Đề tài Những vấn đề cơ bản về nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp

MỤC LỤC Những vấn đề cơ bản về nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Thực trạng cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam Giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh Kết luận 1.Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· vµ ®ang trë thµnh mét trong nh÷ng xu thÕ kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ khoa häc, c«ng nghÖ cïng víi sù ra ®êi cña c¸c thÓ chÕ toµn cÇu vµ khu vùc ®· gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kh«ng chØ trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i mµ cßn c¶ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, dÞch vô, tµi chÝnh, ®Çu t­ còng nh­ c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸, x· héi, m«i tr­êng víi c¸c h×nh thøc ®a d¹ng vµ møc ®é kh¸c nhau. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®· vµ ®ang më ra nh÷ng c¬ héi vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c d©n téc trªn thÕ giíi khai th¸c tèi ®a nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña m×nh ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi. §ång thêi qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ còng ®Æt mçi quèc gia, d©n téc tr­íc søc Ðp c¹nh tranh vµ nh÷ng th¸ch thøc gay g¾t, nhÊt lµ ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. V× thÕ ®Ó kh«ng bÞ g¹t ra ngoµi lÒ cña sù ph¸t triÓn, c¸c n­íc ®Òu ph¶i nç lùc héi nhËp vµo xu thÕ chung ®ã vµ t¨ng c­êng søc c¹nh tranh kinh tÕ. Héi nhËp lµ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu, mét xu thÕ bao trïm mµ träng t©m lµ më cöa kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn kÕt hîp tèt nhÊt nguån lùc trong n­íc vµ quèc tÕ, më réng kh«ng gian ®Ó ph¸t triÓn vµ chiÕm lÜnh vÞ trÝ phï hîp nhÊt cã thÓ trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Héi nhËp võa lµ ®ßi hái kh¸ch quan võa lµ nhu cÇu néi t¹i cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ mçi n­íc. C¸c n­íc ®Òu kh«ng thÓ nÐ tr¸nh viÖc héi nhËp mµ vÊn ®Ò then chèt lµ ph¶i ®Ò ra ®­îc nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p ®óng ®Ó h¹n chÕ tr¶ gi¸ ë møc thÊp nhÊt vµ tranh thñ cao nhÊt nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn. Héi nhËp thùc chÊt lµ tham gia c¹nh tranh trªn quèc tÕ vµ ngay trong thÞ tr­êng néi ®Þa. §Ó héi nhËp cã hiÖu qu¶ ph¶i ra søc t¨ng c­êng néi lùc, c¶i c¸ch vµ ®iÒu chØnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, luËt lÖ, tËp qu¸n kinh doanh,nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp, c¬ cÊu kinh tÕ trong n­íc ®Ó phï hîp víi "luËt ch¬i chung" cña quèc tÕ. Tõ sau ®æi míi, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã nhiÒu tiÕn bé ®¸ng kÓ, tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lu«n ®­îc xÕp vµo nhãm n­íc cã møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao nhÊt thÕ giíi. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã kh«ng nãi lªn ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng trong n­íc còng nh­ thÞ tr­êng quèc tÕ. Trong giai ®o¹n hiÖn nay ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi, ®Æc biÖt chóng ta gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO- vµ trong lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan gia nhËp Khu vùc mËu dÞch tù do AFTA. Trong giai ®o¹n nµy hµng ho¸ vµ dÞch vô mang nh·n m¸c Việt Nam míi chøng tá ®­îc søc m¹nh cña m×nh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam liÖu cã chøng tá n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh? Th­¬ng m¹i quèc tÕ lµm cho mäi ng­êi ®Òu cã lîi, nh­ng khi n­íc ta thùc sù héi nhËp th× chóng ta sÏ bÞ thiÖt hay l¬i? vµ lµm thÕ nµo ®Ó chóng ta cã ®­îc lîi nhiÒu h¬n lµ h¹i hay nãi c¸ch kh¸c chóng ta ph¶i lµm g× ®Ó tËn dông xu thÕ héi nhËp ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc trong ®éc lËp tù chñ vµ lo¹i bá nh÷ng bÊt lîi ®èi mÆt víi th¸ch thøc mµ héi nhËp ®­a ®Õn cho chóng ta. Ngay trong thêi kú ®Çu cña thÕ kû 19 nhµ kinh tÕ cæ ®iÓn vÜ ®¹i ng­êi Anh §avit Ricac®« ®· cho r»ng sù ho¹t ®éng kh«ng bÞ h¹n chÕ cña quy luËt lîi thÕ t­¬ng ®èi lµm cho mäi ng­êi ngµy cµng ph¸t ®¹t h¬n. ¤ng nãi: mçi quèc gia cÇn tù do lùa chän h­íng chuyªn m«n hãa vµo nh÷ng s¶n phÈm cã hiÖu qu¶ vµ giµnh viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm kh¸c cho nh÷ng n­íc nµo cã kh¶ lµm viÖc ®ã mét c¸ch cã hÞªu qu¶ nhÊt. Nãi tíi c¹nh tranh lµ nãi tíi thÞ tr­êng vµ ng­îc l¹i, nãi tíi thÞ tr­êng lµ nãi tíi c¹nh tranh. Ng­îc l¹i, thÞ tr­êng mµ kh«ng cã c¹nh tranh th× kh«ng cßn lµ thÞ tr­êng n÷a. MÆt tÝch cùc cña thÞ tr­êng còng lµ mÆt tÝch cùc cña c¹nh tranh. MÆt tiªu cùc cña thÞ tr­êng tån t¹i theo quan niÖm cña nhiÒu ng­êi, còng lµ mÆt tiªu cùc cña c¹nh tranh. TriÖt tiªu c¹nh tranh lµ lµm mÊt tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña mçi con ng­êi còng nh­ cña toµn x· héi, nÒn s¶n xuÊt x· héi sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶- nguån gèc cña viÖc n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. Ngµy nay, c¹nh tranh kinh tÕ quèc tÕ võa mang tÝnh chÊt kinh tÕ võa mang tÝnh chÊt chÝnh trÞ, hay nãi chÝnh x¸c h¬n, c¹nh tranh kinh tÕ quèc tÕ ®­îc ph¸t triÓn trªn c¬ së sù thèng nhÊt kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. H¹n chÕ c¹nh tranh kinh tÕ quèc tÕ, thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hé d­íi mäi h×nh thøc kh¸c nhau còng sÏ g©y thiÖt h¹i to lín, l·ng phÝ nhiÒu h¬n cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi ë ph­¬ng diÖn tæng thÓ. ThËt v« lý khi ng­êi ta ph¶i mua nh÷ng hµng ho¸ ph¶i ®¾t h¬n hoÆc chÊt l­îng thÊp h¬n, xÊu h¬n trong khi vÉn cã ng­êi s½n sµng b¸n nh÷ng hµng hãa ®ã víi gi¸ rÎ h¬n, chÊt l­îng tèt h¬n. ThÕ nh­ng, lîi Ých toµn côc, lîi Ých toµn nh©n lo¹i vÉn cø ph¶i lïi b­¬c tr­íc nh÷ng lîi Ých côc bé vµ nhÊt thêi bëi c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. §Ó héi nhËp nÒn kinh tÕ quèc gia vµo khu vùc vµ thÕ giíi th× viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ th¸ch thøc v« cïng lín ®èi víi chóng ta. Nã ®· vµ ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn l­u t©m gi¶i quyÕt ®Ó t¹o ra nh÷ng b­íc ®ét ph¸, ph¸t huy tèi ®a néi lùc, ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh h­íng XHCN cña nÒn kinh tÕ trªn con ®­êng héi nhËp. 2.Thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiệp ViÖc ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña mét quèc gia cã thÓ ®­îc tiÕp cËn trªn ba cÊp ®é(nÒn kinh tÕ, ngµnh, doanh nghiÖp). D­íi d©y sÏ ®Ò cËp ®Õn trªn cÊp ®é nÒn kinh tÕ. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nền kinh tế ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ ở møc ®é rÊt thÊp. HÖ thèng tµi chÝnh ch­a n¨ng ®éng. C¸c nguån thu vµo ng©n s¸ch cßn chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè bÊt æn dÞnh, nhÊt lµ c¸c kho¶n thu tõ thuÕ xuÊt nhËp gi¶m xuèng lµm cho møc th©m hôt cµng lín so víi nhu cÇu cã thÓ gi¶i quyÕt ®ång bé c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi, hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i vÉn chñ yÕu thùc hiÖn chøc n¨ng lµ tæ chøc tÝn dông chø ch­a ph¶i lµ nhµ ®Çu t­ . HÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n ch­a ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ. C¸c kho¶n chi tiªu cã chøng tõ lµm cho luËt thuÕ VAT ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh kh«ng ®¸ng cã, lµm cho tÝnh ph¸p lý cña thuÕ ch­a cao. ViÖc ®iÒu chØnh thuÕ suÊt thuÕ VAT sÏ g©y phøc t¹p cho viÖc tæ chøc thùc hiÖn. HÖ thèng kÕ to¸n ch­a theo kÞp c¸c th«ng lÖ quèc tÕ còng lµ mét c¶n trë lín cho sù héi nhËp, trùc tiÕp lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. KÕt cÊu h¹ t©ng kü thuËt- th«ng tin cßn thÊp kÐm l¹i kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, bëi tõ ®ã chi phi ®Çu vµo cho c¸c doanh nghiÖp t¨ng cao. Tr×nh ®é, chÊt l­îng nguån nh©n lùc dåi dµo nh­ng kh«ng m¹nh. §éi ngò nh©n lùc tr×nh ®é cao ®Ó s½n sµng ®èi phã víi ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ch­a nhiÒu. §©y lµ vÊn ®Ò th¸ch thøc lín cho hÖ thèng ®µo t¹o, nhÊt lµ ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, n¨ng lùc thùc hµnh. §éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ c¶ ë tÇm vÜ m« vµ c¸c doanh nghiÖp ®Òu béc lé nh÷ng yÕu kÐm, ®Æc biÖt lµkiÕn thøc vÒ thÞ tr­êng vµ tµi chÝnh. ThiÕt chÕ kinh tÕ cßn mang nÆng tÝnh tËp trung, mét sè ngµnh vÉn duy tr× ®éc quyÒn ë c¸c cÊp ®é, c¸c h×nh thøc. c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vÉn ch­a nhËn ®ù¬c sù hç trî khÝch lÖ tho¶ ®¸ng tõ phÝa nhµ n­íc. C«ng nghÖ s¶n xuÊt cßn thÊp, mÆc dï ®· cã mét sè c«ng nghÖ ®¹t tr×nh ®é tiªn tiÕn trªn thÕ giíi nh­ng nh×n chung mÆt b»ng cßn thÊp. *)Nguyªn nh©n h¹n chÕ n¨ng lùc c¹nh tranh cña DN VN Thø nhÊt, chi phÝ s¶n xuÊt trong tõng ngµnh, tõng s¶n phÈm trong toµn bé nÒn kinh tÕ cßn cao. Thø hai, chÊt l­îng lao ®éng, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp. Thø ba, chi phÝ dÞch vô cßn cao Thø t­, bé m¸y qu¶n lý cßn kÐm hiÖu 3. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh Các doanh nghiệp Việt Nam đang trên đà phát triển nhanh chóng nhưng khả năng cạnh tranh, đặc biệt với ngoại nhập còn rất thấp. Các doanh nghiệp phải không ngừng nâng cao khả năng cạnh tranh cũng như sự phát triển toàn diện của doanh nghiệp. Sau ®©y lµ s¸u quan ®iÓm héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ x¸c ®Þnh cho ViÖt Nam trong xu thÕ toµn cÇu ho¸. Mét lµ, chñ ®éng v¹ch ra chiÕn l­îc ph¸t triÓn tæng thÓ v­ît ®uæi phï hîp víi nh÷ng môc tiªu cô thÓ trong tõng thêi k× nhÊt ®Þnh Nh­ chóng ta ®· biÕt, c¸c nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp míi (Nies) §«ng ¸ nhê x¸c ®Þnh ®ù¬c chiÕn l­îc v­ît ®uæi ®Çy t¸o b¹o mµ hä ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ v­ît tréi so víi nhiÒu n­íc trong khu vùc, v­¬n lªn trë thµnh c¸c “con rång” víi nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ t¨ng liªn tôc trong nhiÒu n¨m, t¹o nªn nh÷ng b­íc ®i thÇn tèc trong qua tr×nh hph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Trong tõng giai ®o¹n cô thÓ Nies ®· x¸c ®Þnh ®ù¬c chiÕn l­îc ®i t¾t, ®ãn ®Çu phï hîp nªn ®· cã nh÷ng thµnh c«ng lín trong ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Ch¼ng h¹n, ë thêi k× ®Çu khi cßn thiÕu vèn, kü thuËt kÐm...hä ®· tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu, ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi bøc xóc...vµ ë chiÕn l­îc c«ng nghiÖp hãa h­íng ra xuÊt khÈu, víi môc tiªu khai th¸c lîi thÕ bªn trong lµ chñ yÕu nh­ lao ®éng dåi dµo, gi¸ rÎ... nªn hä chñ yÕu tËp trung vµo c«ng nghiÖp nhÑ, dïng nhiÒu lao ®éng ...®· ®em l¹i nguån thu ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ, t¹o lùc cho sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng. §Ó theo kÞp xu thÕ ph¸t triÓn th× hä l¹i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ h­íng tíi c«ng nghÖ cao vµ ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qña ®¸ng kh¶ quan. Nh×n chung, chØ cã nh÷ng n­íc x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng chiÕn l­íc t¸o b¹o, víi nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn ®Çy tham väng míi cã thÓ t¹o ra ®­îc nh÷ng b­íc ph¸t triÓn thÇn k×, mµ kh«ng ph¶i n­íc nµo còng lµm ®­îc víi nh÷ng chiÕn l­îc th«ng th­êng còng mang l¹i thµnh c«ng nh­ vËy. V× vËy trong xu thÕ toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ diÔn ra m¹nh mÏ nh­ hiÖn nay th× ViÖt Nam cÇn ph¶i c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó x¸c ®Þnh chiÕn l­îc ph¸t triÓn cã lùa chän, cã träng ®iÓm. §«Ý víi ViÖt Nam hiÖn nay th× chiÕn l­îc tù do ho¸ th­¬ng m¹i, tù do ho¸ thÞ tr­êng lµ con ®­êng phï hîp h¬n c¶. Cã nh­ vËy, ViÖt Nam míi tiÕp cËn ®­îc nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña c¸c n­íc, më réng thÞ tr­êng giao l­u, t¹o ra cÇu nèi th«ng th­¬ng víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Ó häc hái kinh nghiÖm. Tuy vËy, ViÖt Nam cÇn lùa chon con ®­êng riªng cho m×nh, ®Ó phÊn ®Êu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, x¸c ®Þnh môc tiªu thiÕt lËp ®­îc mét nÒn kinh tÕ c¹nh tranh c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶. Hai lµ, søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ph¶i dùa trªn quan ®iÓm khuyÕn khÝch vµ thóc ®Èy c¹nh tranh lµnh m¹nh. Chóng ta biÕt r»ng, c¹nh tranh lµ mét trong nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, kh«ng cã c¹nh tranh th× kh«ng cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng khi vËn hµnh ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy luËt kh¸ch quan riªng cã cña m×nh, trong ®ã quy luËt c¹nh tranh. C¹nh tranh lµ ®éng lùc thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn. NÕu lîi nhuËn thóc ®Èy c¸c c¸ nh©n tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt th× c¹nh tranh l¹i b¾t buéc vµ th«i thóc hä ph¶i ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. V× vËy, c¹nh tranh lµ yÕu tè cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. C¹nh tranh lµ ®éng lùc kinh tÕ cña s¶n xuÊt hµng hãa, bëi lÏ nã lµ con ®­êng ®Ó thùc hiÖn lîi Ých cña c¸c chñ thÓ trong kinh doanh. §éng lùc nµy cã t¸c dông hai mÆt, mét mÆt thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, mÆt kh¸c h¹n chÕ cã khi ®i ®Õn sù ph¸ vì sù ph¸t triÓn kinh tÕ. C¹nh tranh chÝnh lµ m«i tr­êng tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, kh«ng cã c¹nh tranh sÏ kh«ng cã tÝnh n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Song x· héi dÇn sÏ chØ chÊp nhËn hµnh vi c¹nh tranh lµnh m¹nh b»ng c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt vµ chu chuyÓn hµng ho¸ mét c¸ch khoa häc, hiÖu qu¶ chø kh«ng thõa nhËn c¸c hµnh vi c¹nh tranh b»ng c¸ch dùa vµo c¸c thñ ®o¹n lõa ®¶o kh«ng trong s¸ng. ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ, thùc hiÖn kinh tÕ më, g¾n nÒn kinh tÕ ViÖt Nam víi khu vùc vµ thÕ giíi. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn th­ VIII cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh: “C¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i h×nh thµnh mét m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, hîp ph¸p, v¨n minh. C¹nh tranh v× lîi Ých ph¸t triÓn ®Êt n­íc, chø kh«ng ph¶i lµm ph¸ s¶n hµng lo¹t, l·ng phÝ nguån lùc, th«n tÝnh lÉn nhau”. Tõ quan ®iÓm mang tÝnh nguyªn t¾c cña §¶ng, th× ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó khuyÕn khÝch vµ thóc ®Èy c¹nh tranh lµnh m¹nh lµ ph¶i x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt nghiªm minh, luËt lÖ ®­a ra ph¶i cã tÝnh kh¶ thi. CÇn cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn, m«i tr­êng cho c¹nh tranh lµnh m¹nh trong s¶n xuÊt kinh doanh. CÇn cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ thñ tôc khiÕu kiÖn vµ thÈm quyÒn xö lý cña mét tæ chøc tµi ph¸n trong ph¹m vi c¶ n­íc ®èi víi nh÷ng hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, nh»m gi÷ nghiªm kû c­¬ng phÐp n­íc, cã nh­ vËy míi t¹o sù dung hîp gi÷a c¹nh tranh vµ c«ng b»ng x· héi. Ba lµ, søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ph¶i ph¸t triÓn trªn c¬ së ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc nh­: con ng­êi, truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc, sù æn ®Þnh chÝnh trÞ- x· héi, vÞ trÝ ®Þa lý chÝnh trÞ vµ kinh tÕ, tµi nguyªn thiªn nhiªn... ViÖt Nam lµ n­íc ®­îc thiªn nhiªn ban tÆng nhiÒu tµi nguyªn thiªn nhiªn rÊt thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, céng víi nguån nh©n lùc dåi dµo víi h¬n 80 triÖu d©n vµ h¬n 40 triÖu lao ®éng, c¬ cÊu d©n sè trÎ, cÇn cï lao ®éng, gi¸ nh©n c«ng rÎ. H¬n n÷a tõ sau ®æi míi th× t×nh h×nh ®Êt n­íc cã sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc yªn t©m bá vèn kinh doanh, më réng thÞ tr­êng vµ mèi quan hÖ víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. ChÝnh nhê nh÷ng lîi thÕ nµy mµ søc m¹nh c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ®­îc n©ng cao, nh÷ng s¶n phÈm hµng hãa vµ dÞch vô ViÖt Nam ®· cã mÆt trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ quèc tÕ, ®· cã søc c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶. V× vËy, cÇn nhËn thøc râ vÞ trÝ quan träng cña nh÷ng lîi thÕ mµ m×nh ®ang cã ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu gi÷ g×n vµ khai th¸c cã hiÖu qu¶. §ång thêi, cÇn nhËn thøc ®­îc thùc chÊt cña nh÷ng lîi thÕ so s¸nh ®ã lµ phÇn lín do thiªn nhiªn nªn nã kh«ng cã ®é bÒn v÷ng l©u dµi nÕu chóng ta kh«ng cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn quy ho¹ch, ph¸t triªn cã kÕ ho¹ch.ChÝnh v× vËy, trªn c¬ së ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh vèn cã th× cÇn ph¶i cã sù ph¸t triÓn míi, t¹o ra b­¬c ®ét ph¸ thu hÑp kho¶ng c¸ch, ®uæi kÞp c¸c n­íc trong khu vùc, v­¬n lªn s¸nh vai víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. §ång thêi, ®¸nh gi¸ ®óng tÇm quan träng cña c¸c nguån lùc ®Ó cã biÖn ph¸p khai th¸c hîp lý cã hiÖu qu¶, muèn vËy nÒn kinh tÕ phải cã ®ñ søc m¹nh ®¸p øng ®­îc mäi sù biÕn®æi cña thÞ tr­êng b»ng chÝnh néi lùc cña m×nh lµ chñ yÕu. Ph¸t huy nhøng lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc lµ tiÒn ®Ò quan träng vµ cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. VÊn ®Ó quan t©m lµ cÇn nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ ®óng møc c¸c lîi thÕ so s¸nh. Trong c¸c nguån lùc th× nguån nh©n lùc ®­îc ®µo t¹o cã ý nghÜa lín h¬n c¶, ®µo t¹o con ng­êi lµ ®éng lùc trùc tiÕp cña sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. CÇn kh«ng ngõng kÕt hîp sö dông c¸c nguån lùc cã hiÖu qu¶, kh«ng ngõng t¸i t¹o, båi d­ìng tao ra c¸c nguån cã lîi thÕ cho ®Êt n­íc. Bèn lµ, n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ph¶i gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. NÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. Do vËy, ®Þnh h­íng XHCN trong sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, tøc nhµ n­íc ë ®©y cã vai trß ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ, b¶o ®¶m ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu vËt chÊt cho x· héi; b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi trªn c¬ së nÒn ®¹i c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i; t¹o ra b­íc chuyÓn m¹nh mÏ vÒ c¬ cÊu kinh tÕ. §Þnh h­íng XHCN lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh t¸c ®éng cña quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ sù nhËn thøc cña nh÷ng ng­êi céng s¶n ®èi víi sù vËn ®éng cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi loµi ng­êi. V× vËy, nhËn thøc râ mÆt phï hîp gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng víi ®Þnh h­íng XHCN. Bëi v× kinh tÕ thÞ tr­êng lµ s¶n phÈm chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ph¶n ¸nh c¸c nÊc thang tiÕn ho¸ trong mét giai ®o¹n cô thÓ cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nã kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm cña mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt mµ sÏ tån t¹i trong nhiÒu ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Vµ kinh tÕ thÞ tr­êng lµ s¶n phÈm cña sù t¸c ®éng biÖn chøng gi÷a quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt. ChÝnh v× vËy, kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ®Þnh h­íng XHCN kh«ng thÓ ®èi lËp nhau trong sù ph¸t triÓn. NhËn thøc ®­îc nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Ó tõ ®ã kÕ thõa chän läc, tiÕp thu nh÷ng nh©n tè kÝch thÝch sù ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ sù vËn dông mÆt tÝch cùc cña c¸c quy luËt: gi¸ trÞ, cung cÇu, c¹nh tranh...lµm lîi cho nÒn kinh tÕ. N¨m lµ, n©ng cao søc c¹nh tranh ph¶i qu¸n triÖt quan ®iÓm ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Sau h¬n 20 n¨m ®æi míi nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh, nh­ng vÉn cßn nh÷ng mÆt yÕu kÐm ch­a ®¸p øng tèt yªu cÇu ph¸t triÓn nh­: kh¶ n¨ng vÒ vèn cã h¹n, nhu cÇu viÖc lµm rÊt bøc b¸ch, ®êi sèng nh©n d©n cßn nhiÒu khã kh¨n, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi ch­a thËt æn ®Þnh v÷ng ch¾c. Do vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn ph¶i tiÕp tôc kiªn tr× vµ më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ nhu cÇu bøc b¸ch ®èi víi chóng ta. §¹i héi IX còng ®· kh¼ng ®Þnh: “Thùc hiÖn nhÊt qu¸n ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp tù chñ, réng më, ®a ph­¬ng ho¸ ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ. ViÖt Nam s½n sµng lµ b¹n, lµ ®èi t¸c tin cËy cña c¸c n­íc trong céng ®ång quèc tÕ, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn. S¸u lµ qu¸n triÖt quan ®iÓm hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. NÒn kinh tÕ muèn t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ph¶i ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi cao. Nã ®­îc coi lµ tiªu chuÈn hµng ®Çu ë bÊt cø ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ nµo trong nÒn kinh tÕ. Cßn hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lµ kÕt qu¶ mang l¹i cho ®êi sèng x· héi, ®èi víi mét dÞch vô kinh doanh hoÆc ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp hoÆc ®èi víi mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nhÊt ®Þnh. Nã thÓ hiÖn møc ®é ®ãng gãp vµo thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc; chñ yÕu ®­îc x¸c ®Þnh vÒ mÆt ®Þnh tÝnh khã x¸c ®Þnh vÒ mÆt ®Þnh l­îng. Do vËy, chóng ta cÇn nhËn thøc râ tÇm quan träng cña hiÖu qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi; chóng cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, t¸c ®éng qua l¹i bæ sung lÉn nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nhµ n­íc cÇn cã hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi, h­íng dÇn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiªpj chó träng ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ trong kinh doanh, ®©y lµ ®iÓm mÊu chèt, quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña c¸c doanh nghiÖp; cã nh­ vËy míi n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §æng thêi, nhµ n­íc ph¶i h­íng dÉn mäi ho¹t ®éng kinh tÕ thùc hiÖn d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh theo ®Þnh h­íng XHCN. Để tăng cường sức cạnh tranh của các doanh nghiệp cần tập trung vào những yếu tố chủ yếu sau: 3.1. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Con ng­êi lµ mét chñ thÓ, lµ mét nh©n tè ®Æc biÖt trong sè c¸c nh©n tè ®Çu vµo cña mäi ho¹t ®éng kinh tÕ. Nã kh¸c biÖt víi c¸c nh©n tè kh¸c v× nã võa lµ nh©n tè ®éng lùc ®¶m b¶o cho sù thµnh c«ng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nãi riªng vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ nãi chung, song ®ång thêi còng lµ môc tiªu phôc vô mµ c¸c doanh nghiÖp vµ c¶ x· héi ph¶i h­íng tíi. Lµ mét chñ thÓ ®Æc biÖt nh­ vËy,võa lµ ®éng lùc võa lµ môc tiªu cña sù ph¸t triÓn, lµ mét chñ thÓ sèng, cïng vËn ®éng ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong mét x· héi lu«n biÕn ®éng vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, do vËy khi xét ®Õn chñ thÓ này nh­ mét nh©n tè tÝch cùc trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña tõng doanh nghiÖp 3.2. Duy tr× søc c¹nh tranh chèng ®éc quyÒn. T×nh tr¹ng ®éc quyÒn mét c¸ch phæ biÕn trong mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ trong thêi k× bao cÊp, ®Æc biÖt lµ trong th­¬ng m¹i ®· t¸c ®éng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ, lµm cho nÒn kinh tÕ x¬ cøng thiÕu n¨ng ®éng. Trong kinh tÕ thÞ tr­êng, c¹nh tranh trë thµnh ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn v× thÕ ®a sè c¸c chÝnh phñ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Òu chó träng b¶o vÖ c¹nh tranh chèng ®éc quyÒn. MÆc dï ViÖt Nam ®· thùc hiÖn ®æi míi, chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tõ h¬n 20 n¨m qua nh­ng t×nh tr¹ng ®éc quyÒn vÉn tån t¹i kh¸ phæ biÕn nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc nhµ n­íc, ®a sè hµng ho¸ vµ dÞch vô trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Òu cã gi¸ c¶ cao, c¸c hµng ho¸ nh­ nguyªn liÖu,vËt t­, ®iÖn n­íc, chÊt ®èt, xi m¨ng vµ c¸c dÞch vô th«ng tin cã gi¸ cao h¬n c¸c n­íc trong khu vùc: gi¸ ®iÖn cao h¬n 50%, gi¸ n­íc 70%, c­íc phÝ vËn t¶i biÓn 27%, xi m¨ng 7%, thÐp x©y dùng 20USD/tÊn, ®iÖn tho¹i quèc tÕ chi phÝ ë ViÖt Nam cao gÊp 7 lÇn Singapore, gÊp 2 lÇn so víi Trung Quèc, gi¸ thuª ®Êt ë c¸c thµnh phè ë ViÖt Nam cao h¬n ë Trung Quèc tõ 4-6 lÇn, cao h¬n ë Th¸i Lan 6 lÇn ®· lµm t¨ng ®¸ng kÓ c¸c chi phÝ ®Çu vµo, do ®ã n©ng cao gi¸ thµnh s¶n phÈm lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh so víi hµng ho¸ cïng lo¹i cña c¸c n­íc b¹n. Nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh luËt chèng ®éc quyÒn, luËt ph¸ s¶n, thùc hiÖn gi¸ c¸c yÕu tè ®Çu vµo c¬ b¶n nh­ n¨ng l­îng, th«ng tin, gi¸ thuª ®Êt...ngang b»ng víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi, ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc, më réng ®iÒu tiÕt nhµ n­íc vÒ kinh tÕ th«ng qua thuÕ mét c¸ch b×nh ®¼ng,®æi míi chÝnh s¸ch vµ c¸ch sö dông c¸n bé lµ nh÷ng yªu tè quan träng t¸c ®éng ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ hang ho¸ ViÖt Nam trong héi nhËp. 3.3. Khai th¸c lîi thÕ so s¸nh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, t­ duy c¬ b¶n kh«ng cßn lµ “b¸n c¸i m×nh cã” mµ lµ “b¸n c¸i thÞ tr­êng cÇn”. MÆc dï th­¬ng m¹i mang l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c bªn tham gia ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau, nh­ng hiÖu qu¶ cao nhÊt lu«n thuéc vÒ nh÷ng quèc gia biÕt khai th¸c t«t nh©t lîi thÕ so s¸nh cña m×nh trong th­¬ng m¹i. CÇn l­u ý r»ng, c¶ lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ lîi thÕ so s¸nh ®Òu cã khuynh h­íng “Èn, hiÖn” th­êng xuyªn qua c¸c giai ®o¹n, tuú thuéc sù ph¸t hiÖn vµ l­¹ chän. ViÖc lùa chän ®óng vµ ®Èy m¹nh ®Çu t­ s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng cã lîi thÕ c¹nh tranh ®Ó tham gia th­¬ng m¹i quèc tÕ sÏ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho doanh nghiÖp vµ hµng ho¸. Nhê vËy mµ n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. ë ViÖt Nam hiÖn nay cÇn ®Èy m¹nh ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh cã lîi thÕ nh­: ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, tËn dông khoa häc c«ng nghÖ vµo c¸c doanh nghiÖp . . . 3.4.Vai trß cña nhµ n­íc Nhµ n­¬c hç trî cho c¸c doanh nghiÖp t¨ng c­êng søc c¹nh tranh cßn b»ng chÝnh s¸ch vÜ m« nh»m t¹o ra m«i tr­êng dÔ dµng cho thÞ tr­¬ng ho¹t ®éng vµ cho viÖc tÝch luü c¸c nh©n tè s¶n xuÊt c¬ b¶n. Nã bao gåm kh«ng nh÷ng chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ mµ cßn c¶ nh÷ng chÝnh s¸ch chung nh­ t¨ng c­êng nÒngi¸o dôc, cÊp kinh phÝ cho viÖ nghiªn cøu ph¸t triªn c¬ b¶n vµ khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm trong c¶ n­íc ®Ó ®¹t ®­îc tû lÖ cao. D©n trÝ t¨ng lªn cïng víi tay nghÒ cña ng­êi lao ®éng, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng cïng víi lîi thÕ so s¸nh quèc gia nh­ NhËt B¶n còng lµ n­íc ®iÓn h×nh theo c¸ch ®ã. C¸c n­íc NIC ch©u ¸ còng vËy. Nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã ®· thóc ®¶y tÝch luü c¸c nh©n tè s¶n xuÊt c¬ b¶n vµ t¨ng c­¬ng hiÖu qu¶ tæng thÓ cña nÒn kinh tÕ, t¹o nÒn t¶ng lîi thÕ so víi c¸c quèc gia ®Ó c¸c c«ng ty t¨ng c­êng s­c m¹nh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. 4.KÕt luËn ViÖt Nam ®ang ®èi mÆt víi mét sù c¹nh tranh khèc liÖt trong xu thÕ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më nh­ hiÖn nay. Khi n­íc ta ®· hoµn toµn héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ th× th¸ch thøc vµ c¬ héi xuÊt hiÖn cïng mét lóc, søc m¹nh c¹nh tranh sÏ giµnh cho nh÷ng ai biÕt tËn dông ®­îc c¬ héi vµ s½n sµng ®èi mÆt thµnh c«ng víi th¸ch thøc. ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nhg héi nhËp, c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã chiÕn l­îc c¹nh tranh hiÖu qu¶ ®Ó chuÈn bÞ ®èi mÆt víi hµng hãa n­íc ngoµi ®­îc s¶n xuÊt trªn c«ng nghÖ hiÖn ®ai nhÊt thÕ giíi ë c¸c n­íc ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi, vµ chuÈn bÞ b¾t ®Çu x©m nhËp thÞ tr­êng thÕ giíi b»ng søc m¹nh cña m×nh trong cuéc chiÕn mang tÝnh chÊt sèng cßn khi hµng rµo thuÕ quan vµ h¹n ng¹ch kh«ng cßn lµ c¶n trë khi gia nhËp WTO, AFTA. Các doanh nghiệp Việt Nam cần có năng lực cạnh tranh thật tốt để không những có thể đứng vững trong thị trường trong nước mà cả trên thị trường quốc tế.