Đề tài Pháp luật Việt Nam về vấn đề LĐCB và xoá bỏ LĐCB

gian nhÊt ®Þnh kh«ng ®­îc sinh con. b. VÒ ®é tuæi cña NL§: C¸c doanh nghiÖp ®­îc ®iÒu tra phÇn lín lµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi quy m« lín, cã kÕ ho¹ch lµm ¨n l©u dµi t¹i ViÖt Nam, do vËy vèn hiÓu biÕt vµ sù tu©n thñ vÒ luËt ph¸p ViÖt Nam trong c¸c lÜnh vùc t­¬ng ®èi tèt, trong ®ã cã lÜnh vùc ph¸p luËt lao ®éng. Theo kÕt qu¶ cña cuéc ®iÒu tra, toµn bé NL§ trong c¸c doanh nghiÖp ®ã ®Òu n»m trong ®é tuæi lao ®éng, 90% ë ®é tuæi tõ 20 ®Õn 30 vµ tuú theo tÝnh chÊt cña tõng ngµnh nghÒ mµ n÷ giíi chiÕm kho¶ng 60%. ViÖc sö dông lao ®éng nh­ vËy lµ ®óng ®é tuæi nh­ quy ®Þnh cña ph¸p luËt n­íc ta, kh«ng cã t×nh tr¹ng Ðp buéc NL§ lµm viÖc tr­íc ®é tuæi luËt ®Þnh. c. VÊn ®Ò thö viÖc: §iÒu 32 BLL§ quy ®Þnh NSDL§ vµ NL§ tho¶ thuËn vÒ viÖc lµm thö, thêi gian thö viÖc còng nh­ quyÒn vµ nghÜa vô cña hai bªn. L­¬ng cña NL§ trong thêi gian lµm thö Ýt nhÊt ph¶i b»ng 70% møc l­¬ng cÊp bËc cña c«ng viÖc ®ã. Thêi gian thö viÖc kh«ng ®­îc qu¸ 60 ngµy ®èi víi lao ®éng chuyªn m«n kÜ thuËt cao vµ 30 ngµy ®èi víi lao ®éng kh¸c. 100% lao ®éng t¹i c¸c doanh nghiÖp ®­îc ®iÒu tra ®Òu ®­îc lµm thö viÖc khi míi vµo doanh nghiÖp vµ ®­îc h­ëng l­¬ng thö viÖc. Tuy nhiªn, thêi gian thö viÖc thùc tÕ cña NL§ t¹i c¸c doanh nghiÖp nµy l¹i dµi h¬n so víi luËt ®Þnh vµ NL§ chØ ®­îc nhËn møc l­¬ng thö viÖc b»ng møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc quy ®Þnh. Trong tr­êng hîp nµy, NSDL§ ®· buéc NL§ lµm thö viÖc trong thêi gian dµi víi møc l­¬ng thÊp. ë ®©y cã biÓu hiÖn cña L§CB. d. Hîp ®ång lao ®éng: Toµn bé sè lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ®iÒu tra ®Òu kÝ H§L§ b»ng v¨n b¶n. Trong ®ã 45,45% sè lao ®éng kÝ hîp ®ång kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n; sè cßn l¹i kÝ hîp ®ång x¸c ®Þnh thêi h¹n. §iÒu nµy chøng tá c¸c doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn tèt vÊn ®Ò kÝ H§L§ ®óng víi lo¹i c«ng viÖc. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn H§L§ t¹i mét sè doanh nghiÖp nh­ C«ng ty Ree Young, C«ng ty liªn doanh L¹c Tû, NSDL§ cã th¸i ®é ®èi xö th« b¹o, xóc ph¹m tíi nh©n phÈm cña NL§. e. ChÕ ®é nghØ h»ng n¨m: Theo sè liÖu ®­a ra tõ tµi liÖu cña Bé L§TB - XH chuÈn bÞ cho viÖc phª chuÈn C«ng ­íc 105 th× cã 90,9% NL§ t¹i c¸c doanh nghiÖp ®­îc ®iÒu tra ®­îc nghØ hµng tuÇn vµ nghØ hµng n¨m, 100% lao ®éng ®­îc nghØ lÔ tÕt. Sè cßn l¹i kh«ng ®­îc nghØ hµng tuÇn vµ nghØ hµng n¨m th× ®­îc tr¶ tiÒn chiÕm 93,18%; ®­îc nghØ bï chiÕm 6,81%, tuú thuéc vµo tho¶ thuËn víi NSDL§ vµ hoµn c¶nh cña tõng doanh nghiÖp. Nh­ vËy NL§ trong c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng bÞ c­ìng bøc trong vÊn ®Ò thêi giê nghØ ng¬i. f. Thêi giê lµm thªm: Trong khu vùc doanh nghiÖp, lµm thªm giê lµ mét hiÖn t­îng kh¸ phæ biÕn ®èi víi NL§. Vô Ph¸p ChÕ - Bé L§TB - XH cho hay cã 81,81% sè NL§ ®­îc hái tr¶ lêi cã lµm thªm giê, trong ®ã 90,9% lao ®éng ®ång ý lµm thªm giê sau khi ®­îc NSDL§ hái ý kiÕn. 95,54% lao ®éng lµm thªm giê tr¶ lêi r»ng hä tù nguyÖn lµm mµ kh«ng ph¶i do doanh nghiÖp Ðp buéc. 27,3% lao ®éng ph¶i lµm thªm qu¸ 200 giê/n¨m, trong ®ã 54,54% ph¶i lµm thªm giê th­êng xuyªn. 22,73% sè ng­êi ®­îc hái tr¶ lêi hä chØ ®­îc tr¶ l­¬ng lµm thªm giê nh­ l­¬ng lµm viÖc b×nh th­êng, 77,27% lao ®éng lµm thªm giê ®­îc tr¶ l­¬ng cao h¬n l­¬ng lµm viÖc b×nh th­êng. §Æc biÖt, 18% ý kiÕn cho r»ng viÖc hä ph¶i lµm thªm giê lµ do ®Þnh møc lao ®éng qu¸ cao, nÕu kh«ng lµm thªm giê th× kh«ng thÓ hoµn thµnh ®Þnh møc ®­îc giao. 15,59% lao ®éng ®i lµm thªm nh»m “giÕt thêi gian”; 31,81% ®i lµm thªm ®Ó t¨ng thu nhËp c¸ nh©n; 6,81% ®i lµm thªm lµ do yªu cÇu c«ng viÖc. Tãm l¹i, t¹i c¸c doanh nghiÖp cã tæ chøc cho c«ng nh©n lµm thªm giê, sè giê lµm thªm v­ît qu¸ quy ®Þnh lµ kh«ng nhiÒu, phÇn lín NL§ ®Òu ®­îc hái ý kiÕn vµ ®ång ý víi viÖc lµm thªm giê. §iÒu nµy chøng tá r»ng c¸c doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn ®óng víi quy ®Þnh cña BLL§ hiÖn hµnh. ë ®©y kh«ng cã dÊu hiÖu c­ìng bøc lao ®éng lµm thªm giê, lµm thªm giê tr¸i phÐp hoÆc kh«ng tr¶ l­¬ng lµm thªm giê. g. TiÒn l­¬ng: Nh×n chung c¸c doanh nghiÖp ®iÒu tra ®Òu thùc hiÖn tèt quy ®Þnh tr¶ tiÒn l­¬ng cho NL§. Cô thÓ 100% NL§ ®­îc hái tr¶ lêi r»ng hä kh«ng bÞ tr¶ chËm l­¬ng vµ kh«ng bÞ khÊu trõ l­¬ng; tiÒn l­¬ng trung b×nh t¹i c¸c doanh nghiÖp lµ 889.770 ®ång/ng­êi/th¸ng. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp ®Òu cè g¾ng thùc hiÖn th­ëng cho NL§ mÆc dï cã nhiÒu doanh nghiÖp gÆp nhiÒu khã kh¨n trong s¶n xuÊt kinh doanh, sè l­îng c«ng nh©n l¹i lín. Do vËy t¹i c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng cã dÊu hiÖu cña sù c­ìng bøc NL§ trong vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng. h. KØ luËt lao ®éng: §a sè c¸c doanh nghiÖp ®­îc kh¶o s¸t ®Òu ®· cã néi quy lao ®éng. 88,63% lao ®éng ®ång ý víi c¸c h×nh thøc KLL§ ®Ò ra trong néi quy lao ®éng cña doanh nghiÖp. Trong tæng sè NL§ bÞ kØ luËt th× cã tíi 25% bÞ kØ luËt sa th¶i. Tuy nhiªn, khi xö lý KLL§ chØ cã 47,7% lµ cã mÆt ®¹i diÖn Ban ChÊp hµnh c«ng ®oµn; cßn phÇn lín lµ chØ cã mÆt ®­¬ng sù mµ kh«ng cã mÆt ng­êi b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých cho NL§. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng c¸c doanh nghiÖp nµy thùc hiÖn ch­a tèt ph¸p luËt lao ®éng trong viÖc xö lý KLL§, ch­a thùc sù ®¶m b¶o quyÒn lîi cho NL§. Trong thùc tÕ, néi quy cña mét sè doanh nghiÖp ®Æt ra vÊn ®Ò h¹n chÕ thêi gian mçi lÇn ®i uèng n­íc vµ ®i vÖ sinh trong khi ph¸p luËt lao ®éng kh«ng quy ®Þnh nh­ vËy. Tuy nhiªn, nã chØ chiÕm mét tû lÖ nhá: mét sè doanh nghiÖp cña 11,36% NL§ ®­îc kh¶o s¸t. Nh×n chung kh«ng cã hiÖn t­îng c­ìng bøc lao ®éng trong KLL§ t¹i c¸c doanh nghiÖp (kh«ng b¾t lµm viÖc thay cho viÖc xö lý kØ luËt). i. VÊn ®Ò ®×nh c«ng: T¹i c¸c doanh nghiÖp ®­îc kh¶o s¸t cã x¶y ra mét sè vô ®×nh c«ng. Nh­ng hÇu hÕt ®©y lµ nh÷ng cuéc ®×nh c«ng mang tÝnh chÊt tù ph¸t mµ lý do chÝnh lµ do NL§ kh«ng n¾m râ ph¸t luËt lao ®éng nªn hä cßn lóng tóng trong viÖc t×m ra h­íng gi¶i quyÕt khi cã tranh chÊp lao ®éng ph¸t sinh, dÉn ®Õn tæ chøc c¸c cuéc ®×nh c«ng khi thùc tÕ ch­a cÇn thiÕt. Trong thêi gian gÇn ®©y, trªn c¶ n­íc cã x¶y ra nhiÒu cuéc ®×nh c«ng cña c«ng nh©n ViÖt Nam, chñ yÕu t¹i c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ lý do lµ ®ßi t¨ng l­¬ng trong ®iÒu kiÖn gi¸ c¶ leo thang, ®êi sèng c«ng nh©n gÆp nhiÒu khã kh¨n do ¶nh h­ëng cña khñng ho¶ng kinh tÕ toµn cÇu. Nh­ vô hµng ngh×n c«ng nh©n lµm viÖc t¹i C«ng ty Hwa Sung Vina b¾t ®Çu nghØ lµm tõ ngµy 26/07/2008, yªu cÇu t¨ng thªm 300.000 ®ång vµo tiÒn l­¬ng mçi th¸ng cho mçi c«ng nh©n4 . Qua ®ã ta cã thÓ thÊy ®­îc lý do x¶y ra c¸c cuéc ®×nh c«ng trong thêi gian gÇn ®©y lµ g©y søc Ðp ®ßi t¨ng l­¬ng nh»m c¶i thiÖn ®êi sèng cña m×nh trong t×nh h×nh míi- t×nh h×nh nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang tuét dèc nghiªm träng- yÕu tè kh¸ch quan cña toµn cÇu mµ kh«ng ph¶i do cã tranh chÊp lao ®éng gi÷a NSDL§ vµ tËp thÓ NL§ vµ kh«ng ph¶i bÞ c­ìng bøc lao ®éng. 3.1.2. Lao ®éng cña ng­êi ch­a thµnh niªn m¹i d©m: Ho¹t ®éng m¹i d©m d­íi mäi h×nh thøc t¹i ViÖt Nam ®Òu bÞ coi lµ bÊt hîp ph¸p vµ bÞ nghiªm cÊm. MÆc dï vËy tÖ n¹n m¹i d©m ®Æc biÖt lµ m¹i d©m cña ng­êi ch­a thµnh niªn vÉn tån t¹i trªn thùc tÕ. Tµi liÖu cña Bé L§TB - XH chuÈn bÞ cho viÖc phª chu¶n C«ng ­íc 105 nªu râ phÇn lín c¸c ®èi t­îng lµ nh÷ng em g¸i 16 tuæi, hÇu hÕt cã hoµn c¶nh gia ®×nh rÊt khã kh¨n, kh«ng cã nghÒ nghiÖp (53,3%), sè cßn l¹i lµ lµm ruéng (20%), bu«n b¸n, c«ng nh©n… PhÇn lín hä míi chØ tèt nghiÖp tiÓu häc, mét vµi ng­êi ®ang häc cÊp II. Chñ yÕu tõ n«ng th«n ra thµnh phè, tõ c¸c tØnh ®æ vÒ c¸c thµnh phè lín ®Ó ho¹t ®éng m¹i d©m chiÕm 55,6%. Nh­ vËy, tr­íc kia sè ng­êi b¸n d©m xuÊt th©n tõ n«ng th«n chiÕm chñ yÕu, th× nay l¹i ®ang dÇn san sÎ víi ®èi t­îng b¸n d©m xuÊt th©n tõ thµnh thÞ ®ang ngµy cµng gia t¨ng nhanh. C¸c ®èi t­îng nµy ch­a ®ñ tuæi kÕt h«n nªn hÇu hÕt lµ ch­a lËp gia ®×nh, ngo¹i trõ mét sè ®èi t­îng lÊy chång sím do n¹n t¶o h«n ë nh÷ng vïng quª nghÌo, cßn l¹c hËu vµ còng cã mét sè ®èi t­îng do ch­a cã nh÷ng hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai nªn ®· mang thai ngoµi ý muèn vµ sinh con. Hä ®­îc ®­a vµo Trung t©m theo ®óng c¸c thñ tôc luËt ®Þnh. Sau khi vµo Trung t©m tÊt c¶ ®Òu ®­îc ®µo t¹o nghÒ nh­ may, uèn tãc, lµm vµng m·, m©y tre ®an… ®ång thêi ®­îc tæ chøc lao ®éng s¶n xuÊt, tù do lùa chän c«ng viÖc phï hîp víi m×nh trong ph¹m vi nh÷ng c«ng viÖc mµ c¸c Trung t©m tæ chøc ®­îc. §©y lµ mét h×nh thøc lao ®éng trÞ liÖu gióp cho ®èi t­îng phôc håi nh©n c¸ch hµnh vi - mét giai ®o¹n b¾t buéc trong quy tr×nh ch÷a trÞ, gi¸o dôc cho ®èi t­îng, nhÊt lµ ®èi víi ng­êi ch­a thµnh niªn. NÕu ®èi t­îng kh«ng tham gia lao ®éng sÏ bÞ Trung t©m xö lý kØ luËt b»ng c¸c h×nh thøc mang tÝnh gi¸o dôc lµ chÝnh nh­ quÐt nhµ, dän vÖ sinh, t­íi c©y, nhæ cá… Trong thêi gian lao ®éng trÞ liÖu, c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh lao ®éng lu«n ®­îc quan t©m. MÆt kh¸c, c«ng viÖc ë ®©y th­êng nhÑ nhµng, kh«ng nguy hiÓm, ®éc h¹i nªn hÇu nh­ kh«ng x¶y ra tr­êng hîp tai n¹n lao ®éng nµo. C¸c s¶n phÈm do nh÷ng ®èi t­îng nµy t¹o ra chñ yÕu ®­îc sö dông ®Ó phôc vô sinh ho¹t cho hä, mét phÇn thu nhËp ®­îc tÝch luü tiÕt kiÖm vµ tr¶ l¹i cho ®èi t­îng khi hä trë vÒ hoµ nhËp víi céng ®ång. Nh×n chung ch­a ph¸t hiÖn thÊy biÓu hiÖn cña L§CB ®èi víi ng­êi b¸n d©m ch­a thµnh niªn t¹i c¸c c¬ së ch÷a bÖnh. 3.1.3. Lao ®éng cña c¸c ®èi t­îng nghiÖn ma tuý, ng­êi m¹i d©m: HÇu hÕt c¸c ®èi t­îng nghiÖn ma tuý, m¹i d©m cã hoµn c¶nh gia ®×nh khã kh¨n, bè mÑ ly h«n hoÆc sèng kh«ng h¹nh phóc. Mét sè ®èi t­îng xuÊt th©n tõ nhµ giµu nh­ng bè mÑ kh«ng quan t©m gi¸o dôc con c¸i; mét sè l¹i cã bè mÑ còng thuéc ®èi t­îng nghiÖn ma tuý, m¹i d©m. C¸c cuéc kh¶o s¸t t¹i c¸c Trung t©m Ch÷a bÖnh- Gi¸o dôc Lao ®éng x· héi trªn ph¹m vi c¶ n­íc cña Bé L§TB - XH ®· cho thÊy sè ng­êi ®­îc ®­a vµo trung t©m cai nghiÖn theo h×nh thøc tù nguyÖn chiÕm 26%, theo h×nh thøc b¾t buéc ch÷a bÖnh theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm quyÒn lµ 74%. TÊt c¶ c¸c ®èi t­îng bÞ qu¶n lý ë ®©y ®Òu ®­îc häc v¨n ho¸, häc nghÒ vµ lao ®éng. Thêi gian häc v¨n ho¸ chiÕm 2/3 thêi gian ë Trung t©m cña mçi häc viªn, häc 5 ngµy/tuÇn, 5 giê/ngµy. C¸c ®èi t­îng nµy ®Òu ®­îc lao ®éng, tuy nhiªn ®©y kh«ng ph¶i lµ lao ®éng nh»m môc ®Ých th­¬ng m¹i mµ lµ lao ®éng h­íng nghiÖp d¹y nghÒ kÕt hîp gi¸o dôc ch÷a bÖnh, ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn b×nh th­êng cho c¸c ®èi t­îng, t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho hä t¸i hoµ nhËp céng ®ång. Qu¸ tr×nh lao ®éng lu«n ®­îc ®¶m b¶o vÒ thêi giê lµm viÖc, thêi giê nghØ ng¬i, trang bÞ b¶o hé lao ®éng ®Çy ®ñ (mò, g¨ng tay, ñng, giµy, quÇn ¸o), ch¨m sãc y tÕ khi tai n¹n, èm ®au cho c¸c ®èi t­îng trong Trung t©m. C¸c s¶n phÈm do lao ®éng cña nh÷ng ng­êi nghiÖn ma tuý, b¸n d©m lµm ra ®­îc sö dông ®Ó phôc vô chñ yÕu cho nhu cÇu hµng ngµy t¹i Trung t©m vµ kh«ng b¸n ra thÞ tr­êng. Sè tiÒn c«ng mµ phÇn lín ng­êi cai nghiÖn vµ ®èi t­îng b¸n d©m ®­îc nhËn tõ qu¸ tr×nh lao ®éng cña m×nh trung b×nh tõ 100.000 ®Õn 300.000 ®ång/th¸ng, mét phÇn phôc vô cho nhu cÇu tiªu dïng c¸ nh©n, phÇn cßn l¹i ®­îc göi tiÕt kiÖm ngay t¹i Trung t©m, sau khi hÕt h¹n sÏ nhËn l¹i sè tiÒn nµy. MÆt kh¸c gi÷a nh÷ng c¸n bé qu¶n lý vµ ®èi t­îng bÞ qu¶n lý ®· thiÕt lËp ®­îc nh÷ng mèi quan hÖ tèt ®Ñp, g¾n bã, nhiÒu ng­êi ®· coi nhau nh­ ng­êi trong gia ®×nh, gióp ®ì t¹o ®iÒu kiÖn cho nhau trong häc tËp, lao ®éng vµ c¶ sau khi rêi khái Trung t©m5 Tµi liÖu chuÈn bÞ phª chuÈn C«ng ­íc sè 105 cña tæ chøc ILO – Vô Ph¸p chÕ- Bé L§TB- XH, n¨m 2008 . Cã thÓ kh¼ng ®Þnh kh«ng cã biÓu hiÖn cña L§CB trong lao ®éng cña nhãm ®èi t­îng nµy. N¨m 2003 Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt ®Ò ¸n Tæ chøc qu¶n lý, d¹y nghÒ vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi sau cai nghiÖn thÝ ®iÓm t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh. Thêi gian ¸p dông biÖn ph¸p nµy tõ 1 ®Õn 2 n¨m, tr­êng hîp cÇn thiÕt cã thÓ kÐo dµi nh­ng kh«ng ®­îc qu¸ 3 n¨m. NÕu ng­êi sau cai nghiÖn cã nguyÖn väng ®Þnh c­ vµ lµm viÖc æn ®Þnh l©u dµi t¹i c¬ së sÏ ®­îc xem xÐt gi¶i quyÕt. Ng­êi sau cai nghiÖn sÏ ®­îc t¹o viÖc lµm t¹i: - Hai côm c«ng nghiÖp ®Æc biÖt kÕt hîp khu d©n c­ ®« thÞ míi do lùc l­îng thanh niªn xung phong thµnh phè x©y dùng trªn 80 ha ë NhÞ Xu©n - Hãc M«n, An Nh¬n T©y - Cñ Chi. Dù kiÕn ®©y sÏ lµ n¬i gi¶i quyÕt ®­îc nhiÒu viÖc lµm nhÊt kho¶ng 16.000 ng­êi. - Lµm viÖc vµ ®Þnh c­ ngay t¹i c¸c tr­êng, trung t©m cai nghiÖn; - C¸c c«ng tr×nh lín cña thµnh phè, quèc gia cÇn nhiÒu lao ®éng thñ c«ng, lµm viÖc theo nh÷ng ®éi, tæng ®éi lao ®éng t×nh nguyÖn cã tÝnh c¬ ®éng; - T¹i c¸c hîp t¸c x·, c¸c c¬ së s¶n xuÊt do gia ®×nh ng­êi sau cai nghiÖn vµ cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t­. Theo «ng Gi¸m ®èc Së L§TB - XH thµnh phè Hå ChÝ Minh Lª Thanh T©m th× tÝnh tõ ®Çu n¨m 2003 ®Õn ngµy 31/03/2008, c¸c Trung t©m cña thµnh phè ®· cai nghiÖn cho 36.244 l­ît ng­êi, trong ®ã 30.681 ng­êi ®· ®­îc chuyÓn sang giai ®o¹n qu¶n lý sau cai nghiÖn. Vµ ®· tæ chøc cho 42.713 l­ît ng­êi ®­îc häc v¨n ho¸, c¬ b¶n hoµn thµnh xo¸ mï ch÷. §Æc biÖt c¸c Trung t©m ®· tæ chøc c¸c líp ®¹i häc tõ xa ngµnh X· héi häc vµ Qu¶n trÞ kinh doanh cho c¸n bé nh©n viªn vµ ng­êi sau cai. N¨m häc 2007-2008 cã 589 sinh viªn, trong ®ã cã 111 ng­êi sau cai nghiÖn theo häc ®¹i häc. C¸c Trung t©m nµy ®· d¹y nghÒ cho 31.403 l­ît ng­êi, trong ®ã d¹y nghÒ dµi h¹n t­¬ng ®­¬ng bËc 3/7 cho 1.700 ng­êi. TÝnh ®Õn 31/03/2008 thµnh phè ®· gi¶i quyÕt cho 13.771 ng­êi sau cai t¸i hoµ nhËp céng ®ång. 70% trong sè ®ã cã viÖc lµm sau khi rêi khái Trung t©m; 11.566 ng­êi vÒ sèng cïng gia ®×nh ë thµnh phè; 683 ng­êi vÒ c¸c tØnh kh¸c; 1.522 ng­êi lµm viÖc t¹i côm c«ng nghiÖp NhÞ Xu©n, t¸i ®Þnh c­ hoÆc ë l¹i lµm viÖc t¹i c¸c Trung t©m. Theo b¸o c¸o cña c¸c ®Þa ph­¬ng trong thµnh phè cã 6% ng­êi sau khi t¸i hoµ nhËp céng ®ång ®· t¸i nghiÖn. §©y lµ mét kÕt qu¶ ®¸ng mõng, bëi lÏ so víi thêi ®iÓm tr­íc khi thùc hiÖn ®Ò ¸n nµy th× cã tíi 90% ng­êi t¸i nghiÖn sau 6 th¸ng t¸i hoµ nhËp céng ®ång6 . §Ò ¸n Tæ chøc qu¶n lý d¹y nghÒ vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi sau cai nghiÖn kh«ng chØ ®­îc thùc hiÖn t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh, mµ cßn ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ ®ång ý cho thùc hiÖn t¹i Hµ Néi, Qu¶ng Ninh, Long An, T©y Ninh, Bµ RÞa - Vòng Tµu… vµ ®· ®­a l¹i nhiÒu kÕt qu¶ tèt trong chÆng ®­êng gióp ng­êi sau cai nghiÖn trë vÒ víi céng ®ång. 3.1.4. Lao ®éng gi¸o d­ìng: Sau khi tiÕn hµnh kh¶o s¸t t¹i c¸c tr­êng gi¸o d­ìng trªn c¶ n­íc Bé L§TB- XH kÕt luËn tÊt c¶ häc viªn ë ®©y ®Òu d­íi 18 tuæi vµ chñ yÕu lµ häc sinh nam (chiÕm trªn 90%). Nhãm ®èi t­îng nµy cã tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, chñ yÕu míi häc hÕt phæ th«ng c¬ së, hÇu hÕt ch­a qua ®µo t¹o hoÆc häc nghÒ vµ phÇn lín trong sè ®ã cã hoµn c¶nh gia ®×nh khã kh¨n, bÕ t¾c trong cuéc sèng… Còng gièng nh­ c¸c nhãm ®èi t­îng cai nghiÖn, ng­êi b¸n d©m, nhãm ®èi t­îng bÞ qu¶n lý t¹i tr­êng gi¸o d­ìng còng ®­îc häc v¨n ho¸, häc nghÒ, cã ho¹t ®éng lao ®éng, còng ®­îc ®¶m b¶o vÒ an toµn vÖ sinh lao ®éng7 Tµi liÖu chuÈn bÞ phª chuÈn C«ng ­íc sè 105 cña tæ chøc ILO – Vô Ph¸p chÕ- Bé L§TB- XH, n¨m 2008 … Vµ còng cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng lao ®éng cña nhãm kh¶o s¸t nµy kh«ng cã biÓu hiÖn cña sù c­ìng bøc. 3.1.5. Lao ®éng c¶i t¹o cña ph¹m nh©n: Trong qu¸ tr×nh lao ®éng h­íng nghiÖp d¹y nghÒ t¹i tr¹i giam, vÊn ®Ò trang bÞ b¶o hé lao ®éng vµ an toµn vÖ sinh lao ®éng lu«n ®­îc chó ý vµ ®¶m b¶o. Mçi ph¹m nh©n ®­îc bè trÝ lµm nh÷ng c«ng viÖc phï hîp víi løa tuæi, giíi tÝnh, søc khoÎ cña m×nh. Thêi gian lao ®éng 8 giê/ngµy, 5 ngµy/tuÇn, ®­îc nghØ chñ nhËt vµ c¸c ngµy lÔ, tÕt theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. Tr­êng hîp ®ét xuÊt gi¸m thÞ tr¹i giam cã thÓ yªu cÇu lµm thªm giê nh­ng kh«ng ®­îc qu¸ 2 giê/ngµy vµ hä ph¶i ®­îc nghØ bï. Mét sè tr­êng hîp NL§ lµ ph¹m nh©n ®­îc nghØ lao ®éng; ®­îc miÔn lao ®éng nÆng nhäc ®éc h¹i theo Danh môc cña Nhµ n­íc. §èi t­îng thuéc nhãm nµy phÇn lín ®­îc nhËn tiÒn c«ng lao ®éng tõ 100.000 ®ång ®Õn 300.000 ®ång/th¸ng. PhÇn kÕt qu¶ lao ®éng v­ît chØ tiªu cña ng­êi thi hµnh ¸n ph¹t tï ®­îc dïng ®Ó th­ëng cho ph¹m nh©n trùc tiÕp lao ®éng 70%; c¸n bé trùc tiÕp qu¶n lý 10%; bæ sung vµo quü phóc lîi 20%. Sè tiÒn th­ëng ®ã ®­îc ph¹m nh©n chñ yÕu ®Ó mua s¾m c¸ nh©n hoÆc göi l­u kÝ t¹i c¬ së vµ nhËn l¹i sau khi hÕt h¹n tï8 Tµi liÖu chuÈn bÞ phª chuÈn C«ng ­íc sè 105 cña tæ chøc ILO – Vô Ph¸p chÕ- Bé L§TB- XH, n¨m 2008 . Mét kÕt luËn ®­îc rót ra lµ ë nhãm nµy kh«ng cã biÓu hiÖn cña L§CB. 3.1.6. Lao ®éng di tró vµ ng­êi bÞ bu«n b¸n: Theo B¸o c¸o cña «ng NguyÔn Quèc NhËt- Uû viªn th­êng trùc Ban chØ ®¹o liªn ngµnh Phßng ngõa bu«n b¸n phô n÷, trÎ em t¹i Héi th¶o quèc gia vÒ Phßng ngõa bu«n b¸n phô n÷, trÎ em ë thµnh phè Hå ChÝ Minh ngµy 19/06/2008: tõ n¨m 1998 ®Õn cuèi n¨m 2007 c¶ n­íc ®· ph¸t hiÖn 6.684 phô n÷, trÎ em bÞ bu«n b¸n; cã 21.038 phô n÷, trÎ em v¾ng mÆt l©u ngµy (nghi ngê bÞ bu«n b¸n ra n­íc ngoµi); vµ 177.000 phô n÷ kÕt h«n víi ng­êi n­íc ngoµi (trong sè ®ã ch­a x¸c ®Þnh sè l­îng bÞ lõa b¸n). Riªng n¨m 2005 c¶ n­íc ®· cã tíi 6.000 phô n÷, trÎ em bÞ ®­a ra n­íc ngoµi hµnh nghÒ m¹i d©m. HiÖn t­îng bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em diÔn ra ë bèn tuyÕn râ rÖt: hai tuyÕn ®Çu diÔn ra ë biªn giíi ViÖt Nam - Trung Quèc (c¸c tØnh Qu¶ng Ninh, L¹ng S¬n, Lai Ch©u, Lµo Cai, Cao B»ng… chiÕm 70% tæng sè vô trªn toµn quèc) vµ biªn giíi ViÖt Nam - Campuchia (An Giang, T©y Ninh, §ång Th¸p, HËu Giang); tuyÕn thø ba bu«n b¸n quèc tÕ tíi c¸c ®Þa ®iÓm nh­ Macao, §µi Loan, Hång K«ng, Hµn Quèc vµ tuyÕn cuèi cïng bu«n b¸n trong ®Êt liÒn, xuyªn qua Campuchia vµ Lµo ®Õn Th¸i Lan vµ Malaysia. Cßn bu«n b¸n ng­êi trong néi ®Þa: bän bu«n ng­êi dô dç, lõa g¹t mét sè phô n÷, trÎ em b¸n vµo c¸c nhµ hµng, ®éng m¹i d©m thuéc vïng gi¸p ranh theo tuyÕn quèc lé, c¸c b·i t¾m, khu du lÞch trong n­íc ®Ó bãc lét t×nh dôc. Theo thèng kª cña Héi Liªn hiÖp phô n÷ tØnh B¾c Giang, tÝnh ®Õn th¸ng 9/2007 trªn ®Þa bµn toµn tØnh B¾c Giang cã 3.972 phô n÷, trÎ em xuÊt c¶nh tr¸i phÐp sang Trung Quèc, trong ®ã cã mét sè ng­êi trë thµnh n¹n nh©n cña tÖ bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em. Hµng n¨m cã trªn 100 phô n÷ trë vÒ th¨m th©n nh©n ®em theo con lai ng­êi Trung Quèc. Qua kh¶o s¸t cña lùc l­îng C«ng an khi triÓn khai thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh 130/CP, toµn tØnh B¾c Giang cã 1.029 phô n÷ trÎ em v¾ng mÆt l©u ngµy ë ®Þa ph­¬ng nghi bÞ bu«n b¸n sang Trung Quèc (ë 10/10 huyÖn, thµnh phè), trong ®ã 127 phô n÷ trÎ em bÞ bu«n b¸n (121 ng­êi bÞ bu«n b¸n ra n­íc ngoµi)9 “T×nh h×nh bu«n b¸n phô n÷ qua biªn giíi ë B¾c Giang- biÖn ph¸p kh¾c phôc” tham luËn cña ®/c L©m ThÞ H­¬ng Thµnh, Héi liªn hiÖp Phô n÷ tØnh B¾c Giang t¹i Héi th¶o thùc hiÖn C«ng ­íc 105 vÒ xo¸ bá L§CB cña ILO, H¶i Phßng th¸ng 9/2007. . T¹i Héi nghÞ s¬ kÕt ChØ thÞ 16 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ phßng chèng téi ph¹m bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em, Thø tr­ëng Bé C«ng an Lª ThÕ TiÖm cho biÕt t×nh tr¹ng bu«n b¸n ng­êi ë n­íc ta ®ang diÔn biÕn phøc t¹p, trong thêi gian qua xuÊt hiÖn mét sè vô bu«n b¸n ®µn «ng t¹i Lµo Cai vµ Qu¶ng Ninh. C¸c ®èi t­îng téi ph¹m ®· lõa hoÆc b¾t cãc thanh niªn, ®µn «ng trong ®é tuæi lao ®éng, ®­a qua Trung Quèc b¸n cho c¸c lß g¹ch, hÇm lß khai kho¸ng ®Ó bãc lét søc lao ®éng. C¬ quan ®iÒu tra ®· ph¸ mét sè vô ¸n, b¾t gi÷ nh÷ng ®èi t­îng trong ®­êng d©y bu«n b¸n nam giíi. Lo¹i téi ph¹m nµy còng tæ chøc bu«n b¸n trÎ s¬ sinh, trÎ trong bµo thai (Qu¶ng Ninh 4 vô, Hµ Néi 3 vô, Sãc Tr¨ng 1 vô). Th¸ng 9/2008 ph¸t hiÖn mét sè phô n÷ ë c¸c tØnh phÝa B¾c (Hµ Giang, Phó Thä) ®­a con sang Trung Quèc b¸n10 . Tõ sè n¹n nh©n n¹n bu«n b¸n ng­êi ®­îc kh¶o s¸t ghi nhËn trong tµi liÖu chuÈn bÞ cho viÖc tiÕn tíi phª chuÈn C«ng ­íc 105 cña Vô Ph¸p ChÕ - Bé L§TB – XH, cã thÓ rót ra mét sè ®Æc ®iÓm sau: §a sè n¹n nh©n cã tr×nh ®é v¨n ho¸ h¹n chÕ, cã gÇn 50% phô n÷, trÎ em bÞ b¸n qua biªn giíi kh«ng biÕt ch÷, míi chØ häc hÕt tiÓu häc chiÕm 40%, hÇu hÕt kh«ng cã nghÒ nghiÖp æn ®Þnh, xuÊt th©n tõ gia ®×nh ®«ng con cã hoµn c¶nh khã kh¨n (88%). N¹n nh©n bÞ b¸n theo nhiÒu ph­¬ng thøc kh¸c nhau: bÞ lõa g¹t, b¾t cãc, bÞ Ðp buéc vµ còng cã n¹n nh©n tù nguyÖn ra n­íc ngoµi lÊy chång. C¸c ®èi t­îng ph¹m téi sö dông rÊt nhiÒu ph­¬ng thøc ®Ó lõa g¹t, b¾t cãc n¹n nh©n nh­ bá thuèc mª, lõa, thñ ®o¹n lõa yªu ®­¬ng, t¸n tØnh qua m¹ng, sö dông chiªu bµi t×m kiÕm chång ngo¹i quèc ®Ó dô dç c¸c c« g¸i nhÑ d¹ c¶ tin…råi b¸n hä ra n­íc ngoµi. N¹n nh©n cña n¹n bu«n b¸n ng­êi cã ë ®ñ mäi løa tuæi nh­ng chñ yÕu tËp trung ë ®é tuæi tõ 20 ®Õn 54 (84,1%), nhiÒu nhÊt lµ tõ 31 ®Õn 45 tuæi; sè n¹n nh©n trªn 55 tuæi vµ d­íi 20 tuæi chiÕm tû lÖ thÊp h¬n 15,9%. NÕu tÝnh t¹i thêi ®iÓm bÞ b¸n th× n¹n nh©n l¹i tËp trung chñ yÕu trong ®é tuæi tõ 20 ®Õn 45 tuæi (tõ 20 ®Õn 30 tuæi chiÕm 38,7%; tõ 31 ®Õn 45 tuæi chiÕm 47,7%) - ®é tuæi cã søc lao ®éng tèt nhÊt; d­íi 20 tuæi vµ trªn 55 tuæi chØ chiÕm 9,1%. §a sè c¸c n¹n nh©n trong diÖn kh¶o s¸t chØ bÞ b¸n mét lÇn (81,8%) vµ sau khi bÞ b¸n, hÇu hÕt trong sè ®ã ®Òu t×m c¸ch bá trèn víi nhiÒu lý do kh¸c nhau nh­ do ph¶i lao ®éng qu¸ cùc khæ, tiÒn c«ng qu¸ rÎ m¹t (11,4%); do bÞ ®èi xö qu¸ bÊt c«ng (4,6%) hay vÒ th¨m gia ®×nh sau ®ã kh«ng quay l¹i (11,4%). Song lý do chÝnh vÉn lµ v× m¸i Êm gia ®×nh ®ang chê mong hä quay trë vÒ (66%). Tuy nhiªn kh«ng ph¶i tÊt c¶ hä ®Òu bá trèn thµnh c«ng mµ tû lÖ nµy chiÕm rÊt nhá 6,8%. §a sè c¸c n¹n nh©n bÞ b¸n trong thêi gian t­¬ng ®èi dµi, cã tíi 65,9% bÞ b¸n trªn 6 th¸ng, c¸ biÖt cã tr­êng hîp m·i sau h¬n 15 n¨m kÓ tõ khi bÞ b¸n míi trë vÒ ®­îc ViÖt Nam. Sau khi bÞ b¸n, ngoµi sè bá trèn thµnh c«ng, 4,5% n¹n nh©n ch­a buéc ph¶i lµm g× trong thêi gian chê ®îi ®Ó bÞ b¸n s©u h¬n vµo néi ®Þa Trung Quèc vµ mét n¹n nh©n khi mÑ bÞ b¸n lµm vî cho ng­êi Trung Quèc, do cßn rÊt nhá nªn ®­îc ®i häc th× sè n¹n nh©n cßn l¹i do kh«ng ch¹y trèn ®­îc hoÆc do tù nguyÖn chÊp nhËn bÞ b¸n nªn buéc ph¶i lµm nhiÒu c«ng viÖc kh¸c nhau. Th«ng th­êng khi x¸c ®Þnh biÓu hiÖn cña L§CB, ng­êi ta th­êng liªn t­ëng ®Õn quan hÖ lao ®éng. Tuy nhiªn, trong tr­êng hîp nµy, cho dï kh«ng cã quan hÖ lao ®éng th× vÊn ®Ò L§CB vÉn ®­îc ®Æt ra ®èi víi nh÷ng n¹n nh©n ®Æc biÖt nµy. Cô thÓ: Kh«ng ph¶i n¹n nh©n nµo còng may m¾n trèn tho¸t sau khi bÞ lõa b¸n ra n­íc ngoµi, l¹i kh«ng biÕt ng«n ng÷ b¶n ®Þa, kh«ng cã tiÒn, kh«ng biÕt ®­êng ®i, do vËy hä chÊp nhËn lµm vî lÏ, lµm vî gia ®×nh nghÌo hoÆc chÊp nhËn lµm nh÷ng c«ng viÖc kh¸c ®Ó t×m thêi c¬ bá trèn. ChØ riªng viÖc chÊp nhËn ph¶i lµm viÖc kÓ c¶ chÊp nhËn lµm vî ng­êi kh¸c ®Ó t×m c¬ héi trèn còng ®· lµ biÓu hiÖn cña L§CB. Mét sè ng­êi bá trèn kh«ng thµnh c«ng, sau khi bÞ b¾t l¹i ®· bÞ ®¸nh ®Ëp rÊt d· man. PhÇn lín c¸c n¹n nh©n trong thêi gian lµm vî, lµm d©u trong gia ®×nh, kh«ng ®­îc tiÕp xóc víi bªn ngoµi, sèng hoµn toµn phô thuéc vµo gia ®×nh chång, bÞ Ðp lµm viÖc c¶ ngµy, thËm chÝ cßn bÞ ®¸nh ®Ëp. Mét sè ng­êi ph¶i vµo vai trß “lµm vî” cho tÊt c¶ ®µn «ng trong nhµ, bëi lÏ gia ®×nh rÊt nghÌo, kh«ng ®ñ tiÒn c­íi vî cho con c¸i, nªn ®· dån tiÒn ®Ó “mua vî” chung cho c¶ nhµ. Mét sè ng­êi l¹i bÞ b¸n nhiÒu lÇn do gia ®×nh chång kh«ng cÇn hä n÷a sau khi hä ®· sinh ®­îc con trai cho nhµ chång. Trong sè nh÷ng c«ng viÖc mµ nh÷ng n¹n nh©n ®ã ph¶i lµm, nh÷ng c«ng viÖc cã quan hÖ chñ - thî chiÕm tû lÖ rÊt Ýt, chñ yÕu tËp trung ë gióp viÖc gia ®×nh 11,4%; phôc vô qu¸n ¨n 9,1%; ®an sät, g¸nh hµng 4,6%... Do tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp nªn phÇn lín hä chØ cã thÓ lµm nh÷ng c«ng viÖc thu nhËp thÊp, kh«ng æn ®Þnh, lu«n bÞ khinh rÎ, bÞ ph©n biÖt ®èi xö, thËm chÝ cßn bÞ NSDL§ l¹m dông t×nh dôc. §a sè n¹n nh©n ®Òu cho r»ng hä ®­îc gia ®×nh chång hoÆc NSDL§ ®èi xö b×nh th­êng (chiÕm 47,7% n¹n nh©n ®­îc hái), mét sè n¹n nh©n tr¶ lêi ®­îc ®èi xö tèt. Tuy nhiªn, vÉn cã nhiÒu n¹n nh©n bÞ ®èi xö kh«ng tèt nh­ bÞ m¾ng chöi thËm tÖ (chiÕm 2,3%); bÞ h¨m do¹, bÞ ®¸nh 4,6%; bÞ xóc ph¹m danh dù, nh©n phÈm 15,9% hay th­êng xuyªn bÞ g©y ¸p lùc 9,1%... Tuy møc ®é biÓu hiÖn cña mçi th¸i ®é ®èi xö ®èi víi n¹n nh©n kh«ng cao nh­ng ®· t¸c ®éng kh¸ s©u s¾c tíi hä. ChØ mét biÓu hiÖn rÊt nhá cña sù ®èi xö kh«ng tèt, bÊt b×nh ®¼ng gi÷a con ng­êi víi nhau ®· lµ mét b»ng chøng cña sù vi ph¹m nh©n quyÒn rÊt râ. ViÖc x¸c ®Þnh thêi gian lao ®éng trong ngµy cña c¸c n¹n nh©n lµ kh¸ khã kh¨n, bëi lÏ ®iÒu kiÖn lµm viÖc kh«ng cho phÐp hä biÕt ®­îc thêi gian lµm viÖc thùc tÕ cña m×nh, b¶n th©n n¹n nh©n kh«ng biÕt ng«n ng÷ b¶n ®Þa ®Ó giao tiÕp (®èi víi n¹n nh©n bÞ b¸n ra n­íc ngoµi). Do vËy, cã tíi 20,4% sè n¹n nh©n ®iÒu tra tr¶ lêi hä kh«ng tÝnh to¸n ®­îc thêi gian lµm viÖc hµng ngµy cña m×nh, trong ®ã 13,6% cho r»ng m×nh kh«ng cã thêi gian nghØ ng¬i. Cã 29,5% n¹n nh©n lµm viÖc 8 giê/ngµy vµ 18,2% th­êng ph¶i lµm viÖc trªn 8 giê/ngµy. ViÖc so s¸nh thêi gian lµm viÖc thùc tÕ cña lao ®éng trong gia ®×nh víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ vÊn ®Ò liªn quan ®Ó x¸c ®Þnh xem cã biÓu hiÖn cña L§CB hay kh«ng hiÖn nay ®ang gÆp khã kh¨n. V× ph¸p luËt hiÖn hµnh kh«ng cã v¨n b¶n nµo quy ®Þnh vÒ thêi gian lµm viÖc ®èi víi lao ®éng gióp viÖc trong gia ®×nh, mµ chØ cã quy ®Þnh vÒ thêi giê lµm viÖc trong quan hÖ lao ®éng trong doanh nghiÖp. Do vËy khã cã thÓ x¸c ®Þnh dÊu hiÖu cña L§CB trong lÜnh vùc nµy. VÒ vÊn ®Ò ®ãng b¶o hiÓm x· héi vµ ch¨m sãc søc kháe cho NL§ khi bÞ èm ®au: ®èi t­îng cña cuéc kh¶o s¸t nµy lµ nh÷ng n¹n nh©n cña n¹n bu«n b¸n ng­êi chñ yÕu lµm viÖc trong c¸c gia ®×nh, mét sè Ýt tham gia vµo quan hÖ lao ®éng cã tÝnh chÊt chñ - thî nªn kh«ng ®Æt ra vÊn ®Ò ®ãng vµ h­ëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. Khi ®Ò cËp ®Õn viÖc ch¨m sãc søc khoÎ kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng ®Òu tr¶ lêi, do cã mét sè ng­êi kh«ng bÞ ®au èm còng cã mét sè ng­êi cè t×nh kh«ng tr¶ lêi. ChØ mét sè Ýt tr¶ lêi, trong ®ã 9,1% cho r»ng khi ®au èm, hä ®­îc nghØ; sè kh¸c cho biÕt kh«ng ®­îc nghØ. 15,9% cho biÕt hä ®­îc ch¨m sãc khi èm ®au; sè ®­îc ®­a ®i kh¸m ch÷a bÖnh chiÕm 9,1%, song phÇn lín trong sè ®ã ph¶i tù tr¶ tiÒn kh¸m ch÷a bÖnh (97,7%). Nh­ vËy, NL§ ph¶i lµm viÖc vÊt v¶, cùc nhäc, bÞ ®èi xö cã nhiÒu bÊt c«ng l¹i kh«ng ®­îc quan t©m ch¨m sãc khi èm ®au, lµ biÓu hiÖn cña c­ìng bøc lao ®éng. VÒ thu nhËp: viÖc tr¶ c«ng cho NL§ lµ c¸c n¹n nh©n n¹n bu«n b¸n ng­êi rÊt kh¸c nhau. Sè ng­êi kh«ng ®­îc tr¶ c«ng vµ kh«ng cã thu nhËp chiÕm tû lÖ lín nhÊt 38,6%, bëi v× gia ®×nh ng­êi chång cña hä ®· bá ra mét kho¶n tiÒn lín ®Ó mua hä vÒ víi môc ®Ých lµm viÖc, ®Î con cho nhµ chång. Sè tiÒn nµy thuéc vÒ nh÷ng kÎ bu«n ng­êi mµ kh«ng ph¶i n¹n nh©n ®­îc nhËn trùc tiÕp nªn sau khi ®­îc mua vÒ hä ph¶i lµm viÖc cËt lùc ®Ó bï l¹i sè tiÒn ®ã. Cßn víi nh÷ng ng­êi cã ®­îc tr¶ c«ng th× sè tiÒn ®­îc tr¶ còng rÊt thÊp, tuú tõng thêi ®iÓm kh¸c nhau vµ víi tõng n¹n nh©n kh¸c nhau mµ sè tiÒn c«ng ®­îc nhËn giao ®éng tõ 500 ®Õn 1000 nh©n d©n tÖ (®èi víi n¹n nh©n bÞ bu«n b¸n sang Trung Quèc). Víi nh÷ng ng­êi tù nguyÖn sang lao ®éng phôc vô t¹i Trung Quèc th× kh«ng cã biÓu hiÖn L§CB trong vÊn ®Ò thu nhËp. Thêi gian gÇn ®©y, xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng mét sè thanh niªn, ®µn «ng trong ®é tuæi lao ®éng ë c¸c tØnh Qu¶ng Ninh vµ Lµo Cai bÞ b¸n vµo hÇm lß khai kho¸ng, lß g¹ch t¹i Trung Quèc ®Ó bãc lét søc lao ®éng. Nh÷ng ng­êi nµy còng cã dÊu hiÖu bÞ c­ìng bøc lao ®éng. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n cña ng­êi ViÖt Nam còng nh­ cña ng­êi n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã sö dông c¸c c¸n bé khoa häc hoÆc c«ng nh©n cã tay nghÒ cao lµ phô n÷. Hä ®­îc tr¶ l­¬ng cao, thËm chÝ rÊt cao vµ cã kh«ng Ýt tr­êng hîp nh÷ng “«ng chñ” muèn l«i kÐo hä vÒ lµm viÖc cho m×nh nªn ®· “mua hoÆc b¸n” nh­ kiÓu chuyÓn nh­îng. Hµnh vi nµy kh«ng ph¶i lµ hµnh vi ph¹m téi mua b¸n phô n÷. Qua ®ã cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng n¹n nh©n cña n¹n bu«n b¸n ng­êi ra n­íc ngoµi ®Òu cã biÓu hiÖn cña L§CB, nh­ng h×nh thøc nµy chñ yÕu x¶y ra ngoµi l·nh thæ n­íc ta. 3.1.7 §èi víi häc sinh, sinh viªn ra tr­êng: Nh×n chung, sè sinh viªn sau khi tèt nghiÖp ®­îc c¸c c¬ quan, tæ chøc, c¬ së ®µo t¹o bè trÝ viÖc lµm chiÕm tû lÖ kh«ng nhiÒu. Mét sè sinh viªn sau khi ra tr­êng tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn nh­ cã thµnh tÝch häc tËp xuÊt s¾c, tÝch cùc tham gia c¸c phong trµo do §oµn thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh vµ c¸c ho¹t ®éng do tr­êng tæ chøc th× ®­îc c¸c tr­êng gi÷ l¹i lµm gi¶ng viªn, gi¸o viªn. §©y lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i cña Nhµ n­íc ta ®èi víi nh÷ng sinh viªn cã thµnh tÝch xuÊt s¾c trong häc tËp vµ rÌn luyÖn. ë mét sè n¬i - nhÊt lµ ë c¸c tØnh miÒn nói, vïng s©u, vïng xa, biªn giíi h¶i ®¶o- n¬i cã sè l­îng c¸n bé cßn thiÕu kh¸ nhiÒu, cã mét sè sinh viªn ®­îc bè trÝ lµm viÖc t¹i c¸c c¬ quan nhµ n­íc ®óng víi nhu cÇu cña c¶ hai bªn. Tæng céng c¸c c¬ quan nhµ n­íc ®· bè trÝ ®­îc gÇn 3.000 chç lµm viÖc cho ®èi t­îng lµ sinh viªn ra tr­êng. Trong qu¸ tr×nh häc tËp, cã mét khèi l­îng kh¸ lín häc sinh, sinh viªn ®­îc c¸c c¬ quan, tæ chøc cö ®i häc vµ cung cÊp häc phÝ, häc bæng. Sau khi hoµn thµnh ch­¬ng tr×nh häc, chØ cã gÇn 4.000 ng­êi lµm viÖc cho tæ chøc ®· cÊp kinh phÝ cho m×nh. GÇn 12.000 ng­êi cßn l¹i ph¶i tù ®i t×m viÖc cho m×nh, bëi mét sè lý do nh­ thµnh tÝch häc tËp kh«ng tèt, kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu chuyªn m«n cña c¬ quan, tæ chøc; khi sinh viªn ra tr­êng th× nhu cÇu tuyÓn dông cña c¬ quan vµo vÞ trÝ cã chuyªn m«n ®ã kh«ng cßn… §èi víi NL§ lµ sinh viªn ra tr­êng khi vµo lµm viÖc t¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ngoµi quèc doanh th× cã 6,67% ng­êi ph¶i ®Æt cäc giÊy tê c¸ nh©n vµ cã 2,2% ph¶i cam kÕt kh«ng ®­îc sinh con trong thêi gian 5 n¨m ®Çu. Møc tiÒn l­¬ng ®èi víi c¸c ®èi t­îng lµm viÖc trong c¸c c¬ quan nhµ n­íc thùc hiÖn theo hÖ thèng thang b¶ng l­¬ng do ChÝnh phñ quy ®Þnh, chØ kho¶ng 33% sè ng­êi ®ang lµm viÖc ®­îc thùc hiÖn th¶o thuËn vÒ møc tiÒn l­¬ng. MÆc dï vËy, do nhu cÇu cÇn viÖc lµm cßn lín trªn thùc tÕ nªn vÊn ®Ò nµy vÉn ®­îc NL§ chÊp nhËn vµ ®­îc coi lµ hîp lý11 Tµi liÖu chuÈn bÞ phª chuÈn C«ng ­íc sè 105 cña tæ chøc ILO – Vô Ph¸p chÕ- Bé L§TB- XH, n¨m 2008 . Trªn ®©y lµ t×nh h×nh thùc tÕ vÒ viÖc sö dông lao ®éng trong c¸c lÜnh vùc nh¹y c¶m, dÔ ph¸t sinh L§CB ë n­íc ta. Nh×n chung, trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc ®ã ®Òu kh«ng cã biÓu hiÖn cña L§CB hoÆc biÓu hiÖn cña L§CB kh«ng râ rµng. Tuy nhiªn, ®iÒu kiÖn lao ®éng cña NL§ trong c¸c lÜnh vùc ®ã cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ, cÇn ph¶i ®­îc sím c¶i thiÖn. Mét yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi c¸c c¬ quan Nhµ n­íc, C«ng ®oµn vµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc x· héi trªn l·nh thæ ViÖt Nam lµ cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ®Ó nhËn d¹ng mét c¸ch chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ c¸c biÓu hiÖn cña L§CB ®Ó tõ ®ã cã c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa vµ xo¸ bá triÖt ®Ó t×nh tr¹ng nµy. 3.2. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ L§CB vµ xo¸ bá L§CB: 3.2.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ L§CB: ViÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ L§CB tr­íc hÕt do ®ßi hái kh¸ch quan cña thùc tiÔn kinh tÕ x· héi cña n­íc ta. L§CB ®ang ngµy cµng trë thµnh mèi quan t©m chÝnh kh«ng chØ cña Nhµ n­íc mµ cßn thu hót sù chó ý cña c¶ NL§ vµ NSDL§; kh«ng chØ yªu cÇu sù quyÕt t©m xo¸ bá cña ChÝnh phñ n¬i ®ang diÔn ra sù c­ìng bøc lao ®éng mµ cßn ®ßi hái sù hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia khi mµ ngµy cµng cã nhiÒu ng­êi ë nhiÒu quèc gia kh¸c nhau trªn thÕ giíi trë thµnh n¹n nh©n cña n¹n c­ìng bøc lao ®éng xuyªn lôc ®Þa víi nhiÒu h×nh thøc bãc lét ngµy cµng tinh vi vµ g©y ra nhiÒu hËu qu¶ nghiªm träng. ë n­íc ta, trong c¸c lÜnh vùc ®­îc kh¶o s¸t kh«ng cã biÓu hiÖn cña L§CB hoÆc cã biÓu hiÖn nh­ng kh«ng râ rµng, tuy nhiªn chóng ta kh«ng thÓ thê ¬ tr­íc thùc tr¹ng nµy. C¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ L§CB vµ xãa bá L§CB chÝnh lµ c¬ së ph¸p lý v÷ng ch¾c ®Ó tÊt c¶ mäi c«ng d©n vµ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn kiªn quyÕt ®Êu tranh, phßng ngõa vµ tiÕn tíi xo¸ bá hoµn toµn c¸c hiÖn t­îng c­ìng bøc lao ®éng nh»m x¸c lËp mét x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh h¬n. Do ®ã ngµy 29/01/2007 Chñ tÞch n­íc NguyÔn Minh TriÕt ®· kÝ quyÕt ®Þnh vÒ viÖc gia nhËp C«ng ­íc 29. ¤ng Roger Plante- Gi¸m ®èc ch­¬ng tr×nh ®Æc biÖt chèng L§CB cña ILO t¹i Geneve nãi r»ng ®©y lµ mét b­íc tiÕn quan träng vµ ®­îc thùc hiÖn ngay sau khi ViÖt Nam gia nhËp WTO ®· chøng tá sù cam kÕt râ rµng cña ChÝnh phñ trong viÖc tu©n thñ c¸c tiªu chuÈn lao ®éng chÝnh yÕu khi ViÖt Nam ®ãng vai trß ngµy cµng quan träng h¬n trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Vµ «ng còng khen ngîi n­íc ta ®· t×m c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, ®· thµnh lËp mét ®éi t¸c nghiÖp liªn bé ®Ó ®¶m b¶o thùc thi c¸c quy ®Þnh12 www.voanews.com/vietnamese. . Tuy nhiªn, ®Õn thêi ®iÓm nµy n­íc ta vÉn ch­a gia nhËp C«ng ­íc 105 vÒ xo¸ bá L§CB. KÓ tõ ngµy 11/01/2007 ViÖt Nam lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña Tæ chøc Th­¬ng m¹i quèc tÕ WTO, nhiÒu c¬ héi míi còng nh­ nh÷ng th¸ch thøc míi ®ang chê ®ãn chóng ta. §Ó phï hîp víi ch­¬ng tr×nh môc tiªu “ViÖc lµm phï hîp hoÆc viÖc lµm bÒn v÷ng” do ILO tæ chøc mµ ViÖt Nam ®ang tham gia vµ ®Ó ®¸p l¹i mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ phÝa ®èi t¸c hîp t¸c kinh tÕ ®ang ®Æt ra ®èi víi n­íc ta (nh­ trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi Hoa K× vµ EU, viÖc phª chuÈn c¸c C«ng ­íc c¬ b¶n cña ILO lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó trao Quy chÕ Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp GSP ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng nµy) th× n­íc ta cÇn ph¶i sím phª chuÈn C«ng ­íc 105 vµ nhanh chãng hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ L§CB nh­ lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan. MÆt kh¸c ph¸p luËt hiÖn hµnh cña n­íc ta vÒ vÊn ®Ò L§CB vµ xo¸ bá L§CB cã mét sè quy ®Þnh ch­a phï hîp víi C«ng ­íc; mét sè quy ®Þnh cßn thiÕu. Do ®ã ph¶i cã mét hÖ thèng ph¸p luËt hoµn thiÖn ®Ó “héi nhËp” cïng c¸c hÖ thèng ph¸p luËt tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. 3.2.2. Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ L§CB vµ xo¸ bá L§CB: Tr­íc hÕt, ph¶i ®¶m b¶o cã sù ®Þnh h­íng cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (§CSVN) trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ L§CB vµ xo¸ bá L§CB cña n­íc ta bëi lÏ §CSVN lµ nh©n tè l·nh ®¹o Nhµ n­íc vµ x· héi. §­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng gi÷ vai trß chØ ®¹o ®èi víi viÖc x©y dùng ph¸p luËt, tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt vµ b¶o vÖ ph¸p luËt. V× thÕ trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ L§CB vµ xo¸ bá L§CB còng nh­ ph¸p luËt nãi chung ph¶i qu¸n triÖt quan ®iÓm cña §¶ng thÓ hiÖn qua ®­êng lèi, chÝnh s¸ch ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh ph¸p luËt ®èi víi vÊn ®Ò nµy. Thø hai, ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé ho¸ vµ tÝnh kh¶ thi cña ph¸p luËt. Bé phËn ph¸p luËt vÒ L§CB vµ xo¸ bá L§CB khi ®­îc hoµn thiÖn ph¶i ®¶m b¶o sù t­¬ng thÝch, ®ång bé víi c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt kh¸c. §ång thêi còng ph¶i ®¶m b¶o sù t­¬ng thÝch gi÷a c¸c chÕ ®Þnh ph¸p luËt trong n­íc vµ c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy. §Æc biÖt nã ph¶i cã tÝnh kh¶ thi, cã kh¶ n¨ng ®­îc ®¶m b¶o thùc hiÖn cao trªn thùc tÕ. Nh­ vËy míi cã thÓ hi väng trë thµnh c¬ së ph¸p lý v÷ng ch¾c ®¶m b¶o quyÒn lîi cho mçi c«ng d©n trong x· héi. 3.2.3. Mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ L§CB vµ xo¸ bá L§CB a. Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ L§CB vµ xo¸ bá L§CB: Ngµy 05/03/2007 ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña C«ng ­íc sè 29, vÒ c¬ b¶n c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt n­íc ta phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña C«ng ­íc ®ã. Tuy nhiªn, so víi C«ng ­íc 105 th× n­íc ta cßn nhiÒu ®iÓm ch­a phï hîp. Do vËy, vÊn ®Ò ë ®©y lµ hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ®Ó phï hîp, t­¬ng ®ång víi quy ®Þnh cña C«ng ­íc, tõ ®ã t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc chóng ta tiÕn hµnh phª chuÈn C«ng ­íc 105 vµo kho¶ng n¨m 2010-2011. - Thø nhÊt, ph¶i cã mét quy ®Þnh cô thÓ, ®Çy ®ñ vÒ kh¸i niÖm L§CB ®­îc ghi nhËn ngay trong BLL§ vµ c¸c luËt kh¸c cã liªn quan. Kh¸i niÖm nµy ®ßi hái ph¶i cã sù t­¬ng ®ång, phï hîp trªn tÊt c¶ c¸c ph­¬ng diÖn so víi ®Þnh nghÜa mµ C«ng ­íc 29 ®­a ra, tõ ®ã míi ®¶m b¶o ®­îc sù thèng nhÊt cao gi÷a ph¸p luËt quèc gia vµ ph¸p luËt quèc tÕ t¹o c¬ së cho viÖc thùc thi cã hiÖu qu¶ ph¸p luËt. Theo ®ã L§CB ®­îc ®Þnh nghÜa lµ “tr­êng hîp mét ng­êi buéc ph¶i lµm nh÷ng c«ng viÖc, dÞch vô cho ng­êi kh¸c mµ b¶n th©n ng­êi ®ã kh«ng mong muèn do bÞ ®e do¹ bëi mét h×nh ph¹t nµo ®ã”. ViÖc ®­a ra mét ®Þnh nghÜa ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c cã ý nghÜa quan träng trong viÖc cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc, tiÒn ®Ò c¬ b¶n b­íc ®Çu khi nghiªn cøu, xem xÐt vÒ L§CB. - Thø hai, hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ L§CB vµ xo¸ bá L§CB trong c¸c lÜnh vùc: VÒ lao ®éng trong doanh nghiÖp: + XuÊt ph¸t tõ sù thiÕu sãt cña ph¸p luËt lao ®éng hiÖn hµnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trong thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp b¾t NL§ ph¶i ®Æt cäc b»ng tiÒn hoÆc b»ng giÊy tê tuú th©n khi nép hå s¬ tuyÓn dông. §©y lµ mét biÓu hiÖn vÒ sù Ðp buéc NL§ ph¶i lµm viÖc trong doanh nghiÖp, g©y khã kh¨n cho NL§ khi hä kh«ng cßn muèn lµm viÖc ë ®ã. Do vËy ph¸p luËt cÇn ph¶i cã quy ®Þnh vÒ viÖc cÊm NSDL§ thu gi÷ c¸c giÊy tê tuú th©n quan träng hoÆc b¾t NL§ ph¶i ®Æt cäc b»ng tiÒn hoÆc b»ng h×nh thøc b¶o ®¶m kh¸c khi tham gia dù tuyÓn vµo doanh nghiÖp. + Hñy bá h×nh thøc KLL§ chuyÓn lµm c«ng viÖc kh¸c cã møc l­¬ng thÊp h¬n ®­îc quy ®Þnh trong BLL§ hiÖn hµnh, bëi lÏ khi nghiªn cøu quy ®Þnh nµy d­íi gãc ®é NL§ kh«ng tù nguyÖn, kh«ng ®ång ý chÊp hµnh th× viÖc buéc hä ph¶i tu©n thñ h×nh thøc kû luËt ®ã cã thÓ hiÓu lµ NL§ bÞ buéc ph¶i lµm c«ng viÖc cã møc l­¬ng thÊp h¬n so víi c«ng viÖc cò. §iÒu nµy v« h×nh chung cã thÓ ®­îc hiÓu lµ ph¸p luËt cho phÐp c­ìng bøc ®èi víi lao ®éng chÞu h×nh thøc kû luËt nµy. VÒ viÖc bu«n b¸n ng­êi: + HiÖn nay ph¸p luËt n­íc ta ch­a cã mét quy ph¹m ®Þnh nghÜa nµo vÒ bu«n b¸n ng­êi. Do vËy, cÇn ph¶i ®­a ra mét ®Þnh nghÜa cô thÓ lµm c¬ së ph¸p lý ®Ó b­íc ®Çu x¸c ®Þnh lo¹i téi ph¹m nµy. ThiÕt nghÜ cã thÓ hiÓu “Bu«n ng­êi lµ hµnh vi tuyÓn mé, chøa chÊp, vËn chuyÓn, cung cÊp hoÆc thu lîi nhuËn tõ viÖc ®e do¹, lõa g¹t, b¾t cãc, man tr¸, lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n hay viÖc trao ®æi tiÒn, lîi Ých vËt chÊt ®Ó bãc lét ng­êi kh¸c”. + Trong thêi gian gÇn ®©y, x¶y ra t×nh tr¹ng bu«n b¸n nam giíi trong ®é tuæi lao ®éng sang Trung Quèc ®Ó bãc lét søc lao ®éng ë mét sè ®Þa ph­¬ng cña n­íc ta. Trong khi ®ã Bé luËt míi chØ ®Ò cËp ®Õn Téi mua b¸n phô n÷ (§iÒu 119) vµ Téi mua b¸n, ®¸nh tr¸o hoÆc chiÕm ®o¹t trÎ em (§iÒu 120). Do vËy, nªn söa ®æi §iÒu 119 BLHS theo h­íng quy ®Þnh mét téi danh chung lµ “téi bu«n b¸n ng­êi” trªn c¬ së kÕt hîp c¸c quy ®Þnh cña téi mua b¸n phô n÷ vµ mua b¸n trÎ em, trong ®ã h×nh sù ho¸ c¶ hµnh vi bu«n b¸n nam giíi tõ ®ñ 16 tuæi trë lªn. §èi t­îng bÞ bu«n b¸n lµ con ng­êi nãi chung. C¸c yÕu tè cÊu thµnh cña téi bu«n b¸n ng­êi ®­îc quy ®Þnh vÒ c¬ b¶n t­¬ng tù nh­ quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh th­ vÒ phßng ngõa, trÊn ¸p vµ trõng trÞ téi ph¹m bu«n b¸n ng­êi. Trong ®ã, quy ®Þnh râ nh»m môc ®Ých bãc lét thay cho môc ®Ých t­ lîi v× viÖc x¸c ®Þnh môc ®Ých t­ lîi cña c¸c ®èi t­îng m«i giíi lµ rÊt khã kh¨n. Quy ®Þnh thªm c¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng nh­ lîi dông chøc vô quyÒn h¹n, g©y hËu qu¶ nghiªm träng, rÊt nghiªm träng vµ ®Æc biÖt nghiªm träng. Bæ sung h×nh ph¹t tÞch thu mét phÇn hoÆc toµn bé tµi s¶n cña ng­êi ph¹m téi; n©ng møc tiÒn nép ph¹t bæ sung. Söa ®æi §iÒu 120 quy ®Þnh vÒ téi ®¸nh tr¸o hoÆc chiÕm ®o¹t trÎ em. + Liªn quan ®Õn ho¹t ®éng bu«n b¸n ng­êi cã mét ho¹t ®éng rÊt dÔ bÞ lîi dông ®Ó thùc hiÖn hµnh vi v« nh©n ®¹o nh­ l¹m dông, bãc lét trÎ em, trôc lîi bÊt chÝnh. §ã chÝnh lµ ho¹t ®éng nu«i con nu«i. Nu«i con nu«i lµ mét ho¹t ®éng nh©n ®¹o, cã ý nghÜa lín trong viÖc ®¶m b¶o quyÒn ®­îc ch¨m sãc nu«i d­ìng trong m«i tr­êng gia ®×nh thay thÕ ®èi víi nh÷ng trÎ em kh«ng cã gia ®×nh, trÎ em kh«ng n¬i n­¬ng tùa, trÎ em bÞ khuyÕt tËt, bÞ tµn tËt… §èi víi mét ®Êt n­íc ph¶i g¸nh chÞu nhiÒu hËu qu¶ nÆng nÒ do hai cuéc chiÕn tranh ®Ó l¹i, nÒn kinh tÕ - x· héi cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n nh­ n­íc ta th× viÖc b¶o vÖ c¸c quyÒn c¬ b¶n cña trÎ em, ®Æc biÖt lµ quyÒn ®­îc lµm con nu«i l¹i cµng quan träng. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ ho¹t ®éng nµy ®· bÞ bän téi ph¹m lîi dông. §èi víi hµnh vi lîi dông viÖc nu«i con nu«i ®Ó l¹m dông, bãc lét trÎ em sÏ bÞ trõng trÞ theo Téi bu«n b¸n ng­êi. §èi víi hµnh vi lîi dông viÖc giíi thiÖu trÎ em lµm con nu«i ®Ó trôc lîi th× NghÞ ®Þnh th­ vÒ mua b¸n trÎ em, m¹i d©m trÎ em vµ v¨n ho¸ phÈm khiªu d©m trÎ em, bæ sung C«ng ­íc QuyÒn trÎ em yªu cÇu ph¶i h×nh sù ho¸ nh÷ng hµnh vi lµm trung gian, tranh thñ sù ®ång ý mét c¸ch kh«ng l­¬ng thiÖn viÖc nu«i con nu«i ®Ó trôc lîi. N­íc ta ®· phª chuÈn NghÞ ®Þnh th­ nµy tõ n¨m 2001, do ®ã ®Ó kÞp thêi ng¨n chÆn vµ xö lý nghiªm hµnh vi lîi dông viÖc m«i giíi con nu«i ®Ó trôc lîi vµ thùc hiÖn nghÜa vô quèc tÕ, nªn bæ sung Téi lîi dông viÖc giíi thiÖu trÎ em lµm con nu«i ®Ó trôc lîi (§iÒu 119a). Cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o ®­îc tÝnh t­¬ng thÝch víi ph¸p luËt quèc tÕ vµ t¨ng c­êng ®­îc hiÖu qu¶ ®Êu tranh phßng, chèng bu«n b¸n ng­êi ë n­íc ta. + Ngµy 05/03/2009 Ban so¹n th¶o vµ Tæ biªn tËp dù th¶o LuËt Phßng chèng bu«n b¸n ng­êi do Bé T­ ph¸p chñ tr× ®· ra m¾t vµ th«ng qua dù kiÕn néi dung c¬ b¶n vµ lé tr×nh x©y dùng luËt. LuËt nµy sÏ cã sù ph©n ®Þnh víi c¸c bé luËt kh¸c nh­ BLHS, Tè tông h×nh sù, Bé luËt D©n sù, Tè tông d©n sù. Dù kiÕn dù th¶o nµy sÏ ®­îc tr×nh Quèc héi cho ý kiÕn vµ th«ng qua vµo n¨m 2010. VÒ lao ®éng gióp viÖc t¹i c¸c gia ®×nh: HiÖn nay, do ph¸p luËt kh«ng cã quy ®Þnh vÒ thêi gian lµm viÖc cña lao ®éng gióp viÖc trong gia ®×nh nªn kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc dÊu hiÖu cña sù c­ìng bøc lao ®éng trong vÊn ®Ò nµy. Thùc ra viÖc quy ®æi thêi gian lµm viÖc trong mét ngµy cña lao ®éng gióp viÖc gia ®×nh lµ mét vÊn ®Ò rÊt khã kh¨n, nã kh«ng gièng víi lao ®éng trong doanh nghiÖp lµ trong mét ngµy lµm mét sè giê nhÊt ®Þnh vµ hÕt giê lµm th× ®­îc nghØ. ®èi víi NL§ ph¶i ë trong nhµ cña NSDL§ vµ lµm nh÷ng c«ng viÖc trong gia ®×nh ®­îc giao, do kh«ng h¹n chÕ thêi gian lµm viÖc nªn NL§ tuú theo t×nh h×nh søc khoÎ cña m×nh, th¸i ®é cña NSDL§, tÝnh chÊt c«ng viÖc… mµ cã thÓ lµm trong thêi gian ng¾n hay dµi. MÆt kh¸c nh÷ng c«ng viÖc ®ã kh«ng ph¶i ®Òu diÔn ra trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh trong ngµy, mµ cïng mét c«ng viÖc cã thÓ diÔn ra trong nh÷ng thêi gian kh¸c nhau trong nh÷ng ngµy kh¸c nhau. Do ®ã viÖc quy ®Þnh vÒ thêi giê lµm viÖc cña lao ®éng gióp viÖc trong gia ®×nh lµ rÊt khã nh­ng cã thÓ quy ®Þnh cÊm NSDL§ b¾t NL§ gióp viÖc trong gia ®×nh lµm viÖc liªn tôc trong ngµy mµ ph¶i dµnh thêi gian nghØ ng¬i cho hä kh«ng ®­îc thÊp h¬n 8 giê/ngµy (®©y lµ sè giê ngñ tiªu chuÈn tèi thiÓu cña 1 ng­êi trong ngµy). VÒ lao ®éng cña c¸c ph¹m nh©n: Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam hiÖn hµnh th× 60% kÕt qu¶ lao ®éng cña ph¹m nh©n ®­îc nép vµo Ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó ®Çu t­ trë l¹i cho tr¹i giam, thùc chÊt lµ tr¶ l­¬ng cho ph¹m nh©n b»ng h×nh thøc gi¸n tiÕp. HiÖn nay, mét sè n­íc trªn thÕ giíi l¹i quy ®Þnh c«ng khai cô thÓ vÒ vÊn ®Ò nµy. Do vËy, c¸c nhµ lËp ph¸p n­íc ta cÇn c©n nh¾c tÝnh to¸n kü tr­íc khi söa ®æi quy ®Þnh nµy cho phï hîp, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gia nhËp C«ng ­íc 105 cña ILO. Theo em, toµn bé sè tiÒn thu ®­îc tõ kÕt qu¶ lao ®éng cña ph¹m nh©n trong tr¹i giam nªn ®Ó l¹i tr¹i giam trùc tiÕp sö dông, kh«ng nªn th«ng qua mét b­íc trung gian n÷a lµ nép vµo Ng©n s¸ch Nhµ n­íc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn chñ ®éng trong viÖc tæ chøc, qu¶n lý tr¹i giam. VÒ lao ®éng ®èi víi ng­êi nghiÖn ma tuý, ng­êi m¹i d©m, ng­êi ch­a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt: BiÖn ph¸p ®­a vµo c¬ së ch÷a bÖnh ®èi víi ng­êi nghiÖn ma tuý, ng­êi b¸n d©m; ®­a vµo tr­êng gi¸o d­ìng ®èi víi ng­êi ch­a thµnh niªn cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt n­íc ta ®· ®¶m b¶o mét tr×nh tù thñ tôc tè tông luËt ®Þnh song l¹i do c¬ quan hµnh chÝnh- Chñ tÞch UBND cÊp huyÖn thùc hiÖn. Së dÜ nh­ vËy lµ do n­íc ta quan niÖm hµnh vi b¸n d©m, hµnh vi sö dông tr¸i phÐp ma tuý hay c¸c hµnh vi trém c¾p vÆt, lõa ®¶o nhá, ®¸nh b¹c nhá, g©y rèi trËt tù c«ng céng lµ hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh mµ kh«ng ph¶i lµ téi ph¹m vµ bÞ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p xö lý hµnh chÝnh kh¸c theo quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh n¨m 2002, söa ®æi bæ sung n¨m 2008. §èi chiÕu víi quy ®Þnh cña C«ng ­íc 105 cña ILO viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p c­ìng chÕ mang tÝnh quyÒn lùc nhµ n­íc ph¶i do Toµ ¸n thùc hiÖn th× quy ®Þnh cña ph¸p luËt n­íc ta lµ ch­a phï hîp. Trong thêi gian tíi muèn gia nhËp C«ng ­íc nµy th× n­íc ta ph¶i quy ®Þnh l¹i thÈm quyÒn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®­a vµo c¬ së ch÷a bÖnh, vµo tr­êng gi¸o d­ìng thuéc vÒ Toµ ¸n cho t­¬ng thÝch víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt quèc tÕ. b. ChuÈn bÞ ®éi ngò lµm c«ng t¸c phßng chèng L§CB: C«ng ®oµn, Héi phô n÷, §oµn thanh niªn, Héi n«ng d©n cïng ®éi ngò céng t¸c viªn chÝnh lµ nh÷ng tæ chøc gÇn gòi víi NL§ nhÊt vµ ®©y sÏ lµ nh÷ng c¬ së ®Çu tiªn cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cho NL§ vÒ L§CB ®Ó hä tù b¶o vÖ m×nh vµ còng lµ n¬i sinh ho¹t cña nh÷ng n¹n nh©n L§CB sau khi trë vÒ. Bªn c¹nh ®ã, c¸c tæ chøc kh¸c nh­ thanh tra lao ®éng; Côc qu¶n lý lao ®éng ngoµi n­íc; Ban chØ ®¹o liªn ngµnh phßng ngõa bu«n b¸n phô n÷, trÎ em víi sù phèi hîp gi÷a ®¹i diÖn cña ChÝnh phñ (Bé L§TB - XH), NSDL§ (VCCI) vµ tæ chøc cña NL§ (Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam), C«ng an sÏ lµ nh÷ng c¬ quan cã vai trß quan träng trong viÖc ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn vµ xö lý nh÷ng biÓu hiÖn cña sù c­ìng bøc lao ®éng. §éi ngò lµm c«ng t¸c phßng chèng L§CB cÇn cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, cã tinh thÇn phôc vô tËn tuþ, cÇn ®­îc ®µo t¹o c¬ b¶n kiÕn thøc chuyªn m«n vÒ L§CB. Nhµ n­íc còng cÇn cã c¸c biÖn ph¸p rµng buéc vÒ chÕ ®é tr¸ch nhiÖm, quyÒn lîi cña ®éi ngò nµy ®Ó ®¶m b¶o võa thùc hiÖn nhiÖm vô do Nhµ n­íc giao phã võa kÝch thÝch tinh thÇn phôc vô v× lîi Ých nh©n d©n, nh­ khen th­ëng khi cã thµnh tÝch tèt, xö lý c¸ nh©n cã hµnh vi vi ph¹m, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ l­¬ng, trî cÊp… §ång thêi lËp c¸c ®­êng d©y nãng tíi C«ng an, nh©n viªn x· héi ®Ó mäi ng­êi cã thÓ liªn hÖ kÞp thêi khi cÇn thiÕt. §Ó cã thÓ trî gióp cho mäi ®èi t­îng thuéc c¸c d©n téc kh¸c nhau th× cÇn cã phiªn dÞch lu«n s½n sµng vµ cã thÓ ®µo t¹o mét sè nh©n viªn phiªn dÞch tõ nh÷ng n¹n nh©n ®­îc gi¶i tho¸t trë vÒ. c. Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c tuyªn truyÒn: CÇn tiÕn hµnh tuyªn truyÒn réng r·i vÒ c¸c biÓu hiÖn cña L§CB trong quan hÖ lao ®éng; c¸c biÓu hiÖn, thñ ®o¹n cña téi ph¹m bu«n b¸n ng­êi; c¸c hËu qu¶ cña viÖc nghiÖn ma tuý…còng nh­ tuyªn truyÒn c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan cho tÊt c¶ tÇng líp nh©n d©n, trong ®ã ®Æc biÖt chó ý ®Õn nh÷ng ng­êi d©n ë vïng s©u, xa, biªn giíi - nh÷ng n¬i mµ th«ng tin cßn h¹n chÕ; ®Õn nh÷ng ng­êi cã hoµn c¶nh gia ®×nh phøc t¹p, khã kh¨n… bëi ®©y lµ ®èi t­îng dÔ bÞ dô dç thµnh n¹n nh©n cña n¹n bu«n b¸n ng­êi, n¹n ma tuý, m¹i d©m vµ còng cÇn chó ý ®Õn giíi sö dông lao ®éng nhËp c­. Sau khi C«ng ­íc 105 ®­îc phª chuÈn, n­íc ta cÇn ph¶i tiÕn hµnh tuyªn truyÒn phæ biÕn giíi thiÖu C«ng ­íc nµy. ViÖc truyªn truyÒn cã thÓ ®­îc tiÕn hµnh d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­: sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng (v« tuyÕn truyÒn h×nh, loa ®µi ph¸t thanh, b¸o, m¹ng internet); qu¶ng c¸o b»ng tê r¬i, tê b­ím, in C«ng ­íc vµ ph¸t cho ng­êi d©n… Thµnh lËp c¸c ®éi c«ng t¸c tù nguyÖn ë c¸c huyÖn, x·, thÞ trÊn do lùc l­îng thanh niªn, héi phô n÷ lµm nßng cèt xuèng c¸c x·, th«n, b¶n… ®Ó tuyªn truyÒn. CÇn ®­a thªm néi dung L§CB vµo ch­¬ng tr×nh phæ cËp ph¸p luËt t¹i c¸c tr­êng trung cÊp chuyªn nghiÖp, cao ®¼ng, ®¹i häc, c¸c c¬ së d¹y nghÒ. C¸c tæ chøc ®oµn thÓ nh­ C«ng ®oµn, Héi phô n÷, §oµn thanh niªn, Héi n«ng d©n cÇn x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh phæ biÕn réng r·i vÒ L§CB cho c¸c thµnh viªn trong tæ chøc m×nh vµ cho nh÷ng NL§ kh¸c. §Èy m¹nh x· héi ho¸ c«ng t¸c phßng chèng tÖ n¹n ma tuý, m¹i d©m bëi ®©y kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc cña riªng Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng nµo, nã ph¶i ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn, liªn tôc, kiªn tr× víi c¸c biÖn ph¸p quyÕt liÖt vµ triÖt ®Ó nh»m huy ®éng søc m¹nh cña c¶ hÖ thèng chÝnh trÞ vµ x· héi. Lao ®éng di tró lµ ®èi t­îng dÔ bÞ lîi dông c­ìng bøc lao ®éng, do vËy c¸c doanh nghiÖp dÞch vô xuÊt khÈu lao ®éng cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p b¶o vÖ NL§ cña m×nh; tæ chøc c¸c líp truyÒn ®¹t kinh nghiÖm, c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ v¨n ho¸, hiÓu biÕt ph¸p luËt, quan hÖ lao ®éng cña n­íc mµ NL§ s¾p sang lµm viÖc. d. TiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p hç trî cho c«ng t¸c xo¸ bá L§CB: Nhµ n­íc nªn triÓn khai thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c ch­¬ng tr×nh quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm cho NL§, ng­êi sau cai nghiÖn, ng­êi sau khi tõ tr¹i gi¸o d­ìng, Trung t©m, nh÷ng phô n÷, trÎ em, ®µn «ng ®­îc gi¶i tho¸t khái c¸c ®­êng d©y bu«n b¸n ng­êi trë vÒ t¸i hoµ nhËp céng ®ång. TriÓn khai c¸c m« h×nh kinh tÕ nhá t¹o viÖc lµm t¹i chç cho nh÷ng ®èi t­îng ®ã. Më réng h¬n n÷a nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô míi, ®a d¹ng hãa c¸c lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô ®Ó thu hót lao ®éng, gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¹o thu nhËp, gi¶m bít thêi gian r¶nh rçi cña c¸c ®èi t­îng cã nguy c¬ t¸i nghiÖn, ph¹m ph¸p cao… Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n­íc còng ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý tèt lùc l­îng lao ®éng ch­a cã viÖc lµm b»ng c¸ch giao cho c¸c ®Þa ph­¬ng theo dâi, kiÓm tra, ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p vÒ viÖc ®¨ng kÝ, t×m viÖc cho hä. C¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ nguån kinh phÝ cña Trung ­¬ng cÊp còng nh­ nguån tµi trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ cho c«ng t¸c phßng chèng tÖ n¹n ma tuý, m¹i d©m nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng thÊt tho¸t, l·ng phÝ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c nµy. Thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, lÊy ch­¬ng tr×nh quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm lµm nßng cèt trong tæng sè 14 ch­¬ng tr×nh quèc gia vµ dù ¸n cã néi dung g¾n víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Hç trî häc bæng cho trÎ em nhÊt lµ trÎ em nghÌo ®Ó ®Ò phßng kh¶ n¨ng bá häc sím. Cã kÕ ho¹ch gióp ®ì t×m viÖc lµm vµ d¹y nghÒ cho c¸c em ®· bá häc. C¸c ®Þa ph­¬ng, tæ chøc ®oµn thÓ còng cÇn ®Èy m¹nh thùc hiÖn dù ¸n më réng quü tÝn dông cho nh÷ng thµnh viªn cña m×nh, c¸c hé gia ®×nh nghÌo, nh÷ng ng­êi trë vÒ t¸i hoµ nhËp céng ®ång vay vèn lµm ¨n, ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. KÕt luËn Qua ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ta cã thÓ thÊy ®­îc ë n­íc ta hiÖn nay kh«ng cã dÊu hiÖu cña L§CB hoÆc biÓu hiÖn cña L§CB kh«ng râ rµng. C¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh liªn quan ®Õn L§CB t­¬ng ®èi phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña c¸c C«ng ­íc quèc tÕ. Trong qu¸ tr×nh phßng, chèng vµ gi¶i quyÕt hËu qu¶ cña c¸c tÖ n¹n ma tuý, m¹i d©m, bu«n b¸n ng­êi n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. §Ó cã ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®ã, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn vai trß cña c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt trong c¸c lÜnh vùc nµy lµm nÒn t¶ng ph¸p lý ®Ó c¸c c¬ quan chøc n¨ng còng nh­ c¸c ®èi t­îng liªn quan thùc thi ®óng ph¸p luËt, ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi d©n. Tuy nhiªn, c¸c nhµ lµm luËt, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch còng ®ang ®øng tr­íc nhiÒu bµi to¸n khã nh­ ng­êi sau khi cai nghiÖn trë vÒ ®Þa ph­¬ng ®a phÇn lµ thÊt nghiÖp hoÆc rÊt khã kh¨n khi xin viÖc lµm v× t©m lý nhiÒu doanh nghiÖp rÊt “ng¹i” nhËn hä. Trong khi ®ã, víi ng­êi ®i cai vÒ nÕu ®Ó gi¸n ®o¹n mét thêi gian th× kh«ng tr¸nh khái hiÖn t­îng “nhµn c­ vi bÊt thiÖn”; viÖc qu¶n lý ng­êi sau cai hay ng­êi nghiÖn ma tuý bÞ nhiÔm HIV/AIDS ph¶i ®­a vÒ c¸c bÖnh viÖn ch÷a trÞ ®ang “cã vÊn ®Ò”. Do kh«ng cã ai qu¶n lý nªn mét sè ®èi t­îng bá ®i lang thang, mét sè ng­êi khi bÞ C«ng an ph¸t hiÖn, b¾t ®­a vÒ Trung t©m th× n¬i ®©y kh«ng chÞu nhËn víi lý do lµ nh÷ng ng­êi nµy ®ang ph¶i ch÷a bÖnh. §©y lµ mèi nguy c¬ l©y nhiÔm kh¸ cao cho x· héi. NhiÒu phô n÷, trÎ em lµ n¹n nh©n cña n¹n bu«n b¸n ng­êi, sau khi ®­îc gi¶i tho¸t trë vÒ ®Þa ph­¬ng còng gÆp nhiÒu khã kh¨n trong sinh ho¹t vµ c«ng viÖc… Do vËy, nhiÖm vô tr­íc m¾t lµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cßn tån t¹i; x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé, phï hîp t¹o nÒn t¶ng ®Ó trong t­¬ng lai gÇn ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña C«ng ­íc 105 vÒ xo¸ bá L§CB, tiÕn tíi xo¸ bá hoµn toµn t×nh tr¹ng nµy ®¶m b¶o tèt nhÊt quyÒn con ng­êi cho tÊt c¶ c«ng d©n ViÖt Nam.