẽ đánh giá thực trạng của từng yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng học tập nhóm, cụ thể: Thực trạng mức độ nhận thức, quan niệm về hoạt động học tập theo nhóm; Thực trạng cơ cấu tổ chức nhóm; Thực trạng đội ngũ nhóm trưởng của các nhóm học tập; Thực trạng kỹ năng làm việc nhóm; Thực trạng ý thức thành viên của các nhóm học tập; Thực trạng phương pháp tiến hành hoạt động nhóm; Thực trạng các điều kiện khác: chủ đề làm việc nhóm, điều kiện cơ sở vật chất, phương tiện học tập nhóm, sự hướng dẫn, đánh giá của GV ... 2.2.1.1 Thực trạng mức độ nhận thức, quan niệm của sinh viên Khoa CNTT về hoạt động học tập theo nhóm: Nhận thức đúng đắn về học tập theo nhóm có vai trò rất quan trọng, nó là tiền đề để hoạt động nhóm đạt được hiệu quả. Bởi vì nếu nhận thức sai thì chắc chắn sẽ không thể thực hiện hoạt động nhóm đúng được. Trên thực tế, thông qua điều tra quan niệm của các bạn sinh viên Lớp CNTT01về học tập theo nhóm, có nhiều sinh viên cho rằng học tập theo nhóm là sự đóng góp ý kiến để giải quyết công việc chung. và cũng khá đông sinh viên phát biểu học tập theo nhóm là một phương pháp học tập hay, mang lại nhiều lợi ích cho các thành viên như: học hỏi lẫn nhau, phát huy tinh thần - trí tuệ tập thể, rèn luyện nhiều kỹ năng mềm ... Các bạn đều cho rằng đây là phương pháp học tập rất cần thiết cho sinh viên đại học, nên cần được tăng cường sử dụng và phát huy trong học tập của sinh viên. Điều này cho thấy phần lớn các bạn sinh viên Khoa CNTT đã có quan niệm khá đúng đắn về hoạt động học tập theo nhóm và đã nhận thức được vai trò của phương pháp học tập nhóm đối với việc học tập của sinh viên. Tuy nhiên, vẫn còn một số sinh viên (đặc biệt là sinh viên Khóa 36) vẫn còn suy nghĩ mơ hồ về phương pháp học tập theo nhóm. Các bạn cho rằng, học tập theo nhóm là chia bài tập giảng viên giao thành những phần nhỏ rồi chia cho mỗi thành viên một phần về nhà làm, kết quả là sự chắp nối các phần đó lại với nhau; hay học tập theo nhóm là giao bài tập nhóm cho một vài thành viên xuất sắc trong nhóm thực hiện và coi là sản phẩm của tập thể ... Đây là những quan niệm chưa đúng về học tập theo nhóm đang tồn tại trong một bộ phận sinh viên Khoa CNTT. 2.2.1.2 Thực trạng về cơ cấu tổ chức nhóm Thông qua quan sát, phỏng vấn chúng tôi nhận thấy rằng, trong thực tế hầu hết các nhóm học tập của sinh viên Khoa CNTT đều có cơ cấu tổ chức nhóm khá rõ ràng với một nhóm trưởng (thường được cố định trong suốt thời gian nhóm tồn tại), một thư ký (thường được thay đổi theo từng cuộc họp); phần lớn các nhóm đều xây dựng nội quy, quy định của nhóm, quy định trách nhiệm, vai trò của từng vị trí trong nhóm. Tuy nhiên, các nhóm chưa chú trọng đúng mức tới việc xây dựng mối quan hệ giữa các thành viên trong nhóm. Điều này đã ảnh hưởng tới chất lượng hoạt động của nhóm. 2.2.1.3 Thực trạng đội ngũ nhóm trưởng: Nhóm trưởng là người có vị trí, vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình hoạt động của nhóm. 80% ý kiến nhất trí rằng nhiệm vụ lớn nhất của người trưởng nhóm là điều hành và tổ chức công việc cho cả nhóm. Và để thực hiện được nhiệm vụ này người nhóm trưởng cần rất nhiều kỹ năng. Thông qua quan sát và lấy ý kiến của lớp, chúng tôi được biết thực tế các bạn nhóm trưởng của các nhóm học tập trong lớp đều là những người có năng lực về học tập, linh hoạt và có trách nhiệm, hầu hết trưởng nhóm được các bạn trong nhóm tín nhiệm bầu lên nên nhận được sự ủng hộ của các thành viên. Đây là những điều kiện rất thuận lợi để nhóm trưởng thực hiện tốt các nhiệm vụ của mình. Bên cạnh những mặt mạnh thì đội ngũ nhóm trưởng các nhóm học tập trong Khoa, lớp còn có một số hạn chế nhất định như: Tổ chức và điều hành nhóm còn thiếu khoa học, thiếu kế hoạch; phân công nhiệm vụ chưa phù hợp; ít lắng nghe và tạo cơ hội cho người khác phát biểu ý kiến; ôm đồm công việc; chưa giải quyết được các tình huống xung đột xảy ra trong nhóm... Đặc biệt nhóm trưởng hầu hết luôn được cố định một bạn nào đó trong suốt thời gian tồn tại của nhóm mà không có sự thay đổi, gây ra sự nhàm chán và không tạo cơ hội thử sức với vai trò nhóm trưởng cho các thành viên khác. Thực tế có nhiều nhóm trưởng chưa thực hiện hết trách nhiệm của mình, các bạn không vạch ra kế hoạch hoạt động cụ thể cho nhóm và điều hành nhóm thực hiện các mục tiêu mà chỉ làm cho có, được chăng hay chớ, không lôi cuốn, thu hút được sự tham gia hiệu quả của các thành viên. Có những nhóm trưởng không quyết đoán để cho ý kiến thành viên chi phối nên hiệu quả hoạt động nhóm không cao. Đồng thời cũng có không ít nhóm trưởng quá nhiệt tình, ôm đồm nhiều công việc, phân chia không hợp lý khiến thành viên ít có cơ hội phát huy khả năng của mình. Tóm lại, qua bảng đánh giá mức độ thực hiện các kỹ năng của sinh viên Lớp CNTT và sự phân tích ở trên, chúng tôi thấy rằng sinh viên trong Khoa, Lớp còn hạn chế về nhiều kỹ năng học tập theo nhóm, đặc biệt là kỹ năng giải quyết xung đột, kỹ năng chia sẻ trách nhiệm, kỹ năng xây dựng nội quy hoạt động nhóm, kỹ năng tự kiểm tra - đánh giá..., do đó hoạt động học tập theo nhóm chưa thu được hiệu quả cao. Vì vậy, muốn nâng cao chất lượng học tập theo nhóm cần phải rèn luyện, bồi dưỡng các kỹ năng làm việc nhóm cho sinh viên. 2.2.1.5 Thực trạng ý thức của thành viên nhóm Có nhiều ý kiến nhất trí rằng ý thức làm việc nhóm của các thành viên là yếu tố tác động lớn nhất đến hiệu quả làm việc của nhóm. Điều này cho thấy hầu hết sinh viên đánh giá rất cao yếu tố ý thức thành viên trong hoạt động nhóm. Trong thực tế, hầu hết các sinh viên đều có ý thức khi tham gia hoạt động nhóm, phần lớn sinh viên nhiệt tình, năng nổ xây dựng ý kiến cho bài tập nhóm. Tuy nhiên cũng có một bộ phận không nhỏ các thành viên chưa có ý thức trong hoạt động nhóm. Các bạn coi bài tập nhóm là công việc của tập thể, của mọi người, ai cũng “trừ mình ra” và kết quả là “cha chung không ai khóc”. Nhiều bạn có tâm lý ỷ lại, trông chờ vào sự làm việc của người khác, một số bạn có tham gia làm bài tập nhóm nhưng tham gia một cách hình thức... 2.2.1.6. Thực trạng phương pháp tiến hành hoạt động nhóm Phương pháp tiến hành hoạt động nhóm có một vị trí vô cùng quan trọng quyết định chất lượng, hiệu quả của hoạt động học tập nhóm., thiếu phương pháp làm việc nhóm hợp lý là nguyên nhân cơ bản nhất gây kém hiệu quả của học tập nhóm. Thực tế, hiện nay ở sinh viên Khoa CNTT có rất ít nhóm có phương pháp làm việc nhóm một cách khoa học, hợp lý. Hầu hết các nhóm chưa có phương pháp làm việc nhóm đúng đắn nên hiệu quả hoạt động nhóm chưa cao. Cụ thể: - Một số nhóm học tập không xác định một cách cụ thể, rõ ràng mục tiêu khi thực hiện một bài tập nhóm hay của một buổi thảo luận... - Các nhóm không lập kế hoạch hoạt động cụ thể cho nhóm, vì vậy nhiều khi nhóm không chủ động được thời gian, làm việc không khoa học. - Có nhiều ý kiến cho rằng nhóm không cần xây dựng nội quy khi hoạt động, Điều này làm cho hoạt động của nhóm thiếu quy củ, thiếu nguyên tắc nên chắc chắn hiệu quả hoạt động nhóm sẽ không cao. - Việc phân công nhiệm vụ trong nhóm còn chưa phù hợp, các nhóm chủ yếu phân công theo cách “trải đều cho các thành viên”, hay “mỗi người một việc rồi tập hợp lại, “tập trung vào cá nhân xuất sắc; hoặc là phân chia nhiệm vụ dựa trên năng lực và điều kiện của từng thành viên. Đây là một số điểm chưa hợp lý cơ bản trong phương pháp tiến hành học tập theo nhóm của sinh viên lớp CNTT, nó ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng hoạt động của nhóm. 2.2.1.7 Thực trạng các điều kiện khác: chủ đề học tập nhóm, cơ sở vật chất - phương tiện kỹ thuật, sự hướng dẫn, đánh giá của giảng viên, độ lớn của nhóm... Chủ đề học tập nhóm: Thông qua quan sát ,chúng tôi nhận thấy rằng chủ đề mà giảng viên giao cho các nhóm sinh viên hiện nay đều rất phù hợp cho học tập nhóm. Có những bài tập nhóm lớn đòi hỏi nhiều thời gian sinh viên được giao nhiều thời gian để nghiên cứu, có những bài tập ngắn hơn sinh viên làm việc nhóm ngay trên lớp... Cơ sở vật chất - Phương tiện kỹ thuật: đây là yếu tố rất quan trọng tác động không nhỏ tới hiệu quả làm việc nhóm. Nhưng thực tế nguồn cơ sở vật chất – phương tiện kỹ thuật dành cho học tập nhóm hiện nay ở Học viện còn rất thiếu thốn: không có bàn học đa năng nên khi thảo luận nhóm sinh viên phải sắp xếp lại bàn ghế rất mất thời gian nhưng cũng không thuận tiện cho nhóm làm việc; thư viện nhỏ không có đủ không gian cho nhiều nhóm cùng làm việc, nguồn tài liệu tại thư viện còn hạn chế ... Sự hướng dẫn của giảng viên: Thực tế khi giao bài tập nhóm cho sinh viên phần lớn giảng viên có hướng dẫn cho sinh viên cách làm việc nhóm, nhưng sự hướng dẫn này chỉ vào những thời điểm cần thiết hoặc khi sinh viên hỏi. Bên cạnh đó, có một số giảng viên không hướng dẫn cách làm việc nhóm, sinh viên phải tự tìm hiểu, mò mẫm cách làm do vậy gặp rất nhiều khó khăn ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng hoạt động nhóm đặc biệt với những sinh viên mới vào trường chưa có kiến thức và kinh nghiệm về học tập theo nhóm. Sự đánh giá của giảng viên: Nhìn chung, hầu hết các giảng viên đều tiến hành đánh giá bài tập nhóm của sinh viên khi sinh viên hoàn thành và trình bày bài tập nhóm. Có nhiều giảng viên đánh giá cụ thể từng mặt ưu - nhược của từng nhóm rồi đưa ra kết luận chung về bài tập để sinh viên lĩnh hội. Điều này giúp sinh viên nắm vững hơn kiến thức, đồng thời biết được ưu - nhược của mình để rút kinh nghiệm và biết cách khắc phục. Tuy nhiên, vẫn còn một số giảng viên giao bài tập nhóm cho sinh viên nhưng không đánh giá sản phẩm và sự làm việc của sinh viên, cũng không nêu kết luận, bài học mà sinh viên phải nắm. Điều này đã làm cho một số nhóm không đầu tư cho bài tập nhóm (vì đầu tư mà không được đáng giá cũng bằng không đầu tư); không thu nhận được kiến thức, nội dung của vấn đề, dẫn đến sinh viên không thích học tập theo nhóm khi giảng viên giao bài tập nhóm. Độ lớn của nhóm: Thông qua quan sát thực tế các nhóm học tập của sinh viên lớp CNTT khá lớn, chủ yếu từ 6 thành viên trở lên, có những nhóm lên đến 10 hay 12 thành viên. Với số lượng thành viên đông như thế rất khó để nhóm làm việc hiệu quả, đặc biệt là khi nhóm mới hình thành và người trưởng nhóm còn chưa có kinh nghiệm điều hành nhóm. 2.2.2 Đánh giá tổng quát thực trạng học tập theo nhóm của sinh viên Khoa CNTT, ĐH Sư Phạm TPHCM: Qua nghiên cứu thực tế (quan sát và hỏi ý kiến) sinh viên CNTT, ĐH Sư Phạm TPHCM chúng tôi xin đưa ra những đánh giá tổng quát về thực trạng học tập theo nhóm của sinh viên trong Khoa với những mặt đã làm được, mặt còn hạn chế cụ thể như sau: 2.2.2.1 Mặt đã làm được: - Phần lớn sinh viên Khoa CNTT đã nhận thấy được vai trò và ý nghĩa của phương pháp học tập theo nhóm đối với việc học tập của sinh viên. Nhiều sinh viên rất hào hứng khi thực hiện học tập theo nhóm. - Các giảng viên đã tích cực vận dụng phương pháp học tập theo nhóm cho sinh viên trong quá trình giảng dạy giúp sinh viên tự tìm hiểu kiến thức và rèn luyện khả năng làm việc tập thể. - Qua việc học tập theo nhóm các thành viên thấy được vai trò của mình đối với tập thể, bước đầu thành thạo được nhiều kỹ năng. Học tập theo nhóm đã tạo cơ hội cho các thành viên được thể hiện mình nên các bạn trở nên mạnh dạn hơn, tự tin hơn, có trách nhiệm hơn ... - So với các phương pháp học tập khác trong sinh viên Khoa CNTT hiện nay thì học tập theo nhóm đang đem lại nhiều lợi ích, nó đã tăng cường sự gắn kết các thành viên trong lớp hơn, giúp mỗi thành viên thu nhận và nắm vững nhiều kiến thức hơn. - Học tập theo nhóm đã tạo ra nhiều sản phẩm trí tuệ rất phong phú và chất lượng được thầy cô ghi nhận, đánh giá cao. 2.2.2.2 Mặt còn hạn chế - Hiệu quả của hoạt động nhóm còn chưa cao, phần lớn hoạt động nhóm còn mang tính hình thức, chú trọng tạo ra sản phẩm để nộp thầy cô mà ít chú trọng đến quá trình hợp tác nhóm để tạo ra sản phẩm. - Hầu hết sinh viên đều thiếu và yếu về các kỹ năng làm việc nhóm, đặc biệt là kỹ năng giải quyết xung đột, kỹ năng chia sẻ trách nhiệm, kỹ năng tự kiểm tra - đánh giá hoạt động nhóm... - Ý thức tham gia, đóng góp ý kiến của sinh viên còn chưa cao, một số sinh viên còn mang tâm lý trông chờ, ỷ lại... - Đa số nhóm trưởng còn thiếu kỹ năng trong điều hành và quản lý hoạt động của nhóm. - Sự tự kiểm tra - đánh giá của nhóm còn thiếu khách quan, mới chỉ coi trọng đánh giá cho điểm các thành viên chứ chưa đánh giá hoạt động của nhóm. 2.3. Nguyên nhân của những hạn chế trên 2.3.1. Nguyên nhân khách quan: - Đối với học và thảo luận nhóm trên lớp: Do điều kiện lớp học còn chật chội, cơ sở vật chất chưa đảm bảo. Vì thế gây khó khăn khá lớn cho việc thảo luận nhóm. - Đối với học nhóm ngoài lớp (ngoài giờ học): Do sinh viên chủ yếu là người ngoại tỉnh, phải ở trọ, nhà trọ lại chật chội, rất khó khăn cho việc tìm địa điểm học nhóm; cùng với đó là điều kiện cơ sở vật chất (phòng học, thư viện, ...) của nhà trường cũng chưa đáp ứng được nhu cầu học theo nhóm của sinh viên. - Các giảng viên cũng chưa thường xuyên trao đổi, hướng dẫn, cung cấp cho sinh viên những kỹ năng và phương pháp làm việc nhóm cho sinh viên. Sinh viên chỉ biết nhận nhiệm vụ là hoàn thành bài tập bằng cách làm việc nhóm mà chưa biết phải làm việc nhóm như thế nào để hoàn thành bài tập một cách tốt nhất. Khi điều tra phiếu hỏi thì có rất lớn số lượng sinh viên trả lời rằng các thầy cô chỉ quan tâm tới việc rèn luyện kỹ năng vào một thời điểm nhất định. - Phương pháp làm việc nhóm được áp dụng ở hầu hết các môn. Vì thế nhiều khi sinh viên phải làm việc nhóm quá nhiều trong cùng một thời gian. Điều đó gây nên tâm lý mệt mỏi, nhàm chán trong sinh viên. Điều này cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả làm việc nhóm. - Cán bộ các lớp chưa thực sự phát huy vai trò của mình trong việc tham mưu cho giảng viên thiết kế nhóm, tự quản và thúc đẩy các hoạt động nhóm… 2.3.2. Nguyên nhân chủ quan: - Đối với sinh viên năm thứ nhất, các em mới rời ghế nhà trường phổ thông lên học Đại học, đã quen với kiểu học thuộc của phổ thông, vì thế còn nhiều bỡ ngỡ khi phải tiếp cận một phương pháp học mới đòi hỏi rất lớn sự tích cực, tự giác tìm hiểu và chiếm lĩnh tri thức trên cơ sở trao đổi và thảo luận lẫn nhau. - Một số sinh viên chưa hình thành cho mình ý thức tích cực và tự giác trong học tập, làm việc nhóm. Sinh viên chưa chịu khó tìm hiểu để có thể tự trang bị cho mình những kĩ năng và phương pháp học nhóm có hiệu quả. Từ đó dẫn đến sinh viên thiếu và yếu về phương pháp, kỹ năng học nhóm: Phương pháp tiến hành hoạt động nhóm của các nhóm chưa khoa học, chưa hợp lý: Thiếu mục tiêu cụ thể, thiếu kế hoạch, thiếu nội quy- nguyên tắc nhóm, phân công nhiệm vụ chưa phù hợp v.v... - Nhiều nhóm chưa lắng nghe, chưa tạo cơ hội cho các thành viên được thể hiện, khẳng định mình, được thảo luận và phát biểu ý kiến. Từ đó dẫn đến tình trạng một số thành viên chán nản, buông xuôi, phó mặc chỉ tham gia một cách chiếu lệ, đối phó. Vì vậy chưa thực sự phát huy hết năng lực của mình. - Nhóm trưởng chưa thực sự phát huy được vai trò của mình. Chưa có năng lực và kỹ năng trong việc điều hành nhóm. - Chưa thật sự có sự gắn kết giữa các thành viên. Không khí làm việc trong nhóm chưa thân thiện, cởi mở, ít tạo cơ hội cho các thành viên phát huy năng lực, khiến các thành viên không muốn tham gia hoặc tham gia một cách rất hình thức. - Hiện nay, các nhóm học tập chủ yếu do giảng viên chỉ định với độ lớn của nhóm cao nên ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng hoạt động của nhóm. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỆU QUẢ HỌC TẬP THEO NHÓM TRONG SINH VIÊN KHOA CNTT, ĐH SƯ PHẠM TPHCM. 3.1 Các giải pháp đề xuất 3.1.1 Giải pháp 1: Tăng cường các hoạt động nhằm nâng cao nhận thức về học tập theo nhóm cho sinh viên Khoa CNTT: 3.1.1.1 Mục đích, ý nghĩa: Nâng cao nhận thức về học tập nhóm sẽ góp phần cung cấp cho sinh viên cơ sở lí luận vững chắc mang tính nền tảng. Từ đó sinh viên có những hiểu biết đúng đắn và toàn diện về học tập nhóm. Điều này sẽ định hướng tốt cho những hoạt động học tập trong thực tế của sinh viên. 3.1.1.2 Nội dung: Việc nâng cao nhận thức về học tập theo nhóm của sinh viên Khoa Quản lý cần tập trung vào những nội dung cơ bản sau: Vai trò, ý nghĩa của học tập theo nhóm; Đặc điểm của học tập theo nhóm; Những nguyên tắc của học tập theo nhóm; Các kỹ năng cần thiết trong học tập theo nhóm, bao gồm: + Lập kế hoạch hoạt động nhóm + Xây dựng nội quy hoạt động nhóm + Phân công nhiệm vụ rõ ràng, hợp lý + Thảo luận, trao đổi + Nghiên cứu tài liệu + Chia sẻ trách nhiệm + Lắng nghe chủ động, tích cực + Chia sẻ thông tin + Giải quyết xung đột + Tự kiểm tra, đánh giá hoạt động nhóm Phương pháp tiến hành học tập theo nhóm. 3.1.1.3 Cách thức thực hiện: Các biện pháp giúp nâng cao kiến thức, kỹ năng học tập theo nhóm cho sinh viên là: - Sinh viên phải tích cực, chủ động tìm hiểu, trang bị các kiến thức về học tập theo nhóm thông qua sách, báo, internet, … - Sinh viên phải thường xuyên chủ động trao đổi với các giảng viên về các vấn đề liên quan tới học tập theo nhóm; - Tổ chức các buổi Thảo luận, trao đổi kinh nghiệm về các chủ đề liên quan đến học tập theo nhóm. Đây là cơ hội rất tốt để cho sinh viên nói lên những suy nghĩ, những hiểu biết, những quan điểm, những cách tiếp cận khác nhau của mình, và chia sẻ những kinh nghiệm của bản thân giúp cho mỗi sinh viên có thể làm sáng rõ nhiều vấn đề, mở rộng tầm hiểu biết và học hỏi được nhiều kinh nghiệm hay; - Mời các chuyên gia về nói chuyện, trao đổi với sinh viên về chủ đề học tập theo nhóm. - Tích cực tham gia vào các câu lạc bộ học tập, giúp sinh viên vừa nâng cao kiến thức chuyên môn vừa cải thiện kỹ năng làm việc; - Phổ biến các công trình nghiên cứu khoa học về học tập theo nhóm, làm việc nhóm tới sinh viên. Các công trình nghiên cứu khoa học là thành quả lao động của rất nhiều cá nhân, cung cấp cả cơ sở lý luận lẫn các giải pháp, các biện pháp mang tính ứng dụng cao. Nếu sinh viên được tiếp cận với những sản phẩm nghiên cứu này thì có thể rút ngắn thời gian tìm kiếm, mày mò và nhanh chóng tìm được những phương pháp hay cho mình. 3.1.2 Giải pháp 2 : Tăng cường rèn luyện các kỹ năng học tập theo nhóm 3.1.2.1 Mục đích, ý nghĩa Hiện nay, sinh viên khoa CNTT còn thiếu và yếu về các kỹ năng học tập theo nhóm. Chính vì thế cần phải xây dựng quy trình thực hiện các kỹ năng một cách cụ thể, khoa học và logic nhằm giúp cho sinh viên có định hướng rèn luyện các kỹ năng. Điều này sẽ giúp sinh viên tiết kiệm thời gian, công sức, nâng cao chất lượng hiệu quả học tập nhóm. 3.1.2.2 Nội dung Cần phải xây dựng quy trình thực hiện các kỹ năng sau: + Lập kế hoạch hoạt động nhóm + Xây dựng nội quy hoạt động nhóm + Phân công nhiệm vụ rõ ràng, hợp lý + Thảo luận, trao đổi + Nghiên cứu tài liệu + Chia sẻ trách nhiệm + Lắng nghe chủ động, tích cực + Chia sẻ thông tin + Giải quyết xung đột + Tự kiểm tra, đánh giá hoạt động nhóm 3.1.2.3 Cách thức thực hiện Lập kế hoạch hoạt động nhóm: + Bước 1: Xác định mục tiêu, nhiệm vụ các công việc cần thực hiện và yêu cầu đạt được của mỗi công việc; + Bước 2: Xác định quỹ thời gian mà nhóm có, dựa trên quy định của giảng viên; + Bước 3: Phân phối thời gian cho mỗi công việc và sắp xếp thứ tự thực hiện; + Bước 4: Kiểm tra lại mức độ hợp lý, tính khả thi của kế hoạch. Xây dựng nội quy của nhóm: + Nội quy của nhóm phải được xây dựng ngay khi nhóm được thành lập, trên cơ sở sự nhất trí của các thành viên trong nhóm; + Một bản nội quy cần đảm bảo những nội dung: * Xác định rõ trách nhiệm, quyền hạn của trưởng nhóm, các thành viên trong nhóm; * Những quy định về: thời gian, cách thức làm việc, cách thức đánh giá, những hình thức về thưởng – phạt … Phân công nhiệm vụ: Việc phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm phải rõ ràng, hợp lý. Trong phân công nhiệm vụ, nhóm cần đảm bảo các yêu cầu như: + Phân chia công việc của nhóm thành từng phần việc nhỏ, xác định yêu cầu đối với từng phần việc; + Giao việc cho từng thành viên trong nhóm dựa trên tinh thần tự giác, tự nguyện kết hợp với sự phân công, chỉ định của nhóm trưởng theo năng lực, sở trường của từng thành viên; + Các thành viên cam kết. Thảo luận, trao đổi: Trong quá trình hoạt động nhóm, bao giờ cũng cần sự trao đổi, bàn bạc, thảo luận. Tuy nhiên không phải sinh viên nào, nhóm học tập nào cũng thực hiện tốt kỹ năng này. + Trước khi thảo luận, nhóm trưởng và các thành viên phải chuẩn bị kỹ nội dung thảo luận và phần việc đã được giao; + Bắt đầu cuộc thảo luận, các thành viên cần ghi lại khái quát các vấn đề cần thảo luận; + Trong khi thảo luận, các thành viên cần phải bám sát trọng tâm vấn đề đang cần bàn bạc, thảo luận; trình bày ý kiến rõ ràng, ngắn gọn. Đồng thời, mỗi người cần biết lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến cho các thành viên khác, đặt lại câu hỏi nếu thấy chưa rõ hoặc cần đi sâu thêm. Các cá nhân phải biết đưa ra những lý lẽ có căn cứ khoa học, xác đáng để bảo vệ ý kiến của mình; khuyến khích các bạn khác tranh luận, chỉnh sửa sản phẩm của mình. Người nhóm trưởng cần tóm tắt ý kiến thảo luận của nhóm để đi đến kết luận chung cần thiết. Nghiên cứu tài liệu: sinh viên cần phải có các kỹ năng: + Tìm tài liệu: xem tựa đề tài liệu, tác giả, năm xuất bản, nhà xuất bản; đọc lời mở đầu và phân kết luận (nếu có), xem qua một số mục đề chính để xem nội dung có phù hợp với vấn đề mà mình đang quan tâm hay không. + Đọc tài liệu: Biết vận dụng các kỹ thuật đọc khác nhau cho từng trường hợp cụ thể (đọc lướt nắm nội dung chính, đọc kỹ, …) + Ghi chép tài liệu: giúp ghi nhớ tổng hợp nội dung tài liệu nên cần phải khoa học, sáng rõ nội dung vấn đề. Tùy theo mục đích nghiên cứu, phạm vi khai thác tài liệu mà cá nhân lực chọn hình thức ghi chép phù hợp (trích tài liệu, lập dàn ý, viết đề cương, viết bản tóm tắt, viết bản thu hoạch) Chia sẻ trách nhiệm: Mỗi thành viên đều phải có trách nhiệm với kết quả chung của nhóm, không chỉ đặt lên vai một người (nhóm trưởng, hoặc chỉ một vài bạn có năng lực tốt ở trong nhóm). Điều này được biểu hiện bằng những hành động như: san sẻ công việc, tự nhận một phần công việc của nhóm và cố gắng hoàn thành tốt; tích cực trao đổi, thảo luận, nghiên cứu nhằm đưa đến một sản phẩm cuối cùng tốt nhất có thể của cả nhóm. Lắng nghe chủ động, tích cực: được biểu hiện ở những điểm chính: + Tôn trọng, không ngắt lời người khác khi họ đang nói, đang bày tỏ quan điểm, chia sẻ kinh nghiệm – kiến thức; + Không phản đối, chỉ trích ngay ý kiến của người khác dù có thấy nó thiếu thực tế đến đâu; + Chăm chú, không làm việc riêng, nhìn vào mặt người đang nói; + Ghi chép những chi tiết cần thiết; + Nhắc lại lời nói của đối phương hoặc đặt câu hỏi trở lại; + Gợi ý khích lệ người đang nói; + Dùng một số cử chỉ biểu thị sự chú ý lắng nghe của mình (gật đầu, vâng, ừ, vậy à, …) Chia sẻ thông tin: đây là một kỹ năng cần thiết, có ảnh hưởng rất lớn tới hiệu quả của học tập theo nhóm, bởi đã là một nhóm học tập thì các thành viên trong nhóm sẽ phụ thuộc vào thông tin của nhau để thực hiện phần việc của mình cũng như hoàn thành mục tiêu chung của nhóm. Vì vậy, khi có bất cứ một thông tin, một ý tưởng gì, mỗi thành viên đều cần chia sẻ với các thành viên khác. Việc chia sẻ thông tin có thể được thực hiện bằng các cách: truyền đạt bằng lời nói, cung cấp phần tài liệu sưu tầm được hoặc phần ghi chép của cá nhân. Giải quyết xung đột: Các bước giải quyết xung đột: + Lắng nghe; + Ra quyết định đình chiến, chấm dứt ngay xung đột; + Tìm kiếm các bên liên quan tìm hiểu thông tin; + Tìm nguyên nhân gốc rễ của vấn đề; + Lựa chọn các chiến lược để giải quyết xung đột. Tùy vào từng bối cảnh cụ thể và loại xung đột riêng biệt để lựa chọn chiến lược giải quyết phù hợp. Các loại chiến lược gồm: chiến lược thắng – thua (tạo cho người nào đó bị thua), chiến lược thua – thua (mỗi bên đều phải đầu hàng cái mà họ muốn), chiến lược thắng – thắng (chỉ ra vấn đề gốc rễ tạo ra xung đột). Khi giải quyết xung đột, cần tuân thủ theo các nguyên tắc sau: + “Tiên trách kỷ, hậu trách nhân”; + Không cằn nhằn, nói dài và cố chấp; không hung dữ, áp chế hoặc làm mất mặt người khác; + Không cố dành phần thắng; + Cố gắng hiểu quan điểm của người khác; + Không nhắc lại chuyện cũ, chỉ giải quyết xung đột hiện tại; + Lắng nghe người khác; + Cố gắng bình tĩnh, kiềm chế cảm xúc. Tự kiểm tra - đánh giá hoạt động của nhóm: được biểu hiện thành các bước cơ bản như: + Xác định các tiêu chuẩn để đánh giá hoạt động của nhóm. Chẳng hạn: có chuẩn bị tài liệu cần thiết trước các buổi họp nhóm, phát biểu ý kiến thảo luận, chia sẻ, đóng góp, bổ sung cho các thành viên khác, chấp hành nghiêm túc nội quy của nhóm, … + Tiến hành kiểm tra. Nhóm trưởng cũng như các thành viên khác trong nhóm cần ngồi lại với nhau để tổng kết xem: nhóm cũng như từng thành viên trong nhóm đã tiến hành hoạt động nhóm như thế nào, tiến độ thực hiện các công việc ra sao, ý thức tham gia của các thành viên cũng như việc chấp hành nội quy của nhóm như thế nào, … + Đánh giá kết quả thu được so với tiêu chuẩn đã được đưa ra. Đối chiếu kết quả thu được so với chuẩn để xem cả nhóm cũng như từng thành viên trong khi hoạt động nhóm mạnh ở điểm gì (chẳng hạn như các thành viên đều tích cực phát biểu ý kiến, trao đổi, thảo luận, …), còn hạn chế ở điểm gì (chẳng hạn như một số thành viên còn vi phạm nội quy của nhóm, muộn giờ họp, …), xác định xem những gì đã thực hiện tốt, chưa tốt, không tốt, không phù hợp. + Điều chỉnh: Bao gồm các hình thức: khuyến khích, phát huy những mặt tốt, uốn nắn, sửa chữa những mặt chưa tốt, còn thiếu sót, và xử lý những vi phạm. Hoạt động này cần được diễn ra thường xuyên, có sự tham gia của các thành viên, đặc biệt là người trưởng nhóm, kết quả cuối cùng phải được thông báo với tất cả các thành viên trong nhóm. 3.1.3 Giải pháp 3: Phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ lớp và nhóm trưởng nhóm học tập 3.1.3.1 Mục đích, ý nghĩa Phát huy vai trò của cán bộ lớp và nhóm trưởng nhằm giúp cho việc thiết kế nhóm, quản lý, điều hành hoạt động nhóm khoa học và hiệu quả. 3.1.3.2 Nội dung - Phát huy vai trò của cán bộ lớp: tham mưu cho giảng viên trong việc thiết kế nhóm, tham gia tự quản trong các buổi học tập nhóm trên lớp. - Phát huy vai trò của trưởng nhóm: Quản lý, điều hành và thúc đẩy hoạt động học tập nhóm. 3.1.3.3 Cách thức thực hiện: - Đối với cán bộ lớp: Khi giao bài tập nhóm cho sinh viên, các giảng viên dựa vào ý kiến tham mưu của cán bộ lớp để chia nhóm. Vì vậy cán bộ lớp cần phải phát huy vai trò của mình trong việc tham gia thiết kế các nhóm học tập và hỗ trợ các nhóm trong hoạt động học tập nhóm khi cần thiết. Để thiết kế được các nhóm học tập có hiệu quả, cán bộ lớp cần phải đảm bảo những yêu cầu sau: + Số lượng các thành viên trong một nhóm vừa đủ không quá nhỏ cũng không quá lớn, nên trên yêu cầu của từng loại công việc, từng loại nhiệm vụ để thiết kế nhóm. Tốt nhất nên thiết kế nhóm từ 3 đến 7 người. + Có sự thay đổi các thành viên trong nhóm tùy theo từng môn học, nhiệm vụ của từng loại công việc. Vì một môi trường làm việc mới với những thành viên mới sẽ làm giảm sự nhàm chán, tạo nên hứng thú cho các thành viên trong nhóm. Mặt khác, thay đổi những người cùng cộng tác cũng là cách rèn luyện cho sinh viên khả năng thích ứng và học hỏi được nhiều hơn. (vì mỗi người có một thế mạnh, có lượng kiến thức và cách học khác nhau) + Việc bố trí, sắp xếp các thành viên trong một nhóm nên theo quy luật “bù trừ”. Tức là đảm bảo các thành viên trong nhóm có cả người học tốt, người học chưa tốt, cả nam và nữ, có sự đan xen giữa các loại tính cách… thuận tiện cho việc trao đổi, hỗ trợ lẫn nhau trong việc thực hiện nhiệm vụ học tập. Đối với nhóm trưởng: + Lựa chọn nhóm trưởng: Đây là một việc rất quan trọng khi hình thành một nhóm học tập vì nhóm trưởng có vị trí và vai trò rất lớn trong hoạt động của nhóm. Một người nhóm trưởng có năng lực, năng động, linh hoạt sẽ góp phần không nhỏ đưa đến thành công cho nhóm. Khi lựa chọn nhóm trưởng cần phải căn cứ vào năng lực thực tế của mỗi người, phù hợp với yêu cầu công việc. Tuy nhiên, các thành viên nên luân phiên nhau nắm giữ vai trò nhóm trưởng, bởi vì thay đổi nhóm trưởng nghĩa là thay đổi phong cách quản lý nhóm sẽ tạo nên hứng thú mới cho thành viên. Hơn nữa với sinh viên Khoa CNTT, làm nhóm trưởng sẽ là cơ hội cho mỗi sinh viên rèn luyện kỹ năng quản lý. + Trước hết để nhóm hoạt động có quy củ, nhóm trưởng cùng các thành viên trong nhóm phải xây dựng nội quy hoạt động cho nhóm một cách cụ thể, rõ ràng. + Mỗi nhóm trưởng cần ý thức rõ vai trò, quyền hạn và nhiệm vụ của mình. Có tinh thần trách nhiệm với công việc, với nhóm của mình. + Các nhóm trưởng phải tìm hiểu, nắm được năng lực, sở trường của các thành viên để phân công nhiệm vụ phù hợp, phát huy đến mức cao nhất năng lực sở trường của mỗi người, nhằm giúp công việc đạt hiệu quả cao. + Nhóm trưởng phải lên kế hoạch hoạt động cụ thể cho nhóm nhằm định hướng cho nhóm hoạt động đảm bảo sự chủ động cho nhóm và các thành viên trong nhóm. + Nhóm trưởng không nên ôm đồm công việc, tạo tâm lý ỷ lại, dựa dẫm cho các thành viên. + Nhóm trưởng phải rèn cho mình khả năng lắng nghe, đặc biệt là tạo cơ hội cho tất cả các thành viên trong nhóm được phát biểu, đưa ra chính kiến của mình. + Nhóm trưởng phải thường xuyên kiểm tra các thành viên trong việc thực hiện nhiệm vụ nhóm đã phân công, hỗ trợ các thành viên khi cần thiết. Đồng thời nhóm trưởng cũng là người chịu trách nhiệm liên kết các thành viên trong nhóm, tạo bầu không khí làm việc nhóm đoàn kết, hợp tác, thân thiện. + Việc đánh giá ý thức tham gia của các thành viên phải công bằng, chính xác dựa trên sự tham gia và đóng góp của các thành viên nhằm tạo động lực khuyến khích mọi người hoàn thành nhiệm vụ. Trước khi nhóm trưởng đánh giá nên để cho các thành viên tự đánh giá điểm cho chính mình. Sau khi đánh giá điểm, nhóm trưởng cần công khai kết quả cho mọi thành viên và giải quyết những thắc mắc nếu có. Bên cạnh việc đánh giá ý thức tham gia của các thành viên, nhóm trưởng cũng cần tố chức cho nhóm tự đánh giá hoạt động của nhóm, chỉ ra được mặt mạnh, mặt hạn chế của nhóm và kịp thời điều chỉnh nhằm thực hiện mục tiêu một cách hiệu quả nhất. + Khi giảng viên nhận xét sản phẩm của nhóm, nhóm trưởng phải đặc biệt chú ý, ghi chép lại những ý kiến của thầy cô, rút ra bài học để điều chỉnh hoạt động của nhóm trong thời gian tiếp theo. + Thường xuyên tự trang bị kiến thức và rèn luyện các kỹ năng học tập theo nhóm cho bản thân. + Nhóm trưởng cũng cần coi trọng việc tạo mối quan hệ với thầy cô giáo, cán bộ lớp và các nhóm khác nhằm học hỏi kinh nghiệm và trao đổi thông tin khi cần thiết. 3.1.4 Giải pháp 4: Lựa chọn, sử dụng kết hợp các hình thức học tập theo nhóm. 3.1.4.1 Mục đích, ý nghĩa Trên thực tế có nhiều hình thức học tập theo nhóm, mỗi hình thức lại phù hợp với những nhiệm vụ học tập khác nhau. Hơn nữa mỗi hình thức học tập theo nhóm đều có những ưu và nhược điểm riêng. Chính vì thế chúng ta phải có sự lựa chọn, sử dụng kết hợp, linh hoạt các hình thức học tập để đem lại hiệu quả tốt nhất. 3.1.4.2 Nội dung Căn cứ vào nội dung, yêu cầu của từng môn học, từng bài học, thời gian tiến hành… để lựa chọn và kết hợp các hình thức hoạt động nhóm cho phù hợp. 3.1.4.3 Cách thức thực hiện - Đọc sách báo, tài liệu để hiểu rõ về các hình thức học tập theo nhóm (trong phạm vi đề tài này đề cập đến ba hình thức học tập theo nhóm: nhóm dọc, nhóm ngang, nhóm kết hợp) và các trường hợp sử dụng chúng đạt hiệu quả: + Với hình thức học tập theo nhóm ngang nên sử dụng trong các trường hợp: nội dung công việc nhiều, thời gian ít, tính chất công việc không phức tạp. + Với hình thức nhóm dọc nên sử dụng trong các trường hợp: nội dung công việc ít, tính chất công việc phức tạp, thành viên của nhóm có năng lực + Với hình thức nhóm kết hợp nên sử dụng trong các trường hợp: Nội dung công việc nhiều, tính chất công việc phức tạp, thời gian nhiều. - Phân tích tính chất, yêu cầu công việc, quỹ thời gian mà nhóm có và năng lực của các thành viên, từ đó lựa chọn một hình thức hoạt động nhóm phù hợp. - Sau khi nhóm đã lựa chọn được hình thức học tập nhóm, nhóm trưởng phối hợp các thành viên tiến hành lập kế hoạch và phân chia công việc cụ thể cho từng thành viên. Học tập nhóm dù theo hình thức nào cũng cần sự nỗ lực của nhóm trưởng và các thành viên. 3.1.5. Giải pháp 5: Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động học tập theo nhóm. 3.1.5.1. Mục đích, ý nghĩa Hiện nay công nghệ thông tin đang phát triển mạnh mẽ, đã và đang đạt được nhiều thành tựu to lớn. Các thành tựu đó có thể ứng dụng rất nhiều trong việc học tập theo nhóm. Nó giúp tiết kiệm thời gian, công sức, nâng cao chất lượng và hiệu quả học tập theo nhóm. 3.1.5.2. Nội dung - Ứng dụng công nghệ thông tin trong việc nghiên cứu, tìm tài liệu, liên lạc giữa các thành viên trong nhóm, học nhóm online. 3.1.5.3. Cách thức thực hiện - Nghiên cứu, tìm tài liệu bằng internet. Internet cung cấp nguồn tài liệu hết sức phong phú, đa dạng từ các trang web, các bài viết trong một khoảng thời gian ngắn. Sinh viên có thể sử dụng các công cụ tìm kiếm khác nhau như: google, yahoo, bing… - Trao đổi, liên lạc thông qua email, chat, giúp sinh viên tiết kiệm được thời gian, giảm thiểu tối đa việc di chuyển. - Thành lập các nhóm học tập online. Đây là một hình thức học nhóm còn khá mới và chưa được ứng dụng rộng rãi trong sinh viên khoa cntt. Tuy nhiên đây sẽ một hình thức nếu được vận dụng tốt thì sẽ mang lại hiệu quả cao. Hình thức này sẽ giúp sinh viên chủ động về mặt thời gian, không phụ thuộc về vị trí địa lí, đồng thời vẫn có thể giao lưu nói chuyện trực tiếp với nhau giống như hình thức mặt đối mặt. - Yêu cầu thực hiện: + Các thành viên phải có một khoảng thời gian cố định dành cho việc học + Có tinh thần kỷ luật cao + Có các phương tiện cần thiết (máy tính, mạng internet,…) + Có kiến thức và kỹ năng sử dụng máy tính, khai thác, chia sẻ thông tin trên mạng. - Cách thức thực hiện: + Các thành viên lập chat - room. + Thống nhất thời gian và chuẩn bị nội dung cần trao đổi + Tiến hành thảo luận, trao đổi qua chat - room. Trong mỗi buổi online sẽ có một người chủ trì điều khiển buổi thảo luận của nhóm. Các thành viên trước khi thảo luận sẽ được phân công tìm hiểu về một vấn đề, sau đó trình bày quan điểm của mình, các thành viên khác đóng góp ý kiến xây dựng. Cuối cùng, người chủ trì sẽ đưa ra kết luận chung nhất. 3.2 Mối quan hệ giữa các giải pháp Trên đây là 5 giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động học tập theo nhóm trong sinh viên khoa CNTT, ĐH Sư Phạm TPHCM. Nâng cao hiệu quả học tập theo nhóm sẽ góp phần nâng cao chất lượng học tập cho sinh viên khoa CNTT. Năm giải pháp nêu trên có mối quan hệ mật thiết, đan xen, hỗ trợ lẫn nhau và chỉ đem lại hiệu quả cao khi chúng được tiến hành đồng bộ, thống nhất và thường xuyên. 3.3 Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các giải pháp. Tóm lại, qua nghiên cứu, qua việc quan sát về học tập theo nhóm và xin ý kiến một số giảng viên chúng tôi thấy rằng: Các giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả học tập theo nhóm của sinh viên khoa cntt mà chúng tôi đề xuất là cần thiết và có tính khả thi, đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng học tập và hợp tác nhóm của sinh viên. PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Một số kết luận Sinh viên CNTT, ĐH Sư Phạm TPHCM đã được làm quen với phương pháp học tập theo nhóm. Do yêu cầu và đòi hỏi của chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục bậc đại học nên học tập theo nhóm là cần thiết, phù hợp với đặc điểm hoạt động giảng dạy của giảng viên và học tập của sinh viên. Trên cơ sở nghiên cứu về lý luận và phân tích thực trạng phương pháp học tập theo nhóm trong sinh viên Khoa CNTT, ĐH Sư Phạm TPHCM, chúng tôi đã đề xuất và lý giải một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả học tập theo nhóm trong sinh viên Khoa CNTT như sau: GP1: Tăng cường các hoạt động nhằm nâng cao nhận thức về học tập theo nhóm cho SV Khoa CNTT; GP2: Tăng cường rèn luyện các kỹ năng học tập theo nhóm; GP3: Phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ lớp và nhóm trưởng; GP4: Lựa chọn, sử dụng kết hợp các hình thức học tập theo nhóm; GP5: Tăng cường ứng dụng công nghệ vào hoạt động học tập theo nhóm. Sau khi đề xuất các giải pháp, chúng tôi tiến hành khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đối với 100 sinh viên trong Lớp CNTT và tham khảo ý kiến giảng viên. Kết quả thu được là đa số sinh viên trả lời thuận (ủng hộ và tán thành 5 giải pháp đã đề xuất), các giảng viên cũng cho rằng đây là những giải pháp phù hợp và có tính khả thi. Như vậy, các nhiệm vụ nghiên cứu đã được giải quyết, mục đích nghiên cứu đã được đề tài đem lại kết quả thiết thực, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn rõ rệt. 2.Một số kiến nghị Để kết quả nghiên cứu được ứng dụng trong thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của học tập theo nhóm trong sinh viên Khoa CNTT, chúng tôi xin có một số kiến nghị sau đây: 2.1 Đối với ĐH Sư Phạm TPHCM: - Có sự đầu tư thích đáng về cơ sở vật chất phục vụ quá trình đào tạo của ĐH. Mở rộng và nâng cấp thư viện, các phòng học cũng như việc đầu tư mua mới, bảo dưỡng các thiết bị dạy học một cách khoa học, hiệu quả. Phối hợp chặt chẽ với đội ngũ cán bộ chuyên môn, các giảng viên và sinh viên trong việc sử dụng và bảo quản các thiết bị đó. - Thường xuyên tổ chức các buổi hội thảo, trao đổi, bàn bạc về phương pháp học tập, đặc biệt là phương pháp học tập theo nhóm cho sinh viên Khoa CNTT thông qua các buổi nói chuyện với các chuyên gia, tạo điều kiện cho sinh viên tham gia sinh hoạt vào các câu lạc bộ lành mạnh trong khoa trong trường. 2.2 Đối với các giảng viên: Nhìn nhận đúng đắn về tầm quan trọng của phương pháp học tập theo nhóm trong sinh viên, để qua đó tổ chức cho sinh viên học tập theo nhóm khi cần thiết, với liều lượng, mức độ hợp lý theo các nội dung, chủ đề phù hợp. Giảng viên nên có các phương pháp và cách thức chia nhóm phù hợp nhất (về số lượng thành viên trong mỗi nhóm, phù hợp với nội dung từng bài tập nhóm, …) Trước khi giao bài tập nhóm cho sinh viên, các giảng viên cần hướng dẫn cách làm việc nhóm để sinh viên có định hướng trong hoạt động nhóm, đặc biệt là với những sinh viên mới vào trường, mới làm quen với phương pháp học tập theo nhóm. Thông qua phương pháp này, giảng viên cần có sự kiểm tra – đánh giá kết quả hoạt động nhóm một cách rõ ràng, chính xác, công khai và thường xuyên quan tâm tới việc rèn luyện các kỹ năng hoạt động nhóm cho sinh viên Khoa CNTTcũng như ghi nhận và đánh giá cao năng lực tự đánh giá kết quả hoạt động nhóm của từng nhóm học tập. PHỤ LỤC PHIẾU HỎI Ý KIẾN DÀNH CHO SINH VIÊN LỚP CNTT 01.***************** Người tham gia trả lời câu hỏi xin hãy khoanh tròn đáp án mà bạn cho là phù hợp nhất theo suy nghĩ của bạn hoặc đúng tình hình mà bạn đánh giá về nhóm học tập của bạn cũng như các nhóm học tập trong sinh viên Khoa. CNTT, ĐH Sư Phạm TPHCM. 1. Theo bạn, học tập theo nhóm tức là :a. Mỗi người làm tất cả công việc theo ý riêng rồi gộp chung lại lấy kết quả tốt nhấtb. Người nhóm trưởng chia nhỏ công việc, giao mỗi người một việc rồi tổng hợp kết quảc. Mỗi người đóng góp ý kiến để giải quyết công việcd. Ý kiến khác: .................................................. .............................................. ...........................................................................................................................2. Lợi ích lớn nhất của học tập theo nhóm là:a. Vận dụng và phát huy trí tuệ tập thểb. Tạo thói quen làm việc trong môi trường tập thểc. Giải quyết công việc dễ dàng hơnd. Ý kiến khác: ........................................................................................................................ ........................................................................................................................3. Nhiệm vụ lớn nhất của nhóm trưởng là gì?a. Điều hành và tổ chức công việc của cả nhómb. Chịu trách nhiệm chung của nhóm trước mọi hoạt độngc. Điều hoà mâu thuẫn nội bộ trong nhómd. Ý kiến khác: .................................................................................................................................................................................................................................................. 4. Nguyên nhân cơ bản nhất gây kém hiệu quả của học tập theo nhóm:a. Phương pháp làm việcb. Thiếu gắn kếtc. Mục đích hoạt động không rõ ràngd. Điều kiện CSVC e. Ý kiến khác:................................................................................................... ……………..............................................................................................................................................................................................................................5. Theo bạn, yếu tố tác động lớn nhất đến hiệu quả của nhóma. Ý thức làm việc của mỗi thành viênb. Vai trò điều hành của nhóm trưởngc. Phương pháp và hình thức hoạt động nhómd. Ý kiến khác: ................................................................................................ ……………………………………………………………………………….6. Phân công công việc trong nhóm tại nhóm bạna. Tập trung vào cá nhân xuất sắc b. Mỗi người một việc rồi tập hợp lạic. Trải đều cho các thành viênd. Cách làm riêng:.......................................................................................................................................................................................................................7. Theo bạn, có nên thay đổi thành viên trong nhóm không?a. Có nên thay đổi b. Không nên thay đổi Nếu có, thì nên thay đổi như thế nào? a. Thỉnh thoảng b. Thường xuyên c. Theo từng môn học d. Ý kiến riêng: ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… 8. Phương pháp thống nhất ý kiến của nhóm bạn:a. Tất cả đồng ý c. Theo đa sốb. Không ai phản đối d. Nhóm trưởng quyết định 9. Là thành viên trong nhóm, bạn thấy bạn đã làm đựợc những điều gì dưới đây? (có thể chọn nhiều đáp án)a. Hoàn thành mọi nhiệm vụ được giaob. Là cầu nối giữa các thành viên với nhauc. Hỗ trợ các thành viên trong nhóm d. Ý kiến khác: …………………………………………………………… …………………………………………………………………………..... 10. Nhóm bạn có nội quy không?a. Có b. KhôngNêú có, thì nhóm bạn có thực hiện nội quy tốt không?a. Có b. Không 11. Theo bạn, điều nào gây chán nản với bạn nhất trong buổi họp nhóm?a. Buổi họp quá dài b.Bị 1 người chi phối buổi họpc. Buổi họp vô kỷ luật d. Buổi họp thiếu nhiều thành viêne.Ý kiến riêng của bạn?.................................................................................. ......................................................................................................................... 12. Nhóm bạn làm việc có hiệu quả khônga. Rất hiệu quả c. Bình thườngb. Có hiệu quả d. Không hiệu quả.Suy nghĩ của bạn về hoạt động nhóm:.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Xin chân thành cảm ơn bạn đã trả lời câu hỏi của chúng tôi. Xin bạn cho biết thêm một số thông tin cá nhân của bạn:Họ-Tên : ……………………….................................................. E–mail:……………………………….………………………...…………………………………………………… TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Lê Văn Hảo, Sổ tay phương pháp giảng dạy và đánh giá, Đại học Nha Trang, 2010 (Tài liệu lưu hành nội bộ) [2] Tập thể tác giả , Nguyễn Ngọc Quang, Nhà sư phạm - Người góp phần đổi mới lý luận dạy học, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội, 1998. [3] Hoàng Thị Huệ An, Ứng dụng phương pháp dạy học dựa trên vấn đề (PBL) trong giảng dạy môn Hóa Phân tích, Kỷ yếu báo cáo đổi mới phương pháp giảng dạy, Khoa Khoa học Cơ bản, 2007 [4] [5] [6] ------------------------------- HẾT ------------------------