Đề tài Nghiên cứu mô hình đấu giá trực tuyến của ebay và những đề xuất cho Việt Nam

g cường năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp, hỗ trợ có hiệu quả cho quá trình chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân, đảm bảo an ninh quốc phòng, và tạo khả năng đi tắt đón đầu để thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa-hiện đại hóa.” Mặt khác, qua các kỳ Đại hội toàn quốc, Đảng ta cũng luôn chủ trương áp dụng các tiến bộ, thành tựu khoa học công nghệ trên thế giới để góp phần phát triển kinh tế đất nước. Đảng luôn định hướng đất nước đi theo con đường đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa, tranh thủ học hỏi kỹ thuật, công nghệ, bí quyết, kinh nghiệm từ bên ngoài. Về phía Chính phủ, với tư cách là một chủ thể tham gia Thương mại điện tử, Chính phủ luôn thể hiện rõ sự tích cực trong việc tạo lập môi trường, khuyến khích áp dụng Thương mại điện tử vào kinh doanh và cuộc sống. Theo bản “Kế hoạch tổng thể phát triển Thương mại điện tử giai đoạn 2006- 2010” được Chính phủ phê duyệt vào ngày 15/9/2005, đến năm 2010, các cơ quan Chính phủ phải đưa hết các dịch vụ công lên mạng, trong đó ưu tiên các dịch vụ: thuế điện tử, hải quan điện tử, các thủ tục xuất nhập khẩu điện tử, các loại giấy phép thương mại chuyên ngành, thủ tục giải quyết tranh chấp. Trong bản kế hoạch này, Thủ tướng Chính phủ đã giao nhiệm vụ cụ thể cho các Bộ, ngành và cơ quan liên quan tổ chức thực hiện thông qua các chương trình, dự án cụ thể. Mỗi chương trình, dự án sẽ do một cơ quan chịu trách nhiệm chủ trì với sự phối hợp từ cơ quan khác. 71 Với sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Chính phủ, chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng và hi vọng vào một môi trường hành chính và kinh doanh điện tử được triển khai và áp dụng đồng bộ, hiệu quả trong cả nước trong tương lai không xa. 1.3. Hệ thống pháp luật đang dần hoàn thiện Luật giao dịch điện tử số 51/2005/QH11, được Quốc hội khoá XI thông qua ngày 29/11/2005 tại kỳ họp thứ 8, chính thức có hiệu lực từ ngày 01/03/2006 sau hai năm soạn thảo đã đánh dấu một bước ngoặt lớn cho sự phát triển của Thương mại điện tử Việt Nam nói chung, và tạo điều kiện thuận lợi cho mô hình kinh doanh đấu giá trực tuyến nói riêng. Tốc độ ra đời của một bộ luật, với tư cách là cơ sở pháp lý quan trọng cho các giao dịch điện tử, phần nào đã nói lên nhu cầu của thực tiễn. Về cơ bản, bộ Luật gồm 8 chương, 54 điều bao gồm hầu hết các yếu tố, bên liên quan đến một giao dịch điện tử như: Chữ ký điện tử, tổ chức cung cấp dịch vụ chứng thực chữ ký điện tử, giá trị pháp lý chữ ký điện tử, giá trị pháp lý của hợp đồng ký bằng chữ ký điện tử, trách nhiệm các bên liên quan đến bảo mật thông tin, giải quyết tranh chấp liên quan đến giao dịch điện tử cũng như quy định về giao dịch điện tử trong hoạt động của các cơ quan nhà nước; lĩnh vực dân sự, kinh doanh, thương mại và các lĩnh vực khác do pháp luật quy định. Việc ra đời bộ Luật với nội dung về cơ bản giống như các điều của bộ Luật thương mại điện tử mẫu do UNCITRAL (The United Nations' Commission on International Trade Law) biên soạn - mà Luật giao dịch điện tử của một số nước như Úc và Singapo đã dựa trên đó - thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc đẩy mạnh các giao dịch điện tử cũng như việc hội nhập với nền kinh tế tri thức khu vực và thế giới. Luật thương mại sửa đổi có hiệu lực từ 1/1/2006, thay thế cho Luật thương mại 1997 đã có thêm những điều khoản liên quan đến giao dịch điện tử như: thông điệp dữ liệu, các vấn đề về hợp đồng điện tử. Bên cạnh đó, Luật công nghệ thông tin được ban hành ngày 29/6/2006 và có hiệu lực từ ngày 72 1/1/2007 đã tạo môi trường pháp lý cho các hoạt động sử dụng phương tiện công nghệ thông tin và mạng Internet. Luật Hải quan cũng có một số quy định về hình thức Hải quan điện tử. Trong lĩnh vực ngân hàng cũng có một số Quyết định được ban hành nhằm thừa nhận và cho phép áp dụng hình thức thanh toán điện tử trong các ngân hàng. Đồng thời sự ra đời của Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam được Quốc hội Việt Nam khoá XI trong kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 29 tháng 11 năm 2005 và có hiệu lực vào ngày 1 tháng 7 năm 2006 cũng góp phần điều chỉnh một khía cạnh của Thương mại điện tử. Luật giao dịch điện tử nhận được sự trông chờ của đông đảo đối tượng trong xã hội bởi đây là nguồn luật chi tiết đầu tiên điều chỉnh các vấn đề liên quan đến giao dịch điện tử. Ngoài ra, một số văn bản dưới luật quy định các khía cạnh liên quan khác như: nghị định về chữ ký số và chứng thực điện tử, nghị định về mật mã… cũng sẽ tạo hành lang pháp lý cho hoạt động Thương mại điện tử phát triển đúng hướng, phù hợp với pháp luật tại Việt Nam và thế giới. 1.4. Hạ tầng công nghệ thông tin và mạng Internet đang phát triển mạnh Tiềm năng Thương mại điện tử ở nước ta rất lớn do tỷ lệ kết nối Internet tăng nhanh, cơ cấu đầu tư cho công nghệ thông tin và viễn thông đang ngày càng được nâng cao. Điều này thể hiện rõ tính tất yếu khách quan của nền kinh tế Việt Nam, đó phải là đón nhận và lĩnh hội cái mới, cái tiến bộ, hiện đại của thế giới để không bị tụt hậu so với tốc độ phát triển chung của khu vực và trên thế giới. Ai cũng hiểu rõ tầm quan trọng cấp thiết của hạ tầng công nghệ thông tin, viễn thông và mạng Internet đối với hoạt động Thương mại điện tử. Trong thời gian gần đây, Việt Nam đã cố gắng đầu tư có trọng tâm trọng điểm cho hạ tầng kỹ thuật công nghệ, nhằm từng bước tiến gần với mức độ phổ cập và phát triển chung trên thế giới. Về hạ tầng viễn thông, chúng ta đã bước đầu xây dựng và tiến tới sẽ hiện đại hóa mạng viễn thông rộng khắp, kết nối đa hướng với công nghệ hiện 73 đại. Theo kế hoạch phát triển của Tổng công ty Bưu chính viễn thông (VNPT), trong một thời gian ngắn nữa, 100% tổng số xã trong cả nước, kể cả các xã biên giới, hải đảo,vùng sâu, vùng xa đều sẽ có điện thoại. Cũng theo VNPT, mật độ điện thoại của Việt Nam hiện nay nếu so sánh với một số nước trên thế giới còn thấp, nhưng nếu xét về tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm về số máy điện thoại thì Việt Nam là một trong mười quốc gia có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất. Nói đến thị trường Internet, có lẽ chúng ta phải dùng cụm từ “bứt phá ngoạn mục”. Từ khi Internet tại Việt Nam chính thức đi vào hoạt động, đến nay chúng ta đã có lượng người sử dụng chiếm khoảng 9.48% dân số và chắc chắn con số này sẽ gia tăng nhanh chóng do tốc độ phát triển các dịch vụ và chi phí sử dụng hợp lý hơn. Internet từ chỗ chỉ là dịch vụ xa xỉ dành cho các cá nhân có thu nhập cao hay tổ chức kinh doanh thì giờ đây, Internet đã là dịch vụ phổ thông, thậm chí thiết yếu đối với một số đối tượng như sinh viên, doanh nghiệp, và sắp tới cả những thành phần khác trong xã hội. Các hoạt động thương mại, kinh doanh, quản lý nhà nước, điều hành công việc đã và đang hòa nhập vào môi trường Internet. Cho đến năm 2010, tiềm năng phát triển đối với thuê bao truy cập Internet vẫn còn rất lớn. Nhiều dịch vụ ứng dụng trực tuyến và giao dịch thương mại mới ở ngưỡng bắt đầu, nên hứa hẹn sẽ còn nhiều bước đột phá khi số người sử dụng tham gia Internet đã đủ độ lớn. Môi trường cạnh tranh minh bạch đã được thiết lập giúp cho việc tính toán kinh doanh của các nhà cung cấp tham gia tăng trưởng dễ dàng hơn. Luật pháp khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia phát triển Internet Việt Nam, không hạn chế các đối tượng tham gia cung cấp dịch vụ Internet. Các cơ sở pháp lý liên quan về luật Thương mại điện tử ra đời sẽ tạo động lực mới cho Internet phát triển. Đầu tư nước ngoài khi Việt Nam gia nhập WTO và Hiệp định thương mại Việt Mỹ có hiệu lực thực thi hoàn toàn sẽ là cơ hội để các doanh nghiệp Internet vào 74 Việt Nam học hỏi và người sử dụng có điều kiện tiếp cận các dịch vụ chất lượng, đa dạng hơn. 1.5. Tình hình ứng dụng Thương mại điện tử trong các doanh nghiệp Trong một cuộc điều tra do Bộ Thương mại tiến hành năm 2005 với hơn 500 doanh nghiệp trên toàn Việt Nam, 89% doanh nghiệp được hỏi cho biết đã có kết nối Internet. Trong số những doanh nghiệp đã kết nối Internet, tỷ lệ sử dụng dịch vụ băng thông rộng tiếp tục tăng (80% so với 66% của năm 2004). Đặc biệt, tỷ lệ doanh nghiệp truy cập Internet bằng ADSL chiếm đến trên 70%, tăng hơn hẳn so với mức 54% của năm 2004, cho thấy sự phát triển của dịch vụ ADSL tiếp tục là một trong những động lực thúc đẩy ứng dụng Internet trong doanh nghiệp. Với chi phí ngày càng giảm và chất lượng được cải thiện hơn, ADSL đang được lựa chọn ngày càng nhiều như một phương thức hiệu quả nhằm phục vụ nhu cầu thông tin, giao dịch của doanh nghiệp. Quay số; 20,1% ADSL; 71,4% Đường truyền riêng; 8,5% Hình thức kết nối Internet của doanh nghiệp Theo trung tâm Internet Việt Nam, số lượng các website doanh nghiệp được thiết lập ngày càng gia tăng nhanh chóng đa dạng ở các ngành nghề khác nhau. Các trang web này không chỉ để giới thiệu thông tin về doanh nghiệp, sản phẩm, hỗ trợ khách hàng mà có những trang web có thể triển khai cả việc bán hàng và cung cấp các dịch vụ. Đồng thời, ước tính sẽ có gần 100% số doanh nghiệp sử dụng email 75 trong các giao dịch kinh doanh. Quả thực đây là con số khá lạc quan phản ánh mức độ quan tâm và khả năng nắm bắt thời đại của các doanh nghiệp Việt Nam. Trên cơ sở một cuộc điều tra do Bộ Thương mại tiến hành, chúng ta rất vui mừng trước một thực tế rằng có một số lượng lớn các doanh nghiệp nhận thức rõ vai trò quan trọng của Thương mại điện tử với quá trình kinh doanh. Trong đó các doanh nghiệp đều cho rằng Thương mại điện tử mang lại các lợi ích: mở rộng kênh tiếp xúc với khách hàng hiện có; lôi kéo khách hàng mới; cải thiện sự hài lòng của khách hàng; làm tăng doanh số, lợi nhuận và hiệu quả kinh doanh, giúp xây dựng hình ảnh của doanh nghiệp trong tâm trí của người tiêu dùng. Như vậy, hầu hết doanh nghiệp đều có mục đích rõ ràng khi tham gia Thương mại điện tử. Số doanh nghiệp tham gia kiểu “phong trào” chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ - điều này khác hẳn với điều tra cách đây 3-4 năm khi số doanh nghiệp nhận thức đúng về Thương mại điện tử chỉ chiếm chưa đầy 10%. Nhiều doanh nghiệp khi xây dựng website cũng đã ý thức quảng bá trang web của mình bằng nhiều hình thức. Nói chung, các doanh nghiệp đã dần ý thức được lợi ích của việc xây dựng và chăm sóc cho website của chính mình. Bởi lẽ qua website, người tiêu dùng hay những người quan tâm có thể tìm kiếm thông tin cần biết, xem trước sản phẩm, so sánh giá cả và mua hàng. Nếu như cách đây 10 năm, công nghệ mua bán trên mạng còn rất xa lạ với người dân Việt Nam thì nay chúng ta đã có thể ngồi ở nhà, vào mạng Internet đặt hàng và đợi người giao hàng đến tận nhà. Sự ra đời của hàng loạt các cửa hàng ảo như www.vietnamshops.com, www.saigoncoopmart.com.vn, www.vdcshopping.vnn.vn, www.nhaxinh.com.vn... đã thu hút đông đảo người tiêu dùng đến với một phương thức mua hàng mới và hiện đại hơn. 76 2. Những khó khăn 2.1. Nguồn nhân lực cho phát triển Thương mại điện tử còn nhiều hạn chế Nguồn nhân lực là một trong những điều kiện căn bản và quan trọng nhất để tham gia Thương mại điện tử. Trong khi đó, đội ngũ nhân lực phục vụ cho phát triển Thương mại điện tử ở nước ta hiện vừa thiếu lại vừa yếu.  Các chuyên gia công nghệ thông tin Trên cả nước, ngoài các trường có chuyên ngành đào tạo căn bản về tin học và công nghệ thông tin, gần đây các trung tâm đào tạo hợp tác với các hãng lớn, có uy tín trên thế giới được mở ra và thu hút khá nhiều học viên. Tuy nhiên so với nhu cầu ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin ngày càng cao, số lượng chuyên gia có trình độ, kinh nghiệm về công nghệ thông tin vẫn chưa đáp ứng được. Ngoài ra để triển khai Thương mại điện tử, các chuyên gia trong lĩnh vực này còn phải có kiến thức về thương mại, có trình độ ngoại ngữ (đặc biệt là tiếng Anh) tương đối khá. Hơn nữa, đội ngũ nhân lực công nghệ thông tin hiện nay chưa đủ năng lực để xử lý các hệ thống và các phần mềm toàn cục quy mô lớn.  Cộng đồng dân chúng Hiện số lượng người dân có hiểu biết cơ bản về máy tính, mạng, và các chương trình phần mềm ứng dụng chưa nhiều và chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn, nơi có điều kiện tiếp cận những tiến bộ công nghệ cũng như hệ thống đào tạo được cập nhật. Đa số người dân nông thôn và các vùng sâu, vùng xa vẫn còn bỡ ngỡ, xa lạ với máy tính và công nghệ thông tin. Tại các tỉnh này, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào mục đích quản lý và kinh doanh nói chung còn ở tỷ lệ thấp thậm chí có nơi hoàn toàn chưa có. Bên cạnh đó, số người sử dụng Internet ở Việt Nam dù đã đạt ở mức gần với các nước trong khu vực nhưng lại phân bố không đồng đều, tập trung ở những nơi có 77 kinh tế phát triển. Đồng thời, nhìn chung dân chúng chưa quen với việc khai thác và sử dụng các tiện ích của Thương mại điện tử. 2.2. Môi trường pháp lý cho Thương mại điện tử mới đang trong giai đoạn hình thành Mặc dù hạ tầng pháp luật Việt Nam về Thương mại điện tử đã có những bước tiến lớn và dần hoàn thiện, song chúng ta vẫn chưa thực sự có một văn bản luật riêng biệt quy định và điều chỉnh tất cả các vấn đề liên quan đến Thương mại điện tử. Mặt khác, pháp luật về hợp đồng hiện nay tỏ ra chưa đáp ứng được yêu cầu của giao dịch điện tử, như các vấn đề về hợp đồng: địa điểm, thời điểm giao kết hợp đồng điện tử, hình thức hợp đồng, năng lực giao kết hợp đồng… Thêm vào đó, các quy định của Luật Dân sự còn gây khó khăn cho việc xác định luật điều chỉnh trong giao dịch Thương mại điện tử, dẫn đến việc chưa giải quyết được các xung đột pháp luật với sự tham gia của nhiều chủ thể đến từ các quốc gia khác nhau. Các vấn đề như “bảo vệ sở hữu trí tuệ,” “an ninh an toàn bảo mật,” “bảo vệ người tiêu dùng” vẫn chưa có quy định đặc thù dành riêng cho giao dịch Thương mại điện tử mà phải áp dụng chung các văn bản luật cho thương mại nói chung. 2.3. Hạ tầng công nghệ chưa đảm bảo cho sự phát triển của Thương mại điện tử Chỉ trong vài năm gần đây, lĩnh vực công nghệ thông tin, viễn thông, và mạng Internet phát triển nhanh đã đem lại nhiều cơ hội to lớn cho vấn đề phát triển Thương mại điện tử. Tuy nhiên, nếu xét một cách toàn diện, hạ tầng công nghệ ở Việt Nam còn nhiều bất cập.  Hạ tầng công nghệ thông tin Tại Việt Nam hiện nay có tình trạng phát triển công nghệ thông tin, viễn thông với hai tốc độ. Điều này có nghĩa là hầu hết tiến bộ, tăng trưởng đều thể hiện ở một số thành phố, tỉnh có điều kiện kinh tế phát triển. Trong 78 khi đó, ở các địa phương còn khó khăn, tình hình lại có vẻ tụt hậu. Chỉ các cơ quan hành chính trực thuộc trung ương, địa phương hay các doanh nghiệp lớn mới đủ khả năng trang bị thiết bị, phương tiện kỹ thuật công nghệ tiên tiến. Hơn nữa, số lượng máy tính gia đình chỉ đạt tỷ lệ cao tại các hộ có điều kiện kinh tế. Như vậy, số lượng máy tính ít ỏi trong các gia đình cho thấy khả năng phát triển Thương mại điện tử, đặc biệt đối với các giao dịch có sự tham gia của người tiêu dùng (B2C, G2C, C2C) sẽ trở nên khó khăn. Bên cạnh đó, trang thiết bị công nghệ thông tin tại các cơ quan, doanh nghiệp và gia đình còn mất cân đối nghiêm trọng. Phần cứng chỉ chiếm khoảng 80% tổng chi phí đầu tư cho công nghệ thông tin. Trong khi đó, công nghiệp phần mềm Việt Nam chưa phát triển mạnh mẽ, chủ yếu vẫn là các dịch vụ lập trình, gia công các phần mềm đơn giản. Số các sản phẩm phần mềm thuần Việt còn ít, mới liên quan đến một số lĩnh vực như giáo dục, điều tra, thống kê, kế toán… Đồng thời, chúng ta chưa có nhiều phần mềm trọn gói có giá trị thương mại cao.  Hạ tầng viễn thông Mạng viễn thông của Việt Nam hiện đang phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên, bên cạnh các con số thống kê tăng trưởng không ngừng, chúng ta cần nhìn nhận một số vấn đề còn tồn tại. Chẳng hạn cước phí dịch vụ viễn thông của nước ta hiện nay quá cao. Cụ thể, giá cước gọi điện quốc tế, giá cước sử dụng dịch vụ Internet và cước thuê hạ tầng của Việt Nam hiện vẫn cao hơn một số nước trong khu vực. Ví dụ như, giá cước một cuộc gọi giá rẻ từ Trung Quốc sang Hoa Kỳ chỉ bằng 1/5 của Việt Nam; đặc biệt giá thuê kênh quốc tế đang gấp khoảng 4 lần thông thường. Bên cạnh đó, hiện tượng lợi dụng vị thế độc quyền kinh doanh dịch vụ cung cấp hạ tầng viễn thông, chèn ép các đối thủ mới cạnh tranh có xảy ra tại Việt Nam. 79 2.4. Thói quen, tập quán giao dịch truyền thống Đối với đại đa số dân chúng, ngay cả trong các cơ quan nhà nước và các doanh nghiệp, cách thức làm việc, giao dịch trên văn bản giấy tờ, có chữ ký và đóng dấu đỏ đã quá quen thuộc, phổ biến và ăn sâu vào nhận thức của mỗi người. Bên cạnh đó, khi mua hàng lại nhất thiết phải được nhìn, sờ, nếm, thử, ngắm, thích đếm tiền mặt… cũng trở thành những thói quen cố hữu của người Việt Nam. Do đó, nếu áp dụng Thương mại điện tử, tức là thông điệp dữ liệu điện tử sẽ được sử dụng và chấp nhận, thanh toán theo phương thức điện tử, người tiêu dùng chỉ có thể xem trước mẫu hàng hóa trên mạng chứ không thử, động chạm được vào sản phẩm. Như vậy, điều này đòi hỏi phải có một khoảng thời gian để mọi người thích nghi, làm quen chứ không thể thay đổi nhanh chóng được. 3. Thực trạng phát triển Mô hình đấu giá trực tuyến ở Việt Nam Trong khi đấu giá đã phát triển trên thế giới từ khá lâu đời và hoàn thiện về quy trình cũng như hành lang pháp lý thì tại Việt Nam, đấu giá vẫn còn là một loại hình kinh doanh còn tương đối mới mẻ, chúng ta còn chưa thực sự tận dụng ngay cả hình thức đấu giá trực tiếp như một phương thức kinh doanh hiệu quả, chứ chưa nói đến việc thực hiện hoạt động này trên mạng Internet. Ở Việt Nam, giao dịch qua mạng giữa người tiêu dùng với nhau phổ biến nhất là đăng tải, quảng bá thông tin sản phẩm. Sau đó, thủ tục để hoàn tất cuộc mua bán lại được thực hiện phi trực tuyến. Không có thanh toán online, mô hình C2C ở VN ở tình trạng nửa vời. Theo thống kê của Bộ Thương mại tại trustvn.gov.vn, trong nước có tới 87 trang web hoạt động theo hình thức C2C (customer to customer). Các website 1001shoppings.com, chodientu.vn, aha.com.vn, vietco.com, sieuthihangchatluong.com... là những sàn giao dịch hoạt động có hiệu quả nhất theo xếp hạng của Bộ thương mại tính đến 31/12/2006. 80 Tuy nhiên, Phó vụ trưởng Vụ thương mại điện tử (Bộ Thương mại) Trần Hữu Linh cũng cho biết quá nửa số địa chỉ nằm trong danh sách nói trên đang trong tình trạng “đắp chiếu” hoặc “nằm chơi”. “Hoạt động C2C của VN còn rất sơ khai”, ông Linh kết luận. Còn ông Mai Anh, Giám đốc Trung tâm tin học Bộ Khoa học Công nghệ, cho rằng ở VN chưa hề tồn tại một mô hình C2C theo nghĩa đầy đủ nhất. “C2C là sự giao dịch giữa cá nhân với cá nhân. Mà trong nước tôi chưa thấy có hệ thống nào thuần chất như vậy cả”, ông Mai Anh nói. “Có chăng thì chỉ tạm coi các site, mục rao vặt trên các báo điện tử, diễn đàn hoặc chuyên mục của một số sàn đấu giá là C2C. Nhưng như thế cũng vẫn là nửa vời, chưa ở mức độ thương mại điện tử, nghĩa là phải có giao dịch, thanh toán... hoàn toàn qua mạng”. Giám đốc Chợ điện tử (chodientu.vn) Nguyễn Hòa Bình cũng đồng tình với nhận định này. “Phần lớn người tiêu dùng vẫn sử dụng hình thức rao vặt qua mạng để trao đổi mua bán hàng hóa giữa các cá nhân. Nhưng đó là C2C không chuyên nghiệp và chưa hoàn thiện. Về góc độ kinh doanh thì đó không phải mô hình tốt nếu mãi duy trì như vậy, dù kiểu giao dịch này đang khá phổ biến”, người quản lý Chợ điện tử phân tích. “Vì đó là kiểu làm tự phát, dễ thiết lập, dễ vận hành nhưng khó tạo niềm tin, đảm bảo uy tín và quan trọng là rất khó thu tiền”. Do tính chất đặc thù của Internet là không có rào cản về địa lý nên việc sớm nhập cuộc với đấu giá trực tuyến sẽ giúp cho các đại gia như eBay biến thị trường này như “sân chơi” riêng của mình và sẽ rất khó để cho những doanh nghiệp khác cho dù đang ở trong nước mình cũng khó có thể vươn lên tìm chỗ đứng trên Internet để thu hút được khách hàng đến với website. Tuy không thể so sánh với eBay, nhưng một số trang web đấu giá trực tuyến tại Việt Nam cũng đã có những cố gắng riêng nhằm tạo ra môi trường ban đầu cho những người dùng Internet trong nước có thể hiểu và tiếp cận với 81 hình thức kinh doanh này. Ngày càng có nhiều các doanh nghiệp đầu tư cho việc xây dựng các website đấu giá, vẫn chưa thực sự hoàn chỉnh nhưng những trang web này cũng đã hoàn thiện các chức năng cơ bản để một giao dịch đấu giá có thể thực hiện trên trang. Sau đây chúng ta cùng nghiên cứu hai trang web đấu giá được báo điện tử Vietnamnet thống kê và đánh giá bao gồm: - www.heya.com.vn - www.bancanbiet.com  Trang web heya.com.vn Đi đầu trong số các web site đấu giá trực tuyến hiện nay là Heya. Ra đời vào ngày 14-09-2004, đến nay Heya đã có khoảng 3.200 thành viên. Mỗi ngày trên trang web này có khoảng 20 mặt hàng được rao bán. Tỉ lệ mua bán thành công trên trang này đạt 10%. Nhưng để tạo được tỉ lệ nhỏ nhoi này, toàn thể nhân viên Công ty TNHH Siêu thị trực tuyến Việt Nam, đơn vị xây dựng website Heya đã phải tốn rất nhiều công sức. Anh Nguyễn Bảo Ngọc, Giám đốc Heya kể, mỗi món hàng được rao bán trên Heya đều được chúng tôi gọi điện thoại cho người rao bán xác nhận lại tình trạng. Đồng thời yêu cầu người bán cung cấp thêm nhiều thông tin cá nhân để tạo niềm tin cho khách hàng. Lúc đầu nhiều người bán phản ứng nhưng sau khi giải thích họ đã thấy như vậy sẽ có lợi nhiều hơn nên tự động cung cấp. Để minh bạch trong chuyện mua bán, chúng tôi cũng xây dựng hệ thống góp ý trực tiếp cho mọi người có thể đánh giá lẫn nhau. Những ý kiến đánh giá đều được hiển thị trong bảng thông tin của người rao bán và người mua. Ngoài các tiện ích hỗ trợ này, quản trị trang luôn dò tìm các nick có biểu hiện tiêu cực để ngăn chặn nhằm giảm bớt rủi ro cho khách hàng. Các trường hợp như tự người bán dùng nick khác để kích giá sản phẩm thường được kiểm tra rất kỹ. Anh Ngọc cho biết, phát hiện trường hợp nghi vấn, nhân 82 viên Heya sẽ lập tức gọi điện thoại để hỏi và đưa thông tin lên phiên đấu giá để loại ngay đối tượng nghi vấn. Sàng lọc kỹ như vậy nên Heya hiện đang được nhiều người đánh giá tốt. Tuy nhiên, với số lượng hàng hóa khiêm tốn như đã nêu, anh Ngọc dự định Heya còn phải đầu tư thêm trong vòng 2 năm nữa mới hy vọng có lời. Hiện các giao dịch trên trang đều hoàn toàn miễn phí. Công ty chỉ thu phí quảng cáo và những mặt hàng được giới thiệu ở phần nổi bật.  Trang web bancanbiet.com Tương tự như Heya, tuy ra đời sau (ngày 10-11-2004) nhưng trang đấu giá bancanbiet.com của Công ty Phần mềm Sài Gòn Liên Phương (LPsoft) đã sớm thu hút được nhiều thành viên nhờ cách tổ chức hấp dẫn. Ngoài việc yêu cầu công khai các thông tin mua bán như Heya, LPsoft còn có thêm chức năng cấp tài khoản. Người dùng khi đăng ký sẽ có một tài khoản để đấu giá trên mạng. Với tài khoản này người dùng có thể nạp tiền thông qua ngân hàng bằng cách gửi đến tài khoản của LPsoft. Sau đó LPsoft sẽ chuyển số tiền đó vào tài khoản đấu giá của người dùng. Nếu chưa tin tưởng người dùng có thể tham gia trò chơi câu cá giải trí có thưởng. Số tiền trúng thưởng sẽ được nạp vào tài khoản người dùng để tham gia đấu giá nếu cần. Anh Huỳnh Quang Minh, Giám đốc LPsoft nói: “Sở dĩ dịch vụ đấu giá trên bancanbiet.com thu phí dịch vụ người bán vì thu phí sẽ làm cho sàn đấu giá trực tuyến nghiêm túc hơn. Nếu ai cũng có thể đưa hàng lên thì sẽ có nhiều người bán không nghiêm túc, nhiều món hàng không có thật, việc thu phí sẽ hạn chế tình trạng này một phần. Ngoài ra khi đóng phí người bán sẽ có nhiều lựa chọn: Có thể cho hàng hóa đứng ở các vị trí cao trong danh sách, để dễ được nhìn thấy hơn, hoặc có những trang trí để thu hút người mua. Tuy mới, nhưng hiện nay bancanbiet.com đã có khoảng 5.000 thành viên có tài khoản tiền mặt do nạp tiền và do có tiền từ trò chơi câu cá. Song 83 song với chợ đấu giá, LPsoft còn xây dựng thêm nhiều dịch vụ khác để thu hút thành viên và bù đắp cho chợ đấu giá như: cơ hội việc làm, rao vặt, quảng cáo… anh Minh cho biết, tiền thu từ các nguồn này cũng được 15-20 triệu/tháng. Tính ra huề vốn. Hiện nay trên chợ đấu giá bancanbiet.com có tổng cộng khoảng 60.000 thành viên (thống kê đến đầu tháng 5/2005). Riêng các thành viên có tham gia bán đấu giá và đấu giá khoảng 2.500 – 3.000 thành viên. Mỗi ngày có khoảng 30-40 mặt hàng được đưa lên chợ đấu giá. Lượng tiền giao dịch trên sàn đấu giá mỗi ngày khoảng 10-20 triệu đồng. 4. Sự kiện eBay khai trƣơng trang web tiếng Việt – cơ hội và thách thức Sự kiện dịch vụ mua bán trực tuyến hàng đầu thế giới khai trương web tiếng Việt sáng 27/6 năm 2006 tại Hà Nội được đánh giá là tín hiệu tích cực cho thương mại điện tử (TMĐT) trong nước nhưng là thách thức lớn đối với các mô hình nội địa tương tự. Nhiều người kỳ vọng sự xuất hiện của một mô hình kinh doanh bài bản và uy tín nhất thế giới này sẽ mang lại “cú hích” cho sự phát triển TMĐT tại Việt Nam trong thời gian tới, vì nó sẽ trở thành tiện ích kết nối người tiêu dùng Việt Nam với thị trường trực tuyến toàn cầu eBay.com. Tuy nhiên, giám đốc của eBay tại Đông Nam Á, ông Sam McDonagh cho biết: “Mục tiêu của eBay trong giai đoạn hiện nay là nâng cao hiểu biết cho người sử dụng Internet ở Việt Nam về những cơ hội lớn trong thương mại điện tử, từ đó giúp cho người bán hàng Việt Nam gia tăng số lượng và giá trị hàng hóa xuất khẩu”. Như vậy, trong giai đoạn này, ngoài việc quảng bá, giới thiệu, eBay chú trọng đến việc “xuất khẩu”, mà vai trò bán thuộc về người Việt Nam với các hàng hoá thủ công mỹ nghệ, đồ cổ... 84 Việc bắt tay vào nghiên cứu thị trường Việt Nam từ năm 2006, đã giúp eBay có những mục tiêu và kế hoạch rất thực tế, như chính lời ông Sam McDonagh khi trả lời phỏng vấn của BBC: “Chúng tôi sẽ theo dõi về lưu lượng và thói quen tìm kiếm thông tin của những người vào trang đó, tức là quan sát xem họ có đi tiếp tới việc mua bán thực sự hay không, để rồi quyết định xem bước tiếp theo cho eBay.vn là gì.” Nhìn lại thị trường TMĐT tại Việt Nam, rõ ràng, dù tốc độ tăng trưởng của Internet cùng số lượng người dùng tăng thuộc loại cao nhất thế giới, nhưng các dịch vụ giá trị gia tăng trên đó không có sự phát triển tương xứng. Hầu hết, mọi người đang sử dụng Internet để xem báo, tra thông tin, vào diễn đàn, giao lưu bạn bè... Từ năm 2005, một số công ty trong nước đã tập trung xây dựng các website TMĐT như: Chodientu, Vnet, GoldMart, Aha, Saleoff... Tuy nhiên, đến thời điểm này, việc mua bán được ưa chuộng và hiệu quả nhất lại nằm ở các diễn đàn, trang rao vặt. Lợi điểm của các trang này là hình thức tham gia, thanh toán đơn giản, các quy tắc mua bán do người bán và mua tự quy ước và dần dần thành thói quen. Ngay cả trên Internet, người Việt Nam vẫn thích đi “chợ cóc” hơn “siêu thị”. Các website TMĐT lớn hiện nay đang phải chịu hoàn cảnh tương tự các siêu thị cách đây vài năm, đó là mọi người đến để xem và tham khảo hơn là để mua. Cũng như vậy, nhưng ở lĩnh vực thanh toán, những người dùng thẻ ngân hàng phổ biến nhất ở Việt Nam như ATM chỉ để rút tiền. Số người có thẻ tín dụng quốc tế ở Việt Nam vào khoảng 330.000 so với 1,46 tỷ chủ thẻ trên toàn thế giới. eBay vào Việt Nam cũng sẽ tạo thách thức đối với các trang web Thương mại điện tử không đủ tầm. Theo ông Mai Anh, Giám đốc Trung tâm tin học Bộ Khoa học Công nghệ, dự đoán: “Dù thế nào thì eBay vào VN 85 nghĩa là sẽ có một số trang web làm thương mại điện tử không đủ tầm sẽ 'ra đi' vì không đủ sức cạnh tranh. Nhưng chắc chắn môi trường thương mại điện tử sẽ sôi động hơn”. Nhiều chuyên gia cũng nhận định để tồn tại, các sàn giao dịch “nội” sẽ có xu hướng hoặc cộng tác với eBay hoặc liên kết với nhau hay tìm hướng đi khác, khai thác thế mạnh riêng. “eBay đang có những lợi thế ban đầu nhưng dù là 'ông lớn' thì cũng chưa chắc chiếm được vị trí độc tôn trong nay mai. Người tạo được ra bản sắc riêng sẽ trụ lại và chiến thắng”, ông Mai Anh nói. III. Những đề xuất nhằm phát triển mô hình đấu giá trực tuyến ở Việt Nam 1. Những đề xuất với chính phủ Ở nước ta hiện nay đã có áp dụng Thương mại điện tử nhưng mới chỉ dừng lại ở một số công đoạn như trao đổi thông tin về hàng hóa, dịch vụ mua bán lẻ… mà chưa thực hiện được đầy đủ các quy trình thương mại trong Thương mại điện tử. Một loạt vấn đề về hạ tầng cơ sở liên quan đến Thương mại điện tử như pháp lý, công nghệ trong đó có công nghệ bảo mật, an ninh an toàn, tiêu chuẩn hóa công nghiệp và thương mại, thanh toán điện tử, bảo vệ người tiêu dùng… vẫn đang trong quá trình nghiên cứu, đề xuất xây dựng hoặc còn chưa đủ khả năng đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, đòi hỏi phải có sự quan tâm và đầu tư lớn của Nhà nước và các ngành, các cấp cùng sự hợp tác của cả khu vực tư nhân mới có thể nhanh chóng giải quyết được. Việc chấp nhận tham gia Thương mại điện tử khi môi trường hỗ trợ cho Thương mại điện tử mới còn đang trong giai đoạn hình thành quả là một thách thức rất lớn đối với Việt Nam. Thêm vào đó, chính nội lực các nhân tố trong nền kinh tế còn chưa đáp ứng được đầy đủ các đòi hỏi của Thương mại điện tử. Do vậy, nhà nước cần có những biện pháp để giải quyết, tháo gỡ những thách thức 86 đang đe dọa nền Thương mại điện tử trong nước, đồng thời đưa Thương mại điện tử phát triển theo kịp tốc độ của thế giới. Mô hình đấu giá trực tuyến nói riêng mới chỉ chập chững những bước đi đầu tiên. Đã có những trang web hoạt động theo mô hình C2C, kết nối giữa người bán và người mua. Song các giao dịch mới chỉ dừng lại ở việc trưng bày hàng hóa, trao đổi thông tin, hỏi giá, trả giá… chứ chưa có khâu thanh toán trực tuyến. Điều đó khiến mô hình đấu giá trực tuyến ở Việt Nam mới đang ở tình trạng nửa vời và thiếu chuyên nghiệp, chưa thể bắt kịp với thế giới. Dưới đây, xin đề xuất một số giải pháp đối với chính phủ nhằm phát triển Thương mại điện tử nói chung, và mô hình đấu giá trực tuyến nói riêng ở Việt Nam: 1.1. Hoàn thiện môi trường pháp lý về Thương mại điện tử Môi trường pháp lý luôn là một vấn đề quan trọng có ảnh hưởng sâu sắc và mạnh mẽ đến sự phát triển của toàn bộ kinh tế nói chung và từng ngành kinh tế nói riêng. Phải thừa nhận rằng hạ tầng pháp luật Việt Nam về Thương mại điện tử vẫn chưa hoàn thiện, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của Thương mại điện tử nói chung, và các mô hình kinh doanh điện tử, trong đó có đấu giá trực tuyến, nói riêng. Để Thương mại điện tử nói chung, đấu giá trực tuyến nói riêng có thể phát triển, trước hết cần có một văn bản luật riêng biệt quy định và điều chỉnh các vấn đề liên quan đến Thương mại điện tử và các giao dịch trực tuyến, hoàn thiện hệ thống pháp luật về hợp đồng điện tử nhằm tạo niềm tin và sự an tâm cho các cá nhân và doanh nghiệp tham gia tích cực vào các giao dịch trực tuyến. Đưa ra các văn bản riêng quy định và điều chỉnh các vấn đề “bảo vệ sở hữu trí tuệ,” “an ninh an toàn bảo mật,” “bảo vệ người tiêu dùng” trong lĩnh vực giao dịch điện tử nhằm tạo động lực cho người dân tham gia tích cực hơn vào các hoạt động kinh doanh trực tuyến. 87 Mặt khác, để tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho mô hình đấu giá trực tuyến, cần thiết phải ban hành một số văn bản pháp quy để quy chuẩn hoạt động của các sàn giao dịch thương mại trực tuyến. Những văn bản này không những tạo ra sự minh bạch và thống nhất cho các giao dịch điện tử mà còn tạo động lực cho các cá nhân và doanh nghiệp tham gia sâu rộng hơn vào các giao dịch điện tử này, khi họ có niềm tin vào sự an toàn đã được pháp luật bảo đảm. Những văn bản này, không những thế, còn đóng vai trò kim chỉ nam hướng dẫn các giao dịch điện tử tiến hành đúng quy định, và đem lại lợi ích cho các chủ thể tham gia. 1.2. Nâng cấp và hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin và viễn thông Phát triển hạ tầng công nghệ thông tin và viễn thông là vấn đề vô cùng quan trọng để đưa Internet thành công cụ gần gũi và phổ biến đến mọi hộ gia đình, và nâng cao tỷ lệ người sử dụng Internet. Dễ nhận thấy rằng, với những site hoạt động theo mô hình C2C như eBay, có vẻ như Internet lại chính là kẻ trung gian, một cầu nối đáng giá để kết nối hàng triệu hàng triệu người mua và người bán với nhau. Thành công của những site như eBay phụ thuộc vào “hiệu ứng quả cầu tuyết”: càng có nhiều người sử dụng dịch vụ của họ, họ càng phải cung cấp nhiều mặt hàng hơn, và vì thế lại càng hấp dẫn những người sử dụng khác hơn. Để thực sự “cất cánh”, những site này đòi hỏi một số lượng khách hàng “trung thành” rất lớn. Đó là lý do vì sao eBay mặc dù đã xuất hiện từ cách đây một thập kỷ, song gần đây mới thực sự trở thành hiện tượng, khi hàng trăm triệu người bắt đầu coi net là công cụ không thể thiếu mỗi ngày. “Tỷ lệ sử dụng Internet chính là chìa khoá dẫn đến thành công của những site như eBay”, Johan Brenner, nhà nghiên cứu của hãng đầu tư Benchmark Europe, nơi rót tiền cho một số site P2P lớn như Zopa, cho biết. Chính vì vậy, nâng cao tỷ lệ người sử dụng Internet là một trong những nhân tố đảm bảo sự phát triển và thành công của mô hình đấu giá trực tuyến của Việt Nam. 88 Đưa tin học vào đào tạo từ sớm ở các trường phổ thông để đảm bảo khả năng tiếp cận sớm với Internet của thế hệ trẻ, những người sẽ trở thành chủ nhân tương lai của nước nhà, trở thành lực lượng chủ đạo quyết định sự phát triển của Thương mại điện tử nói chung, và mô hình đấu giá trực tuyến nói riêng. Nghiên cứu, phát triển nhằm viết ra những phần mềm thuần Việt, hoặc Việt hóa các phần mềm thông dụng và cần thiết, để đảm bảo tính thân thiện và phổ biến đối với người sử dụng Việt Nam, tạo động lực tích cực cho sự phát triển nhận thức của họ đối với công nghệ Internet hiện đại. Điều này cũng có nghĩa là số lượng những người sử dụng các tiện ích của các phần mềm và Internet sẽ gia tăng, và rào cản ngôn ngữ sẽ được thu hẹp lại. Đối với dịch vụ viễn thông, cần thiết có sự điều tiết của nhà nước để tránh tình trạng độc quyền, đẩy giá dịch vụ viễn thông lên cao, gây khó khăn cho việc tiếp cận của đại bộ phận dân chúng. 1.3. Nâng cao trình độ của các cán bộ công nghệ thông tin và người dân Giải pháp đề ra là phổ biến và phổ cập Internet và các tiện ích của Thương mại điện tử đến cả những đối tượng dân chúng có điều kiện khó khăn nhất. Cách tiếp cận có thể là xây dựng các trung tâm văn hóa của Làng, Xã, Bản…, ở đó được trang bị máy tính cũng như lắp đặt mạng Internet, tổ chức các khóa học kỹ năng cơ bản để người dân làm quen với các tiện ích của máy tính và Internet. Đối với những người đang sử dụng thường xuyên máy tính và mạng Internet, cần hướng họ nhận thức sâu sắc và toàn diện hơn về các tiện ích của Thương mại điện tử, để họ khai thác và sử dụng hiệu quả nhất những tiện ích và công cụ đang có. Nâng cao nhận thức của người dân đối với đấu giá trực tuyến và các lợi ích của mô hình kinh doanh này, nhằm mục đích định hướng một cách tích cực cho thói quen tiêu dùng mới của họ.Yếu tố bản địa với văn hóa mua bán, 89 tâm lý, thói quen người tiêu dùng, khai thác dịch vụ giá trị gia tăng, lợi thế địa lý... là những yếu tố ảnh hưởng mạnh nhất đến khả năng cạnh tranh của mô hình đấu giá trực tuyến trong thời gian tới. Đối với việc phát triển một đội ngũ cán bộ công nghệ thông tin có trình độ cao, cần thiết phải xây dựng và nâng cấp các trung tâm đào đạo chuyên sâu về công nghệ thông tin, phối hợp với đào tạo ngoại ngữ và đào tạo các kiến thức về kinh doanh, đặc biệt là kinh doanh điện tử, để họ trở thành những hạt nhân phát triển các mô hình kinh doanh điện tử nói chung, mô hình đấu giá trực tuyến nói riêng. Hợp tác đào tạo với nước ngoài nhằm tận dụng được những tiến bộ công nghệ tiên tiến trên thế giới, và học tập các tinh hoa về quản lý và kinh doanh điện tử của các nước phát triển. Đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực công nghệ thông tin và Thương mại điện tử để đưa ra các giải pháp kịp thời và thích ứng với môi trường kinh doanh của Việt Nam, nhằm phát triển các ngành kinh doanh điện tử nói chung, mô hình đấu giá trực tuyến nói riêng. 1.4. Hỗ trợ các doanh nghiệp kinh doanh đấu giá trực tuyến, xây dựng chuẩn thanh toán cho các giao dịch trực tuyến Đối với các doanh nghiệp kinh doanh đấu giá trực tuyến, chính phủ cần tích cực hỗ trợ để họ có thể phát triển và cạnh tranh lành mạnh với các đối tác nước ngoài. Giúp đỡ, hỗ trợ để các doanh nghiệp có thể lựa chọn một hướng đi đúng đắn, phù hợp với mình và với thị trường. Một số biện pháp đề xuất là giảm thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các hoạt động kinh doanh sinh lời tiến hành trực tuyến, miễn giảm phí đăng nhập vào các cổng Thương mại điện tử của chính phủ như ecvn.gov.vn, nhằm tạo cơ hội để doanh nghiệp quảng bá hình ảnh của mình một cách rộng rãi hơn. Bên cạnh đó, chính phủ cũng cần quản lý chặt chẽ tính minh bạch và độ tin cậy của những doanh nghiệp loại này, nhằm tránh tuyệt đối tình trạng kinh doanh ảo hay lừa đảo, gây mất lòng 90 tin đối với người dân và làm ảnh hưởng tới diện mạo thương mại điện tử nước nhà nói chung. Một thách thức lớn đối với mô hình kinh doanh C2C, cụ thể là đấu giá trực tuyến, chính là khâu thanh toán trực tuyến. Cho đến nay, thanh toán điện tử vẫn chưa thực hiện được do chưa thiết lập được cổng thanh toán trực tuyến (payment gateway) kết nối các ngân hàng với nhau và với các tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán quốc tế. Không chỉ có các ngân hàng, nhiều doanh nghiệp cũng quan tâm tới việc xây dựng cổng thanh toán trực tuyến và cho biết khả năng kỹ thuật hiện nay đã cho phép làm được, tuy nhiên vẫn cần phải có sự cho phép của Ngân Hàng Nhà Nước trong khi Ngân Hàng Nhà Nước chỉ xem xét việc này sau khi nghị định về giao dịch điện tử trong lĩnh vực ngân hàng được ban hành. Việc xây dựng một mô hình thanh toán trực tuyến hiệu quả làm phương tiện thanh toán trong các giao dịch trực tuyến là điều kiện cần để phát triển mô hình đấu giá trực tuyến theo đúng ý nghĩa của nó. Mô hình thanh toán trực tuyến với vai trò chuẩn thanh toán chung áp dụng cho tất cả các giao dịch điện tử cũng trở thành một ngòi nổ cho sự phát triển của tất cả các mô hình kinh doanh điện tử nói chung. Vì vậy, việc xây dựng cổng thanh toán điện tử nên được đặt làm ưu tiên hàng đầu trong các chính sách nhằm phát triển mô hình đấu giá trực tuyến của nhà nước. Một khi chưa có thanh toán trực tuyến, một khi chưa xây dựng được cổng thanh toán điện tử thống nhất và hiệu quả, thì hoạt động đấu giá trực tuyến của Việt Nam sẽ vẫn ở tình trạng nửa vời. Song song với việc xây dựng cổng thanh toán điện tử, cần không ngừng phát triển và nâng cấp dịch vụ phân phối, chuyển phát, nhằm thúc đẩy tích cực diện mạo mô hình C2C ở Việt Nam. 91 2. Đề xuất về xây dựng một website chính thức cho đấu giá trực tuyến ở Việt Nam Học tập từ những kinh nghiệm của người khổng lồ eBay, thiết nghĩ Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một website chính thức về đấu giá trực tuyến thành công, góp phần thay đổi diện mạo Thương mại điện tử nước nhà. Cần nhấn mạnh rằng yếu tố tạo nên thành công vang dội cho eBay chính là một cơ sở khách hàng đông đảo và vững chắc, được xây dựng dựa trên sự tin tưởng lẫn nhau và niềm tin đối với chính eBay. Việt Nam, muốn xây dựng một website chính thức về đấu giá trực tuyến, cần thiết phải tạo ra “lực hấp dẫn” đối với các đối tượng khách hàng – chính là những người mua và người bán tiềm năng. Vậy “lực hấp dẫn” đó nằm ở đâu? Trước hết là lực hấp dẫn đối với người mua. Người mua phải thấy được rằng đấu giá trực tuyến đem lại cho họ những lợi ích mà tất cả các phương thức mua bán truyền thống khác không thể đáp ứng. Lợi ích đó có thể nằm ở mức giá thấp, thấp hơn đáng kể so với việc mua hàng trực tiếp, đối với những mặt hàng đồng loạt. Lợi ích đó có thể là một món hàng độc nhất vô nhị mà họ không bao giờ tìm thấy được ở bất cứ nơi nào khác ngoài trang web đấu giá trực tuyến mà họ đang truy cập. Lợi ích đó có thể là thời gian mua bán và nhận hàng được tiết kiệm tối đa nhờ việc giao dịch và thanh toán được tiến hành hoàn toàn trên mạng, và hàng hóa được giao đến tận nhà họ không lâu sau đó. Lợi ích đó có thể là một mối quan hệ mua hàng tốt đẹp được tạo lập, khiến cho việc mua bán tiếp sau tiến hành nhanh gọn, thuận tiện, dễ dàng hơn và đem lại nhiều ưu đãi hơn. Lợi ích đó còn có thể là tâm trạng yên tâm và tin tưởng vào chất lượng hàng hóa và uy tín của người bán. Lợi ích đó cũng có thể là niềm hân hoan khi đấu giá thành công một món hàng yêu thích với một mức giá mong đợi. 92 Còn lực hấp dẫn với người bán nằm ở đâu? Có phải cũng chính ở những lợi ích mà mô hình đấu giá trực tuyến đem lại cho họ? Lợi ích đó là một cơ hội tiếp cận nhanh chóng và rộng rãi với một khối lượng người mua tiềm năng khổng lồ. Lợi ích đó là khả năng bán một món hàng độc với mức giá cắt cổ còn hơn cả mong đợi. Lợi ích đó có thể là uy tín được tạo dựng và lan truyền sâu rộng và nhanh chóng thông qua thiện chí làm ăn chân chính cùng cách thức kinh doanh đảm bảo. Lợi ích đó còn có thể là một mạng lưới khách hàng thường xuyên khổng lồ và trung thành đóng góp vào thành tựu kinh doanh của công ty họ. Lợi ích đó cũng có thể là khả năng giải quyết một cuộc khủng hoảng tài chính đang đe dọa doanh nghiệp họ như một số công ty tầm cỡ trên thế giới đã làm được nhờ vào eBay. Lợi ích đó là cả một cơ hội làm giàu không bờ bến, chỉ cần một cách nghĩ mới và một ý chí kiên định không gì lay chuyển được. Và lợi ích chung mà cả người mua và người bán sẽ được cùng tận hưởng từ một trang web đấu giá trực tuyến chính thức và hoàn thiện chính là một phương thức thanh toán nhanh gọn, tiện lợi, an toàn, và chi phí thấp – như phương thức thanh toán qua PayPal mà eBay, trang web đấu giá trực tuyến hàng đầu thế giới đã đem đến vậy. Sự thành công vang dội của cả eBay lẫn PayPal là một bài học quý báu về kinh doanh trên mạng mà Việt Nam nên và cần thiết học tập. Việc xây dựng một website đấu giá trực tuyến chính thức của Việt Nam cần tập trung vào một số điểm sau: - Xây dựng một cơ sở dữ liệu khổng lồ với khối lượng hàng hóa đa dạng và phong phú, đáp ứng nhu cầu của đông đảo người sử dụng. - Xây dựng hệ thống an ninh và bảo mật thật tốt như một sức mạnh gây dựng niềm tin và cuốn hút người tham gia. - Có những quy chế kinh doanh nghiêm ngặt nhưng không kém phần độc đáo và hấp dẫn đối với người mua và người bán. 93 - Song song với đó là việc hoàn thiện một cổng thanh toán điện tử an toàn, tiện lợi, dễ sử dụng, chi phí thấp, rủi ro thấp làm công cụ thanh toán cho các giao dịch điện tử trực tuyến. - Thu phí đối với những người kinh doanh trên trang web để đảm bảo sự nghiêm túc và thiện chí trong kinh doanh. - Xây dựng một hệ thống phản hồi giữa những người sử dụng với nhau và với website để có đường lối thay đổi kịp thời nhằm thỏa mãn những đòi hỏi của người sử dụng, cũng như phát triển toàn diện và mạnh mẽ hơn. 3. Một số ý kiến đối với ngƣời dân trong việc thúc đẩy sự phát triển của đấu giá trực tuyến tại Việt Nam Khi các doanh nghiệp ứng dụng Thương mại điện tử, người tiêu dùng phản ứng tức thời bằng cách so sánh với phương thức thương mại truyền thống. Hơn nữa, người tiêu dùng luôn có xu hướng thiên về sự thuận tiện và ít rủi ro, chi phí nếu họ sử dụng Thương mại điện tử ít nhất phải ngang bằng hoặc không cao hơn nhiều so với phương thức thương mại truyền thống. Đòi hỏi của người tiêu dùng đối với Thương mại điện tử là ở chỗ: phương thức mới này phải khắc phục được nhược điểm của phương thức cũ và nếu có thể, phải tạo thêm các giá trị gia tăng. Nếu như Thương mại điện tử chứng minh được các yếu tố đó cùng với sự hỗ trợ mạnh mẽ của công nghệ mới, việc người tiêu dùng sử dụng tiện ích này sẽ là xu hướng tất yếu và có thể sẽ phát triển nhanh hơn mức dự đoán. Chính vì vậy, muốn người dân tích cực tham gia vào Thương mại điện tử nói chung, và mô hình đấu giá trực tuyến nói riêng, nhất thiết phải chứng tỏ được những lợi ích vượt trội, những ưu việt của mô hình này so với các cách thức mua bán hàng truyền thống. Với số lượng người sử dụng Internet ngày càng tăng cao, cùng tốc độ phổ cập Internet đang tăng mạnh mẽ, tiềm năng cho việc phát triển mô hình 94 đấu giá trực tuyến là vô cùng to lớn. Điều cốt yếu là phải thu hút người dân tham gia vào đấu giá trực tuyến, bằng cách kích thích vào lợi ích của họ. Muốn vậy, trước hết phải đánh vào nhận thức, khiến họ thấy rõ và tin tưởng vào những lợi ích vượt trội của mô hình đấu giá trực tuyến. Thành công của eBay là một minh chứng rõ ràng về tính ưu việt của mô hình này, và nó cũng ban thưởng cho hàng triệu triệu người tham gia vào đế chế eBay. Định hướng và hướng dẫn cho người sử dụng tiến hành các giao dịch trên mạng Internet, đồng thời đảm bảo mức độ an toàn và tin cậy của những giao dịch đó, tạo niềm tin và sự tín nhiệm ở người sử dụng, là một trong những bước đầu tiên để họ làm quen và có thái độ tích cực với các giao dịch trực tuyến. Tiếp đó là việc củng cố uy tín của các site đấu giá trực tuyến hiện hành, cũng như nâng cao chất lượng các giao dịch, mở rộng các tiện ích và tính năng hấp dẫn để thu hút họ. Song song với đó là việc hoàn thiện chuẩn thanh toán trực tuyến để hoàn thiện mô hình đấu giá trực tuyến ở Việt Nam – đưa người mua và người bán đến gần nhau hơn, bất kể rào cản về địa lý. Các chiến lược quảng bá là vô cùng cần thiết để tạo lập và nâng cao nhận thức của người dân với mô hình đấu giá trực tuyến, tạo niềm tin và sức hấp dẫn để họ tham gia. Quảng bá cũng nhằm định hướng cho người sử dụng để họ tận dụng một cách hợp lý và hiệu quả mọi lợi ích có thể gặt hái được nhờ mô hình đấu giá trực tuyến. Trên đây là một số đề xuất nhằm phát triển triển mô hình đấu giá trực tuyến của Việt Nam, dựa trên những kinh nghiệm đúc rút từ thành công của trang web đấu giá trực tuyến thành công nhất thế giới eBay.com, cũng như căn cứ vào thực trạng phát triển của mô hình đấu giá trực tuyến ở Việt Nam. Hi vọng những đề xuất này có thể góp phần nhỏ vào việc thay đổi diện mạo của mô hình đấu giá trực tuyến của Việt Nam trong tương lai không xa. 95 Kết luận Sự phát triển thần tốc của công nghệ thông tin và mạng Internet đã mở ra vô số cơ hội kinh doanh cho toàn thể nhân loại nói chung, và Việt Nam nói riêng. Mô hình đấu giá trực tuyến là một trong những thành công vĩ đại của ngành kinh doanh Internet, mà eBay là điển hình tiêu biểu nhất. Mô hình kinh doanh của eBay là một tấm gương thành công tuyệt vời, có thể đem đến những bài học quản lý và kinh doanh mới, và gợi ý về việc phát triển mô hình đấu giá trực tuyến ở Việt Nam. Tuy nhiên, một thực tế là hiện nay kinh doanh đấu giá tại Việt Nam vẫn chưa thực sự hấp dẫn và chúng ta cần có thời gian để hoàn thiện những hạ tầng cơ bản và tìm hiểu nắm bắt kinh nghiệm của thế giới. Bên cạnh các yếu tố khách quan như: thói quen mua sắm của người tiêu dùng trên mạng chưa cao, luật giao dịch điện tử chưa thực sự đi vào hoạt động và còn thiếu các nghị định hướng dẫn, các doanh nghiệp và người tiêu dùng thiếu niềm tin vào kinh doanh trên mạng nói chung cũng như đấu giá trực tuyến nói riêng… một thực tế chủ quan nữa cho thấy trên các trang đấu giá trực tuyến của Việt nam, chủng loại hàng hóa vẫn còn rất ít ỏi, kém phong phú. Đa số là các mặt hàng tiêu dùng và hàng điện tử chứ chưa có những mặt hàng độc đáo và cách tổ chức rao bán đấu giá cũng thiếu tính chuyên nghiệp. Thêm vào đó, một khó khăn chung của các website kinh doanh nói chung là vẫn chưa có một hệ thống thanh toán hoàn chỉnh, các giao dịch đấu giá chỉ dừng lại ở mức độ trao đổi thông tin và ra quyết định mua hàng, nhưng khi đến khâu thanh toán lại phải sử dụng các phương thức thanh toán truyền thống như tiền mặt hay qua thanh toán giản đơn qua ngân hàng, điều này ảnh hưởng rất nhiều đến các giao dịch và có thể làm thất bại các đấu giá thực hiện thành công trên mạng. 96 Khóa luận này đã đi sâu nghiên cứu mô hình đấu giá trực tuyến của eBay, tìm hiểu những nguyên nhân thành công cũng như những kinh nghiệm quản lý và kinh doanh ẩn sau thành công ấy. Từ đó, khóa luận rút ra những bài học nhằm phát triển mô hình đấu giá trực tuyến ở Việt Nam. Khóa luận cũng tìm hiểu những thuận lợi, khó khăn đối với việc phát triển mô hình đấu giá trực tuyến, cũng như thực trạng phát triển mô hình này tại Việt Nam. Trên cơ sở đó, người viết đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển mô hình đấu giá trực tuyến ở Việt Nam, nhằm tìm ra hướng đi tốt nhất cho việc phát triển mô hình kinh doanh nhiều tiềm năng và lắm ích lợi này. Các giải pháp hướng đến những đối tượng chính, có ảnh hưởng quyết định đến thành công của việc phát triển mô hình đấu giá trực tuyến, bao gồm: chính phủ, doanh nghiệp, và người dân. Hi vọng rằng khóa luận này cùng những giải pháp đã đề xuất có thể góp phần tìm ra hướng phát triển tiềm năng cho mô hình đấu giá trực tuyến, một mô hình kinh doanh đem lại lợi ích to lớn của ngành kinh doanh Internet, từ đó góp phần cải thiện diện mạo của nền kinh tế nước nhà. 97 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Sách và các ấn phẩm: 1. ThS. Nguyễn Văn Thoan (2006), Bài giảng Thương mại điện tử, Đại học Ngoại Thương. 2. Nguyễn Trung Toàn (2007), Các phương thức kinh doanh trên Internet, NXB Lao động. 3. Vụ Thương Mại Điện Tử - Bộ Thương Mại (2005), Kế hoạch tổng thể phát triển Thương mại điện tử ở Việt Nam giai đoạn 2006-2010. 4. ThS. Trần Việt Hùng (2005), Giải pháp phát triển Thương mại điện tử tại Việt Nam, Đề Tài Nghiên Cứu Khoa Học Cấp Bộ, Đại học Ngoại Thương. Các trang web: 1. Cổng Thương mại Điện tử Quốc gia – ECVN 2. Sàn giao dịch Thương mại Điện tử Việt Nam (Vnemart) 3. Vụ Thương mại Điện tử - Bộ Thương mại 4. Công ty eBay Inc. 5. Công ty PayPal https://www.paypal.com 6. 7. 8. 9. 10.