Đề tài Nghiên cứu tác dụng điều trị rối loạn lipid máu của viên cholestin

c lîi tiÓu thiazid, nhãm h¹ ¸p øc chÕ beta… - BÖnh nh©n m¾c bÖnh nhiÔm khuÈn, bÖnh cÊp tÝnh... - BÖnh nh©n trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ sö dông thuèc ®iÒu trÞ kh¸c hoÆc ph­¬ng ph¸p ®iÒu trÞ rèi lo¹n lipid m¸u kh¸c. - C¸c bÖnh nh©n kh«ng tu©n thñ ®iÒu trÞ. 2.3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: - Dïng ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu l©m sµng ngÉu nhiªn, tiÕn cøu, so s¸nh tr­íc sau ®iÒu trÞ vµ so s¸nh víi nhãm chøng. - TÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n ®Òu ®­îc theo dâi theo mét mÉu phiÕu nghiªn cøu thèng nhÊt, tr­íc khi ®iÒu trÞ ph¶i vµo viÖn kh¸m bÖnh, bÖnh nh©n ph¶i lµm ®Çy ®ñ c¸c xÐt nghiÖm c¬ b¶n huyÕt häc, xÐt nghiÖm c¸c thµnh phÇn lipid m¸u, xÐt nghiÖm vÒ chøc n¨ng gan, thËn. BÖnh nh©n ®­îc kh¸m l¹i, ®¸nh gÝa vµ cÊp thuèc hµng tuÇn. - Ngµy thø 60 ((D60) cña ®ît ®iÒu trÞ lµm l¹i xÐt nghiÖm c¬ b¶n huyÕt häc, xÐt nghiÖm c¸c thµnh phÇn lipid m¸u, xÐt nghiÖm vÒ chøc n¨ng gan, thËn. - Gåm 60 bÖnh nh©n ®­îc chia lµm hai nhãm: + Nhãm A: 30 bÖnh nh©n ®­îc h­íng dÉn ®iÒu chØnh chÕ ®é ¨n, vµ ®iÒu trÞ b»ng thuèc cholestin. + Nhãm B: 30 bÖnh nh©n ®­îc h­íng dÉn ®iÒu chØnh chÕ ®é ¨n, vµ ®iÒu trÞ b»ng thuèc cholestan. 2.4. ChØ tiªu theo dâi bÖnh nh©n ®­îc theo dâi c¸c triÖu chøng l©m sµng vµ cËn l©m sµng tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ, cô thÓ nh­ sau: 2.4.1. L©m sµng: - M¹ch, huyÕt ¸p ®­îc ®o ë t­ thÕ n»m, b»ng huyÕt ¸p kÕ thñy ng©n, mçi tuÇn ®o mét lÇn ®èi víi bÖnh nh©n kh«ng m¾c bÖnh tim m¹ch, ®o 2 lÇn/ ngµy ®èi víi bÖnh nh©n cã t¨ng huyÕt ¸p. - ChØ sè khèi c¬ thÓ (BMI): + C©n nÆng (kg) vµ ®o chiÒu cao (m): BÖnh nh©n mÆc ¸o quÇn bÖnh viÖn, bá giµy dÐp tr­íc khi c©n, c©n vµo buæi s¸ng lóc ®ãi, kÕt hîp víi ®o chiÒu cao, khi ®o chiÒu cao bÖnh nh©n ®øng th¼ng ë t­ thÕ tho¶i m¸i; chÈm, m«ng, gãt ch©n trªn cïng mét mÆt ph¼ng, c©n ®o b»ng c©n y tÕ (SMIC) cña Trung Quèc, tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ. + BMI ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: BMI = c©n nÆng (kg)/ (chiÒu cao)2m - C¸c triÖu chøng theo y häc cæ truyÒn: ®au ®Çu, chãng mÆt, tøc ngùc, tª b×, mÊt ngñ, mÖt mái, l­ìi bÖu, rªu l­ìi tr¾ng nhên, m¹ch ho¹t. - C¸c thãi quen vµ sinh ho¹t cña bÖnh nh©n: Uèng r­îu th­êng xuyªn, ¨n nhiÒu dÇu mì, tËp thÓ dôc... - C¸c biÓu hiÖn bÊt th­êng (nÕu cã). 2.4.2. CËn l©m sµng: - C¸c chØ sè huyÕt häc: sè l­îng hång cÇu, b¹ch cÇu, tiÓu cÇu ®­îc lµm trªn m¸y ®Õm tù ®éng ABBOT (USA). Theo nguyªn t¾c kû thuËt ®Õm tÕ bµo tù ®éng theo dßng dùa trªn kÝch th­íc cña tÕ bµo. C¸c b­íc tiÕn hµnh: bÖnh nh©n ®­îc lÊy m¸u tÜnh m¹ch b»ng xilanh 1ml, vµo buæi s¸ng tr­íc khi ¨n, chèng ®«ng b»ng citrat 3,8%, c¸c mÉu m¸u ®­îc b¶o qu¶n ë nhiÖt ®é 4 ®é C, sau ®ã ®­a vµo ph©n tÝch tù ®éng, sau 1 phót cho kÕt qu¶ (m¸u lÊy xong kh«ng ®Ó qu¸ 6 giê). - C¸c chØ sè sinh hãa: + CT, TG, HDL-c, LDL-c. + ALT, AST, ure, creatinin. BÖnh nh©n ®­îc lÊy m¸u tÜnh m¹ch vµo buæi s¸ng tr­íc khi ¨n, sau ®ã ly t©m t¸ch huyÕt thanh. C¸c kû thuËt ®Þnh l­îng ho¹t ®é ALT, AST, ®Þnh l­îng ure, creatinin trªn m¸y tù ®éng Hitachi 705. 2.5. Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ §¸nh gi¸ kÕt qu¶ nghiªn cøu theo 4 møc ®é trªn l©m sµng vµ cËn l©m sµng dùa theo nhãm nghiªn cøu l©m sµng Bé Y tÕ Trung Quèc ®· ®Ò xuÊt [55]. 2.5.1. Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ trªn cËn l©m sµng: - §¸nh gi¸ t¸c dông cña thuèc qua sù biÕn ®æi thµnh phÇn lipid m¸u + Møc ®é tèt: Khi ®¹t ®­îc mét trong c¸c chØ tiªu sau: CT gi¶m ³ 20% TG gi¶m ³ 40% LDL-c gi¶m < 3,9 mmol/l HDL-c t¨ng ³ 0,259 mmol/l so víi tr­íc khi ®iÒu trÞ + Møc ®é kh¸: Khi ®¹t ®­îc mét trong c¸c chØ tiªu sau: CT gi¶m 10% - 20% TG gi¶m 20 - 40% LDL-c gi¶m 3,9 - 4,9 mmol/l HDL-c t¨ng 0,12 - 0,258 mmol/l + Kh«ng t¸c dông: Kh«ng thay ®æi c¸c chØ tiªu hoÆc thay ®æi Ýt (ë d­íi møc c¸c chØ tiªu cña hiÖu qu¶ kh¸). + XÊu ®i: Khi cã mét trong c¸c chØ tiªu sau: CT t¨ng > 10% TG t¨ng ³ 10% LDL-c > 4,9 mmol/l HDL-c gi¶m ³ 0,12 mmol/l - C¸c chØ sè cËn l©m sµng kh¸c: So s¸nh sù biÕn ®æi cña c¸c chØ tiªu sinh ho¸ m¸u: AST, ALT, ure, creatinin; c¸c chØ tiªu huyÕt häc: hång cÇu, b¹ch cÇu, tiÓu cÇu tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ. 2.5.2. Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ triÖu chøng l©m sµng theo y häc cæ truyÒn: - Tèt: L­ìi h×nh th¸i c©n ®èi, rªu l­ìi hÕt tr¾ng nhên, hÕt ®au ®Çu chãng mÆt, hÕt tª mái nÆng nÒ, ngñ ®­îc. - Kh¸: L­ìi bÌ Ýt, rªu l­ìi cßn tr¾ng nhên Ýt, ®au ®Çu chãng mÆt Ýt, tª mái nÆng nÒ Ýt, mÊt ngñ Ýt. - Kh«ng t¸c dông: Kh«ng thay ®æi c¸c chØ tiªu. - XÊu: C¸c triÖu chøng kh«ng thay ®æi mµ cßn t¨ng lªn. 2.5.3. C¸c chØ tiªu kh¸c: So s¸nh sù biÕn ®æi cña c¸c chØ tiªu: c©n nÆng, chØ sè BMI, chØ sè huyÕt ¸p, tr­íc vµ sau ®ît ®iÒu trÞ. 2.6. Ph­¬ng ph¸p xö lý sè liÖu Sè liÖu thu thËp ®­îc xö lý theo thuËt to¸n thèng kª y häc b»ng phÇn mÒm SPSS 13.0. C¸c sè liÖu thèng kª ®­îc tr×nh bµy d­íi d¹ng trung b×nh ± ®é lÖch chuÈn (), tû lÖ %, so s¸nh c¸c gi¸ trÞ trung b×nh b»ng test t, c¸c gi¸ trÞ % b»ng test . Ng­ìng cã ý nghÜa thèng kª ®­îc chän víi ®é tin cËy 95%, sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª khi ( p< 0,05). Ch­¬ng 3 kÕt qu¶ nghiªn cøu Tham gia nghiªn cøu gåm 60 bÖnh nh©n ®­îc chia lµm 2 nhãm: - Nhãm A: 30 bÖnh nh©n uèng thuèc cholestin. - Nhãm B: 30 bÖnh nh©n uèng thuèc cholestan. 3.1. §Æc ®iÓm cña nhãm nghiªn cøu B¶ng 3.1: §Æc ®iÓm chung cña bÖnh nh©n. C¸c chØ sè nh©n tr¾c Nhãm A Nhãm B p n=30 n=30 ChiÒu cao (m) 1,57 ± 0,05 1,57 ± 0,06 > 0,05 C©n nÆng (Kg) 58,12 ± 8,66 57,76 ± 6,35 > 0,05 BMI (kg/m2) 23,15 ± 2,29 22,83 ± 2,75 > 0,05 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.1 cho thÊy sù kh¸c biÖt gi÷a hai nhãm bÖnh nh©n kh«ng cã ý nghÜa thèng kª vÒ chiÒu cao, c©n nÆng vµ chØ sè BMI tr­íc khi ®×ªu trÞ ( p > 0,05). B¶ng 3.2: Ph©n bè bÖnh nh©n theo nhãm tuæi (theo ph©n lo¹i cña WHO) Nhãm tuæi Sè bÖnh nh©n Tû lÖ % p < 45 Nhãm A 4 13,33 p > 0,05 Nhãm B 3 10 45- 60 Nhãm A 22 73,33 p > 0,05 Nhãm B 23 76,67 61-75 Nhãm A 2 6,67 p > 0,05 Nhãm B 3 10 > 75 Nhãm A 2 6,67 p > 0,05 Nhãm B 1 3,33 Tuæi trung b×nh 55,25 ± 8,97 57,35 ± 9,23 p > 0,05 BiÓu ®å 3.1: Ph©n bè bÖnh nh©n theo tuæi ë hai nhãm A, B NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.2 vµ biÓu ®å 3.1 cho thÊy - Tuæi tõ 45-60 chiÕm tØ lÖ cao nhÊt. - Tuæi trung b×nh cña bÖnh nh©n ë hai nhãm kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). - Ph©n bè theo nhãm tuæi gi÷a hai nhãm A, B kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). B¶ng 3.3: §Æc ®iÓm vÒ giíi cña hai nhãm §Æc ®iÓm Nhãm A (n=30) Nhãm B (n=30) p n % n % Nam 18 60 16 53,33 p > 0,05 N÷ 12 40 14 46,67 p > 0,05 BiÓu ®å 3.2: Ph©n bè bÖnh nh©n theo giíi ë hai nhãm A, B NhËn xÐt: KÕt qu¶ ë b¶ng 3.2 vµ biÓu ®å 3.2 cho thÊy sù kh¸c biÖt vÒ giíi gi÷a hai nhãm kh«ng cã ý nghÜa thèng kª. B¶ng 3.4: §Æc ®iÓm vÒ nghÒ nghiÖp cña bÖnh nh©n ë hai nhãm NghÒ nghiÖp Nhãm A Nhãm B p n % n % C¸n bé ®· nghØ h­u 2 6,7 1 3,3 > 0,05 C«ng chøc, viªn chøc 23 76,6 22 73,3 > 0,05 Lao ®éng ch©n tay 5 16,7 7 23,4 > 0,05 Céng 30 100 30 100 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.4 cho thÊy - Sè bÖnh nh©n nghiªn cøu chñ yÕu lµ c«ng chøc, viªn chøc. - Sè lao ®éng ch©n tay vµ c¸n bé vÒ h­u chiÕm tØ lÖ thÊp. - Sù kh¸c biÖt vÒ nghÒ nghiÖp gi÷a hai nhãm A, B kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). B¶ng 3.5: ChØ sè BMI tr­íc ®iÒu trÞ (theo ph©n lo¹i ch©u ¸ -Th¸i B×nh D­¬ng: Asia-Pacific-Perspectives) BMI Nhãm B×nh th­êng 18,5-22,9 D­ c©n 23-24,9 BÐo ph× ®é I 25-29,9 BÐo ph× ®é II ³30 n % n % n % n % A 9 30 9 30 12 40 0 0 B 10 33,3 7 23,3 13 43,3 0 0 p > 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.5 cho thÊy bÖnh nh©n ë hai nhãm bÐo ph× ®é I ®Òu cao h¬n so víi BMI b×nh th­êng vµ d­ c©n. Tuy nhiªn sù kh¸c biÖt gi÷a hai nhãm kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p >0,05). B¶ng 3.6: Mét sè thãi quen sinh ho¹t cña bÖnh nh©n tr­íc ®iÒu trÞ Mét sè thãi quen Nhãm A Nhãm B p n % n % ¡n nhiÒu dÇu, ®¹m thùc vËt 6 20 7 33,3 > 0,05 ¡n nhiÒu mì, ®¹m ®éng vËt 18 60 16 46,7 > 0,05 Uèng r­îu th­êng xuyªn 10 26,7 9 33,3 > 0,05 ThÓ dôc 8 26,7 7 33,3 > 0,05 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.6 cho thÊy - §a sè bÖnh nh©n cã thãi quen sinh ho¹t vµ ¨n uèng kh«ng hîp lý. - Nh÷ng thãi quen ¨n uèng vµ sinh ho¹t hîp lý chiÕm tØ lÖ t­¬ng ®èi thÊp. - Sù kh¸c biÖt vÒ thãi quen sinh ho¹t hai nhãm kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). B¶ng 3.7: §Æc ®iÓm thµnh phÇn lipid m¸u Nång ®é c¸c thµnhphÇn lipid m¸u Nhãm A Nhãm B p n=30 n=30 CT (mmol/l) 6,32 ± 0,64 6,19 ± 0,79 > 0,05 TG (mmol/l) 3,21 ± 1,26 3,25 ± 1,33 > 0,05 LDL-c (mmol/l) 3,65 ± 1,08 3,55 ± 1,06 > 0,05 HDL-c (mmol/l) 1,12 ± 0,57 1,09 ± 0,75 > 0,05 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.7 cho thÊy sù kh¸c biÖt vÒ ®Æc ®iÓm thµnh phÇn lipid m¸u ë hai nhãm A, B kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). B¶ng 3.8: Ph©n bè tØ lÖ rèi lo¹n lipid m¸u cña hai nhãm Thµnh phÇn lipid m¸u Nhãm A (n=30) Nhãm B (n=30) p n % n % CT > 6,5 (mmol/l) 20 66,6 22 73,3 > 0,05 TG >2,3 (mmol/l) 18 60 16 53,3 > 0,05 LDL-c > 3,9 (mmol/l) 14 46,6 15 50 > 0,05 HDL-c <0,9 (mmol/l) vµ CT > 5,2 (mmol/l) 3 10 2 6,6 > 0,05 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.8 cho thÊy - Sè bÖnh nh©n rèi lo¹n HDL-c chiÕm tØ lÖ thÊp nhÊt - Ph©n bè tØ lÖ rèi lo¹n lipid m¸u ë hai nhãm kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). 3.2. Thay ®æi triÖu chøng l©m sµng vµ cËn l©m sµng cña bÖnh nh©n tr­íc sau ®iÒu trÞ 3.2.1. Thay ®æi triÖu chøng l©m sµng cña bÖnh nh©n tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ B¶ng 3.9: Thay ®æi huyÕt ¸p ë nh÷ng bÖnh nh©n cã t¨ng huyÕt ¸p cña hai nhãm A, B HA (mmHg) Nhãm A (n=8) p Nhãm B (n=5) p D0 D60 D0 D60 HATT 152,33 ± 4,02 129,27 ±3,45 ¯ 15,14% <0,01 144,26 ±3,35 140,27 ±3,83 ¯ 2,76% > 0,05 HATTr 89,23 ± 3,87 81,15 ± 2,82 ¯ 9% <0,01 90,02 ± 2,36 88,55 ± 2,76 ¯ 1,63% > 0,05 BiÓu ®å 3.3: Thay ®æi huyÕt ¸p ë bÖnh nh©n cã t¨ng huyÕt ¸p thuéc nhãm A (n=8) BiÓu ®å 3.4: Thay ®æi huyÕt ¸p ë bÖnh nh©n cã t¨ng huyÕt ¸p thuéc nhãm B (n=5) NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.9 vµ biÓu ®å 3.3; 3.4 cho thÊy - BÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p trong nghiªn cøu nµy ®Òu lµ t¨ng huyÕt ¸p ë giai ®o¹n I, - Nhãm A cã 8/30 bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p, sau ®iÒu trÞ HATT vµ HATTr gi¶m râ rÖt, cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,01). - Nhãm B cã 5/30 bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p, sau ®iÒu trÞ sù biÕn ®æi c¸c trÞ sè huyÕt ¸p kh«ng cã ý nghÜa thèng kª ( p > 0,05). B¶ng 3.10: Thay ®æi huyÕt ¸p ë bÖnh nh©n cã huyÕt ¸p trong giíi h¹n b×nh th­êng ë hai nhãm A, B Thêi gian HA (mmHg) Nhãm D0 D60 Thay ®æi (%) p HATT A (n=22) 122,33 ±7,02 119,21 ±6,45 -3,12 (2,55%) > 0,05 B (n=25) 125,21 ±6,14 121,33 ±6,23 -3,88 (3,09%) > 0,05 HATTr A (n=22) 72, 31 ±6,87 71,16 ± 7,81 -1,15 (1,6%) > 0,05 B (n=25) 75, 28 ±7,06 73,27 ± 7,76 -2,01 (2,67%) > 0,05 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.10 cho thÊy nh÷ng bÖnh nh©n cã huyÕt ¸p trong giíi h¹n b×nh th­êng ë hai nhãm A, B. Sau ®iÒu trÞ sù biÕn ®æi c¸c trÞ sè huyÕt ¸p kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). Thêi gian ChØ sè nh©n tr¾c Nhãm D0 D60 Thay®æi (%) p C©n nÆng (kg) A 58,12 ± 8,66 56,46 ± 6,35 - 1,66 (2,85%) > 0,05 B 57,76 ± 6,35 56,51 ± 6,25 -1,25 (2,16%) > 0,05 BMI (kg/m2) A 23,15 ± 2,29 22,53 ±3,75 - 0,62(2,67%) > 0,05 B 23,43 ± 2,75 23,02 ±4,45 -0,41(1,74%) > 0,05 B¶ng 3.11: Thay ®æi c¸c chØ sè nh©n tr¾c cña hai nhãm A, B NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.11 cho thÊy - Nhãm A träng l­îng c¬ thÓ gi¶m 2,85% vµ BMI gi¶m ®­îc 2,67% so víi tr­íc khi dïng thuèc. Sù thay ®æi nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). - Nhãm B thay ®æi träng l­îng c¬ thÓ vµ BMI gi¶m ®­îc 1,74% so víi tr­íc khi dïng thuèc. Sù thay ®æi nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª ( p > 0,05). - Sù thay ®æi chØ sè nh©n tr¾c gi÷a hai nhãm kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (P >0,05). B¶ng 3.12: Thay ®æi triÖu chøng c¬ n¨ng sau ®iÒu trÞ cña hai nhãm A, B TriÖu chøng Nhãm Sè BN Tèt Kh¸ Kh«ng hiÖu qu¶ p n % n % n % §au ®Çu A 18 14 77,7 3 16,7 1 5,6 < 0,05 B 16 9 56,2 4 25 3 18,8 Chãng mÆt A 17 13 76,5 3 17,7 1 5,8 < 0,05 B 15 8 53,3 4 26,7 3 20 Tøc ngùc A 10 7 70 2 20 1 10 > 0,05 B 11 6 54,5 3 27,3 2 18,2 DÞ c¶m A 18 8 44,4 9 50 1 5,6 > 0,05 B 16 7 43,8 8 50 1 6,2 MÊt ngñ A 10 6 60 3 30 1 10 > 0,05 B 12 6 50 4 33,3 2 16,7 MÖt mái A 13 8 61,6 4 30,7 1 7,7 > 0,05 B 14 9 64,3 3 21,4 2 14,3 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.12 cho thÊy c¸c triÖu chøng c¬ n¨ng nhøc ®Çu, chãng mÆt, tøc ngùc, dÞ c¶m, mÊt ngñ, mÖt mái cña hai nhãm gi¶m râ rÖt. Trong ®ã triÖu chøng nhøc ®Çu, chãng mÆt ë nhãm A gi¶m nhiÒu h¬n nhãm B cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,05). B¶ng 3.14: Thay ®æi mét sè triÖu chøng l©m sµng ®Æc thï theoy häc cæ truyÒn cña hai nhãm A, B TriÖu chøng Nhãm Sè BN Tèt Kh¸ Kh«ng hiÖu qu¶ p n % n % n % L­ìi bÌ nhít A 14 9 64,3 4 28,6 1 7,1 > 0,05 B 13 8 61,5 3 23,1 2 15,4 Rªu l­ìi tr¾ng nhên A 11 8 72,7 2 18,2 1 9,1 < 0,05 B 12 5 41,7 3 25 4 33,3 M¹ch ho¹t A 17 12 70,6 4 23,5 1 5,9 > 0,05 B 16 10 62,5 5 31,3 1 6,2 M¹ch huyÒn ho¹t A 7 3 42,9 3 42,9 1 14,2 > 0,05 B 9 5 55,6 2 22,2 2 22,2 NhËn xÐt : KÕt qu¶ b¶ng 3.14 cho thÊy c¸c triÖu chøng l©m sµng ®Æc thï theo y häc cæ truyÒn: l­ìi bÌ nhít, rªu l­ìi tr¾ng nhên, m¹ch ho¹t hoÆc huyÒn ho¹t ®Òu gi¶m râ rÖt. Trong ®ã triÖu chøng rªu l­ìi tr¾ng nhên nhãm A gi¶m nhiÒu h¬n nhãm B, sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,05). 3.2.2. Thay ®æi triÖu chøng cËn l©m sµng cña bÖnh nh©n tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ B¶ng 3.14: Thay ®æi thµnh phÇn lipid m¸u sau 60 ngµy ®iÒu trÞ cña hai nhãm A, B Nhãm Thµnh phÇn lipid m¸u CT (mmol/l) TG (mmol/l) HLD-c (mmol/l) LDL-c (mmol/l) A D0 () 6,32 ± 0,81 3,21 ± 1,26 1,12 ± 0,57 3,65 ± 1,08 D60 () 5,35 ± 0,88 2,95 ± 1,33 1,30 ± 0,23 3,16 ± 1,03 Thay ®æi (%) -0,97 (15,3) -0,26 (8,1) +0,18(16) -0,49(13,5) p < 0,01 p > 0,05 < 0,01 < 0,05 B D0 () 6,19 ± 0,79 3,25 ± 1,13 1,09 ± 0,35 3,55 ± 1,06 D60 () 5,42 ± 0,83 3,01 ± 1,01 1,24 ± 0,25 3,15 ± 1,04 Thay ®æi (%) -0,77 (12,4) -0,24 (7,3) +0,15 (13,8) 0,40 (11,3) p < 0,01 > 0,05 < 0,01 < 0,05 pA-B > 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 BiÓu ®å 3.5: Thay ®æi cholesterol tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ cña hai nhãm A, B NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.14 vµ biÓu ®å 3.5 cho thÊy - T¹i thêi ®iÓm D0 sù chªnh lÖch chØ sè cholesterol m¸u trung b×nh gi÷a hai nhãm A vµ B lµ 0,13 mmol/l (2,05%). Sù kh¸c biÖt nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). - T¹i thêi ®iÓm D60 chØ sè cholesterol m¸u trung b×nh cña nhãm A lµ 5,35 mmol/l so víi thêi ®iÓm D0 gi¶m ®­îc 0,97 mmol/l (15,3%). Sù kh¸c biÖt nµy cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,01). - T¹i thêi ®iÓm D60 chØ sè cholesterol m¸u trung b×nh cña nhãm B lµ 5,42 mmol/l gi¶m ®­îc 0,77 mmol/l (12,4%). Sù kh¸c biÖt nµy cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,01). - HiÖu qu¶ gi¶m cholesterol m¸u cña nhãm A h¬n nhãm B, tuy nhiªn sù kh¸c biÖt nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). BiÓu ®å 3.6: Thay ®æi triglycerid tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ cña hai nhãm A, B NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.14 vµ biÓu ®å 3.6 cho thÊy - T¹i thêi ®iÓm D0 sù chªnh lÖch chØ sè triglycerid m¸u trung b×nh gi÷a hai nhãm A vµ B lµ 0,04 mmol/l (1,25%). Sù kh¸c biÖt nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). - T¹i thêi ®iÓm D60 chØ sè triglycerid m¸u trung b×nh cña nhãm A lµ 2,95 mmol/l so víi thêi ®iÓm D0 gi¶m ®­îc 0,26 mmol/l (8,1%). Sù kh¸c biÖt nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). - T¹i thêi ®iÓm D60 chØ sè triglycerid m¸u trung b×nh cña nhãm B lµ 3,01 mmol/l gi¶m ®­îc 0,24 mmol/l (7,3%). Sù thay ®æi nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). - Thay ®æi triglycerid m¸u sau ®iÒu trÞ cña hai nhãm A, B kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). BiÓu ®å 3.7: Thay ®æi LDL-c tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ cña hai nhãm A, B NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.14 vµ biÓu ®å 3.7 cho thÊy - T¹i thêi ®iÓm D0 sù chªnh lÖch chØ sè LDL-c m¸u trung b×nh gi÷a hai nhãm A vµ B lµ 0,1 mmol/l (2,7%). Sù kh¸c biÖt nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). - T¹i thêi ®iÓm D60 chØ sè LDL-c m¸u trung b×nh cña nhãm A lµ 3,16 mmol/l so víi thêi ®iÓm D0 gi¶m ®­îc 0,49 mmol/l (15,3%). Sù thay ®æi nµy cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,01). - T¹i thêi ®iÓm D60 chØ sè LDL-c m¸u trung b×nh cña nhãm B lµ 3,15 mmol/l gi¶m ®­îc 0,4 mmol/l (13,5%). Sù thay ®æi nµy cã ý nghÜa thèng kª (P < 0,05). - HiÖu qu¶ gi¶m LDL-c m¸u cña nhãm A h¬n nhãm B, sù kh¸c biÖt nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). BiÓu ®å3.9. Thay ®æi HDL-c tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ BiÓu ®å 3.8: Thay ®æi HDL-c tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ cña hai nhãm A, B NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.14 vµ biÓu ®å 3.8 cho thÊy - T¹i thêi ®iÓm D0 sù chªnh lÖch chØ sè HDL-c m¸u trung b×nh gi÷a hai nhãm A vµ B lµ 0,03 mmol/l (2,6%). Sù kh¸c biÖt nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). - T¹i thêi ®iÓm D60 chØ sè HDL-c m¸u trung b×nh cña nhãm A lµ 1,30 mmol/l so víi thêi ®iÓm D0 t¨ng ®­îc 0,18mmol/l (16%). Sù kh¸c biÖt nµy cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,05). - T¹i thêi ®iÓm D60 chØ sè HDL-c m¸u trung b×nh cña nhãm B lµ 1,24mmol/l t¨ng ®­îc 0,18 mmol/l (13,8%). Sù thay ®æi nµy cã ý nghÜa thèng kª (P < 0,05). - Sù thay ®æi HDL-c gi÷a hai nhãm kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). * Thay ®æi cô thÓ cña tõng thµnh phÇn lipid m¸u B¶ng 3.15: Nh÷ng thay ®æi cô thÓ cña cholesterol m¸u hai nhãm A, B sau ®iÒu trÞ Nhãm Thay ®æi Nhãm A (n=30) Nhãm B (n=30) p n % n % T¨ng 1 3,3 2 6,7 > 0,05 Kh«ng thay ®æi 2 6,7 1 3,3 > 0,05 Gi¶m < 10% 1 3,3 2 6,7 > 0,05 Gi¶m 10 - 19% 15 50 17 56,6 > 0,05 Gi¶m 20 - 29% 5 16,7 3 10 > 0,05 Gi¶m 30 - 39% 3 10 2 6,7 > 0,05 Gi¶m ³ 40% 3 10 3 10 > 0,05 Céng 30 100 30 100 > 0,05 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.15 cho thÊy ë c¶ hai nhãm chØ sè cholesterol gi¶m 10-19% chiÕm tØ lÖ cao nhÊt: nhãm A cã 15/30 bÖnh nh©n (50%), nhãm B cã17/30 bÖnh nh©n (56,6%). Møc ®é thay ®æi cholesterol á hai nhãm kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). B¶ng 3.16: Nh÷ng thay ®æi cô thÓ cña triglycerid m¸u hai nhãm A, B sau ®iÒu trÞ Nhãm Thay ®æi Nhãm A (n=30) Nhãm B (n=30) p n % n % T¨ng 2 6,7 3 10 > 0,05 Kh«ng thay ®æi 2 6,7 3 10 > 0,05 Gi¶m < 10% 7 23,3 6 20 > 0,05 Gi¶m 10 - 19% 12 40 10 33,3 > 0,05 Gi¶m 20 - 29% 5 16,7 5 16,7 > 0,05 Gi¶m 30 - 39% 1 3,3 2 6,7 > 0,05 Gi¶m ³ 40% 1 3,3 1 3,3 > 0,05 Céng 30 100 30 100 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.16 cho thÊy ë c¶ hai nhãm chØ sè triglycerid gi¶m 10-19% chiÕm tØ lÖ cao nhÊt: nhãm A cã 12/30 bÖnh nh©n (40%), nhãm B cã10/30 bÖnh nh©n (33,3%). Møc ®é thay ®æi triglycerid ë hai nhãm kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). B¶ng 3.17: Nh÷ng thay ®æi cô thÓ cña LDL-c m¸u hai nhãm A, B sau ®iÒu trÞ Nhãm Thay ®æi Nhãm A (n=30) Nhãm B (n=30) p n % n % T¨ng 1 3,3 2 6,7 > 0,05 Kh«ng thay ®æi 3 10 3 10 > 0,05 Gi¶m < 10% 4 13,3 4 13,3 > 0,05 Gi¶m 10 - 19% 5 16,7 6 20 > 0,05 Gi¶m 20 - 29% 8 26,7 9 30 > 0,05 Gi¶m 30 - 39% 5 16,7 3 10 > 0,05 Gi¶m ³ 40% 4 13,3 3 10 > 0,05 Céng 30 100 30 100 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.17 cho thÊy ë c¶ hai nhãm chØ sè LDL-c gi¶m 20-29% chiÕm tØ lÖ cao: nhãm A cã 8/30 bÖnh nh©n (26,7%), nhãm B cã 9/30 bÖnh nh©n (30%). Møc ®é thay ®æi LDL-c ë hai nhãm kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). B¶ng 3.18: Nh÷ng thay ®æi cô thÓ cña HDL-c m¸u hai nhãm A vµ B sau ®iÒu trÞ Nhãm Thay ®æi Nhãm A (n=30) Nhãm B (n=30) p n % n % Gi¶m 2 6,7 2 6,7 > 0,05 Kh«ng thay ®æi 4 13,3 4 13,3 > 0,05 T¨ng < 10% 3 10 2 6,7 > 0,05 T¨ng 10 - 19% 14 46,6 13 43,3 > 0,05 T¨ng 20 - 29% 3 10 5 16,7 > 0,05 T¨ng 30 - 39% 2 6,7 3 10 > 0,05 T¨ng ³ 40% 2 6,7 1 3,3 > 0,05 Céng 30 100 30 100 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.18 cho thÊy ë c¶ hai nhãm chØ sè HDL-c gi¶m 10-19% chiÕm tØ lÖ cao: nhãm A cã 14/30 bÖnh nh©n (46,6%), nhãm B cã 13/30 bÖnh nh©n (43,3%). Møc ®é thay ®æi HDL-c ë hai nhãm kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). B¶ng 3.19: HiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cña cholestin lªn c¸c thµnh phÇn lipid ë hai giíi nam vµ n÷ Thµnh phÇn lipid Nam (n=18) Thay ®æi p tr­íc sau N÷ (n=12) Thay ®æi p tr­íc sau D0 D60 D0 D60 CT 6,35 ±0,87 5,17± 0,76 -0,98 (16,4%) < 0,01 6,14 ± 0,87 5,24±0,67 -0,9 (14,7%) <0,01 TG 3,25±1,24 2,99 ±1,17 -0,26 (8,4%) >0,05 3,22± 1,32 2,94 ±1,13 -0,28 (8,7%) >0,05 LDL-c 3,68 ±1,23 3,07 ±1,34 -0,61 (16,6%) < 0,01 3,64 ± 0,77 3,17± 0,84 -0,47 (12,9%) <0,01 HDL-c 1,13±0,22 1,28±0,35 +0,15 (13,2%) < 0,05 1,09 ± 0,24 1,30±0,32 +0,21 (21,9) <0,05 p nam vµ n÷ >0,05 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.19 cho thÊy thuèc cã t¸c dông lµm gi¶m cholesterol, gi¶m LDL-c, t¨ng HDL-c mét c¸ch râ rÖt cã ý nghÜa thèng kª ë c¶ nam, n÷ víi p 0,05). Riªng ®èi víi triglycerid, sù thay ®æi tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ kh«ng cã ý nghÜa thèng kª ë c¶ hai giíi nam vµ n÷ (p>0,05). 3.4. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ theo c¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ B¶ng 3.20: HiÖu qu¶ ®iÒu trÞ theo c¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ HiÖu qu¶ Nhãm HiÖu qu¶ tèt HiÖu qu¶ kh¸ Kh«ng hiÖu qu¶ XÊu h¬n n % n % n % n % A (n=30) 11 36,7 15 50 3 10 1 3,3 B (n=30) 7 23,3 17 56,7 4 13,3 2 6,7 p A-B > 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 BiÒu ®å 3.9: HiÖu qu¶ ®iÒu trÞ theo c¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.20 vµ biÓu ®å 3.9 cho thÊy - Nhãm A : HiÖu qu¶ ®iÒu trÞ tèt vµ kh¸ 26/30 bÖnh nh©n (86,7%), kh«ng cã hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ 4/30 bÖnh nh©n (13,3%). - Nhãm B: HiÖu qu¶ ®iÒu trÞ tèt vµ kh¸ 24/30 bÖnh nh©n (80%), kh«ng cã hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ 6/30 bÖnh nh©n (20%). - So s¸nh hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ gi÷a hai nhãm th× nhãm A hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cao h¬n nhãm B lµ 6,7%. Tuy nhiªn sù kh¸c nhau cña hai nhãm kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). 3.5. T¸c dông kh«ng mong muèn cña thuèc B¶ng 3.21: C¸c triÖu chøng l©m sµng kh«ng mong muèn TriÖu chøng l©m sµng Nhãm A Nhãm B n % n % N«n – buån n«n 0 0 0 0 Tiªu ch¶y 0 0 0 0 MÈn ngøa 0 0 0 0 MÖt mái 0 1 0 0 Céng 0 3,3 0 0 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.21 cho thÊy thuèc hÇu nh­ kh«ng g©y t¸c dông kh«ng mong muèn trong 60 ngµy ®iÒu trÞ liªn tôc. Nhãm A cã 1 bÖnh nh©n mÖt mái t¨ng lªn vµo ngµy thø 3, tiÕp tôc dïng thuèc ngµy thø 5 bÖnh nh©n trë l¹i b×nh th­êng, ë nhãm B kh«ng ghi nhËn t¸c dông phô nµo cña thuèc. B¶ng 3.22: Nh÷ng thay ®æi trªn c¸c chØ tiªu sinh hãa kh¸c hai nhãm A, B ChØ tiªu theo dâi Nhãm D0 D60 p Ure (mmol/l) A (n=30) 5,03 ± 1,20 4,91 ±1.0 > 0,05 B (n=30) 5,13 ± 1,18 4,83 ± 1.3 > 0,05 Creatinin (mmol/l) A (n=30) 86,20 ± 11,8 81,20 ± 9,8 > 0,05 B (n=30) 85,12 ± 12,1 83,21 ± 9,9 > 0,05 ALT (U/l) A (n=30) 30,23 ± 2,5 29,15 ± 2,7 > 0,05 B (n=30) 29,13 ± 2,7 28,17 ±2,3 > 0,05 AST(U/l) A (n=30) 28,15 ± 3,2 30,21 ± 2,6 > 0,05 B (n=30) 29,35 ± 2,2 30,19 ± 2,5 > 0,05 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.22 cho thÊy sù thay ®æi ure, creatinin, ALT, AST tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ ë c¶ hai nhãm kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). B¶ng 3.23: Nh÷ng thay ®æi trªn c¸c chØ huyÕt häc cña hai nhãm A, B ChØ tiªu theo dâi Nhãm D0 D60 p Hång cÇu (T/l) A (n=30) 3,95 ± 0,11 4,10 ± 0.10 > 0,05 B (n=30) 3,89 ± 0,15 4,12 ± 0.12 > 0,05 B¹ch cÇu (G/l) A (n=30) 7,15 ± 0,13 6,98 ± 0.21 > 0,05 B (n=30) 7,12 ± 0,12 6,78 ± 0.23 > 0,05 TiÓu cÇu (G/l) A (n=30) 253,25 ± 3,9 252,15 ± 4,9 > 0,05 B (n=30) 254,21 ± 3,8 251,17 ± 4,8 > 0,05 NhËn xÐt: KÕt qu¶ b¶ng 3.22 cho thÊy sù thay ®æi hång cÇu, b¹ch cÇu, tiÓu cÇu tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ ë c¶ hai nhãm kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). Ch­¬ng 4 bµn luËn 4.1.®Æc ®iÓm bÖnh nh©n tham gia nghiªn cøu 4.1.1. Giíi tÝnh vµ tuæi: * Giíi tÝnh Tham gia nghiªn cøu gåm 60 bÖnh nh©n, trong ®ã cã 34 nam (56,7 %) vµ 26 n÷ (43,3%). So s¸nh víi nghiªn cøu cña TrÇn ThÞ HiÒn (1996) th× tØ lÖ nam chiÕm 52,92%, tØ lÖ n÷ chiÕm 47,08%, §oµn Quèc Dòng (2001), NguyÔn Nh­îc Kim vµ céng sù (1998), Bïi ThÞ MÉn (2004) th× tØ lÖ nam n÷ trong nghiªn cøu cña chóng t«i lµ t­¬ng ®­¬ng [14], [20], [33], [36]. * Tuæi Tuæi trung b×nh cña nhãm nghiªn cøu lµ 56,3 tuæi; trong ®ã tuæi thÊp nhÊt lµ 40 vµ tuæi cao nhÊt lµ 77 tuæi. Tuæi tõ 45-60 chiÕm ®a sè cã 45/60 bÖnh nh©n (75%), tuæi trªn 60 cã 8/60 bÖnh nh©n (13,3%) vµ tuæi d­íi 45 cã 7/60 bÖnh nh©n (11,7%). Tû lÖ nµy t­¬ng ®­¬ng víi nghiªn cøu cña TrÇn ThÞ HiÒn (1996), NguyÔn Nh­îc Kim (1998), Bïi ThÞ MÉn (2004). So víi nghiªn cøu cña TrÞnh §×nh CÇn (1996) trªn 405 bÖnh nh©n rèi lo¹n lipid m¸u, tuæi trung b×nh 45,4 tuæi th× tuæi trung b×nh cña nhãm nghiªn cøu chóng t«i cao h¬n [14], [20], [33], [36]. Nh­ vËy løa tuæi tõ 45 ®Õn 60 tuæi lµ ®èi t­îng chÝnh cña nghiªn cøu. §iÒu nµy phï hîp víi tØ lÖ bÖnh nh©n cã bÖnh tim m¹ch ®i kÌm víi rèi lo¹n lipid m¸u nh­: t¨ng huyÕt ¸p, thiÕu m¸u c¬ tim… Ngoµi ra cßn cã 8/60 bÖnh nh©n (13,3%) kh«ng cã biÓu hiÖn l©m sµng hoÆc bÖnh lý ®i kÌm mµ do ph¸t hiÖn t×nh cê khi kiÓm tra søc kháe ®Þnh kú vµ cã 7/60 bÖnh nh©n (11,7%) d­íi 45 tuæi. §iÒu nµy cho thÊy r»ng cÇn ph¶i cã chÕ ®é theo dâi ®Þnh kú ®Ó ph¸t hiÖn sím c¸c rèi lo¹n lipid m¸u nh»m ng¨n ngõa nh÷ng biÕn chøng. Y häc cæ truyÒn cho r»ng con ng­êi trªn 40 tuæi thiªn quÝ b¾t ®Çu suy, c«ng n¨ng t¹ng phñ suy gi¶m ®Æc biÖt lµ t¹ng tú, tú khÝ h­ nh­îc mÊt hoÆc gi¶m chøc n¨ng vËn ho¸ thñy thÊp hoÆc thËn d­¬ng h­ kh«ng khai th«ng thñy thÊp, lµm thñy thÊp ®äng l¹i sinh ®µm trÖ. Theo Y häc hiÖn ®¹i ®é tuæi ngoµi 40 th­êng gi¶m ho¹t ®éng, cã nhiÒu thay ®æi trong chu kú sinh häc, ®Æc biÖt lµ ph¶i chÞu nhiÒu stress do hoµn c¶nh sèng mang l¹i... V× vËy, ng­êi ë løa tuæi nµy võa dÔ “ph¸t ph× ”, võa ®ang trªn ®µ “l·o hãa”. §iÒu nµy chøng tá rèi lo¹n lipid m¸u vµ chøng ®µm Èm cña y häc cæ truyÒn cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn tuæi. 4.1.2. NghÒ nghiÖp: §èi t­îng nghiªn cøu cña chóng t«i ®a sè lµ c«ng chøc, viªn chøc. Nh÷ng ng­êi nµy th­êng lao ®éng trÝ ãc, lµm viÖc v¨n phßng ngåi nhiÒu, Ýt ho¹t ®éng thÓ lùc, ¨n uèng kh«ng hîp lý, chÞu t¸c ®éng nhiÒu bëi yÕu tè stress sÏ lµm bÖnh dÔ ph¸t sinh. Theo y häc cæ truyÒn, tú lµ nguån sinh ra ®µm, tú h­ cã thÓ do t×nh chÝ: lo, nghÜ, giËn d÷, lµm tæn th­¬ng can tú, can méc kh¾c tú thæ lµm tæn th­¬ng tú vÞ, lµm tú gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng vËn ho¸ thuû cèc, t©n dÞch tô l¹i thµnh ®µm Èm. VËn ®éng cã t¸c ®éng bao qu¸t toµn diÖn ®èi víi rèi lo¹n chuyÓn ho¸ lipid, do chuyÓn ho¸ vèn ®­îc ®iÒu hoµ bëi nhiÒu hÖ thèng, trong ®ã kh©u quan träng lµ hÖ thèng thÇn kinh trung ­¬ng. TËp luyÖn kh«ng chØ lµm cho c¬ thÓ khang kiÖn mµ cßn gióp cho tinh thÇn tho¶ m¸i, gi¶i táa ®­îc stress. V× còng nh­ mäi chøc n¨ng kh¸c trong c¬ thÓ, chøc n¨ng chuyÓn ho¸ lipid nãi chung vµ cholesterol nãi riªng lu«n n»m d­íi sù kiÓm so¸t ®iÒu chØnh cña thÇn kinh thÓ dÞch nãi chung vµ hÖ thÇn kinh nãi riªng. ChuyÓn ho¸ cholesterol ®Æc biÖt nh¹y c¶m ®èi víi c¸c c¨ng th¼ng mÖt nhäc thÇn kinh vµ c¶m xóc, khi xóc c¶m lo sî sÏ b¾t chÐo sang hÖ thèng chuyÓn ho¸ g©y ra t¨ng cholesterol [13]. Nhãm lao ®éng ch©n tay do vËn ®éng thÓ lùc nhiÒu, Ýt bÞ stress, nªn tØ lÖ m¾c bÖnh Ýt. §èi t­îng c¸n bé h­u th­êng chiÕm tØ lÖ cao trong c¸c nghiªn cøu kh¸c, theo nghiªn cøu cña Bïi ThÞ MÉn (2004), tØ lÖ c¸n bé h­u chiÕm 35%, trong nghiªn cøu cña chóng t«i chØ chiÕm 5%. Theo chóng t«i ®èi t­îng c¸n bé h­u rÊt quan t©m ®Õn søc kháe vµ do cã nhiÒu thêi gian tËp luyÖn thÓ dôc, chÕ ®é ¨n uèng hîp lý nªn bÖnh rèi lo¹n lipid m¸u Ýt ph¸t sinh. Theo y häc cæ truyÒn “cöu to¹ th­¬ng khÝ”, ý nãi ng­êi Ýt vËn ®éng ngåi nhiÒu dÔ lµm tæn th­¬ng khÝ h¹i tú, dÔ sinh chøng ®µm thÊp. §iÒu nµy c¶ y häc hiÖn ®¹i vµ y häc cæ truyÒn ®Òu chøng tá r»ng yÕu tè nghÒ nghiÖp cã t¸c ®éng ®Õn bÖnh rèi lo¹n lipid m¸u. 4.1.3. YÕu tè nguy c¬ * BÐo ph×: KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy tØ lÖ bÐo ph× ë nghiªn cøu lµ 25/60 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 41,7%. TØ lÖ nµy t­¬ng ®­¬ng víi nghiªn cøu cña Bïi ThÞ MÉn (2004), NguyÔn Nh­îc Kim vµ cs (1998). Do ®iÒu kiÖn kinh tÕ ph¸t triÓn, nªn chÕ ®é ¨n cã nhiÒu protid, lipid, glucid, ¨n Ýt chÊt x¬, dÉn ®Õn thõa n¨ng l­îng nªn bÐo ph×. C¸c nghiªn cøu gÇn ®©y trªn thÕ giíi, bÐo ph× th­êng ®i ®«i víi rèi lo¹n lipid m¸u vµ dÔ bÞ v÷a x¬ ®éng m¹ch. Theo ph©n lo¹i ng­êi lín ch©u ¸ -Th¸i B×nh D­¬ng: Asia-Pacific-Perspectives nh÷ng ng­êi d­ c©n nguy c¬ søc kháe b¾t ®Çu t¨ng nhÑ. Theo y häc cæ truyÒn chøng bÐo ph× thuéc ph¹m vi chøng ®µm Èm, v× vËy ®iÒu trÞ chøng bÐo ph× còng gãp phÇn lµm gi¶m lipid m¸u. * T¨ng huyÕt ¸p: Trong nghiªn cøu cña chóng t«i bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p 13/60 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 21,6%. KÕt qu¶ cña chóng t«i t­¬ng ®­¬ng víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Bïi ThÞ MÉn (2004), cao h¬n kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn Nh­îc Kim vµ cs (1998). Theo Ph¹m Th¾ng (2003), t¨ng huyÕt ¸p lµ yÕu tè nguy c¬ thø hai ®øng sau rèi lo¹n lipid m¸u g©y v÷a x¬ ®éng m¹ch vµ theo KhuyÕn c¸o cña héi tim m¹ch häc ViÖt Nam vÒ môc ®Ých ®iÒu trÞ (1998) bÖnh nh©n rèi lo¹n lipid m¸u cã nguy c¬ cao khi cã bÖnh suy vµnh, nhåi m¸u c¬ tim, t¨ng huyÕt ¸p... V× vËy, ®èi víi bÖnh nh©n rèi lo¹n lipid m¸u cã t¨ng huyÕt ¸p th× viÖc ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p lµ rÊt cÇn thiÕt. * ThÓ dôc thÓ thao: KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy bÖnh nh©n cã thãi quen tËp thÓ dôc th­êng xuyªn lµ 22/60 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 36,7%. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i thÊp h¬n nghiªn cøu cña Bïi ThÞ MÉn (2004): thÓ dôc th­êng xuyªn nhãm A lµ 63,3% vµ nhãm B lµ 73,3%. NhiÒu nghiªn cøu cho r»ng c¸c ho¹t ®éng t¨ng c­êng thÓ lùc nh­: thÓ dôc võa søc, ®i bé, tËp d­ìng sinh...lµm t¨ng HDL-c. Tuy nhiªn ph¶i tu©n thñ thêi gian tËp luyÖn mçi ngµy tèi thiÓu 30 phót, tËp ®Òu hµng th¸ng hoÆc Ýt nhÊt 3lÇn/tuÇn, v× nÕu ng­ng tËp th× kÕt qu¶ tèt sÏ mÊt ngay. * ChÕ ®é ¨n uèng: KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy bÖnh nh©n ¨n nhiÒu mì, ®¹m ®éng vËt 32/60 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 53,3%. KÕt qu¶ nµy cao h¬n kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Bïi ThÞ MÉn (2004), ®©y lµ nh÷ng thãi quen ¨n uèng kh«ng cã lîi cho søc kháe ®Æc biÖt lµ bÖnh rèi lo¹n lipid m¸u vµ t¨ng huyÕt ¸p. Nh÷ng bÖnh nh©n ¨n uèng theo h­íng cã lîi cho søc kháe nh­ dÇu, ®¹m thùc vËt chiÕm tØ lÖ thÊp. Trong khi ®ã bÖnh nh©n uèng r­îu, bia th­êng xuyªn chiÕm tØ lÖ cao 18/60 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 30%. ViÖc thay ®æi nh÷ng thãi quen ¨n uèng ®ßi hái ph¶i cÇn thêi gian l©u dµi, v× phô thuéc nhiÒu yÕu tè trong ®ã cã yÕu tè x· héi vµ v¨n ho¸ hiÖn h÷u cña tõng vïng miÒn. Trong nghiªn cøu cña chóng t«i, cã h­íng dÉn chÕ ®é ¨n kiªng theo h­íng dÉn cña ViÖn dinh d­ìng ViÖt Nam. Nh×n chung bÖnh nh©n cã cè g¾ng thùc hiÖn trong thêi gian ®iÒu trÞ. 4.2. t¸c dông cña cholestin §èi víi triÖu chøng l©m sµng 4.2.1. TriÖu chøng c¬ n¨ng - §au ®Çu lµ triÖu chøng c¬ n¨ng th­êng gÆp víi tÝnh chÊt c¨ng, nÆng c¶ ®Çu, trong nghiªn cøu cã 34/60 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 56,60% cã triÖu chøng ®au ®Çu.. KÕt qu¶ nghiªn cøu nµy t­¬ng ®­¬ng víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña V­¬ng Kim Chi (2004), “Nghiªn cøu t¸c dông cña d­ìng sinh gãp phÇn ®iÒu chØnh chøng rèi lo¹n lipid m¸u”: ë nhãm A cã 26/46 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 54,17%, nhãm B cã 20/46 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 47,62%. Vµ nghiªn cøu cña §oµn Quèc Dòng (2001), “Nghiªn cøu t¸c dông ®iÒu chØnh héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u cña bµi thuèc nhÞ trÇn thang”: ë nhãm A cã 16/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 53,33%, nhãm B cã 17/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 56,67%. Sau ®iÒu trÞ sè bÖnh nh©n nhãm A ®¹t kÕt qu¶ tèt 14/18 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 77,8%, kÕt qu¶ kh¸ 3/18 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 16,6% vµ kh«ng hiÖu qu¶ 1/18 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 5,6%. Theo Ph¹m Khuª gÆp nhiÒu triÖu chøng ®au ®Çu ë 91% bÖnh nh©n bÞ bÖnh v÷a x¬ ®éng m¹ch giai ®o¹n sím. Vµ theo NguyÔn Nh­îc Kim vµ céng sù (1998) gÆp triÖu chøng nµy ë 71% bÖnh nh©n [8], [14], [28]. - TriÖu chøng chãng mÆt ë nhãm A lµ 17/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 56,7%, sau ®iÒu trÞ sè bÖnh nh©n ®¹t kÕt qu¶ tèt ®¹t 13/17 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 76,5%, kÕt qu¶ kh¸ 3/17 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ (17,6% vµ kh«ng hiÖu qu¶ 1/17 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 5,9%. Theo y häc cæ truyÒn ®au ®Çu, chãng mÆt thuéc ph¹m vi chøng “®Çu thèng”, “huyÔn vùng”. §an khª t©m ph¸p cho r»ng: “kh«ng cã ®µm th× kh«ng thµnh huyÔn, kh«ng cã háa th× kh«ng thµnh vùng” Viªn cholestin cã t¸c dông bæ can thËn, thanh nhiÖt trõ thÊp, ho¹t huyÕt nªn c¶i thiÖn râ rÖt c¸c triÖu chøng ®au ®Çu, chãng mÆt. - TriÖu chøng ®au ngùc gÆp ë 10/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 33,3% møc ®é nÆng ngùc vµ ®au nhãi tho¸ng qua, sau ®iÒu trÞ ®¹t hiÖu qu¶ tèt 7/10 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 70%, hiÖu qu¶ kh¸ lµ 2/10 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 20% vµ kh«ng hiÖu qu¶ 1/10 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 10%. Theo y häc cæ truyÒn, tøc ngùc thuéc ph¹m vi chøng “hung tý”, “t©m quÝ”... nguyªn nh©n bÖnh lµ do c«ng n¨ng c¸c t¹ng t©m, can, thËn bÞ gi¶m sót lµm cho khÝ trÖ huyÕt ø g©y hiÖn t­îng ®au tøc ngùc. Do vËy, khi dïng choletin cã t¸c dông ho¹t huyÕt, bæ can thËn nªn triÖu chøng tøc ngùc c¶i thiÖn râ rÖt. - TriÖu chøng dÞ c¶m chñ yÕu lµ c¶m gi¸c tª mái vïng cæ g¸y, da ®Çu, hoÆc tª mái tø chi tõng lóc. Nhãm A cã 18/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 60%, nhãm B cã 11/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 36,7%. TØ lÖ nµy thÊp h¬n so víi nghiªn cøu cña Bïi ThÞ MÉn (2004). Sau ®iÒu trÞ triÖu chøng dÞ c¶m gi¶m nhiÒu 8/18 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 44,4%, gi¶m kh¸ 9/18 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 50% vµ kh«ng hiÖu qu¶ 1/18 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 5,6%. DÞ c¶m lµ biÓu hiÖn sím cña chøng v÷a x¬ ®éng m¹ch. Theo y häc cæ truyÒn tª b× thuéc chøng “ma méc” nguyªn nh©n lµ do ®µm thÊp, huyÕt trÖ dån vµo kinh l¹c mµ g©y nªn. Viªn nang cholestin cã t¸c dông ho¹t huyÕt nªn lµm gi¶m triÖu chøng dÞ c¶m. - Rèi lo¹n giÊc ngñ: chñ yÕu lµ khã vµo giÊc ngñ, giÊc ngñ kh«ng s©u, dÔ tØnh giÊc, gÆp ë 10/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 33,3%. Nguyªn nh©n lµ do tuæi cao can, thËn h­, can kh«ng tµng huyÕt. Viªn nang cholestin cã t¸c dông bæ can thËn gióp cho can tµng huyÕt nªn c¶i thiÖn triÖu chøng mÊt ngñ. Sau ®iÒu trÞ cã 6/10 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 60% trë vÒ giÊc ngñ b×nh th­êng, 3/10 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 30% ngñ kh¸ h¬n vµ cã 1 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 10% vÉn cßn mÊt ngñ. - TriÖu chøng mÖt mái: BÖnh nh©n cã c¶m gi¸c mÖt mái nÆng nÒ toµn th©n gÆp ë 13/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 43,3. Y häc cæ truyÒn cho r»ng ®µm thÊp trë trÖ l©u ngµy tæn th­¬ng phÇn khÝ, tú h­ kh«ng nu«i d­ìng ®­îc c¬ nhôc nªn toµn th©n mÖt mái. Sau ®iÒu trÞ bÖnh gi¶m møc tèt, kh¸ ®¹t 12/13 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 92.3% vµ cã 1/13 bÖnh nh©n vÉn cßn mÖt chiÕm tØ lÖ 7,7%. - L­ìi bÌ nhít gÆp ë 14/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 46,7%, ®ã lµ biÓu hiÖn cña ®µm thÊp, sau ®iÒu trÞ hÕt bÌ nhít 9/14 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 64,3%, l­ìi ®ì bÌ nhít 4/14 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 28,6% vµ cßn 1/14 bÖnh nh©n kh«ng thay ®æi chiÕm tØ lÖ 7,1%. - Rªu l­ìi tr¾ng nhên gÆp ë 11/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 36,7%, ®©y còng lµ biÓu hiÖn cña ®µm thÊp. Sau ®iÒu trÞ hÕt ®µm thÊp rªu l­ìi hÕt tr¾ng nhên 8/11 bÖnh nh©n chݪm tØ lÖ 72,8%, rªu l­ìi ®ì tr¾ng nhên 2/11 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 18,2% vµ cã 1/11 bÖnh nh©n kh«ng thay ®æi chiÕm tØ lÖ 9,0%. - M¹ch ho¹t gÆp ë 17/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 56,7%, do ®µm tÝch trÖ l©u ngµy g©y nªn. Sau ®iÒu trÞ ®¹t kÕt qu¶ tèt, kh¸ cã 16/17 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 94,1%. - M¹ch huyÒn ho¹t gÆp ë 7/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 23,3%, ®a sè bÖnh nh©n nµy cã t¨ng huyÕt ¸p kÌm theo. Sau ®iÒu trÞ ®¹t kÕt qu¶ tèt, kh¸ cã 7/8 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 87,5%. Y häc cæ truyÒn chÈn ®o¸n vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ chñ yÕu dùa trªn c¸c triÖu chøng l©m sµng. KÕt qu¶ cho thÊy cholestin cã t¸c dông c¶i thiÖn râ c¸c triÖu chøng l©m sµng trªn ®a sè bÖnh nh©n, chØ cã mét sè Ýt kh«ng ®¹t hiÖu qu¶. KÕt qu¶ nµy t­¬ng ®­¬ng NguyÔn Nh­îc Kim vµ céng sù (1998) khi nghiªn cøu bµi “Gi¸ng chi Èm”. 4.2.2. TriÖu chøng thùc thÓ * C©n nÆng vµ chØ sè BMI KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy sau 60 ngµy ®iÒu trÞ, cholestin lµm gi¶m trung b×nh 1,66 kg thÓ träng, chØ sè BMI gi¶m 2,67%, kh«ng cã tr­êng hîp nµo t¨ng c©n. Tuy nhiªn sù gi¶m c©n vµ gi¶m chØ sè BMI tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). BÐo ph× vµ thõa c©n lµ yÕu tè nguy c¬ cña v÷a x¬ ®éng m¹ch, nhiÒu t¸c gi¶ cho nhËn thÊy cã mèi t­¬ng quan thuËn gi÷a BMI vµ rèi lo¹n lipid m¸u nh­ trong nghiªn cøu cña Ph¹m Khuª (1995), NguyÔn Nh­îc Kim vµ céng sù (1998), So s¸nh t¸c dông ®iÒu trÞ héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u cña bµi thuèc gi¸ng chi Èm víi lipanthyl, Hoµng Kh¸nh Toµn, Chu Quèc Tr­êng, Y häc cæ truyÒn vµ héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u (1998) [27], [33], [44]. Y häc cæ truyÒn cho r»ng: “ph× nh©n ®a ®µm”, ng­êi bÐo th­êng cã nhiÒu ®µm thÊp vµ ®­îc gäi lµ ng­êi ®µm trÖ. Do ng­êi bÐo khÝ h­ sinh hµn, hµn sinh thÊp, thÊp sinh ®µm. Nh­ vËy, gi÷a ®µm thÊp vµ t×nh tr¹ng bÐo ph× cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Thuèc kiÓm so¸t ®­îc sù t¨ng c©n cña bÖnh nh©n trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ. * T¨ng huyÕt ¸p KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy thuèc cã t¸c dông h¹ huyÕt ¸p trªn nh÷ng bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p giai ®o¹n I. Trung b×nh HATT ë thêi ®iÓm D60 129,27; thêi ®iÓm D0 lµ 152,33, tøc lµ sau ®iÒu trÞ huyÕt ¸p gi¶m 15%. Sù thay ®æi nµy cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,01). T­¬ng tù HATTr ë thêi ®iÓm D60 89,23; thêi ®iÓm D0 lµ 81,15; tøc lµ sau ®iÒu trÞ huyÕt ¸p gi¶m 9%. Sù thay ®æi nµy cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,01). Trong nhãm A cã 8 bÖnh nh©n bÞ rèi lo¹n lipid m¸u kÌm t¨ng huyÕt ¸p, sau ®iÒu trÞ huyÕt ¸p cña tÊt c¶ bÖnh nh©n ®Òu trë vÒ b×nh th­êng chiÕm tØ lÖ 100%. Theo Ph¹m Khuª (1984) th× t¨ng huyÕt ¸p lµ b¹n ®ång hµnh cña v÷a x¬ ®éng m¹ch. T¨ng huyÕt ¸p kÕt hîp t¨ng cholesterol m¸u sÏ lµm t¨ng nguy c¬ bÖnh ®éng m¹ch vµnh lªn gÊp 5 lÇn. V× vËy, trªn bÖnh nh©n cã rèi lo¹n lipid m¸u m¸u kÌm t¨ng huyÕt ¸p, vÊn ®Ò ®iÒu chØnh huyÕt ¸p lµ rÊt cÇn thiÕt. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i còng t­¬ng ®­¬ng víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn Nh­îc Kim vµ céng sù (1998), víi Bïi ThÞ MÉn (2004), “Nghiªn cøu t¸c dông ®iÒu trÞ héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u cña viªn BCK” [33], [36]. Theo khuyÕn c¸o xö trÝ c¸c bÖnh lý tim m¹ch chñ yÕu ë ViÖt Nam: §iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p v« c¨n kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ dïng thuèc mµ ph¶i phèi hîp c¸c biÖn ph¸p kh¸c, nh­ nhiÒu nhµ khoa häc ®· ®Æt tªn chung lµ ®iÒu chØnh lèi sèng. C¸c biÖn ph¸p nµy rÊt quan träng vµ ®­îc coi nh­ c¸ch ®iÒu trÞ chñ yÕu cho t¨ng huyÕt ¸p nhÑ cã hoÆc Ýt cã c¸c yÕu tè nguy c¬ vµ c¶ khi cÇn dïng thuèc cho bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p ë møc ®é nÆng h¬n vÉn rÊt cÇn thiÕt, ®ã lµ: Gi¶m c©n nÆng nÕu thõa c©n, h¹n chÕ ¨n muèi Ýt h¬n 6g muèi NaCl/ngµy, h¹n chÕ r­îu (15-30 ml ethanol tïy c©n nÆng vµ giíi tÝnh), t¨ng c­êng vËn ®éng (30- 45 phót/ ngµy)… Thuèc cholestin cã t¸c dông h¹ huyÕt ¸p trªn bÖnh nh©n cã t¨ng huyÕt ¸p, trªn nh÷ng bÖnh nh©n cã trÞ sè huyÕt ¸p b×nh th­êng thuèc kh«ng lµm thay ®æi râ rÖt trÞ sè huyÕt ¸p sau ®iÒu trÞ. Theo y häc cæ truyÒn t¨ng huyÕt ¸p thuéc ph¹m vi chøng “huyÔn vùng”, “®Çu thèng” cã liªn quan mËt thiÕt chøc n¨ng hai t¹ng can, thËn. Trong thµnh phÇn viªn cholestin cã ng­u tÊt, hoÌ hoa cã t¸c dông bæ can thËn, thanh nhiÖt... nªn cã t¸c dông h¹ huyÕt ¸p. Trong nghiªn cøu cña chóng t«i sè l­îng cßn Ýt, thêi gian nghiªn cøu cßn ng¾n, nªn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i chØ lµ kh¶o s¸t b­íc ®Çu, cÇn ®­îc nghiªn cøu víi cë mÉu lín h¬n, thêi gian dµi h¬n ®Ó kÕt luËn t¸c dông cña viªn cholestin trªn nh÷ng bÖnh nh©n rèi lo¹n lipid m¸u cã kÌm t¨ng huyÕt ¸p giai ®o¹n I. 4.3. T¸c dông cña viªn cholestin ®èi víi c¸c chØ tiªu cËn l©m sµng 4.3.1. T¸c dông lªn thµnh phÇn lipid m¸u: Môc tiªu ®iÒu trÞ chøng rèi lo¹n lipid m¸u lµ ®­a c¸c th«ng sè lipid vÒ giíi h¹n b×nh th­êng hoÆc gÇn b×nh th­êng. ViÖc chän môc tiªu ®iÒu trÞ thÝch hîp ph¶i dùa vµo viÖc ph¸t hiÖn vµ ®¸nh gi¸ tÝnh chÊt c¸c yÕu tè nguy c¬ trªn bÖnh nh©n cã tiÒn sö suy vµnh, nhåi m¸u c¬ tim, tai biÕn m¹ch m¸u n·o vµ t¨ng huyÕt ¸p…Tuy nhiªn trong nghiªn cøu cña chóng c¸c yÕu tè nguy c¬ ch­a ®­îc ®Ò cËp ®Õn, chØ xÐt hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ trªn tõng thµnh lipid m¸u. T¹i thêi ®iÓm D0 nång ®é trung b×nh c¸c thµnh phÇn lipid m¸u gi÷a hai nhãm A, B t­¬ng ®­¬ng nhau (p > 0,05). T¹i thêi ®iÓm D60 nång ®é c¸c thµnh phÇn lipid cña hai nhãm nh­ sau: - Nhãm A: nång ®é cholesterol gi¶m 15,3% cã ý nghÜa thèng kª (p 0,05), nång ®é LDL-c gi¶m 13,5 % cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,01), nång ®é HDL-c m¸u t¨ng lªn 16% cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,05). - Nhãm B: nång ®é cholesterol gi¶m 12,4% cã ý nghÜa thèng kª (p 0,05), nång ®é LDL-c gi¶m 11,3 % cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,01), nång ®é HDL-c m¸u t¨ng lªn 13,8% cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,05). Y häc hiÖn ®¹i trong ®iÒu trÞ rèi lo¹n lipid m¸u chØ ®Þnh dïng thuèc cô thÓ nh­ sau: t¨ng cholesterol ®¬n thuÇn dïng nhãm statin lµ tèt nhÊt, sau ®ã lµ fibrat, nhùa trao ®æi ion. T¨ng triglycerid ®¬n thuÇn hay t¨ng lipid hçn hîp fibrat lµ nhãm thuèc hµng ®Çu, sau ®ã lµ acid nicotinic… * So s¸nh ph©n bè tû lÖ rèi lo¹n lipid m¸u: Trong nghiªn cøu cña chóng rèi lo¹n HDL-c chiÕm tØ lÖ thÊp, c¸c rèi lo¹n cholesterol ®¬n thuÇn, triglycerid ®¬n thuÇn vµ rèi lo¹n LDL-c chiÕm tØ lÖ cao h¬n. Tuy nhiªn so s¸nh víi nghiªn cøu cña TrÇn ViÕt Hoµng (1998), “Nghiªn cøu t¸c dông cña bµi thuèc THB 94 trong ®iÒu chØnh rèi lo¹n lipid m¸u thÓ ®µm thÊp”, t¨ng lipid m¸u hæn hîp chiÕm tØ lÖ 93,75% cao h¬n nghiªn cøu cña chóng t«i [19]. * So s¸nh hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cña hai nhãm A, B: - Nång ®é cholesterol m¸u nhãm A gi¶m 15,3% trong khi ®ã nhãm B chØ gi¶m 12,4%. - Nång ®é triglycerid m¸u nhãm A gi¶m 8,1% trong khi ®ã nhãm B chØ gi¶m 7,3%. - Nång ®é LDL-c m¸u nhãm A gi¶m 13,5% trong khi ®ã nhãm B chØ gi¶m 11,3%. - Nång ®é HDL-c m¸u nhãm A t¨ng 16% trong khi ®ã nhãm B chØ t¨ng 13,8%. * So s¸nh sù thay ®æi cô thÓ cña tõng thµnh phÇn lipid m¸u: c¸c chØ sè cholesterol, LDL-c, HDL-c ®¸p øng ®iÒu trÞ cña hai nhãm lµ nh­ nhau. Riªng ®èi víi triglycerid ë hai nhãm A, B sù thay ®æi kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). * So s¸nh hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ theo tØ lÖ bÖnh nh©n: - Nhãm A cã hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ rèi lo¹n lipid m¸u 26/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 86,7%, kh«ng cã hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ lµ 4/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 13,3%. - Nhãm B cã hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ rèi lo¹n lipid m¸u 24/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 80 %, kh«ng cã hiÖu qu¶ 6/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 20%. * So s¸nh hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ gi÷a hai nhãm A vµ B th× nhãm A ®¹t hiÖu qu¶ ®Òu trÞ cao h¬n nhãm B lµ 6,7%. Tû lÖ kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ cña nhãm B cao h¬n nhãm A lµ 7,7%. Tuy nhiªn sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). Nh­ vËy hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cña viªn cholestin ­u ®iÓm h¬n so víi cholestan vµ t­¬ng ®­¬ng víi mét sè thuèc h¹ lipid kh¸c. * So s¸nh hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ rèi lo¹n lipid m¸u víi mét sè thuèc - Phan ViÖt Hµ (1998), nghiªn cøu t¸c dông bµi thuèc "Gi¸ng chi Èm" trong ®iÒu trÞ héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u, kÕt qu¶ cho thÊy lµm gi¶m 13,54 % cholesterol; 32,67% triglycerid; 15,23 % LDL-c; t¨ng 17,07 % HDL-c [18]. - TrÇn ViÕt Hoµng (1998), nghiªn cøu t¸c dông cña bµi thuèc THB 94 trong ®iÒu trÞ chøng rèi lo¹n lipid m¸u thÓ ®µm thÊp, kÕt qu¶ cho thÊy gi¶m 11,5% cholesterol, 39% triglycerid, 19% LDL-c; t¨ng 11,5% HDL-c [23]. - §oµn Quèc Dòng (2001), nghiªn cøu t¸c dông ®iÒu chØnh héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u cña bµi thuèc "NhÞ trÇn gia gi¶m", kÕt qu¶ cho thÊy cã t¸c dông lµm gi¶m 18,4% cholesterol, 32,21% triglycerid, 16,5% LDL-c vµ lµm t¨ng 18,97% HDL-c [14]. - V­¬ng Kim Chi (2001), nghiªn cøu t¸c dông cña d­ìng sinh gãp phÇn ®iÒu chØnh chøng rèi lo¹n lipid m¸u, kÕt qu¶ gi¶m 15,76% cholesterol, 34,29% triglycerid, LDL-c 13,77%; t¨ng 23,68% HDL-c [8]. - Bïi ThÞ MÉn (2004), Nghiªn cøu t¸c dông ®iÒu trÞ héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u cña viªn BCK, kÕt qu¶ cho thÊy lµm gi¶m 18,34% cholesterol, 27,7% triglycerid, 18,3 % LDL-c; t¨ng 18,6 % HDL-C [36]. 4.3.2. C¸c xÐt nghiÖm kh¸c: Sau 60 ngµy ®iÒu trÞ kÕt qu¶ c¸c th«ng sè xÐt nghiÖm huyÕt häc: hång cÇu, b¹ch cÇu, tiÓu cÇu; c¸c xÐt nghiÖm sinh ho¸: ure, creatinin, ALT, AST thay ®æi kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). §iÒu nµy chøng tá víi liÒu ®· nghiªn cøu thuèc cholestin kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn c¬ quan t¹o m¸u vµ chøc n¨ng gan, thËn. 4.4. §Æc ®iÓm cña thuèc nghiªn cøu Theo y häc cæ truyÒn cÊu t¹o mét bµi thuèc th­êng tu©n theo “ Qu©n, ThÇn, T¸, Sø” víi môc ®Ých t¨ng c­êng t¸c dông ®iÒu trÞ vµ kh¾c chÕ t¸c dông kh«ng mong muèn cña tõng vÞ thuèc. Dùa trªn nguyªn t¾c nµy chóng t«i phèi hîp trong c«ng thøc thuèc gåm 3 vÞ: Ng­u tÊt, nghÖ, hoÌ hoa. Ng­u tÊt cã tÝnh b×nh, kh«ng ®éc vµo kinh can, thËn ®ãng vai trß lµm “Qu©n” trong bµi thuèc v× cã t¸c dông ho¹t huyÕt, bæ can thËn. NghÖ tÝnh Êm cã t¸c dông ho¹t huyÕt th«ng kinh, chØ thèng t¨ng t¸c dông ho¹t huyÕt cña vÞ ng­u tÊt nªn ®ãng vai trß lµm “ThÇn”. HoÌ hoa tÝnh m¸t cã t¸c dông thanh nhiÖt l­¬ng huyÕt, lµm gi¶m bít tÝnh nãng cña nghÖ, cã t¸c dông lµm bÒn thµnh m¹ch ®ãng vai trß lµ “T¸” vµ “Sø”. Qua ph©n tÝch chóng t«i nhËn thÊy bµi thuèc cã tÝnh b×nh, cã t¸c dông lµm cho khÝ huyÕt l­u th«ng, bæ can thËn, v× vËy theo y häc cæ truyÒn thuèc ®­îc dïng cho c¶ thÓ hµn lÉn thÓ nhiÖt. Theo d­îc lý hiÖn ®¹i, c¸c nghiªn cøu cña §oµn ThÞ Nhu, NguyÔn Quang Hoan vµ céng sù, nghiªn cøu thùc nghiÖm trªn thá th× ng­u tÊt cã t¸c dông h¹ cholesterol vµ h¹ huyÕt ¸p kÐo dµi. Nghiªn cøu cña Ph¹m Khuª vµ Bïi ThÞ NguyÖt, ng­u tÊt lµm gi¶m cholesterol ë 65% bÖnh nh©n cã cholesterol m¸u cao, vµ lµm h¹ huyÕt ¸p ë nh÷ng bÖnh nh©n cã cao huyÕt ¸p 82%. Theo Ph¹m Tö D­¬ng vµ céng sù nghÖ cã t¸c dông h¹ cholesterol m¸u [25], [27], [37]. Ngoµi ra d­îc lý hiÖn ®¹i ®· chøng minh hoÌ hoa cã t¸c dông lµm gi¶m tÝnh thÊm thµnh m¹ch, bÒn thµnh m¹ch vµ h¹ huyÕt ¸p. Nh­ vËy trong viªn nang cholestin cã chøa ba vÞ thuèc y häc cæ truyÒn ®· ®­îc nghiªn cøu b»ng d­îc lý hiÖn ®¹i cã t¸c dông h¹ ¸p, gi¶m tÝnh thÊm thµnh m¹ch vµ ®iÒu trÞ rèi lo¹n lipid m¸u. Vµ tõng vÞ thuèc ®· ®­îc nghiªn cøu vµ øng dông trªn l©m sµng cã hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ tèt. Chóng t«i hy väng r»ng viÖc phèi hîp c¸c d­îc liÖu cã c¸c t¸c dông võa nªu trªn cña viªn nang cholestin, kh«ng nh÷ng cã t¸c dông ®iÒu trÞ rèi lo¹n lipid m¸u, mµ thuèc cßn c¶i thiÖn t×nh tr¹ng v÷a x¬ ®éng m¹ch vµ lµm gi¶m huyÕt ¸p nÕu ®­îc sö dông l©u dµi. 4.5. T¸c dông kh«ng mong muèn cña viªn cholestin Trong thêi gian ®iÒu trÞ 60 ngµy liªn tôc b»ng thuèc cholestin ë nhãm A cã 1 bÖnh nh©n cã c¶m gi¸c mÖt t¨ng lªn vµo ngµy thø 3, tiÕp tôc cho bÖnh uèng, kh«ng dïng ®Õn ngµy thø 5 cña liÖu tr×nh ®iÒu trÞ bÖnh nh©n trë vÒ b×nh th­êng, kh«ng cÇn ®iÒu trÞ g×. Ngoµi ra kh«ng thÊy cã bÊt kú t¸c dông kh«ng mong muèn nµo kh¸c. KÕt qu¶ nµy cho thÊy hÇu nh­ viªn cholestin kh«ng cã t¸c dông kh«ng mong muèn. Thuèc kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn chøc n¨ng t¹o m¸u vµ chøc n¨ng gan, thËn thÓ hiÖn qua c¸c chØ sè c«ng thøc m¸u, ure, creatinin, ALT, AST thay ®æi tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). * So s¸nh víi t¸c dông phô cña thuèc y häc cæ truyÒn ®iÒu trÞ rèi lo¹n lipid m¸u: - Nghiªn cøu cña §oµn ThÞ Nhu, Ph¹m Khuª vµ céng sù, T¸c dông ®iÒu trÞ cholesterol m¸u cao cña ng­u tÊt th× ng­u tÊt dïng l©u kh«ng cã t¸c dông phô g× ®¸ng kÓ trõ mét tr­êng hîp Øa ch¶y nhÑ trªn bÖnh nh©n viªm gan m¹n, ngõng thuèc th× khái [37]. - Nghiªn cøu cña Hoµng Kh¸nh Toµn, Ph¹m Tö D­¬ng, Chu Quèc Tr­êng, Ph¹m Quang Minh, T¸c dông ®iÒu chØnh héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u thÓ phong ®µm cña b¸n h¹ b¹ch truËt thiªn ma thang (®¬n NBT), trong qu¸ tr×nh dïng thuèc cã hai bÖnh nh©n cã c¶m gi¸c nãng bông trong ngµy ®Çu, mét bÖnh nh©n ®¹i tiÖn ph©n n¸t vµo ngµy thø ba, nh÷ng biÕn ®æi nµy tù hÕt kh«ng ph¶i xö trÝ g×. Theo dâi tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ, c¸c xÐt nghiÖm kh¸c còng kh«ng biÕn ®æi ®¸ng kÓ. Riªng men gan gi¶m râ rÖt nh­ng trÞ sè vÉn n»m trong giíi h¹n sinh lý [44]. * So s¸nh víi t¸c dông phô cña c¸c thuèc y häc hiÖn ®¹i ®ang ®­îc dïng ®iÒu trÞ cho bÖnh nh©n rèi lo¹n lipid m¸u [16]: - Nhãm statin: t¸c dông phô g©y rèi lo¹n tiªu hãa, ®au ®Çu, chãng mÆt, ngøa, næi mÈn, dÞ c¶m. Cã thÓ thÊy t¨ng men transaminase > 3 lÇn; bÖnh c¬, thÓ hiÖn b»ng ®au c¬, yÕu c¬ víi men creatin- phossphokinase t¨ng cao gÊp 10 lÇn b×nh th­êng. T×nh tr¹ng hñy c¬ v©n cïng suy thËn cÊp g©y tö vong hiÕm gÆp nh­ng cã thÓ thÊy khi dïng liÒu cao phèi hîp víi fibrat, acid nicotinic… - Nhãm fibrat: g©y rèi lo¹n tiªu hãa, mÈn ngøa, t¨ng men gan, gi¶m b¹ch cÇu, rông tãc, thiÓu n¨ng sinh dôc, vó to, trÇm uÊt … mét sè nghiªn cøu cho thÊy cã mét sè bÖnh nh©n t¨ng urª vµ creatinin m¸u trong qu¸ tr×nh dïng thuèc… kÕt luËn Qua nghiªn cøu trªn 60 bÖnh nh©n chia thµnh hai nhãm, nhãm A cã 30 bÖnh nh©n ®iÒu trÞ b»ng cholestin, nhãm B cã 30 bÖnh nh©n ®iÒu trÞ b»ng cholestan. Víi liÒu 3 viªn x 3 lÇn/ ngµy ®iÒu trÞ liªn tôc trong 60 ngµy, trªn bÖnh nh©n rèi lo¹n lipid m¸u, chóng t«i thu ®­îc mét sè kÕt qu¶ sau: 1. T¸c dông cña viªn nang cholestin trªn mét sè triÖu chøng l©m sµng vµ cËn l©m sµng HiÖu qu¶ ®iÒu trÞ tèt, kh¸ trªn bÖnh nh©n rèi lo¹n lipid m¸u ®¹t 26/30 bÖnh nh©n chiÕm tØ lÖ 86,7%. * VÒ l©m sµng: nhãm dïng thuèc cholestin cã nhiÒu ­u ®iÓm h¬n so víi nhãm ®iÒu trÞ b»ng cholestan víi liÒu 3 viªn x 3 lÇn/ ngµy ®iÒu trÞ liªn tôc trong 60 ngµy, cô thÓ nh­ sau: - C¶i thiÖn râ rÖt c¸c triÖu chøng ®au ®Çu, chãng mÆt - Thuèc cã t¸c dông h¹ huyÕt ¸p trªn bÖnh nh©n rèi lo¹n lipid m¸u cã t¨ng huyÕt ¸p giai ®o¹n I. * VÒ cËn l©m sµng: - Thuèc lµm gi¶m 15,3 % cholesterol, 13,5% LDL-c; t¨ng 16% HDL-c. Nªn chØ sö dông cã kÕt qu¶ ë bÖnh nh©n t¨ng lipid møc ®é võa vµ nhÑ, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®iÒu trÞ nh÷ng tr­êng hîp t¨ng lipid m¸u cao (t­¬ng ®­¬ng víi nhãm ®iÒu trÞ b»ng thuèc cholestan). - Thuèc kh«ng cã t¸c dông trªn chØ sè triglycerid. Sau ®iÒu trÞ b»ng thuèc cholestin lµm gi¶m 8,1% triglycerid, thuèc cholestan gi¶m 7,3% triglycerid, tuy nhiªn sù kh¸c biÖt tr­íc sau ®iÒu trÞ, vµ kh¸c biÖt gi÷a hai nhãm kh«ng cã ý nghÜa thèng kª víi p >0,05. 2. T¸c dông kh«ng mong muèn cña thuèc - Thuèc cholestin an toµn, kh«ng ®éc vµ hÇu nh­ kh«ng cã t¸c dông kh«ng mong muèn. - Trong thêi gian ®iÒu trÞ liªn tôc 60 ngµy thuèc kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn c¸c chØ sè: hång cÇu, b¹ch cÇu, tiÓu cÇu, ure, creatinin, AST, ALT. Qua ®ã gi¸n tiÕp ®¸nh gi¸ thuèc kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn c¬ quan t¹o m¸u vµ chøc n¨ng gan, thËn. KiÕn nghÞ Thuèc cholestin cã t¸c dông ®iÒu trÞ rèi lo¹n lipid m¸u møc ®é võa vµ nhÑ, ch­a thÊy cã t¸c dông phô trong thêi gian 60 ngµy ®iÒu trÞ, nªn ®­a vµo øng dông ®iÒu trÞ cho bÖnh nh©n rèi lo¹n lipid m¸u. CÇn nghiªn cøu víi cì mÉu lín h¬n, thêi gian dµi h¬n ®Ó ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c t¸c dông h¹ huyÕt ¸p cña cholestin. Môc lôc