Đề tài Những rủi ro trên thị trường chứng khoán OTC và Những biện pháp nhằm hạn chế rủi ro trong kinh doanh chứng khoán OTC

MỤC LỤC Trang Mục lục ……………………………………………………………………. . 1 Lời mở đầu…………………………………………………………………... 2 Thị trường chứng khoán OTC là gì? ................................................... 3 Các loại cổ phiếu OTC…………………………………………….. … 5 Những rủi ro trên thị trường chứng khoán OTC…………………… .. 8 Một vài ví dụ điển hình về những thất bại trong việc kinh doanh chứng khoán OTC………………………………………… .. 11 Những biện pháp nhằm hạn chế rủi ro trong kinh doanh chứng khoán OTC……………………………………………………… 13 Kết luận……………………………………………………………… 15 LỜI GIỚI THIỆU Kể từ khi thị trường chứng khoán xuất hiện cách đây hơn hai thế kỷ, thì công việc đầu tư chứng khoán là một ngành kinh doanh được coi là đơn giản nhất bởi ai cũng có thể đầu tư kinh doanh, đầu tư ít hay nhiều có thể tùy theo sức mạnh về tài chính của mình, và với những thủ tục cũng không mấy là khó khăn. Ở các nước phát triển, có rất nhiều người đầu tư vào chứng khoán, có những nước có tới hơn 50% số dân trưởng thành đầu tư vào chứng khoán. Tuy nhiên trong bất kỳ một lĩnh vực kinh doanh nào thì cũng có đầy rẫy những rủi ro, kinh doanh càng dễ, lợi nhuận càng cao thì rủi ro cũng càng nhiều và mức độ rủi ro càng cao hơn. Kinh doanh chứng khoán là một trong lĩnh vực kinh doanh thường phải đối mặt với rất rất nhiều rủi ro. Và cho đến nay đã có rất nhiều những nhà tài phiệt, nhà kinh doanh, nhà toán học, nhà tin học đã lao vào nghiên cứu nhằm tìm ra một thứ công cụ giúp họ "bắt mạch" thị trường một cách chính xác, nhưng đều đã không thành công. Các công cụ tiên đoán dựa vào moving average, on balance volume hay stochastic oscillator đều chỉ cho kết quả tương đối. Trên thị trường chứng khoán hiện nay có hai dạng chủ yếu là chứng khoán niêm yết (thị trường giao dịch cổ phiếu tập trung) và chứng khoán OTC (thị trường giao dịch cổ phiếu phi tập trung). Dưới đây, chúng tôi sẽ trình bày về khía cạnh thị trường chứng khoán phi tập trung-OTC, với những rủi ro mà nhà đầu tư trong thị trường này thường xuyên phải đối mặt và kèm theo những biện pháp phòng ngừa hữu hiệu, chúng tôi hy vọng các bạn có thể nhận diện ra những rủi ro đó và trở thành người thành công trong lĩnh vực kinh doanh chứng khoán. THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN OTC LÀ GÌ? Thị trường OTC hay còn gọi là thị trường phi tập trung được viết tắt theo cụm từ tiếng Anh là “Over the Counter”, là thị trường trao đổi mua bán chứng khoán như sàn giao dịch chứng khoán nhưng chỉ khác điều là những chứng khoán không niêm yết và không tập trung vào 1 địa điểm giao địch như thị trường sàn giao dịch, mà dựa vào một hệ thống vận hành theo cơ chế chào giá cạnh tranh và thương lượng thông qua sự trợ giúp của các phương tiện thông tin. Thị trường OTC không có một không gian giao dịch tập trung. Thị trường này thường được các công ty chứng khoán cùng nhau duy trì, việc giao dịch và thông tin được dựa vào hệ thống điện thoại và Internet với sự trợ giúp của các thiết bị đầu cuối. Các chứng khoán được niêm yết sẽ chịu nhiều ràng buộc như sự theo dõi khắc khe của nhà nước- phải có vốn pháp định cao và phải công khai tài chính công ty rõ ràng... và cũng có nhiều cái lợi nữa. Vì thế, thị trường OTC thoáng hơn, dễ hơn nhiều so với thị trường giao dịch tập trung. Một số đặc trưng cơ bản: Nhà đầu tư và tổ chức của các nhà đầu tư: Việc tham gia thị trường OTC rất đơn giản. Tuy nhiên, hoạt động của các nhà đầu tư trên thị trường không phải là độc lập, mà thường lập thành các nhóm, hội, diễn đàn để trao đổi thông tin với nhau. Hàng hoá của thị trường: là các loại cổ phiếu của các doanh nghiệp cổ phần, có triển vọng phát triển, chuẩn bị niêm yết trên thị trường giao dịch tập trung hoặc có những lợi thế thương mại riêng biệt. Thu thập thông tin: Để mua chứng khoán trên thị trường OTC, Nhà Đầu Tư thường tìm kiếm thông tin từ các nguồn như: Thông tin từ các báo cáo tài chính (BCTC): nhìn chung, các Công Ty Cổ Phần chưa niêm yết không có Báo Cáo Tài Chính được kiểm toán. Do những mục đích khác nhau mà doanh nghiệp có nhiều hệ thống sổ sách kế toán, BCTC. Mặt khác, việc có được một bản BCTC của doanh nghiệp đối với một người bình thường là điều không hề đơn giản, nhất là trong điều kiện mà ngay bản thân doanh nghiệp không biết thông tin nào nên công bố, thông tin nào không nên. Do đó, việc thu thập thông tin từ doanh nghiệp qua con đường chính thức khá khó khăn, nếu nhà đầu tư không có những mối liên hệ nhất định với công ty đó. Thu thập thông tin qua các cơ quan chức năng: Theo quy định, doanh nghiệp phải báo cáo tình hình hoạt động cho cơ quan đăng ký kinh doanh (Sở Kế hoạch và Đầu tư). Tuy nhiên, việc tuân thủ quy định này của các doanh nghiệp không thực sự nghiêm túc hoặc các thông tin cũng rất chung chung. Và các cơ quan chức năng cũng không có tránh nhiệm và nghĩa vụ công bố các thông tin của doanh nghiệp. Vì vậy, việc có được thông tin từ các cơ quan này gần như là bất khả thi đối với nhà đầu tư. Ngoài ra, còn có một tổ chức lưu trữ thông tin về các doanh nghiệp, đó là Trung tâm Thông tin tín dụng (CIC) thuộc Ngân hàng Nhà nước. Trung tâm này lưu trữ thông tin cơ bản của các doanh nghiệp có quan hệ tín dụng với các tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, tính cập nhật của các thông tin này không cao. Thu thập thông tin từ các phương tiện thông tin đại chúng: khi không thể thu thập thông tin về doanh nghiệp từ các đầu mối thông tin nêu trên, nhà đầu tư có thể thu thập thông tin từ các phương tiện thông tin đại chúng. Tuy nhiên, nhược điểm của nguồn dữ liệu này là rời rạc, độ tin cậy không cao. Thu thập thông tin từ các nguồn khác: thông tin từ những hội, nhóm kinh doanh chứng khoán, thông tin không chính thức từ bên trong doanh nghiệp… Nhìn chung, các nguồn thông tin nêu trên không đủ căn cứ vững chắc và không chính xác đểnàh đầu tư ra quyết định. Nhưng trong thực tế, các chứng khoán vẫn được mua bán, chuyển nhượng, thậm chí, tại những thời điểm cao trào, nhiều loại chứng khoán được mua bán, chuyển nhượng rất sôi động. Phương thức mua bán, giao dịch Việc mua bán cổ phiếu trên thị trường OTC được thực hiện theo phương thức “thuận mua, vừa bán” mà không bị bất cứ một lực bên ngoài nào (giới hạn giá, lượng cổ phiếu…) tác động. Nói chung, cơ chế mua - bán các loại chứng khoán trên thị trường OTC theo cơ chế thị trường. Bên mua và bên bán trực tiếp gặp nhau để thương lượng, quyết định việc mua - bán chứng khoán. Đây là phương thức phổ biến hiện nay tại Việt Nam. Bên mua và bên bán có thể giao dịch thông qua các nhà môi giới chứng khoán. Hiện nay, phương thức này ít phổ biến hơn, nhưng xu hướng phát triển của thị trường thì trong tương lai, phương thức này sẽ chiếm ưu thế hơn so với phương thức trực tiếp mua - bán. Có 2 kiểu mua bán OTC khi làm giấy , thủ tục: Kiểu 1: Người mua có thể cầm hết giấy tờ , sổ sách ( nếu đã có ) liên quan tới cổ phiếu , và viết giấy tờ sang tay cùng với những những điều khoản mà em đã viết ở bài viết trên , sau đó người mua sẽ cầm và trao hết tiền cho người bán , việc mua bán này không cần phải ra nơi phát hành làm thủ tục, người mua không cần sang tên chuyển nhượng ngay đứng tên mình mà cầm luôn cổ phiếu đứng tên người bán để sau này khi tìm được khách mua sẽ bán lại và tiện thể bán cái luôn cho người thứ 3 , lúc đó mình sẽ làm người trung gian vừa vừa đỡ mất thời gian mà chuyển luôn cho người khác và mình chỉ làm cầu nối giữa hai người mua bán đó , tới khi người mua thứ 3 cần sang tên chuyển nhượng đúng tên người ta thì mình sẽ hợp tác cùng hoàn thành thủ tục chuyển nhượng sang tên cho người ta , kiểu này thích hợp cho những người mua qua bán lại liên tục , cứ lên vài giá là bán , còn người chơi và giữ lâu dài không phù hợp , vì tính chắc chắn không cao , lý do là nếu để lâu mà chưa sang tên mình nếu muốn sang tên mình thì cần phải tìm lại người bán, nếu người bán vẫn còn ở đó hay vẫn còn tồn tại trên trái đất này , chưa đi đâu xa thì còn dễ liên lạc . nếu để lâu không liên lạc nhỡ người bán chuyển đi nơi khác hay ra nước ngoài định cư thì sẽ rất khó khăn cho người mua trong quá trình sang tên , vì phải cần đúng chữ ký cuả người bán, hoặc ít ra cũng phải có giấy uỷ quyền. Kiểu 2: Người mua và người bán sau khi đã thoả thuận giá cả thì tốt nhất là ra ngay nơi đã khai sinh ra cổ phiếu đó ( nơi phát hành ) và làm thủ tục chuyển nhượng sang tên luôn cho người mua đảm bảo sự an toàn việc này chỉ tiến hành chậm nhất là vài ngày thì người mua sẽ cầm được cổ phiếu đứng tên mình và sẽ được hưởng các lợi ích kể từ ngày mua bán ! Mua bán OTC thì không nhất thiết là mở tài khoản và giao dịch mà có thể trao tiền tươi , chứ không phải là hình thức đặt lệnh như bác và trao đổi qua tài khoản như bạn nghĩ như trên sàn giao dịch, mua bán OTC phổ biến là hình thức mua bán giữa 2 cá nhân với nhau, chứ không phải là mua bán giữa cá nhân với 1 cty chứng khoán hay là PVFC ( nơi nhận phát hành cổ phiếu Uỷ thác ) , cho nên người mua và bán trao tiền tươi cho nhau , hoặc có thể chuyển vào tài khoản cho nhau khi đã thoả thuận xong giá mua bán, đôi khi nơi phát hành ra loại cổ phiếu đó cũng bán ra ( vì họ cũng đã mua từ trước ) lúc này là giao dịch giữa cá nhân và cty ck , bác có thể mang tiền mặt tới đó mua , và cũng có thể chuyển tiền vào tài khoản của cty đó họ sẽ bán cổ phiếu cho bác ( cổ phiếu này là cổ phiếu OTC ). CÁC LOẠI CỔ PHIẾU OTC. Có 3 loại là: Cổ phiếu ưu đãi, cổ phiếu ủy thác và cổ phiếu trực tiếp. Cổ phiếu ưu đãi Đây là loại cổ phiếu được bán cho cán bộ công nhân viên trong cty A khi cty A phát hành , công nhân viên sẽ được mua với giá 60% so với giá đấu bình quân khi cty đó đấu giá , theo luật thì 3 năm loại cổ phiếu ưu đãi này mới được giao dịch chuyển nhượng và sang tên , nhưng tùy theo chính sách của mỗi cty mà có thể cho phép sang tên chuyển nhượng trước thời hạn qui định là 3 năm , có thể là 1 năm đã được sang tên vì cty đó vừa phát hành bán đấu giá được 1 năm mà đã có quyết định lên sàn giao dịch thì sẽ được sang tên và lên sàn giao dịch như những cổ phiếu khác, thường thì giá của loại cổ phiếu ưu đãi thấp hơn 10 đến 15 giá( vì đây là loại cổ phiếu số lượng ít và không được sang tên khi chưa được phép ) so với các loại cổ phiếu khác đang lưu hành được cho phép chuyển nhượng bất cứ lúc nào , cổ phiếu ưu đãi còn được gọi là cổ phiếu hạn chế chuyển nhượng , sau khi đấu giá khoảng 4 tháng thì cty sẽ cấp sổ cho loại cổ phiếu này và đứng tên người được mua lúc đầu , nếu có người khác muốn mua lại cổ phiếu này thì chỉ cầm sổ cuả người bán và giao hết tiền , cho đến khi nào cty cho phép chuyển nhượng sang tên thì người bán sẽ làm thủ tục chuyển nhượng sang tên cho người mua , hai bên sẽ viết giấy tay chuyển nhượng cùng với các điều khoản viết trong tờ giấy mua bán như : Người bán tức là bên A , người mua tức là bên B : Bên A cam kết sẽ giao toàn bộ giấy tờ , sổ cổ đông cho bên B sau khi bên B đã giao hết tiền cho bên A . + Bên A cam kết sẽ có trách nhiệm kết hợp với bên B để hoàn thành thủ tục chuyển nhượng và làm thụ tục sang tên cho bên B khi cty cổ phần cho phép chuyển nhượng. Kể từ ngày giao dịch mua bán bên B sẽ được hưởng tất cả những ưu đãi hay đặc quyền mà cty cổ phần mang lại cho cổ đông như : Cổ tức , phát hành thêm cổ phiếu theo hình thức chia cho cổ đông hiện hữu , quyền được chia cổ tức trước so với các loại cổ phiếu khác .... Khi cty cho phép chuyển nhượng thì người mua và bán sẽ kết hợp với nhau để điền vào Form chuyển nhượng của cty và mang tới văn phòng chuyên trách về vấn đề cổ phiếu , họ sẽ làm cho , thường là phòng kế toán ! Cổ phiếu ưu đãi phù hợp cho những người có tiền và dự định đầu tư lâu dài , sẽ có lợi Cổ phiếu ủy thác : Khi cty phát hành bán cổ phiếu thì cty đó sẽ không tự mình làm mà phải phụ thuộc vào các cty chứng khoán để tư vấn và phát hành cho cty đó , đánh vào tâm lý lo ngại cuả nhiều nhà đầu tư mới chưa hiểu nhiều về cổ phiếu không giám tự mình đi đấu giá , nếu đấu giá cao quá thì bị hớ , đấu giá thấp quá thì không trúng sẽ mất đi 1 cơ hội trong khi số tiền nhàn rỗi chưa biết để vào đâu , chính vì vậy đã có những cty chứng khoán hay tổ chức tài chính sẽ thay mặt nhà đầu tư đấu giá , tức là nhà đầu tư sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào cty hay tổ chức này , vì là tổ chức và cty ck nên số lượng nhà đầu tư uỷ thác đấu giá cho cty này là rất nhiều , và với số lượng uỷ thác đấu giá với số lượng lớn này thì cty hay tổ chức uỷ thác sẽ đấu sát giá hơn , và khả năng trúng gần với giá đấu bình quân là rất cao , nhà đầu tư có thể yên tâm , sau khi đã đấu giá xong cty ck này sẽ chia lại theo số lượng đăng ký cuả nhà đầu tư , nhà đầu tứ sẽ phải trả cho cho cty ck này 1 vài khoản tiền như : tiền phí uỷ thác đầu tư thường là 1% - 2% so với số lượng và giá nhà đầu tư mua , tiền phí quản lý cổ phiếu hàng năm , và phí chuyển nhượng sang tên , ct y nhận làm việc uỷ thác đầu tư được biết đến nhiều nhất hiện nay là PVFC - PetroVietNam Financial company Khi mua bán loại cổ phiếu uỷ thác thì người mua và bán sẽ gặp nhau và dắt nhau ra cty PVFC này để PVFC xác nhận và sẽ thực hiện quyền chuyển nhượng sang tên cho người mua , trước khi mua bán người bán phải trả hết các loại phí cho PVFC và PVFC sẽ sang tên cho người mua . Thủ tục mua bán loại cổ phiếu uỷ thác là người mua và bán sẽ viết giấy tay với nhau , người mua sẽ trả cho người bán 10% tổng giá trị giao dịch và hẹn 3 ngày sau , hoặc là hơn , cho đến khi người mua đã nhận được cổ phiếu mang tên mình thì người mua sẽ trả hết tiền cho người bán , tức là giai đoạn này PVFC sẽ tiến hành thủ tục sang tên Cam kết trong giấy tay : Cũng như các điều khoản như loại cổ phiếu ưu đãi và thêm là : Trong thời gian tiến hành thủ tục chuyển nhượng nếu người bán huỷ bỏ hợp đồng mua bán ( tức là không bán nữa ) thì người bán sẽ mất gấp đôi số tiền đặt cọc , nếu người mua mà không mua nữa thì người mua sẽ mất toàn bộ số tiền đặt cọc, người mua cam kết sẽ giao hết tiền cho người bán khi người bán đã giao sổ cổ đông, hợp đồng và toàn bộ giấy tờ liên quan tới cổ phiếu cho người mua , tỷ lệ đặt cọc cũng tuỳ thuộc vào giao kèo giữa 2 bên Cổ phiếu trực tiếp : Là loại cp mà người mua trực tiếp đi đấu giá mà không phụ thuộc uỷ thác vào các tổ chức hay cy ck nào cả , là cổ phiếu luôn có giá cao hơn so với cổ phiếu Uỷ thác và Ưu đãi vì tính thanh khoản , giao dịch rất dễ dàng , thuận lợi không phải trả tiền các loại phí như cổ phiếu Uỷ Thác , là loại cổ phiếu được chuyển nhượng tự do . Sau khi đấu giá được 3 - 4 tháng cty sẽ cấp sổ đỏ cho cổ phiếu trực tiếp , sau khi đã có sổ thì được tự do giao dịch , sang tên chuyển nhượng . Trước khi cổ phiếu trực tiếp chưa được cấp sổ thì người mua chỉ cầm được của người bán : Giấy đặt cọc , giấy nộp tiền lần 2 Các thủ tục mua bán và các điều khoản đều như các loại cổ phiếu trên , chỉ vần mang giấy tờ và photo CMND của người mua và bán , điền vào Form chuyển nhượng và nộp cho bộ phận chuyên trách về cổ phiếu cty đó , họ sẽ làm , đóng vài chục ngàn tiền phí , đợi vài ngày đến lấy sổ , nếu tổng giám đốc cty đó đi nước ngoài cty thì chịu khó đợi lâu hơn và phải giao kèo với người mua hay bán , kẻo thời gian lấy sổ lâu quá mà giá loại cổ phiếu mình mua thì cứ lên vùn vụt , trong khi đó số tiền đặt cọc 10% quá nhỏ , giá lên quá 10% tiền đặt cọc thì người bán sẽ có quyền huỷ bỏ hợp đồng , tức là không bán nữa và chịu trả lại gấp đôi tiền đặt cọc , trong trương hợp này nếu thấy giá lên quá thì phải gấp rút trả thêm tiền đặt cọc lên 40 - 50% để đảm bảo người bán sẽ phải bán chứ không huỷ bỏ hợp đồng. NHỮNG RỦI RO TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN OTC. Trong kinh tế thị trường, chẳng có hoạt động đầu tư kinh doanh nào lại không có rủi ro. Lợi nhuận càng cao, rủi ro càng lớn... Đầu tư chứng khoán cũng chịu tác động của quy luật này, nhưng ở mức sâu đậm và đa diện hơn. Những rủi ro trong kinh doanh chứng khoán Trong đầu tư chứng khoán, rủi ro được hiểu là những gì không nhận biết được, những gì không chắc chắn của tiền lãi đầu tư. Rủi ro trong đầu tư chứng khoán được chia thành rủi ro hệ thống và rủi ro không hệ thống: Rủi ro hệ thống: là rủi ro liên quan đến cả thị trường và mọi công ty, ví dụ như: các thay đổi về chính sách của nhà nước, rủi ro về lãi suất, lạm phát,.. Rủi ro không hệ thống: là rủi ro mà chỉ liên quan đến một nhóm cổ phiếu nào đó. Ví dụ như: kiện tôm, cá ba sa của Mỹ; phát hiện dư lượng chất kháng sinh hàng thủy sản xuất khẩu sang Nhật của thủy sản Việt Nam thì rủi ro này chỉ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp trong ngành thủy sản, động đất, bão lụt thường ảnh hưởng không tốt đến ngành bảo hiểm nhưng lại tốt cho ngành sản xuất hàng tiêu dùng. Những rủi ro trong kinh doanh chứng khoán OTC. Thị trường niêm yết vốn đã “rắc rối” với những ai không am hiểu kiến thức chứng khoán và OTC lại càng mông lung hơn nữa với nhiều “cái bẫy” luôn chực chờ...Người đầu tư trên thị trường này cần chú ý đến những dạng rủi ro sau đây: 1. Tranh chấp hay thiệt hại về quyền mua cổ phiếu mới tăng vốn Một trong những kỳ vọng lớn nhất về lợi ích của người mua cổ phiếu là quyền mua cổ phiếu phát hành tăng vốn. Đây là một khoản thu nhập, một khoản lợi lớn của người sở hữu cổ phiếu. Nhiều loại cổ phiếu giá giao dịch trên thị trường OTC cao gấp 8 lần đến 10 lần, thậm chí 12-14 lần mệnh giá gốc. Tuy nhiên, thông thường trước khi phát hành cổ phiếu tăng vốn, công ty tiến hành chốt danh sách cổ đông. Tại thời điểm đó, những ai sở hữu cổ phiếu nằm trong danh sách cổ đông của hội đồng quản trị sẽ được mua thêm cổ phiếu mới theo tỷ lệ được ấn định dựa trên số cổ phiếu đang sở hữu. Với những nhà đầu tư mới, người mua cổ phiếu mới trong giai đoạn giao thời, hoặc khi danh sách cổ đông đã được chốt, nếu không biết, tiền đã thanh toán cho người chuyển nhượng, mặc dù cổ phiếu mình đã nắm giữ, nhưng chưa làm xong thủ tục chuyển nhượng, nên mất quyền mua. Quyền mua cổ phiếu mới vẫn thuộc về người chuyển nhượng, trong khi người chuyển nhượng đã bán cổ phiếu của mình đi rồi theo giá thị trường tại thời điểm đó. Các nhà đầu tư mới cổ phiếu trên thị trường OTC cần chú ý luôn luôn thỏa thuận bằng giấy, bằng hợp đồng chuyển nhượng với người chuyển nhượng cổ phiếu, ghi rõ ràng quyền lợi mua cổ phiếu mới tăng vốn thuộc về ai. Loại rủi ro nói là phổ biến nhất trên thị trường OTC trong thời gian qua. 2. Tranh chấp hay thiệt hại về cổ tức Cổ tức của công ty được chia cho cổ đông dựa trên số lượng cổ phần cổ đông đang nắm giữ. Rủi ro là ở chỗ, khi mua cổ phiếu, người được chuyển nhượng không nắm bắt được thông tin, không thỏa thuận rõ ràng trong hợp đồng chuyển nhượng. Do đó người mua mặc dù nắm giữ cổ phiếu đúng tên mình rồi, nhưng không nhận được cổ tức. 3. Rủi ro trong mua bán cổ phiếu chưa được chuyển nhượng Có cổ phiếu theo quy định nội bộ công ty sau 1 năm mới được chuyển nhượng, nhưng nhiều nhà đầu tư không nắm được thông tin, mua loại cổ phiếu đó. Và trong thời hạn 1 năm chưa làm được thủ tục chuyển nhượng, thì các quyền lợi về quyền mua thêm cổ phiếu tăng vốn, chia cổ tức..., vẫn thuộc về người đứng tên sở hữu cổ phiếu, còn người đã bỏ tiền ra mua, đang nắm giữ cổ phiếu thì bị chiếm đoạt mất quyền lợi. 4. Rủi ro trong mua bán cổ phiếu ở thời điểm phát hành Loại cổ phiếu này trong giới mua bán trên thị trường OTC còn gọi là cổ phiếu cũ và cổ phiếu mới, tức là thời điểm phát hành, kèm theo đó là quyền lợi mà nhà đầu tư có được: cổ tức, cổ phiếu thưởng, quyền mua cổ phiếu. Bởi vì, thông thường các công ty căn cứ vào năm phát hành cổ phiếu để phân phối quyền lợi cho cổ đông. Người sở hữu cổ phiếu chỉ được hưởng lợi ích tương ứng với số tháng mà cổ phiếu đó đã phát hành. Bởi vậy bỏ tiền ra mua cổ phiếu cùng với giá mua như nhau, nhưng quyền lợi giữa cổ phiếu cũ và cổ phiếu mới là khác nhau. 5. Rủi ro trong mua bán cổ phiếu khi biến động giá Thông thường để chắc ăn và "nắm đằng chuôi", người bán luôn yêu cầu người mua cổ phiếu phải đặt cọc tiền một tỷ lệ nào đó. Khi đó nếu giá cổ phiếu giảm, buộc người mua phải mua số cổ phiếu với giá đã cam kết, nếu không bị mất tiền đặt cọc. Ngược lại, khi giá lên, người bán có xu hướng đánh tháo và dễ dàng đánh tháo, còn số tiền đã đặt cọc không phải lúc nào và trường hợp nào cũng lấy lại ngay được. 6. Rủi ro trong giao dịch nhận chuyển nhượng quyền mua Trong các đợt phát hành thêm cổ phiếu mới để tăng vốn, cổ đông hiện hữu, cổ đông chiến lược, hay cán bộ nhân viên công ty được quyền mua cổ phiếu. Khi đó, nhiều người do không huy động được tiền hoặc vì nhiều lý do khác, bán quyền mua cổ phiếu của mình. Giá bán quyền mua thường thấp hơn giá thị trường OTC thời điểm đó. Nhà đầu tư mới thấy giá thấp, hấp dẫn thường chấp nhận mua. Nhưng từ khi nộp tiền để mua cổ phiếu cho đến khi nhận được cổ phiếu là cả một khoảng thời gian khá dài, nên đến khi nhận được cổ phiếu thì cổ phiếu vẫn đứng tên chủ sở hữu là người chuyển nhượng. Khi đó, nếu giá cổ phiếu đứng nguyên, giảm, hay gặp phải người nghiêm túc, đứng đắn, thì công việc làm thủ tục chuyển nhượng không vấn đề gì. Trong trường hợp gặp phải người không trọng chữ tín, dễ dàng bị đánh tháo và hứa hẹn trả lại số tiền trước kia đã nhận kèm với lãi suất tiền gửi ngân hàng. 7. Rủi ro vể mặt thông tin. Rủi ro trong kinh doanh chứng khoán OTC có nguồn gốc rất sâu đậm từ số lượng và chất lượng thông tin mà nhà đầu tư cần để làm cơ sở đưa ra các quyết định đầu tư. Rủi ro luôn rình rập ở mọi nơi và nhà đầu tư sẽ phải trả giá sớm hay muộn, đắt hay rẻ, khi không nắm được các thông tin chính xác nhất, đầy đủ và kịp thời nhất liên quan đến môi trường đầu tư, chất lượng chứng khoán và tình hình thị trường.... Trên thị trường OTC hiện nay, lực lượng “cò” cổ phiếu đang phát triển chóng mặt, lượng thông tin cũng bùng nổ và rất nhiễu loạn, chẳng biết đâu mà lần. Không ít những thông tin mang tính lừa đảo và thông tin tù mù, đồn thổi kích động nhu cầu mua cổ phiếu đẩy giá lên cơn sốt cao, hốt tiền tỷ của những “con nai vàng ngơ ngác” mới vô chợ chứng khoán. Thông tin hạn chế về doanh nghiệp và tính chất không minh bạch trong thông tin chẳng hạn như một báo cáo tài chính hoặc cáo bạch chưa được kiểm toán, thẩm định bởi các tổ chức độc lập, chuyên nghiệp, có uy tín và trình độ chuyên môn cao; một thông tin đến chậm hoặc bị cắt xén, không chính xác về hoạt động kinh doanh của công ty phát hành cổ phiếu, về môi trường pháp lý và về các nhà đầu tư khác trên cùng “sân chơi”, hoặc đơn giản là về tình hình thời tiết hay dịch bệnh nào đó... đều có thể gây ra thiệt hại khôn lường cho nhà đầu tư chứng khoán OTC. 8. Rủi ro do tính thanh khoản thấp. Tính thanh khoản của chứng khoán là khái niệm thể hiện khả năng chuyển đổi dễ dàng từ tiền sang chứng khoán và ngược lại. Tính thanh khoản gồm có hai mặt: giá bán và thời lượng cần thiết để bán được một chứng khoán. Hai phương diện này có liên quan mật thiết với nhau, chẳng hạn chỉ cần một khoảng thời gian rất ngắn để bán một chứng khoán nếu có sự nhượng bộ về giá cả. Tính thanh khoản của các loại chứng khoán trên thị trường OTC thường thấp hơn thị trường giao dịch tập trung, chứa đựng nhiều rủi ro hơn. Có nhiều thời điểm thị trường OTC bị đóng băng, nhiều nhà đầu tư chấp nhận bán lỗ cổ phiếu OTC mà không thể bán được. Trong khi đó, thông thường bạn có thể dễ dàng bán được chứng khoán niêm yết nếu chấp nhận một mức giá rẻ. Tính thanh khoản thấp của chứng khoán OTC mà nhà đầu tư đang sở hữu có thể do chứng khoán đó khó và thậm chí không thể bán được, hoặc không được phép bán hay chuyển nhượng nhằm thu hồi vốn đầu tư. Thật không may cho nhà đầu tư chứng khoán, khi vì một lý do nào đó, chứng khoán đã mua là của một công ty có tình trạng tài chính thiếu lành mạnh và triển vọng cung cấp các yếu tố đầu vào, cũng như khả năng tiêu thụ sản phẩm thiếu hiệu quả vững chắc. MỘT VÀI VÍ DỤ CỤ THỂ VỀ SỰ THẤT BẠI TRONG KINH DOANH CHỨNG KHOÁN OTC. Bị lừa lấy tiền cọc. Chị H. - người mới tham gia đội ngũ cò Cổ Phiếu - nhận được đơn đặt hàng mua một loại CP của một nhà đầu tư (NĐT), với giá đặt mua là 7,15 triệu đồng/CP (mệnh giá một triệu đồng/CP). Đang loay hoay rà sóng để tìm nguồn bán CP thì chị H. nhận được điện thoại từ một người cho biết đang có hàng muốn bán giá chỉ 6,95 triệu đồng/CP. Khi đến chỗ hẹn để thực hiện giao dịch, một thanh niên ăn mặc lịch sự giới thiệu tên Trần Hoài Ph. - người đang sở hữu số CP cần bán - cho biết đang trong giờ làm việc, không đem theo tờ CP mà chỉ có bản photo. Để tạo lòng tin, người thanh niên này đưa hàng loạt giấy tờ khác để chứng minh nhân thân như CMND, sổ hộ khẩu, giấy phép lái xe... Thấy mọi giấy tờ đều hợp lệ, chị H. chủ động đặt cọc 5 triệu đồng mua một lô 100 CP, đồng thời hẹn sáng hôm sau đến công ty chứng khoán để thực hiện việc chuyển nhượng. Trưa cùng ngày, chị H. nhận được điện thoại của Ph. thông báo có một người thân cũng muốn bán thêm 100 CP. Chị H. lại nhanh nhảu mang 5 triệu đồng đến điểm hẹn để đặt cọc.Thế nhưng, đúng giờ hẹn ngày hôm sau, chị H. gọi vào số điện thoại của Ph. thì chỉ nghe "ò e í". "Tay này đã khai thác tâm lý của những NĐT muốn mua CP với giá rẻ, còn những người môi giới cổ phiếu OTC thường sợ mất mối làm ăn hấp dẫn..." - anh P. (TP Biên Hòa, Đồng Nai), một NĐT bị lừa 5 triệu đồng khi đặt cọc mua 4.000 CP Mai Linh của Ph., nói. Theo anh P., trừ giấy sở hữu CP, tất cả những giấy tờ khác như CMND, sổ hộ khẩu, giấy phép lái xe và cả... bằng tốt nghiệp phổ thông của tên Ph. đều có bản chính và bản photo có công chứng nên mới dụ được người mua. Theo các nạn nhân, Ph. khoảng 30 tuổi, khá điển trai và luôn xuất hiện với phong thái đĩnh đạc, tự tin. Tuy nhiên, Ph. luôn thay hình đổi dạng đối với mỗi vụ lừa đảo, khi thì giới thiệu là... giám đốc công ty liên doanh I, khi là nhân viên dầu khí, ngân hàng... đang cần tiền bán gấp CP với giá rẻ. Thông tin về việc bán CP còn được Ph. rao trên các trang web chuyên mua bán CP OTC hoặc tình cờ biết được số điện thoại của một cò CP OTC nào đó. Thông tin không rõ ràng làm người đầu tư không chuyên khó dừng trước những cám dỗ. Anh L., cán bộ làm việc tại văn phòng đại diện ở Cần Thơ của một doanh nghiệp có trụ sở tại TP HCM, tuyên bố “đã chuyển về Sài Gòn, bỏ việc, chuyển sang chơi CP”. Anh L. tiết lộ vừa trúng hơn 200 triệu tiền lãi từ CP OTC chỉ sau hơn một tháng tham gia. Sau khi nghe một tập đoàn ngành gỗ ở Bình Dương chuẩn bị “lên sàn”, L. về nói vợ thế chấp nhà vay tiền cộng với tiền tiết kiệm mua CP của công ty này hết 700 triệu đồng, và bán sang tay lãi hơn 200 triệu đồng. Thấy có triển vọng, thay vì trả nợ ngân hàng, anh L. quyết định mua... quyền mua CP ưu đãi dành cho cán bộ nhân viên của công ty ngành điện. Theo anh L., nhờ có “mối quen” nên anh chỉ phải trả 5,2 “chấm” để có được quyền mua một CP của công ty này. Thế nhưng kết quả đấu giá CP của công ty đã làm anh té ngửa. Nếu cộng thêm cả tiền phải đóng để được mua CP ưu đãi, cái giá mà anh phải trả lên đến hơn 11 “chấm” trong khi giá đấu giá bình quân chưa tới 8 “chấm”. Khoản lời 200 triệu từ phi vụ kinh doanh ban đầu đã tan biến, giá trị CP còn lại thì không đủ để trả nợ ngân hàng. NHỮNG GIẢI PHÁP NHẰM HẠN CHẾ NHỮNG RỦI RO TRONG KINH DOANH CHỨNG KHOÁN OTC. Cẩn thận trong việc mua bán, chuyển nhượng: Mua bán OTC dựa trên nguyên tắc tin tưởng lẫn nhau là rất quan trọng , để tránh bị lừa nên Photo CMND , số điện thoại , số nhà , biết về nơi làm việc cũng nên biết , phải biết nhà người bán ở đâu ! nên mua ở gần , không nên mua ở xa khi chưa biết rõ người ta là ai , nhà ở đâu , làm nghề gì…nhưng trước hết bạn nên yêu cầu người bán phải đưa ra được những giấy tờ chứng minh việc sở hữu hay sắp sở hữu loại CP muốn bán đó. (hình trang bên). Đối với Cổ Phiếu "giấy tay", người bán phải đưa người mua giấy thông báo trúng đấu giá, CMND... trước khi thực hiện giao dịch. Tuy nhiên, cả khi có đầy đủ các loại giấy tờ, việc mua bán này cũng có nhiều rủi ro đối với người mua do các thủ tục sang tên chỉ được thực hiện sau khi đóng tiền đầy đủ. Phương thức giao dịch an toàn nhất vẫn là thông qua các nhà môi giới chứng khoán của các công ty chứng khoán, không chỉ hạn chế được rủi ro mà còn tránh những trường hợp lừa đảo. Thông tin cần được rõ ràng, không mù mờ. Để chọn mua một loại cổ phiếu OTC nào đó, trước hết nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ hoạt động của đơn vị phát hành, tình hình tài chính, chỉ số P/E… Ngoài ra, nhà đầu tư cũng phải rất thận trọng tìm hiểu, chú ý thông tin về phân tích giao dịch, quá trình chuyển đổi chủ sở hữu... Trong thời điểm hiện nay, khi thông tin về các tổ chức phát hành đối với các loại cổ phiếu OTC trên thị trường phần lớn là... tin đồn, chưa được minh bạch rõ ràng, nhà đầu tư nên cân nhắc thật kỹ trước khi quyết định đầu tư, tránh trường hợp đổ tiền vào mua một loại cổ phiếu mà mình chỉ biết thông qua những lời rỉ tai... Kết luận Thị trường chứng khoán phi tập trung là thị trường có mức lợi nhuận thường rất cao tuy nhiên nếu gặp phải những rủi ro thì nhà đầu tư có thể bị mất trắng tất cả, đó là đặc điểm về tính phát nhanh tàn sớm của cổ phiếu OTC, cò nhiều rủi ro trong lĩnh vực này nhưng ta nên quan tâm đến những rủi ro do thông tin không rõ ràng và rủi ro do tính thanh khoản thấp của nó. Để phòng tránh rủi ro, tránh gây ra các tranh chấp về quyền lợi, các nhà đầu tư mua cổ phiếu trên thị trường OTC cần chú ý luôn luôn thỏa thuận bằng giấy, bằng hợp đồng chuyển nhượng với người chuyển nhượng cổ phiếu ghi rõ ràng quyền lợi mua cổ phiếu mới tăng vốn, quyền được chia cổ tức thuốc về ai. Tốt nhất là đưa đến văn phòng Hội đồng quản trị của công ty đó, hay chi nhánh, điểm giao dịch tiếp nhận hồ sơ chuyển nhượng cổ phiếu của công ty đó hỏi rõ thông tin, tư vấn hoặc xin hợp đồng chuyển nhượng mẫu do công ty đó soạn thảo. Hợp đồng các bên đều phải giữ bản chính, cùng ký vào từng trang, người mua không nắm giữ bản photocopy. Hoặc người mua nên nhờ các nhà đầu tư có kinh nghiệm, các công ty kinh doanh chứng khoán tư vấn để tránh thiệt hại.