Đề tài Phân tích tình hình lao động và tiền lươ tại xí nghiệp cơ khí tàu thuyền và kinh doanh tổng hợp

uÕ (60-70) 80 255,094,681 372,140,915 287,503,729 1.6. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña XÝ nghiÖp Víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña mÊy n¨m gÇn ®©y, céng víi n¨ng lùc hiªn cã XÝ nghiÖp ®· cã ph­¬ng h­íng chÝnh ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh b»ng viÖc tiÕp tôc ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n trªn diÖn tÝch mÆt b»ng 2 ha mÆt s«ng. §Çu t­ x©y dùng ¢u tµu cã träng t¶i 6.000 tÊn vµ ®­êng triÒn däc nèi ngay sau ©u tÇu cã thÓ ®ãng míi tµu 5.300 tÊn. TiÕp tôc xin trªn cÊp bæ sung vµ thay thÕ c¸c trang bÞ hiÖn ®¹i ®¸p øng tÝnh c¹nh tranh, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm. §µo t¹o vµ båi d­ìng c¸n bé kü thuËt, thî lµnh nghÒ. §Èy m¹nh chiÕn l­îc makettinh, qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu, t×m kiÕm b¹n hµng. Ch­¬ng II: Lý luËn chung vÒ lao ®éng tiÒn l­¬ng I. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ tiÒn l­¬ng Tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, nhËn thøc vÒ tiÒn l­¬ng cã nh÷ng thay ®æi. §Ó cã mét nhËn thøc ®óng vÒ tiÒn l­¬ng phï hîp víi c¬ chÕ qu¶n lý míi, kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng cÇn ®¸p øng mét sè yªu cÇu sau; Ph¶i quan niÖm søc lao ®éng lµ mét lo¹i hµng ho¸ cña thÞ tr­êng yÕu tè cña thÞ tr­êng yÕu tè s¶n xuÊt. tÝnh chÊt hµng ho¸ cña søc lao ®éng bao gåm kh«ng chØ lùc l­îng lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh thuéc së h÷u cña nhµ n­íc mµ c¶ víi c«ng nh©n viªn chøc trong lÜnh vùc qu¶n lý nhµ n­íc, qu¶n lý x· héi. Tuy nhiªn do ®Æc thï riªng trong viÖc sö dông lao ®éng cña tõng khu vùc kinh tÕ vµ qu¶n lý mµ c¸c quan hÖ thuª m­ín, mua b¸n, hîp ®ång lao ®éng còng kh¸c nhau c¸c tho¶ thuËn vÒ tiÒn l­¬ng vµ c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng còng ®­îc thùc hiÖn theo nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau. TiÒn l­¬ng ph¶i lµ tiÒn tr¶ cho søc lao ®éng, tøc lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ søc lao ®éng mµ ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi b¸n søc lao ®éng ®· tho¶ thuËn víi nhau th«ng qua hîp ®ång lao ®éng theo luËt cung cÇu, gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng lao ®éng. TiÒn l­¬ng lµ bé phËn quan träng trong thu nhËp cña ng­êi lao ®éng vµ ®ång thêi lµ c¸c yÕu tè chi phÝ ®Çu vµo cña s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c doanh nghiÖp. Víi ý nghÜa ®ã tiÒn l­¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng, mµ ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng tu©n theo quy t¾c cung cÇu - gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng vµ ph¸p luËt hiÖn hµnh cña nhµ n­íc. TiÒn l­¬ng theo nghÜa réng bao hµm tÊt c¶ c¸c h×nh thøc bï ®¾p mµ ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng nã bao gåm tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng vµ c¸c h×nh thøc tr¶ tiÒn kh¸c. TiÒn l­¬ng theo nghÜa hÑp lµ sè tiÒn ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng theo th¬× gian nhÊt ®Þnh ( Ngµy tuÇn th¸ng ...). * C¸c kh¸i niÖm vÒ tiÒn l­¬ng: - TiÒn l­¬ng danh nghÜa (Ldn): Lµ tiÒn mÆt nhËn trªn sæ s¸ch nã ch­a ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ lîi Ých cña ng­êi lao ®éng. - TiÒn l­¬ng thùc tÕ (LH) : BiÓu hiÖn b»ng sè l­îng hµng hãa tiªu dïng vµ dÞch vô mµ ng­êi lao ®éng mua ®­îc b»ng TLdn. TiÒn l­¬ng thùc tÕ ph¶n ¸nh møc sèng cña ng­êi lao ®éng v× nã ®· kÓ ®Õn sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶, t×nh h×nh l¹m ph¸t. Ng­êi ta so s¸nh Ldn vµ LH qua chØ sè gi¸ c¶ nh­ sau. TiÒn l­¬ng danh nghÜa ChØ sè gi¸ c¶ = TiÒn l­¬ng thùc tÕ 2. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tæ chøc tiÒn l­¬ng 2.1. Nh÷ng yªu cÇu cña tæ chøc tiÒn l­¬ng NhiÖm vô chñ yÕu cña tæ chøc tiÒn l­¬ng lµ ph¶i x©y dùng ®­îc chÕ ®é tiÒn l­¬ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. ViÖc tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n viªn chøc, ng­êi lao ®éng nãi chung ph¶i thÓ hiÖn ®­îc yªu cÇu cña quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng. V× vËy, tæ chøc tiÒn l­¬ng cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®­îc c¸c yªu cÇu sau: Lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ngõng t¨ng lªn ph©n bæ hîp lý søc lao ®éng qua c¸c ngµnh vµ gi÷a c¸c vïng cña ®Êt n­íc. B¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho ng­êi lao ®éng, khuyÕn khÝch viÖc n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n viªn chøc. 2.2. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tæ chøc tiÒn l­¬ng §Ó ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ nh÷ng yªu cÇu trªn, khi tæ chøc tiÒn l­¬ng cÇn ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng nguyªn t¾c sau: Nguyªn t¾c 1: Tr¶ l­¬ng ngang nhau cho nh÷ng ng­êi lao ®éng ngang nhau: ®©y lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n nhÊt, ®Çu tiªn cña c«ng t¸c tæ chøc tiÒn l­¬ng, nã thÓ hiÖn sù vËn dông yªu cÇu cña quy luËt ph©n phèi theo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng, ®ång thêi nªu râ ®­îc tÝnh ­u viÖtcña chÕ ®é x· héi b×nh ®¼ng trong ph©n phèi tiÒn l­¬ng. TiÒn l­¬ng tr¶ ngang nhau tøc lµ quy ®Þnh tiÒn l­¬ng kh«ng ®­îc ph©n biÖt tuæi t¸c, giíi tÝnh, d©n téc, t«n gi¸o. Nguyªn t¾c nµy kh«ng thÓ cã ®­îc trong c¸c n­íc thuéc ®Þa vµ nöa thuéc ®Þa. ThËt vËy, trong c¸c n­íc ®ã, nh÷ng ng­êi lao ®éng mÆc dï lµm viÖc víi thêi gian vµ c­êng ®é, kÕt qu¶ nh­ nhau, nh­ng phô n÷ chØ ®­îc tr¶ tiÒn c«ng b»ng mét nöa nam giíi. Nguyªn t¾c 2: §¶m b¶o n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh h¬n tiÒn l­¬ng b×nh qu©n. Quy ®Þnh n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh h¬n tiªn l­¬ng b×nh qu©n lµ mét nguyªn t¾c quan träng trong tæ chøc tiÒn l­¬ng. V× cã nh­ vËy míi t¹o c¬ së cho gi¶m gi¸ thµnh, h¹ gi¸ c¶ vµ t¨ng tÝch luü, nguyªn t¾c nµy chôi sù chi phèi cña quy m« vµ c¬ cÊu tÝch luü vµ tiªu dïng, mèi quan hÖ nµy ®­îc nhµ nøc vµ c¬ quan l·nh ®¹o quy ®Þnh tuú thuéc vµo hoµn c¶nh vµ tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. ViÖc x¸c ®Þnh quü tÝch luü vµ tiªu dïng dùa vµo nguyªn lý; ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt, më réng tèi ®a, tèc ®é cao vµ t¨ng møc tiÒn l­¬ng hîp lý ®Ó kÝch thÝch ng­êi lao ®éng quan t©m ®Õn s¶n xuÊt. Vi ph¹m nguyªn t¾c nµy, kh«ng nh÷ng h¹n chÕ sù ph¸t triÓn kinh tÕ mµ cßn kh«ng n©ng cao ®­îc ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn vµ thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. Nguyªn t¾c 3: §¶m b¶o mèi quan hÖ hîp lý vÒ tiÒn l­¬ng gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ. Mçi mét nÒn kinh tÕ cã diÒu kiÖn s¶n xuÊt kh¸c nhau, ph©n phèi lao ®éng kh¸c nhau. Do ®ã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn møc ®é cèng hiÕn vµ sù hao phÝ lao ®éng cña tõng ng­êi. ChÝnh v× thÕ ph¶i x©y dùng ®­îc c¸c chÕ ®é tiÒn l­¬ng hîp lý gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ cã vÞ trÝ träng yÕu vµ nh÷ng vïng cã tiÒm n¨ng s¶n xuÊt lín, ®ång thêi nã ph¶i kÝch thÝch con ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®¸p øng yªu cÇu vÒ quy luËt kinh tÕ, quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng. 2.3. B¶n chÊt cña tiÒn l­¬ng Ng­êi ta nghiªn cøu b¶n chÊt cña tiÒn l­¬ng qua hai mÆt kinh tÕ vµ x· héi . §­îc th«ng qua s¬ ®å trao ®æi hµng ho¸ søc lao ®éng d­íi ®©y: Ng­êi lao ®éng Søc lao ®éng Ng­êi sö dông l® Tr¶ c«ng l® Ta thÊy ng­êi lao ®éng b¸n søc lao ®éng cho ng­êi sö dông lao ®éng ®Ó ®­îc tr¶ c«ng lao ®éng. Søc lao ®éng biÓu hiÖn bëi: Kü n¨ng, kü x¶o C­êng ®é lao ®éng Tr¹ng th¸i søc khoÎ Th¸i ®é lao ®éng Tinh thÇn tr¸ch nhiÖm + Tr¶ c«ng lao ®éng ®­îc thÓ qua: TiÒn l­¬ng c¬ b¶n C¸c kho¶n phô cÊp, trî cÊp x· héi Th­ëng vµ mét phÇn lîi nhuËn C¬ héi th¨ng tiÕn - VÒ mÆt kinh tÕ: TiÒn l­¬ng lµ phÇn ®èi träng cña søc lao ®éng mµ ng­êi lao ®éng ®· cung cÊp cho ng­êi sö dông lao ®éng. - VÒ mÆt x· héi: TiÒn l­¬ng lµ mét kho¶n thu nhËp th­êng xuyªn cña ng­êi lao ®éng ®Ó bï ®¾p c¸c nhu cÇu tèi thiÓu cña ng­êi lao ®éng ë mét thêi ®iÓm kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh. Kho¶n tiÒn ®ã ph¶i ®­îc tháa thuËn gi÷a ng­êi lao ®éng vµ doanh nghiÖp cã tÝnh ®Õn møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc ban hµnh. Møc l­¬ng tèi thiÓu lµ kho¶n tiÒn l­¬ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng ë møc gi¶n ®¬n nhÊt kh«ng ph¶i ®µo t¹o, ®ñ ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cho hä vµ mét phÇn cho gia ®×nh hä. Trong doanh nghiÖp , tiÒn l­¬ng lµ sù biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña mét bé phËn gi¸ trÞ gia t¨ng cña doanh nghiÖp tr¶ cho ng­êi lao ®éng t­¬ng øng víi sè l­îng, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c mµ hä ®· cèng hiÕn cho doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. * C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn c«ng lao ®éng Tr¶ c«ng thÝch ®¸ng cho ng­êi lao ®éng lµ mét vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p. Ng­êi ta cÇn nghiªn cøu c¸c nh©n tè sau ®©y ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn c«ng nh­ sau: - LuËt lao ®éng - C¸c th­¬ng l­îng tËp thÓ - Quan hÖ cung - cÇu vÒ lao ®éng trªn thÞ tr­êng lao ®éng - VÞ trÝ ®Þa lý vµ gi¸ sinh ho¹t C«ng viÖc vµ tµi n¨ng cña ng­êi thùc hiÖn nã Tãm l¹i: TiÒn l­¬ng kh«ng ph¶i chØ lµ ph¹m trï kinh tÕ cßn lµ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi rÊt phøc t¹p. Do ®ã tiÒn l­¬ng gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng trong chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vËt chÊt vµ tinh thÇn ®èi víi ng­êi lao ®éng. 2.4. ý nghÜa cña tiÒn l­¬ng TiÒn l­¬ng mang ý nghÜa rÊt lín ®èi víi c¶ doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng * §èi víi doanh nghiÖp - TiÒn l­¬ng lµ mét kho¶n chi phÝ b¾t buéc, do ®ã muèn n©ng cao lîi nhuËn vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, c¸c doanh nghiÖp ph¶i biÕt qu¶n lý vµ tiÕt kiÖm chi phÝ tiÒn l­¬ng mét c¸ch hîp lý. - TiÒn l­¬ng cao lµ mét ph­¬ng tiÖn rÊt hiÖu qu¶ ®Ó thu hót lao ®éng cã tay nghÒ cao vµ t¹o ra lßng trung thµnh cña ng­êi nh©n viªn ®èi víi doanh nghiÖp. - TiÒn l­¬ng cßn lµ mét ph­¬ng tiÖn kÝch thÝch vµ ®éng viªn ng­êi lao ®éng rÊt cã hiÖu qu¶ (Nhê chøc n¨ng ®ßn bÈy kinh tÕ) t¹o nªn sù thµnh c«ng vµ h×nh ¶nh ®Ñp ®Ï cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng. * §èi víi ng­êi lao ®éng: - TiÒn l­¬ng lµ phÇn thu nhËp chñ yÕu cña ng­êi lao ®éng, lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó duy tr× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ng­êi lao ®éng còng nh­ gia ®×nh hä. - TiÒn l­¬ng ë mét møc ®é nµo ®ã lµ mét b»ng chøng cô thÓ thÓ hiÖn gi¸ trÞ cña nguån lao ®éng, thÓ hiÖn uy tÝn vµ ®Þa vÞ cña ng­êi nµy trong x· héi vµ trong gia ®×nh hä. Tõ ®ã, ng­êi ta cã thÓ tù ®¸nh gi¸ ®­îc gi¸ trÞ cña b¶n th©n m×nh vµ cã quyÒn tù hµo khi cã tiÒn l­¬ng cao. - TiÒn l­¬ng còng cßn lµ mét ph­¬ng tiÖn ®Ó ®¸nh gi¸ l¹i møc ®é ®èi xö cña chñ doanh nghiÖp ®èi víi ng­êi lao ®éng ®· bá søc lao ®éng ra cung cho doanh nghiÖp. 2.5. C¸c chÕ ®é tiÒn l­¬ng cña nhµ n­íc 1. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng cÊp bËc - TiÒn l­¬ng cÊp bËc lµ tiÒn l­¬ng ¸p dông cho c«ng nh©n, nh÷ng ng­êi trùc tiÕp s¶n xuÊt. §Ó tr¶ l­¬ng ®óng ph¶i c¨n cø vµo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng. Sè l­îng lao ®éng ë møc hao phÝ thêi gian ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm, cßn chÊt l­îng lao ®éng thÓ hiÖn ë tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n, chÊt l­îng lao ®éng nµy ®­îc x¸c ®Þnh theo tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt. - ChÕ ®é tiÒn l­¬ng cÊp bËc bao gåm 3 yÕu tè sau: + Tiªu chuÈn cÊp bËc KT: lµ v¨n b¶n qui ®Þnh vÒ møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc vµ yªu cÇu vÒ tr×nh ®é lµnh nghÒ cña ng­êi c«ng nh©n... + Thang b¶ng l­¬ng c«ng nh©n: Th¸ng b¶ng l­¬ng lµ b¶ng x¸c ®Þnh quan hÖ tû lÖ vÒ tiÒn l­¬ng gi÷a c¸c c«ng nh©n cïng nghÒ hoÆc nhãm nghÒ gièng nhau theo tr×nh ®é cÊp bËc cña hä. Mçi thang l­¬ng gåm cã mét sè cÊp bËc l­¬ng vµ c¸c hÖ sè l­¬ng t­¬ng øng. HÖ sè l­¬ng chØ râ lao ®éng cña c«ng nh©n ë mét bËc nµo ®ã ®­îc tr¶ l­¬ng cao h¬n ng­êi lao ®éng gi¶n ®¬n nhÊt mÊy lÇn. + Møc l­¬ng: Lµ sè l­¬ng tiÒn tÖ ®Ó tr¶ c«ng lao ®éng trong mét ®¬n vÞ thêi gian (giê, ngµy, th¸ng) phï hîp víi cÊp bËc trong thang l­¬ng. Li = Ltèi thiÓu x Ki trong ®ã: Li: Møc l­¬ng th¸ng theo bËc Ltèi thiÓu: Møc l­¬ng tèi thiÓu Ki: HÖ sè l­¬ng bËc. Møc l­¬ng tèi thiÓu lµ tiÒn l­¬ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng lµm c«ng viÖc gi¶n ®¬n nhÊt trong mét th¸ng. Nh÷ng c«ng viÖc gi¶n ®¬n nµy kh«ng ®ßi hái ng­êi lao ®éng cã ®µo t¹o. Møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc Nhµ n­íc qui ®Þnh theo thêi kú phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cu¶ ®Êt n­íc, nh»m t¸i s¶n xuÊt më réng søc lao ®éng cho ng­êi lao ®éng. C¬ cÊu møc l­¬ng tèi thiÓu gåm c¸c kho¶n chi phÝ sau ®©y: ¨n, ë mÆc, ®å dïng trong nhµ, chi phÝ ®i l¹i, ch÷a bÖnh, häc tËp vµ chi phÝ nu«i mét ng­êi ¨n theo... Nhµ n­íc ta ®· tõng thay ®æi c¸c møc l­¬ng tèi thiÓu qua c¸c n¨m nh­ sau: N¨m 1960 møc l­¬ng tèi thiÓu lµ :27 ®/th¸ng N¨m 1985 møc l­¬ng tèi thiÓu lµ :220 ®/th¸ng N¨m 1989 møc l­¬ng tèi thiÓu lµ :120.000 ®/th¸ng N¨m 1997 møc l­¬ng tèi thiÓu lµ :144.000 ®/th¸ng N¨m 2000 møc l­¬ng tèi thiÓu lµ : 180.000 ®/th¸ng Ngoµi tiÒn l­¬ng c¬ b¶n ng­êi c«ng nh©n cßn ®­îc tÝnh thªm 7 lo¹i phô cÊp l­¬ng nh­: Khu vùc, ®éc h¹i, tr¸ch nhiÖm, lµm ®ªm, thu hót, ®¾t ®á vµ l­u ®éng. Nh­ vËy tiÒn l­¬ng hµng th¸ng cña ng­êi c«ng nh©n b»ng møc l­¬ng th¸ng céng phô cÊp (nÕu cã) 2. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng chøc vô - chøc danh ChÕ ®é tiÒn l­¬ng nµy ¸p dông cho c¸c c¸n bé vµ nh©n viªn trong doanh nghiÖp còng nh­ trong c¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ lùc l­îng vò trang khi hä ®¶m nhËn chøc danh chøc vô trong ®¬n vÞ m×nh. - §Æc ®iÓm cña chÕ ®é tiÒn l­¬ng nµy lµ: Møc l­¬ng ®­îc qui ®Þnh cho tõng chøc danh - chøc vô vµ mçi chøc danh - chøc vô ®Òu quy ®Þnh ng­êi ®¶m nhËn nã ph¶i cã ®ñ c¸c tiªu chuÈn b¾t buéc vÒ chÝnh trÞ v¨n hãa, chuyªn m«n ®ñ ®Ó hoµn thµnh chøc vô ®­îc giao. Møc l­¬ng theo chøc vô cã chó ý ®Õn qui m« cña tõng ®¬n vÞ, tÇm quan träng cña tõng vÞ trÝ vµ tr¸ch nhiÖm cña nã. C¬ së ®Ó xÕp l­¬ng ®èi víi viªn chøc Nhµ n­íc lµ tiªu chuÈn nghiÖp vô chuyªn m«n, ®èi víi chøc vô qu¶n lý doanh nghiÖp lµ c¸c tiªu chuÈn xÕp h¹ng doanh nghiÖp. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng theo chøc danh còng gåm 3 yÕu tè sau: + Tiªu chuÈn nghiÖp vô viªn chøc, tiªu chuÈn xÕp h¹ng doanh nghiÖp. + Thang, b¶ng l­¬ng + Møc l­¬ng th¸ng cña mçi c¸n bé vµ nh©n viªn ®­îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy møc l­¬ng tèi thiÓu nh©n víi hÖ sè l­¬ng cña m×nh vµ céng víi phô cÊp l­¬ng (nÕu cã) . B¶ng hÖ sè l­¬ng chøc danh Chøc danh HÖ sè l­¬ng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1. Chuyªn viªn cao cÊp kü s­ cao cÊp... 4,57 4,86 5,15 5,14 2. Chuyªn viªn chÝnh, kü s­ chÝnh 3,26 3,54 3,82 4,10 4,38 4,66 3. Chuyªn viªn kü s­ 1,78 2,02 2,26 2,50 2,74 2,98 3,23 3,48 4. C¸n sù kü thuËt viªn 1,46 1,58 1,70 1,82 1,94 2,06 2,18 2,30 2,42 2,55 2,68 2,81 5. Nh©n viªn v¨n th­ 1,22 1,31 1,4 1,49 1,58 1,67 1,76 1,85 1,94 2,03 2,12 2,21 6. Nh©n viªn phôc vô 1,0 1,09 1,18 1,27 1,36 1,45 1,54 1,63 1,72 1,81 1,90 1,99 2.6. C¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng C¸c chÕ ®é tiÒn l­¬ng nãi trªn míi chØ ph¶n ¸nh mÆt chÊt l­îng lao ®éng, mµ ch­a thÓ hiÖn ®­îc mÆt sè l­îng lao ®éng. Do ®ã cÇn ph¶i nghiªn cøu c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng ®Ó thÓ hiÖn vÒ mÆt sè l­îng lao ®éng. HiÖnnay chóng ta cã hai h×nh thøc tiÒn l­¬ng: tiÒn l­¬ng theo thêi gian vµ tiÒn l­¬ng theo s¶n phÈm. * H×nh thøc tiÒn l­¬ng: - TiÒn l­¬ng theo s¶n phÈm + L­¬ng s¶n phÈm c¸ nh©n trùc tiÕp + L­¬ng s¶n phÈm c¸ nh©n gi¸n tiÕp + L­¬ng s¶n phÈm tËp thÓ + L­¬ng s¶n phÈm cuèi cïng + L­¬ng kho¸n + L­¬ng s¶n phÈm lòy tiÕn + L­¬ng s¶n phÈm cã th­ëng - TiÒn l­¬ng theo thêi gian + L­¬ng thêi gian gi¶n ®¬n + L­¬ng thêi gian cã th­ëng 1. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm §©y lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng c¬ b¶n, rÊt phæ biÕn v× hiÖn nay ¸p dông kh¸ phï hîp. Nã qu¸n triÖt ®Çy ®ñ nguyªn t¾c "ph©n phèi theo lao ®éng" g¾n viÖc tr¶ l­¬ng víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh cô thÓ cña mçi c¸ nh©n v× tËp thÓ trong doanh nghiÖp. + Thùc chÊt: Tr¶ l­¬ng theo sè l­îng s¶n phÈm hay sè c«ng viÖc ®· hoµn thµnh vµ ®¶m b¶o ®­îc chÊt l­îng + C«ng thøc tæng qu¸t: Lsp = Qtt x §G Trong ®ã: Qtt: Sè sp thùc tÕ ®¹t chÊt l­îng ®· hoµn thµnh §G: §¬n gi¸ l­¬ng s¶n phÈm + ¸p dông: Cho tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc ®éc lËp mµ cã thÓ ®o l­êng ®­îc kÕt qu¶. + §iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông tèt . Cã hÖ thèng c¸c møc lao ®éng cã c¨n cø khoa häc, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn tÝnh ®¬n gi¸ l­¬ng chÝnh x¸c. . Cã chÕ ®é theo dâi vµ kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm . Lµm tèt c«ng t¸c gi¸o dôc chÝnh trÞ t­ t­ëng cho mäi ng­êi lao ®éng ®Ó tr¸nh khuynh h­íng ch¹y theo sè l­îng mµ quªn mÊt chÊt l­îng. Së dÜ ph¶i nhÊn m¹nh vÊn ®Ò nµy v× khi nhËn thøc cña ng­êi lao ®éng cßn thÊp th× h×nh thøc nµy ®· ph¸t sinh ra rÊt nhiÒu hËu qu¶ xÊu. * C¸c h×nh thøc cô thÓ cña tiÒn l­¬ng s¶n phÈm a/ L­¬ng s¶n phÈm c¸ nh©n trùc tiÕp n H×nh thøc nµy ¸p dông réng r·i cho ng­êi lao ®éng víi ®iÒu kiÖn c«ng viÖc cña hä ®éc lËp vµ cã thÓ ®o l­êng ®­îc kÕt qu¶. C«ng thøc: LspttiÕp = åQtti x L®gi (®) i= 1 Trong ®ã : LspttiÕp : L­¬ng tr¶ c«ng nh©n trùc tiÕp Qtti :Sè l­îng s¶n phÈm i thùc tÕ ®· hoµn thµnh L®gi : §¬n gi¸ l­¬ng cho s¶n phÈm thø i ( ®/sp) L®gi = T®mi x Lgi T®mi :®Þnh møc thêi gian cho s¶n phÈm i (giê/sp) Lgi : L­¬ng giê ®èi víi c«ng viÖc thø i (®/giê) b. L­¬ng s¶n phÈm c¸ nh©n gi¸n tiÕp H×nh thøc nµy ¸p dông cho c«ng nh©n phô trî, phuc vô cho c¸c c«ng nh©n cña m×nh s¶n xuÊt chÝnh. Do ®ã tiÒn l­¬ng s¶n phÈm cña hä tïy thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña c«ng nh©n chÝnh . C«ng thøc: LspgtiÕp= Lthg x KNSL§ Trong ®ã: LspgtiÕp: L­¬ng tr¶ c«ng nh©n gi¸n tiÕp Lthg : Møc l­¬ng th¸ng theo cÊp bËc cña CN gi¸n tiÕp KNSL§ : HÖ sè kÓ ®Õn møc n¨ng suÊt lao ®éng cña CN trùc tiÕp. H×nh thøc nµy khuyÕn khÝch c«ng nh©n phôc vô tèt h¬n cho c«ng nh©n chÝnh t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao NSL§ cña c«ng nh©n chÝnh. c. L­¬ng s¶n phÈm tËp thÓ H×nh thøc nµy ¸p dông ®èi víi c¸c c«ng viÖc mµ ph¶i cÇn tËp thÓ c«ng nh©n cïng thùc hiÖn, vÝ dô nh­ l¾p l¨p s¶n phÈm, phôc vô mét d©y chuyÓn s¶n xuÊt. Lsptt = QttÕ x §G Ltt Trong ®ã: QttÕ : Sè l­îng thùc tÕ cña tËp thÓ s åL i=1 Q §GLtt : §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng giê cña tËp thÓ s åL x T i =1 §GLtt = = s åL : Tæng tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh theo cÊp bËc c«ng viÖc cña tæ i =1 T: Møc thêi gian ®Ó hoµn thµnh s¶n phÈm (h/sp) S: Sè c«ng nh©n tËp thÓ ®ã d. TiÒn l­¬ng s¶n phÈm cã th­ëng: VÒ thùc chÊt ®©y lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng s¶n phÈm, theo ®¬n gi¸ cè ®Þnh kÕt hîp víi c¸c kho¶n tiÒn th­ëng. C«ng thøc: L x ( M x h ) Lth = L + 100 Trong ®ã : Lth : TiÒn c«ng tr¶ theo s¶n phÈm cã th­ëng L : TiÒn c«ng tr¶ theo s¶n phÈm cã ®¬n gi¸ cè ®Þnh M : % tiÒn th­ëng cho 1% hoµn thµnh v­ît møc chØ tiªu th­ëng h : % hoµn thµnh v­ît chØ tiªu e. TiÒn l­¬ng s¶n phÈm lòy tiÕn H×nh thøc nµy ¸p dông ë nh÷ng "kh©u yÕu" trong s¶n xuÊt gãp phÇn quyÕt ®Þnh vµo sù hoµn thµnh kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp, ë h×nh thøc nµy dßng 2 lo¹i ®¬n gi¸ l­¬ng, gi¸ cè ®Þnh vµ lòy tiÕn. §¬n gi¸ cè ®Þnh ®ã tr¶ cho s¶n phÈm trong møc qui ®Þnh. §¬n gi¸ lòy tiÕn tÝnh cho c¸c s¶n phÈm v­ît møc. §¬n gi¸ nµy ®­îc tÝnh dùa vµo ®¬n gi¸ cè ®Þnh vµ mét hÖ sè t¨ng ®¬n gi¸ (dßng mét phÇn sè tiÕt kiÖm dùa vÒ chi phÝ s¶n xuÊt cè ®Þnh). TiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n tÝnh theo c«ng thøc sau: L = §G x Q1 x §G x K x (Q1 - Q0) Trong ®ã: Q0 Møc khëi ®iÓm Q1 S¶n l­îng thùc tÕ K HÖ sè t¨ng ®¬n gi¸ 2. TiÒn l­¬ng thêi gian Thùc chÊt: tr¶ c«ng theo sè ngµy c«ng thùc tÕ ®· lµm C«ng thøc: Ltg = TH x L Trong ®ã: TH : Sè ngµy c«ng (giê c«ng) thùc tÕ ®· lµm trong thêi kú (tuÇn, th¸ng ) L: Møc l­¬ng ngµy (l­¬ng giê) Víi Lngµy = Lth¸ng/26 vµ Lgiê = Lngµy/8 = Lth¸ng/26x8 ¸p dông: ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn khi tr×nh ®é c¬ khÝ vµ tù ®éng hãa cao còng nh­ tr×nh ®é nhËn thøc cña ng­êi lao ®éng cao. Cßn ë c¸c doanh nghiÖp n­íc ta h×nh thøc nµy ¸p dông chñ yÕu ®èi víi bé phËn gi¸n tiÕp qu¶n lý vµ víi c¸c c«ng nh©n ë c¸c bé phËn s¶n xuÊt kh«ng thÓ ®Þnh møc lao ®éng mét c¸ch chÝnh x¸c hoÆc ë mét sè c«ng viÖc mµ nÕu tr¶ c«ng theo h×nh thøc l­¬ng s¶n phÈm th× sÏ kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng. §iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông tèt: - Cã sù bè trÝ ng­êi ®óng viÖc - Cã hÖ thèng theo dâi vµ kiÓm tra viÖc chÊp chµnh thêi gian lµm viÖc. - Lµm tèt c«ng t¸c gi¸o dôc chÝnh trÞ t­ t­ëng cho mäi ng­êi lao ®éng ®Ó tr¸nh khuynh h­íng lµm viÖc chiÕu lÖ, thiÕu tr¸ch nhiÖm, kh«ng quan t©m ®Õn kÕt qu¶ c«ng t¸c. * C¸c h×nh thøc cô thÓ: a. TiÒn l­¬ng thêi gian gi¶n ®¬n H×nh thøc tiÒn l­¬ng nµy chØ c¨n cø vµo sè thêi gian lµm viÖc vµ l­¬ng giê cña nh©n viªn ®Ó tr¶ l­¬ng. Do ®ã, nã dÔ mang tÝnh chÊt b×nh qu©n, kh«ng khuyÕn khÝch sö dông hîp lý thêi gian lao ®éng vµ n©ng cao chÊt l­îng c«ng viÖc. b. TiÒn l­¬ng thêi gian cã th­ëng H×nh thøc nµy lµ sù kÕt hîp gi÷a tiÒn l­¬ng thêi gian gi¶n ®¬n vµ tiÒn th­ëng khi ®¹t c¸c chØ tiªu sè l­îng vµ chÊt l­îng ®· qui ®Þnh. H×nh thøc nµy ®· kÝch thÝch ng­êi lao ®éng quan t©m h¬n ®Õn kÕt qu¶ c«ng t¸c cña m×nh. 2.7. C¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh quü l­¬ng trong c¸c DN nhµ n­íc Quü tiÒn l­¬ng thùc hiÖn cña doanh nghiÖp bao gåm: Quü tiÒn l­¬ng tÝnh theo ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Quü tiÒn l­¬ng bæ sung, quü c¸c phô cÊp, quü tiÒn l­¬ng thªm giê (nÕu cã) tÝnh theo quy ®Þnh cña nhµ n­íc. ViÖc x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng b»ng mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p sau ®©y: §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng tÝnh trªn ®¬n vÞ s¶n phÈm: §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng tÝnh tÝnh trªn ®¬n vÞ s¶n phÈm ®­îc tÝnh b»ng tæng c¸c ®¬n gi¸ sau: TiÒn l­¬ng theo ®¬n vÞ s¶n phÈm ë c¸c nguyªn c«ng, c«ng ®o¹n trong quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm. TiÒn l­¬ng tr¶ theo thêi gian cho c«ng nh©n chÝnh vµ phô ë nh÷ng kh©u cßn l¹i trong d©y chuyÒn c«ng nghÖ nh­ng kh«ng cã ®iÒu kiÖn tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm. TiÒn l­¬ng cña viªn chøc chuyªn m«n, thõa hµnh, phôc vô ,tiÒn l­¬ng chøc vô, phô cÊp chøc vô cña lao ®éng qu¶n lý ®­îc ph©n bæ theo ®¬n vÞ s¶n phÈm. 2. §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh trªn tæng doanh thu (-) tæng chi phÝ: §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: V kÕ ho¹ch V®g = Tæng doanh thu kÕ ho¹ch - Tæng chi phÝ kÕ ho¹ch 3. §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng tÝnh trªn lîi nhuËn: §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: V kÕ ho¹ch V®g = P kÕ ho¹ch 4. §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng tÝnh trªn doanh thu §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: V kÕ ho¹ch V®g = Tæng doanh thu kÕ ho¹ch Trong ®ã: +) V®g: Lµ ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng +) V kÕ ho¹ch : Lµ quü tiÒn l­¬ng kÕ ho¹ch tÝnh theo chÕ ®é cña doanh nghiÖp ( bao gåm c¶ tiÒn l­¬ng cña gi¸m ®èc, phã gi¸m ®èc vµ kÕ to¸n tr­ëng) ®­îc tÝnh b»ng tæng sè lao ®éng ®Þnh biªn hîp lý nh©n víi (x) tiÒn l­¬ng b×nh qu©n theo chÕ ®é, kÓ c¶ hÖ sè vµ møc phô cÊp l­¬ng c¸c lo¹i ( phô cÊp khu vùc, phô cÊp ®éc h¹i , nguy hiÓm, phô cÊp tr¸ch nhiÖm, phô cÊp lµm ®ªm, phô cÊp thu hót, phô cÊp ®¾t ®á, phô cÊp l­u ®éng). +) Tæng doanh thu kÕ ho¹ch : Lµ doanh thu kÕ ho¹ch bao gåm toµn bé sè tiÒn thu ®­îc vÒ tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸, kinh doanh, dÞch vô theo quy ®Þnh cña nhµ n­íc. +) Tæng chi phÝ kÕ ho¹ch : lµ c¸c kho¶n chi phÝ hîp lÖ, hîp lý trong gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ phÝ l­u th«ng ( ch­a cã tiÒn l­¬ng ) vµ c¸c kho¶n ph¶i nép ng©n s¸ch theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña nhµ n­íc +) P kÕ ho¹ch : Lµ lîi nhuËn kÕ ho¹ch x¸c ®Þnh theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña nhµ n­íc. Ch­¬ng III Ph©n tÝch t×nh h×nh lao ®éng tiÒn l­¬ng 3.1. Ph©n tÝch t×nh h×nh lao ®éng cña XÝ nghiÖp 3.1.1.C¬ cÊu lao ®éng cña XÝ nghiÖp. Tæng sè lao ®éng tÝnh t¹i thêi ®iÓm 31-12-2008: 114 ng­êi. C¬ cÊu lao ®éng cña nhµ m¸y tÝnh ®Õn thêi ®iÓm 31/12/2008 STT C¬ cÊu sè ng­êi tû lÖ % I. Lao ®éng qu¶n lý 21 18,5 Trong ®ã: - Tr×nh ®é ®¹i häc, C§ 10 8,7 - Tr×nh ®é trung s¬ cÊp 11 9,7 II C«ng nh©n, nh©n viªn phôc vô 3 2,6 III. C«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt 90 78,9 - Thî bËc 7 9 7,9 - Thî bËc 6 11 9,7 - Thî bËc 5 18 15,7 - Thî bËc 4 22 19,3 - Thî bËc 3 26 22,8 - Thî bËc 2 4 3,5 BËc thî b×nh qu©n 4,36 Qua sè liÖu b¶ng ph©n tÝch trªn ta ®i ®Õn kÕt luËn sau: + VÒ c¬ cÊu lao ®éng: Sè lao ®éng qu¶n lý vµ phôc vô chiÕm tû lÖ cao 21,1 %. §iÒu nµy t¹o ra sù mÊt c©n ®èi trong bé m¸y qu¶n lý gi÷a c«ng nh©n lao ®éng trùc tiÕp víi nh©n viªn qu¶n lý - phôc vô. + N¨ng suÊt lao ®éng: BËc thî b×nh qu©n cña c«ng nh©n trùc tiÕp lµ (4.36) vµ bËc c«ng viÖc b×nh qu©n lµ (4), nh­ vËy vÒ n¨ng lùc chuyªn m«n ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu c«ng viÖc. Theo sè liÖu hai n¨m 2007 vµ 2008, t×nh h×nh n¨ng suÊt lao ®éng t¹i XÝ nghiÖp nh­ sau (TÝnh trªn sè lao ®éng trùc tiÕp): N¨m 2002 N¨m 2003 Chªnh lÖch Doanh thu (§g) 19,870,686,480 24,685,695,231 4,815,008,751 Sè L§ (Ng­êi) 106 114 8 NSL§(§g/ng­êi) 187,459,306 216,541,186.24 29,081,879.82 N¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n t¨ng. Do trong n¨m 2008, theo kÕ ho¹ch më réng & ph¸t triÓn, Nhµ m¸y ®· cho th«i mét sè lao ®éng kh«ng ®¸p øng yªu cÇu c«ng viÖc vµ tuyÓn dông vµ ®µo t¹o thªm lao ®éng cã cÊp bËc thî cao vµ ®­îc bè trÝ ph©n c«ng c«ng viÖc hîp lý còng nh­ sè lao ®éng nµy b¾t kÞp vµo d©y chuyÒn ho¹t ®éng cña XÝ nghiÖp.. 3.1.2. Ph­¬ng ph¸p x©y dùng møc thêi gian lao ®éng. HiÖn nay XÝ nhiÖp ®ang sö dông ®ång thêi 2 h×nh thøc ®Þnh møc: - §Þnh møc lao ®éng theo s¶n l­îng ®èi víi bé phËn s¶n xuÊt trùc tiÕp: Do ®Æc thï c«ng viÖc söa ch÷a tµu, c¸c c«ng viÖc phøc t¹p kh«ng ®Þnh h×nh nªn hiÖn nay ®ang ¸p dông ®Þnh møc theo s¶n l­îng ®èi víi tõng Ngµnh th«ng qua lÖnh trong ®ã cã s¶n xuÊt cã ghi khèi l­îng c«ng viÖc, thêi gian ph¶i hoµn thµnh vµ t­¬ng øng hä sÏ ®­îc h­ëng mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh nµo ®ã trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm (§Þnh møc nh©n c«ng). NÕu do yªu cÇu cÊp b¸ch cña c«ng viÖc cÇn hoµn thµnh sím h¬n thêi gian quy ®Þnh th× hä sÏ ®­îc h­ëng thªm mét kho¶n tiÒn bæ sung do Gi¸m ®èc quyÕt ®Þnh (HÖ sè phøc t¹p hay tiÕn ®é) - §Þnh møc lao ®éng theo thêi gian ®èi víi bé phËn phôc vô: Do c«ng viÖc phôc vô khã x¸c ®Þnh ®Þnh møc nªn khèi nµy vÉn kho¸n theo h×nh thøc c«ng nhËt vµ cã hÖ sè riªng theo tõng vÞ trÝ c«ng t¸c, tæng tiÒn l­¬ng cña khèi gi¸n tiÐp nµy ®­îc lÊy b»ng 28% tæng quü l­¬ng tr¶ cho bé phËn trùc tiÕp s¶n xuÊt. 2.1.3 T×nh h×nh sö dông lao ®éng XÝ nghiÖp chñ yÕu tæ chøc s¶n xuÊt mét ca. Theo thèng kª thêi gian lao ®éng h÷u Ých chØ ®¹t b×nh qu©n lµ 6 giê /ca. MÆc dï liªn tôc cã viÖc lµm nh­ng sè ngµy nghØ chê viÖc vÉn t­¬ng ®èi lín, kho¶ng 1.400 c«ng/n¨m (Theo thèng kª n¨m 2008). Lao ®éng nghØ chê viÖc chñ yÕu lµ c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt. N¨m 2008, nhµ XÝ nghiÖp ®· ¸p dông mét lo¹t biÖn ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng suÊt vµ thêi gian lao ®éng h÷u Ých nh­ t¨ng c­êng qu¶n lý lao ®éng, thêi gian lao ®éng, ®æi míi bé m¸y chØ huy ®iÒu hµnh s¶n xuÊt (Nªn sè c«ng nghØ chê viÖc ®· gi¶m ®¸ng kÓ so víi n¨m n¨m 2007 (kho¶ng 2.260 c«ng chê viÖc). Tæng sè lao ®éng trùc tiÕp: 114 ng­êi Tæng quü thêi gian lao ®éng kÕ ho¹ch: Tæng quü thêi gian L§KH = (SL lao ®éng) x (sè ngµy lµm viÖc/n¨m) x (sè giê lµm viÖc/ca) = 114 ng­êi x 285 ngµy x 7 giê/ca = 227.430 giê - Thêi gian lao ®éng thùc tÕ: Thêi gian L§TT = Tæng TG l®tt - TGcv = (114x 285 x 6) - 1.400 x 6 = 186.540 giê - Quü thêi gian lao ®éng ch­a ®­îc sö dông: Quü thêi gian L§ ch­a ®­îc SD = Tæng thêi gian L§KH - Thêi gian L§TT = 227.430 giê – 174.540 giê = 40.840 giê Thêi gian L§TT 186.540 HÖ sè sö dông L§ = —————— = ————— = 82% Thêi gian L§KH 227.430 Nh­ vËy theo hÖ sè sù dông lao ®éng ®· tÝnh to¸n trªn th× XÝ nghiÖp míi khai th¸c ®­îc 82% n¨ng lùc L§ toµn XÝ nghiÖp. Do c¸c nguyªn nh©n sau - Do XÝ nghiÖp vÉn cßn thêi gian trèng Dock t­¬ng ®èi cao 28/365 (ngµy) =7,6% tæng quü thêi gian. - Do n¨ng lùc cña XÝ nghiÖp t¨ng, trong khi s¶n l­îng hµng ho¸ t¨ng chËm, do c«ng t¸c t×m kiÕm thÞ tr­êng ch­a ®¸p øng ®­îc sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña XÝ nghiÖp. - Do thÞ tr­êng söa ch÷a kh«ng æn ®Þnh ®Òu trong n¨m, cã lóc sè l­îng tµu cã nhu cÇu vµo söa nhiÒu th× XÝ nghiÖp kh«ng bè trÝ dock cho tµu vµo söa ch÷a, nh­ng cã lóc l¹i kh«ng t×m kiÕm ®­îc tµu vµo söa ch÷a. 2.1.4 TuyÓn dông vµ ®µo t¹o lao ®éng. Do yªu cÇu s¶n xuÊt ngµy cµng kh¾t khe vµ sù biÕn ®éng vÒ lao ®éng hµng n¨m cña XÝ nghiÖp, XÝ nghiÖp ®· x©y dung quy tr×nh ®µo t¹o nh­ sau: - X¸c ®Þnh nhu cÇu tuyÓn dông, ®µo t¹o, - Tæng hîp nhu cÇu tuyÓn dông, ®µo t¹o, - Xem xÐt vµ phª duyÖt kÕ ho¹ch tuyÓn dông, ®µo t¹o, - LËp vµ phª duyÖt ch­¬ng tr×nh tuyÓn dông, ®µo t¹o, - Thùc hiÖn qu¸ tr×nh tuyÓn dông, ®µo t¹o, - §¸nh gi¸ kÕt qu¶ tuyÓn dông, ®µo t¹o, - QuyÕt ®Þnh (tuyÓn dông), cÊp giÊy chøng nhËn (®µo t¹o) - Theo dâi vµ l­u tr÷ hå s¬ ®µo t¹o tuyÓn dông, ®µo t¹o. 3.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh tiÒn l­¬ng cña XÝ nghiÖp 3.2.1 Tæng quü l­¬ng cñaXÝ nghiÖp. Theo Th«ng t­ 14/L§TBXH-TT ngµy 10/04/1997, quü l­¬ng cña XÝ nghiÖp ®­îc x¸c ®Þnh theo doanh thu nh­ sau: Vkh = [L®b x TLmin®c x (Hcb + Hpc) + Vvc] x 12 th¸ng Trong ®ã: - Vkh: Tæng quü l­¬ng n¨m kÕ ho¹ch - L®b: Lao ®éng ®Þnh biªn cña n¨m kÕ ho¹ch TLmin®c: Møc l­¬ng tèi thiÓu cña XÝ nghiÖp lùa chän trong khung ®iÒu chØnh. Hcb: HÖ sè l­¬ng cÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n. Hpc: HÖ sè c¸c kho¶n phô cÊp l­¬ng b×nh qu©n ®­îc tÝnh trong ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng. - Vvc: Quü tiÒn l­¬ng cña Gi¸m ®èc, c¸c Phã Gi¸m ®èc, KÕ to¸n tr­ëng ch­a tÝnh trong ®Þnh møc lao ®éng tæng hîp. C¸c th«ng sè L®b, TLmin®c, Hcb, Hpc, Vvc ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: * Lao ®éng ®Þnh biªn L®b: Lao ®éng ®Þnh biªn lµ lao ®éng ®­îc tÝnh dùa trªn c¬ së ®Þnh møc lao ®éng cña tõng s¶n phÈm hoÆc s¶n phÈm, qui ®æi trªn c¬ së doanh thu kÕ ho¹ch ®­îc x¸c ®Þnh. ë XÝ nghiÖp, ®Þnh møc lao ®éng cña c¸c mÆt hµng s¶n xuÊt chÝnh ®­îc x©y dùng chi tiÕt cho c«ng nh©n s¶n xuÊt chÝnh. §Þnh møc lao ®éng cña c«ng nh©n phôc vô vµ lao ®éng qu¶n lý x¸c ®Þnh víi tû lÖ hîp lý vµ theo thùc tÕ thèng kª cña XÝ nghiÖp. Lao ®éng ®Þnh biªn c«ng nh©n chÝnh: Tkh x M L®bcn = 26 x 12 Trong ®ã: M lµ ®Þnh møc hao phÝ lao ®éng c«ng nh©n chÝnh cho 1000 ®ång doanh thu (c«ng/1000®ång). §Þnh biªn c«ng nh©n phôc vô-phô trî: L®bpv = Kpv x L®bcn §Þnh biªn lao ®éng qu¶n lý: L®bql = Kql x (L®bcn + L®bpv) - Trong ®ã: Kpv = 0,3 lµ hÖ sè lao ®éng phôc vô cÇn thiÕt ®Ó lµm ra s¶n phÈm; Kql= 0,09 lµ hÖ sè lao ®éng qu¶n lý x¸c ®Þnh theo thùc tÕ s¶n xuÊt XÝ nghiÖp. * Møc l­¬ng tèi thiÓu cña XÝ nghiÖp ®Ó x©y dùng ®. gi¸ tiÒn l­¬ng TLmin®c: Theo th«ng t­ 13/L§TBXH-TT ngµy 10/04/1997 cña Bé L§TBXH, møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc ®iÒu chØnh tèi ®a theo c«ng thøc: TLmin®c = TLmin x (1 + K®c) Trong ®ã: +TLmin®c: møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc ®iÒu chØnh tèi ®a cña XÝ nghiÖp. +TLmin lµ møc l­¬ng tèi thiÓu do chÝnh phñ quy ®Þnh, còng lµ giíi h¹n d­íi cña khung l­¬ng tèi thiÓu: TLmin = 290.000 ®ång. + K®c lµ hÖ sè ®iÒu chØnh cña doanh nghiÖp vµ ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: K®c = K1 + K2 K1 hÖ sè ®iÒu chØnh theo vïng, víi XÝ nghiÖp K1 = 0,2 K2 hÖ sè ®iÒu chØnh theo ngµnh víi XÝ nghiÖp K2 = 1,2 Møc l­¬ng tèi thiÓu cña XÝ nghiÖp chän: TLmin®c = 290.000 x (1 + 1,4) = 696.000 ®ång * HÖ sè cÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n Hcb: Theo NghÞ ®Þnh 26/CP ngµy 23/05/1993 cña Héi ®ång chÝnh phñ quy ®Þnh t¹i thang l­¬ng A1 – N3. HÖ sè cÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n cña c«ng nh©n chÝnh Hcbcn = 2,49 H/sè cÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n cña c«ng nh©n phôc vô Hcbpv = 2,04 HÖ sè cÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n cña L§ qu¶n lý Hcbql = 2,74 3.2.2. C¸ch x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng. Nguyªn t¾c x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cña XÝ nghiÖp theo NghÞ ®Þnh 28/CP ngµy 28/03/1997 vµ NghÞ ®Þnh 03/2001/N§-CP ngµy 11/01/2001 söa ®æi bæ sung NghÞ ®Þnh 28/CP. Tæng doanh thu kÕ ho¹ch cña XÝ nghiÖp bao gåm tæng doanh thu kÕ ho¹ch cña tõng mÆt hµng vµ cña c¸c Chi nh¸nh h¹ch to¸n phô thuéc vµo XÝ nghiÖp, bao gåm: + S¶n xuÊt chÝnh: Söa ch÷a tµu t¹i XÝ nghiÖp §ãng míi vµ gia c«ng kÕt cÊu thÐp Ph¸ dì tµu cò + Kinh doanh tæng hîp kh¸c: - DÞch vô hËu cÇn ®i biÓn VËn t¶i thuû, bé Dùa vµo quü tiÒn l­¬ng n¨m kÕ ho¹ch, ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng, ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: ◘§g = S V kh S Tkh Trong ®ã: - §g : lµ ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng (§ång/1000 ®ång doanh thu) - Vkh : Quü l­¬ng kÕ ho¹ch cña XÝ nghiÖp - Tkh : Tæng doanh thu kÕ ho¹ch cña XÝ nghiÖp. 3.2.3 C¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng ë XÝ nghiÖp. HiÖn nay XÝ nghiÖp tr¶ l­¬ng theo h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo nhãm, thùc hiÖn theo quy chÕ tr¶ l­¬ng cña XÝ nghiÖp, theo quy tr×nh sau: * Quü tiÒn l­¬ng hµng th¸ng: ®­îc x¸c ®Þnh theo kÕt qu¶ SXKD (Doanh thu thùc hiÖn) vµ ®Þnh møc chi phÝ l­¬ng ®­íc cÊp trªn duyÖt. Qv = Mv x DTth Trong ®ã: Qv: Quü tiÒn l­¬ng thùc hiÖn cña XÝ nghiÖp (trªn 1000 ®ång DT) Mv: Chi phÝ l­¬ng theo ®Þnh møc ®­îc duyÖt. DTth: Doanh thu thùc hiÖn cña XÝ nghiÖp (trong kú) * Quü tiÒn l­¬ng ®­îc chia lµm 3 khèi: Qv = Qv1 + Qv2 + Qv3 Trong ®ã: Qv1: Quü l­¬ng cña khèi trùc tiÕp s¶n xuÊt Qv2: Quü l­¬ng cña khèi phôc vô s¶n xuÊt. Qv3: Quü l­¬ng cña khèi qu¶n lý. * Quü l­¬ng khèi trùc tiÕp (Qv1) ®­îc x¸c ®Þnh theo “PhiÕu giao viÖc” hoÆc “PhiÕu t¹m øng l­¬ng” cña tõng s¶n phÈm (con tµu) t­¬ng øng víi khèi l­îng c«ng viÖc ®· thùc hiÖn trong th¸ng. * Quü l­¬ng khèi phôc vô (Qv2) ®­îc x¸c ®Þnh theo ngµy c«ng lµm viÖc thùc tÕ vµ møc l­¬ng kho¸n cña tõng c¸ nh©n do XÝ nghiÖp duyÖt. Nhµ m¸y quy ®Þnh cã 2 møc l­¬ng kho¸n tõ ®¬n gi¸ kh¸c nh©n theo møc l­¬ng tèi thiÓu víi hÖ sè cÊp bËc (Møc 1 t­¬ng øng møc l­¬ng tèi thiÓu, møc 2 b»ng 1,15 møc l­¬ng tèi thiÓu) * Quü l­¬ng cña khèi qu¶n lý (Qv3) ®­îc x¸c ®Þnh b»ng tæng quÜ l­¬ng cña c¸c khèi trùc tiÕp nh©n víi 28% Qv3 = Qv1 x 28% 3.2.4 C¨n cø ®Ó tr¶ l­¬ng cho tõng c¸ nh©n. Theo “B¶ng chÊm c«ng” cô thÓ theo mÉu cña XÝ nghiÖp. - C«ng kho¸n K cña khèi trùc tiÕp ®­îc chia theo “LÖnh s¶n xuÊt” hoÆc “PhiÕu t¹m øng l­¬ng” theo tõng s¶n phÈm. - C«ng héi häp, häc tËp ë XÝ nghiÖp tÝnh theo ®¬n gi¸ c«ng cÊp bËc t­¬ng øng víi l­¬ng c¬ b¶n. - C«ng h­ëng l­¬ng thêi gian: nghØ lÔ, nghØ phÐp. C«ng nghØ h­ëng l­¬ng BHXH: èm, thai s¶n. . . C«ng lµm thªm giê. 3.2.5 HÖ sè l­¬ng kinh doanh cho c¸c c¸ nh©n. TT Chøc danh HÖ sè kinh doanh Ghi chó I Khèi trùc tiÕp s¶n xuÊt 1 Ngµnh tr­ëng (C¸c ngµnh trong XN) 1,2 2 §èc tr­ëng 1,25 3 Ngµnh phã 1,1 4 Tæ tr­ëng 1,05 5 Tæ phã 1,0 6 Nh©n viªn Tõ 0,75 -:-0,95 Theo tr×nh ®é chuyªn m«n thùc tÕ 7 Thö viÖc Tõ 0,6 -:- 0,7 II Khèi phôc vô 1 NÊu ¨n Cè ®Þnh (1 -:- 1,2) l­¬ng c¬ b¶n 2 VÖ sinh c«ng nghiÖp Cè ®Þnh 1,0 l­¬ng c¬ b¶n 3 L¸i xe Cè ®Þnh 1,2 l­¬ng c¬ b¶n 4 Nh©n viªn ®iÖn, n­íc Cè ®Þnh 1,0 l­¬ng c¬ b¶n III Khèi qu¶n lý 1 Gi¸m ®èc 1,7 7.3 2 ChÝnh trÞ viªn 1,7 7.9 3 P. Gi¸m ®èc 1,5 7.3 4 Qu¶n ®èc 1,3 5.0 5 Trî lý kü thuËt 1,15 4.2 6 KÕ to¸n tr­ëng 1,15 3.5 7 Nh©n viªn vËt t­ 1,1 5.4 8 Nh©n viªn thñ kho 0,9 5.2 9 Nh©n viªn thèng kª 0,85 10 Nh©n viªn v¨n th­, ®¸nh m¸y 0,7 11 Nh©n viªn thñ quÜ 0,9 12 Nh©n viªn gi¸ thµnh, tiÒn l­¬ng 0,85 3.3. Nh÷ng tån t¹i vÒ t×nh h×nh lao ®éng tiÒn l­¬ng. 3.3.1 §èi víi khèi lao ®«ng trùc tiÕp. - Víi c¸ch ph©n phèi tiÒn l­¬ng cho khèi lao ®éng trùc tiÕp s¶n xuÊt lµ kho¸n ®¬n gi¸ trªn ®¬n vÞ s¶n phÈm ®· kÝch thÝch ®­îc ng­êi lao ®éng cè g¾ng phÊn ®Êu t¨ng n¨ng suÊt. Nh­ vËy th× thu nhËp cho ngµy c«ng lao ®éng cña hä cµng cao, nh­ng song song víi ®ã h¹n chÕ lµ ng­êi c«ng nh©n lu«n t×m c¸ch ®Ó c¾t, xÐn c¸c b­íc c«ng nghÖ, chØ quan t©m ch¹y theo khèi l­îng mµ kh«ng quan t©m ®óng møc ®Õn chÊt l­îng. - Trong qu¸ tr×nh söa ch÷a tµu biÓn cã rÊt nhiÒu c«ng viÖc ®· hoµn thµnh nh­ng ph¶i chê cho ®Õn khi con tµu söa ch÷a xong míi ®­îc nghiÖm thu vÒ khèi l­îng, chÊt l­îng do vËy trong qu¸ tr×nh söa ch÷a t¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã ng­êi qu¶n lý hoµn toµn kh«ng cã c¸c sè liÖu chÝnh thøc vÒ c¸c c«ng viÖc ®· hoµn thµnh, chi phÝ cho tiÒn c«ng t¸c qu¶n lý, h¹ch to¸n qu¶n trÞ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n do th«ng tin kh«ng ®­îc cËp nhËt th­êng xuyªn, ®ång bé. - Trong thùc tÕ s¶n xuÊt ng­êi chñ nhiÖm c«ng tr×nh vµ trî lý chØ giao viÖc cho c«ng nh©n mµ kh«ng biÕt chÝnh x¸c khèi l­îng c«ng viÖc lµ bao nhiªu. Khèi l­îng c«ng viÖc chØ ®­îc x¸c ®Þnh khi cïng nghiÖm thu víi chñ tµu. Do vËy cuèi mçi th¸ng khi tµu ch­a söa ch÷a xong th× ng­êi ®èc c«ng lËp sè liÖu vay l­¬ng cho c¸c nhãm thî trªn c¬ së kinh nghiÖm t­¬ng ®èi. - Th«ng th­êng c¸c trî lý chØ cho vay l­¬ng 60 ¸ 70% tiÒn c«ng ®· thùc hiÖn. Nh­ vËy mét phÇn tiÒn c«ng kh«ng nhá ph¶i ®Ó l¹i ®Ó chê quyÕt to¸n. - Trong thùc tÕ ®· diÔn ra hiÖn t­îng th¸ng nhiÒu viÖc lµm th× l­¬ng thÊp (ch­a quyÕt to¸n tiÒn c«ng) th¸ng sau Ýt viÖc th× tiÒn c«ng/ ngµy lµm viÖc cao (do quyÕt to¸n tiÒn c«ng th¸ng tr­íc dån l¹i). - Còng do tÝnh chÊt c«ng viÖc ®a d¹ng, phøc t¹p vµ ph¶i theo b¼ng ®Þnh møc ®¬n gi¸ nh©n c«ng theo tõng h¹ng môc nªn ng­êi trî lý dÔ bÞ mÊt c©n ®èi trong giao viÖc cho c¸c nhãm thî tøc lµ cã nhãm thî ®­îc giao nhiÒu viÖc dÔ lµm vµ theo ®Þnh møc dÉn ®Õn tiÒn l­¬ng cao. Trong khi ®ã nhãm thî kh¸c bÞ giao c«ng viÖc khã kh¨n, ®Þnh møc kh«ng thay ®æi hoÆc cã t¨ng hÖ sè khã kh¨n nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ dÉn ®Õn l­¬ng thÊp. - Sù ph©n phèi kh«ng ®Òu tiÒn l­¬ng gi÷a c¸c kú quyÕt to¸n (3 th¸ng mét lÇn) do trong thêi kú nµy c¸c s¶n phÈm söa ch÷a tµu vÉn cßn dë dang, hä chØ ®­îc øng 60-70% khèi l­îng trong khi cã nhiÒu ng­êi lao ®éng trong kú quyÕt to¸n nµy nhiÒu c«ng nªn hä hä ®­îc h­¬ng møc l­¬ng kh«ng t­¬ng xøng. Ng­îc l¹i, sang quÝ kÕ tiÕp v× c«ng viÖc g× ®ã dä lµm Ýt c«ng, mét sè ng­êi kh¸c lµm nhiÒu c«ng nªn khi quyÕt to¸n cã phÇn truy lÜnh quÝ tr­íc gép vµo ®Ó chia l­¬ng ®· g©y ra kh«ng c«ng b»ng vÒ ph©n phèi l­¬ng cho ng­êi lao ®éng. 3.3.2 §èi víi khèi phôc vô. §èi víi khèi phôc vô th× th­êng lµm theo c«ng viÖc cã s½n, ®Þnh k×nh vµ ®­îc s¾p s½n theo hµng ngµy, vµ hä nhËn møc l­¬ng cè ®Þnh do Gi¸m ®èc Ên ®Þnh. Cho nªn ®«i khi hä lµm viÖc kh«ng cè g¾ng, chØ cÇm chõng, kh«ng cã nhiÒu tr¸ch nhiÖm v× cã lµm tèt h¬n th× møc l­¬ng vÉn vËy. 3.3.3. §èi víi khèi qu¶n lý. - Ph­¬ng ph¸p ¸p dông tr¶ l­¬ng cho khèi nµy rÊt s¬ ®¼ng dÉn ®Õn nhiÒu bÊt hîp lý. Theo c¸ch ph©n phèi nµy th× tiÒn l­¬ng ®­îc gi¶i quyÕt chñ yÕu lµ hÖ sè l­¬ng kinh doanh g¾n víi chøc tr¸ch nhiÖm vô ®­¬c giao. - HÖ sè kinh doanh ®­îc tÝnh to¸n ¸p dông cho toµn khèi do vËy nã kh«ng mang tÝnh ®éng viªn, kÝch thÝch ng­êi ®­îc h­ëng l­¬ng nhiÖt t×nh trong c«ng viÖc. - C¸ch ph©n phèi l­¬ng nµy cßn t¹o ra nhiÒu bÊt hîp lý. VÝ dô: + Hai kü s­ nh­ nhau vÒ bËc l­¬ng nh­ng kh¸c nhau vÒ c­¬ng vÞ c«ng t¸c (§é khã vµ phøc t¹p h¬n kÐm nhau), nh­ng l­¬ng vÉn nh­ nhau. Ngay trong néi bé kh¸c chøc danh nh­ng l¹i cã th©m niªn c«ng t¸c l©u n¨m, cã hÖ sè l­¬ng cÊp bËc cao nh­ng kÐm n¨ng ®éng, xèc v¸c trong c«ng viÖc l¹i cã l­¬ng b»ng hoÆc cao h¬n rÊt nhiÒu so víi ng­êi Ýt th©m niªn h¬n nh­ng cã nhiÒu ­u ®iÓm trong c«ng viÖc. + Mét vÊn ®Ò kh¸c còng rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh tÝnh to¸n tiÒn l­¬ng ®ã lµ vÊn ®Ò x¸c ®Þnh doanh thu thùc hiÖn trong th¸ng. HiÖn nay XÝ nghiÖp chØ ¸p dông ph­¬ng ph¸p ph©n bæ gi¶n ®¬n do vËy dÔ n¶y sinh t×nh tr¹ng doanh thu thùc hiÖn cao gi¶ t¹o hoÆc thÊp gi¶ t¹o. Ch¼ng h¹n nh­ mét con tµu ký hîp ®ång söa ch÷a doanh thu 1 tû VN§ trong thêi gian 2 th¸ng. Th«ng th­êng phßng kÕ to¸n sÏ ph©n bæ ®Òu doanh thu thùc hiÖn söa ch÷a tµu, thêi gian mét th¸ng ®Çu khèi l­îng c«ng viÖc thùc hiÖn sÏ lín h¬n nhiÒu khèi l­îng c«ng viÖc giai ®o¹n sau. MÆt kh¸c nh÷ng h¹ng môc c«ng viÖc ®éc lËp cÇn thêi gian thi c«ng Ýt sÏ ®­îc hoµn thµnh trong giai ®o¹n ®Çu söa ch÷a. ViÖc ph©n bæ doanh thu thùc hiÖn trong th¸ng nh­ vËy sÏ kh«ng t­¬ng xøng víi khèi l­îng c«ng viÖc ®· thùc hiÖn do ®ã l­¬ng trong th¸ng sÏ thÊp h¬n thùc tÕ v× quü l­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh th«ng qua doanh thu thùc hiÖn. + Mét vÊn ®Ò lín n÷a lµ hiÖn nay ®ang cã sù tranh c·i cña khèi trùc tiÕp ®èi víi khèi qu¶n lý v× thêi gian ngµy nghØ T7 vµ CN hä ®­îc nghØ mét c¸ch ®­¬ng nhiªn, tæng ngµy c«ng hµng th¸ng trung b×nh kh¶ng 26 c«ng vµ v× vËy møc l­¬ng vÉn æn ®Þnh, ng­îc l¹i khèi trùc tiÕp ph¶i lµm ngµy lµm ®ªm, lµm c¸c ngµy nghØ cho kÞp tiÕn ®é nh­ng cã nhiÒu ngµy hä ph¶i nghØ chê viÖc, l·ng c«ng nhiÒu vµ c«ng trung b×nh hµng th¸ng chØ kho¶ng 24-26 c«ng trong khi ¸p dông ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng hä lu«n thÊp h¬n. NghÜa lµ 28% cña tæng quÜ l­¬ng khèi trùc tiÕp dµnh cho khèi qu¶n lý lµ kh«ng c¨n cø. Hä mong muèn ph©n phèi, ®iÒu chØnh l¹i mét sè vÞ trÝ trong qu¶n lý cho phï hîp ®Ó d­ kho¶n l­¬ng dµnh cho quÜ phóc lîi cho XÝ nghiÖp, cho ng­êi lao ®éng. 3.3. Nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c lao ®éng tiÒn l­¬ng. 3.3.1. BiÖn ph¸p ¸p dông cho khèi trùc tiÕp s¶n xuÊt. + §Ó n©ng cao tÝnh chñ ®éng cña cÊp ph©n x­ëng vµ t×nh n¨ng ®éng, b¸m s¸t c«ng viÖc cña c¸n bé ngµnh XÝ nghiÖp sÏ tæ chøc giao kho¸n quü l­¬ng cho ph©n x­ëng. + Sau khi nhËn h¹ng môc söa ch÷a qu¶n ®èc ph©n x­ëng sÏ c©n ®èi kh¶ n¨ng vÒ nh©n lùc, thiÕt bÞ cña m×nh (v× ph©n x­ëng cßn ®ang thi c«ng ë c¸c s¶n phÈm dë dang kh¸c) quyÕt ®Þnh sÏ nhËn thi c«ng h¹ng môc nµo, cßn l¹i XÝ nghiÖp sÏ cã kÕ ho¹ch giao cho ®¬n vÞ kh¸c trong XÝ nghiÖp hoÆc thuª ngoµi. + VÒ phÝa Trî lý khi giao viÖc cho nhãm s¶n xuÊt ph¶i cã "LÖnh s¶n xuÊt" trªn ®ã thÓ hiÖn ®­îc c¸c néi dung sau: - Thêi gian thi c«ng c«ng viÖc - PhÇn tiÒn c«ng cña c«ng viÖc - PhÇn vËt t­ sö dông cho c«ng viÖc Néi dung cña biÖn ph¸p ®­îc thÓ hiÖn cô thÓ qua c¸c ®iÓm sau: 1. XÝ nghiÖp sÏ thùc hiÖn viÖc giao ®Þnh møc chi phÝ tiÒn l­¬ng cho c¸c ®¬n vÞ theo nguyªn t¾c: §èi víi tõng s¶n phÈm, c«ng viÖc cô thÓ, sÏ c¨n cø vµo c¸c yÕu tè: - Doanh thu, kÕt cÊu c¸c chi phÝ trong gi¸ thµnh (chi phÝ vËt t­, n¨ng l­îng, tiÒn l­¬ng...) - §Þnh møc kinh tÕ - kü thuËt cña XÝ nghiÖp - Sè liÖu thèng kª vÒ tØ lÖ chi phÝ tiÒn l­¬ng thùc tÕ ®· chi trong doanh thu cña c¸c s¶n phÈm t­¬ng tù cïng lo¹i ®· thùc hiÖn ë XÝ nghiÖp cña c¸c n¨m tr­íc ®ã. - §Þnh møc chi phÝ tiÒn l­¬ng cña XÝ nghiÖp ®­îc cÊp cã thÈm quyÒn duyÖt theo quy ®Þnh cña trªn. - HiÖu qu¶ kinh tÕ (lîi nhuËn) thùc tÕ cña tõng s¶n phÈm §Ó giao møc chi phÝ tiÒn l­¬ng cho c¸c ph©n x­ëng theo doanh thu thùc tÕ cña ®¬n vÞ ®· trùc tiÕp lµm ®­îc trong s¶n phÈm ®ã. Ngoµi phÇn quü l­¬ng ®­îc giao theo ®Þnh møc. §èi víi mçi s¶n phÈm, XÝ nghiÖp sÏ c¨n cø vµo yªu cÇu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt ë tõng thêi gian ®Ó cã th­ëng tháa ®¸ng nÕu ®¬n vÞ b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tiÕn ®é, chÊt l­îng söa ch÷a, thùc hiÖn tè c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña s¶n phÈm. 2. C¸ch tiÕn hµnh giao møc chi phÝ tiÒn l­¬ng vµ quyÕt to¸n quü l­¬ng - C¨n cø h¹ng môc söa ch÷a vµ b¶ng gi¸ chµo cña XÝ nghiÖp ®· ®­îc kh¸ch hµng chÊp nhËn, phßng KÕ to¸n cã tr¸ch nhiÖm kÕt hîp cïng víi c¸c phßng KHKT, tÝnh to¸n lËp hîp ®ång giao møc chi phÝ tiÒn l­¬ng cho c¸c ph©n x­ëng theo môc 1 - Víi nh÷ng h¹ng môc liªn quan nhiÒu ph©n x­ëng thùc hiÖn th×: + NÕu cã ®ñ ®iÒu kiÖn chia nhá h¹ng môc giao cho tõng ph©n x­ëng + HoÆc giao cho ®¬n vÞ lµm chÝnh, ®¬n vÞ nµy sÏ giao l¹i cho c¸c ®¬n vÞ tham gia theo ®Þnh møc lao ®éng vµ ®¬n gi¸ ngµy c«ng do XÝ nghiÖp quy ®Þnh. - Khi cã h¹ng môc ph¸t sinh hoÆc bæ xung, c¸c ®¬n vÞ ph¶i thùc hiÖn thi c«ng theo lÖnh cña Chñ nhiÖm c«ng tr×nh, Chñ nhiÖm c«ng tr×nh tËp hîp nh÷ng h¹ng môc ph¸t sinh vµ bæ sung b¸o c¸o cho Qu¶n ®èc ph©n x­ëng ®Ó th«ng b¸o cho c¸c phßng nghiÖp vô cã liªn quan ®Ó lµm c¨n cø quyÕt to¸n gi¸ thµnh söa ch÷a víi kh¸ch hµng vµ quyÕt to¸n quü l­¬ng cho ®¬n vÞ khi thanh lý hîp ®ång. - Khi s¶n phÈm söa ch÷a xong vµ ®· cã nghiÖm thu, x¸c nhËn cña kh¸ch hµng. Phßng KÕ to¸n kÕt hîp víi phßng KHKT sÏ c¨n cø vµo hîp ®ång giao kho¸n ®Þnh møc chi phÝ tiÒn l­¬ng ban ®Çu, kÕt qu¶ nghiÖm thu thùc tÕ, gi¸ thµnh söa ch÷a, sè ngµy c«ng ®· ®Çu t­ vµo s¶n phÈm, ®Þnh møc chi phÝ tiÒn l­¬ng cho phÐp cña XÝ nghiÖp do cÊp cã thÈm quyÒn duyÖt, hiÖu qu¶ kinh tÕ cña s¶n phÈm vµ c¸c môc trong ph­¬ng ¸n nµy ®Ó tÝnh to¸n quyÕt to¸n quü l­¬ng ®­îc sö dông cho c¸c ®¬n vÞ. Tr­êng hîp s¶n phÈm söa ch÷a v­ît tiÕn ®é, ®¶m b¶o chÊt l­îng tèt, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao (Cã l·i). Th× tïy theo møc ®é thµnh tÝch vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cô thÓ sÏ xÐt th­ëng hiÖu qu¶ cho c¸c ®¬n vÞ ngoµi quü tiÒn l­¬ng ®­îc giao theo ®Þnh møc. 3. ViÖc qu¶n lý quü l­¬ng, tæ chøc giao kho¸n, tr¶ l­¬ng ë c¸c ®¬n vÞ * Qu¶n ®èc ph©n x­ëng cã tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc qu¶n lý vµ thùc hiÖn møc chi phÝ tiÒn l­¬ng ®­îc giao. - Qu¶n ®èc ph©n x­ëng chØ ®¹o c¸c Ngµnh tr­ëng c¨n cø vµo: + Khèi l­îng c«ng viÖc thùc tÕ + Møc chi phÝ tiÒn l­¬ng ®­îc XÝ nghiÖp giao + §Þnh møc kinh tÕ - kü thuËt + §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cña XÝ nghiÖp TiÕn hµnh giao viÖc cho c¸c nhãm, tæ c«ng nh©n b»ng c¸c "PhiÕu giao viÖc". PhiÕu giao viÖc ph¶i cã ngay khi giao viÖc hoÆc chËm nhÊt lµ sau 1 ngµy khi c«ng nh©n ®· tiÕn hµnh c«ng viÖc. Trªn phiÕu giao viÖc ph¶i ghi m· sè cho tõng s¶n phÈm cô thÓ. * "PhiÕu giao viÖc" lµ c¨n cø ®Ó Ph©n x­ëng vµ phßng KÕ to¸n tÝnh l­¬ng kho¸n cho c«ng nh©n thay cho viÖc øng l­¬ng theo sæ nh­ hiÖn nay. - §Õn kú l­¬ng, §èc c«ng tËp hîp tÊt c¶ c¸c phiÕu giao viÖc ph¸t ra trong kú vµ c¸c phiÕu ph¸t ra ë kú tr­íc nh­ng c«ng viÖc dë dang sang kú sau. C¨n cø vµo c«ng viÖc thùc hiÖn trong kú, §èc c«ng ®¸nh gi¸ tû lÖ ®· hoµn thµnh vµ tiÒn l­¬ng cña tõng phiÕu giao viÖc vµo "PhiÕu thanh to¸n l­¬ng kho¸n" (Theo mÉu) tr×nh Qu¶n ®èc ph©n x­ëng kiÓm tra vµ ký duyÖt. Trªn c¬ së tiÒn l­¬ng ®· ®­îc Qu¶n ®èc duyÖt vµ sè c«ng thùc hiÖn, §èc c«ng chØ ®¹o c¸c tæ, nhãm c«ng nh©n chia l­¬ng cho tõng ng­êi vµo b¶ng chia l­¬ng cña tæ, nhãm. - Ph©n x­ëng tËp hîp c¸c phiÕu giao viÖc, "PhiÕu thanh to¸n l­¬ng kho¸n" vµ b¶ng chia l­¬ng cho tõng ng­êi cña ph©n x­ëng göi vÒ phßng TCTL ®Ó tÝnh l­¬ng kho¸n cho c«ng nh©n ph©n x­ëng trong kú. * Phßng KÕ to¸n vµ KHKT c¨n cø vµo c¸c chøng tõ l­¬ng vµ møc chi phÝ tiÒn l­¬ng nhµ m¸y giao ®Ó x¸c ®Þnh quü l­¬ng ®­îc chi cña ®¬n vÞ trong kú, tÝnh tr¶ l­¬ng cho tõng c¸ nh©n vµo sæ l­¬ng. Thêi gian ®Çu ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn tÝnh tr¶ l­¬ng cho tõng ng­êi vµo sæ l­¬ng vÉn ¸p dông viÖc tr¶ l­¬ng cho ®¬n vÞ ®Ó ®¬n vÞ tr¶ l­¬ng cho tõng ng­êi nh­ hiÖn nay. Khi ®· chuÈn bÞ ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn nhµ m¸y sÏ quy ®Þnh lÞch ph¸t l­¬ng vµ tæ chøc ph¸t l­¬ng cho tõng ng­êi t¹i ®¬n vÞ theo mét ngµy nhÊt ®Þnh. 1 - Tõ ngµy 1 ~ 5 hµng th¸ng, c¸c ®¬n vÞ ph¶i nép toµn bé c¸c chøng tõ thanh to¸n l­¬ng vÒ phßng KÕ to¸n. §¬n vÞ nµo kh«ng nép ®óng h¹n th× tÝnh tr¶ l­¬ng nh­ sau: Nh÷ng ngµy lµm l­¬ng kho¸n s¶n phÈm nh­ng kh«ng cã "PhiÕu giao viÖc" hoÆc hîp ®ång sÏ chØ ®­îc t¹m øng b»ng l­¬ng c¬ b¶n. Khi cã ®Çy ®ñ chøng tõ sÏ ®­îc quyÕt to¸n theo chøng tõ thùc tÕ. 2 -"PhiÕu giao viÖc" hoÆc hîp ®ång kho¸n s¶n phÈm cã n¨ng suÊt kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 130%. Tr­êng hîp cÇn ph¶i v­ît qu¸ th× ph¶i cã ý kiÕn cña Gi¸m ®èc hoÆc ng­êi giao ph¶i cã thuyÕt tr×nh lý do t¨ng n¨ng suÊt v­ît qu¸ víi phßng KÕ to¸n. 3- Khi s¶n phÈm ch­a xuÊt x­ëng, nhµ m¸y chØ thanh to¸n 75 - 80% quü l­¬ng ®­îc giao cña ®¬n vÞ. PhÇn cßn l¹i sÏ ®­îc quyÕt to¸n khi s¶n phÈm ®· ®­îc quyÕt to¸n, nghiÖm thu chÝnh thøc cña chñ tµu. - Sau 15 ngµy kÓ tõ ngµy s¶n phÈm ®· xuÊt x­ëng. C¸c ®¬n vÞ ph¶i hoµn tÊt vµ tËp hîp hÕt c¸c chøng tõ göi c¸c phßng nghiÖp vô ®Ó quyÕt to¸n tiÒn l­¬ng víi nhµ m¸y. 4- Hµng th¸ng nhµ m¸y cã "Tæ thanh tra" tæ chøc viÖc thanh tra viÖc thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh vÒ giao kho¸n, thùc hiÖn ®Þnh møc, tr¶ l­¬ng ... Ýt nhÊt 1 lÇn 1 th¸ng ë mét ®¬n vÞ. 5- Qu¶n ®èc ph©n x­ëng cïng víi ®èc c«ng cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý chÆt chÏ quü l­¬ng ®Ó chi tr¶ hîp lý trªn c¬ së vËn dông ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt cho nhãm s¶n xuÊt. NÕu tr­êng hîp chi tr¶ v­ît møc quü l­¬ng ®­îc giao th× Qu¶n ®èc vµ §èc c«ng ph¶i cã thuyÕt minh lý do v­ît møc. NÕu lý do lµ chÝnh ®¸ng, ®­îc héi ®ång thÈm ®Þnh chÊp thuËn th× c¸c phßng chøc n¨ng sÏ ®iÒu chØnh hîp ®ång giao kho¸n quü l­¬ng cho phï hîp víi thùc tÕ. NÕu béi chi quü l­¬ng lµ do qu¶n lý láng lÎo, kh«ng s¸t thùc tÕ th× qu¶n ®èc vµ ®èc c«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn, trõ dÇn vµo l­¬ng hoÆc chÞu h×nh thøc kû luËt kh¸c cña XÝ nghiÖp. 5- §Ó n©ng cao vai trß chØ ®¹o cña qu¶n ®èc vµ tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña ®èc c«ng. XÝ nghiÖp cã quy chÕ th­ëng cho qu¶n ®èc vµ ®èc c«ng khi tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ tiÒn l­¬ng (giao kho¸n hÕt khèi l­îng c«ng viÖc nh­ng kh«ng chi dïng hÕt quü l­¬ng ®­îc giao). ViÖc tiÕt kiÖm quü l­¬ng ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh lµ do kh©u qu¶n lý, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt tèt hoÆc do vËn dông linh ho¹t ®Þnh møc kinh tÕ - kü thuËt nh­ng kh«ng ph¶i ë tr¹ng th¸i "o Ðp" ng­êi lao ®éng. 6- Møc tiÒn th­ëng trªn ®©y cho qu¶n ®èc ph©n x­ëng, ®èc c«ng vµ chñ nhiÖm c«ng tr×nh lµ tiÒn th­ëng tiÕt kiÖm chi phÝ tiÒn l­¬ng. PhÇn tiÒn th­ëng tiÕn ®é, chÊt l­îng s¶n phÈm... sÏ do Gi¸m ®èc quyÕt ®Þnh trong tõng tr­êng hîp cô thÓ sÏ ®­îc tÝnh thªm vµo. Møc tiÒn th­ëng tuy kh«ng lín nh­ng nã ®· ®éng viªn ®­îc hµng ngò qu¶n ®èc, chñ nhiÖm, ®èc c«ng cè g¾ng h¬n n÷a trong c«ng viÖc, lu«n lu«n phÊn ®Êu, t¨ng c­êng qu¶n lý ®Ó ®¹t môc tiªu tiÕt kiÖm chi phÝ tiÒn l­¬ng. ViÖc giao kho¸n quü l­¬ng cho ph©n x­ëng cã c¸c ­u ®iÓm sau: + Phßng kÕ ho¹ch s¬ bé n¾m ®­îc con sè kh¸ chÝnh x¸c vÒ chi phÝ tiÒn l­¬ng trong thi c«ng s¶n phÈm + Phßng KÕ to¸n cã kÕ ho¹ch ®Ó lËp ph­¬ng ¸n chi l­¬ng + Phßng KHKT cã kÕ ho¹ch ®Ó chuÈn bÞ nguån tµi chÝnh + Ph©n x­ëng cã mét cét mèc cô thÓ ®Ó cè g¾ng phÊn ®Êu gi¶m chi phÝ tiÒn l­¬ng. §ång thêi nã còng lµ ®iÓm mèc ®Ó ®¸nh gi¸ ®­îc møc ®é tiÕt kiÖm chi phÝ tiÒn l­¬ng. §Ó viÖc giao kho¸n quü l­¬ng cho c¸c ph©n x­ëng (2 ph©n x­ëng) ®­îc kh¸chquan vµ ®¹t ®­îc møc ®é chÝnh x¸c cÇn thiÕt tiÕn hµnh thèng kª sè liÖu söa ch÷a cña 10 con tµu ®Æc tr­ng ®· söa ch÷a trong thêi gian gÇn ®©y nhÊt. C¸c sè liÖu thèng kª bao gåm: 1. Mét sè h¹ng môc chÝnh, ®Æc tr­ng cña ph©n x­ëng 2. Doanh thu söa ch÷a cña c¸c h¹ng môc ®ã 3. Chi phÝ vËt t­ chÝnh ®Ó thùc hiÖn c¸c h¹ng môc trªn 4. TiÒn l­¬ng thùc tÕ ®· chi ®Ó thùc hiÖn h¹ng môc 5. C«ng thùc hiÖn thùc tÕ ®Ó hoµn thµnh h¹ng môc 6. Tæng hîp c¸c sè liÖu trªn 3.3.2. BiÖn ph¸p ¸p dông cho khèi qu¶n lý. TiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng ®­îc chia thµnh 2 phÇn: PhÇn cøng vµ phÇn mÒm. + PhÇn cøng (l­¬ng c¬ b¶n) ®­îc h­ëng theo hÖ sè l­¬ng cÊp bËc cña c¸ nh©n ®ang gi÷. + PhÇn mÒm (n¨ng suÊt cña ngµy ®­îc h­ëng l­¬ng kho¸n) ®­îc x¸c ®Þnh theo 12 møc c¨n cø vµo kÕt qu¶ kinh doanh cña nhµ m¸y. Nh­ vËy: LiII = phÇn cøng + phÇn mÒm = Ni/26 x Kcbi x 180.000 + l­¬ng theo møc x Ni Ni: Sè c«ng lao ®éng cña ng­êi thø i trong th¸ng Kcbi: hÖ sè l­¬ng cÊp bËc Trong ®ã: l­¬ng theo møc ®­îc tÝnh cho mét ngµy c«ng øng víi mét kho¶ng doanh thu thùc hiÖn cña nhµ m¸y (ë b¶ng phÇn sau). Khi biÕt ®­îc doanh thu cña nhµ m¸y trong th¸ng øng víi møc cña c¸ nh©n, ng­êi lao ®éng hoµn toµn tù tÝnh ®­îc ngµy l­¬ng cña m×nh PhÇn mÒm ®­îc chia thµnh 8 møc, t­¬ng øng víi hÖ sè l­¬ng chÕ ®é cña ng­êi thÊp nhÊt lµ 0,7 vµ cao nhÊt lµ Gi¸m ®èc (1,7) cã hÖ sè lÇn l­ît lµ: TT Chøc danh HÖ sè Møc 1 Gi¸m ®èc, ChÝnh trÞ viªn 1,7 1 2 P. Gi¸m ®èc 1,5 2 3 Qu¶n ®èc 1,3 3 4 Trî lý kü thuËt, KÕ to¸n tr­ëng 1,15 4 5 Nh©n viªn vËt t­ 1,1 5 6 Nh©n viªn thñ kho, thñ quÜ 0,9 6 7 Nh©n viªn thèng kª, gi¸ thµnh tiÒn l­¬ng 0,85 7 8 Nh©n viªn v¨n th­, ®¸nh m¸y 0,7 8 ViÖc chia doanh thu theo c¸c kho¶ng lµ t­¬ng øng víi c¸c hÖ sè n¨ng suÊt nh­ sau: (qua sè liÖu thèng kª). Doanh thu tõ 1.5 tû VN§ ®Õn 2,0 tû VN§: K n/suÊt = 1,4 > 2,0 tû ®Õn < 2.5 tû: K n/suÊt = 1,6 > 2,5 tû ®Õn < 3 tû: K n/suÊt = 1,9 > 3,0 tû ®Õn < 3,5 tû: K n/suÊt = 2,2 > 3,5 tû ®Õn < 4,0 tû: K n/suÊt = 2,5 Tõ 4,0 tû VN§ trë lªn: K n/suÊt = 2,8 Tõ hÖ sè n¨ng suÊt øng víi doanh thu vµ hÖ sè cÊp bËc cña møc 1 lµ 0,7 ta tÝnh ®­îc c¸c gi¸ trÞ l­¬ng ngµy cña møc 1 VÝ dô: Møc 1 doanh thu 2 - 2,5 tû cã hÖ sè Kns = 1,6 theo c¸ch tÝnh cò: 26 L = x 180.000 x 0,7x 1,6 = 201.600 ®/th¸ng 26 T­¬ng tù ta tÝnh ®­îc c¸c trÞ sè l­¬ng ngµy cho c¸c møc 2, 3, 4... dùa vµo hÖ sè chÕ ®é cña c¸c møc vµ hÖ sè n¨ng suÊt t­¬ng øng víi doanh thu. Tãm l¹i: §©y lµ c¸ch ®Ó hÖ thèng hãa tiÒn l­¬ng ngµy theo hÖ sè cÊp bËc vµ hÖ sè n¨ng suÊt th«ng qua doanh thu. Nh­ vËy tiÒn l­¬ng ®· ®­îc cô thÓ hãa phÇn mÒm theo tõng møc vµ doanh thu thùc hiÖn cña nhµ m¸y. 3.3.3. §èi víi c¸c bé phËn phôc vô s¶n xuÊt §èi víi khèi nµy sÏ ®­îc s¸t nhËp cïng víi khèi qu¶n lý víi c¸ch tÝnh nh­ trªn vµ t­¬ng øng víi møc ®é c«ng viÖc sÏ cã nh÷ng hÖ sè kinh doanh riªng, nh­ng kh«ng ®­îc cao h¬n ®èi víi khèi qu¶n lý.