Đề tài Nghiên cứu xác định những giá trị của cảnh quan đô thị truyền thống để kế thừa trong điều kiện xây dựng phát triển đô thị hiện nay

víi c«ng tr×nh cao tÇng. §èi víi khu vùc cã tÝnh d−¬ng (tËp trung c«ng tr×nh cao tÇng, quy m« lín, mËt ®é XD cao) th× nªn kÕt hîp c«ng tr×nh cã tÝnh ©m (tÊt nhiªn cßn phô thuéc quy m« tõng lo¹i) 3.3- mét sè ®Ò xuÊt øng dông nghiªn cøu trong thùc tiÔn quy ho¹ch x©y dùng ®« thÞ 3.3.1- Khai th¸c YTTN trong §Þnh h−íng ph¸t triÓn KG ®« thÞ Hµ néi 3.3.1.1- C¸c yÕu tè tù nhiªn cña c¶nh quan ®« thÞ Hµ Néi Thµnh phè Hµ néi n»m gÇn trung ®iÓm cña ®ång b»ng B¾c bé, c¹nh s«ng Hång nªn mang nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña c¶nh quan tù nhiªn vïng ®ång b»ng thÊp (®ång b»ng tÝch tô phï sa s«ng) a- YÕu tè §Êt VÒ ®Þa h×nh, khu vùc Hµ néi thuéc kiÓu ®ång b»ng phï sa s«ng. Cao ®é thÊp (khu vùc Ba §×nh trung b×nh 7 – 9m, §èng §a 5 – 7m, Hai Bµ Tr−ng cã chç chØ ®¹t 3,5 – 4m). H×nh th¸i b»ng ph¼ng, kh«ng chªnh lÖch lín víi c¸c vïng l©n cËn (Trong vßng b¸n kÝnh 30-40 Km, ®é dèc rÊt nhá (kho¶ng 0,3% tõ B¾c xuèng Nam, cao ®é thay ®æi tõ 0,4 – 0,8m. Lµ trung ®iÓm cña vïng ®ång b»ng ch©u thæ B¾c bé, C¸ch Hµ néi kho¶ng 40 Km vÒ 3 phÝa T©y, B¾c, §«ng lµ c¸c d·y nói ®åi nh− Ba v×, Tam ®¶o, §«ng triÒu, trong ®ã d·y nói Ba v× (T¶n viªn) ®· mét yÕu tè ®Þa lý quan träng trong quy ho¹ch Th¨ng long Do·n Quèc Khoa 149 tr−íc ®©y, g¾n bã víi kh«ng gian Hµ néi kh«ng chØ vÒ lÞch sö, v¨n ho¸, mµ c¶ vÒ mÆt h×nh th¸i: nh÷ng ngµy trêi quang, ë Hµ néi nh×n râ c¸c d·y nói nµy. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt vµ ®Þa chÊt thuû v¨n nh×n chung kh«ng thuËn lîi cho x©y dùng c«ng tr×nh cao tÇng, c«ng tr×nh kü thuËt ngÇm. §iÒu kiÖn thæ nh−ìng tèt thuËn lîi cho ph¸t triÓn hÖ thèng c©y xanh phôc vô chøc n¨ng nghØ ng¬i, c¶i t¹o m«i tr−êng sinh th¸i vµ gãp phÇn trong bè côc kh«ng gian kiÕn tróc ®« thÞ. b- YÕu tè kh«ng khÝ: KhÝ hËu cña khu vùc Hµ Néi cã ®Æc ®iÓm chung cña khÝ hËu vïng ®ång b»ng B¾c Bé. ChÕ ®é bøc x¹ vµ n¾ng thuéc lo¹i cao trong c¶ n−íc: tæng l−îng bøc x¹ 110 – 130 kcal/cm2/n¨m, biÕn ®æi theo chu kú thÊp vÒ mïa ®«ng vµ cao vÒ mïa h¹. Sè giê n¾ng kho¶ng 1600 – 1800 giê/n¨m. ChÕ ®é giã chÞu ¶nh h−ëng cña 2 lo¹i giã mïa chÝnh lµ giã mïa §«ng - B¾c (tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 4) vµ giã mïa T©y – Nam (tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10). ChÕ ®é nhiÖt trung b×nh 23,4 ®é/n¨m. Th¸ng l¹nh nhÊt nhiÖt ®é TB lµ 16,4 ®é, th¸ng nãng nhÊt trung b×nh lµ 28,9 ®é. ChÕ ®é m−a theo mïa, mïa kh« m−a Ýt, mïa m−a chiÕm tíi 80 – 85 %, l−îng m−a trung b×nh n¨m lµ 1676 mm. Nh− vËy khÝ hËu Hµ néi cã ®Æc ®iÓm chung cña vïng ®ång b»ng B¾c Bé, c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn QHXD ®« thÞ lµ kh¾c phôc l−îng bøc x¹ mÆt trêi lín vÒ mïa hÌ, h¹n chÕ giã mïa §«ng B¾c, ®ãn giã m¸t h−íng Nam, T©y Nam, t¹o th«ng tho¸ng ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®é Èm cao, ®iªï hoµ vµ tho¸t n−íc tèt trong mïa m−a .... c- YÕu tè mÆt n−íc cña Hµ Néi bao gåm hÖ thèng s«ng (s«ng Hång, s«ng T« LÞch, NhuÖ vµ c¸c s«ng nhá nh− Lõ, SÐt …) vµ hÖ thèng hå ®Çm (hå T©y, Hoµn KiÕm, B¶y mÉu, Ba mÉu, §èng §a, … ) Hµ Néi ®−îc coi lµ thµnh phè cña c¸c hå n−íc “lung linh gîn sãng”. S«ng Hång mµ thµnh phè n»m bªn h÷u ng¹n, lµ con s«ng lín nhÊt miÒn B¾c, víi nhiÒu ®Æc ®iÓm riªng vÒ h×nh thÓ vµ chÕ ®é thuû v¨n phøc t¹p. HÖ thèng ®ª hai bªn s«ng lµ yÕu tè nh©n t¹o cã vai trß ®Æc biÖt quan träng vÒ mÆt c¶nh quan ®« thÞ, ®ång thêi còng lµ mét c¶n trë Do·n Quèc Khoa 150 trong bè côc kh«ng gian c¶nh quan ®« thÞ. Ngoµi s«ng Hång, trong phÇn ®« thÞ cò cßn cã c¸c s«ng T« lÞch, Lõ, SÐt, Kim ng−u. C¸c s«ng nµy hiÖn t¹i ®ang ph¶i ®¶m ®−¬ng vai trß lµ hÖ thèng tho¸t n−íc th¶i chÝnh cña thµnh phè. T¹i c¸c khu vùc sÏ ph¸t triÓn phÝa b¾c s«ng Hång, c¸c s«ng §uèng, s«ng Cµ lå, Hoµng long vµ hÖ kªnh m−¬ng thuû lîi sÏ t¹o thµnh m¹ng kh«ng gian më chÝnh cña c¸c khu ®« thÞ sÏ ph¸t triÓn. HÖ thèng c¸c hå n»m trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ néi ®· lµ mét thÕ m¹nh trong tæ chøc kh«ng gian ®« thÞ. NÕu thµnh phè HCM lµ thµnh phè cña nh÷ng con kªnh vµ dßng s«ng t¹o thµnh m¹ng l−íi cã vai trß cßn quan träng h¬n c¶ yÕu tè ®Þa h×nh trong tæ chøc kh«ng gian, th× Hµ néi ®−îc mÖnh danh lµ thµnh phè cña nh÷ng mÆt hå lung linh soi bãng c¸c c«ng tr×nh, mµ gi¸ trÞ nhÊt lµ c¶nh quan hå T©y vµ hå G−¬m. Ngoµi c¸c t¸c dông vÒ m«i tr−êng sinh th¸i, yÕu tè mÆt n−íc t¹i c¸c khu vùc hå sÏ kh¾c phôc yÕu ®iÓm ®Þa h×nh b»ng ph¼ng cña Hµ néi trong vÊn ®Ò c¶m thô kh«ng gian ®« thÞ, th«ng qua kho¶ng kh«ng gian trèng lín cã tÝnh tù nhiªn, lµm t¨ng thªm chiÒu cao vµ tÝnh ¶o - ®éng cho c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc xung quanh. TiÕc r»ng do c«ng t¸c qu¶n lý ®« thÞ kh«ng theo kÞp víi sù bïng næ vÒ x©y dùng giai ®o¹n gÇn ®©y nªn nhiÒu hå bÞ lÊn chiÕm, che khuÊt, nhiÒu khu c¶nh quan hå cã gi¸ trÞ bÞ ph¸ vì do c¸c c«ng tr×nh nh©n t¹o x©y dùng kh«ng ®−îc c©n nh¾c kü. T¹i c¸c khu ph¸t triÓn míi, c¸c hå lín nh− V©n tr×, Yªn së, Linh ®µm, MÔ tr×... cã kh¶ n¨ng t¹o nªn c¸c m¶ng kh«ng gian më lín, võa lµ c¸c khu chøc n¨ng quan träng cña thµnh phè (c«ng viªn v¨n ho¸ nghØ ng¬i gi¶i trÝ vµ du lÞch) võa tham gia ®iÒu hoµ m«i tr−êng khÝ hËu cho khu vùc. d- YÕu tè thùc vËt: HÖ thèng c©y xanh cña Hµ néi rÊt phong phó vµ cã gi¸ trÞ ®èi víi QHXD (C¶i thiÖn m«i tr−êng - khÝ hËu, c©n b»ng sinh th¸i, h×nh thµnh phong c¶nh cho ®« thÞ ..). Kh«ng thÓ h×nh dung c¶nh quan ®« thÞ mµ thiÕu c©y xanh, nhÊt lµ ®èi víi mét n−íc khÝ hËu nhiÖt ®íi nãng Èm nh− n−íc ta. So víi c¸c ®« thÞ kh¸c th× Hµ néi lµ mét trong nh÷ng ®« thÞ mµ c©y xanh cã −u thÕ. HÖ thèng c©y xanh ®−îc h×nh thµnh trong suèt lÞch sö ph¸t triÓn cña thµnh Do·n Quèc Khoa 151 phè, t¹o thµnh mét ®Æc ®iÓm riªng, víi nh÷ng h×nh thøc tæ chøc, bè côc c©y xanh ®a d¹ng, võa gãp phÇn c¶i thiÖn m«i tr−êng sinh th¸i võa gãp phÇn h×nh thµnh biÓu t−îng cña c¶nh quan Hµ néi qua c¸c phè, khu vùc c©y xanh ®Æc thï... Tuy hiÖn nay hÖ thèng c©y xanh hiÖn vÉn ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña Hµ néi (chØ ch−a ®Çy 3% diÖn tÝc ®Êt néi thµnh), nh−ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn (khÝ hËu ,thæ nh−ìng ..) vµ t©m lý ng−êi d©n cña thµnh phè Hµ néi lµ thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn hÖ thèng c©y xanh ®Ó gãp phÇn lµm phong phó cho c¶nh quan ®« thÞ cña Hµ néi. (H×nh 3.11 vµ 3.12) Tãm l¹i, yÕu tè tù nhiªn cña c¶nh quan ®« thÞ TP Hµ Néi cã ®Æc ®iÓm - VÒ chøc n¨ng sö dông: Quü ®Êt réng cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu x©y dùng c¸c khu chøc n¨ng míi cña thµnh phè, c¸c yÕu tè mÆt n−íc thuËn lîi cho khai th¸c giao th«ng thuû - VÒ chøc n¨ng cÊu tróc: vÒ c¬ b¶n lµ kh«ng thuËn lîi do ®Þa h×nh thÊp (vÒ mïa lò, thÊp h¬n ®Ønh lò tíi 6 – 7m), chÕ ®é thuû v¨n s«ng Hång phøc t¹p (sÏ ®−îc c¶i thiÖn sau khi hoµn thµnh thuû ®iÖn S¬n La), cÊu t¹o ®Þa chÊt yÕu, mùc n−íc ngÇm cao. CÊu tróc hiÖn t¹i cña khu vùc xung quanh Hµ Néi (c¸c vïng n«ng th«n canh t¸c n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu) lµ khu vùc nh¹y c¶m, dÔ bÞ tæn th−¬ng vÒ m«i tr−êng vµ sinh th¸i. - VÒ chøc n¨ng thÈm mü: Cã nhiÒu tiÒm n¨ng cã thÓ khai th¸c trong bè côc kh«ng gian chñ yÕu lµ yÕu tè mÆt n−íc (®Æc biÖt lµ s«ng Hång, Hå T©y,V©n Tr×, …) C¸c ®Þa ®iÓm cã gi¸ trÞ vÒ v¨n ho¸ - lÞch sö cã thÓ sö dông lµm c¸c h¹t nh©n trong bè côc kh«ng gian. §iÓm yÕu lµ b»ng ph¼ng, kh«ng cã c¸c mèc ®Þa h×nh ®Ó khai th¸c vµo bè côc kh«ng gian §T (tuy cã thÓ khai th¸c c¸c yÕu tè mèc ®Þa h×nh xa nh− Ba v×, Tam ®¶o còng nh− c¸c d·y nói phÝa T©y lµm ®iÓm kÕt, nÒn cho h×nh ¶nh kiÕn tróc nh−ng chØ hiÖu qu¶ khi trêi quang). C¸c hå n−íc lµ lîi thÕ trong bè côc kh«ng gian nh−ng nh−ng bÞ lÊn chiÕm, san lÊp nhiÒu, viÖc duy tr× ®ª 2 bªn s«ng Hång h¹n chÕ nhiÒu ®Õn thô c¶m thÈm mü. Do·n Quèc Khoa 152 3.3.1.2- Quan ®iÓm vµ nguyªn t¾c tæ chøc kh«ng gian ®« thÞ trªn c¬ së kÕ thõa gi¸ trÞ c¶nh quan ®« thÞ truyÒn thèng - Hµ néi cÇn ®−îc ph¸t triÓn thµnh mét cùc t¨ng tr−ëng ®Ó ®¶m b¶o vai trß cña Thµnh phè trong hÖ thèng ®« thÞ miÒn B¾c vµ c¶ n−íc, yªu cÇu ®ã ®ßi hái ph¶i t¨ng quy m« d©n sè vµ kh«ng gian cho thµnh phè vµ viÖc ph¸t triÓn thµnh phè kh«ng chØ ë bê Nam mµ c¶ B¾c s«ng Hång lµ tÊt yÕu. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò lµ møc ®é vµ gi¶i ph¸p TCKG. Sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phè tËp trung quy m« lín ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, vÝ dô nh− TP B¨ng cèc cÇn ®−îc coi lµ bµi häc nªn tr¸nh. - Ph¸t triÓn ph¶i ®¶m b¶o bÒn v÷ng vµ c©n b»ng sinh th¸i, Hµ Néi sÏ ph¶i cã c¸c khu ®« thÞ hiÖn ®¹i x©y dùng tËp trung, mËt ®é vµ tÊng cao lín, chÝnh v× vËy cµng cÇn cã c¸c kh«ng gian tù nhiªn bao bäc, ®an xen ®Ó duy tr× ®−îc sù c©n b»ng. C¸c kh«ng gian nµy kh«ng chØ lµ c¸c c«ng viªn, khu c©y xanh – mÆt n−íc mµ cã thÓ lµ ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp (c«ng nghÖ cao, kh«ng « nhiÔm) vµ c¸c c¸c lµng xãm d©n c− n«ng th«n cã mËt ®é x©y dùng thÊp, tû lÖ c©y xanh – mÆt n−íc cao. - Tæ chøc kh«ng gian quy ho¹ch cÇn kÕt hîp hiÖn ®¹i víi truyÒn thèng. TÝnh hiÖn ®¹i trong quy ho¹ch x©y dùng ®« thÞ kh«ng nhÊt thiÕt dËp khu«n m« h×nh c¸c ®« thÞ ph−¬ng T©y mµ nªn lµ hiÖn ®¹i trong ®iÒu kiÖn ViÖt nam, chÝnh sù phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña riªng m×nh (vÒ tù nhiªn - kinh tÕ - x· héi) ®· lµm nªn b¶n s¾c cho kiÕn tróc vµ ®« thÞ truyÒn thèng ViÖt nam. Kh«ng ph¶i cø thÊp, bÐ h¬n lµ kÐm hiÖn ®¹i. Hµ néi ph¶i lµ ®« thÞ cña ViÖt nam, mang nÐt ®Æc thï cña kh«ng gian ®« thÞ Ph−¬ng §«ng vµ ph¶i cã b¶n s¾c kh¸c víi c¸c ®« thÞ còng lµ thñ ®« cña c¸c n−íc kh¸c trªn thÕ giíi. Nh÷ng ®Æc ®iÓm truyÒn thèng vÒ khai th¸c YTTN trong TCKG ë Hµ Néi lµ viÖc triÖt ®Ó sö dông hÖ thèng s«ng – hå cho chøc n¨ng sö dông (trªn bÕn d−íi thuyÒn) cho chøc n¨ng cÊu tróc (c¬ cÊu ph©n t¸n, tû lÖ kh«ng gian më lín) vµ chøc n¨ng h×nh th¸i (bè côc c¸c c«ng tr×nh nh©n t¹o g¾n liÕn víi yÕu tè mÆt n−íc) ph©n c¸ch kh«ng Do·n Quèc Khoa 153 gian mét c¸ch linh ho¹t thµnh c¸c kh«ng gian nhá, gÇn víi tû lÖ con ng−êi, g¾n bã víi thiªn nhiªn ... - §Æc thï c¶nh quan tù nhiªn vµ sinh th¸i cña khu vùc cÇn ®−îc sö dông lµ mét trong nh÷ng tiÒn ®Ò cña §Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian ®« thÞ. C¸c YTTN quan träng cÇn khai th¸c triÖt ®Ó lµ: hÖ thèng s«ng -hå - ao - ®Çm, t¹o thµnh ®Æc thï vÒ c¶nh quan ®« thÞ cho Hµ néi: yÕu tè mÆt n−íc phong phó, ®an xen víi khu x©y dùng. §iÒu kiÖn thæ nh−ìng tèt thuËn lîi cho ph¸t triÓn hÖ sinh vËt, t¹o nªn hÖ sinh th¸i cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh ®Ó c©n b»ng vµ bÒn v÷ng. HÖ thèng c¸c ®iÓm d©n c− n«ng th«n sÏ n»m trong ®Þa giíi më réng cña Hµ néi còng cÇn ®−îc nh×n nhËn nh− yÕu tè tÝch cùc trong duy tr× c©n b»ng sinh th¸i cho ®« thÞ còng nh− gãp phÇn t¹o nªn ®Æc ®iÓm riªng cho ®« thÞ Hµ néi. YÕu tè ph¶i kh¾c phôc lµ ®Þa h×nh thÊp vµ b»ng ph¼ng, ®Þa chÊt kÐm. Trong TCKG cã thÓ kÕt hîp n¹o vÐt s«ng hiÖn tr¹ng, ®µo hå nh©n t¹o ...vµ t«n nÒn côc bé ®Ó võa gi¶i quyÕt chèng ngËp óng cho c¸c chøc n¨ng quan trong, t¹o h×nh th¸i kh«ng gian tù nhiªn phong phó h¬n vµ tæ chøc d c¸c kh«ng gian trong ®iÓm mµ kh«ng cø ph¶i lµ c«ng tr×nh cao tÇng. 3.3.1.3- Mét sè ®Ò xuÊt vÒ gi¶i ph¸p khai th¸c YTTN trªn c¬ së kÕ thõa truyÒn thèng a- Trong chän ®Êt x©y dùng ph¸t triÓn ®« thÞ ViÖc thµnh phè ph¸t triÓn c¶ ë h÷u ng¹n vµ v−ît sang bê B¾c s«ng Hång lµ cÇn thiÕt nh−ng kh«ng nªn chuyÓn toµn bé c¸c ®Êt khu vùc nµy thµnh ®Êt ®« thÞ. CÇn lùa chän ph©n t¸ch c¸c khu ®Êt, c¸c kh«ng gian tù nhiªn cÇn b¶o vÖ, trong ®ã cã c¶ c¸c lµng xãm, ®Êt canh t¸c tèi thiÓu cho d©n c− t¹i ®Þa ph−¬ng (chuyÓn thµnh dÊt s¶n xuÊt nong nghiÖp c«ng nghÑ cao). PhÇn cßn l¹i míi c©n ®èi cho nhu cÇu x©y dùng ®« thÞ. NÕu kh«ng ®ñ, cã thÓ tÝnh ®Õn ph¹m vi ph¸t triÓn réng h¬n chø kh«ng giíi h¹n ë ®Þa giãi hµnh chÝnh cña thµnh phè (c¸c vïng l©n cËn Hµ Néi nh− Mª linh – VÜnh Phóc, Nh− Quúnh, V¨n giang – H−ng Yªn hay c¸c huyÖn thuéc Hµ T©y ... ®· ph¸t triÓn kh¸ m¹nh mµ kh«ng Do·n Quèc Khoa 154 ®−îc ®−a vµo trong ®å ¸n QH thµnh phè Hµ Néi). Nh− ®Ò xuÊt trªn phÇn 3.2, viÖc nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ chän ®Êt x©y dùng ph¸t triÓn thñ ®« Hµ Néi cÇn më réng ph¹m vi Ýt nhÊt b¸n kÝnh 50 km. b- VÒ tæ chøc c¬ cÊu chøc n¨ng ®« thÞ Víi ®Æc ®iÓm hiÖn tr¹ng vµ quy m« ph¸t triÓn cña thµnh phè, LuËn ¸n ®Ò xuÊt c¬ cÊu chøc n¨ng cña thµnh phè nªn lµ m« h×nh hçn hîp: kÕt hîp gi÷a tËp trung vµ ph©n t¸n, §©y lµ riªng thµnh phè trung t©m, m« h×nh “chïm ®« thÞ” lµ ph¹m vi réng h¬n: TP trung t©m vµ c¸c ®« thÞ ®èi träng, vÒ tinh nh− MiÕu M«n, Hoµ l¹c, Xu©n Mai, S¬n t©y, Phóc Yªn, Xu©n hoµ ... c¬ cÊu kh«ng gian thµnh phè chia lµm 2 phÇn chÝnh n»m 2 bªn s«ng Hång. - Khu vùc bê Nam: lµ khu vùc Thµnh phè hiÖn t¹i vµ phÇn ph¸t triÓn vÒ c¸c phÝa T©y, T©y Nam, Nam: vÒ c¬ b¶n nªn sö dông c¬ cÊu nh− quy ho¹ch n¨m 1992, ph¸t triÓn theo m« h×nh tËp trung kÕt hîp víi d¶i (cßn gäi lµ “bµn tay xoÌ”). Trong khu vùc nµy, ngoµi phÇn hiÖn tr¹ng th× c¸c khu vùc ph¸t triÓn míi (theo yªu cÇu ®−îc tÝnh to¸n) còng cÇn quy ho¹ch theo m« h×nh §VCQ§T ®« thÞ. Cô thÓ lµ khu ph¸t triÓn míi ë h÷u ng¹n s«ng Hång (n»m ngoµi vµnh ®ai 2) tæ chøc c¸c §VCQ§T däc theo vµnh ®ai 3. Duy tr× c¸c kho¶ng ®Öm víi c¸c khu d©n c− hiÖn cã ë c¹nh ngoµi vµnh ®ai 2 (c¸c lµng xãm, cò míi ®−îc chuyÓn thµnh ph−êng cña c¸c QuËn Thanh xu©n, CÇu giÊy), C¸c §VCQ§T nµy cã thÓ t−¬ng tù nh− c¸c khu ®« thÞ míi Linh ®µm, Yªn hoµ, §Þnh c«ng... hiÖn ®· ®−îc x©y dùng nh−ng cÇn ®−îc xem xÐt ë tÝnh khÐp kÝn tù c©n b»ng cña nã, kh«ng nªn thiÕt kÕ thuÇn tuý chØ mét chøc n¨ng ë.(quan hÖ gi÷a c¸c nhãm, ®¬n vÞ ë víi c¸c ®¬n vÞ chøc n¨ng kh¸c nh− s¶n xuÊt, phôc vô c«ng céng, cÊu tróc cña c¸c §VCQ§T nµy ®Òu cÇn cã phÇn lâi lµ kh«ng gian c©y xanh – mÆt n−íc (nÕu cÇn cã thÓ nh©n t¹o) vµ c¸c §VCQ§T nµy kh«ng nªn tiÕp cËn trùc tiÕp víi c¸c tuyÕn giao th«ng chÝnh (®−êng vµnh ®ai vµ xuyªn t©m) mµ cã KG më bao bäc (d¶i c©y xanh hoÆc Do·n Quèc Khoa 155 kªnh, m−¬ng tho¸t n−íc mÆt). ViÖc gi¶i quyÕt nhu cÇu th−¬ng m¹i – dÞch vô chuyÓn vµo c¸c trôc phè trong. §èi víi khu thµnh phè hiÖn t¹i, cã cÊu tróc m¶ng qu¸ ®Ëm ®Æc vÒ KG x©y dùng. T¹i ®©y ®· cã mét sè kh«ng gian më lµ c¸c hå vµ c«ng viªn, c©y xanh nh−ng nh×n chung thiÕu sù c©n b»ng (hiÖn tr¹ng lµ 163 Ha ®Êt c©y xanh trªn tæng sè 4654 Ha ®Êt d©n dông [10,89]). DiÖn tÝch hå T©y kh¸ lín nh−ng l¹i n»m lÖch lªn phÝa B¾c vµ tiÕp cËn víi s«ng Hång nªn h¹n chÕ t¸c dông ®èi víi phÇn phÝa Nam thµnh phè. CÇn bæ xung nhiÒu kho¶ng trèng cho phÇn ®« thÞ nµy (t−¬ng tù nh− t¨ng tÝnh chÊt ©m ®Ó t¹o lËp sù c©n b»ng). Ngoµi biÖn ph¸p qu¶n lý vÒ mËt ®é x©y dùng, cÇn tËn dông c¸c n¬i cã thÓ ®Ó chuyÓn ®æi thµnh ®Êt c©y xanh - hå n−íc (kÓ c¶ c¸c diÖn tÝch nhá thµnh c©y xanh nhãm nhµ, ®−êng phè.... (chuyÓn ®æi mét sè chøc n¨ng cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt ph¶i di chuyÓn do yªu cÇu m«i tr−êng). ë khu vùc nµy cña Thµnh phè kh«ng gian trèng c©y xanh - mÆt n−íc cÇn theo d¹ng ph©n t¸n nhwng liªn kÕt víi nhau b»ng hÖ thèng s«ng T« lÞch, s«ng Lõ, SÐt vµ tiÕp cËn trùc tiÕp víi c¸c c«ng tr×nh, côm c«ng tr×nh x©y dùng. + Khu ph¸t triÓn phÝa b¾c s«ng Hång: ViÖc quy ho¹ch khu b¾c s«ng Hång cÇn xuÊt ph¸t tõ ¶nh h−ëng cña s«ng Hång trong mèi quan hÖ gi÷a 2 bªn. Cho dï víi thuû ®iÖn S¬n la vµ gi¶i ph¸p kü thuËt (®ª vµ hå nh©n t¹o) th× s«ng Hång vÉn lµ mét trë ng¹i ®Ó cã thÓ g¾n kÕt 2 bªn bê thµnh mét cÊu tróc thèng nhÊt (c¸c con s«ng cña c¸c thµnh phè ch©u ¢u hÑp h¬n vµ kh«ng cã ®ª. Ngay s«ng Sµi Gßn còng thuËn lîi h¬n trong viÖc ph¸t triÓn TP HCM vÒ phÝa §«ng). VÊn ®Ò kh«ng chØ thuÇn tuý gi¶i quyÕt b»ng liªn hÖ giao th«ng mµ cßn phô thuéc vµo c¶m gi¸c. §iÒu nµy ®· ®−îc biÓu hiÖn qua mèi quan hÖ kh¸ c¸ch biÖt gi÷a TP Hµ néi víi thÞ trÊn Gia l©m dï cã cÇu Ch−¬ng d−¬ng. Quan ®iÓm cña luËn ¸n lµ thµnh phè ph¸t triÓn sang bë B¾c lµ phï hîp víi ®Æc ®iÓm tù nhiªn chung cña toµn vïng, khai th¸c ®−îc c¸c −u ®iÓm vÒ tù Do·n Quèc Khoa 156 nhiªn ë ®©y (®Þa h×nh cao h¬n, cã hÖ thèng s«ng, ®Çm vµ quü ®Êt trèng lín). Tuy nhiªn c¬ cÊu cña khu bê B¾c tuy vÉn lµ mét thµnh phÇn cña toµn thµnh phè (chø kh«ng ph¶i lµ mét thµnh phÇn cña bê nam) nªn cã thÓ t−ong ®èi ®éc lËp trong mèi quan hÖ víi c¸c khu chøc n¨ng bªn bê Nam. ViÖc ph¸t triÓn c¸c khu ®« thÞ nh− vËy t−¬ng tù nh− m« h×nh “thµnh phè song hµnh” trong ph¸t triÓn Paris (gi÷a thµnh phè cò vµ c¸c khu ph¸t triÓn míi) §ång thêi trªn c¬ së kÕ thõa −u ®iÓm cña m« h×nh c¬ cÊu ph©n t¸n, c¸c khu ®« thÞ cã quy m« trung b×nh vµ nhá sÏ thuËn lîi cho duy tr× sù c©n b»ng sinh th¸i vµ yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë khÝa c¹nh khai th¸c YTTN, luËn ¸n ®Ò xuÊt c¬ cÊu cña khu ®« thÞ bê B¾c nªn sö dông m« h×nh tæ hîp ph©n t¸n c¸c §VCQ§T míi. C¸c dv nµy bè côc ph©n t¸n xen cµi víi c¸c ®iÓm d©n c− n«ng th«n hiÖn tr¹ng, t¹o thµnh 3 côm (hay cã thÓ coi lµ 3 ®« thÞ vÖ tinh cña Hµ néi): côm V©n tr×, lÊy ®Çm V©n tr× lµm lâi kh«ng gian trèng liªn kÕt 7 - 9 §VCQ§T. Côm §«ng anh- Cæ loa (lÊy Cæ loa lµm lâi liªn kÕt kh«ng gian). Côm Gia l©m - Sµi ®ång còng nªn chuyÓn sang m« h×nh ph©n t¸n chø kh«ng nªn tËp trung thµnh m¶ng ®Æc nh− quy ho¹ch hiÖn nay víi lâi KG më c©y xanh – mÆt n−íc nh©n t¹o. C¸c §VCQ§T nµy cïng cã cÊu tróc nh− c¸c §VCQ§T ë bê Nam, sö dông c¸c YTTn lµ c¬ së cÊu tróc kh«ng gian vµ tù ®¶m b¶o sù c©n b»ng vÒ sinh th¸i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §èi víi c¸c lµng xãm hiÖn tr¹ng nªn gi÷ l¹i kÕt hîp víi vµnh ®ai ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao (rau, hoa, ch¨n nu«i, thuû s¶n) t¹o trnhf m¹ng KG më bao bäc c¸c côc¸c §VCQ§T C¸c khu c«ng nghiÖp còng tæ chøc thµnh c¸c §VCQ§T, víi lâi KG c©y xanh – mÆt n−íc bªn trong vµ d¶i c©y xanh – mÆt n−íc c¸ch ly xung quanh (cïng víi kh«ng gian canh t¸c n«ng nghiÖp) sÏ ®¶m b¶o sù c©n b»ng sinh th¸i vµ yªu cÇu m«i tr−êng cña b¶n th©n vµ víi xung quanh. Víi viÖc ®−a c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c trung t©m c«ng céng, giao dÞch th−¬ng m¹i sang khu nµy gi¶m søc Ðp ph¸t triÓn ë khu thµnh phè cò (mµ hiÖn Do·n Quèc Khoa 157 còng ®ang qu¸ t¶i). Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn sÏ hiÖn thùc h¬n khi kh«ng ph¶i ®Çu t− qu¸ lín cïng mét lóc: x©y dùng tõng §VCQ§T tuú theo nhu cÇu cña tõng thêi ®iÓm (bµi häc vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ trong truyÒn thèng x©y dùng ®« thÞ ViÖt nam). C¸c côm §VCQ§T sÏ gi¶i quyÕt ®Çy ®ñ c¸c nhu cÇu phôc vô c«ng céng, lµm viÖc, nghØ ng¬i ... mµ ng−êi d©n Ýt ph¶i sang bê Nam. Nh− vËy S«ng Hång kh«ng bÞ coi lµ mét trë ng¹i mµ trë thµnh kh«ng gian chuyÓn tiÕp, nèi kÕt 2 phÇn thµnh phè, lµ kh«ng gian xanh ®¶m b¶o thªm chøc n¨ng nghØ ng¬i cho thµnh phè, lµ bé khung thiªn nhiªn chÝnh, yÕu tè chñ ®¹o trong diÒu hoµ m«i tr−êng khÝ hËu vµ c©n b»ng sinh th¸i cho toµn thµnh phè. (H×nh 3.14 vµ 3.15) Nh− vËy, vÒ c¬ b¶n c¬ cÊu chøc n¨ng cña Hµ Néi sÏ lµ tËp trung kÕt hîp ph©n t¸n, lµ m« h×nh c¬ cÊu truyÒn thèng tõ thêi kinh ®« Th¨ng Long vµ lµ m« h×nh cã nhiÒu −u ®iÓm vÒ khai th¸c YTTN theo lý luËn QHXD ®« thÞ hiÖn ®¹i. MÆc dï ®Çu t− m¹ng kü thuËt h¹ tÇng sÏ tèn kÐm h¬n m« h×nh tËp trung nh−ng víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ – kü thuËt hiÖn nay hoµn toµn ®¸p øng ®−îc, ®ång thêi cã c¸c −u ®iÓm: vÒ m«i tr−êng, t¹o sù g¾n kÕt chÆt chÏ c©n b»ng vµ hµi hoµ gi÷a thµnh phÇn nh©n t¹o (c¸c §VCQ§T) víi phÇn thiªn nhiªn (khu c©y xanh hoÆc canh t¸c n«ng nghiÖp chÊt l−îng cao) bao bäc xung quanh, lµ mét tiªu chÝ quan träng cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ sinh th¸i. Quy m« c¸c §VCQ§T võa ph¶i t¹o cho ng−êi d©n c¶m gi¸c vai trß chñ thÓ vµ t¨ng thªm tÝnh céng ®ång (lµ nh÷ng yÕu tè truyÒn thèng trong tæ chøc kh«ng gian ë cña VN). VÒ kinh tÕ, phï hîp víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®« thÞ theo tõng giai ®o¹n, h¹n chÕ møc ®é gi¶i phãng mÆt b»ng lín, nhiÒu hé d©n. C¸c ®iÓm d©n c− ngo¹i ®« ®−îc ®« thÞ ho¸ tõ tõ, kh«ng bÞ x¸o trén lín do vÉn cßn ®Êt duy tr× l−îng lao ®éng n«ng nghiÖp nhÊt ®Þnh. C¸c khu ®« thÞ míi x©y dùng ®ång bé mµ kh«ng bÞ t×nh tr¹ng ch¾p v¸ víi phÇn hiÖn tr¹ng. §Æc biÖt, vÒ thÈm mü, t¹o ®−îc sù thay ®æi sinh ®éng vÒ h×nh thøc kh«ng gian, sù t−¬ng ph¶n gi÷a KG x©y dùng víi KG më, gi÷a c¸c §VCQ§T cò (kiÓu lµng §T ho¸) víi kiÕn tróc míi vµ hiÖn ®¹i. Do·n Quèc Khoa 158 c- VÒ bè côc kh«ng gian kiÕn tróc ®« thÞ: C¸c h−íng trôc chÝnh cña kh«ng gian ®« thÞ nªn h−íng ra c¸c yÕu tè tù nhiªn lín nh− s«ng Hång, hå T©y vµ c¸c hå kh¸c t¹o gãp phÇn kÕt nèi chÆt chÏ gi÷a kh«ng gian x©y dùng vµ kh«ng gian më. §Æc biÖt cÇn l−u ý mét sè h−íng trôc kh«ng gian h−íng vÒ phÝa nói Ba V× vµ Tam ®¶o. Trong bè côc kh«ng gian, quy ho¹ch 1998 vµ c¸c quy ho¹ch tr−íc ®©y, yÕu tè nói ch−a ®−îc ®Ò cËp. Dï kh«ng ®« thÞ lµ mét thµnh phÇn kh«ng gian trùc tiÕp nh−ng c¸c d·y nói phÝa t©y vµ b¾c còng cã thÓ ®ãng gãp h×nh ¶nh trong kh«ng gian kiÕn tróc ®« thÞ. CÇn khai th¸c v× ngoµi t¸c dông thÞ gi¸c, c¸c d·y nói ®ã cßn cã ý nghÜa v¨n ho¸ vµ t©m linh (Lµ c¸c yÕu tè ®Þa lý ®−îc sö dông trong bè côc kh«ng gian ®« thÞ cña Th¨ng long - §«ng ®« x−a) M¹ng kh«ng gian ®« thÞ nªn kÕt hîp h×nh häc víi tù do. Nh÷ng trôc kh«ng gian lín t¹o thµnh d¹ng bè côc tia nh»m nhÊn m¹nh tÝnh héi tô vµ ®Þnh h−íng cña kh«ng gian vÒ c¸c c¶nh quan quan träng c¶ vÒ chøc n¨ng vµ tÝnh tù nhiªn (c¸c hå n−íc, c¹nh s«ng). M¹ng kh«ng gian cña tõng khu vùc nªn −u tiªn sö dông d¹ng trùc giao ®Ó t¹o lËp tÝnh trËt tù vµ thuËn lîi cho tæ chøc h¹ tÇng kü thuËt ®« thÞ. C¸c kh«ng gian träng t©m träng ®iÓm nªn g¾n chÆt víi yÕu tè tù nhiªn lín cña c¶nh quan thµnh phè. B¶o toµn vµ t¨ng c−êng thÓ hiÖn ®Æc tr−ng c¶nh quan ®« thÞ Hµ néi lµ hÖ thèng c¶nh quan s«ng vµ hå. H×nh thµnh hÖ sinh th¸i ®« thÞ kiÓu s«ng hå vµ c©y xanh. Kh«ng chØ b¶o tån t«n t¹o c¸c hå hiÖn cã mµ cÇn bæ xung thªm nhiÒu hå míi kÕt hîp lµm lâi kh«ng gian trèng cho c¸c côm c«ng tr×nh, c¸c ®¬n vÞ ®« thÞ. Thùc tiÔn ®· cã vÝ dô vÒ hiÖu qu¶ tèt cña hå Gi¶ng vâ, hå Thµnh c«ng, hå Ngäc kh¸nh...®èi víi kh«ng gian x©y dùng xung quanh...) ThËt sù coi träng c¸c s«ng hiÖn cã ë néi thµnh Hµ néi, chuyÓn ®æi thµnh hÖ thèng c¶nh quan theo d¶i, tuyÕn b»ng c¸ch t¸ch tho¸t n−íc bÈn ra khái c¸c s«ng nµy, kÕt hîp t¹o d¶i c©y xanh vµ ®−êng d¹o... Do·n Quèc Khoa 159 Ngoµi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, QHXD ®« thÞ cßn phô thuéc nhiÒu nh©n tè kh¸c, nhÊt lµ víi mét ®« thÞ cã tÝnh chÊt, chøc n¨ng quan träng, phøc t¹p, ®a d¹ng nh− thñ ®« Hµ Néi. Nh÷ng dÒ xuÊt cña luËn ¸n nh»m h−íng tíi ®¸p øng yÕu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng, c©n b»ng sinh th¸i chØ ë khÝa c¹nh khai th¸c YTTN trªn c¬ së kÕ thõa truyÒn thèng vµ chØ cã gi¸ trÞ tham kh¶o chø kh«ng thÓ lµ ph−¬ng ¸n TCKG chÝnh thøc. VÊn ®Ò b¶n s¾c d©n téc trong quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p mµ luËn ¸n ®Ò xuÊt kh«ng ë c¸c kh«ng gian cô thÓ (sÏ gi¶i quyÕt trong QH chi tiÕt) mµ chñ yÕu lµ sù g¾n kÕt, hoµ nhËp gi÷a c¸c KG x©y dùng víi KG më víi vai trß chñ ®¹o cña yÕu tè mÆt n−íc trong c¬ cÊu vµ bè côc kh«ng gian kiÕn tróc ®« thÞ. 3.3.2- Khai th¸c yÕu tè tù nhiªn trong tæ chøc kh«ng gian TP HuÕ 3.3.2.1- §Æc ®iÓm yÕu tè tù nhiªn cña c¶nh quan thµnh phè HuÕ a- YÕu tè §Êt §Þa h×nh thµnh phè HuÕ thuéc kiÓu “®ång b»ng ch©n nói ven biÓn” bao gåm 2 khu vùc chÝnh lµ khu vùc gß ®åi vµ khu ®ång b»ng. Khu gß ®åi ë phÝa T©y – Nam thµnh phè ®é dèc trung b×nh 8%, cao nhÊt lµ 30% (s−ên nói Ngù b×nh)., c−êng ®é chÞu t¶i kh¸ tèt tõ 2 – 4 kg/cm,. Khu ®ång b»ng bao gåm toµn bé phÝa B¾c s«ng H−¬ng, d¶i ®Êt gi÷a s«ng H−¬ng vµ vïng gß ®åi vµ vïng §«ng vµ §«ng B¾c thµnh phè, cao ®é t−¬ng ®èi thÊp (nhÊt lµ vïng ®ång tròng Bao vinh) ®é dèc ®Þa h×nh tù nhiªn tõ 0,2 – 0,3 %, c−êng ®é chÞu t¶i nÒn ®Êt yÕu chØ ®¹t 0,7 – 0,8 kg/cm2 b- YÕu tè kh«ng khÝ: thµnh phè HuÕ n»m trong vïng khÝ hËu duyªn h¶i B¾c Trung bé. ChÕ ®é bøc x¹ tõ 130 –140 kcal/cm2/n¨m víi sè giê n¾ng cao nhÊt vïng b¾c Trung bé (kho¶ng 1800 – 2000 giê/n¨m). ChÕ ®é giã ¶nh h−ëng cña giã mïa §«ng B¾c, vµo ®Çu mïa h¹, chÞu ¶nh h−ëng cña giã T©y (giã Lµo) kh« nãng, kÐo dµi tõng ®ît vµi ba ngµy, ®«i khi tíi 5 – 7 ngµy, nhiÖt ®é cã khi lªn ®Õn 43 ®é, ®é Èm gi¶m cßn 30 %. ChÕ ®é nhiÖt trung b×nh n¨m lµ 25,1 ®é, th¸ng l¹nh nhÊt lµ 19,7 ®é, th¸ng nãng nhÊt lµ 29,4 ®é. L−îng m−a trung b×nh Do·n Quèc Khoa 160 n¨m thuéc lo¹i cao, 2867mm/n¨m, chia lµm 2 mïa kh« vµ mïa m−a. Mïa m−a tËp trung th¸ng 9.10.11.12 víi l−îng m−a chiÕm trªn 70% l−îng m−a c¶ n¨m c- VÒ mÆt n−íc, trong khu vùc x©y dùng thµnh phè cã hÖ thèng c¸c s«ng: s«ng H−¬ng, B¹ch yÕn, An cùu, §Ëp ®¸, Hé thµnh hµ vµ Ngù hµ vµ mét sè ®o¹n kªnh m−¬ng nhá kh¸c. Quan träng nhÊt lµ s«ng H−¬ng víi h×nh th¸i dßng ch¶y mÒm m¹i tõ T©y Nam sang §«ng B¾c vµ th«ng ra cöa ThuËn an còng nh− víi Ph¸ TAm giang. ChÕ ®é thuû v¨n s«ng H−¬ng chÞu ¶nh h−ëng b¸n nhËt triÒu cña biÓn, trong 1 ngµy xuÊt hiÖn 2 ®Ønh vµ ch©n triÒu. Mïa m−a lò cao ®é thuû v¨n d©ng cao h¬n cao ®é trung b×nh mÆt nÒn 0.97m, g©y ngËp, øng hµng n¨m ë c¸c khu thÊp. c- YÕu tè thùc vËt: thµnh phè HuÕ cã ®Æc thï lµ “thµnh phè v−ên”, kh«ng chØ lµ c¸c nhµ ë cã v−ên mµ tÝnh chÊt nµy xuyªn suèt tõ TCKG tæng thÓ ®Õn TCKG kiÕn tróc c«ng tr×nh: kh«ng gian c¶ thµnh phè, c¸c khu chøc n¨ng vµ tõng c«ng tr×nh kiÕn tróc g¾n bã mËt thiÕt víi c¸c yÕu tè tù nhiªn. DiÖn tÝch c¸c kh«ng gian tù nhiªn cã tû träng lín h¬n h¼n so víi kh«ng gian x©y dùng,: yÕu tè tù nhiªn võa ë bªn trong võa bao bäc xung quanh c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc, c¸c khu chøc n¨ng. C¬ cÊu thµnh phè HuÕ hiÖn tr¹ng vÉn duy tr× ®−îc gi¸ trÞ truyÒn thèng trong khai th¸c c¸c yÕu tè tù nhiªn. (H×nh 3.16) 3.3.2.2- Mét sè ®Ò xuÊt vÒ khai th¸c yÕu tè tù nhiªn trong TCKG ®« thÞ thµnh phè HuÕ a- Quan ®iÓm chung LuËn ¸n hoµn toµn nhÊt trÝ víi quan ®iÓm quy ho¹ch thµnh phè HuÕ trong hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai lµ: "N©ng cao gi¸ trÞ cña quÇn thÓ di tÝch HuÕ, t«n trong t− t−ëng chñ ®¹o trong quy ho¹ch kiÕn tróc HuÕ tr−íc ®©y (kiÕn tróc theo thuuÕt Phong thuû) vµ kÕt hîp hµi hoµ kh«ng gian kiÕn tróc vµ c¶nh quan thiªn nhiªn" [123,32-33]. Trªn c¬ së kÕ thõa ®Æc ®iÓm truyÒn thèng vÒ khai Do·n Quèc Khoa 161 th¸c c¸c yÕu tè tù nhiªn trong tæ chøc kh«ng gian ®« thÞ, quan ®iÓm cña LuËn ¸n lµ: - Quy ho¹ch Thµnh phè HuÕ nªn triÖt ®Ó b¶o toµn tÝnh chÊt "Thµnh phè v−ên", c¸c khu míi ph¸t triÓn cã thÓ häc tËp quy ho¹ch khu phè Ph¸p ë Nam s«ng H−¬ng. - M« h×nh quy ho¹ch Thµnh phè lµ Thµnh phè trung t©m vµ c¸c ®« thÞ vÖ tinh, v× vËy kh«ng nªn ph¸t triÓn nhiÒu ë thµnh phè HuÕ mµ ®−a ra c¸c ®« thÞ Phó bµi, Tø h¹, ThuËn an. - CÇn b¶o toµn ®−îc c¶nh quan nguyªn thuû cña lÞch sö, cña ph−¬ng thøc tæ chøc kh«ng gian c¶nh quan ®« thÞ truyÒn thèng, kÓ c¶ kiÕn tróc chÝnh thèng lµ Kinh thµnh còng nh− kiÕn tróc nhµ v−ên cña c¸c khu d©n c−. §ã míi lµ thµnh c«ng cña quy ho¹ch t¹i ®©y, (H×nh 3.33). b- VÒ chän ®Êt x©y dùng ph¸t triÓn ®« thÞ: - Kh«ng nªn ph¸t triÓn ®Êt ë vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh«ng thuËn lîi. NÕu kh«ng ®ñ quy m« th× t×m gi¶i ph¸p kh¸c, kh«ng duy ý chÝ trong viÖc kh¼ng ®Þnh quy m« ph¸t triÓn ®Êt thµnh phè ra xung quanh. Thùc tÕ c¸c khu ®Êt trèng l©n cËn thµnh phè ®a phÇn kh«ng thuËn lîi cho x©y dùng ph¸t triÓn §T. Mét sè khu vùc cã thÓ x©y dùng nh−ng kh«ng nª l¹m dông v× cßn ph¶i dµnh ®Êt cho KG më. V× vËy, kh«ng nªn t¨ng quy m« cho thµnh phè (ngoµi ®¸p øng t¨ng tù nhiªn vµ di d©n gi¶i phãng mÆt b»ng t¹i chç), nhu cÇu ph¸t triÓn nªn chuyÓn ra c¸c ®« thÞ vÖ tinh nh− V¨n X¸, Phó Bµi, ThuËn An … - Nªn triÖt ®Ó t«n träng vµ b¶o toµn c¸c thùc thÓ ®Þa lý lµ thµnh phÇn cña kh«ng gian c¶nh quan ®« thÞ HuÕ trong lÞch sö: C¶nh quan tù nhiªn khu nói Ngù b×nh - Tam thai, hai cån ®Êt cã ý nghÜa lµ Thanh long (cån HÕn), B¹ch hæ (Gi· viªn) trªn s«ng H−¬ng vµ ®Æc biÖt lµ dßng s«ng vµ d¶i ®Êt 2 bªn s«ng phÝa tr−íc kinh thµnh. Kh«ng nªn bæ xung hoÆc chuyÓn thµnh c¸c chøc n¨ng kh¸c còng nh− x©y dùng c«ng tr×nh nh©n t¹o... sÏ ph¸ háng c¶nh quan ®« thÞ Do·n Quèc Khoa 162 ®éc nhÊt trªn c¶ n−íc nµy (ë HuÕ kh«ng thiÕu chç tæ chøc c¸c khu vui ch¬i gi¶i trÝ hay c«ng viªn du lÞch, kh«ng cø ph¶i ®Æt ë c¸c ®Þa ®iÓm nµy: VÝ dô ngay trong Kinh thµnh lµ s«ng Ngù hµ, lµ c¸c hå TÞnh t©m, LÇu tµng th¬, hå Ngäc h¶i...). c- VÒ tæ chøc c¬ cÊu kh«ng gian ®« thÞ: Thµnh phè ®−îc quy ho¹ch thµnh chïm ®« thÞ (thµnh phè trung t©m vµ vÖ tinh). §Ó vÊn ®Ò khai th¸c c¸c yÕu tè tù nhiªn ®−îc hiÖu qu¶, kh«ng cÇn thiÕt ph¶i tËp trung ph¸t triÓn t¹i thµnh phè trung t©m mµ cã thÓ t¨ng quy m« hoÆc sè l−îng cho c¸c ®« thÞ vÖ tinh. Vai trß thµnh phè trung t©m tËp trung cho chøc n¨ng hµnh chÝnh, v¨n ho¸, gi¸o dôc ®µo t¹o vµ du lÞch dÞch vô. C¸c nhu cÇu ph¸t triÓn hiÖn ®¹i (s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, TDTT, vui ch¬i gi¶i trÝ...) nªn ®−a vÒ c¸c ®« thÞ vÖ tinh nh− (Phó bµi, V¨n x¸, T©n mü - ThuËn an hoÆc ra phÝa sau nói Ngù b×nh, Tam thai. Víi kho¶ng c¸ch trong vßng 20 Km c¸c khu míi ph¸t triÓn nµy sÏ vÉn duy tr× mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi thµnh phè trung t©m. T¹i thµnh phè trung t©m, c¬ cÊu kh«ng gian lµ tæ hîp c¸c §VCQ trªn c¬ së 2 ®¬n vÞ lín nhÊt lµ khu Thµnh cæ vµ khu phè cò Nam s«ng H−¬ng. C¸c khu hiÖn tr¹ng kh¸c vµ khu quy ho¹ch míi lµ c¸c §VCQ quy m« nhá. VÝ dô khu H−¬ng s¬, Ph−êng §óc, Khu VÜ d¹ míi, khu Phó th−îng, khu Phó d−¬ng, khu B·i D©u, Khu Kim Long, Khu Thuû BiÒu, khu KiÓm HuÖ – Xu©n Phó... (H×nh 3.34) d- VÒ bè côc kh«ng gian kiÕn tróc ®« thÞ M¹ng kh«ng gian cña thµnh phè vÉn ph¸t triÓn trªn c¬ së m¹ng kh«ng gian hiÖn t¹i, ë tõng ®¬n vÞ c¶nh quan nªn sö dông d¹ng trùc giao. C¸c trôc kh«ng gian chñ ®¹o cña thµnh phè vÉn thèng nhÊt nh− trong ®å ¸n quy ho¹ch 1998. CÇn chó träng më c¸c trôc kh«ng gian míi vu«ng gãc víi s«ng H−¬ng ®Ó liªn kÕt c¸c kh«ng gian x©y dùng víi kh«ng gian tù nhiªn ®Æc biÖt nµy cña HuÕ, còng nh− c¸c kh«ng gian tù nhiªn quy m« nhá h¬n trong Do·n Quèc Khoa 163 bè côc kh«ng gian c¸c khu vùc hoÆc c¸c §VCQ§T, vÝ dô nh−: s«ng B¹ch yÕn, s«ng §Ëp ®¸, s«ng An Cùu, c¸c ®o¹n s«ng ®µo Hé thµnh hµ, Ngù hµ, m−¬ng n−íc ë khu H−¬ng s¬ C¸c khu ®Þnh c− míi nh− H−¬ng s¬, Kim long, VÜ d¹, B·i d©u vµ ngay c¶ Phó d−¬ng, Phó Th−îng còng nªn duy tr× cÊu tróc kiÓu nhµ v−ên, liªn kÕt víi c¸c lµng xãm cò t¹i ®©y thµnh mét cÊu tróc thèng nhÊt. (H×nh 3.18) 3.4- KÕt luËn ch−¬ng 3 1- NhËn thøc vÒ khai th¸c yÕu tè tù nhiªn trªn c¬ së kÕ thõa truyÒn thèng thÓ hiÖn ë c¸c néi dung sau: - §Ó n©ng cao t− duy tæng hîp, biÖn chøng trong QHXD nãi chung vµ nhËn thøc vÒ YTTN, cã thÓ vËn dông mét trong nh÷ng gi¸ trÞ cña c¶nh quan ®« thÞ truyÒn thèng: sö dông triÕt lý ©m d−¬ng – ngò hµnh ®Ó m« h×nh ho¸ vµ nhËn thøc, ®¸nh gi¸ s¬ bé c¸c YTTN. Tõ viÖc nhËn thøc tù nhiªn víi 6 yÕu tè, cã thÓ gép nh÷ng yÕu tè cïng chØ mét thµnh phÇn cña kh«ng gian ®Ó cã ®−îc sù nhËn thøc cã tÝnh kh¸i qu¸t vµ thÊy ®−îc mèi quan hÖ chñ yÕu gi÷a c¸c yÕu tè tù nhiªn: yÕu tè ®Êt, kh«ng khÝ, mÆt n−íc vµ thùc vËt. Tõ ®ã sÏ thÊy ®−îc mèi quan hÖ con ng−êi – tù nhiªn còng nh− vai trß cña thµnh phÇn nh©n t¹o trong tù nhiªn. ViÖc sö dông m« h×nh ©m d−¬ng ®Ó nhËn thøc vÒ c¶nh quan vµ kh«ng gian §T sÏ gióp cho viÖc nhËn thøc mèi t−¬ng quan gi÷a c¸c thµnh phÇn víi thµnh phÇn, gi÷a thµnh phÇn víi toµn thÓ mét c¸ch kh¸i qu¸t trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, gãp phÇn cho h×nh thµnh quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p QHXD nãi chung vµ khai th¸c – sö dông YTTN nãi riªng. - Quan ®iÓm vÒ khai th¸c yÕu tè tù nhiªn trªn c¬ së kÕ thõa truyÒn thèng: quan ®iÓm thø nhÊt lµ ®¶m b¶o ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt gi÷a c¸c yÕu tè thµnh phÇn trong mét kh«ng gian, t¹o thµnh mét chØnh thÓ. Quan ®iÓm thø 2 lµ tÝnh hµi hoµ, gi÷a c¸c yÕu tè – thµnh phÇn trong mét kh«ng gian ph¶i ®¹t ®−îc sù hµi hoµ (hµi hoµ ©m d−¬ng). Quan ®iÓm thø ba lµ kh¼ng ®Þnh vai trß c¬ së cña yÕu tè tù nhiªn: trong mäi cÊp ®é kh«ng gian, yÕu tè tù nhiªn võa lµ nÒn t¶ng, Do·n Quèc Khoa 164 võa lµ thµnh phÇn vµ trong nhiÒu tr−êng hîp lµ c¬ së quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt chøc n¨ng ®« thÞ còng nh− gi¶i ph¸p tæ chøc kh«ng gian ®« thÞ. Quan ®iÓm thø 4 lµ vai trß chñ ®¹o chña con ng−êi: chÊt l−îng tèt /xÊu cña m«i tr−êng sèng ®−îc quyÕt ®Þnh bëi con ng−êi, con ng−êi chñ ®éng trong viÖc thÝch øng víi hoµn c¶nh tù nhiªn vµ cã thÓ c¶i t¹o tù nhiªn ë møc ®é phï hîp ®Ó kh«ng ph¶i chÞu nh÷ng t¸c ®éng mÆt tr¸i cña tù nhiªn. - Môc ®Ých cña khai th¸c YTTN trong QHXD ®« thÞ lµ ®¸p øng hµi hoµ vµ hiÖu qu¶ cho c¸c chøc n¨ng vÒ sö dông, cÊu tróc vµ thÈm mü cña KG ®« thÞ, trong ®ã −u tiªn chøc n¨ng cÊu tróc ®Ó ®¶m b¶o yªu cÇu bÒn v÷ng. - VÒ ph−¬ng ph¸p, cÇn vËn dông kÕt hîp c¶ 2 lo¹i lµ thùc ®Þa vµ vËn dông c¸c nguyªn lý ®· tæng kÕt. §Æc biÖt lµ ph−¬ng ph¸p thùc ®Þa mµ hiÖn nay trong nghiªn cøu QHXD th−êng Ýt ®−îc coi träng. Qu¸ tr×nh t− duy ngoµi lý luËn QHXD ®« thÞ hiÖn ®¹i, cã thÓ vËn dông mét sè khÝa c¹nh cña triÕt lý ©m d−¬ng – ngò hµnh ®Ó ®Ò xuÊt quan ®iÓm, ®èi chiÕu so s¸nh vµ lùa chän c¸c ph−¬ng ¸n quy ho¹ch ë møc ®é nghiªn cøu s¬ bé. 2- VÒ nguyªn t¾c vµ gi¶i ph¸p, kÕ thõa gi¸ trÞ c¶nh quan ®« thÞ truyÒn thèng cã thÓ thùc hiÖn ë 3 néi dung: chän ®Êt x©y dùng ph¸t triÓn ®« thÞ, tæ chøc c¬ cÊu chøc n¨ng vµ bè côc kh«ng gian kiÕn tróc ®« thÞ. - Trong chän ®Êt x©y dùng ph¸t triÓn ®« thÞ cÇn triÖt ®Ó khai th¸c lîi dông c¸c YTTN, ®Æc biÖt lµ ®Þa h×nh, mÆt n−íc nh»m ®¸p øng c¸c yªu cÇu QH trªn c¬ së t«n träng cÊu tróc, h×nh thÓ, c¸c quy luËt tù nhiªn. H¹n chÕ sù thay ®æi lín lµm ¶nh h−ëng cÊu tróc vµ c¸c chu tr×nh sinh th¸i cña tù nhiªn. Gi¶i ph¸p chän ®Êt x©y dùng ®« thÞ cÇn ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng dung chøa tèi ®a c¸c lo¹i chøc n¨ng ho¹t ®éng vµ sè d©n cña ®Êt ®ai lµm mét trong nh÷ng c¬ së quyÕt ®Þnh quy m« d©n sè ®« thÞ (hiÖn nay tÝnh to¸n quy m« d©n sè dùa trªn c¸c c«ng thøc t¨ng tù nhiªn vµ c¬ häc vµ b¾t buéc tù nhiªn ph¶i ®¸p øng). Ngay trong qu¸ tr×nh chän ®Êt ®· ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña x©y dùng ph¸t triÓn §T ®èi víi c¶nh quan tù nhiªn cña khu vùc. HiÖn nay ®· cã quy Do·n Quèc Khoa 165 ®Þnh vÒ viÖc ®¸nh gi¸ t¸c ®énh m«i tr−êng (§TM) trong QH nh−ng ch−a ®−îc thùc hiÖn triÖt ®Ó vµ toµn diÖn (hiÖn nÆng vÒ 3 lo¹i m«i tr−êng: khÝ, ®Êt vµ n−íc mµ kh«ng ®¸nh gi¸ vÌ cÊu tróc ®Þa chÊt, hÖ sinh th¸i …) - §èi víi tæ chøc c¬ cÊu chøc n¨ng ®« thÞ, ®Ó ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ c©n b»ng sinh th¸i cho ®« thÞ, tõng thµnh phÇn ®« thÞ ph¶i cã cÊu tróc æn ®Þnh cao, c©n b»ng vÒ sinh th¸i, ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn ph¸t triÓn bÒn v÷ng. C¸c ®¬n vÞ kh«ng gian ®−îc tæ chøc trªn c¬ së khai th¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn bao gåm c¸c khu x©y dùng bao quanh mét lâi kh«ng gian tù nhiªn (c©y xanh hoÆc mÆt n−íc), ®−îc giíi h¹n bëi c¸c yÕu tè tù nhiªn nh− ®Þa h×nh, mÆt n−íc hoÆc c©y xanh (theo m« h×nh cÊu tróc ©m – d−¬ng: ©m trong d−¬ng vµ d−¬ng trong ©m) thµnh c¸c ®¬n vÞ c¶nh quan ®« thÞ (§VCQ§T). Kh«ng gian tæng thÓ ®« thÞ lµ tæ hîp cña c¸c ®¬n vÞ nµy, tuú theo ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh – mÆt n−íc mµ cã c¸c gi¶i ph¸p tæ hîp kh¸c nhau t¹o thµnh mét ®« thÞ cã tÝnh ®éng, dÔ ®¸p øng c¸c nhu cÇu ph¸t triÓn còng nh− khai th¸c tèt nhÊt c¸c yÕu tè tù nhiªn ®ång thêi h¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc cña ®« thÞ ®èi víi cÊu tróc tù nhiªn. Nh÷ng m« h×nh ph©n t¸n, d¶i hoÆc h«n hîp nªn ®−îc −u tiªn cho ®« thÞ cã quy m« trung b×nh vµ lín, nhÊt lµ c¸c ®« thÞ rÊt lín (lo¹i 1, 2 vµ ®Æc biÖt). - Trong bè côc kh«ng gian, nguyªn t¾c chung lµ sö dông yÕu tè ®Þa h×nh – mÆt n−íc lµm c¬ së cho bè côc kh«ng gian ®« thÞ, mçi mét kh«ng gian, tõ tæng thÓ cho ®Õn c¸c khu chøc n¨ng ®Òu sö dông YTTN lµm trung t©m bè côc còng nh− thµnh phÇn liªn kÕt c¸c kh«ng gian vµ gi÷a kh«ng gian ®« thÞ víi kh«ng gian tù nhiªn cña toµn vïng. Trong QHXD ®« thÞ cÇn x¸c ®Þnh mét sè trôc bè côc chñ ®¹o dùa trªn viÖc kÕt nèi gi÷a thµnh phÇn nh©n t¹o vµ tù nhiªn, h−íng kh«ng gian ®« thÞ më ra c¸c kh«ng gian tù nhiªn lín. Víi khu vùc ®Þa h×nh ®¬n gi¶n nªn khai th¸c s¬ ®å m¹ng trùc giao. C¸c lo¹i ®Þa h×nh phøc t¹p h¬n cã thÓ kÕt hîp trùc giao víi m¹ng tia hoÆc tù do. 3- Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu nãi trªn cã thÓ øng dông trong thùc tiÔn QHXD ®« thÞ hiÖn nay nh−ng chñ yÕu ë møc ®é quan ®iÓm vµ ®Þnh h−íng. §èi víi Do·n Quèc Khoa 166 thµnh phè trung t©m Hµ néi, m« h×nh c¬ cÊu thµnh phè nªn lµ sù kÕt hîp gi÷a tËp trung (khu thµnh phè cò) vµ ph©n t¸n (c¸c ®¬n vÞ kh«ng gian ®« thÞ míi). Khu vùc ph¸t triÓn ë phÝa nam s«ng Hång kh«ng quy ho¹ch thµnh m¹ng kh«ng gian ®Æc mµ bè trÝ c¸c §VCQ§T thµnh chuçi däc theo s«ng T« lÞch, s«ng NhuÖ còng nh− 2 bªn c¸c trôc chÝnh h−íng t©m cña thµnh phè, gi÷a c¸c ®¬n vÞ nµy vÉn duy tr× c¸c kh«ng gian tù nhiªn (khu c©y xanh, khu canh t¸c rau mµu...) t¹o cho khu thµnh phè nam s«ng Hång cã m« h×nh tËp trung kÕt hîp chuçi. Khu B¾c s«ng Hång kh«ng ph©n bè ®Òu c¸c khu ®« thÞ míi (kho¶ng ®Öm tù nhiªn nhá vµ dÔ bÞ ®« thÞ ho¸) mµ nªn tËp trung thµnh c¸c côm nh−: côm B¾c Th¨ng long, côm gi÷a V©n tr× vµ Cæ Loa, côm §øc giang, côm Sµi ®ång ... (nh− lµ c¸c ®« thÞ vÖ tinh cña TP bê nam s«ng Hång). Gi÷a c¸c côm nµy lµ c¸c kh«ng gian tù nhiªn lín trong ®ã vÉn cã c¸c ®iÓm d©n c− n«ng th«n ®−îc ®« thÞ ho¸ cã møc ®é (duy tr× cÊu tróc sinh th¸i truyÒn thèng). VÒ bè côc kh«ng gian, yÕu tè mÆt n−íc cÇn ®−îc coi lµ mét b¶n s¾c cña kh«ng gian thµnh phè. Ngoµi c¸c khu c©y xanh lín ®· dùa trªn c¸c hå tù nhiªn th× c¸c §VCQ§T thµnh phÇn kÓ c¶ cÊp thÊp h¬n (c¸c ®¬n vÞ ë, c¸c côm c«ng tr×nh c«ng céng, s¶n xuÊt … ®Òu nªn cã lâi c©y xanh víi mÆt n−íc, kÓ c¶ mÆt n−íc nh©n t¹o lµm h¹t nh©n cho bè côc kh«ng gian. §èi víi thµnh phè HuÕ, c¸c khu ph¸t triÓn míi nªn tËp trung ë c¸c thµnh phè vÖ tinh ®Ó duy tr× c¬ cÊu thµnh phè v−ên truyÒn thèng cña thµnh phè cò. H¹n chÕ ph¸t triÓn vÒ phÝa §«ng, §«ng B¾c vµ B¾c v× yÕu tè ®Êt kh«ng thuËn lîi cho chøc n¨ng cÊu tróc (yªu cÇu bÒn v÷ng). TriÖt ®Ó b¶o toµn c¸c thùc thÓ ®Þa lý cã ý nghÜa trong bè côc kh«ng gian ®« thÞ theo quan niÖm truyÒn thèng nh−: khu Ngù b×nh, s«ng H−¬ng, cån HÕn, Gi· viªn... Kh¸c víi Hµ Néi, cÇn kÕt hîp sö dông 2 yÕu tè lµ ®Þa h×nh vµ mÆt n−íc trong t¹o lËp b¶n s¾c cho bè côc kh«ng gian t¹i thµnh phèHuÕ. Do·n Quèc Khoa 167 C- KÕT LUËN " KÕ thõa mét sè gi¸ trÞ cña c¶nh quan ®« thÞ truyÒn thèng trong quy ho¹ch x©y dùng ®« thÞ ViÖt Nam" lµ vÊn ®Ò quan träng vµ cÇn thiÕt trong viÖc h−íng tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ b¶n s¾c d©n téc trong bèi c¶nh ph¸t triÓn ®« thÞ hiÖn nay. LuËn ¸n ®· ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ trong viÖc x¸c ®Þnh ®Æc ®iÓm truyÒn thèng khai th¸c yÕu tè tù nhiªn trong QHXD ®« thÞ còng nh− ®Ò xuÊt c¸c nguyªn t¾c vµ gi¶i ph¸p kÕ thõa nh÷ng gi¸ trÞ ®ã trong QHXD §T I- kÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn ¸n 1- Ngoµi mét sè c¸ch hiÓu kh¸c, kh¸i niÖm “C¶nh quan” cßn ®−îc hiÓu lµ mét tæng hîp thÓ tù nhiªn cã quy m« bÊt kú trªn líp vá tr¸i ®Êt. C¶nh quan ®« thÞ lµ mét tæng hîp thÓ tù nhiªn – nh©n t¹o, trong ®ã c¸c YTTN bÞ biÕn ®æi vµ sö dông phôc vô cho c¸c chøc n¨ng cña ®« thÞ. TiÕp cËn vÒ QHXD ®« thÞ qua kh¸i niÖm “c¶nh quan ®« thÞ” sÏ nhËn thøc râ h¬n vai trß ®Æc biÖt quan träng cña YTTN trong cÊu tróc – chøc n¨ng cña kh«ng gian ®« thÞ. C¸c YTTN kh«ng chØ lµ c¬ së mµ cßn lµ thµnh phÇn kh«ng gian §T, khai th¸c YTTN lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh chÊt l−îng vÒ c«ng n¨ng, vÒ cÊu tróc, kinh tÕ vµ thÈm mü cña ®« thÞ. CQ§T lµ ®èi t−îng vµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng x©y dùng, v× vËy th«ng qua CQ§T cã thÓ nhËn biÕt ®−îc c¸c ®Æc ®iÓm vÒ nhËn thøc vµ nguyªn t¾c, gi¶i ph¸p khai th¸c YTTN. 2- Qua t×m hiÓu vÒ thùc tiÔn vµ lý luËn QHXD ®« thÞ thêi cæ - trung ®¹i trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam, ®èi chiÕu víi QHXD hiÖn ®¹i, luËn ¸n rót ra mét sè gi¸ trÞ cña c¶nh quan ®« thÞ truyÒn thèng VN lµ: - VÒ nhËn thøc: th«ng qua sö dông triÕt lý ©m d−¬ng, nhËn thøc vÒ cÊu tróc cña c¶nh quan vµ mèi quan hÖ con ng−êi – c¶nh quan tù nhiªn biÓu hiÖn râ nÐt tÝnh tæng hîp vµ biÖn chøng. Kh¼ng ®Þnh vai trß quyÕt ®Þnh cña YTTN trong t¹o lËp m«i tr−êng sèng cña con ng−êi, lµ c¬ së chän ®Þa ®iÓm x©y dùng vµ bè Do·n Quèc Khoa 168 côc KG. quy c¸ch vµ h×nh t−îng ho¸ c¸c YTTN, ®¸nh gi¸ chÊt l−îng c¶nh quan trªn c¬ së kÕt hîp gi÷a ph©n tÝch h×nh th¸i YTTN trªn thùc ®Þa víi sö dông nguyªn lý t−¬ng quan vÒ c©n b»ng vµ hµi hoµ theo triÕt lý ©m d−¬ng - VÒ nguyªn t¾c vµ gi¶i ph¸p khai th¸c YTTN trong TCKG: Khai th¸c triÖt ®Ó YTTN trªn c¬ së thÝch øng vµ lîi dông lµ chÝnh ®Ó phôc vô ®ång thêi cho c¸c chøc n¨ng cña ®« thÞ, trong ®ã −u tiªn nhÊt cho chøc n¨ng cÊu tróc. Khu vùc x©y dùng ph¸t triÓn ®« thÞ ®Òu cã vÞ trÝ vµ c¸c YTTN thuËn lîi cho x©y dùng vµ tæ chøc c¸c chøc n¨ng sö dông, cã m«i tr−êng khÝ hËu tèt (trï phó). C¬ cÊu chøc n¨ng d¹ng m« h×nh ph©n t¸n víi trung t©m lµ phÇn §«, c¸c khu chøc n¨ng ®Òu cã ®iÒu kiÖn khai th¸c tèt nhÊt YTTN mµ kh«ng ¶nh h−ëng xÊu lÉn nhau. Bè côc kh«ng gian kiÕn tróc ®« thÞ g¾n kÕt hµi hoµ vµ thèng nhÊt gi÷a nh©n t¹o – tù nhiªn, kh«ng chØ ®¸p øng c«ng n¨ng vÒ vËt chÊt mµ c¶ tinh thÇn: biÓu hiÖn v¨n ho¸ nhËn thøc truyÒn thèng. 3- QHXD ®« thÞ lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc, v× vËy c¸c gi¸ trÞ c¶ vËt chÊt vµ tinh thÇn cña x©y dùng §T giai ®o¹n tr−íc lu«n ®−îc giai ®o¹n sau kÕ thõa, tuy nhiªn ë mçi thêi kú, mçi n−íc cã ph−¬ng thøc vµ møc ®é kh¸c nhau. MÆc dï cã sù thay ®æi trong lý luËn QHXD ®« thÞ nh−ng x©y dùng §T thêi Ph¸p thuéc vµ tr−íc ®æi míi vÉn lÇ sù kÕ thõa truyÒn thèng vÒ khai th¸c YTTN. Sau 1986, do t¸c ®éng cña kinh tÕ thÞ tr−êng vµ tèc ®é ph¸t triÓn §T ho¸, mét sè vÊn ®Ò vÒ c¶nh quan ®« thÞ ®· n¶y sinh nh− lµm biÕn ®æi qu¸ møc cÊu tróc cña c¶nh quan, mÊt c©n b»ng sinh th¸i vµ h×nh th¸i kiÕn tróc ®« thÞ thiÕu b¶n s¾c, tróc nÆng vÒ c«ng tr×nh nh©n t¹o ... Mét phÇn nguyªn nh©n lµ do lý luËn vÒ kiÕn tróc c¶nh quan ch−a ®−îc hoµn thiÖn vµ phæ cËp, t− duy trong QH thiªn vÒ ph©n tÝch, ch−a cã sù kÕt hîp liªn ngµnh trong nhËn thøc vÒ cÊu tróc – chøc n¨ng cña YTTN còng nh− c¸c nguyªn t¾c b¶o vÖ vµ khai th¸c hîp lý tù nhiªn. 4- Xu h−íng x©y dùng ph¸t triÓn ®« thÞ hiÖn nay lµ bÒn v÷ng vµ b¶n s¾c, chÝnh v× vËy mµ nhËn thøc vµ gi¶i ph¸p khai th¸c YTTN cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng trong QHXD nãi chung vµ QHXD ®« thÞ nãi riªng. KÕ thõa c¸c gi¸ trÞ Do·n Quèc Khoa 169 truyÒn thèng lµ mét vÊn ®Ò chung cña trong kiÕn tróc – QHXD §T thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam. Ngoµi c¸c gi¸ trÞ vËt chÊt, c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn cña c¶nh quan §T truyÒn thèng còng cÇn ®−îc kÕ thõa ®Ó gãp phÇn kh¾c phôc c¸c tån t¹i vÒ nhËn thøc vµ nguyªn t¾c khai th¸c YTTN trong QHXD ®« thÞ nªu trªn, gãp phÇn vµo lý luËn QHXD §T ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ b¶n s¾c. . 5- KÕ thõa truyÒn thèng trong kiÕn tróc – QHXD chñ yÕu ë gi¸ trÞ tinh thÇn, kh«ng kÕ thõa m¸y mãc mµ cã sù biÕn ®æi vµ vËn dông linh ho¹t, phï hîp víi thùc t¹i vµ c¸c møc ®é cã thÓ kÕ thõa. Trong khÝa c¹nh nhËn thøc vµ khai th¸c yÕu tè tù nhiªn, viÖc kÕ thõa truyÒn thèng chÝnh lµ n¾m v÷ng vµ vËn dông c¬ së “c¶nh quan häc” trong ®å ¸n quy ho¹ch x©y dùng. §ång thêi vËn dông ph−¬ng thøc t− duy tæng hîp – biÖn chøng ®Ó bæ khuyÕt cho ph−¬ng thøc t− duy chó träng ph©n tÝch nh− hiÖn nay ®Ó nhËn thøc vÒ vai trß yÕu tè tù nhiªn còng nh− c¸c c¸c nguyªn t¾c, gi¶i ph¸p khai th¸c YTTN trong QHXD ®« thÞ 6- Trong QHXD ®« thÞ, c¸c YTTN cã thÓ ®−îc nhËn thøc mét c¸ch tæng hîp th«ng qua 4 yÕu tè chÝnh §Êt – kh«ng khÝ – mÆt n−íc – thùc vËt. CÊu tróc chøc n¨ng cña c¶nh quan §T vµ vai trß YTTN trong kh«ng gian §T còng cã thÓ sö dông m« h×nh vµ nguyªn lý ©m d−¬ng. Ph−¬ng thøc t− duy nµy gióp cho ng−êi nghiªn cøu QHXD ®« thÞ cã ®−îc nhËn thøc mét c¸ch tæng hîp, kh¸i qu¸t vµ toµn diÖn h¬n vÒ mèi t−¬ng quan gi÷a c¸c thµnh phÇn, gi÷a thµnh phÇn víi tæng thÓ vÒ yÕu tè tù nhiªn vµ kh«ng gian ®« thÞ, gãp phÇn cã ®−îc c¸i nh×n tæng quan còng nh− ®¸nh gi¸ s¬ bé vÒ ®Æc ®iÓm vµ chÊt l−îng yÕu tè tù nhiªn vµ kh«ng gian ®« thÞ trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®å ¸n QHXD ®« thÞ. 7- Khai th¸c YTTN trong TCKG ®« thÞ cÇn dùa trªn quan ®iÓm vÒ sù thèng nhÊt, quan ®iÓm vÒ hµi hoµ, quan ®iÓm vÒ vai trß c¬ së cña tù nhiªn, quan ®iÓm vÒ vai trß chñ thÓ cña con ng−êi. Môc tiªu cña khai th¸c yÕu tè tù nhiªn lµ lîi dông mét c¸ch triÖt ®Ó ®iÒu kiÖn tù nhiªn phôc vô hµi hoµ vµ hiÖu qu¶ cho c¸c chøc n¨ng cña kh«ng gian ®« thÞ: chøc n¨ng sö dông, cÊu tróc vµ h×nh Do·n Quèc Khoa 170 th¸i. KÕt hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ – kü thuËt vµ x· héi ®¶m b¶o yªu cÇu thÝch dông, bÒn v÷ng, kinh tÕ vµ thÈm mü. 8- Trong chän ®Êt x©y dùng ph¸t triÓn ®« thÞ, ngoµi nh÷ng nguyªn t¾c chung hiÖn ®ang sö dông, cÇn bæ xung thªm phÇn ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng dung chøa cña c¶nh quan tù nhiªn ®Ó lµm c¬ së x¸c ®Þnh quy m« d©n sè còng nh− c¸c tiÒn ®Ò ph¸t triÓn ®« thÞ kh¸c nh»m h¹n chÕ sù qu¸ t¶i ®èi víi cÊu tróc cña tù nhiªn. 9- §Ó kh«ng gian tæng thÓ ®« thÞ ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu bÒn v÷ng trong bèi c¶nh ph¸t triÓn n¨ng ®éng hiÖn nay th× mçi khu chøc n¨ng ®« thÞ ph¶i cã cÊu tróc bÒn v÷ng trªn c¬ së sù bÒn v÷ng cña cÊu tróc c¶nh quan. C¸c khu chøc n¨ng ®−îc quy ho¹ch trªn c¬ së sö dông triÖt ®Ó YTTN vµ c¶i t¹o tù nhiªn theo h−íng t«n träng b¶o vÖ cÊu tróc c¶nh quan. C¸c khu chøc n¨ng nµy cã thÓ ®−îc QH theo m« h×nh th¸i cùc trong triÕt lý ©m d−¬ng víi viÖc sö dông YTTN (mÆt n−íc – c©y xanh) lµm thµnh lâi h¹t nh©n bªn trong vµ kh«ng gian më bao bäc bªn ngoµi. ViÖc khai th¸c triÖt ®Ó YTTN trong cÊu tróc khu chøc n¨ng t¹o nªn mét c¶nh quan bÒn v÷ng (gäi lµ c¸c ®¬n vÞ c¶nh quan §T. Tuú theo ®Æc ®iÓm tù nhiªn hoÆc quy m« mµ cã c¸ch tæ hîp c¸c §VCQ§T kh¸c nhau nh»m t¹o ®−îc mèi quan hÖ hµi hoµ gi÷a thµnh phÇn nh©n t¹o vµ tù nhiªn, t¹o nªn kh«ng gian tæng thÓ ®« thÞ bÒn v÷ng vµ b¶n s¾c do khai th¸c hiÖu qu¶ yÕu tè tù nhiªn. Trong ®iÒu kiÖn QHXD hiÖn nay nªn −u tiªn sö dông c¸c m« h×nh d¶i, ph©n t¸n hoÆc kÕt hîp, nhÊt lµ ®èi víi c¸c ®« thÞ cã quy m« lín. 8- Bè côc kh«ng gian ®« thÞ cÇn phï hîp vµ triÖt ®Ó khai th¸c ®Æc ®iÓm YTTN. C¸c trôc, h−íng kh«ng gian, s¬ ®å m¹ng kh«ng gian kh«ng chØ ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ bè côc theo nguyªn lý nhËn thøc thÞ gi¸c mµ cßn t¹o lËp mèi quan hÖ nh©n t¹o – tù nhiªn, gi÷a ®« thÞ víi kh«ng gian c¶nh quan bªn ngoµi vµ biÓu hiÖn t− t−ëng, gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng. Nh− vËy, luËn ¸n ®· thùc hiÖn ®−îc môc tiªu ®Ò ra: x¸c ®Þnh mét sè gi¸ trÞ cña c¶nh quan ®« thÞ truyÒn thèng vÒ nhËn thøc vµ gi¶i ph¸p khai th¸c Do·n Quèc Khoa 171 YTTN trong QHXD ®« thÞ ViÖt Nam còng nh− ®Ò xuÊt viÖc kÕ thõa truyÒn thèng ®ã trong QHXD ®« thÞ hiÖn nay, gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng kh«ng gian ®« thÞ theo xu h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng, sinh th¸i vµ cã b¶n s¾c trªn c¬ së khai th¸c yÕu tè tù nhiªn. II- gi¸ trÞ thùc tiÔn vμ kh¶ n¨ng øng dông cña luËn ¸n: 1- Gi¸ trÞ cña luËn ¸n LuËn ¸n ®ãng gãp mét sè ®Ò xuÊt vÒ kiÕn tróc c¶nh quan ë khÝa c¹nh khai th¸c YTTN trong TCKG tæng thÓ ®« thÞ , cô thÓ: - X¸c ®Þnh mét sè ®Æc ®iÓm vÒ khÝa c¹nh nhËn thøc vµ nguyªn t¾c, gi¶i ph¸p khai th¸c YTTN cña c¶nh quan §T truyÒn thèng - HÖ thèng nh÷ng c¬ së vÒ nhËn thøc vµ gi¶i ph¸p cña khai th¸c YTTN trong QHXD ®« thÞ - X¸c ®Þnh mét sè gi¸ trÞ vÒ c¶nh quan §T truyÒn thèng trªn c¬ së ®èi chiÕu gi÷a c¶nh quan §T truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i - VËn dông, kÕt hîp gi÷a nhËn thøc vÒ YTTN trong TCKG ®« thÞ truyÒn thèng vµo ®iÒu kiÖn QHXD ®« thÞ hiÖn nay, gãp phÇn n©ng cao tÝnh tæng hîp – biÖn chøng vµ m« h×nh ho¸ trong t− duy QHXD - Nh÷ng ®Ò xuÊt cña luËn ¸n vÒ nguyªn t¾c, gi¶i ph¸p khai th¸c YTTN trong TCKG trªn c¬ së kÕ thõa truyÒn thèng nh»m ®¹t ®−îc yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ b¶n s¾c cho QHXD ®« thÞ 2- Kh¶ n¨ng øng dông trong thùc tiÔn: + VËn dông trong nghiªn cøu QHXD: Lµ mét nghiªn cøu cã tÝnh lý thuyÕt, chñ yÕu lµ ®Þnh h−íng trong t− duy vµ nhËn thøc ë khÝa c¹nh khai th¸c c¸c yÕu tè tù nhiªn chø kh«ng ®i vµo c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ v× QHXD ®« thÞ lµ hÖ qu¶ tæng hîp cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nh− kinh tÕ – kü thuËt, v¨n ho¸ - x· héi, ... c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña LuËn ¸n cã thÓ ®−îc vËn dông trong ®å ¸n QH chung XD ®« thÞ nh− néi dung nghiªn cøu cña luËn ¸n, s¬ ®åång thêi cã thÓ vËn dông trong c¸c lÜnh vùc QHXD kh¸c: Do·n Quèc Khoa 172 - Trong c¸c ®å ¸n quy ho¹ch x©y dùng quy ho¹ch vïng: nhËn thøc tæng hîp ®Æc ®iÓm yÕu tè tù nhiªn vÒ cÊu tróc chøc n¨ng còng nh− kh¶ n¨ng khai th¸c yÕu tè tù nhiªn - Trong ®å ¸n QH chi tiÕt: c¸c khu chøc n¨ng, khu ®« thÞ, kÓ c¶ c¸c thµnh phÇn cÊp nhá h¬n (c¸c ®¬n vÞ ë, nhãm nhµ, côm c«ng tr×nh kiÕn tróc –kü thuËt ®« thÞ) ®Òu cã thÓ vËn dông m« h×nh cÊu tróc kh«ng gian theo nguyªn lý ©m d−¬ng lµ c¬ së cho tæ chøc c¬ cÊu vµ bè côc kh«ng gian kiÕn tróc – c¶nh quan. - NhËn biÕt c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ tinh thÇn cña c¸c kh«ng gian ®« thÞ lÞch sö, ®Æc biÖt lµ vai trß c¸c yÕu tè tù nhiªn ë nhiÒu møc ®é kh«ng gian, trªn c¬ së ®ã cã gi¶i ph¸p t«n t¹o b¶o tån phï hîp - Qu¶n lý sù ph¸t triÓn cña ®« thÞ trong mèi quan hÖ víi c¸c yÕu tè tù nhiªn + VËn dông trong ®µo t¹o KTS QH t¹i Khoa Quy ho¹ch, Tr−êng §H KiÕn tróc HN: nghiªn cøu cña LuËn ¸n cã thÓ sö dông lµ mét phÇn trong néi dung m«n KiÕn tróc c¶nh quan còng nh− m«n häc LÞch sö x©y dùng ph¸t triÓn ®« thÞ ViÖt nam 3- mét sè khuyÕn nghÞ: - CÇn nhanh chãng hoµn thiÖn lý luËn vÒ kiÕn tróc c¶nh quan ®Ó kh¼ng ®Þnh vai trß ®Æc biÖt quan trong träng cña YTTN trong kiÕn tróc nãi chung vµ QHXD nãi riªng còng nh− lµ mét trong nh÷ng nh©n tè ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ b¶n s¾c cho kh«ng gian kiÕn tróc. - Trong c¸c v¨n b¶n qu¶n lý vµ h−íng dÉn QHXD cÇn bæ xung chi tiÕt c¸c néi dung liªn quan ®Õn viÖc b¶o vÖ, khai th¸c, qu¶n lý c¸c yÕu tè c¶nh quan tù nhiªn - §Ó gãp phÇn n©ng cao chÊt l−¬ng ®å ¸n QHXD vÒ khÝa c¹nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu QHXD cÇn cã sù tham gia c¸c chuyªn gia vÒ “c¶nh quan häc” c¸c viÖc ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p khai th¸c YTTN ®−îc toµn diÖn vµ tæng hîp h¬n theo ®óng quan ®iÓm c¶nh quan häc hay ®Þa – sinh th¸i. Do·n Quèc Khoa 173 - CÇn t¨ng c−êng kiÕn thøc vÒ YTTN vµ khai th¸c YTTN cho c¸c thµnh phÇn tham gia trong ®å ¸n QHXD, ®Æc biÖt lµ KTS quy ho¹ch. Gi¶i quyÕt nhiÖm vô nµy cã thÓ th«ng qua ®Çu t− mét sè ®Ò tµi NCKH còng nh− bæ sung kiÕn thøc c¬ së vÒ c¶nh quan häc trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o KTS nãi chung vµ KTS quy ho¹ch nãi riªng (cã thÓ lµ mét m«n häc riªng hoÆc kÕt hîp, lµ mét néi dung trong m«n KiÕn tróc c¶nh quan hoÆc §Þa lý ®« thÞ). - §Ó ®¹t thùc hiÖn nhiÖm vô ph¸t triÓn nÒn kiÕn tróc ®« thÞ “§Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc”, ng−êi KTS QH cÇn n¾m v÷ng kiÕn thøc vÒ v¨n ho¸ truyÒn thèng nãi chung vµ v¨n ho¸ nhËn thøc truyÒn thèng nãi riªng. Trong khi c¸c tr−êng ®¹i häc khoa häc x· héi kh¸c ®Òu gi¶ng d¹y m«n “C¬ së vÒ v¨n ho¸ ViÖt Nam” th× sinh viªn kiÕn tróc vµ QH l¹i kh«ng ®−îc trang bÞ lo¹i kiÕn thøc nµy. ChØ cã thÓ kÕ thõa ®−îc c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng khi hiÓu ®−îc c¸c gi¸ trÞ ®ã trong mèi t−¬ng quan vÒ thêi gian vµ kh«ng gian, nhÊt lµ ®èi víi lo¹i gi¸ trÞ tinh thÇn. Mét sù hiÓu biÕt v÷ng vµng vÒ v¨n ho¸ sÏ lµ bÖ phãng cho nh÷ng ý t−ëng vµ gi¶i ph¸p TCKG, kh«ng chØ ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu c«ng n¨ng, bÒn v÷ng, thÈm mü mµ cßn t¹o nªn b¶n s¾c ®Þa ph−¬ng vµ truyÒn thèng d©n téc cho kiÕn tróc ®« thÞ ViÖt Nam.