Đề tài Những giải pháp nhằm mở rộng và nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng của các ngân hàng thương mại Việt Nam

Ón cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn nh­ n­íc ta. MÆc dï ®ang ø ®äng vèn nh­ng nhiÒu NHTM, nhÊt lµ csac NHTM quèc doanh vÉn x¸c ®Þnh ®èi t­îng kh¸ch hµng cña hä lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh chi lµ kh¸ch hµng dù tr÷. ¤ng NguyÔn V¨n PhÈm, gi¸m ®èc së giao dÞch II, ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh, cho biÕt gÇn 90% tæng d­ nî hiÖn cã kho¶ng 1.000 tû ®ång, cña Së giao dÞch II thuéc vÒ c¸c tæng c«ng ty. Cßn c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh chØ ®­îc vay mé tû lÖ d­íi 10% tæng d­ nî. TÊt nhiªn, kh«ng ph¶i ng©n hµng nµo còng “tõ chèi” t­ nh©n. Tiªu biÓu lµ ng©n hµng §«ng ¸, trªn 70% tæng d­ nî lµ dµnh cho c¸c c¬ së ngoµi quèc doanh. Hay nh­ Sµi Gßn C«ng th­¬ng ng©n hµng (Sai Gon Bank), tû lÖ cho vay khu vùc t­ nh©n so víi khu vùc nhµ n­íc lµ 60/40. Tuy nhiªn, sè l­îng ng©n hµng cã c¬ cÊu tÝn dông nh­ trªn l¹i kh«ng nhiÒu l¾m. H¬n n÷a, ®©y míi chØ lµ c¬ cÊu cho vay s¶n xuÊt kinh doanh trong n­íc chø tµi trî xuÊt khÈu cho khu vùc t­ nh©n th× ngay c¶ nh÷ng ng©n hµng trªn còng cßn dÌ dÆt. NhiÒu quan chøc ng©n hµng ®· thõa nhËn kh«ng gi¸m cho t­ nh©n vay tiÒn trªn L/C ®· më bëi v× cho r»ng : cã L/C ch­a ch¾c hä ®· xuÊt hµng, xuÊt hµng ch­a ch¾c ®· cã ®Çy ®ñ chøng tõ, cã bé chøng tõ ch­a ch¾c ®· thu ®­îc tiÒn. Do cã quan ®iÓm nh­ vËy nªn c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n khi cã L/C xuÊt khÈu th­êng liªn hÖ trùc tiÕp víi chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi ®Ó vay tiÒn. Hä biÕt ch¾c nh­ ®inh ®ãng cét r»ng víi L/C trong tay mµ thiÕu tµi s¶n thÕ chÊp th× c¸c ng©n hµng néi ®Þa còng kh«ng ®Çu t­ tiÒn vµo hä. GÇn ®©y, mét vµi ng©n hµng trong n­íc ®· m¹nh d¹n cho vay ®èi víi nh÷ng c¬ së cã L/C xuÊt khÈu nh­ng chñ yÕu tËp trung vµo c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, cßn ®èi víi khu vùc t­ nh©n l¹i kh«ng ®¸ng kÓ. §iÒu nµy kh«ng chØ ¶nh h­ëng tíi riªng c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh do ph¶i vay ë bªn ngoµi víi l·i suÊt ch¾c ch¾n lµ cao h¬n mµ cßn lµm cho ph¹m vi cña chÝnh c¸c ng©n hµng trong n­íc bÞ thu hÑp l¹i. HiÖn nay, cïng víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ quèc doanh, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®· chiÕm tíi 60% GDP c¶ n­íc. Trong tæng sè 40 triÖu lao ®éng ë ViÖt Nam th× cã tíi 36 triÖu ng­êi lµm viÖc trong khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh. H¬n 5 n¨m, cã kho¶ng 5 triÖu ng­êi cã thªm viÖc lµm th× hÇu hÕt ®Òu do khu vùc nµy t¹o ra. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy tiÒm lùc cña kinh tÕ ngoµi quèc doanh lµ rÊt lín, kÐo theo ®ã lµ mét nhu cÇu vay vèn khæng lå. VËy mµ, c¸c NHTM ViÖt Nam l¹i kh«ng thùc sù coi träng khu vùc nµy, kh«ng ®Æt hä ngang hµng víi khu vùc kinh tÕ quèc doanh mµ l¹i ®èi xö víi hä nh­ nh÷ng kh¸ch hµng dù tr÷. §©y lµ mét ®iÒu bÊt hîp lý trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i. 2.2.1. HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng n1 hiÖn nay, tuy ®· ®­îc c¶i tiÕn nhiÒu nh­ng vÉn ch­a thùc sù khoa häc vµ thiÕu ®ång bé, ch­a ®ñ søc ®iÒu chØnh nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p trong thùc tÕ kinh doanh cña NHTM. NhiÒu h­íng dÉn cña c¸c Bé, ngµnh kh¸c nhau cßn chång chÐo, rÊt khã kh¨n trong triÓn khai thùc hiÖn. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp, tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè cña c«ng nghiÖp t¹i ng©n hµng ch­a khoa häc vµ ch­a c«ng b»ng g©y thiÖt h¹i chung cho nÒn kinh tÕ vµ ng©n hµng. NhiÒu doanh nghiÖp ®­îc ®Çu t­ chñ yÕu b»ng vèn ng©n hµng, nh­ng khi doanh nghiÖp bÞ gi¶i thÓ th× chñ thÓ ®­îc thanh toµn nî tõ nguån thanh lý tµi s¶n cßn l¹i cña doanh nghiÖp l¹i kh«g ph¶i lµ ng©n hµng cho vay, dÉn ®Õn viÖc mÊt vèn cña ng©n hµng lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. Nh÷ng doanh nghiÖp “cã vÊn ®Ò” th× c¸c c¬ quan ph¸p luËt ph¶i can thiÖp vµ Ýt nhiÒu ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña ®¬n vÞ trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, tµi s¶n thÕ chÊp sÏ kh«ng ®­îc tiÕp tôc khai th¸c hoÆc khai th¸c mét c¸ch kÐm hiÖu qu¶, g©y thÊt tho¸t vèn cho c¸c doanh nghiÖp vµ ng©n hµng. HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt ch­a khoa häc, thiÕu ®ång bé khiÕn thñ tôc cho vay hiÖn nay ë c¸c NHTM kh¸ r­êm rµ, cøng nh¾c ph¶i tr¶i qua nhiÒu kh©u. V× lÏ ®ã thêi gian tõ lóc nép ®¬n xin vay ®Õn lóc mµ c¸c ®¬n vÞ vay ®­îc vèn th­êng rÊt dµi, 10 ngµy nÕu vay ng¾n h¹n vµ 45 ngµy cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n. Trong thêi buæi bïng næ th«ng tin nh­ ngµy nay, ®Ó n¾m b¾t c¬ héi lµm ¨n ng­êi ta ph¶i ch¹y ®ua tõng ngµy thËm chÝ tõng giê, vËy mµ ph¶i n»m chê l©u nh­ vËy míi cã thÓ vay ®­îc vèn th× qu¶ lµ khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Còng chÝnh v× hÖ thèng v¨n b¶n ch­a khoa häc, râ rµng nªn c¸c NHTM kh«ng gi¸m ®­a vµo sö dông nhiÒu nghiÖp vô míi nh»m rót ng¾n thêi gian còng nh­ chi phÝ qu¶n lý vèn vay c¶u m×nh. 2.2.1. C¸c c¬ quan h÷u quan ch­a cã ®­îc c¸i nh×n thÊu ®¸o vÒ ng©n hµng vµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, nÕu ch­a cã ®­îc sù phèi hopù ®ång bé, tÝch cùc víi ng©n hµng trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan. Cho ®Õn nay kh«ng Ýt ng­êi cßn cho r»ng viÖc cho vay vµ thu håi nî vay chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc cña ng©n hµng, trong khi trªn thùc tÕ cã nhiÒu kho¶n vay ng©n hµng ®· tho¶ hiÖp theo ®óng mäi quy ®Þnh cña nhµ n­íc mµ vÉn kh«ng thu håi ®­îc nî, lóc ®ã viÖc thu håi nî ®· v­ît ra khái chøc n¨ng vµ kh¶ n¨ng cña ng©n hµng. MÆc dÇu ®· cã nhiÒu th«ng t­ liªn tÞch gi÷a NHNN vµ c¸c Bé, c¸c ngµnh liªn quan h­íng dÉn thùc hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng, nh­ng thùc tÕ ®ßi hái cÇn ph¶i cã sù phèi hîp nhiÒu h¬n n÷a gi÷a c¸c c¬ quan nµy víi nhau trong thêi gian tíi. Nh÷ng ng©n hµng nµy khiÕn c¸c NHTM tiÕo tôc co côm, chê ®îi thêi c¬. Ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ lµ mét lo¹i h×nh kinh doanh ®Æc biÖt, rÊt nh¹y c¶m chÞu t¸c ®éng m¹nh mÏ tõ c¸c yÕu tè cña nÒn kinh tÕ trong n­íc vµ thÕ giíi. Trong thêi gian quan, nÒn kinh tÕ n­íc ta còng nh­ mét sè n­íc trong khu vùc cã nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh nªn ®· t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ vay vèn, ®iÒu nµy nh­ mét ph¶n øng d©y chuyÒn ®· t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng mµ ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c tÝn dông. Do mét sè khã kh¨n cña nÒn kinh tÕ vµ sù ch÷ng l¹i cña nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong thêi gian qua nªn gÝa bÊt ®éng s¶n ®· liªn tôc gi¶m xuèng, g©y khã kh¨n cho ng©n hµng trong viÖc ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó thu håi vèn vay. - Bèi c¶nh kinh tÕ nh÷ng n¨m gÇn ®©y chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè kh«ng thuËn lîi cho ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c NHTM. Trong khi tæng ®Çu t­ x· héi sôt gi¶m th× ®Çu t­ cña nhµ n­íc l¹i t¨ng nhanh tõ 38,3% n¨m 1995 lªn 61,6% n¨m 1999. §iÒu ®¸ng chó ý lµ trong tæng nguån vèn ®Çu t­ tËp trung cña nhµ n­íc, chØ kho¶ng 10% lµ vèn huy ®éng trong n­íc vµ kho¶ng 90% cßn l¹i lµ nguån vèn ODA. Trong dµi h¹n nÕu c¸c ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ cña nhµ n­íc thµnh c«ng, hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng ®­îc c¶i thiÖn sÏ thóc ®Èy ®Çu t­ cña khu t­ nh©n. Song trong thêi gian tr­íc m¾t, nÕu kh«ng tho¸t khái xu h­íng nµy, tèc ®é t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ sÏ cßn phô thuéc kh¸ chÆt chÏ vµo tiÕn ®é gi¶i ng©n cña vèn ODA. Sù hiÖn diÖn cña c¸c nguån vèn ­u ®·i quèc tÕ râ rµng lµm gi¶m c¸c c¬ héi cung cÊp tÝn dông cña c¸c NHTM. Trong c¸c h¹ng môc ­u tiªn ®Çu t­ kÝch cÇu cña thµnh phè Hå ChÝ Minh, hÇu hÕt c¸c dù ¸n lín ®· t×m ®­îc vèn vay víi l·i suÊt ­u ®¹i tuyÖt ®èi so víi mÆt b»ng l·i suÊt kinh doanh. Vèn trong d©n c­ còng t¹o ra mét ¸p lùc “khã chÞu” ®èi víi ho¹t ®éng cho vay cña c¸c ng©n hµng. Vèn nhµn rçi trong d©n c­ hiÖp ­íc kho¶ng 10-12 tû USD, trong ®ã 44% d­íi d¹ng vµng, ngo¹i tÖ vµ tæng céng kho¶ng 70% ë d¹ng kh«ng sinh lêi. Nguån vèn nµy ®ang ®­îc nhµ n­íc khuyÕn khÝch ®­a vµo kinh doanh, nh­ng trong thêi gian tr­íc m¾t chóng sÏ lµ nguån vèn c¹nh tranh víi c¸c NHTM khi nÒnkt cã triÓn väng t¨ng tr­ëng hoÆc lµ ¸p lùc tiÒn göi trong tr­êng hîp cã nÒn kinh tÕ r¬i vµo tr¹ng th¸i tr× trÖ. Xu h­íng nµy sÏ ®­îc gi¶i to¶, nÕu l·i suÊt ®­îc thùc sù x¸c ®Þnh bëi sù vËn ®éng cña cung, cÇu vµ c¸c NHTM tr­íc hÕt ph¶i ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vèn vay cña d©n c­ vµ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n nhá. - Cho ®Õn tr­íc khi cã sù ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN vµo n¨m 1999, th× l·i suÊt cho vay c¶u c¸c NHTM ë ViÖt Nam lµ rÊt cao 1,25%/th¸ng ®èi víi cho vay ng¾n h¹n, bªn c¹nh ®ã tØ lÖ t¸i cÊp vèn còng lµ 1,1% /th¸ng. ii. nh÷ng tån t¹i trong ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c nhtm ViÖt Nam. 2.2. Nh÷ng khã kh¨n trong ho¹t ®éng tÝndông cña c¸c NHTM Nh­ trªn ®· tr×nh bµy, ho¹t ®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng chÝnh cña NHTM, nã ®em l¹i thu nhËp, chñ yÕu cho ng©n hµng vµ tµi trî vèn cho nÒn kinh tÕ, tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m qua tØ lÖ t¨ng tr­ëng tÝn dông ®· kh«ng ®¹t ®­îc nh­ mong muèn, nguyªn nh©n c¶ chñ quan vµ kh¸ch quan dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®ã, ®· cã nhiÒu ý kiÕn ®Ò cËp, chung qui l¹i c¸c ý kiÕn ®Òu tËp trung chñ yÕu vµo nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n sau: HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc (DNNN) hiÖn nay ®ang n»m trong t×nh tr¹ng chung lµ lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, vèn tù cã Ýt ho¹t ®éng chñ yÕu b»ng vèn vay ng©n hµng, ®iÒu nµy g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n cho ng©n hµng trong ho¹t ®éng ®Çu t­ tÝn dông. NÕu thùc hiÖn theo ®óng quy ®Þnh cña nhµ n­íc lµ: doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç, vèn tù cã kh«ng ®¶m b¶o th× kh«ng ®Çu t­, nh­ thÕ sÏ ®Èy doanh nghiÖp ®Õn chç ®· khã kh¨n l¹i cµng khã kh¨n h¬n, kÐo theo c¶ ng©n hµng còng l©m vµo c¶nh kh«ng tèt ®Ñp g× h¬n, ®ång thêi ¶nh h­ëng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ vµ c¶ vÊn ®Ò x· héi. Bªn c¹nh ®ã, cã nh÷ng doanh nghiÖp dï lµm ¨n cã hiÖu qu¶ nh­ng vÉn ph¶i nî ng©n hµng. Cho ®Õn gi÷a n¨m 1998, c¸c tæng c«ng ty x©y dùng ®· nî ng©n hµng hµng ngµn tû ®ång, mçi tæng c«ng ty cïng mét lóc d­ nî vèn vay, b¶o l·nh cña tõ 6-10 ng©n hµng, tõ NHTMQD, ®Õn NHTM cæ phÇn ng©n hµng liªn doanh vµ thËm chÝ c¶ chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi. Tæng c«ng ty x©y dùng cÇu Th¨ng Long hiÖn d­ nî ng©n hµng trªn 300 tû ®ång …. Nguyªn nh©n chñ yÕu cho vÊn ®Ò trªn lµ c¸c c«ng ty bÞ bªn A nî trong khi ®ã vÉn ph¶i x©y dùng, m¸y mãc trªn c«ng tr­êng vÉn ph¶i ®­a vµo vËn hµnh, ph¶i t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho hµng v¹n lao ®éng. T×nh h×nh nî NHTM cña c¸c Tæng c«ng ty kh¸c còng kh«ng s¸ng sña h¬n. Ng©n hµng c«ng th­¬ng ViÖt Nam ®Õn 31/3/1998 cã tæng d­ nî cho vay cña c¸c Tæng c«ng ty 90-91 lªn tíi 4091 tØ ®ång. §øng tr­íc khã kh¨n ®ã, c¸c NHTM rÊt lóng tóng, vµ mét thùc tÕ hiÖn nay lµ c¸c ng©n hµng th­êng co côm trong ®Çu t­, chê thêi c¬, v× nÕu ng©n hµng cø tiÕp tôc cho vay th× sÏ rÊt khã kh¨n trong viÖc thu håi vèn, nî qu¸ h¹n sÏ t¨ng cao, cho ®Õn 1 lóc nµo ®ã, khi doanh nghiÖp kh«ng cßn kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c mãn vay th× ng©n hµng sÏ trë thµnh ng­êi “cã ý lµm tr¸i, g©y hËu qu¶ nghiªm träng:. - Mét thùc tÕ ®ang tån t¹i l©u nay lµ t×nh tr¹ng doanh nghiÖp vay vèn lu«n ®èi phã víi ng©n hµng th«ng qua viÖc cung cÊp c¸c sè liÖu kh«ng trung thùc, mÆc dï nh÷ng sè liÖu nµy ®Òu ®· ®­îc c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng kiÓm duyÖt. ChÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª ®· ®­îc ban hµnh, nh­ng phÇn lím c¸c doanh nghiÖp ®Òu ®­îc thùc hiÖn kh«ng nghiªm tóc. §iÒu nµy g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n cho ng©n hµng trong viÖc n¾m b¾t t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh, còng nh­ viÖc qu¶n lý vèn vay cña ®¬n vÞ, ®Ó qua ®ã cã thÓ ®­a ra ®­îc nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ®óng ®¾n cã t¸c dông hç trî cho doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, nh»m thu håi vèn cho ng©n hµng. Trªn ®Þa bµn NghÖ An tõ ®Çu n¨m nay, c¸c ngµnh chøc n¨ng míi kiÓm tra viÖc chÊp hµnh luËt c«ng ty ë 27 c«ng ty TNHH th× tÊt c¶ c¸c c«ng ty nµy ®Òu vi ph¹m, thËm chÝ cã c«ng ty vi ph¹m ph¸p luËt mét c¸ch nghiªm träng. PhÇn lín c¸c c«ng ty ®Òu vi ph¹m, vÒ ®iÒu kiÖn thµnh lËp, khai khèng vèn ®iÒu lÖ. Mét vÊn ®Ò hÕt søc nghiªm trägn lµ cã 20 trong sè 22 c«ng ty ®­îc kiÓm tra vi ph¹m lÖch kÕ to¸n thèng kª, ®iÒu lÖ kÕ to¸n nhµ n­íc. §èi víi lÜnh vùc kinh tÕ quèc doanh, theo thèng kª cña mét nhãm chuyªn gia ®èi víi 25 doanh nghiÖp lín t¹i ®Þa bµn cã quan hÖ tÝn dông víi c¸c ng©n hµng cho thÊy d­ nî tÝn dông ng©n hµng gÊp 4 lÇn sè vèn ®­îc cÊp vµ gÊp 11,8 lÇn sè vèn lao ®éng ®­îc cÊp cña nh÷ng doanh nghiÖp nµy. NhiÒu khi c¸c NHTM cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t­ kh«ng c¨n cø vµo sè liÖu b¸o c¸o cö ®¬n vÞ mµ th­êng dùa trªn nhiÒu nguån th«ng tin phong phó kh¸c, cã khi lµ dùa vµo nh÷ng c¶m nhËn trùc quan cña m×nh, ®iÒu nµy nÕu kÐo dµi sÏ rÊt nguy hiÓm. Thùc tÕ ®· chøng minh r»ng viÖc cung cÊp c¸c sè liÖu kh«ng trung thùc cña ®¬n vÞ, thªm vµo ®ã lµ viÖc tiÕp tay cña mét sè c¸n bé ng©n hµng ®· g©y lªn nh÷ng vô ®æ bÓ tÝn dông g©y hËu qu¶ nÆng nÒ cho nÒn kinh tÕ nh­ vô Tamexco vµ Minh Phông. - Do chuyÓn sang lµm ¨n trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ch­a l©u nªn hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay ch­a cã ®ñ n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm ®Ó c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng, th­êng thua thiÖt trong kinh doanh. MÆt kh¸c, ®Êt n­íc ®ang trªn ®µ chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ do ®ã ch­a cã ®­îc nh÷ng quy ho¹ch cô thÓ, æn ®Þnh l©u dµi ë tÇm vÜ m«, nªn ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho doanh nghiÖp trong viÖc ®Çu t­ s¶n xuÊt. NhiÒu d©y chuyÒn s¶n xuÊt l¾p ®Æt xong thiÕt bÞ, khi b­íc vµo s¶n xuÊt th× s¶n phÈm kh«ng tiªu thô ®­îc do nhµ n­íc cã chñ tr­¬ng cÊm hoÆc s¶n xuÊt h¹n chÕ. Mét sè mÆt hµng do kh«ng cã quy ho¹ch tæng thÓ vµ sù chØ ®¹o thèng nhÊt nªn cã qu¸ nhiÒu doanh nghiÖp ®Çu t­ vèn nh­ng s¶n phÈm l¹i kh«ng tiªu thô ®­îc do ®ã ®· b·o hoµ hoÆc lîi nhuËn thu vÒ kh«ng ®­îc nh­ khi x©y dùng luËn chøng kinh tÕ kü thuËt, hoÆc kh«ng cã ®ñ nguyªn liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, ®iÒu nµy g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n cho ng©n hµng v× phÇn lín vèn ®Çu t­ cña doanh nghiÖp lµ vèn vay ng©n hµng. C¸c doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng trong thÞ tr­êng ®éc quyÒn cao. C¸c nghiªn cøu cho thÊy, ngoµi c¸c ngµnh ®éc quyÒn tù nhiªn nh­ §iÖn, N­íc, th× ®éc quyÒn cßn cã trong hÇu hÕ c¸c ngµnh kinh tÕ vµ nhµ ®éc quyÒn chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, c¸c Tæng c«ng ty. Mét hËu qu¶ cña sù ®éc quyÒn lµ kh«ng sö dông hÕt c«ng suÊt, tån kho hµng ho¸ lín cña Tæng c«ng ty 90-91: kho¶ng 6000 tû ®ång, trong ®ã mÝa ®­êng: 540 tû ®ång, xi m¨ng: 700 tû ®ång, hµng dÖt may 500 tû ®ång. C¸c liªn doanh vµ doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi l¹i gi÷ vÞ trÝ ®éc quyÒn trong c¸c ngµnh cã hµm l­îng c«ng nghÖ t­¬ng ®èi cao. Sù h¹n hÑp cña thÞ tr­êng ViÖt Nam vµ vÞ trÝ ®i ®Çu cña c¸c dù ¸n lín rÊt thÊp, vÝ dô: s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p xe t¶i: 3%, «t« d­íi 12 chç, xe m¸y 8%, kh¶ quan nhÊt lµ thÐp x©y dùng ®¹t kho¶ng 50%. ChÝnh t×nh h×nh trªn ®· lµm c¶n trë viÖc nhËp ngµnh cña c¸c h·ng kh¸c vµ c¶n trë viÖc më réng ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh tõ ®ã c¸c NHTM gÆp khã kh¨n trong viÖc ®Èy m¹nh tæng møc tÝn dông. Víi l·i suÊt cao nh­ vËy, thªm vµo ®ã lµ tØ lÖ l¹m ph¸t t­¬ng ®èi thÊp, ®Æc biÖt lµ n¨m 1999 tØ lÖ l¹m ph¸t chØ lµ 91%, th× l·i suÊt thùc tiÕn gÇn tíi l·i suÊt danh nghÜa. ng­êi göi hÇu nh­ b¶o toµn gi¸ trÞ cña c¶ vèn lÉn l·i. Ng­îc l¹i, ng­êi ®i vay kh«ng ®­îc khÊu trõ bëi 1 tØ lÖ l¹m ph¸t th«ng th­êng cña mét nÒn kinh tÕ ®ang t¨ng tr­ëng. H¬n n÷a, tØ lÖ l¹m ph¸t thÊp cßn ph¶n ¸nh sù kÐm s«i ®éng cña l­u th«ng hµng ho¸, kh«ng h×nh thµnh nªn c¸c k× väng ®Çu t­ tÝch cùc. Víi tØ lÖ l¹m ph¸t thÊp vµ l·i suÊt cao ®· kh«ng ®Èy m¹nh ®­îc viÖc më réng tÝn dông ®ãi víi c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng. Thùc tÕ cho thÊy viÖc t¨ng d­ nî vµo c¸c th¸ng 2,3,6,9,10 cña n¨m 1999 lµ kh«ng b×nh th­êng: -24%, +10,7%, +1,6%, +22,3% vµ +0,7%. C¸c sè liÖu hiÖn ®¹i diÖn trªn rÊt thÊt th­êng, ph¶n ¸nh sù mÐo mã cña thÞ tr­êng vèn (Trong khi ®ã sè d­ tiÒn göi t¹i c¸c NHTM t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh t¨ng kh¸ ®Òu ®Æn: +2,7%; +2,7%; +1,8%l; +2,8% vµ +3,5%. Tuy vËy, duy tr× l·i suÊt cai còng ®· ®em l¹i mét sè kÕt qu¶ kh¸c. L·i suÊt cao t¹o cho ®ång ViÖt Nam cã gi¸ trÞ cao so víi USD. ChÝnh sù ®¸nh gi¸ cao nµy lµm gi¶m nhÑ xu thÕ tÝch tr÷ vµ g¨m ®ång USD gãp phÇn æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång ViÖt Nam trong kho¶ng 14000 ®/1USD trong suèt c¶ n¨m 1999. -ViÖc h×nh thµnh nªn c¸c Tæng c«ng ty 90-91 cña ChÝnh phñ ®· ¶nh h­ëng m¹nh mÏ ®Õn chiÕn l­îc kinh doanh nãi chung vµ chiÕn l­îc kh¸ch hµng nãi riªng cña c¸c NHTM. Th«ng qua viÖc thµnh lËp nªn c¸cTæng c«ng ty 90-91, ChÝnh phñ ®· t¹o nªn 1 sù thay ®æi m¹nh mÏ trong toµn bé cÊu tróc nÒn kinh tÕ nãi chung vµ m«i tr­êng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng nãi riªng. Nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c Tæng c«ng ty nµy lµ rÊt lín nh»m trang bÞ c«ng nghÖ míi thÝch øng víi sù c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn míi. Tuy nhiªn, chÝnh ®iÒu nµy còng ®ang n¶y sinh mét são m©u thuÉn. §ã lµ m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu vèn lín cña c¸c Tæng c«ng ty 90-91 víi kh¶ n¨ng cßn h¹n chÕ cña c¸c NHTM ViÖt Nam. Nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c Tæng c«ng ty 90-91 lªn ®Õn hµng chôc ngµn tû ®ång. Tæng c«ng ty xi m¨ng vay vèn n­íc ngoµi ®Ó ®Çu t­ kho¶ng 1 tû USD cho c¸c nguån ®iÖn trong ®ã vèn vay tõ c¸c nguån chiÕm trªn 70%. Tæng c«ng ty than trong giai ®o¹n 1995-1997 ®· ®Çu t­ 1584 tû ®ång, còng trong 3 n¨m nãi trªn, ngµnh dÇu khÝ ®· ®Çu t­ 660 tû ®ång vµo c¬ së h¹ tÇng mµ chñ yÕu lµ tõ vèn vay. HÇu hÕt c¸c Tæng c«ng ty nµy ®Òu cã t¨ng tr­ëng vÒ vèn trong thêi gian qua. Trong khi ®ã, vèn tù cã cña c¸c NHTM l¹i qu¸ nhá bÐ, tæng vèn tù cã cña 4 NHTM quèc doanh lín nhÊt ViÖt Nam vµo kho¶ng 5.500 tû VND. Nh­ vËy, víi ®iÒu kiÖn cho vay ®èi víi 1 kh¸ch hµng kh«ng v­ît qu¸ 15% vèn tù cã theo qui chÕ cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng ban hµnh kÌm theo quyÕt ®Þnh 324/1998/Q§-NHNN ngµy 30/9/1998 cña Thèng ®èc NHNN, th× toµn bé c¸c NHTM quèc doanh còng chØ cã thÓ cho vay hîp vèn cho mét Tæng c«ng ty gi¸ trÞ tèi ®a lµ 825 tØ VND. Do ®ã, khi c¸c Tæng c«ng ty cã nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t­ cho nh÷ng c«ng tr×nh träng ®iÓm cña nÒn kinh tÕ trong c¸c ngµnh nh­ dÇu khÝ, ®Þªn lùc, than, giÊy hµng kh«ng…. Th× rÊt khã cã thÓ huy ®éng ®­îc ®ñ vèn tõ c¸c NHTM táng n­íc, bëi v× c¸c ng©n hµng kh«ng thÓ ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vèn vay cña c¸c Tæng c«ng ty nµy . Mét yÕu tè kh¸c mµ c¸c NHTM quan t©m lµ tÝnh kh¶ thi (c¶ vÒ mÆt tµi chÝnh, kinh tÕ, x· héi…) cña c¸c dù ¸n cña c¸c Tæng c«ng ty 90-91. Víi sè vèn nhá bÐ nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn, mµ chñ yÕu lµ huy ®éng tõ c¸c nguån ng¾n h¹n th× ®iÒu g× sÏ x¶y ra nÕu nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ vµo c¸c Tæng C«ng ty 9-91, th­êng lµ c¸c dù ¸n dµi h¹n, kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ nh­ mong muèn. Trªn thùc tÕ ®· cã nhiÒu dù ¸n cã tÝnh kh¶ thi ch­a cao vµ cßn phô thuéc nhiÒu vµo c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé cña ChÝnh phñ còng nh­ ch­a tÝnh tíi xu h­íng héi nhËp trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Nh÷ng kho¶n ®Çu t­ to lín ®ang bÞ kÑt l¹i trong c¸c nhµ m¸y ®­êng, s¾t thÐp vµ xi m¨ng ®ang lµ nh÷ng b»ng chøng ®iÓn h×nh ®ßi hái c¸c NHTM ph¶i suy nghÜ thËn träng h¬n, tr­íc khi ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­ cña m×nh. §éi ngò c¸n bé ng©n hµng phÇn lín ®· ®­îc ®µo t¹o mét c¸ch c¬ b¶n vµ ®· cã nhiÒu ®ãng gãp trong qu¸ tr×nh ®æi míi ngµnh ng©n hµng, gãp phÇn vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn víi viÖc ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«ng nghÖ ng©n hµng vµ ®ßi hái ngµy cµng cao c¶u ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ trong c¬ chÐe thÞ tr­êng th× lùc l­îng c¸n bé, ®Æc biÖt lµ c¸n bé lµm c«ng t¸c tÝn dông ®· kh«ng chuyÓn biÕn kÞp ®Ó cã thÓ thÝch øng víi ®iÒu kiÖn míi. Mçi khi c¸n bé ng©n hµng kh«ng thùc hiÖn tèt ®­îc c«ng viÖc cña m×nh, kh«ng ®­a ra ®­îc nh÷ng quyÕt ®Þnh kÞp thêi, chÝnh x¸c th× ho¹t ®éng ng©n hµng mµ cô thÓ lµ c«ng t¸c tÝn dông gÆp ph¶i khã kh¨n lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. - HiÖn t¹i, c¸c ng©n hµng kh«ng chØ cã l­îng vèn nhá, ho¹t ®éng trong m«i tr­êng cßn nhiÒu khã kh¨n mµ hÖ thèng thÓ chÕ cßn nhiÒu bÊt cËp, t©m lý ch­a thùc sù coi träng trong khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh vµ sù yÕu kÐm cè h÷u vÒ nghiÖp vô ®ang c¶n trë sù yÕu kÐm cè h÷u vÒ nghiÖp vô ®ang c¶n trë sù më réng tÝn dông cho c¸c ®èi t­îng nµy. iii.nh÷ng tån t¹i trong ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c nhtm ViÖt Nam 3.1.Gi¶i ph¸p nh»m më réng ho¹t ®éng tÝn dông Thùc tr¹ng ho¹t ®éng ng©n hµng võa qua ë ViÖt Nam cho thÊy ho¹t ®éng tÝn dông chØ ph¸t triÓn ë møc ®é cÇm chõng vµ d­êng nh­ co l¹i, vèn cho vay kh«ng hiÖu qu¶, nî qu¸ h¹n t¨ng. §Ó gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng, theo em cÇn chó ý thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau: Lùa chän kh¸ch hµng L©u nay trong kinh tÕ th­êng xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng lµ kh¸ch hµng lùa chän ng©n hµng, ng©n hµng thùc hiÖn quan hÖ tÝn dông víi hÇu hÕt kh¸ch hµng ®Õn víi m×nh. Thùc ra ë ®©y ph¶i lµ quan hÖ hai chiÒu: kh¸ch hµng lùa chän ng©n hµng vµ ng©n hµng còng ph¶i lùa chän kh¸ch hµng. §iÒu nµy rÊt quan träng v× nã h¹n chÕ rñi ro cña ng©n hµng, ®¶m b¶o vèn cho vay ra ®­îc thu håi ®Çy ®ñ, ®óng h¹n vµ cã l·i, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng. Khi lùa chän kh¸ch hµng, ng©n hµng cÇn chó ý chän nh÷ng kh¸ch hµng ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶, lµm ¨n cã uy tÝn vµ s½n lßng tr¶ nî ®óng h¹n. Ng©n hµng cã thÓ xem xÐt quan hÖ kinh doanh cña kh¸ch hµng víi c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c qua nhiÒu n¨m ®Ó cã c¬ së ®¸nh gi¸ møc ®é uy tÝn cña kh¸ch hµng. ViÖc lùa chän kh¸ch hµng cÇn ph¶i ®­îc tho¶ hiÖp mét c¸ch chñ ®éng (nghÜa lµ nÕu biÕt ®¬n vÞ kinh tÕ nµo lµm ¨n cã hiÖu qu¶ vµ cã uy tÝn th× ng©n hµng cã thÓ chñ ®éng ®Æt quan hÖ tÝn dông víi ®¬n vÞ ®ã) chø kh«ng ph¶i bÞ ®éng, cø ngåi chê kh¸ch hµng ®Õn gâ cöa xin vay, khi ®ã ng©n hµng míi xem xÐt duyÖt cho vay hay kh«ng. ViÖc lùa chän kh¸ch hµng ph¶i ¸p dông cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, tr¸nh t×nh tr¹ng ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh ng©n hµng cø cho vay mµ kh«ng xem xÐt ®¬n vÞ ®ã kinh doanh cã hiÖu qu¶ kh«ng. Mét vÊn ®Ò c©n nh¾c ®Õn ë ®©y lµ khi lùa chän kh¸ch hµng ®Ó cã quan hÖ tÝn dông th× vÊn ®Ò tµi s¶n thÕ chÊp kh«ng nªn ®Æt qu¸ nÆng nh­ hiÖn nay. Thùc tÕ võa qua cho thÊy nhiÒu ng©n hµng khi xÐt cho vay hÇu nh­ chØ chó ý ®Õn yÕu tè kh¸ch hµng cã tµi s¶n thÕ chÊp hay kh«ng (vµ hµng lo¹t vÊn ®Ò kÌm theo tµi s¶n thÕ chÊp nh­ giÊy tê cña tµi s¶n thÕ chÊp cã ®Çy ®ñ vµ hîp lÖ hay kh«ng…) Thùc ra chØ cã tµi s¶n thÕ chÊp vÉn ch­a ®ñ v× kh¸ch hµng lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶ th× còng dÉn ®Õn ng©n hµng mÊt vèn hoÆc ®äng vèn v× viÖc gi¶i quyÕt tµi s¶n thÕ chÊp ë n­íc ta hiÖn nay kh«ng ®¬n gi¶n vµ dÔ dµng chót nµo. Ng­îc l¹i, còng cã mét sè ®¬n vÞ cã thÓ kh«ng ®ñ tµi s¶n thÕ chÊp cã uy tÝn vµ lµm ¨n cã hiÖu qu¶ th× ng©n hµng vÉn cã thÓ vay trªn c¬ së ®¶m b¶o cña vèn vat chÝnh lµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt cã ®­îc do vèn vay ®em l¹i. VÊn ®Ò ë ®©y lµ tµi s¶n s¶n xuÊt cã ®­îc do vèn vay ®em l¹i. VÊn ®Ò chñ yÕu lµ Hµn Quèc ho¹t ®éng kinh doanh cña ®¬n vÞ, uy tÝn tronglµm ¨n vµ sù s½n lßng tr¶ nî ®óng h¹n cña ®¬n vÞ. Cã nh­ vËy ng©n hµng sÏ linh ®éng h¬n trong viÖc ®Æt quan hÖ tÝn dông víi kh¸ch hµng chø kh«ng qu¸ e dÌ vµ chÆt chÏ dÉn ®Õn co côm tÝn dông N©ng cao n¨ng lùc kiÓm ®Þnh dù ¸n ®Çu t­ N©ng cao n¨ng lùc thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t­ lµ mét yªu cÇu lu«n ®­îc ®Æt ra trong c«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n cña c¸c ng©n hµng ®Ó c¸c ng©n hµng cã thÓ chñ ®éng trong viÖc ng¨n chÆn nh÷ng dù ¸n tåi vµ tµi trî cho nh÷ng dù ¸n tèt mét c¸ch cã Hµn Quèc. N©ng cao n¨ng lùc thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t­ cã ý nghÜa quan träng trong bèi c¶nh n­íc ta ®ang ®Èy nhanh tèc ®é ®Çu t­ nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu duy tr× nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ bÒn v÷ng t¹o ®µ cho ph¸t triÓn v÷ng ch¾c ë nh÷ng n¨m sau vµ thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. N©ng cao n¨ng lùc thÈm ®Þnh dù ¸n cßn gióp cho c¸c ng©n hµng cã thÓ chñ ®éng trong viÖc tham gia t­ vÊn, thÈm ®Þnh vµ tõ chèi ngay tõ ®Çu nh÷ng ý t­ëng ®Çu t­ kh«ng kh¶ thi, tiÕt kiÖm chi phÝ cho nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, ®Ó n©ng cao n¨ng lùc thÈm ®Þnh dù ¸n viÖc lµm ®¬n gi¶n mµ nã lµ c¶ mét qu¸ tr×nh bëi v× nã ®ßi hái ng­êi thÈm ®Þnh ph¶i ®­îc trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ dù ¸n, kÜ n¨ng thÈm ®Þnh dù ¸n vµ n¾m ®­îc c¸c quy ®Þnh cña nhµ n­íc cã liªn quan ®Õn lÜnh vùc ®Çu t­. Ngoµi ra, ng­êi thÈm ®Þnh vÒ nh÷ng ngµnh nghÒ, s¶n phÈm cña dù ¸n do m×nh phô tr¸ch, thu thËp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ thÞ tr­êng ®Ó cã thÓ chñ ®éng tµi trî cho nh÷ng dù ¸n cÇn ­u tiªn ph¸t triÓn, kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®Çu t­ trµn lan khån ®óng ®Þnh h­íng, dÉn ®Õn hiÖn t­îng d­ thõa nh­ trong thêi gian qua. Do vËy, ®Ó n©ng cao n¨ng lùc thÈm dÞnh ¸n ®Çu t­, trong thêi gian tíi ngoµi viÖc m«in c¸n bé thÈm ®Þnh tù båi d­ìng nghiÖp vô chuyªn m«n (rÊt cÇn sù quan t©m cña mçi ng©n hµng vµ cña NHTM) nªn chó ý ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p sau: Mét lµ, c¸n thÈm ®Þnh ph¶i th­êgn xuyªn cËp nhËt nh÷ng quy ®Þnh cña nhµ n­íc cã liªn quan ®Õn lÜnh vùc ®Çu t­, ®ã lµ: - Quy ®Þnh vÒ dù to¸n vèn ®Çu t­ x©y dùng - Quy ®Þnh vÒ ®Êu thÇu - Quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i, tr­êng - Quy ®Þnh vÒ quy ho¹ch, kiÕn tóc vµ x©y dùng - Quy ®Þnh vÒ chÕ ®é tµi chÝnh ®èi víi tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp. - Quy ®Þnh vÒ chÕ ®é khÊu hao TSC§, chÕ ®é tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng, BHXH. -Quy ®Þnh vÒ tiÒn thuª ®Êt, tiÒn sö dông ®Êt ®­îc UBND c¸c tØnh, thµnh phè ban hµnh dùa theo khung gi¸ do ChÝnh phñ quy ®Þnh. - Quy ®Þnh vÒ miÔn gi¶m ­u ®·i, hç trî vµ khuyÕn khÝch ®Çu t­ . Hai lµ, thu thËp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c thÈm ®Þnh ë ph­¬ng diÖn thÞ tr­êng s¶n phÈm cña dù ¸n. - Th«ng tin vÒ sè l­îng doanh nghiÖp s¶n xuÊt cïng lo¹i s¶n phÈm trong cïng 1 khu vùc thÞ tr­êng, c¶ c¸c doanh nghiÖp s¾p thµnh lËp. - Th«ng tin møc cÇu vÒ s¶n phÈm cïng lo¹i. - Møc cung thùc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng hiÖn t¹i. - Th«ng tin vÒ gi¸ c¶, dù b¸o thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. - Quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ®Çu t­, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn do c¸c bé, ngµnh x©y dùng c«ng bè…. Ba lµ, nh÷ng vµ ban hµnh hÖ thèng c¸c tiªu chuÈn cho phÐp ®èi víi tõng ngµnh nghÒ. ChuyÓn tõ vÞ trÝ bÞ ®éng sang chñ ®éng Trong qu¸ tr×nh cho vay, ng©n hµng ph¶i chuyÓn tõ vÞ trÝ bÞ ®éng sang chñ ®éng, nghÜa lµ ph¶i gi¸m s¸t chÆc chÏ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng, tõ ®ã míi cã thÓ ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng t×nh huèng cã vÊn ®Ò vµ nguyªn nh©n cña nã, trªn c¬ së ®ã cã thÓ gióp ng©n hµng ®Ò ra biÖn ph¸p kh¾c phôc hoÆc cã biÖn ph¸p b¶o toµn vèn cho vay cña ng©n hµng. ThÝ dô nh­ khi theo dâi m­c thu chi ho¹t ®éng hµng th¸ng cña ®¬n vÞ vay vèn, nÕu thÊy cã sù gi¶m sót, nÕu chØ mét th¸ng th× cã thÓ ch­a sao, nh­ng nÕu møc gi¶m sót cø tiÕp diÔn vµ ngµy cµng t¨ng th× ®ã lµ hiÖn t­îng kh«ng b×nh th­êng, cã vÊn ®Ò, nã ®ßi hái ng©n hµng ph¶i cã biÖn ph¸p t¸c ®éng kÞp thêi. Tr¸nh t×nh tr¹ng biÕt ®¬n vÞ vay vèn sö dông vèn sai môc ®Ých dÉn ®Õn kinh doanh kh«ng hiÖu qu¶ vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ ®­îc nî ®óng h¹n, ng©n hµng l¹i hco vay thªm nî míi ®Ó tr¶ nî cò vµ cø thÕ th× sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ mÊt vèn cña ng©n hµng. ë ®©y, vai trß cña ng©n hµng ph¶i chñ ®éng h¬n v× vèn mµ ng©n hµng cho vay sÏ tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ, do ®ã ng©n hµng cÇn s©u s¸t h¬n v× ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ vay vèn. Qui tr¸ch nhÞÖm trong quan hÖ tÝn dông Trong ho¹t ®éng tÝn dông, nÕu vÊn ®Ò tr¸nh nhiÖm tÝn dông ®Þnh râ rµng, cô thÓ sÏ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông tr¸ch nhiÖm ë ®©y thuéc vÒ c¶ hai phÝa, ®¬n vÞ vay vèn vµ ®¬n vÞ cho vay. §¬n vÞ vay vèn ph¶i sö dông vèn vay ®óng môc ®Ých, cã hiÖu qu¶ vµ hoµn tr¶ vèn vay vµ l·i ®óng h¹n. §¬n vÞ cho vay ph¶i gi¸m s¸t vèn vay theo ®óng môc ®Ých ®Ò ra vµ khi ph¸t hiÖn t×nh huèng cã vÊn ®Ò ph¶i cã biÖn ph¸p t¸c ®éng kÞp thêi, h¹n chÕ thÊp nhÊt møc thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra. Khi ®¬n vÞ vay vèn kh«ng hoµn tr¶ vèn vay vµ l·i ®óng h¹n, ng©n hµng cã quyÒn ¸p dông c¸c chÕ tµi ®Ó thu håi l¹i vèn ®· cho vay (vÝ dô: ph¸t m·i tµi s¶n thÕ chÊp….). §iÒu nµy ®ßi hái hÖ thèng ph¸p luËt ë n­íc ta ph¶i ®ång bé vµ chÆt chÏ, ®Ó nÕu cÇn, ng©n hµng cø chiÕu theo luËt mµ thùc hiÖn, gãp phÇn b¶o toµn vèn vay. Trong tr­êng hîp cho vay nh­ng kh«ng thu håi ®­îc nî th× c¸n bä ng©n hµng cã tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh, tuú tr­êng hîp cô thÓ mµ ng©n hµng quy møc tr¸ch nhiÖm cô thÓ ®èi víi c¸n bé ng©n hµng lµm mÊt vèn. Kh«ng nªn quy tr¸ch nhiÖm h×nh sù trong tr­êng hîp nµy, sÏ dÉn ®Õn t×nh h×nh nhiÒu ng©n hµng sî tr¸ch nhiÖm nÆng kh«ng gi¸m më réng quan hÖ tÝn dông trë nªn qu¸ kh¾t khe trong viÖc xÐt duþªt cho vay, dÉn ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông bÞ co l¹i, ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt trong n­íc. §iÒu nµy cã thÓ t¹o m«i tr­êng cho c¸c ng©n hµng n­íc n­íc ngoµi vµ ng©n hµng liªn doanh tranh thñ thÞ tr­êng kh¸ch hµng, l«i kÐo nhiÒu kh¸ch hµng cña ng©n hµng trong n­íc. N©ng cao c«ng nghÖ ng©n hµng, x©y dùng m¹ng l­íi th«ng tin, tÝn dông toµn diÖn. - Th­êng xuyªn liªn l¹c víi trung t©m tÝn dông vµ víi c¸c c¬ quan kh¸c - Th­êng xuyªn liªn l¹c víi c¸c chi nh¸nh c¸c ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông kh¸c ®Ó trao ®æi th«ng tin, theo dâi kh¸ch hµng chÆt chÏ. - Liªn hÖ víi c¬ quan chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng t¹i ®Þa bµn c¸c doanh nghiÖp ®Ó lu«n cã th«ng tin vµ chÊp hµnh luËt lÖ doanh nghiÖp. - Th­êng xuyªn theo dâi ph­¬ng tiÖn th«ng tin b¸o chÝ… bÊt kú th«ng tin nµo liªn quan ®Õn doanh nghiÖp cã liªn hÖ vín ng©n hµng còng cÇn ®­îc ghi nhËn vµ ph©n tÝch kü cµng. §æi míi quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông Quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông lµ nh÷ng c«ng ®o¹n ®Ó “chÕ biÕn ®Çu vµo thµnh ®Çu ra” mong muèn nÕu thùc hiÖn tèt quy tr×nh tÝn dông cã vai trß quan träng trong n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông. L©u nay, t¹i c¸c NHTM ViÖt Nam, c¸c c¸n bé tÝn dông th­êng ®¶m ®­¬ng tõ A ®Õn Z cña quy tr×nh nªn kh«ng tr¸nh khái khiÕm khuyÕt trong thùc thi nhiÖm vô. V× vËy, ®Ó kh¾c phôc nh­îc ®iÓm nµy, cÇn mét sù chuyªn m«n ho¸ trong qu¶n lý tÝn dông thµnh c¸c bé phËn chuyªn biÖt vµ ph¶i kÕt hîp nhÞp nhµng c¸c bé phËn nµy víi nhau. - Bé phËn tiÕp thÞ: cã chøc n¨ng nghiªn cøu thÞ tr­êng, t×m ra nghÖ thuÖt kinh doanh phï hîp víi thùc tÕ ®Ó thu hót kh¸ch hµng, ®ång thêi bé phËn nµy cßn cã tr¸ch nhiÖm ph©n lo¹i giÊy tê cña kh¸ch hµng vay vèn, chuyÓn sang bé phËn ph¸p chÕ vµ bé phËn ph©n tÝch kinh tÕ ®Î xem xÐt, ®¸nh gi¸ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o nî vay. - Bé phËn ph¸p chÕ: chÞu tr¸ch nhiÖm xem xÐt vÒ ph¸p lÝ c¸c giÊy tê cña kh¸ch vÒ thÕ chÊp cÇm cè tµi chÝnh vµ vay vèn ng©n hµng. NÕu thÊy ®ñ c¬ së ph¸p lý th× chuyÓn sang bé phËn nghiÖp vô tÝn dông. Ngoµi ra bé phËn nµy cßn cã tr¸ch nhiÖm tiÕp cËn víi c¸c c¬ quan ph¸p luËt nh»m gi¶i quyÕt nî b»ng c¸ch thanh lÝ tµi s¶n khi kh¸ch hµng cã hµnh vi lÈn trèn, lõa ®¶o. - Bé phËn ph©n tÝch kinh tÕ: cã nhiÖm vô nh÷ng kÜ kh¸ch hµng b»ng viÖc ph©n tÝch, xem xÐt ®¸nh gi¸ ®­îc kh¶ n¨ng chi tr¶ cña ng­êi vay. Do ®ã, bé phËn nµy cÇn c¨n cø vµo b¸o c¸o tµi chÝnh, ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c th«ng tin bªn ngoµi vÒ kh¸ch hµng. Nh÷ng th«ng tin nµy rÊt cã Ých trong viÖc tr¸nh lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc x¶y ra. Khi ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng th× chuyÓn sang bé phËn nghiÖp vô tÝn dông. - Bé phËn tÝn dông cã tr¸ch nhiÖm xem xÐt tÝnh ph¸p lÝ cña thñ tôc vay, thiÕt lap¹ hîp ®ång tÝn dông ®Ó tr×nh héi ®ång tÝn dông quyÕt ®Þnh. Sau khi ®· cã quyÕt ®Þnh cña héi ®ång tÝn dông vµ gi¶i quyÕt cho vay th× bé phËn nghiÖp vô tÝn dông míi phèi hîp víi kÕ to¸n vµ ng©n quü ®Ó gi¶i ng©n ®óng quy ®Þnh. Ngoµi ra cßn thu nhËp tin tøc chØ dÉn vÒ kh¸ch hµng vµ ghi chÐp, cËp nhËp khÝa kú h¹n nî, nh¾c nhá kh¸ch hµng tr¶ nî ®óng quy ®Þnh, b¸o c¸o vÒ nh÷ng kh¸ch hµng ch­a tr¶ nî ®óng h¹n theo nguyªn nh©n ®Ó héi ®ång tÝn dông gi¶i quyÕt gia h¹n hay kh«ng gia h¹n. - Bé phËn kiÓm tra, kiÓm so¸t: dùa vµo v¨n b¶n ph¸p quy ®Ó xem xÐt ho¹t ®éng tÝn dông cã theo ®óng v¨n b¶n ph¸p quy kh«ng ®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng tån t¹i, nh÷ng vi ph¹m vµ nh÷ng kiÕn nghÞ trùc tiÕp víi héi ®ång tÝn dông nh»m thiÕt lËp hÖ thèng phßng ngõa rñi to, h¹n chÕ tæn thÊt do ho¹t ®éng tÝn dông g©y ra. - Héi ®ång tÝn dông: cã thÈm quyÒn quy ®Þnh cã cÊp tÝn dông bay kh«ng cho kh¸ch hµng, v× vËy bé phËn nµy cÇn tËp trung nh÷ng chuyªn gia am hiÓu cã tr×nh ®é cao trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. V¬i quy tr×nh nh­ vËy sÏ rÊt cã Ých trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông cña mçi NHTM, tuy nhiªn nÕu kh«ng phèi hîp nhanh chãng, nhÞp nhµng c¸c bé phËn nµy víi nhau sÏ lµm chËm trÔ viÖc cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng. 3.2. Gi¶i ph¸p më réng ho¹t ®éng tÝn dông cña NHTM §Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ ho¹t ®éng tÝn dông nh»m ®¸p øng yªu cÇu kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®ã th× viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông lµ ch­a ®ñ mµ cÇn thiÕt ph¶i më réng ho¹t ®éng tÝn dông c¶ vÒ khèi l­îng vµ lo¹i h×nh tÝn dông. ViÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò nh»m më réng ho¹t ®éng nµy ë mçi NHTM. Tõ thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c NHTM ViÖt Nam thêi gian qua, nh÷ng khã kh¨n trë ng¹i trong viÖc më réng ho¹t ®éng nµy kh«ng chØ cã nguyªn nh©n tõ phÝa ng©n hµng mµ c¶ m«i tr­êng mµ nã ho¹t ®éng. V× vËy, ®Ó më réng ho¹t ®éng tÝn dông cÇn cã sù ®iÒu chØnh trong c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc. Theo em d­íi ®©y lµ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu. 3.2.1. C¸c gi¶i ph¸p cña nhµ n­íc - C¶i c¸ch triÖt ®Ó trong m« h×nh qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ c¸c Tæng c«ng ty 90-91. VÊn ®Ò chñ yÕu cña c¸c Tæng c«ng ty 90-91 lµ sù bÊt hîp lÝ trong m« h×nh tæ chøc, m©u thuÉn gi÷a vÊn ®Ò së h÷u vµ qu¶n lý trong c¸c Tæng c«ng ty 90-91. PhÇn lín c¸c Tæng c«ng ty 90-91 ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së gép c¸c ®¬n vÞ kinh doanh trong cïng mét ngµnh hµng víi nhau mµ kh«ng l­u ý ®Õn ®Æc ®iÓm cña ngµnh còng nh­ cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn nªn t¹o ra sù chång chÐo, ph©n t¸n gi÷a c¸c thµnh viªn. Víi t­ c¸ch qu¶n lý theo ngµnh doc, nh­ng l¹i ch­a cã kÕ ho¹ch qu¶n lý chÆt chÏ, nªn phÇn lín c¸c Tæng c«ng ty 90-91 ®Òu gÆp khã kh¨n trong c«ng t¸c ®iÒu hµnh. NhiÒu Tæng c«ng ty trë thµnh g¸nh nÆng cho c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn do viÖc ph¶i chia sÎ thÞ tr­êng, mÊt c¸c kh¸ch hµng tiÒm n¨ng do viÖc ph©n chia thÞ tr­êng kh«ng hîp lý tö TCT mÑ. Chøc n¨ng vµ ph©n cÊp qu¶n lý cña Héi ®ång qu¶n trÞ víi chøc n¨ng ®iÒu hµnh cña TG§ t¹i c¸c TCT 90-91 ch­a ®­îc quy ®Þnh râ rµng. Cã thÓ nãi r»ng, c¬ së cña sù yÕu kÐm trong m« h×nh tæ chøc TCT hiÖn nay lµ kh«ng ®¶m b¶o sù gi¸m s¸t hiÖu qu¶ cña c¬ quan nhµ n­íc víi chøc n¨ng lµ chñ së h÷u doanh nghiÖp nhµ n­íc. ViÖc c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ®Ò b¹t c¸c c¸n bé n¾m gi÷ c¸c chøc vô trong H§QU¸ TR×NH vµ TG§ c¸c TCT lµ kh«ng hîp lý vÒ mÆt kinh tÕ. ViÖc cho phÐp mét hoÆc mét vµi c¸ nh©n kh«ng n¾m quyÒn së h÷u c«ng ty nh­ng l¹i cã thÓ ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh, tµi chÝnh liªn quan ®Õn sè phËn TCT lµ ®iÒu kh«ng thùc tÕ. ChÝnh v× vËy, m« h×nh TCT 90-91 vÉn ch­a tho¸t khái c¸i bãng cña m« h×nh TCT vµ liªn hiÖp c¸c doanh nghiÖp trong thêi k× bao cÊp. ChÝnh nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®· khiÕn c¸c TCT ho¹t ®éng kh«ng ®¹t hiÖu qu¶, søc c¹nh tranh thÊp, t×nh h×nh tµi chÝnh t¹i nhiÒu doanh nghiÖp vÉn cßn ch­a lµnh m¹nh, thËm chÝ ®¸ng b¸o ®éng, c¬ cÊu s¶n xuÊt kinh doanh vµ mÆt hµng kh«ng hîp lý. Do ®ã trong thêi gian tíi cÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, chuyÓn c¸c DNNN sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ c«ng ty TNHH hoÆc c«ng ty cæ phÇn, bæ sung h×nh thøc c«ng ty TNHH chØ cã mét s¸ng lËp viªn, tõ ®ã míi cã thÓ gi¶i quyÕt triÖt ®Ó m©u thuÉn gi÷a chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ víi vÊn ®Ò së h÷u. Tuy nhiªn, viÖc cæ phÇn ho¸ DNNN lµ c«ng viÖc khã kh¨n cÇn ph¶i tiÕn hµnh tõng b­íc, tr¸nh t­ t­ëng nãng véi, chñ quan. - PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam hiÖn nay c«ng nghÖ ®· cò kÜ, l¹c hËu, m¸y mãc thiÕt bÞ trang bÞ c¸ch ®©y vµ ba chôc n¨m nªn c«ng suÊt kÐm, dÉn ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra kh«ng ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng, khã tiªu thô c¹nh tranh ®­îc víi hµng ngo¹i. Thªm vµo ®ã, t­ duy, quan niÖm cña chóng ta vÉn bÞ ¶nh h­ëng bëi nÒn s¶n xuÊt nhá lÎ, manh món, l¹c hËu, ch­a theo kÞp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. V× vËy, nhµ n­íc cÇn ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp m¹nh d¹n ®æi míi d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn, h¹n chÕ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng mµ c¸c doanh nghiÖp trong n­íc cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc. Tuy nhiªn viÖc thi hµnh chÝnh s¸ch b¶o hé nµy nªn thËn träng vµ kh«ng kÐo dµi qu¸ l©u bëi chÝnh s¸ch nã còng cã thÓ bãp nghÑt s¶n xuÊt trong n­íc bëi nã t¹o ra ú lín trong nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc còng cÇn ®Èy m¹nh quan hÖ th­¬ng m¹i víi n­íc ngoµi, t¹o c¬ héi ph¸p lÝ cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc h­íng c¶ ra thÞ tr­êng míi tæ ë n­íc ngoµi, tõng b­íc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Song song víi chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ s¶n xuÊt trong n­íc, ChÝnh phñ còng cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kÝch cÇu hiÖu qu¶ bëi nã lµ yÕu tè t¹o ra c¬ héi ®Çu t­ míi cho c¸c nhµ s¶n xuÊt. - C¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam, kh«ng chØ cã c«ng nghÖ l¹c hËu, thÞ tr­êng nhá, h¹n hÑp v¬ héi ®Çu t­ mµ cßn ho¹t ®éng trong m«i tr­êng ®éc quyÒn cao vµ kh«ng c«ng b»ng. ViÖc cã nh÷ng ­ tiªn hç trî cho ho¹t ®éng cña nh÷ng doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh träng ®iÓm lµ ®iÒu cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. C¸c DNNN th­êng nhËn ®­îc c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i h¬n ®èi víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lµ ®iÒu kh«ng thÓ ®­îc . Trong thêi gian tíi nhµ n­íc cÇn hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý, t¹o ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng b×nh ®¼ng nh­ nhau tr­íc ph¸p luËt nhµ n­íc. Nhµ n­íc còng cÇn ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt cho hîp lý h¬n, bëi qua c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, doanh nghiÖp võa vµ nhá th­êng tËp trung ho¹t ®éng trong ngµnh th­¬ng m¹i vµ dÞch vô, ch­a ®Õn 1% ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp. Do c¸c doanh nghiÖp nµy ch­a tËp trung vµo s¶n xuÊt nªn kh«ng t¹o ra ®­îc n¨ng lùc c¶i tiÕn c«ng nghÖ néi sinh vµ kÐo theo nhu cÇu ®Çu t­ lín, tõ ®ã viÖc cÊp tÝn dông cña c¸c NHTM cã phÇn bÞ h¹n chÕ. ChØ cã c¶i tiÕn ¸p dông c«ng nghÖ míi, míi ®em l¹i c¬ héi ®Çu t­ nhê gi¸ thµnh h¹, kÐo dµi chu k× sèng cña s¶n phÈm hay ph¸t triÓn s¶n phÈm míi. CÇn biÕt r»ng trong dµi h¹n, sù gia t¨ng ®Çu t­ vµ tæng møc tÝn dông kh«ng thÓ v­ît qu¸ møc ®é tiÕn bé c«ng nghÖ cña tæng thÓ nÒn kinh tÕ cña. - Nhµ n­íc cÇn thiÕt ph¶i nhanh chãng hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt hiÖn hµnh ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tÝn dông thuª mua còng nh­ b¶o hiÓm tÝn dông t¹i ViÖt Nam. TÝn dông thuª mua lµ h×nh thøc tµi trî vèn trung vµ dµi h¹n rÊt míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam, v× vËy ®Ó nhanh chãng triÓn khai h×nh thøc tÝn dông nµy cÇn khÈn tr­¬ng bæ sung hoµn thµnh c¬ chÕ tÝn dông thuª mua, x¸c lËp vµ më réng tµi s¶n thuª mua. Tr 42 Tãm l¹i, ®Ó gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng th× kh©u lùa chän kh¸ch hµng ph¶i d ng©n hµng ®Æc biÖt chó ý. §©y lµ kh©u ®Çu tiªn ng©n hµng ph¶i thùc hiÖn tr­íc khi cho vay vèn. NÕu nã ®­îc thùc hiÖn tèt sÏ gãp phÇn h¹n chÕ rñi ro tÝn dông, n©ng cao hiÖu qu¶ vèn vay. §ång thêi chÝnh ®iÒu nµy còng t¸c ®éng trë l¹i c¸c ®¬n vÞ vay vèn, kÝch thÝch c¸c ®¬n vÞ nµy s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ gi÷ ch÷ tÝn víi ng©n hµng, v× trong tr­êng hîp ng­îc l¹i viÖc vay vèn cña ®¬n vÞ sÏ gÆp khã kh¨n, dÔ dµng bÞ ng©n hµng tõ chèi cho vay. Tuy nhiªn, trong tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p trªn, yÕu tè con ng­êi vÉn lµ quan träng nhÊt. Thùc hiÖn b¶o hiÓm tÝn dông ViÖc thiÕt lËp vµ ph¸t triÓn b¶o hiÓm tÝn dông sÏ hÕt søc cÇn thiÕt trong viÖc khai th¸c th«ng tua c¸c c¶n trë vÒ thÓ chÕ hiÖn nay. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm tÝn dông sÏ lµ c¸c kªnh san sÎ rñi ro cña c¸c NHTM, ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn cña tõng doanh nghiÖp. Tuy vËy nÕu c¸c c«ng ty b¶o hiÓm tÝn dông nµy ®­îc thµnh lËp tr­íc thuéc NHNN hay Bé tµi chÝnh, th× cã thÓ tõ khu vùc t­ nh©n hoÆc thñ tôc phøc t¹p sÏ vÉn h¹n chÕ viÖc tiÕp cËn vèn ng©n hµng còng nh­ víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. T¹i c¸c n­íc cã thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn, hä tæ chøc mét c«ng ty b¶o biÓm tÝn dông tÇm cì quèc gia. C¸c tæ chøc tÝn dông hµng n¾m ph¶i ®ãng gãp phÝ b¶o hiÓm vµ nÕu mét kho¶n cho vay nµo ®ã gÆp rñi ro th× sÏ ®­îc quü nµy båi th­êng. Quü b¶o hiÓm tÝn dông cã vai trß hÕt søc quan träng ®Ó h¹n chÕ thiÖt h¹i vÒ vèn khi ng©n hµng cho vay gÆp rñi ro vµ thÞ tr­êng b¶o hiÓm tÝn dông nµo ra ®êi, v× vËy c¸c NHTM ViÖt Nam vÉn th­êng ph¶i mua b¶o hiÓm quèc tÕ hoÆc tù b¶o hiÓm cho m×nh b»ng c¸ch trÝch lËp quü dù phßng ng¨n ngõa rñi ro víi møc 10% lîi nhuËn rßng cho tíi khi b»ng vèn ®iÒu lÖ. §ã lµ yªu cÇu cÊp b¸ch ®Æt ra lµ nhµ n­íc cÇn sím nghiªn cøu vµ thµnh lËp mét c«ng ty b¶o hiÓm tÝn dông. - ChÝnh phñ cÇn chØ ®¹o chÝnh quyÒn c¸c cÊp, c¸c ngµnh chøc n¨ng liªn quan th­êng xuyªn quan t©m ®Õn c«ng t¸c theo dâi, kiÓm tra kiÓm so¸t vµ xö lý kiªn quyÕt viÖc vi ph¹m ph¸p luËt t¹i c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ ph¸p lÖnh kÕ to¸n, ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh cña mçi thµnh phÇn kinh tÕ nh»m ®¸nh gi¸ mét c¸ch chÝnh x¸c kÕt qu¶ kinh doanh cña nÒn kinh tÕ còng nh­ tõng ®¬n vÞ; cÇn thiÕt ph¶i cã chÝnh s¸ch c«ng khai ho¸ mét sè chØ tiªu tµi chÝnh cèt lâi vµ chÕ ®é kiÓm to¸n b¾t buéc ®èi víi mäi ®¬n vÞ s¶n xuÊt ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o mäi t×nh h×nh, sè liÖu th«ng tin ®Òu trung thùc, ®¶m b¶o ®é tin cËy vµ tÝnh ph¸p lý cao, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh ng©n hµng ng¨n ngõa, h¹n chÕ rñi ro “th«ng tin kh«ng c©n xøng” mgna l¹i. C¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh thµnh lËp, cÊp ®¨ng ký kinh doanh, giÊy phÐp kinh doanh c¸c tiªu chuÈn thiÕt kÕ ph¶i kiÓm tra, kiÓm so¸t vµ qu¶n lý chÆt chÏ, con ng­êi theo ®óng quy ®Þnh cña nhµ n­íc. Tãm l¹i nh÷ng gi¶i ph¸p cña nhµ n­íc nh»m th¸o gì nh÷ng khã kh¨n, tån t¹i ®Õn tõ bªn ngoµi ng©n hµng. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã gãp phÇn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ nÒn kinh tÕ t¹o ra m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc më réng ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. 3.2.2. C¸c gi¶i ph¸p cña hÖ thèng ng©n hµng a. §èi víi NHNN NHNN ViÖt Nam lµ c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng ë ViÖt Nam. Nh÷ng chÝnh s¸ch NHNN thùc hiÖn ®ang dÇn h­íng dÉn c¸c NHTM ViÖt Nam ph¸t triÓn theo kÞp víi sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ trong thêi gian qua, ®Ó th¸o gì khã kh¨n, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng tÝn dông, gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng vèn ø ®äng trong c¸c NHNN ®· cso nh÷ng gi¶i ph¸p sau: - Ban hµnh quy chÕ ®ång tµi trî cña c¸c tæ chøc tÝn dông kÌm theo quyÕt ®Þnh sè 154/1998/Q§-NHNN ngµy 29/4/1998 nh»m gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng vèn nhá ®ñ tµi trî cho c¸c dù ¸n lín cña c¸c NHTM. Quy chÕ ®· rót ng¾n con ®­êng t×m ®Õn víi nhau cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ng©n hµng ®Çu mèi. §Æc biÖt lµ sau khi chÝnh phñ ban hµnh v¨n b¶n 118/199/Q§-TTg ngµy 4/5/1999 cho phÐp c¸c NHTM dµnh ra 400 triÖu USD ®Ó thùc hiÖn cho vay c¸c dù ¸n träng ®iÓm cña nhµ n­íc th× c¸c NHTM ViÖt Nam ®· thùc sù vµo cuéc. Liªn tiÕp trogn 2 th¸ng 8 vµ 10 n¨m 1999, ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ®· tæ chøc thµnh c«ng kho¶n vay ®ång tµi trî ®èi víi dù ¸n khÝ Nam C«n S¬n vµ dù ¸n §u«i hái Phó Mü 2.1. mçi kho¶n vay 100 triÖu USD, thêi gian vay 10 n¨m,víi sù tham gia cña c¸c ng©n hµng: NHCT, NH§T, & PTVN, NHNo & PTNT, NHTMCP Qu©n ®éi NHTMCP KÜ th­¬ng, NHTMCP hµng h¶i vµ NHLD Firstvinabank. - ViÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch l·i suÊt còng cã t¸c ®éng m¹nh tíi viÖc më réng ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng. Trong n¨m 1999, NHNN ®· 5 lÇn thùc hiÖn gi¶m l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM.Song song víi viÖc qu¶n lý lÞch sö NHNN còng quy ®Þnh l¹i tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc theo h­íng gi¶m tØ lÖ nµy nh»m t¨ng c­êng viÖc sö dông nguån vèn kh«ng sinh lêi ®ang bÞ ø ®äng. NHNN còng thay ®æi chÝnh s¸ch l·i suÊt tíi viÖc quy ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n. Qua ®ã c¸c NHTM vµ tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh lÞch sö cho vay cña m×nh dùa trªn lÞch sö c¬ b¶n vµ ®­îc phÐp dÞch chuyÓn thªm 0,3%. Nh»m th¸o gì nh÷ng khã kh¨n, gãp phÇn më réng ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c NHTM trong thêi gian tíi, NHNN cÇn chó ý tíi c¸c biÖn phj¸p sau: - CÇn n©ng cao n¨ng lùc vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¸n bé nh©n viªn ng©n hµng. C¸c vô ®æ bÓn11, nh÷ng lÇn vi ph¹m ph¸p luËt lµm thÊt tho¸t hµng ngµn tØ ®ång t¹i c¸c ng©n hµng TM quèc doanh cso m«t phÇn tr¸ch nhiÖm thuéc vÒ NHNN. Trong c¸c cô kinh tÕ lín thêi gian gÇn ®©y ë ®Þa ph­¬ng, næi bËt lµ vô Tramexco. Minh Phông – Epco. T¹i chi nh¸nh Vietcombank ë thµnh phè Hå ChÝ Minh tr­íc khi vô ¸n Minh Phông – Epco ®­îc phanh phui ®· cã ®Õn 6 ®oµn thanh tra cña NHNN vÒ lµm viÖc mµ vÉn kh«ng ph¸t hiÖn ra nh÷ng viÖc lµm sai tr¸i t¹i n1 nµy. ViÖc ®ã khiÕn NHNN kh«ng thÓ kh«ng cã nh÷ng dÊu hái cho ®éi ngò c¸n bé thanh tra cña m×nh. HiÖn nay, tØ lÖ nh©n viªn ng©n hµng cã tr×nh ®é ®¹i häc trë lªn t¹i c¸c NHTM cßn rÊt thÊp chØ kho¶ng 30% trong khi yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i cã kho¶ng 70% c¸n bé ng©n hµng cã tr×nh ®é §¹i häc. V× vËy, trong thêi gian tíi NHNN cÇn tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé, nh©n viªn cña m×nh. Víi ®éi ngò cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt sÏ gióp c¸c NHTM n©ng cao chÊt l­îng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông míi. - TiÕp tôc cïng víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng kh¸c cña nhµ n­íc hoµn thiÖn c¬ së ph¸p luËt cho viÖc më réng c¸c lo¹i h×nh tÝn dông còng nh­ c¸c nghiÖp vô kh¸c cña NHTM. TiÕp tôc cñng cè thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, qua ®ã cñng cè mèi quan hÖ hîp t¸c lµm ¨n gi÷a c¸c ng©n hµng thµnh viªn, xu thÕ míi trong c¸c NHTM thêi gian tíi ®· n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò ®Ó cã thÓ g©y trë ng¹i cho c¸c NHTM nh­: nguån vèn ngo¹i tÖ ®Ó cho vay hîp vèn - ®ång tµi trî chñ yÕu lµ tõ nguån ng¾n h¹n sang cho vay dµi h¹n, ch­a cã quy chÕ b¶o ®¶m tiÒn vay, tr×nh ®é, kinh nghiÖm cña ®éi ngò c¸n bé tÝn dông cßn nhiÒu bÊt cËp… - C¶i thiÖn c«ng t¸c ra quyÕt ®Þnh cho chÝnh x¸c hîp lÝ h¬n v× trong thêi gia qua mét sè qui chÕ, chÝnh s¸ch co NHNN ban hµnh chØ tån t¹i trong thêi gian ng¾n råi l¹i söa ®æi bæ sung hoÆc thay b»ng quy chÕ míi. §iÒu nµy g©y ra nhiÒu khã kh¨n trong ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c NHTM. b. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu lµ: - YÕu con ng­êi ë ®©u vµ lóc nµo còng lµ yÕu tè quan träng nhÊt. C¸c NHTM cÇn nhËn thøc râ ®iÒu nµy ®Ó cñng cão ®éi ngò cña m×nh tõ c¸c nh©n viªn cho ®enÐ c¸c c¸n bé qu¶n lý, l·nh ®¹o bëi nã quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi ng©n hµng nãi chung vµ viÖc më réng ho¹t ®éng tÝn dông nãi riªng. §©y sÏ lµ mét gi¶i ph¸p võa mang tÝnh tr­íc m¾t, võa mang tÝnh l©u dµi. - C¸c NHTM cÇn chó träng viÖc t¹o lËp nguån vèn vay cã chiÕn l­îc qu¶n lý, sö dông hîp lÝ. HiÖn nay, nguån vèn mµ c¸c NHTM huy ®éng ®­îc chñ yÕu lµ nguån vèn ng¾n h¹n nh­ng khi cho vay l¹i chñ yÕu lµ cho vay trung vµ dµi h¹n. §iÒu nµy g©y ra ph¶n øng e ng¹i cña c¸c NHTM trong cho vauy dµi h¹n. Kh«ng cã tiªu chÝ cè ®Þnh vÒ viÖc huuy ®éng vèn ng¾n h¹n lµ nguån ®Ó vay ng¾n h¹n, th× kh«ng cã nguån ®Ó cho vay dµi h¹n. C¨n cø quan träng nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh tû träng cho vay trung vµ dµi h¹n lµ sè d­ v÷ng ch¾c cña c¸c ng©n hµng. Khi c¸c NHTM e ng¹i cho vay trung vµ dµi h¹n buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i vay ng¾n h¹n ®Ó ®Çu t­ cho trung vµ dµi h¹n, v× thÕ lu«n cã sù ph¸ vì c¸c k× h¹n nî, thËm chÝ ph¸t sinh t×nh tr¹ng ®¸o nî mét c¸ch kh¸ phæ biÕn. NhiÒu kho¶n tÝn dông ®­îc ®Þnh kú h¹n nî mét c¸ch khiªm c­ìng, gi¶ t¹o dÉn ®Õn kh¸ch hµng kh«ng tr¶ nî ®óng h¹n, kÕt côc lµ ng©n hµng ph¶i t×m c¸ch huy ®éng ®Ó kÞp thêi chi tr¶ c¸c kho¶n tiÒn göi ®¸o h¹n, lµm biÕn d¹ng cÊu tróc cña vèn huy ®éng, lµm cho viÖc huy ®éng vèn trë lªn bÞ ®éng, thiÕu khoa häc, ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ mong muèn - C¸c NHTM cÇn coi träng c«ng t¸c Marketing bëi v× qua ®ã n©ng cao h×nh ¶nh cña ng©n hµng, gióp ng©n hµng thiÕt lËp ®­îc c¸c mèi quan hÖ v÷ng ch¾c, l©u dµi víi c¸c kh¸ch hµng cña m×nh. T¨ng c­êng c«ng t¸c Marketing, c¶i thiÖn dÞch vô kh¸ch hµng ®èi xö víi mçi c¸ nh©n nh­ lµ mét doanh nghiÖp lµ c¸ch thøc ®Ó c¸c NHTM cã thÓ n©ng cao thu nhËp tõ c¸c dÞch vô vÒ tµi kho¶n c¸ nh©n. ë ®©y kinh nghiÖm cña c¸c ng©n hµng c¸c n­íc ph¸t triÓn vÒ më réng tÝn dông nh­ x©y dùng mèi quan hÖ trän ®êi víi c¸c c¸ nh©n (ng©n hµng Sumitono- NhËt B¶n); ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh vèn huy ®éng tiÒn göi nh­: tiÒn göi cña thiÕu niªn, tiÒn göi ®Æc biÖt, tiÒn göi 15 ngµy… (ng©n hµng tiÕt kiÖm cña Nga), hay l·i suÊt tiÒn göi cè ®Þnh kÕt hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n thanh to¸n sím ®Æc biÖt (ng©n hµng Dresder - §øc) cã thÓ rÊt h÷u Ých trong viÖc ph¸t triÓn c¸c dÞch vô phï hîp víi mäi ng­êi d©n. Ph¸t triÓn c¸c dÞch vô t­ vÊn, th«ng tin còng lµ h­íng ®Ó c¸c NHTM ®a d¹ng thu nhËp, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ph¸t triÓn cïng sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp. Th«ng th­êng viÖc hç trî kü thuËt (®Æc biÖt cho vïng n«ng th«n) cung cÊp c¸c th«ng tin thÞ tr­êng sÏ më ra c¬ héi dt cho c¸c doanh nghiÖp. Víi nghiÖp vô cña m×nh, ng©n hµng sÏ t­ vÊn ®Ó chän lùa c¸c kÕ ho¹ch kinh doanh kh¶ thi, vµ do ®ã cung cÊp tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖpm nªn ®­îc nh×n nhËn lµ kÕt qu¶ cña sù hîp t¸c cña ng©n hµng vµ doanh nghiÖp vµ lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ch¨m sãc kh¸ch hµng. - Gi¶i ph¸p liªn quan ®Õn nghiÖp vô cña NHTM, c¸c NHTM nªn ¸p dông vµ më réng tµi kho¶n thÊy chi ®èi víi kh¸ch hµng. ViÖc nµy sÏ gi¶m ®­îc hai phÇn ba thñ tôc vµ thêi gian chê ®îi cña kh¸ch hµng, tÊt nhiªn víi ®iÒu kiÖn kh¸ch hµng cam kÕt chØ më tµi kho¶n t¹i mét ng©n hµng. HiÖn nay, mçi doanh nghiÖp ®Õn vay vèn lÇn ®Çu t¹i mét NHTM ®Òu ®­îc ng©n hµng më cho 2 tµi kho¶n – mét tµi kho¶n tiÒn vay, mét tµi kho¶n tiÒn göi. Tµi kho¶n tiÒn vay ®Ó h¹ch to¸n c¸c kho¶n vay vµ tr¶ nî. Tµi kho¶n tiÒn göi ®Ó h¹ch to¸n c¸c kho¶n nép vµo vµ rót ra hµng ngµy cña doanh nghiÖp. ViÖc t¸c hai tµi kho¶n tiÒn göi vµ cho vay lµm cho 2 c«ng ®o¹n vay vèn vµ tr¶ nî cña mét qu¸ tr×nh kinh doanh thèng nhÊt bÞ t¸ch rêi nhau. Khi cã nguån thu, vèn cña doanh nghiÖp ph¶i n»m ë tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n chØ ®­îc ng©n hµng tr¶ l·i 0,1%/th¸ng, trong khi nî tiÒn vay ph¶i tr¶ l·i ng©n hµng tõ 0,6 ®Õn 0,7%/th¸ng. Bªn c¹nh ®ã viÖc sö dông tµi kho¶n nµy cßn g©y ra thñ tôc phiÒn hµ, cøng nh¾c khi kh¸ch hµng muèn vay vèn. Tµi kho¶n thÊu chi cã thÓ nãi ng¾n gän lµ mét tµi kho¶n thÊu chi cã thÓ nã ng¾n gän lµ mét tµi kho¶n l­ìng tÝnh, võa mang néi dung cña tµi kho¶n cho vay, võa mang néi dung cña mét tµi kho¶n tiÒn göi kh¸ch hµng khi xin vay vèn chØ viÖc hoµn tÊt thñ tôc xin vay vèn cho lÇn ®Çu cßn tõ lÇn hai chØ cÇn mÊt ®óng 15’ lµ cã thÓ hoµn tÊt kho¶n vay. Sö dông tµi kho¶n nµy gi¶m ®­îc tiÒn l·i ph¶i tr¶ cho ng©n hµng do chªnh lÖch l·i suÊt, ®ång thêi qua tµi kho¶n thËm chÝ sÏ biÕt ®­îc kh¸ch hµng ®ang gÆp thuËn lîi hay khã kh¨n nh­ trªn tµi kho¶n thÊu chi sÏ ®­îc sö dông trong c¹nh tranh më réng tÝn dông vµ l«i kÐo kh¸ch hµng. KÕt luËn Trªn ®©y lµ nh÷ng t×m hiÓu cña em vÒ ho¹t ®éng tÝn dông cña NHTM, chñ yÕu lµ h×nh thøc cho vay tiÒn víi c¸c khÝa c¹nh: thùc tr¹ng vµ nh÷ng khã kh¨n cñ ho¹t ®éng tÝn dông trong c¸c NHTM ViÖt Nam vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng nµy. Mèi NHTM cã quy m« kh¸c, cã ph¹m vi ho¹t ®éng kh¸c nhau nªn nh÷ng khã kh¨n mµ c¸c ng©n hµng gÆp ph¶i sÏ kh«ng gièng nhau do ®ã c¸c gi¶i ph¸p ®­îc ®­a ra trong ®Ò ¸n nµy kh«ng ph¶i ng©n hµng nµo còng ¸p dông nh­ vËy, nh­ng xÐt vÒ tæng thÓ ®èi víi hÖ thèng NHTM th× ®ã lµ nh÷ng khã kh¨n vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu. Vµ viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n nµy lµ viÖc lµm rÊt cÇn thiÕt, cÇn sù tham gia cña nhiÒu Bé, ngµnh kh¸c nhau, nh»m ®­a ng©n hµng ph¸t triÓn ®¸p øng dcnx ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ tõ ®ã æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. tuy nhiªn ®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn ngoµi viÖc tham gia hç trî cña yÕu tè bªn ngoµi, c¸c ng©n hµng thµnh viªn còng cÇn sù nç lùc phÊn ®Çu vµ cã thÓ nãi ®©y sÏ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh bëi mét sù bÊt æn cña mét ng©n hµng còng cã thÓ kÐo thei sù bÊt æn ®Þnh, sôp ®æ cña c¶ mét hÖ thèng ng©n hµng vµ ®ã sÏ lµ mét nguyªn nhÊn dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ . Nh­ vËy tr×nh bµy trong ®Ò ¸n ho¹t ®éng tÝn dông lµ mét ho¹t ®éng phøc t¹p cña mét NHTM nã bao gåm nhiÒu nghiÖp vô kh¸c nh­ng v× nhiÒu lÝ do mµ em kh«ng ®Ò cËp tíi c¸c nghiÖp vô tÝn dông kh¸c nh­ chiÕt khÊu, b¶o l·nh, kÝ th¸c… mµ cã thÓ nh÷ng t×m hiÓu cña em trong ®Ò ¸n nµy còng ch­a h¼n ®· ®óng, ch­a h¼n ®· ®Çy ®ñ nªn em rÊt mong ®­îc sù ®¸nh gi¸ cña thÇy c« vµ b¹n bÌ ®Ó lÇn sau sÏ lµm tèt h¬n.