Đề tài Những biện pháp đẩy mạnh xuất khẩu nông sản Việt Nam

ng­êi s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. Trªn thùc tÕ ch­a cã sù ®Çu t­ quan t©m tho¶ ®¸ng x©y dùng chiÕn l­îc thÞ tr­êng . C¬ chÕ chÝnh s¸ch thÞ tr­êng lu«n thay ®æi, nhiÒu khi thiÕu tÝnh kh¸ch quan g©y lóng tóng cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc x©y dùng c¸c ph­¬ng h­íng kinh doanh cña m×nh. Nãi vÒ c¬ cÊu tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh cßn nhiÒu bÊt cËp, ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr­êng cßn nhiÒu yÕu kÐm, viÖc n¾m b¾t th«ng tin kh«ng kÞp thêi vµ gi¸ thÞ tr­êng thÕ giíi biÕn ®éng th­êng xuyªn lµm cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng kÞp øng phã víi c¸c biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng. Bªn c¹nh ®ã, vÊn ®Ò tr×nh ®é nghiÖp vô xuÊt khÈu cña c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu còng lµ nguyªn nh©n g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña n­íc ta. Cô thÓ lµ, c¸n bé xuÊt khÈu ch­a am hiÓu chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña quèc gia n­íc b¹n hµng, th«ng lÖ quèc tÕ, am hiÓu thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu ...®­a ®Õn nh÷ng thiÖp thßi nh­ mÉu m· kh«ng phï hîp .kh«ng b¸n ®­îc hµng ho¸ hoÆc b¸n víi gi¸ thÊp, bÞ Ðp gi¸, bÞ ph¹t vÒ tiÕn ®é giao hµng vµ chÊt l­îng hµng ho¸ kh«ng ®¶m b¶o... 4.1.4_VÒ m«i tr­êng th­¬ng m¹i C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i ho¹t ®éng trong m«i tr­êng th­¬ng m¹i quèc tÕ hÕt søc phøc t¹p khã x¸c ®Þnh vÒ mÆt sè l­îng, biÕn ®éng gi¸ c¶ n«ng s¶n hµng ho¸ tiªu thô. Thªm vµo ®ã, xu h­íng kh«ng chÕ cña c¸c n­íc m¹nh, xu h­íng chñ nghÜa khu vùc, tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm n©ng cao lµm cho s¶n phÈm hµng ho¸ cña ViÖt Nam víi khèi l­îng nhá, chÊt l­îng thÊp, quan hÖ th­¬ng m¹i ch­a ®­îc më réng khã kh¨n cho viÖc tiªu thô s¶n phÈm mét c¸ch æn ®Þnh vµ gÝa c¶ kh«ng ®¶m b¶o c«ng b»ng. Tõ khi ViÖt Nam gia nhËp hiÖp héi ASEAN ph¶i cam kÕt tõng b­íc gi¶m thuÕ nhËp khÈu, gi¶m lîi Ých do xuÊt khÈu n«ng s¶n ®em l¹i. S¶n phÈm xuÊt khÈu lín cña ViÖt Nam lµ lóa g¹o ph¶i c¹nh tranh víi ®èi thñ m¹nh nh­ Th¸i lan, Ên §é nhiÒu ­u thÕ h¬n. ViÖt Nam ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nhiÒu ®èi thñ c¹nh tranh h¬n ta nhiÒu mÆt. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia thÞ tr­êng quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ c¬ b¶n ®· ®­îc x¸c ®Þnh t­¬ng ®èi æn ®Þnh, mÆt kh¸c ph¶i c¹nh tranh víi c¸c tËp ®oµn ®a quèc gia, c¸c c«ng ty, doanh nghiÖp lín cã tiÒm lùc vµ kinh nghiÖm trªn th­¬ng tr­êng. Trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn nhiÒu mÆt yÕu vµ lÖch pha trong s¶n xuÊt vµ thÞ tr­êng nh­ c«ng nghÖ th«ng tin ,tiÕp thÞ, thiÕu vèn thiÕu kinh nghiÖm vµ b¹n hµng lín... 4.2 Nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu Nh÷ng mÆt tån t¹i yÕu kÐm lµm c¶n trë tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n hiÖn nay do c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu lµ: - ViÖc quy ho¹ch c¸c vïng s¶n xuÊt hµng hãa ch­a cã c¬ së khoa häc, VÝ dô nh­ tr­íc m¾t vµ t­¬ng lai cÇn cã bao nhiªu ha lóa, cµ phª, chÌ, ®iÒu... cô thÓ ë vïng nµo, tØnh nµo? Hµng n¨m tiªu thô trong n­íc bao nhiªu? XuÊt khÈu bao nhiªu? Tiªu thô cho thÞ tr­êng nµo? HiÖu qu¶ kinh tÕ ra sao? Trång c©y cµ phª 3 - 4 n¨m, cao su 7 - 8 n¨m, ®iÒu 3 n¨m, hoa qu¶ 5 - 6 n¨m... míi thu ho¹ch, gi¸ c¶ bÊp bªnh, kh«ng tiªu thô ®­îc, ng­êi n«ng d©n bÞ thua lç. ViÖc chÆt ph¸ c©y nµy trång c©y kh¸c còng lµ dÔ hiÓu. Do ®ã khi tiÕn hµnh quy ho¹ch vïng nguyªn liÖu nhÊt thiÕt ph¶i tÝnh ®Õn thÞ tr­êng, g¾n víi c¬ së chÕ biÕn, ®­êng giao th«ng vËn chuyÓn. Ph¶i ®Æt vïng nguyªn liÖu n«ng nghiÖp trong tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n«ng th«n nh­: lîi thÕ cña vïng, thÕ m¹nh cña c©y con, nguån dao ®éng vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi. ThÝ dô: Sù ph¸t triÓn å ¹t c¬ së chÕ biÕn ®iÒu, cã nh÷ng tØnh nguyªn liÖu Ýt nh­ng cã 2 - 3 c¬ së chÕ biÕn ®· g©y t×nh tr¹ng thiÕu nguyªn liÖu, ph¶i nhËp hµng n¨m 20 - 30.000 tÊn h¹t ®iÒu th« ®Ó t¸i chÕ. Cã nhµ m¸y ®­êng x©y råi l¹i ph¶i di chuyÓn tõ tØnh nµy sang tØnh kh¸c. Trong khi ®ã nhiÒu s¶n phÈm nh­: chÌ chØ cã 60%, mÝa 50%, thñy s¶n 25%, thÞt c¸c lo¹i 1%, rau qu¶ 5%... ®­îc chÕ biÕn so víi s¶n l­îng s¶n xuÊt. Ph¶i nghiªn cøu lùa chän nh÷ng c©y mòi nhän, c©y chiÕn l­îc cho mçi mét vïng cô thÓ, nhÊt lµ ph¶i cã ®Þa chØ tiªu thô cô thÓ. - Ch­a ®Çu t­ ®óng møc cho viÖc ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ chÕ biÕn s¶n phÈm sau thu ho¹ch, ®©y lµ nguyªn nh©n chÝnh mµ n«ng phÈm thiÕu kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, hiÖu qu¶ kinh tÕ ch­a cao. - Dù b¸o thÞ tr­êng n«ng s¶n cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi ch­a nhanh nh¹y, thiÕu tÝnh chÝnh x¸c, ch­a ph©n tÝch ®­îc ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè t¸c ®éng tíi gi¸ c¶ n«ng s¶n trong nhiÒu n¨m. §èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi chu kú s¶n xuÊt dµi ngµy, nhÊt lµ c©y c«ng nghiÖp nh­ : chÌ, cµ phª, ®iÒu... th× dù ®o¸n cho thêi gian dµi lµ hÕt søc cÇn thiÕt. - §Çu t­ cho n«ng nghiÖp cña Nhµ n­íc ch­a ®óng møc víi sù ®ãng gãp cña nã vµo nÒn kinh tÕ quèc d©n. §ã lµ: ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc, ®¹t tû suÊt hµng hãa trong s¶n phÈm n«ng nghiÖp 50%, n«ng s¶n xuÊt khÈu 30% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n­íc. Trong khi ®ã tû lÖ ®Çu t­ vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho n«ng nghiÖp n«ng th«n ch­a tháa ®¸ng, n¨m 1985 lµ 21,7%, n¨m 1990 lµ 17,1%, n¨m 1996 lµ 10%, n¨m 1998 lµ 15,3%, n¨m 1999 ®­îc ®iÒu chØnh trªn 25%. - §Çu t­ n­íc ngoµi vµo n«ng nghiÖp còng rÊt thÊp (12% sè dù ¸n vµ 3,9% sè vèn). S¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ lÜnh vùc s¶n xuÊt Ýt sinh lîi, th­êng xuyªn gÆp rñi ro nªn ch­a thu hót ®­îc vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Kh¶ n¨ng dù b¸o dù phßng c¸c lo¹i rñi ro trong s¶n xuÊt ch­a cao, ch­a ®ñ søc dù b¸o chÝnh x¸c, nhÊt lµ phßng chèng thiªn tai. B×nh qu©n trong 20 n¨m qua, mçi n¨m 6 - 7 c¬n b·o vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi ®· g©y nh÷ng thiÖt h¹i ®¸ng kÓ vÒ ng­êi vµ n¨ng suÊt, s¶n l­îng n«ng nghiÖp. - ChÝnh s¸ch chÝnh khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp ch­a ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi n«ng d©n yªn t©m s¶n xuÊt. NhiÒu chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ®Çu t­ cho n«ng nghiÖp ch­a ®Õn hé d©n, qua nhiÒu kh©u trung gian bít xÐn, ng­êi n«ng d©n ch­a ®­îc h­ëng lîi tõ xuÊt khÈu n«ng s¶n ®em l¹i. VÝ dô 80% d©n sè n«ng d©n ®­îc h­ëng lîi tõ 40% GDP víi tèc ®é t¨ng tr­ëng 5 - 6%/ n¨m, 20% d©n sè thµnh thÞ ®­îc h­ëng tõ 60% GDP cßn l¹i víi tèc ®é t¨ng tr­ëng 8 - 12%/ n¨m... Do ®ã kho¶ng c¸ch møc sèng gi÷a n«ng th«n, thµnh thÞ hiÖn nay lµ 5 lÇn vµ cã xu h­íng cßn t¨ng lªn. §©y còng lµ sù h¹n chÕ lín ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n. _ Sù kÕt hîp gi÷a bèn nhµ ch­a phï hîp hay nãi chÝnh x¸c lµ ch­a cã sù kÕt hîp hµi hoµ. §ã lµ, Nhµ n­íc, nhµ nghiªn cøu, doanh nghiÖp vµ n«ng d©n trång n«ng s¶n. Bèn nhµ nµy tuy ®· cã sù kÕt hîp song vÉn ch­a hoµn chØnh. ChÝnh v× vËy, nã còng ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu tíi t×nh h×nh xuÊt khÈu n«ng s¶n. Cã thÓ chÝnh s¸ch Nhµ n­íc ch­a ®ñ ®i s©u ®i x¸t tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n. C¸c biÖn ph¸p hç trî cña Nhµ n­íc vÉn ch­a gióp Ých nhiÒu cho doanh nghiÖp cïng víi c¸c nhµ khoa häc. Trªn ®©y lµ c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu ®· c¶n trë ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n n­íc ta thêi gian qua .§Ó t¨ng c­êng xuÊt khÈu n«ng s¶n vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng s¶n hîp lý, mét mÆt c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã sù nç lùc cña b¶n th©n c¸c ngµnh, ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc c¸c nguyªn nh©n trªn .MÆt kh¸c, cÇn ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch hç trî xuÊt khÈu n«ng s¶n tõ phÝa Nhµ n­íc vµ c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng ®Ó ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n cã thÓ ph¸t triÓn nhanh chãng vµ thuËn lîi h¬n . Ch­¬ng III. Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ chñ yÕu ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n ViÖt Nam Khi nh¾c tíi xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n th× chóng ta l¹i ph¶i ®Æc biÖt quan t©m tíi m« h×nh 4 nhµ. Bao gåm: - Nhµ n«ng d©n: Ng­êi trùc tiÕp tham gia qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra n«ng s¶n xuÊt khÈu. - Nhµ khoa häc: Ng­êi nghiªn cøu nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc nh»m c¶i t¹o quy tr×nh s¶n xuÊt còng nh­ c¶i t¹o gièng c©y con míi cho n¨ng suÊt cao h¬n. - Nhµ Doanh nghiÖp: Ng­êi thu mua hµng n«ng s¶n cña n«ng d©n, trùc tiÕp lµm viÖc víi ®èi t¸c n­íc ngoµi, ®­a n«ng s¶n ViÖt Nam ra thÞ tr­êng thÕ giíi. - Nhµ n­íc, lµ n¬i ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, c¸c nguån th«ng tin hç trî gióp cho doanh nghiÖp, nhµ n«ng d©n, khoa häc thùc hiÖn tèt c«ng t¸c cña m×nh. Thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n. C¸c chÝnh s¸ch ®ã cã thÓ lµ vÒ ­u ®·i vèn cho n«ng d©n vµ nhµ khoa häc, thuÕ cho doanh nghiÖp... chÝnh s¸ch quy ho¹ch vïng xuÊt khÈu n«ng s¶n... V× vËy ph¶i kÕt hîp tèt bèn nhµ nµy th× sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n. 1. TriÓn väng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n ViÖt Nam: ThÊy ®­îc tÇm quan träng cña viÖc xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n nªn §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®­a ra nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n nh­: - Nhµ n­íc cã chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu hµng cã hµm l­îng tinh lín hay nãi c¸ch kh¸c xuÊt khÈu hµng ho¸ tõ nguyªn liÖu th« sang hµng ho¸ chÕ biÕn cã chøa hµm l­¬ng kü thuËt cao, cã gi¸ trÞ lín, ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ. Do vËy, doanh nghiÖp lµm xuÊt nhËp khÈu cÇn tranh thñ mäi nguån vèn, ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n, trang thiÕt bÞ m¸y mãc hiÖn ®¹i, d©y truyÒn c«ng nghÖ phï hîp ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm tèt, cã gi¸ trÞ cao ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. - §èi víi thÞ tr­êng xuÊt khÈu ta chñ tr­¬ng lÊy thÞ tr­êng EU, Braxin, Mexico, NhËt B¶n, Singapo, Ên §é, ASEAN, Trung Quèc, Mü lµm thÞ tr­êng chÝnh, tiÕn hµnh hîp t¸c liªn doanh víi c¸c C«ng ty n­íc ngoµi vÒ s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng n«ng s¶n, ®Ó cã hµng chÊt l­îng cao, mÉu m· phong phó. Tõ ®ã, C«ng ty häc hái thªm ®­îc kinh nghiÖm kinh doanh tiÕp thu ®­îc nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn. - Nhµ n­íc cïng c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo viÖc t×m kiÕm thÞ tr­êng nh»m n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu, ®ång thêi Nhµ n­íc còng khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tham gia vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng n«ng s¶n. C¸c doanh nghiÖp nµy ph¸t triÓn sÏ thu hót nhiÒu lao ®éng, gi¶i quyÕt viÖc lµm ®¸ng kÓ cho ng­êi lao ®éng, gãp phÇn cïng Nhµ n­íc gi¶i quyÕt n¹n thÊt nghiÖp. Tõ nh÷ng ®Þnh h­íng chÝnh trªn, môc tiªu cña Nhµ n­íc ta lµ t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n tõ 5 tû USD/ n¨m hiÖn nay vµ kho¶ng 15 tû USD vµo n¨m 2010. Nh­ vËy, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m t¨ng Ýt nhÊt kh«ng d­íi 30%. VÊn ®Ò lóc nµy lµ ph­¬ng thøc huy ®éng vèn, trªn c¬ së ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ b»ng nhiÒu h×nh thøc, kÕt hîp víi c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc ®Ó x©y dùng ngµnh n«ng nghiÖp vµ chÕ biÕn thùc phÈm ViÖt Nam cã tr×nh ®é c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ngang tÇm víi c¸c n­íc trong khu vùc, phï hîp víi chñ tr­¬ng kÕt hîp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Nh­ mäi ng­êi ®Òu biÕt, nhu cÇu ¨n uèng cña con ng­êi lµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc vµ nhu cÇu ®ã ®ßi hái ngµy cµng nhiÒu vÒ sè l­îng víi chÊt l­îng ngµy cµng cao do x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn. Mét ®iÒu n÷a còng ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn nhu cÇu hµng n«ng s¶n lµ tèc ®é gia t¨ng d©n sè trªn thÕ giíi. Do vËy mµ viÖc xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n ®· ®ang vµ sÏ chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi. VÒ t×nh h×nh hµng ho¸ thÞ tr­êng thÕ giíi hiÖn nay nãi chung vµ thÞ tr­êng hµng n«ng s¶n nãi riªng cã thay ®æi rÊt lín. Tr­íc ®©y, thÞ tr­êng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ c¸c n­íc §«ng ¢u vµ Liªn X« cò, nay thÞ tr­êng ngµy cµng thu hÑp vµ thÞ tr­êng t­ b¶n nãi chung ngµy cµng më réng.ThÞ tr­êng chÝnh cña ta hiÖn nay chñ yÕu lµ c¸c n­íc T©y ¢u, EU, thÞ tr­êng ch©u ¸ nh­: NhËt B¶n, Nam TriÒu Tiªn, Singapore, §µi Loan,Trung Quèc, Asean, Mü, Brazil... B¶ng 20 Dù b¸o s¶n l­îng mét sè hµng n«ng s¶n XK cña ViÖt Nam vµo n¨m 2010 MÆt hµng DiÖn tÝch (ngµn ha) S¶n l­îng XK (ngµn tÊn) Kim ng¹ch XK (trUSD) Tû träng trong % N.s¶n XK Cµ phª 350 420 700 8.2 Cao su 700 300 450 5.9 §iÒu nh©n 300 60 300 3.5 ChÌ 100 100 140 1.65 L¹c nh©n 300 250 150 1.76 H¹t tiªu 10 40 150 1.76 (Nguån :Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT). Ngoµi ra cã thÓ chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu n«ng s¶n theo thÞ tr­êng.Bªn c¹nh viÖc x¸c ®Þnh c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu ,viÖc t×m ra mét c¬ cÊu thÞ tr­êng thÝch hîp còng kh«ng kÐm phÇn quan träng trong viÖc n¨ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu .ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã xu h­íng chuyÓn dÞch tõ §«ng sang T©y: tõ Ch©u ¸ sang Ch©u ¢u vµ B¾c Mü . Xu h­íng trªn thÓ hiÖn trªn c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau: + Sè tuyÖt ®èi vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc §«ng B¾c ¸ sÏ vÉn t¨ng lªn nh­ng tû träng % trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam vµo khu vùc nµy sÏ gi¶m trung b×nh 3-4% / n¨m .Riªng NhËt B¶n vÉn cã kh¶ n¨ng t¨ng tõ 17-18% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. + §èi víi khu vùc §«ng Nam ¸ ( chñ yÕu lµ c¸c n­íc thuéc ASEAN), ®©y lµ thÞ tr­êng cã nhiÒu triÓn väng trong t­¬ng lai, nh­ng tr­íc mÆt ch­a cã kh¶ n¨ng t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang khu vùc thÞ tr­êng nµy. Bëi lÏ, ViÖt Nam ®· lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN ®· tham gia AFTA vµ ®ang thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan cña AFTA. Sù h¹ thÊp hµng rµo thuÕ quan sÏ khuyÕn khÝch bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc trong néi bé ASEAN mÆt kh¸c, danh môc c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam vµ c¸c n­íc kh¸c thuéc khèi ASEAN cã sù t­¬ng ®ång kh¸ lín nªn sÏ h¹n chÕ quan hÖ trao ®æi gi÷a c¸c n­íc trong néi bé ASEAN. + ThÞ tr­êng B¾c Mü (chñ yÕu lµ Mü ) lµ thÞ tr­êng míi, ®Çy triÓn väng ®èi víi ViÖt Nam. Mü ®ang lµ thÞ tr­êng lín tiªu thô c¸c hµng thµnh phÈm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam. Cho nªn ®©y lµ thÞ tr­êng mµ ViÖt Nam khuyÕn khÝch c¶ nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu. Do ®ã, khu vùc thÞ tr­êng B¾c Mü (chñ yÕu lµ Mü cã nhiÒu kh¶ n¨ng trë thµnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu träng ®iÓm cña ViÖt Nam ngay trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t. Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu sang khu vùc thÞ tr­êng nµy trong c¬ cÊu kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c khu vùc thÞ tr­êng cã thÓ sÏ t¨ng trung b×nh 2.5-3% /n¨m. N¨m 2000, thÞ tr­êng B¾c Mü cã kh¶ n¨ng chiÕm tû träng 20% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. + Khu vùc T©y-B¾c ¢u (chñ yÕu lµ c¸c n­íc thuéc EU) hiÖn ®ang lµ khu vùc thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín thø 3 cña ViÖt Nam (sau §«ng B¾c ¸ vµ §«ng Nam ¸).Quan hÖ bu«n b¸n hai chiÒu gi÷a ViÖt Nam vµ C¸c n­íc T©y-B¾c ¢u t¨ng rÊt nhanh trong 7 n¨m qua. Khèi l­îng bu«n b¸n cña ViÖt Nam víi EU tõ n¨m 1991 ®Õn nay t¨ng víi tèc ®é trung b×nh 71%/ n¨m, n¨m 1997®¹t gi¸ trÞ trªn 3 tû USD, trong ®ã c¸n c©n th­¬ng m¹i ®ang cã lîi cho ViÖt Nam ( n¨m 1997 ,ViÖt Nam ®· xuÊt siªu 270 triÖu USD sang khu vùc thÞ tr­êng nµy ). Ngoµi ra ,T©y-B¾c ¢u lµ khu vùc thÞ tr­êng cã “c«ng nghÖ nguån’’ nªn ViÖt Nam ®ang chó träng thóc ®Èy quan hÖ bu«n b¸n hai chiÒu nh»m kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu phôc vô cho sù nghiÖp CNH-H§H. Cïng víi bèi c¶nh quan hÖ kinh tÕ-th­¬ng m¹i ¢u-¸ b¾t ®Çu cã sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt. TriÓn väng trong nh÷ng n¨m tíi quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc T©y B¾c ¢u sÏ cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nhanh chãng . Tuy vËy còng cã nh÷ng khã kh¨n nh­ sù c¹nh tranh gay g¾t cña hµng ho¸ mét sè n­íc Ch©u ¸ trong khu vùc thÞ tr­êng nµy ( Trung quèc ,Th¸i lan Malaixia) vµ ViÖt Nam ch­a ph¶i ®· n»m trong môc ­u tiªn cña c¸c n­íc T©y-B¾c ¢u.Tõ nhËn ®Þnh trªn, dù b¸o kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang khu vùc T©y-B¾c ¢u trong c¸c n¨m tíi sÏ tiÕp tôc t¨ng ë møc cao trªn d­íi 70%/ n¨m. Khu vùc thÞ tr­êng nµy sÏ chiÕm tû träng kho¶ng 22% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo n¨m 2000 ( trung b×nh tû träng t¨ng 1%/ n¨m ). + §èi víi khu vùc thÞ tr­êng SNG vµ c¸c n­íc thuéc §«ng ¢u cò, qua c¸c cuéc tiÕp xóc cÊp cao cho thÊy, viÖc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a n­íc ta vµ c¸c n­íc nµy lµ phï hîp víi mong muèn cña c¶ hai bªn. §©y lµ khu vùc thÞ tr­êng truyÒn thèng cã kh¶ n¨ng tiªu thô nhiÒu hµng ho¸ n«ng s¶n cña ta. Tuy nhiªn , bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi cßn cã nh÷ng khã kh¨n, trë ng¹i nh­ : kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c n­íc nµy ch­a h×nh thµnh ®­îc chÝnh s¸ch thÞ tr­êng vµ b¹n hµng víi nhau, cßn cã mét sè vÊn ®Ò v­íng m¾c ch­a ®­îc xö lý xong nh­ nî cò, ch­a cã tho¶ ­íc vÒ ng©n hµng gi÷a hai bªn, hµng ho¸ ®­a vµo c¸c thÞ tr­êng nµy chiu sù c¹nh tranh gay g¾t vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng cña hµng ho¸ Th¸i Lan, Trung Quèc, Singapore, Thæ NhÜ Kú... V× vËy, dù b¸o kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang khu vùc thÞ tr­êng nµy trong nh÷ng n¨m tíi sÏ t¨ng trung b×nh 70-80%/ n¨m, chiÕm tû träng kho¶ng 5% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Nh­ vËy khu vùc thÞ tr­êng träng ®iÓm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tËp trung vµo 4 khu vùc chÝnh vµ cã sù chuyÓn dÞch ®­îc thÓ hiÖn trong b¶ng d­íi ®©y: B¶ng 22 ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 §¬n vÞ tÝnh :%. Ch©u lôc 1991-1995 2000 2010 Ch©u ¸-TBD 80 50 45 Ch©u ¢u 15 25 25 Ch©u Mü 2 20 25 Ch©u Phi 3 5 5 ( Nguån : Bé KÕ Ho¹ch vµ §Çu T­ ) Dù kiÕn ViÖt nam sÏ xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng chÝnh vµ nh÷ng thÞ tr­êng sau: G¹o: khu vùc Ch©u ¸ -TBD 55%,Trung §«ng vµ Ch©u Phi 30%, Ch©u ¢u vµ Ch©u Mü15%. Cµ phª: thÞ tr­êng nhËp khÈu chñ yÕu lµ EU 49.6%, Mü chiÕm 13.6%, Singapore10.4%, NhËt b¶n chiÕm kho¶ng 6.0%. Cao su : dù kiÕn xuÊt khÈu sang c¸c n­íc Ch©u ¸ -Th¸i B×nh D­¬ng chiÕm tû träng 65%( trong ®ã Trung quèc kho¶ng 50% ); c¸c n­íc ¢u-Mü 15%, c¸c n­íc cßn l¹i 20%. - Nh©n ®iÒu : thÞ tr­êng nhËp khÈu chñ yÕu lµ Trung Quèc chiÕm 45.2%, Mü chiÕm 25.2%, Ch©u ¢u chiÕm 15.2% , Ch©u óc chiÕm 10%; c¸c n­íc Ch©u ¸ kh¸c chiÕm kho¶ng 4.4%. §Ó thÊy ®­îc nhu cÇu vÒ hµng n«ng s¶n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ta lu«n ph¶i quan t©m tíi c¸c n­íc cã nguån hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu lín nh­: - XuÊt khÈu g¹o, cao su: Th¸i Lan, Mü... - XuÊt khÈu cµ phª: Braxin. - Mét trung t©m t¸i xuÊt khÈu lín: Singapore. Ngµy nay, thÞ tr­êng quèc tÕ ngµy cµng ®­îc më réng, nhu cÇu vÒ hµng n«ng s¶n cµng lín nh­ng bªn c¹nh ®ã vÊn ®Ò khã kh¨n ngµy cµng nhiÒu. Doanh nghiÖp ph¶i thùc sù b­íc vµo cuéc c¹nh tranh gay g¾t vÒ n«ng phÈm, uy tÝn, ®iÒu kiÖn thanh to¸n. Chóng ta cã thÓ dÔ dµng nhËn thÊy vai trß to lín cña viÖc xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n. ViÖt Nam lµ mét n­íc n«ng nghiÖp. Chñ yÕu 80% lµ vïng n«ng th«n cho nªn viÖc xuÊt khÈu n«ng s¶n lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó ®Èy m¹nh nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam tõng b­íc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n, chóng ta sÏ thu hót ®­îc nhiÒu ngo¹i tÖ phôc vô cho qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt n­íc. Tõng b­íc ®Èy m¹nh, ®­a nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ®i lªn s¸nh kÞp víi c¸c quèc gia trªn thÕ giíi còng nh­ trong khu vùc. 2. Nh÷ng biÖn ph¸p vÜ m« ( tõ phÝa Nhµ n­íc ) 2.1- §a d¹ng hãa c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp xuÊt khÈu: Tr­íc hÕt, chñ tr­¬ng ®a d¹ng hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ mét chñ tr­¬ng hÕt søc ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay v× mét mÆt khai th¸c hÕt tiÒm n¨ng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ViÖt Nam, t¹o c¬ së nguån hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu quy m« lín vµ phong phó vÒ chñng lo¹i s¶n phÈm. MÆt kh¸c, do qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®ang diÔn ra m¹nh mÏ, t¸c ®éng m¹nh ®Õn thÞ tr­êng hµng n«ng s¶n thÕ giíi theo h­íng lµm thay ®æi lîi thÕ so s¸nh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña c¸c n­íc ®Ó lÊp lç hæng cña nhu cÇu thÞ tr­êng. §Ó thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy, ChÝnh phñ cÇn cã quy ho¹ch tæng thÓ, l©u dµi vÒ ph¸t triÓn c¸c vïng n«ng nghiÖp hµng hãa phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn ®èi víi tõng vïng trong sù hµi hßa víi c¸c vïng kh¸c, ®Æc biÖt lµ phï hîp víi triÓn väng bu«n b¸n cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §a d¹ng hãa n«ng nghiÖp ®ßi hái ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ víi nghiªn cøu vµ chuyÓn giao tiÕn bé c«ng nghÖ nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm n«ng s¶n xuÊt khÈu. ChÝnh phñ cÇn x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch lµm gi¶m bít c¸c rñi ro cña thÞ tr­êng nh­ quy ®Þnh vÒ gi¸ sµn ®èi víi s¶n phÈm n«ng s¶n, sö dông ng©n s¸ch ®Ó can thiÖp kÞp thêi khi gi¸ c¶ bÞ sôt xuèng d­íi møc gi¸ sµn quy ®Þnh vµ cã trî gióp ban ®Çu, x©y dùng h×nh thøc b¸n b¶o hiÓm cho c©y n«ng s¶n. CÇn ph¸t triÓn vµ n©ng cao chÊt l­îng th«ng tin, nhÊt lµ c¸c th«ng tin dù b¸o triÓn väng thÞ tr­êng trung vµ dµi h¹n ®èi víi hµng n«ng s¶n. 2.2- TÝnh dông hç trî xuÊt khÈu: MÆc dï n­íc ta ®· cã nhiÒu thµnh c«ng trong viÖc x©y dùng hÖ thèng tÝn dông n«ng th«n nh­ng míi chØ ®¸p øng ®­îc kho¶ng 50% nhu cÇu vay vèn cña n«ng th«n. NhiÒu hé gia ®×nh ch­a tiÕp cËn ®­îc nguån vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông chÝnh thøc, ph¶i vay ë thÞ tr­êng kh«ng chÝnh thøc víi l·i suÊt cao. Bëi vËy, h­íng tÝn dông trong thêi gian tíi lµ: - T¨ng vèn cho khu vùc n«ng th«n, kh«ng ph©n biÖt tÝn dông gi÷a c¸c khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh ®Ó hé n«ng d©n cã thÓ vay vèn tõ c¸c tæ chøc tÝn dông chÝnh thøc. - §¬n gi¶n hãa h¬n c¸c thñ tôc cho vay, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c hé n«ng d©n. - Nghiªn cøu ¸p dông c¸c h×nh thøc tÝn dông hç trî xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n nh­ b¶o l·nh tÝn dông ®èi víi doanh nghiÖp xuÊt khÈu trong nh÷ng tr­êng hîp cÇn thiÕt, cÊp tÝn dông bæ sung kÞp thêi vµo thêi ®iÓm quan träng, hîp t¸c tÝn dông gi÷a c¸c quü tÝn dông, c¸c ng©n hµng, kÓ c¶ c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu chñ yÕu hµng n«ng s¶n ViÖt Nam. - Nghiªn cøu x©y dùng vµ triÓn khai ¸p dông quü tµi trî xuÊt khÈu cho c¸c n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu (cã ph¹m vi s¶n xuÊt réng vµ lµ nguån thu nhËp chñ yÕu cña ®a sè n«ng d©n) b»ng c¸c nguån kh¸c nhau tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n. 2.3- TiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vÒ thÞ tr­êng: - KhuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia t×m kiÕm thÞ tr­êng vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n trªn c¬ së gi¶m bít c¸c h¹n chÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu vÒ thñ tôc thµnh lËp, kinh doanh vµ gi¶i thÓ. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu nhiÒu nh­ khen th­ëng, gi¶m thuÕ hoÆc ­u tiªn vay vèn tõ c¸c quü hç trî cña Nhµ n­íc. - §iÒu chØnh linh ho¹t h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ®Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh nguån l­¬ng thùc vµ gi¸ c¶ trong n­íc nh­ng kh«ng c¶n trë c¸c doanh nghiÖp kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ cao, tõng b­íc chuyÓn sang ®iÒu hµnh b»ng thuÕ, cã dù tr÷ ®Ó ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc thay v× h¹n chÕ th­¬ng m¹i. - Trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2010, thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN còng sÏ bÞ h¹n chÕ ®èi víi c¸c n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam do c¬ cÊu xuÊt khÈu n«ng s¶n ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN kh¸c t­¬ng tù nhau, h¬n n÷a c¸c n«ng s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam th­êng lµ s¶n phÈm th«, Ýt qua chÕ biÕn nªn viÖc c¾t gi¶m thuÕ theo HiÖp ®Þnh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung cña c¸c n­íc nµy kh«ng cã t¸c ®éng lín ®Õn khèi l­îng xuÊt khÈu c¸c n«ng s¶n cña ViÖt Nam trong t­¬ng lai. Bëi vËy, mét mÆt tiÕp tôc duy tr× thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN (chñ yÕu lµ s¶n phÈm ngò cèc, s¶n phÈm thøc ¨n gia sóc, c¸c n«ng s¶n th« Ýt qua chÕ biÕn ®Ó phôc vô cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn). Ngoµi ra tiÕp tôc th¸o gì v­íng m¾c ®Ó kh«i phôc thÞ tr­êng Nga vµ §«ng ¢u v× ®©y lµ c¸c thÞ tr­êng cã dung l­îng trao ®æi lín vµ yªu cÇu chÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng kh¾t khe, ®ång thêi tõng b­íc th©m nhËp vµo thÞ tr­êng míi nh­ EU vµ Mü. - ¸p dông chÕ ®é qu¶n lý mÒm dÎo h¬n ®èi víi nhËp khÈu vËt t­ n«ng nghiÖp ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt trong n­íc nh­ng kh«ng lµm t¨ng gi¸ cao so víi gi¸ quèc tÕ nh»m gãp phÇn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n. - ChuÈn bÞ lé tr×nh tham gia tù do hãa th­¬ng m¹i theo cam kÕt víi AFTA, APEC vµ WTO. Khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c c¬ héi cña thÞ tr­êng quèc tÕ, ®ång thêi b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n­íc. 2.4- ChuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng s¶n xuÊt khÈu phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi, ®¸p øng sè l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu: Tõ ®ã trong c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ xuÊt khÈu, chóng ta ph¶i ­u tiªn lùa chän nh÷ng n«ng s¶n cã gi¸ trÞ cao, nh­ g¹o cã chÊt l­îng cao, chÌ ®Æc s¶n, cµ phª arabica, døa cayen, lîn siªu n¹c, cho phÐp trªn mçi ®¬n vÞ diÖn tÝch trång trät vµ trªn mçi ®Çu gia sóc thu ®­îc nhiÒu kim ng¹ch xuÊt khÈu. Nh­ vËy cã thÓ víi sè diÖn tÝch trång trät kh«ng lín l¾m, víi sè ®Çu gia sóc kh«ng nhiÒu l¾m, chóng ta cã thÓ cã hµm ng¹ch xuÊt khÈu cao. §ã lµ xu thÕ xuÊt khÈu hiÖn ®¹i. Muèn lµm ®­îc ®iÒu nµy, tr­íc tiªn cÇn hÕt søc quan t©m gi¶i quyÕt viÖc lùa chän gièng c©y trång, vËt nu«i tèt, nh©n gièng vµ nÕu cÇn th× ph¶i nhËp gièng bao gåm c¶ nhËp gièng th­¬ng phÈm vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng s¶n xuÊt ph©n t¸n vµ manh món, thu mua gom n«ng s¶n ë nhiÒu n¬i ®Ó xuÊt khÈu, lµm gi¶m chÊt l­îng s¶n phÈm vµ t¨ng chi phÝ, cÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung n«ng s¶n xuÊt khÈu, cã quy m« lín nh­ c¸c vïng lóa g¹o, vïng ng«, vïng c©y c«ng nghiÖp, cµ phª, cao su, hå tiªu, ®iÒu, chÌ, mÝa ®­êng, b«ng, rau qu¶, vïng ch¨n nu«i bß s÷a, lîn v.v… Trong c¸c vïng ®ã, g¾n kh©u s¶n xuÊt nguyªn liÖu, chÕ biÕn, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn bèc xÕp, tiªu thô s¶n phÈm th«ng qua c¸c hîp ®ång kinh tÕ gi÷a c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn, n«ng héi, hîp t¸c x·, trang tr¹i s¶n xuÊt nguyªn liÖu. ViÖc ph¸t triÓn c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng s¶n xuÊt khÈu tËp trung nh­ trªn sÏ gãp phÇn quan träng ®Ó ®¶m b¶o sè l­îng, t¨ng chÊt l­îng vµ h¹ gi¸ thµnh n«ng s¶n xuÊt khÈu, gi¶m ®­îc t×nh tr¹ng ®Çu c¬, ®¶m b¶o gi¸ mua b¸n hîp lý, cã lîi cho c¶ n«ng d©n s¶n xuÊt nguyªn liÖu vµ ng­êi tiªu thô vµ chÕ biÕn n«ng s¶n. 2.5- Ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng vµ n©ng cao tr×nh ®é khoa häc vµ c«ng nghÖ: lµ nÒn t¶ng v÷ng ch¾c ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh xuÊt khÈu n«ng s¶n. Tån t¹i lín nhÊt trong xuÊt khÈu n«ng s¶n lµ chÊt l­îng thÊp, gi¸ thµnh cao, xuÊt khÈu chñ yÕu ë d¹ng th« vµ s¬ chÕ. N«ng s¶n xuÊt khÈu th« chiÕm 70 – 80%, tû lÖ xuÊt khÈu qua chÕ biÕn chiÕm tõ 20 – 30% trong khi ®ã c¸c n­íc trong khu vùc ASEAN ®¹t trªn 50%. N«ng s¶n xuÊt khÈu d­íi d¹ng th« th­êng cã gi¸ quèc tÕ thÊp h¬n, nh­ gi¸ g¹o thÊp h¬n 30-50% USD/tÊn, cµ phª, chÌ thÊp h¬n 100-150 USD/tÊn. Muèn gi¶m nhanh tû lÖ xuÊt khÈu n«ng s¶n th«, n©ng cao chÊt l­îng vµ h¹ gi¸ thµnh n«ng s¶n xuÊt khÈu ph¶i ph¸t triÓn m¹nh mÏ kÕt cÊu h¹ tÇng, n©ng cao tr×nh ®é ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ, g¾n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ thÞ tr­êng, thùc hiÖn thuû lîi ho¸, c¬ khÝ ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Æc biÖt c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ chÕ biÕn, b¶o qu¶n n«ng s¶n vµ tõng b­íc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo c¸c kh©u s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m n©ng cao n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i, n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt l­îng, h¹ gi¸ thµnh n«ng s¶n xuÊt khÈu, t¨ng hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña n«ng s¶n xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng. ViÖc ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng, ¸p dông khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¶i g¾n tr­íc tiªn víi viÖc x©y dùng c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tËp trung phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt n«ng s¶n xuÊt khÈu cña vïng. ë c¸c vïng s¶n xuÊt nguyªn liÖu tËp trung ph¶i ­u tiªn ph¸t triÓn thuû lîi ®Ó chèng óng, chèng h¹n, thùc hiÖn t­íi tiªu hîp lý, cung cÊp n­íc cho n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, cho sinh ho¹t cña nh©n d©n. ViÖc ph¸t triÓn m¹nh mÏ giao th«ng ®Ó vËn chuyÓn s¶n phÈm, vËt t­, hµng tiªu dïng, ®i l¹i cña nh©n d©n ë trong vïng. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn, b¶o qu¶n trong c¸c vïng nguyªn liÖu tËp trung quy m« lín lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng ®Ó gi¶m bít h­ háng s¶n phÈm sau thu ho¹ch, n©ng cao chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm xuÊt khÈu, tiÕt kiÖm thêi gian vµ chi phÝ vËn chuyÓn, gi¶m gi¸ thµnh n«ng s¶n xuÊt khÈu. Ph¸t triÓn hÖ thèng ®iÖn, dÞch vô b­u chÝnh viÔn th«ng, dÞch vô ng©n hµng tÝn dông, kho tµng, bÕn b·i, cöa hµng th­¬ng m¹i vµ chî mua b¸n n«ng s¶n vËt t­ s¶n phÈm, mét c¸ch hîp lÝ ë c¸c vïng n«ng s¶n nguyªn liÖu tËp trung sÏ cho phÐp t¹o nªn mét d©y chuyÒn khÐp kÝn c¸c kh©u s¶n xuÊt, chÕ biÕn b¶o qu¶n, bèc xÕp vËn chuyÓn vµ tiªu thô s¶n phÈm, më ra kh¶ n¨ng xuÊt khÈu n«ng s¶n s¶n phÈm trùc tiÕp, kh«ng qua trung gian, ®­a hµng ho¸ trùc tiÕp ®Õn c¸c n­íc nhËp khÈu n«ng s¶n phÈm mét c¸ch cã hiÖu qu¶. 2.6- X©y dùng vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch xuÊt khÈu n«ng s¶n xuÊt khÈu: lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc quan träng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. C¸c n­íc, kÓ c¶ c¸c n­íc ph¸t triÓn cã nhiÒu chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt hç trî xuÊt khÈu n«ng s¶n. Ch¼ng h¹n muèn xuÊt khÈu n«ng s¶n tr­íc tiªn ph¶i cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ x©y dùng c¸c vïng nguyªn liÖu n«ng s¶n tËp trung, träng ®iÓm tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn chÕ biÕn, b¶o qu¶n, tiªu thô n«ng s¶n, ®Æc biÖt ®Çu t­ cho viÖc x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng th«ng qua c¸c dù ¸n ®Çu t­ hç trî cña Nhµ n­íc. §Ó cã thÓ n©ng cao søc c¹nh tranh n«ng s¶n xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng ®iÒu hÕt søc quan träng lµ n©ng cao chÊt l­îng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. V× vËy, ®i ®«i víi viÖc n©ng cao tr×nh ®é trang thiÕt bÞ khoa häc vµ c«ng nghÖ, cÇn gi¶m chi phÝ kh«ng hîp lÝ. Nªn gi¶m thuÕ nhËp khÈu ph©n bãn, thuèc trõ s©u, gi¶m thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi s¶n phÈm nguyªn liÖu s¶n xuÊt trong n­íc b¸n cho ng­êi s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Lo¹i bá c¸c chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt ra khái gi¸ thµnh, gi¶m c¸c chi phÝ dÞch vô ®Çu t­ vµo nh­ chi phÝ dÞch vô b­u chÝnh, h¶i quan, thanh tra, kiÓm tra ®Õn mùc tèi ®a. CÇn cã chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi ng­êi s¶n xuÊt n«ng s¶n xuÊt khÈu nh­ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm, khen th­ëng… tham gia c¸c hîp ®ång th­¬ng m¹i xuÊt khÈu cña chÝnh phñ, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hä vay vèn ng©n hµng víi thñ tôc ®¬n gi¶n, thêi gian trung h¹n vµ dµi h¹n, l·i suÊt ­u ®·i, quy m« vay vèn… ®ñ ®Ó lµm n«ng s¶n xuÊt khÈu. Trî gi¸ c­íc hµng xuÊt khÈu còng nh­ ®iÒu chØnh thuÕ suÊt, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®èi víi nh÷ng n«ng s¶n xu©t khÈu chñ lùc. CÇn cã chÝnh s¸ch t¨ng ®Çu t­ cho ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, n¾m b¾t kÞp thêi c¸c th«ng tin thÞ tr­êng cung cÇu vÒ n«ng s¶n phÈm, nghiªn cøu vµ dù b¸o cung cÇu thÞ tr­êng. §ã lµ c¬ së ®Èu tiªn ®Ó quy ho¹ch vµ ®iÓu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng s¶n xuÊt khÈu mét c¸ch kÞp thêi. Lµm sao nh÷ng th«ng tin ®ã cã thÓ ®Õn ®­îc ng­êi s¶n xuÊt ( n«ng hé, tæ s¶n xuÊt, hîp t¸c x· trang tr¹i…). Ng­êi s¶n xuÊt ph¶i n¾m ®­îc ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh gi¸ c¶, tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ sè l­îng n«ng s¶n xuÊt khÈu, ®Þa ®iÓm xuÊt khÈu. Ng­êi s¶n xuÊt ph¶i n¾m ®­îc c¸c chÝnh s¸ch Nhµ n­íc cã liªn quan ®Õn xuÊt khÈu n«ng s¶n nh­ chinhs s¸ch thuÕ, hç trî khen th­ëng xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch tµi chÝnh tÝn dông vay vµ l·i suÊt, chÝnh s¸ch khuyÕn n«ng vµ ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ. Ph¶i cã ®Çu t­ thÝch ®¸ng ®Ó n©ng cao tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng cho ng­êi s¶n xuÊt ®Ó hä cã thÓ tù chñ trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh xuÊt khÈu. 2.7- Ph©n tÝch vµ dù b¸o thÞ tr­êng thÕ giíi: §ång thêi lùa chän nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n hµng ho¸ cã søc c¹nh tranh m¹nh trªn thÞ tr­êng mçi n­íc, mçi khu vùc ®Ó quy ho¹ch vµ ®Çu t­ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Mét sè hµng xuÊt khÈu cã s¶n l­îng t¨ng nh­ng gi¸ trÞ kim ng¹ch th× gi¶m, nhµ n­íc bï lç, gi¸ c¶ bÊp bªnh, n«ng d©n thua thiÖt th× cã nªn duy tr× diÖn tÝch s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu nh­ hiÖn nay? ch¼ng h¹n nh­ xuÊt khÈu g¹o n¨m 2000 so víi n¨m 1999 chØ gi¶m 23% vÒ l­îng, nh­ng gi¸ trÞ gi¶m 35%, gi¸ lóa trong n­íc b×nh qu©n chØ b¨ng 84%, gi¸ cµ phª thÕ giíi tõ 520 USD/ tÊn ( 10/2000 ) chØ cßn 400-410 USD/ tÊn sau ®ã chØ mét hai th¸ng (11/2000 ). Nhµ n­íc bï lç xuÊt khÈu cµ phª gÇn 100 tû ®ång trong n¨m 1999. ThÞ tr­êng thÕ giíi n¨m 2001 sÏ tiÕp tôc d­ thõa cµ phª, gi¸ cµ phª gi¶m xuèng møc thÊp nhÊt nªn ng­êi trång cµ phª sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n. 2.8- §ång thêi còng cÇn cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ trùc tiÕp cho n«ng d©n s¶n xuÊt n«ng s¶n: hµng ho¸ th«ng qua vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, vay vèn l·i suÊt thÊp cho s¶n xuÊt, miÔn gi¶m thuÕ mÊt mïa, gÆp rñi ro, cã chÝnh s¸ch trî gi¸ vËt t­ nguyªn nhiªn liÖu cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh­ : gièng c©y con,.. thuèc b¶o vÖ thùc vËt, thuèc thó y.. ®Æc biÖt lµ gi¸ ®iÖn, than phôc vô cho thuû lîi, chÕ biÕn n«ng s¶n. Theo b¸o c¸o cña Ban VËt Gi¸ ChÝnh Phñ, nÕu so víi gi¸ lóa thÞ tr­êng th¸ng 3/2001 th× ng­êi s¶n xuÊt l· míi bï ®ñ chi phÝ s¶n xuÊt, nÕu tÝnh thªm chi phÝ qu¶n lÝ Hîp T¸c X· ( 2% ) thuª sö dông ®Êt n«ng nghiÖp( kho¶ng 4% s¶n l­îng ).. th× møc l·i cho ng­êi s¶n xuÊt rÊt thÊp, thËm chÝ cßn lç. Hµng ngh×n tû ®ång bï lç cho xuÊt khÈu, bï lç mua dù tr÷ nÕu ®­îc ®Çu t­ trùc tiÕp cho n«ng d©n th× chÊt l­îng, gi¸ thµnh n«ng s¶n sÏ cã søc c¹nh tranh m¹nh h¬n c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ n­íc ngoµi. ChØ cã nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp hµng ho¸ m¹nh míi t¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng th«n ®æi míi, ng­êi n«ng d©n ®­îc n©ng cao ®êi sèng vÒ vËt chÊt, v¨n ho¸, x· héi, ®uæi kÞp thµnh thÞ. 3. BiÖn ph¸p vi m«.( Tõ phÝa doanh nghiÖp ) 3.1- T¨ng c­êng n¨ng lùc chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu: - KhuyÕn khÝch chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu tõ xuÊt khÈu s¶n phÈm th« gi¸ trÞ thÊp sang xuÊt khÈu s¶n phÈm chÕ biÕn s©u cã gi¸ trÞ cao th«ng qua viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn, g¾n vïng nguyªn liÖu víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ®¸nh thuÕ cao ®èi víi hµng xuÊt khÈu d¹ng nguyªn liÖu th« mµ trong n­íc ®· cã c¬ së chÕ biÕn. - §Çu t­ ®ång bé x©y dùng míi vµ n©ng cÊp thiÕt bÞ cho c¸c c¬ së, hÖ thèng s¬ chÕ, chÕ biÕn thµnh phÈm vµ kho b¶o qu¶n chuyªn dïng t¹i n¬i s¶n xuÊt vµ c¶ng xuÊt hµng n«ng s¶n. - Kªu gäi ®Çu t­ n­íc ngoµi, liªn doanh hoÆc ®Çu t­ t­ nh©n, cÊp tÝn dông trung, dµi h¹n ®Ó ®Çu t­ x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn xuÊt khÈu s¶n phÈm chÊt l­îng cao, bao b× ®Ñp vµ hÊp dÉn. - Thùc hiÖn nghiªm chØnh kh©u kiÓm tra chÊt l­îng hµng tr­íc khi giao, ®¶m b¶o hµng xuÊt ®óng yªu cÇu ®· ký kÕt trong hîp ®ång. - Nghiªn cøu, chÕ t¹o, nhËp khÈu, phæ biÕn c¸c lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Ó n©ng cao c¸c kh©u ph¬i sÊy, b¶o qu¶n, chÕ biÕn n«ng s¶n vµ gãp phÇn gi¶m hao hôt sau thu ho¹ch. 3.2- C¬ chÕ hîp ®ång tiªu thô n«ng s¶n: cã ý nghÜa to lín ®Ó ®¶m b¶o cho ng­êi n«ng d©n s¶n xuÊt n«ng s¶n phÈm cã thÓ tiªu thô ®­îc víi gi¸ c¶ hîp lÝ vµ c¸c doanh nghiÖp thu mua chÕ biÕn ®­îc n«ng s¶n phÈm ®Ó xuÊt khÈu cho n­íc ngoµi. Trong thùc tÕ cã nhiÒu tr­êng hîp kh«ng thùc hiÖn ®­îc hîp ®ång ®· kÝ kÕt do sù biÕn ®éng phøc t¹p cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Khi gi¸ thÞ tr­êng cao h¬n gi¸ hîp ®ång n«ng d©n muèn gi÷ l¹i n«ng s¶n, ®­a ra b¸n thÞ tr­êng víi gi¸ cao, doanh nghiÖp kh«ng mua ®­îc hoÆc mua kh«ng ®ñ n«ng s¶n ®Ó chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu. Ng­îc l¹i khi gi¸ thÞ tr­êng thÊp h¬n gi¸ hîp ®ång, doanh nghiÖp kh«ng muèn mua hoÆc mua Ýt n«ng s¶n cña n«ng d©n mµ mua ë thÞ tr­êng, n«ng d©n kh«ng b¸n ®­îc hoÆc chØ b¸n ®­îc Ýt n«ng s¶n s¶n xuÊt ra dÉn ®Õn thiÕu vèn ®Ó tiÕp tôc s¶n xuÊt. V× vËy khi ký kÕt hîp ®ång gi÷a n«ng d©n vµ doanh nghiÖp, hai bªn ph¶i tÝnh to¸n ®Çy ®ñ vÒ sù biÕn ®éng gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng, quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lùc cña mçi bªn. Kinh nghiÖm cña nhiÒu ®Þa ph­¬ng cho thÊy hîp ®ång ph¶i ®­îc bµn b¹c vµ ký kÕt 1- 2 th¸ng tr­íc khi vµo vô s¶n xuÊt. Néi dung hîp ®ång ph¶i nãi râ tiªu chuÈn vÒ sè l­îng, chÊt l­îng s¶n phÈm, thêi gian, gi¸ c¶, ®Þa ®iÓm giao nép. §Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi cña hîp ®ång, ph¶i tÝnh to¸n ®Çy ®ñ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. Gi¸ n«ng d©n b¸n cho doanh nghiÖp trong ký kÕt hîp ®ång lµ chi phÝ thùc tÕ s¶n xuÊt céng víi tiÒn nép thuÕ ( nÕu cã ) céng víi chi phÝ l­u th«ng (nÕu n«ng d©n ph¶i vËn chuyÓn thãc ®Õn doanh nghiÖp ) l·i dù tÝnh ( kho¶ng 20%) ®Ó n«ng d©n cã thÓ thùc hiÖn ®­îc t¸i s¶n xuÊt më réng. Gi¸ ký kÕt trong hîp ®ång ph¶i lµ gi¸ hai bªn ( n«ng d©n vµ doanh nghiÖp ) tho¶ thuËn. NÕu do sù biÕn ®éng gi¸ c¶ thÞ tr­êng th× hai bªn ph¶i bµn b¹c nhau, kh«ng nªn ®Ó x¶y ra t×nh tr¹ng n«ng d©n kh«ng b¸n hoÆc kh«ng ®ñ s¶n phÈm cho doanh nghiÖp hoÆc doanh nghiÖp kh«ng mua hoÆc mua kh«ng ®ñ sè l­îng n«ng s¶n cho n«ng d©n nh­ ®· x¶y ra trong thùc tÕ. 3.3- T¨ng cuêng c¸c biÖn ph¸p Marketing ®èi víi hµng ho¸ n«ng s¶n: - Tæ chøc nghiÖp vô xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n - Nghiªn cøu, lùa chän thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n. Nghiªn cøu lùa chän thÞ tr­êng xuÊt khÈu lµ kh©u ®Çu tiªn cña qu¸ tr×nh xuÊt khÈu hµng ho¸, lµ kh©u quan träng trong viÖc ®­a ra quyÕt ®Þnh: xuÊt khÈu mÆt hµng n«ng s¶n nµo ®Ó ®em l¹i lîi nhuËn lín nhÊt. ViÖc t×m kiÕm th«ng tin, th¨m dß thÞ tr­êng lµ rÊt khã v× hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp vÉn ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong t×m kiÕm vµ xö lý th«ng tin. Tr­íc kia, ViÖt Nam xuÊt khÈu hµng sang c¸c n­íc §«ng ¢u vµ Liªn X« lµ chñ yÕu. Tõ n¨m 1991 t×nh h×nh quèc tÕ cã nhiÒu thay ®æi, thÞ tr­êng §«ng ¢u ngµy cµng co hÑp, thÞ tr­êng T©y ¢u, Ch©u Phi, Ch©u ¸ më réng, c¬ chÕ ho¹t ®éng còng rÊt kh¸c so víi thÞ tr­êng §«ng ¢u cò. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n nµy, c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®­a ra kÕ ho¹ch chi tiÕt vµ phï hîp ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n. §ång thêi cÇn ph¶i nghiªn cøu thÞ tr­êng quèc tÕ mét c¸ch nghiªm tóc, cã thÓ t×m kiÕm th«ng tin tõ c¸c trung t©m th«ng tin th­¬ng m¹i, c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn th­¬ng m¹i, phßng t­ vÊn th­¬ng m¹i, t¹p chÝ th­¬ng m¹i trong vµ ngoµi n­íc. Mét thùc tÕ kh¶ quan lµ tõ n¨m 1991 ®Õn nay, ViÖt Nam ®· më réng quan hÖ víi nh÷ng thÞ tr­êng lín, giÇu tiÒm n¨ng, l¹i cã vÞ trÝ ®Þa lý rÊt gÇn víi ViÖt Nam ®ã lµ NhËt B¶n, Hµn Quèc, Malaysia, Singapore, Philipin, Th¸i Lan, Trung Quèc. Hµng n¨m, sè hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy chiÕm tõ 65-80% tû träng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n. Trong t­¬ng lai, ViÖt Nam vÉn muèn tiÕp tôc duy tr× quan hÖ lµm ¨n ë c¸c thÞ tr­êng nµy vµ khèi l­îng hµng xuÊt khÈu sang khu vùc nµy trong t­¬ng lai sÏ cßn t¨ng m¹nh. Bªn c¹nh viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i nç lùc nghiªn cøu thÞ tr­êng trong n­íc ®Ó t¹o nguån hµng xuÊt khÈu b¶o ®¶m c¶ vÒ sè l­îng, chÊt l­îng, thêi gian... 3.4- Tæ chøc t¹o nguån vµ mua hµng xuÊt khÈu: NghiÖp vô thu mua t¹o nguån hµng bao gåm c¸c kh©u nghiªn cøu, lùa chän nguån hµng, ph­¬ng thøc mua, ký kÕt hîp ®ång mua b¸n, h×nh thµnh ®¬n nguyªn hµng xuÊt khÈu. NhiÖm vô chñ yÕu lµ t×m kiÕm nguån hµng, lùa chän khu vùc ®Æt hµng, ®Þa ®iÓm giao hµng, ph­¬ng thøc mua b¸n nh»m cã ®­îc hµng ®óng chÊt l­îng, ®óng thêi gian vµ thuËn tiÖn cho vÊn ®Ò tµi chÝnh, huy ®éng vèn. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th­êng dïng c¸c h×nh thøc: mua b¸n ®øt ®o¹n, xuÊt khÈu, uû th¸c, liªn doanh liªn kÕt s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Tuú tõng tr­êng hîp cô thÓ ®Ó lùa chän cho thÝch hîp trªn c¬ së c¨n cø vµo yªu cÇu cña bªn nhËp khÈu, vÒ hiÖn tr¹ng cña doanh nghiÖp, vÒ c¸n bé kü thuËt viªn, lao ®éng, vèn,... ë kh©u nµy, viÖc ký kÕt hîp ®ång cña doanh nghiÖp ®­îc c©n nh¾c cÈn thËn, cã sù tho¶ thuËn b»ng v¨n b¶n gi÷a hai bªn vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm, tiªu chuÈn kü thuËt, bao b×, ký m· hiÖu, gi¸ c¶, thêi gian ®Þa ®iÓm giao hµng vµ møc ®é th­ëng ph¹t. ViÖc ký kÕt hîp ®ång ph¶i ®­îc dùa trªn ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ ngµy 21/9/1989 mµ thùc hiÖn ®èi víi hµng n«ng s¶n trªn nguyªn t¾c hai bªn cïng cã lîi. Khi ký kÕt hîp ®ång xong, h×nh thµnh ®¬n nguyªn hµng n«ng s¶n, nh»m ph©n ®Þnh râ rµng c¸c mÉu m·, tiÖn cho viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn hîp ®ång, ®ång thêi gióp cho ng­êi nhËp khÈu ph©n chia hµng ®­îc thuËn tiÖn. Ph­¬ng ph¸p nµy hiÖn nay ®­îc sö dông lµ b¶ng kª khai chi tiÕt (packing list) trong ®ã hµng ®­îc bao gãi theo yªu cÇu, ®­îc ®¸nh sè thø tù sau ®ã ghi chi tiÕt lªn b¶ng kª gåm: sè l­îng hµng bªn trong, träng l­îng tÞnh cña kiÖn hµng. 3.5- §µm ph¸n vµ ký kÕt hîp ®ång: Sau khi nghiªn cøu vÒ thÞ tr­êng, mÆt hµng xuÊt khÈu, t×m hiÓu ®èi t¸c th× c«ng viÖc tiÕp theo trong ho¹t ®éng nghiÖp vô cña doanh nghiÖp lµ thùc hiÖn ®µm ph¸n vµ ký kÕt hîp ®ång. * C¸c ph­¬ng ph¸p ®µm ph¸n lµ ®µm ph¸n qua ®iÖn tho¹i, th­ tÝn vµ ®µm ph¸n b»ng c¸ch gÆp gì trùc tiÕp. - §µm ph¸n qua ®iÖn tho¹i, th­ tÝn: v× hÇu hÕt kh¸ch hµng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam lµ nh÷ng kh¸ch hµng quen, lµm ¨n l©u n¨m nªn ®©y lµ ph­¬ng ph¸p ®µm ph¸n ®­îc sö dông chñ yÕu cña c¸c doanh nghiÖp. - §µm ph¸n b»ng c¸ch gÆp gì trùc tiÕp: ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc doanh nghiÖp sö dông khi ®µm ph¸n víi nh÷ng ®èi t¸c míi, ®Æc biÖt lµ víi c¸c ®èi t¸c kinh doanh nh÷ng mÆt hµng mµ doanh nghiÖp míi tham gia xuÊt khÈu. * Ký kÕt hîp ®ång. Sau khi ®µm ph¸n ®Ó tho¶ thuËn c¸c ®iÒu kiÖn cã liªn quan th× c¸c phßng nghiÖp vô ph¶i lËp ph­¬ng ¸n vµ kÕ ho¹ch xuÊt khÈu tr×nh gi¸m ®èc phª duyÖt. NÕu ph­¬ng ¸n kinh doanh cã kh¶ thi, cã kh¶ n¨ng ®em l¹i lîi nhuËn vµ phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña chÝnh s¸ch Nhµ n­íc th× gi¸m ®èc doanh nghiÖp sÏ chÝnh thøc phª duyÖt. Khi ký kÕt hîp ®ång, c¸c doanh nghiÖp th­êng c¨n cø vµo c¸c ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch cña Nhµ n­íc, c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é, c¸c chuÈn mùc kinh tÕ x· héi hiÖn hµnh, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt kinh doanh, chøc n¨ng ho¹t ®éng kinh tÕ cña mçi bªn khi tham gia ký kÕt hîp ®ång. 3.6- Qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu: Qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc tiÕn hµnh nh­ sau: - Xin giÊy phÐp xuÊt khÈu hµng ho¸. GiÊy phÐp xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp do Bé Th­¬ng M¹i cÊp. §èi víi hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu kh«ng cÇn h¹n ng¹ch th× doanh nghiÖp cã thÓ nhanh chãng ®¨ng ký h¶i quan, kª khai h¶i quan ®Ó kiÓm tra hµng ho¸ vµ nép thuÕ h¶i quan. Sau ®ã c¬ quan h¶i quan cÊp cho doanh nghiÖp giÊy phÐp xuÊt khÈu hµng ho¸. - KiÓm tra th­ tÝn dông (L/C). - ChuÈn bÞ hµng xuÊt khÈu: nguån hµng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp phÇn lín ®­îc thu gom tõ c¸c b¹n hµng truyÒn thèng, ®ã lµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt chÕ biÕn, doanh nghiÖp thu mua thu gom. - Thuª tµu l­u c­íc vµ mua b¶o hiÓm - KiÓm tra hµng ho¸: NÕu lµ hµng lÎ th× viÖc kiÓm tra ®­îc thùc hiÖn t¹i c¬ quan h¶i quan lµm thñ tôc giÊy tê xuÊt khÈu. NÕu lµ hµng trë theo container th× viÖc kiÓm tra hµng ho¸ ®­îc thùc hiÖn t¹i kho cña doanh nghiÖp do c¬ quan cã thÈm quyÒn gi¸m ®Þnh. §©y lµ kh©u kiÓm tra toµn diÖn xem cã phï hîp víi ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång kh«ng. Môc tiªu chñ yÕu cña c«ng viÖc nµy nh»m ph¸t hiÖn sai sãt vµ khuyÕt tËt vÒ chÊt l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu ®Ó nhanh chãng kh¾c phôc sai sãt nÕu cã, kÞp giao hµng ®óng thêi gian. KÕt thóc kiÓm tra bao giê còng ph¶i lËp mét chøng tõ b»ng tiÕng ViÖt vµ mét b¶n b»ng tiÕng n­íc ngoµi theo yªu cÇu cña phÝa bªn kia. - Tæ chøc khai b¸o lµm thñ tôc h¶i quan - Giao hµng lªn tµu vµ lµm vËn ®¬n - NghiÖp vô thanh to¸n: lùa chän ph­¬ng thøc thanh to¸n hîp lý, sau khi giao hµng tuú tõng hîp ®ång xuÊt khÈu mµ cã ph­¬ng thøc thanh to¸n riªng. Chñ yÕu sö dông ph­¬ng thøc thanh to¸n b»ng chøng tõ hoÆc më L/C. KÕt luËn XuÊt khÈu n«ng s¶n ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y, ViÖt Nam ®· nhanh chãng ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín nh­ n¨m 1999, xuÊt khÈu h¹t tiªu cña n­íc ta ®øng thø nhÊt thÕ giíi, g¹o ®øng thø hai vµ chiÕm 20% thÞ phÇn g¹o thÕ giíi, cµ phª ®øng thø ba vµ chiÕm 19% thÞ phÇn cµ phª thÕ giíi. Nhê vµo viÖc nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· nhanh chãng t×m ra nh÷ng ph­¬ng thøc gióp cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu diÔn ra thuËn lîi h¬n ®ång thêi víi sè l­îng lín h¬n. Khi nghiªn cøu, c¸c nhµ nghiªn cøu còng t×m ra biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n, bÊt cËp cña viÖc xuÊt khÈu n«ng s¶n. Tuy nhiªn, khi nh¨c tíi xuÊt khÈu n«ng s¶n kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi vai trß cña ba thµnh phÇn kh¸c. §ã lµ : Nhµ n­íc, ng­êi n«ng d©n vµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt n«ng s¶n. Khi cã sù kÕt hîp tuyÖt vêi nh÷ng nh©n tè trªn th× viÖc xuÊt khÈu n«ng s¶n sÏ cã hiÖu qu¶ cao. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ trªn cho thÊy viÖc nghiªn cøu nh÷ng biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu n«ng s¶n lµ v« cïng cÇn thiÕt vµ quan träng. Nh­ vËy sÏ gióp cho ViÖt Nam cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn. ViÖt Nam lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, cho nªn xuÊt khÈu n«ng s¶n sÏ gióp c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n, t¹o ra viÖc lµm cho ng­êi d©n, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n, thu thªm nhiÒu ngo¹i tÖ phôc vô cho ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam. Tµi liÖu tham kh¶o _ Gi¸o tr×nh Kinh TÕ Quèc TÕ – Khoa Kinh TÕ vµ Kinh Doanh Quèc TÕ, Tr­êng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n. _ T¹p chÝ Kinh TÕ Ph¸t TriÓn- Tr­êng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n, Hµ Néi. _ T¸c ®éng cña c«ng nghÖ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp n«ng th«n hiÖn nay. ( PGS>TS Ph¹m Quang Phan- TrÇn Mai H­¬ng ). Sè 41/2000 _ §Þnh h­íng cã tÝnh chiÕn l­îc ®èi víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n n­íc ta giai ®o¹n 2001-2010( PGS.TS KH Lª Du Phong ) sè 40/2000. _ ChÝnh s¸ch tµi chÝnh thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ( PGS.TS Tèng V¨n §­êng ) sè 40/2000. _ Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m kÝch cÇu vµ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i hµng ho¸ n«ng s¶n n­íc ta (PGS.TS NguyÔn B¸ch Khoa ) sè 40/2000. _ Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triªn thÞ tr­êng n«ng s¶n vµ th­¬ng m¹i n«ng th«n n­íc ta hiÖn nay ( PGS.TS Ph¹m Vò Lu©n ) sè 39/2000. _ 10 n¨m xuÊt khÈu hµng ho¸ n«ng s¶n ë ViÖt Nam . Sè 38/2000. _ XuÊt khÈu hµng n«ng s¶n ViÖt Nam thùc tr¹ng vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch.( Th¹c SÜ Ng« ThÞ TuyÕt Mai ). sè 37/2000. _ T¹p chÝ Kinh TÕ vµ Dù b¸o + Thµnh tùu 10 n¨m n«ng nghiÖp n­íc ta ( Bïi V¨n Can ) sè 1/2000. + Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu thóc ®Èy tiªu thô n«ng s¶n ë n­íc ta. Sè 6/2000. _ H­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam tíi 2010. Chñ biªn : TS Ph¹m QuyÒn – TS- Lª Minh T©m. Nhµ xuÊt b¶n Thèng Kª n¨m 1997. _ ViÖt Nam chÝnh s¸ch Th­¬ng M¹i vµ §Çu T­. Chñ biªn ViÖn sÜ Vâ §¹i L­îc- ViÖn nghiªn cøu Kinh TÕ ThÕ Giíi- 1997. NhËn xÐt cña gi¸o viªn h­íng dÉn. NhËn xÐt cña gi¸o viªn ph¶n biÖn. BiÓu 1 KÕt CÊu LuËn V¨n §Ò Tµi : Nh÷ng biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n ViÖt Nam Lêi Më §Çu. Ch­¬ng I – Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ xuÊt khÈu vµ vai trß cña xuÊt khÈu n«ng s¶n ®èi víi ViÖt Nam. Ch­¬ng II – Thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Ch­¬ng III – Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ chñ yÕu ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n ViÖt Nam. KÕt LuËn. Tµi LiÖu Tham Kh¶o. BiÓu 2 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ xuÊt khÈu vµ vai trß cña xuÊt khÈu n«ng s¶n ®èi víi ViÖt Nam I- Kh¸i niÖm, vai trß vµ c¸c h×nh thøc xuÊt khÈu chñ yÕu. _ Kh¸i niÖm xuÊt khÈu. _ Vai trß cña xuÊt khÈu. _ C¸c h×nh thøc xuÊt khÈu chñ yÕu. II- C¸c néi dung chÝnh cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu. 1_ Nghiªn cøu thÞ tr­êng 2_ §µm ph¸n vµ ký kÕt hîp ®ång. 3_ Thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu, giao hµng vµ thanh to¸n. III- C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n. 1_ M«i tr­êng quèc gia. 2_ M«i tr­êng quèc tÕ. 3_ B¶n th©n Doanh nghiÖp. IV- Vai trß cña xuÊt khÈu n«ng s¶n. BiÓu 3 Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n. B¶ng Gi¸ trÞ xuÊt khÈu n«ng s¶n trong giai ®o¹n 1998- 2001 (TriÖu USD) N¨m ChØ tiªu 1998 1999 2000 2001 Gi¸ trÞ XK n«ng s¶n 2565 3136 2800 2457 å Gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¶ n­íc 9324 11540 14449 15027 (Nguån: Tæng côc C«ng nghÖ Th«ng tin thuéc Tæng côc H¶i quan) BiÓu 4 C¬ CÊu Hµng N«ng S¶n XuÊt KhÈu B¶ng Khèi l­îng xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp N¨m G¹o (1000 tÊn) Cµ phª (tÊn) Cao su (tÊn) ChÌ (tÊn) Hå tiªu (tÊn) §iÒu th« (1.000 tÊn) Rau qu¶ (1000 USD) 1995 1.988 248.087 138.105 18.825 17.950 98,8 56.119 1996 3.003 283.000 194.000 20.800 25.300 23 - 1997 3.680 390.000 197.000 31.500 26.000 32 68.000 1998 3.720 390.000 191.000 33.500 23.500 26 57.000 1999 4.508 733.935 278.401 55.660 73.001 34 213.554 2000 3.476 733.935 273.401 55.660 37.004 34 213.554 2001 3.729 931.198 308.073 68.217 57.002 43 329.972 2002 3.240 718.575 448.645 74.812 76.607 62 201.156 (Nguån: Niªn gi¸m thèng kª - Tæng côc Thèng kª vµ Tæng côc H¶i quan ) biÓu 5 ThÞ Tr­êng XuÊt KhÈu Hµng N«ng S¶n. Dùa vµo sè l­îng xuÊt sang c¸c thÞ tr­êng, gi¸ cña mÆt hµng so víi gi¸ cña nã trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Em ®· rót ®­îc mét sè kÕt luËn sau: - ThÞ tr­êng g¹o : Ch©u ¸ chiÕm 70% trong ®ã ASEAN 36%, T©y ¢u chiÕm 11%, Ch©u Phi 2%, §«ng ¢u 2%. - ThÞ tr­êng cµ phª : Mü 33,42%, §øc 11,33%,Ba Lan 7,11%, Anh 5,76%, ý 4,88%, Ph¸p 4,17%, NhËt 4,04%.. - ThÞ tr­êng cao su : Trung Quèc 50%, Singapore vµ c¸c n­íc Ch©u ¸ 20%, Mü vµ EU 15% cßn l¹i lµ §«ng ¢u. - ThÞ tr­êng chÌ : Anh, Mü, Hång K«ng, NhËt B¶n, Ph¸p. - ThÞ tr­êng h¹t ®iÒu : B¾c Mü 30%, Ch©u ¢u 30% cßn l¹i lµ Trung Quèc vµ c¸c n­íc trong khu vùc ASEAN lµ 40%. biÓu 6 Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c mÆt hµng n«ng s¶n. 1_ Nhãm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao. _G¹o : ViÖt Nam cã truyÒn thèng s¶n xuÊt g¹o l©u ®êi, chi phÝ s¶n xuÊt thÊp, khiÕn cho gi¸ g¹o thÊp so víi gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. _ Cµ phª : ®iÒu kiÖn tù nhiªn ë vïng cao nguyªn phï hîp víi viÖc trång cµ phª. Cho nªn chÊt l­îng vµ phª kh¸ cao vµ cµ phª cã mïi vÞ th¬m ngon. _ H¹t ®iÒu : phÈm chÊt cao, chñ yÕu ®­îc s¶n xuÊt b»ng c«ng nghÖ t¸ch vá b¸n tù ®éng, do c¸c chuyªn gia ViÖt Nam thiÕt kÕ nªn rÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn n­íc ta. 2_ Nhãm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trung b×nh. _ Cao su : chi phÝ s¶n xuÊt thÊp, nguån lao ®éng dåi dµo.. _ ChÌ : n¨ng suÊt chÌ thÊp, chÊt l­îng chÌ thÊp khiÕn gi¸ chÌ thÊp. 3_ Nhãm s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm. _ MÝa ®­êng : do tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ nhá, quy m« c¸c nhµ m¸y nhá. Chi phÝ s¶n xuÊt, vËn chuyÓn… lín. biÓu 7 §¸nh Gi¸ Chung. I_ ThuËn lîi cña hµng n«ng s¶n ViÖt Nam. _ ThuËn lîi vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn. _ ThuËn lîi vÒ nh©n lùc. _ ThuËn lîi do cã c¸c chÝnh s¸ch Nhµ n­íc. II_ H¹n chÕ _ C¬ së vËt chÊt yÕu, kÐm sù ®ång bé cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt t¹i c¸c vïng chuyªn canh s¶n xuÊt n«ng s¶n. _ C«ng nghÖ sau thu ho¹ch vµ chÕ biÕn cßn nhiÒu bÊt cËp. _ Tæ chøc hÖ thèng kinh doanh xuÊt khÈu cßn yÕu kÐm….. III_ Nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu. _ Sù kÕt hîp gi÷a bèn nhµ ch­a cã hiÖu qu¶. _ ViÖc quy ho¹ch c¸c vïng s¶n xuÊt ch­a cã c¬ së khoa häc. _ Ch­a ®Çu t­ ®óng møc cho viÖc ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµo trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §Çu t­ cho n«ng nghiÖp cña Nhµ n­íc ch­a cao. _ Dù b¸o thÞ tr­êng n«ng s¶n thÕ giíi, khu vùc ch­a nhanh nh¹y vµ chÝnh x¸c. Kh¶ n¨ng dù b¸o, dù phßng c¸c lo¹i rñi ro trong s¶n xuÊt ch­a cao. …. biÓu 8 TriÓn Väng XuÊt KhÈu Hµng N«ng S¶n ViÖt Nam B¶ng Dù b¸o s¶n l­îng mét sè hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam n¨m 2010. MÆt hµng DiÖn tÝch (ngµn ha) S¶n l­îng XK (ngµn tÊn) Kim ng¹ch XK (trUSD) Tû träng trong % N.s¶n XK Cµ phª 350 420 700 8.2 Cao su 700 300 450 5.9 §iÒu nh©n 300 60 300 3.5 ChÌ 100 100 140 1.65 L¹c nh©n 300 250 150 1.76 H¹t tiªu 10 40 150 1.76 (Nguån :Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT) B¶ng ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 §¬n vÞ tÝnh :%. Ch©u lôc 1991-1995 2000 2010 Ch©u ¸-TBD 80 50 45 Ch©u ¢u 15 25 25 Ch©u Mü 2 20 25 Ch©u Phi 3 5 5 ( Nguån : Bé KÕ Ho¹ch vµ §Çu T­ ) biÓu 9 Gi¶i Ph¸p Vµ KiÕn NghÞ I _ Nh÷ng biÖn ph¸p vÜ m« ( tõ phÝa Nhµ n­íc ). _ §a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp xuÊt khÈu. _ TÝn dông hç trî xuÊt khÈu. _ TiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vÒ thÞ tr­êng. _ ChuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng s¶n xuÊt khÈu sao cho phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. _ X©y dùng vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch xuÊt khÈu n«ng s¶n. chÝnh s¸ch ®Çu t­ trùc tiÕp cho n«ng d©n s¶n xuÊt n«ng s¶n. _ Ph©n tÝch vµ dù b¸o thÞ tr­êng thÕ giíi. II_ Nh÷ng biÖn ph¸p vi m« ( tõ phÝa Doanh nghiÖp ). _ T¨ng c­êng n¨ng lùc chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. _ C¬ chÕ hîp ®ång tiªu thô n«ng s¶n. _ T¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p Marketing ®èi víi hµng n«ng s¶n. _ Tæ chøc t¹o nguån vµ thu mua hµng xuÊt khÈu. _ §µm ph¸n vµ ký kÕt hîp ®ång cïng víi viÖc tæ chøc thùc hiÖn hîp ®ång.