Đề tài Phát triển thị trường option tại Việt Nam – Thực trạng và giải pháp
MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU i Chương 1: TỔNG QUAN VỀ THỊ TRƯỜNG OPTION 1.1. Những vấn đề cơ bản về thị trường tài chính – thị trường chứng khoán . 1 1.1.1. Thị trường tài chính . 1 1.1.2. Thị trường chứng khoán (TTCK) 4 1.2. Thị trường các công cụ tài chính phái sinh . 7 1.3. Tổng quan về thị trường Option - những vấn đề lý luận cơ bản . 9 1.3.1. Một số khái niệm và thuật ngữ 9 1.3.2. Lịch sử phát triển thị trường option trên thế giới . 10 1.3.3. Phân loại – Đặc điểm các loại option 12 1.3.3.1. Phân loại theo quyền của người mua 12 1.3.3.2. Phân loại theo thời gian thực hiện option (Expiration Date) . 13 1.3.3.3. Phân loại theo tài sản cơ sở (Underlying Asset) . 13 a) Option chứng khoán 13 b) Option chỉ số chứng khoán . 15 c) Option tiền tệ (Currency Options) 16 d) Option về hợp đồng Future . 18 e) Option về lãi suất 19 1.3.3.4. Một số loại option đặc biệt khác . 21 a) Option linh hoạt (Flex Option) 21 b) Các loại option ngoại lai (Exotic Options) 21 c) Option chứng khoán dành cho nhân viên (Employee stock option - ESOs) 22 1.3.4. Vai trò – các thành phần tham gia thị trường option 22 1.3.5. Vấn đề định giá option (phí quyền chọn) . 24 1.3.6. Các chiến lược kinh doanh về option . 26 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 27 Chương 2: THỰC TRẠNG VÀ KHẢ NĂNG XÂY DỰNG – PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG OPTION TẠI VIỆT NAM 2.1. Thực trạng triển khai và sử dụng các công cụ tài chính phái sinh ở nước ta thời gian qua . 28 2.2. Thực trạng và khả năng xây dựng – phát triển thị trường option tại Việt Nam 2.2.1. Thị trường quyền chọn tiền tệ (Currency Options) . 33 2.2.1.1. Option ngoại tệ . 33 2.2.1.2. Option tiền đồng Việt Nam 44 2.2.1.3. Kết quả ban đầu và triển vọng phát triển thị trường option tiền tệ . 50 2.2.2. Thị trường quyền chọn vàng (Gold Options) 51 2.2.2.1. Sơ lược thực trạng triển khai 51 2.2.2.2. Những thuận lợi và khó khăn . 52 2.2.2.3. Kết quả ban đầu và triển vọng phát triển Gold options thời gian tới 55 2.2.3. Quyền chọn về lãi suất . 56 2.2.4. Khả năng xây dựng – phát triển các loại quyền chọn khác tại Việt Nam . 58 2.2.4.1. Quyền chọn chứng khoán và chỉ số chứng khoán VN- index . 58 2.2.4.2. Quyền chọn về hợp đồng Future . 64 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 64 Chương 3: CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG OPTION TẠI VIỆT NAM 3.1. Một số giải pháp chung cho phát triển tổng thể thị trường các loại option hiện có tại Việt Nam . 66 3.1.1. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền – tạo nhận thức cho công chúng về công cụ option . 66 3.1.2. Tạo lập và phát triển các cơ sở vật chất, kỹ thuật – hoàn thiện khung pháp lý cho các giao dịch về option . 70 3.1.3. Giải pháp đẩy mạnh việc hiện đại hoá hệ thống ngân hàng tại Việt Nam, mở đường cho các công cụ phái sinh phát triển . 72 3.1.4. Các NHTM cần xác định các mức phí option mang tính hấp dẫn, kích thích khách hàng tìm đến sử dụng các giao dịch này hơn trong giai đoạn chúng vẫn chưa thực sự phổ biến tại nước ta . 73 3.1.5. Nhóm các giải pháp nhằm cải thiện và nâng cao tính hiệu quả của TTTC Việt Nam 74 3.1.6. Tăng cường công tác nghiên cứu, phát triển thị trường, tăng cường hợp tác quốc tế – tiến tới sớm triển khai và phát triển các loại option khác tại nước ta . 76 3.1.7. Nhóm các giải pháp nhằm ngăn ngừa và hạn chế các tác động tiêu cực hay “thảm họa” có thể xảy ra từ việc lạm dụng công cụ option khi nó được thực hiện phổ biến tại Việt Nam trong tương lai 77 3.2. Các nhóm giải pháp riêng nhằm phát triển từng loại option tại Việt Nam từ nay đến năm 2010 . 79 3.2.1. Các giải pháp phát triển thị trường quyền chọn tiền tệ . 79 3.2.2. Các giải pháp phát triển thị trường quyền chọn vàng 83 3.2.3. Các giải pháp phát triển thị trường quyền chọn lãi suất 84 3.3. Các giải pháp nhằm tăng cường khả năng sớm triển khai các loại option chưa được thực hiện tại Việt Nam 85 3.3.1. Giải pháp cho option chứng khoán . 85 3.3.2. Giải pháp cho option về hợp đồng Future 87 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .88 KẾT LUẬN ĐỀ TÀI .xi TÀI LIỆU THAM KHẢO .xiii PHỤ LỤC 1: Các chiến lược kinh doanh về option. PHỤ LỤC 2: Quyết định 163/2003/QĐ-TTG (ngày 5/8/2003) của Thủ tướng Chính phủ về Chiến lược phát triển TTCK Việt Nam đến năm 2010. PHỤ LỤC 3: Quyết định 1452/2004/QĐ-NHNN (ngày 10/11/2004) của Thống đốc NHNN về giao dịch hối đoái của các tổ chức tín dụng được phép hoạt động ngoại hối. PHỤ LỤC 4: Option chứng khoán dành cho nhân viên tại Việt Nam. LỜI MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài Trong giai đoạn hiện nay, hội nhập hoá nền kinh tế đất nước đang được thúc đẩy mạnh mẽ tại Việt Nam với hàng loạt các cải cách quan trọng trên nhiều lĩnh vực. Đặc biệt, trong lĩnh vực tài chính - tiền tệ là quá trình chuyển từ chính sách “tài chính kềm chế” sang tự do hoá tài chính nhằm tiến tới phù hợp xu hướng chung của thế giới. Để rút ngắn khoảng cách trong hội nhập, nâng cao hiệu quả kinh doanh của hệ thống ngân hàng trong nước, đồng thời tạo cơ hội cho giới doanh nghiệp và nhà đầu tư Việt Nam có thể tiếp cận, sử dụng những công cụ tài chính cao cấp hữu ích; trong khoảng thời gian 5 năm trở lại đây, NHNN đã từng bước cho phép đưa vào thực hiện hoặc triển khai thí điểm rất nhiều các công cụ tài chính phái sinh trên thị trường tài chính – ngân hàng nước ta. Đến nay, các giao dịch phái sinh như: nghiệp vụ mua bán kỳ hạn (forward), giao dịch hoán đổi (swap), quyền chọn (option) và hợp đồng giao sau (future) là những sản phẩm dịch vụ đang được giới ngân hàng Việt Nam chú trọng phát triển trong xu hướng mở rộng các sản phẩm dịch vụ tài chính - ngân hàng hiện đại cung cấp cho khách hàng. Trong đó, đáng chú ý nhất là option - công cụ quản trị rủi ro hữu ích cho các nhà đầu tư tài chính và kinh doanh trên thị trường quốc tế. Đây là công cụ đa chức năng, có thể giúp xử lý rủi ro về tỷ giá hối đoái trong thương mại quốc tế, rủi ro giá cả trong buôn bán hàng hoá kỳ hạn, và cũng là công cụ đầu tư tốt trên thị trường tiền tệ và thị trường chứng khoán. Ngoài ra, Việt Nam hiện đang trong quá trình xây dựng và phát triển hoàn chỉnh thị trường chứng khoán để đáp ứng yêu cầu hội nhập ngày càng lớn. Do vậy, nghiên cứu phát triển những công cụ tài chính đồng hành với thị trường chứng khoán như công cụ option, nhằm tạo thêm nguồn hàng hoá chất lượng cao cho thị trường này là việc làm có ý nghĩa rất thiết thực trong lúc này. Có thể nói, những lợi ích mà giao dịch option mang lại là điều không cần bàn cải. Tuy nhiên, để đưa các loại option vào triển khai thực tiển và khuyến khích các nhóm đối tượng khách hàng sử dụng nó hiệu quả là điều không dễ dàng trong điều kiện nước ta hiện nay. Bởi thị trường tài chính – tiền tệ Việt Nam vẫn còn nhiều yếu kém; điều kiện cơ sở hạ tầng còn rất thiếu để option phát huy hết công năng. Đặc biệt là hạ tầng phần mềm liên quan đến khung pháp lý làm nền tảng phục vụ cho giao dịch option, cũng như tâm lý còn e dè và lạ lẫm của mọi giới về công cụ mới này. Điều trên dẫn đến kết quả là: tuy thực tế thị trường tài chính Việt Nam hiện cũng tồn tại khá đa dạng các công cụ phái sinh (và cũng đã có 3 loại option được đưa vào giao dịch, thí điểm), nhưng ở một chừng mực nào đó, kết quả triển khai thời gian qua là không mấy khả quan và chưa đáp ứng đủ như kỳ vọng. Do vậy, tác giả nhận thức rằng việc nghiên cứu, tìm hiểu chuyên sâu để đưa ra các giải pháp nhằm phát triển khả năng sử dụng các loại option ở Việt Nam được sôi động hơn; cũng như phát triển tổng thể thị trường giao dịch loại sản phẩm này tại nước ta trong giai đoạn tới là hết sức cần thiết và cấp bách. Đây không phải là công việc của riêng Nhà nước hay giới ngân hàng. Mà tất cả những ý kiến đóng góp từ các nhà khoa học, nhà nghiên cứu tài chính - tiền tệ và những ai quan tâm đến nghiệp vụ này đều hữu ích và đáng được khuyến khích. Xuất phát từ những điều trên, cũng như nhận thấy đây là vấn đề mang tính thời sự khá “nóng” trong bối cảnh chúng ta hội nhập - và hội nhập luôn cả những bất ổn, biến động về tỷ giá hối đoái, giá cả của các hàng hoá trên thị trường quốc tế, nên rất cần đến những công cụ như option. Do vậy, tác giả đã chọn đề tài: “Phát triển thị trường option tại Việt Nam – Thực trạng và giải pháp” cho Luận văn thạc sĩ của mình và thật sự phát hiện nhiều điều thú vị khi nghiên cứu, tìm hiểu sâu về đề tài này. 2. Mục tiêu – nội dung nghiên cứu − Tìm hiểu, làm sáng tỏ đặc điểm, vai trò thị trường công cụ tài chính phái sinh nói chung, đặc biệt là option, trong bối cảnh Việt Nam mới đưa vào giao dịch các công cụ này. − Nghiên cứu một số vấn đề lý luận cơ bản về thị trường option để làm nền tảng khảo sát thực trạng triển khai công cụ này tại Việt Nam. − Trọng tâm của đề tài là nghiên cứu, thu thập thông tin để tìm hiểu và phân tích những thuận lợi, khó khăn gặp phải cũng như tổng kết những kết quả đạt được ban đầu cùng các triển vọng sắp tới từ việc thực hiện các loại option hiện có tại nước ta. Qua đó, giúp đưa ra các giải pháp thiết thực và hiệu quả cho phát triển và làm sôi động hơn nữa các giao dịch quyền chọn này. − Ngoài ra, đề tài Luận văn cũng sẽ chú trọng đến việc phát triển tổng thể tất cả các thị trường option trong tương lai tại Việt Nam bằng một số nghiên cứu về: vai trò, lợi ích và sự cần thiết đưa các loại option khác chưa có tại nước ta sớm được thực hiện. Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường khả năng xây dựng và phát triển các thị trường option loại này trong tương lai. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu − Phần cơ sở lý luận tổng quan, đề tài sẽ đi vào phân tích, giới thiệu tất cả các loại option hiện có và đang được giao dịch phổ biến trên thế giới, kể cả một số loại option đặc biệt. Tuy nhiên, trong nghiên cứu thực trạng tại Việt Nam, tác giả sẽ chỉ đi vào phân tích 3 loại chủ yếu là: option tiền tệ (gồm option ngoại tệ và option tiền đồng); option lãi suất và option vàng tại nước ta. − Đề tài cũng hướng đến hai loại option khác: option chứng khoán và option về hợp đồng future. Tuy nhiên, do chúng chưa được thực hiện tại nước ta nên khi đề cập đến 2 loại này, tác giả sẽ nghiên cứu theo hướng nhằm tăng khả năng sớm triển khai chúng tại Việt Nam đến năm 2010. − Ngoài ra, do có sự giới hạn nên trong khuôn khổ Luận văn này, đề tài không thể đi sâu vào những vấn đề như: các kỹ thuật định giá option; các chiến lược phối hợp kinh doanh quyền chọn; lợi ích - rủi ro cho các bên tham gia giao dịch option 4. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu như: Phương pháp nghiên cứu dữ liệu thứ cấp (với nguồn dữ liệu, thông tin được tác giả sưu tầm, tập hợp từ các sách báo, tạp chí chuyên ngành; tại thư viện; thông qua các website trên Internet ); Phương pháp duy vật biện chứng; phương pháp phân tích - tổng hợp; phương pháp so sánh - đối chiếu; phương pháp diễn dịch - quy nạp và phương pháp quan sát thực tế từ thực tiễn để hình thành nên bản Luận văn này. 5. Kết cấu của đề tài Với phạm vi nghiên cứu như trên, nội dung chính của Luận văn gồm 3 chương, 88 trang. Trong đó: a. Chương 1: Tổng quan về thị trường option - 27 trang; b. Chương 2: Thực trạng và khả năng xây dựng - phát triển thị trường option tại Việt Nam - 38 trang; c. Chương 3: Các giải pháp phát triển thị trường option tại Việt Nam - 23 trang.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Phát triển thị trường option tại Việt Nam – Thực trạng và giải pháp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
át. Do vaäy, trôû laïi vôùi nhöõng muïc tieâu ñaõ ñaët
ra ban ñaàu, ñeán ñaây taùc giaû cho raèng mình ñaõ caên baûn hoaøn thaønh nhöõng yeâu caàu
cô baûn veà muïc ñích nghieân cöùu cuûa Luaän vaên naøy:
1. Chöông-1 haún ñaõ giuùp ngöôøi ñoïc coù ñöôïc moät caùi nhìn toång quan veà thò
tröôøng option, veà caùc loaïi quyeàn choïn cuï theå vôùi nhöõng ñaëc tröng vaø öu ñieåm cuûa
noù; cuõng nhö toaøn boä nhöõng khía caïnh bao quaùt khaùc coù lieân quan ñeán nghieäp vuï
giao dòch loaïi saûn phaåm taøi chính cao caáp naøy. Ñaây chính laø phaàn cô sôû lyù luaän cô
baûn laøm neàn taûng cho vieäc nghieân cöùu thöïc traïng vaø ñöa ra giaûi phaùp ñeå phaùt trieån
caùc loaïi thò tröôøng option taïi Vieät Nam ôû nhöõng chöông tieáp theo.
2. Noäi dung Chöông 2 laø keát quaû quaù trình nghieân cöùu, thu thaäp thoâng tin
caån troïng vaø nghieâm tuùc töø nhieàu nguoàn khaùc nhau, nhaèm cung caáp cho ñoïc giaû
nhöõng döõ lieäu vaø phaân tích xaùc thöïc nhaát veà thöïc traïng trieån khai option tieàn teä,
option laõi suaát vaø option vaøng taïi nöôùc ta trong gaàn 3 naêm qua. Ngoaøi ra, taùc giaû
cuõng ñaõ ñöa ra nhöõng phaân tích, ñoái chieáu, nhaän ñònh veà khaû naêng xaây döïng, phaùt
trieån caùc loaïi quyeàn choïn khaùc nhö option chöùng khoaùn, option veà hôïp ñoàng
Future… trong giai ñoaïn ñeán 2010 taïi Vieät Nam.
3. Chöông 3 laø moät noå löïc taäp hôïp caùc yù kieán vaø maïnh daïn ñeà xuaát moät soá
giaûi phaùp cuûa ngöôøi vieát veà phaùt trieån toång theå thò tröôøng option taïi nöôùc ta theo
quan ñieåm vaø töø goùc nhìn caù nhaân taùc giaû. Do vaäy, ôû moät chöøng möïc naøo ñoù, coù
theå raèng nhöõng giaûi phaùp ñöôïc ñöa ra ôû ñaây laø chöa thaät ñaày ñuû, chính xaùc vaø
chuyeân saâu; hay coù theå gaây ra tranh luaän vaø pheâ bình töø phía caùc nhaø nghieân cöùu
vaø caùc cô quan chöùc naêng chuyeân ngaønh. Do vaäy, taùc giaû raát mong nhaän ñöôïc söï
- 100 -
goùp yù chaân thaønh töø Quyù thaày coâ, ñoàng nghieäp vaø caùc nhaø nghieân cöùu, ñoïc giaû
quan taâm, ñeå taùc giaû coù ñöôïc nhöõng thoâng tin, ñaùnh giaù ña chieàu laøm cô sôû cho caùc
ñònh höôùng nghieân cöùu toát hôn veà sau.
4. Ngoaøi ra, coù moät ñieàu taùc giaû muoán nhaán maïnh theâm raèng, trong boái
caûnh ngaøy nay, caàn nhaän thöùc vieäc söû duïng option khoâng chæ coù yù nghóa ñoái vôùi caù
nhaân vaø doanh nghieäp hay chuùng khoâng chæ laø coâng cuï quan troïng vôùi caùc nhaø
kinh doanh, ñaàu tö. Maø ôû taàm vó moâ, ñaây cuõng laø moät coâng cuï toát ñeå Chính phuû
quaûn lyù ruûi ro veà bieán ñoäng giaù caû caùc loaïi nguyeân- nhieân lieäu nhaäp khaåu thieát
yeáu phuïc vuï neàn kinh teá (chaúng haïn: xaêng, daàu, saét, theùp, xi maêng…). Neáu tham
gia vaøo caùc hôïp ñoàng options taïi caùc Sôû giao dòch treân theá giôùi, Chính phuû Vieät
Nam coù theå choát laïi caùc möùc giaù döï kieán cuûa caùc nguyeân - nhieân lieäu ñaàu vaøo naøy.
Töø ñoù, giuùp hoaïch ñònh caùc muïc tieâu kinh teá vó moâ daøi haïn moät caùch thuaän lôïi hôn.
Veà sau, neáu giaù caû dieãn bieán theo chieàu höôùng toát, Chính phuû cuõng coù theå baùn laïi
caùc hôïp ñoàng naøy vôùi möùc giaù toát hôn treân thò tröôøng. Ñaây chính laø öùng duïng cuûa
coâng cuï Options ôû taàm vó moâ moät quoác gia.
5. Duø ñaõ raát coá gaéng, nhöng do thôøi gian nghieân cöùu coù haïn, cuõng nhö ngöôøi
vieát coøn haïn cheá veà kinh nghieäm thöïc tieãn vaø kieán thöùc bao quaùt thò tröôøng option
coøn chöa cao. Vì vaäy, Luaän vaên khoâng theå traùnh khoûi ñoâi choå khieám khuyeát vaø sai
soùt, taùc giaû raát mong nhaän ñöôïc söï thoâng caûm vaø chæ daãn goùp yù. Song, taùc giaû hy
voïng raèng taát caû nhöõng noäi dung vaø vaán ñeà ñaõ ñöôïc trình baøy trong ñaây seõ laø moät
ñoùng goùp nhoû, höõu ích cho vieäc phaùt trieån toång theå thò tröôøng option taïi Vieät Nam
trong töông lai; phuø hôïp vôùi xu höôùng hoäi nhaäp quoác teá treân lónh vöïc taøi chính -
ngaân haøng cuûa nöôùc ta; cuõng nhö goùp phaàn taïo theâm nguoàn haøng chaát löôïng cao
cho TTCK Vieät Nam trong giai ñoaïn tôùi. Töø ñoù, giuùp nöôùc ta coù nhöõng böôùc tieán
maïnh hôn, nhöng chaéc chaén hôn vaø ít ruûi ro hôn trong caïnh tranh - hoäi nhaäp ñeå
phaùt trieån.
Traân troïng caûm ôn.
TP. Hoà Chí Minh, thaùng 10 naêm 2005.
- 101 -
PHUÏ LUÏC 01:
CAÙC CHIEÁN LÖÔÏC KINH DOANH VEÀ OPTION
Khaùi nieäm: Chieán löôïc quyeàn choïn laø moät chieán löôïc kinh doanh ñöôïc caùc
nhaø kinh doanh thieát keá cuï theå theo döï baùo cuûa hoï veà xu höôùng bieán ñoäng cuûa tyû
giaù hoái ñoaùi trong töông lai (ñoái vôùi HÑQC tieàn teä - Currency options); hay giaù caû
cuûa caùc loaïi haøng hoaù cô sôû khaùc (traùi phieáu, chöùng khoaùn, haøng hoaù thoâng
thöôøng, laõi suaát…) treân cô sôû vaän duïng nghieäp vuï option ñeå kieám lôøi. Nhö chuùng ta
ñeàu bieát, moïi cuoäc ñaàu tö ñeàu bao haøm trong noù nhieàu ñieàu khoâng chaéc chaén, laøm
cho lôïi nhuaän ñaàu tö trong töông lai coù tính ruûi ro. Vaø dó nhieân, ñaàu tö vaøo option
cuõng khoâng theå traùnh khoûi ñieàu naøy. Tuy nhieân, khi söû duïng caùc hôïp ñoàng option
ñeå ñaàu tö, caùc nhaø ñaàu tö chuyeân nghieäp vaø coù nhieàu kieán thöùc veà lónh vöïc naøy seõ
khoâng hoaøn toaøn thuï ñoäng ñoái vôùi caùc dieãn bieán treân thò tröôøng. Hoï seõ tìm cho
mình caùc chieán löôïc thích hôïp so vôùi dieãn bieán thò tröôøng ñeå baûo veä voán vaø lôïi
nhuaän töông lai cuûa hoï baèng caùc caùch nhö: tham gia vaøo caùc HÑQC ñôn leõ; hoaëc
keát hôïp caùc vò theá ñoái laäp nhau treân caùc HÑQC; hoaëc cuõng coù theå baèng caùc bieän
phaùp “baûo hoä” ñaàu tö phöùc taïp hôn.
Ñeå quyeát ñònh seõ neân söû duïng chieán löôïc ñaàu tö veà option nhö theá naøo,
thöôøng chuùng ta phaûi töï traû lôøi 3 caâu hoûi sau:
(i) Baïn laø beân mua hay beân baùn quyeàn choïn; hay ñoàng thôøi vöøa laø
beân mua, vöøa laø beân baùn ?
(ii) Möùc ñoä ruûi ro maø baïn saün saøng chaáp nhaän laø nhö theá naøo ? coù giôùi
haïn hay khoâng giôùi haïn ?
(iii) Keát quaû thöïc hieän chieán löôïc quyeàn choïn maø baïn ñònh söû duïng so
vôùi hôïp ñoàng kyø haïn (forward) hay hôïp ñoàng giao sau (future) laø nhö
theá naøo ? Traû lôøi ñöôïc caâu hoûi naøy laø vieäc xaùc ñònh ñöôïc ñieåm ngang
giaù giöõa HÑQC vaø hôïp ñoàng kyø haïn hay hôïp ñoàng giao sau.
Ñoái vôùi nhöõng nhaø kinh doanh quyeàn choïn chuyeân nghieäp, hoï coù theå traû lôøi
hoaøn haûo caùc caâu hoûi treân chæ trong voøng vaøi phuùt. Tuy nhieân, ñoái vôùi ñaïi ña soá
chuùng ta, ñeå traû lôøi ñöôïc laø ñieàu khoâng phaûi deã daøng. Nhaèm giaûi ñaùp cho vaán ñeà
treân, ta caàn naém ñöôïc caùc chieán löôïc kinh doanh quyeàn choïn chuû yeáu sau ñaây.
- 102 -
Theo tieâu thöùc soá löôïng HÑQC maø nhaø kinh doanh tham gia giao dòch, ta coù
theå phaân Chieán löôïc quyeàn choïn thaønh hai nhoùm chính:
1. CHIEÁN LÖÔÏC QUYEÀN CHOÏN ÑÔN LEÕ
Laø chieán löôïc trong ñoù nhaø kinh doanh chæ tham gia moät HÑQC. Cuï theå coù
caùc chieán löôïc quyeàn choïn ñôn leõ sau:
1.1. Mua quyeàn choïn mua (Long call)
Caùc nhaø ñaàu tö veà option seõ thöïc hieän chieán löôïc naøy khi maø hoï kyø voïng vaø
döï ñoaùn raèng giaù caû thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû HÑQC seõ taêng trong töông lai.
Baèng chieán löôïc “Long call”, ngöôøi mua “Call option” kyø voïng seõ thu ñöôïc lôïi
nhuaän baèng caùch: mua ñöôïc haøng hoaù cô sôû treân HÑQC vôùi giaù ñaõ thoaû thuaän thaáp
vaø baùn laïi treân thò tröôøng vôùi möùc giaù hieän thôøi luùc aáy ñang cao hôn. Khi ñoù, nhaø
kinh doanh seõ ñaït ñöôïc moät möùc lôïi nhuaän nhö sau:
Lôïi nhuaän kyø voïng = Giaù thò tröôøng – Strike price (giaù thoaû thuaän treân
HÑQC) – Phí quyeàn choïn (Option premium).
1.2. Mua quyeàn choïn baùn (Long put)
Nhaø ñaàu tö veà option seõ thöïc hieän chieán löôïc naøy khi hoï kyø voïng vaø döï
ñoaùn raèng giaù caû thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû seõ giaûm trong töông lai. Vôùi chieán
löôïc “Long put”, ngöôøi mua “Put option” kyø voïng seõ thu ñöôïc lôïi nhuaän baèng
caùch: mua haøng hoaù treân thò tröôøng vôùi giaù thò tröôøng thaáp vaø baùn laïi haøng hoaù ñoù
theo HÑQC baùn vôùi giaù ñaõ thoaû thuaän cao hôn. Khi ñoù, nhaø kinh doanh seõ ñaït
ñöôïc moät möùc lôïi nhuaän laø:
Lôïi nhuaän kyø voïng = Strike price – Giaù thò tröôøng– Phí quyeàn choïn.
1.3. Baùn quyeàn choïn mua (Short call)
Khi nhaø ñaàu tö veà option ôû ñaây ñoùng vai troø “beân baùn” HÑQC vaø hoï kyø
voïng, döï ñoaùn raèng giaù caû thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû seõ giaûm trong töông lai.
Vôùi chieán löôïc naøy, nhaø ñaàu tö seõ baùn “Call option” vaø kyø voïng thu ñöôïc lôïi
nhuaän chính laø khoaûn phí quyeàn choïn. Bôûi, neáu haøng hoaù cô sôû treân hôïp ñoàng
“Call option” thöïc söï giaûm giaù vaøo thôøi ñieåm ñaùo haïn HÑQC, thì ngöôøi mua “Call
option” seõ khoâng thöïc hieän “quyeàn mua” cuûa mình maø hoï seõ mua haøng hoaù ñoù
treân thò tröôøng vôùi möùc giaù thò tröôøng thaáp hôn. Töùc laø khi aáy, beân baùn “Call
option” seõ vaãn thu ñöôïc phí option ngay töø ban ñaàu, nhöng veà sau khoâng phaûi thöïc
- 103 -
hieän HÑQC gì caû vì beân mua seõ khoâng muoán thöïc hieän “Call option “ ñaõ mua
trong tröôøng hôïp thò tröôøng dieãn bieán ñuùng nhö döï ñoaùn cuûa nhaø ñaàu tö.
1.4. Baùn quyeàn choïn baùn (Short put)
Khi nhaø ñaàu tö – beân baùn kyø voïng vaø döï ñoaùn giaù caû thò tröôøng cuûa haøng
hoaù cô sôû seõ taêng trong töông lai. Vôùi chieán löôïc naøy, lôïi nhuaän maø ngöôøi baùn
“Put option” kyø voïng seõ thu ñöôïc cuõng chính laø khoaûn phí quyeàn choïn. Bôûi khi
haøng hoaù cô sôû treân hôïp ñoàng “Put option” thöïc söï taêng giaù vaøo thôøi ñieåm ñaùo haïn
HÑQC, ngöôøi mua “Put option” seõ khoâng thöïc hieän “quyeàn baùn” cuûa mình theo
HÑQC maø hoï seõ baùn haøng hoaù ñoù ra thò tröôøng vôùi möùc giaù thò tröôøng cao hôn.
Nhö vaäy, cuõng gioáng tröôøng hôïp 1.3, nhaø ñaàu tö söû duïng chieán löôïc naøy seõ thu
ñöôïc phí option maø veà sau seõ khoâng phaûi thöïc hieän hôïp ñoàng, neáu döï ñoaùn cuûa hoï
laø ñuùng.
2. CHIEÁN LÖÔÏC QUYEÀN CHOÏN PHOÁI HÔÏP
Chieán löôïc quyeàn choïn phoái hôïp laø chieán löôïc trong ñoù nhaø kinh doanh keát
hôïp tham gia nhieàu HÑQC khaùc nhau ôû nhöõng vò theá khaùc nhau. Coù boán chieán
löôïc quyeàn choïn phoái hôïp phoå bieán maø taùc giaû muoán ñöa ra giôùi thieäu trong phuï
luïc naøy laø:
2.1. Chieán löôïc Long Straddle
Chieán löôïc naøy keát hôïp moät hôïp ñoàng mua Quyeàn choïn mua (Long Call) vaø
moät hôïp ñoàng mua Quyeàn choïn baùn (Long Put) taïi cuøng moät möùc giaù “Strike
price” vaø cuøng ngaøy ñaùo haïn (expiration date), vôùi cuøng moät möùc phí quyeàn choïn
(option premium) nhö nhau ñoái vôùi caû hai hôïp ñoàng.
¾ Neáu ta kyù hieäu: • S : Möùc giaù (giao ngay) hieän haønh treân thò tröôøng;
• X : Möùc giaù thoaû thuaän treân HÑQC (strike price);
• p : Phí quyeàn choïn (option premium);
Thu nhaäp cuûa chieán löôïc “Long Straddle” ñöôïc toùm taét nhö sau:
Coù laõi : Neáu S X + 2p
Hoaø voán : Neáu S = X ± 2p
Loã : Neáu X – 2p < S < X + 2p
Loã toái ña : Neáu S = X vaø khoaûn loãmax = 2p
- 104 -
⌦ ÖÙng duïng: Chieán löôïc naøy ñöôïc aùp duïng trong tröôøng hôïp nhaø kinh
doanh kyø voïng giaù thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû hoaëc seõ taêng maïnh hoaëc giaûm
maïnh (veà caû hai phía) so vôùi giaù thoaû thuaän thöïc hieän treân hôïp ñoàng – strike
price. Nhö vaäy, theo lyù thuyeát ôû treân, lôïi nhuaän cuûa chieán löôïc naøy laø khoâng
giôùi haïn; trong khi loã laø coù giôùi haïn vaø khoaûn loã toái ña chính baèng vôùi toång möùc
phí mua hai HÑQC.
2.2. Chieán löôïc Short Straddle
Chieán löôïc naøy ngöôïc laïi vôùi Chieán löôïc “Long straddle”: noù keát hôïp moät
hôïp ñoàng baùn Quyeàn choïn baùn (Short Put) vaø moät hôïp ñoàng baùn Quyeàn choïn mua
(Short Call) taïi cuøng moät möùc giaù “Strike price” vaø cuøng ngaøy ñaùo haïn (expiration
date), vôùi cuøng moät möùc phí quyeàn choïn (option premium) nhö nhau ñoái vôùi caû hai
hôïp ñoàng.
Thu nhaäp cuûa chieán löôïc “Short Straddle” ñöôïc toùm taét nhö sau:
Coù laõi : Khi X – 2p < S < X + 2p
Hoaø voán : Khi S = X ± 2p
Loã : Khi S X + 2p
Laõi toái ña : Khi S = X vaø khoaûn laõi max = 2p
⌦ ÖÙng duïng: Chieán löôïc naøy ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp nhaø kinh
doanh kyø voïng giaù thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû khoâng bieán ñoäng maïnh, chæ
giao ñoäng raát nhoû xung quanh giaù thoaû thuaän thöïc hieän treân hôïp ñoàng – strike
price. Nhö vaäy, theo lyù thuyeát ôû treân, lôïi nhuaän cuûa chieán löôïc naøy giôùi haïn ôû
caùc möùc phí cuûa hai HÑQC; tuy nhieân loã coù theå laø voâ haïn.
2.3. Chieán löôïc Bull Spread
Laø chieán löôïc keát hôïp hai hôïp ñoàng:
(1) Moät hôïp ñoàng mua quyeàn choïn mua (Long Call) vôùi möùc giaù thoaû thuaän
thöïc hieän “strike price”=X1 thaáp, töông öùng vôùi möùc phí quyeàn choïn laø p1;
(2) Moät hôïp ñoàng baùn quyeàn choïn mua (Short Call) vôùi möùc giaù X2 cao,
töông öùng vôùi möùc phí quyeàn choïn laø p2. (Chuù yù: X1 p2)
- 105 -
¾ Neáu ta kyù hieäu: • (p1 – p2): Chi phí roøng cuûa chieán löôïc
Thu nhaäp cuûa chieán löôïc “Bull Spread” ñöôïc toùm taét nhö sau:
Coù laõi : Khi S > X1 + chi phí roøng
Laõi toái ña : Khi S ≥ X2. Khoaûn laõimax = (X2 – X1) – chi phí roøng
Hoaø voán : Khi S = X1 + chi phí roøng
Loã : Khi S < X1 + chi phí roøng
Loã toái ña: Khi S ≤ X1. Khoaûn loãmax = Chi phí roøng
⌦ ÖÙng duïng: Chieán löôïc naøy ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp nhaø kinh
doanh kyø voïng giaù thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû taêng trong töông lai. Khi ñoù,
nhaø kinh doanh seõ thöïc hieän Quyeàn choïn mua ôû HÑQC (1) vôùi giaù thöïc hieän
thaáp (X1) vaø baùn ra thò tröôøng ôû möùc giaù thò tröôøng cao (S) ñeå kieám lôøi. Tuy
nhieân, chieán löôïc naøy coù ñaëc ñieåm laø:
+ Giôùi haïn möùc laõi tieàm naêng: (so vôùi tröôøng hôïp aùp duïng chieán löôïc quyeàn
choïn ñôn leõ laø mua quyeàn choïn mua – Long Call). Bôûi, khi giaù haøng hoaù cô sôû
taêng nhö ñaõ noùi ôû treân, nhaø kinh doanh seõ coù lôøi do thöïc hieän HÑQC (1), nhöng
khoaûn lôïi nhuaän coù ñöôïc töø hôïp ñoàng (1) phaûi buø vaøo khoaûn loã cho hôïp ñoàng (2):
luùc naøy, ngöôøi mua HÑQC (2) seõ yeâu caàu nhaø kinh doanh thöïc hieän vieäc phaûi baùn
haøng hoaù cho hoï vôùi möùc giaù X2. Nhö vaäy, khoaûn laõi cao nhaát khaû thi thu ñöôïc töø
chieán löôïc naøy chæ baèng cheânh leäch giöõa giaù thöïc hieän (X2 – X1) cuûa hai HÑQC
mua vaø baùn tröø ñi chi phí roøng (p1 – p2).
+ Giôùi haïn möùc loã toái ña: Trong tröôøng hôïp giaù thò tröôøng giaûm, seõ khoâng
coù hôïp ñoàng naøo ñöôïc thöïc hieän; khi ñoù, nhaø kinh doanh seõ chæ chòu loã moät khoaûn
toái ña baèng chi phí roøng maø thoâi.
2.4. Chieán löôïc Bear Spread
Laø chieán löôïc keát hôïp hai hôïp ñoàng:
(1) Hôïp ñoàng mua quyeàn choïn baùn (Long put) vôùi möùc giaù thoaû
thuaän thöïc hieän “strike price” = X1 cao, töông öùng vôùi möùc phí quyeàn choïn
laø p1;
(2) Hôïp ñoàng baùn quyeàn choïn baùn (Short put) vôùi möùc giaù X2 thaáp
hôn, töông öùng vôùi möùc phí quyeàn choïn laø p2. (Chuù yù: X1> X2; p1> p2)
- 106 -
Thu nhaäp cuûa chieán löôïc “Bear Spread” ñöôïc toùm taét nhö sau:
Coù laõi : Khi S < E2 – chi phí roøng
Laõi toái ña : Khi S ≥ E1. Khoaûn laõimax = (E2 – E1) – (p1 – p2)
Hoaø voán : Khi S = E2 – chi phí roøng
Loã : Khi S < E2 – chi phí roøng
Loã toái ña: Khi S ≤ E1. Khoaûn loãmax = Chi phí roøng (p1 – p2)
⌦ ÖÙng duïng: Chieán löôïc naøy ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp nhaø kinh
doanh kyø voïng giaù thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû giaûm trong töông lai. Khi ñoù,
nhaø kinh doanh seõ coù lôïi nhuaän khi thöïc hieän HÑQC (1). Tuy nhieân, töông töï
nhö chieán löôïc Bull Spread, chieán löôïc Bear spread naøy cuõng giôùi haïn möùc lôïi
nhuaän tieàm naêng khi giaù coù chieàu höôùng giaûm vì khoaûn laõi thu ñöôïc töø hôïp
ñoàng mua quyeàn choïn baùn (1) seõ buø laïi khoaûn loã do phaûi thöïc hieän hôïp ñoàng
baùn quyeàn choïn baùn (2). Ngoaøi ra, chieán löôïc naøy cuõng haïn cheá ruûi ro tieàm
naêng khi giaù thò tröôøng coù xu höôùng taêng chöù khoâng giaûm nhö döï ñoaùn.
Toùm laïi: hai chieán löôïc Bull Spread vaø Bear Spread ñöôïc thöïc hieän khi nhaø
kinh doanh hy voïng giaù caû haøng hoaù cô sôû seõ taêng hoaëc giaûm nhöng khoâng chaéc
laém. Hoï muoán giôùi haïn khoaûn loã tieàm naêng; vaø ñöông nhieân khoaûn laõi tieàm naêng
cuõng bò giôùi haïn theo. Ñieàu naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi nguyeân taéc kinh doanh cuûa
thò tröôøng laø: “ruûi ro caøng cao, lôïi nhuaän caøng nhieàu”.
Ngoaøi ra, trong thöïc teá, ngöôøi ta coøn vaän duïng moät soá chieán löôïc kinh
doanh phoái hôïp veà caùc hôïp ñoàng option khaùc nhö: Chieán löôïc collar (ñoàng thôøi
mua Quyeàn choïn mua – baùn Quyeàn choïn baùn); Chieán löôïc Ratio Spread…
- 107 -
PHUÏ LUÏC 01:
CAÙC CHIEÁN LÖÔÏC KINH DOANH VEÀ OPTION
Khaùi nieäm: Chieán löôïc quyeàn choïn laø moät chieán löôïc kinh doanh ñöôïc caùc
nhaø kinh doanh thieát keá cuï theå theo döï baùo cuûa hoï veà xu höôùng bieán ñoäng cuûa tyû
giaù hoái ñoaùi trong töông lai (ñoái vôùi HÑQC tieàn teä - Currency options); hay giaù caû
cuûa caùc loaïi haøng hoaù cô sôû khaùc (traùi phieáu, chöùng khoaùn, haøng hoaù thoâng
thöôøng, laõi suaát…) treân cô sôû vaän duïng nghieäp vuï option ñeå kieám lôøi. Nhö chuùng ta
ñeàu bieát, moïi cuoäc ñaàu tö ñeàu bao haøm trong noù nhieàu ñieàu khoâng chaéc chaén, laøm
cho lôïi nhuaän ñaàu tö trong töông lai coù tính ruûi ro. Vaø dó nhieân, ñaàu tö vaøo option
cuõng khoâng theå traùnh khoûi ñieàu naøy. Tuy nhieân, khi söû duïng caùc hôïp ñoàng option
ñeå ñaàu tö, caùc nhaø ñaàu tö chuyeân nghieäp vaø coù nhieàu kieán thöùc veà lónh vöïc naøy seõ
khoâng hoaøn toaøn thuï ñoäng ñoái vôùi caùc dieãn bieán treân thò tröôøng. Hoï seõ tìm cho
mình caùc chieán löôïc thích hôïp so vôùi dieãn bieán thò tröôøng ñeå baûo veä voán vaø lôïi
nhuaän töông lai cuûa hoï baèng caùc caùch nhö: tham gia vaøo caùc HÑQC ñôn leõ; hoaëc
keát hôïp caùc vò theá ñoái laäp nhau treân caùc HÑQC; hoaëc cuõng coù theå baèng caùc bieän
phaùp “baûo hoä” ñaàu tö phöùc taïp hôn.
Ñeå quyeát ñònh seõ neân söû duïng chieán löôïc ñaàu tö veà option nhö theá naøo,
thöôøng chuùng ta phaûi töï traû lôøi 3 caâu hoûi sau:
(iv) Baïn laø beân mua hay beân baùn quyeàn choïn; hay ñoàng thôøi vöøa laø
beân mua, vöøa laø beân baùn ?
(v) Möùc ñoä ruûi ro maø baïn saün saøng chaáp nhaän laø nhö theá naøo ? coù giôùi
haïn hay khoâng giôùi haïn ?
(vi) Keát quaû thöïc hieän chieán löôïc quyeàn choïn maø baïn ñònh söû duïng so
vôùi hôïp ñoàng kyø haïn (forward) hay hôïp ñoàng giao sau (future) laø nhö
theá naøo ? Traû lôøi ñöôïc caâu hoûi naøy laø vieäc xaùc ñònh ñöôïc ñieåm ngang
giaù giöõa HÑQC vaø hôïp ñoàng kyø haïn hay hôïp ñoàng giao sau.
Ñoái vôùi nhöõng nhaø kinh doanh quyeàn choïn chuyeân nghieäp, hoï coù theå traû lôøi
hoaøn haûo caùc caâu hoûi treân chæ trong voøng vaøi phuùt. Tuy nhieân, ñoái vôùi ñaïi ña soá
chuùng ta, ñeå traû lôøi ñöôïc laø ñieàu khoâng phaûi deã daøng. Nhaèm giaûi ñaùp cho vaán ñeà
treân, ta caàn naém ñöôïc caùc chieán löôïc kinh doanh quyeàn choïn chuû yeáu sau ñaây.
- 108 -
Theo tieâu thöùc soá löôïng HÑQC maø nhaø kinh doanh tham gia giao dòch, ta coù
theå phaân Chieán löôïc quyeàn choïn thaønh hai nhoùm chính:
1. CHIEÁN LÖÔÏC QUYEÀN CHOÏN ÑÔN LEÕ
Laø chieán löôïc trong ñoù nhaø kinh doanh chæ tham gia moät HÑQC. Cuï theå coù
caùc chieán löôïc quyeàn choïn ñôn leõ sau:
1.1. Mua quyeàn choïn mua (Long call)
Caùc nhaø ñaàu tö veà option seõ thöïc hieän chieán löôïc naøy khi maø hoï kyø voïng vaø
döï ñoaùn raèng giaù caû thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû HÑQC seõ taêng trong töông lai.
Baèng chieán löôïc “Long call”, ngöôøi mua “Call option” kyø voïng seõ thu ñöôïc lôïi
nhuaän baèng caùch: mua ñöôïc haøng hoaù cô sôû treân HÑQC vôùi giaù ñaõ thoaû thuaän thaáp
vaø baùn laïi treân thò tröôøng vôùi möùc giaù hieän thôøi luùc aáy ñang cao hôn. Khi ñoù, nhaø
kinh doanh seõ ñaït ñöôïc moät möùc lôïi nhuaän nhö sau:
Lôïi nhuaän kyø voïng = Giaù thò tröôøng – Strike price (giaù thoaû thuaän treân
HÑQC) – Phí quyeàn choïn (Option premium).
1.2. Mua quyeàn choïn baùn (Long put)
Nhaø ñaàu tö veà option seõ thöïc hieän chieán löôïc naøy khi hoï kyø voïng vaø döï
ñoaùn raèng giaù caû thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû seõ giaûm trong töông lai. Vôùi chieán
löôïc “Long put”, ngöôøi mua “Put option” kyø voïng seõ thu ñöôïc lôïi nhuaän baèng
caùch: mua haøng hoaù treân thò tröôøng vôùi giaù thò tröôøng thaáp vaø baùn laïi haøng hoaù ñoù
theo HÑQC baùn vôùi giaù ñaõ thoaû thuaän cao hôn. Khi ñoù, nhaø kinh doanh seõ ñaït
ñöôïc moät möùc lôïi nhuaän laø:
Lôïi nhuaän kyø voïng = Strike price – Giaù thò tröôøng– Phí quyeàn choïn.
1.3. Baùn quyeàn choïn mua (Short call)
Khi nhaø ñaàu tö veà option ôû ñaây ñoùng vai troø “beân baùn” HÑQC vaø hoï kyø
voïng, döï ñoaùn raèng giaù caû thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû seõ giaûm trong töông lai.
Vôùi chieán löôïc naøy, nhaø ñaàu tö seõ baùn “Call option” vaø kyø voïng thu ñöôïc lôïi
nhuaän chính laø khoaûn phí quyeàn choïn. Bôûi, neáu haøng hoaù cô sôû treân hôïp ñoàng
“Call option” thöïc söï giaûm giaù vaøo thôøi ñieåm ñaùo haïn HÑQC, thì ngöôøi mua “Call
option” seõ khoâng thöïc hieän “quyeàn mua” cuûa mình maø hoï seõ mua haøng hoaù ñoù
treân thò tröôøng vôùi möùc giaù thò tröôøng thaáp hôn. Töùc laø khi aáy, beân baùn “Call
option” seõ vaãn thu ñöôïc phí option ngay töø ban ñaàu, nhöng veà sau khoâng phaûi thöïc
- 109 -
hieän HÑQC gì caû vì beân mua seõ khoâng muoán thöïc hieän “Call option “ ñaõ mua
trong tröôøng hôïp thò tröôøng dieãn bieán ñuùng nhö döï ñoaùn cuûa nhaø ñaàu tö.
1.4. Baùn quyeàn choïn baùn (Short put)
Khi nhaø ñaàu tö – beân baùn kyø voïng vaø döï ñoaùn giaù caû thò tröôøng cuûa haøng
hoaù cô sôû seõ taêng trong töông lai. Vôùi chieán löôïc naøy, lôïi nhuaän maø ngöôøi baùn
“Put option” kyø voïng seõ thu ñöôïc cuõng chính laø khoaûn phí quyeàn choïn. Bôûi khi
haøng hoaù cô sôû treân hôïp ñoàng “Put option” thöïc söï taêng giaù vaøo thôøi ñieåm ñaùo haïn
HÑQC, ngöôøi mua “Put option” seõ khoâng thöïc hieän “quyeàn baùn” cuûa mình theo
HÑQC maø hoï seõ baùn haøng hoaù ñoù ra thò tröôøng vôùi möùc giaù thò tröôøng cao hôn.
Nhö vaäy, cuõng gioáng tröôøng hôïp 1.3, nhaø ñaàu tö söû duïng chieán löôïc naøy seõ thu
ñöôïc phí option maø veà sau seõ khoâng phaûi thöïc hieän hôïp ñoàng, neáu döï ñoaùn cuûa hoï
laø ñuùng.
2. CHIEÁN LÖÔÏC QUYEÀN CHOÏN PHOÁI HÔÏP
Chieán löôïc quyeàn choïn phoái hôïp laø chieán löôïc trong ñoù nhaø kinh doanh keát
hôïp tham gia nhieàu HÑQC khaùc nhau ôû nhöõng vò theá khaùc nhau. Coù boán chieán
löôïc quyeàn choïn phoái hôïp phoå bieán maø taùc giaû muoán ñöa ra giôùi thieäu trong phuï
luïc naøy laø:
2.1. Chieán löôïc Long Straddle
Chieán löôïc naøy keát hôïp moät hôïp ñoàng mua Quyeàn choïn mua (Long Call) vaø
moät hôïp ñoàng mua Quyeàn choïn baùn (Long Put) taïi cuøng moät möùc giaù “Strike
price” vaø cuøng ngaøy ñaùo haïn (expiration date), vôùi cuøng moät möùc phí quyeàn choïn
(option premium) nhö nhau ñoái vôùi caû hai hôïp ñoàng.
¾ Neáu ta kyù hieäu: • S : Möùc giaù (giao ngay) hieän haønh treân thò tröôøng;
• X : Möùc giaù thoaû thuaän treân HÑQC (strike price);
• p : Phí quyeàn choïn (option premium);
Thu nhaäp cuûa chieán löôïc “Long Straddle” ñöôïc toùm taét nhö sau:
Coù laõi : Neáu S X + 2p
Hoaø voán : Neáu S = X ± 2p
Loã : Neáu X – 2p < S < X + 2p
Loã toái ña : Neáu S = X vaø khoaûn loãmax = 2p
- 110 -
⌦ ÖÙng duïng: Chieán löôïc naøy ñöôïc aùp duïng trong tröôøng hôïp nhaø kinh
doanh kyø voïng giaù thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû hoaëc seõ taêng maïnh hoaëc giaûm
maïnh (veà caû hai phía) so vôùi giaù thoaû thuaän thöïc hieän treân hôïp ñoàng – strike
price. Nhö vaäy, theo lyù thuyeát ôû treân, lôïi nhuaän cuûa chieán löôïc naøy laø khoâng
giôùi haïn; trong khi loã laø coù giôùi haïn vaø khoaûn loã toái ña chính baèng vôùi toång möùc
phí mua hai HÑQC.
2.2. Chieán löôïc Short Straddle
Chieán löôïc naøy ngöôïc laïi vôùi Chieán löôïc “Long straddle”: noù keát hôïp moät
hôïp ñoàng baùn Quyeàn choïn baùn (Short Put) vaø moät hôïp ñoàng baùn Quyeàn choïn mua
(Short Call) taïi cuøng moät möùc giaù “Strike price” vaø cuøng ngaøy ñaùo haïn (expiration
date), vôùi cuøng moät möùc phí quyeàn choïn (option premium) nhö nhau ñoái vôùi caû hai
hôïp ñoàng.
Thu nhaäp cuûa chieán löôïc “Short Straddle” ñöôïc toùm taét nhö sau:
Coù laõi : Khi X – 2p < S < X + 2p
Hoaø voán : Khi S = X ± 2p
Loã : Khi S X + 2p
Laõi toái ña : Khi S = X vaø khoaûn laõi max = 2p
⌦ ÖÙng duïng: Chieán löôïc naøy ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp nhaø kinh
doanh kyø voïng giaù thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû khoâng bieán ñoäng maïnh, chæ
giao ñoäng raát nhoû xung quanh giaù thoaû thuaän thöïc hieän treân hôïp ñoàng – strike
price. Nhö vaäy, theo lyù thuyeát ôû treân, lôïi nhuaän cuûa chieán löôïc naøy giôùi haïn ôû
caùc möùc phí cuûa hai HÑQC; tuy nhieân loã coù theå laø voâ haïn.
2.3. Chieán löôïc Bull Spread
Laø chieán löôïc keát hôïp hai hôïp ñoàng:
(3) Moät hôïp ñoàng mua quyeàn choïn mua (Long Call) vôùi möùc giaù thoaû thuaän
thöïc hieän “strike price”=X1 thaáp, töông öùng vôùi möùc phí quyeàn choïn laø p1;
(4) Moät hôïp ñoàng baùn quyeàn choïn mua (Short Call) vôùi möùc giaù X2 cao,
töông öùng vôùi möùc phí quyeàn choïn laø p2. (Chuù yù: X1 p2)
- 111 -
¾ Neáu ta kyù hieäu: • (p1 – p2): Chi phí roøng cuûa chieán löôïc
Thu nhaäp cuûa chieán löôïc “Bull Spread” ñöôïc toùm taét nhö sau:
Coù laõi : Khi S > X1 + chi phí roøng
Laõi toái ña : Khi S ≥ X2. Khoaûn laõimax = (X2 – X1) – chi phí roøng
Hoaø voán : Khi S = X1 + chi phí roøng
Loã : Khi S < X1 + chi phí roøng
Loã toái ña: Khi S ≤ X1. Khoaûn loãmax = Chi phí roøng
⌦ ÖÙng duïng: Chieán löôïc naøy ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp nhaø kinh
doanh kyø voïng giaù thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû taêng trong töông lai. Khi ñoù,
nhaø kinh doanh seõ thöïc hieän Quyeàn choïn mua ôû HÑQC (1) vôùi giaù thöïc hieän
thaáp (X1) vaø baùn ra thò tröôøng ôû möùc giaù thò tröôøng cao (S) ñeå kieám lôøi. Tuy
nhieân, chieán löôïc naøy coù ñaëc ñieåm laø:
+ Giôùi haïn möùc laõi tieàm naêng: (so vôùi tröôøng hôïp aùp duïng chieán löôïc quyeàn
choïn ñôn leõ laø mua quyeàn choïn mua – Long Call). Bôûi, khi giaù haøng hoaù cô sôû
taêng nhö ñaõ noùi ôû treân, nhaø kinh doanh seõ coù lôøi do thöïc hieän HÑQC (1), nhöng
khoaûn lôïi nhuaän coù ñöôïc töø hôïp ñoàng (1) phaûi buø vaøo khoaûn loã cho hôïp ñoàng (2):
luùc naøy, ngöôøi mua HÑQC (2) seõ yeâu caàu nhaø kinh doanh thöïc hieän vieäc phaûi baùn
haøng hoaù cho hoï vôùi möùc giaù X2. Nhö vaäy, khoaûn laõi cao nhaát khaû thi thu ñöôïc töø
chieán löôïc naøy chæ baèng cheânh leäch giöõa giaù thöïc hieän (X2 – X1) cuûa hai HÑQC
mua vaø baùn tröø ñi chi phí roøng (p1 – p2).
+ Giôùi haïn möùc loã toái ña: Trong tröôøng hôïp giaù thò tröôøng giaûm, seõ khoâng
coù hôïp ñoàng naøo ñöôïc thöïc hieän; khi ñoù, nhaø kinh doanh seõ chæ chòu loã moät khoaûn
toái ña baèng chi phí roøng maø thoâi.
2.4. Chieán löôïc Bear Spread
Laø chieán löôïc keát hôïp hai hôïp ñoàng:
(3) Hôïp ñoàng mua quyeàn choïn baùn (Long put) vôùi möùc giaù thoaû
thuaän thöïc hieän “strike price” = X1 cao, töông öùng vôùi möùc phí quyeàn choïn
laø p1;
(4) Hôïp ñoàng baùn quyeàn choïn baùn (Short put) vôùi möùc giaù X2 thaáp
hôn, töông öùng vôùi möùc phí quyeàn choïn laø p2. (Chuù yù: X1> X2; p1> p2)
- 112 -
Thu nhaäp cuûa chieán löôïc “Bear Spread” ñöôïc toùm taét nhö sau:
Coù laõi : Khi S < E2 – chi phí roøng
Laõi toái ña : Khi S ≥ E1. Khoaûn laõimax = (E2 – E1) – (p1 – p2)
Hoaø voán : Khi S = E2 – chi phí roøng
Loã : Khi S < E2 – chi phí roøng
Loã toái ña: Khi S ≤ E1. Khoaûn loãmax = Chi phí roøng (p1 – p2)
⌦ ÖÙng duïng: Chieán löôïc naøy ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp nhaø kinh
doanh kyø voïng giaù thò tröôøng cuûa haøng hoaù cô sôû giaûm trong töông lai. Khi ñoù,
nhaø kinh doanh seõ coù lôïi nhuaän khi thöïc hieän HÑQC (1). Tuy nhieân, töông töï
nhö chieán löôïc Bull Spread, chieán löôïc Bear spread naøy cuõng giôùi haïn möùc lôïi
nhuaän tieàm naêng khi giaù coù chieàu höôùng giaûm vì khoaûn laõi thu ñöôïc töø hôïp
ñoàng mua quyeàn choïn baùn (1) seõ buø laïi khoaûn loã do phaûi thöïc hieän hôïp ñoàng
baùn quyeàn choïn baùn (2). Ngoaøi ra, chieán löôïc naøy cuõng haïn cheá ruûi ro tieàm
naêng khi giaù thò tröôøng coù xu höôùng taêng chöù khoâng giaûm nhö döï ñoaùn.
Toùm laïi: hai chieán löôïc Bull Spread vaø Bear Spread ñöôïc thöïc hieän khi nhaø
kinh doanh hy voïng giaù caû haøng hoaù cô sôû seõ taêng hoaëc giaûm nhöng khoâng chaéc
laém. Hoï muoán giôùi haïn khoaûn loã tieàm naêng; vaø ñöông nhieân khoaûn laõi tieàm naêng
cuõng bò giôùi haïn theo. Ñieàu naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi nguyeân taéc kinh doanh cuûa
thò tröôøng laø: “ruûi ro caøng cao, lôïi nhuaän caøng nhieàu”.
Ngoaøi ra, trong thöïc teá, ngöôøi ta coøn vaän duïng moät soá chieán löôïc kinh
doanh phoái hôïp veà caùc hôïp ñoàng option khaùc nhö: Chieán löôïc collar (ñoàng thôøi
mua Quyeàn choïn mua – baùn Quyeàn choïn baùn); Chieán löôïc Ratio Spread…
- 113 -
PHUÏ LUÏC 02:
OPTION CHÖÙNG KHOAÙN DAØNH CHO NHAÂN VIEÂN
TAÏI VIEÄT NAM
Vaán ñeà quaûn trò nhaân löïc taïi caùc doanh nghieäp coå phaàn baèng chính saùch xeùt
thöôûng coå phieáu ñang coøn laø caùch thöùc raát môùi meõ taïi Vieät Nam. Tuy nhieân, taïi
caùc nöôùc coù TTCK phaùt trieån, hình thöùc option chöùng khoaùn daønh cho nhaân vieân
(ESOs) laø coâng cuï hay nhaát maø caùc coâng ty coå phaàn thöôøng söû duïng ñeå thu huùt vaø
giöõ chaân nhöõng nhaân vieân gioûi. Bôûi khoâng chæ rieâng coâng ty maø ngay ñoái vôùi caùc
nhaân vieân, hoï cuõng thích coù ñöôïc ESOs vì chuùng theå hieän moät söï phaùt trieån, moät
söï ñaûm baûo toát trong töông lai. ÔÛ Muïc 1.3.3.4 (c) cuûa Chöông 1, Luaän vaên cuõng ñaõ
ñeà caäp sô löôïc veà loaïi option ñaëc bieät naøy. ÔÛ ñaây, taùc giaû muoán khaùi quaùt veà thöïc
traïng vaän duïng loaïi option khaù “caù bieät” noùi treân taïi Vieät Nam.
Coù theå noùi vieäc giữ nhân viên giỏi bằng cổ phần là một chiến lược mới, rất
thiết thực với các DN và caùch thöùc naøy cuõng đang bắt đầu được áp dụng ở một vài
công ty cổ phần mạnh tại Việt Nam. Tuy nhieân, khi aùp duïng, caùc coâng ty ôû ta laïi söû
duïng coâng cuï goïi laø “Chöông trình coå phieáu thöôûng nhaân vieân” (ESOP: Employee
Stock Ownership Plan) thay vì ESOs nhö ñaõ noùi ôû treân.
1. Khaùi nieäm – Ñaëc ñieåm veà ESOP
Chính sách ưu đãi cổ phần đối với nhân viên hay chöông trình coå phieáu
thöôûng nhaân vieân - ESOP là một trong những chương trình phúc lợi, mà theo đó
doanh nghiệp tạo ra các điều kiện ưu đãi nhằm khuyến khích nhân viên tham gia sở
hữu cổ phần của doanh nghiệp mình. Việc này được thực hiện thông qua các chương
trình ưu đãi cổ phần khác nhau như: "Chương trình sở hữu cổ phần của nhân
viên" (ESOP), ''Kế hoạch mua cổ phiếu của nhân viên" (Employee Stock Purchase
Plan - ESPP), “Quyền chọn mua cổ phần” (Stock Option)...
Các chương trình này có những điểm tương đồng: doanh nghiệp tạo điều kiện
cho nhân viên tham gia sở hữu cổ phần thông qua các ưu đãi về giá hay điều kiện
thanh toán; Nhà nước đưa ra các chính sách thuế ưu đãi nhằm khuyến khích doanh
nghiệp áp dụng và khuyến khích nhân viên tham gia vào các chương trình này; Chủ
sở hữu hay cổ đông đồng ý bán bớt một phần hay chấp nhận tỷ lệ sở hữu của họ bị
- 114 -
loãng (diluted) một ít, nhưng bù lại giá trị của doanh nghiệp lại tăng lên khi doanh
nghiệp làm ăn tốt hơn.
Các chương trình cổ phần ưu đãi cho nhân viên coù ñaëïc ñieåm là các chương
trình dài hạn, thường töø 5-10 năm và có thể được kéo dài thêm. Chính phủ các nước
thường khuyến khích áp dụng các chương trình cổ phần ưu đãi cho tất cả mọi nhân
viên miễn là họ trên 21 tuổi và có một thời gian làm việc nhất định với công ty.
Nhưng tuỳ theo việc phân tích chi phí và hiệu quả, công ty có thể đưa ra tiêu chuẩn
chọn lựa cũng như xem xét nên áp dụng chương trình nào để có lợi nhất.
Các chương trình này không chỉ áp dụng cho nhân viên cũ mà còn cho cả nhân
viên mới, đặc biệt là các vị trí lãnh đạo cao cấp. Khi thương lượng điều kiện làm việc
với những người mà công ty muốn tuyển vào, công ty sẽ đưa ra một chính sách phúc
lợi trọn gói (trong đó cổ phần ưu đãi thường chiếm tỷ trọng lớn, đặc biệt là "Quyền
chọn mua cổ phần" với những điều kiện đi kèm), tuỳ theo mức độ hoàn thành công
việc như đã thoả thuận, nhân viên sẽ được thưởng xứng đáng.
2. Sô löôïc veà lòch söû phaùt trieån ESOP
Chính sách ưu đãi cổ phần đối với nhân viên trở nên rất phổ biến trên thế giới
trong hơn một thập kỷ qua, đặc biệt ở các nước phát triển như Mỹ, Anh, Australia,
Canada... bởi nó đã khuyến khích sự thi đua của nhân viên trong việc nâng cao năng
suất lao động, cải tiến công tác quản trị điều hành và góp phần xây dựng hình ảnh của
doanh nghiệp.
Lần đầu tiên khái niệm ESOP được ra đời ở Mỹ vào đầu những năm 1950 bởi
luật sư và cũng là nhà ngân hàng người Mỹ tên Louis Kelso, người đã lập luận rằng
hệ thống tư bản sẽ mạnh hơn nếu tất cả những người làm công, không phải chỉ là một
số cổ đông, có thể chia sẻ việc sở hữu ''các tài sản có thể tạo ra vốn''. Vào năm 1973,
Kelso đã thuyết phục được các nhà làm luật đưa ra một đạo luật liên bang khuyến
khích việc phát triển ESOP và năm 1974 luật ERISA (Employee Retirement Income
Security Act) ra đời điều chỉnh các "kế hoạch tạo nên lợi ích" cho nhân viên và thiết
lập khung pháp lý cơ bản cho ESOP.
Không lâu sau đó, ESOP đã phát triển một cách mạnh mẽ, đến cuối năm 2004
ở Mỹ có hơn 11,500 ESOP với hơn 8.5 triệu người tham gia và đang quản lý một
khối lượng tài sản hơn 500 tỷ đô la Mỹ.
- 115 -
Ở Mỹ còn có chương trình 401(k) cho phép nhân viên sử dụng các khoản thu
nhập trước thuế để mua các "công cụ đầu tư" do công ty đưa ra, bao gồm cả chính cổ
phiếu của công ty. Ở các nước Anh-Mỹ, chính sách cổ phần ưu đãi cho nhân viên có
nhiều dạng gọi chung là các chương trình phúc lợi cho nhân viên (Employee Benefit
Plans), gồm ESOP, ESPP, stock option... Các chương trình cổ phiếu ưu đãi cho nhân
viên rất phổ biến. Bên cạnh việc chính phủ khuyến khích thông qua các ưu đãi về
thuế, các quốc gia này đều đã thành lập các trung tâm xúc tiến chương trình sở hữu cổ
phiếu của nhân viên.
3. Vaøi troø – yù nghóa vaø lôïi ích cuûa ESOP
Chính sách ưu đãi cổ phần đối với nhân viên được xem như là một phần của
chính sách nguồn nhân lực, nhằm thu hút nhân tài và giữ chân các nhân viên giỏi.
Chính sách phúc lợi có thể được phân làm 2 loại với mục tiêu khác nhau: lương và
thưởng bằng tiền nhằm khuyến khích các mục tiêu ngắn hạn, trong khi chính sách cổ
phần nhằm hướng nhân viên tới các mục tiêu dài hạn. Qua các chương trình này,
công ty tạo điều kiện cho nhân viên sở hữu cổ phần mà không phải trả tiền hoặc chỉ
phải trả với giá thấp hơn giá thị trường.
Việc ưu đãi cổ phần này thường có sức hấp dẫn rất lớn do lợi ích mà nó đem
lại cho nhân viên có khi bằng nhiều lần so với tiền lương mà họ được nhận mỗi năm.
Chính sách cổ phần ưu đãi cho phép nhân viên được chia sẻ thành công trong tương
lai của công ty, tương ứng với mức độ đóng góp của mình. Mức độ đóng góp càng
nhiều, thời gian làm việc với công ty càng lâu thì lợi ích mà nhân viên được chia càng
lớn.
Việc áp dụng chính sách cổ phần ưu đãi cho nhân viên còn nói lên triết lý kinh
doanh mang tính nhân bản của công ty: chia sẻ sự thành công của công ty cho những
người đã góp phần tạo nên thành công đó. Do vậy, việc áp dụng các chính sách cổ
phần ưu đãi có sức hấp dẫn rất lớn đối với nhân viên và qua đó giúp cho công ty thu
hút, giữ chân nhân tài.
Lôïi ích cuûa caùc chöông trình ESOP
Với nền "kinh tế cổ phần" còn non trẻ như Việt Nam, chúng ta có nên khuyến
khích các DN thực hiện việc này ? Coù theå thaáy, các chương trình cổ phần ưu đãi cho
nhân viên đem lại lợi ích thiết thực cho các bên trực tiếp liên quan:
- 116 -
+ Đối với công ty và cổ đông, cổ phần ưu đãi cho nhân viên được xem một
công cụ tài chính nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của công ty. Các lợi ích mà
chương trình cổ phần ưu đãi đem lại là một động lực lớn giúp nhân viên thi đua hoàn
thành công việc để được hưởng các ưu đãi đó. Điều này làm cho công ty trở nên năng
động và không ngừng phát triển.
+ Đối với nhân viên công ty, chính sách cổ phần ưu đãi giúp họ phát huy khả
năng của chính mình và thu lợi trực tiếp từ sự phát triển của công ty thông qua các ưu
đãi cổ phần mà họ có được. Bên cạnh đó họ còn được cung cấp thông tin về tình hình
hoạt động của công ty và được tham gia quyết định các vấn đề quan trọng và các vấn
đề khác liên quan đến công việc mà họ đang làm.
+ Chính phủ sẽ hưởng lợi gián tiếp từ việc doanh nghiệp phát triển, cổ đông và
nhân viên công ty ngày một giàu hơn. Do vaäy, ñể khuyến khích các chương trình cổ
phần ưu đãi cho nhân viên, Nhà nước nên xem xét tạo ra các ưu đãi về thuế cho các
chương trình này.
+ Về góc độ văn hoá xã hội, đây là việc nên được khuyến khích do các chương
trình này có những yếu tố tích cực: nó mang tính nhân bản và thể hiện văn hoá doanh
nghiệp: chia sẻ lợi nhuận của công ty cho những người đã có công tạo nên nó; tạo ra
sự công bằng hơn cho khi mà xã hội có nhiều người chủ hơn...
4. Ñieàu kieän ñeå ñöôïc höôûng ESOP
− Thông thường để được xét tham gia vào các chương trình này, nhân viên
phải tự đưa ra chương trình hành động cho các năm tới và sau đó công ty và nhân
viên sẽ thảo luận, thống nhất các mục tiêu cụ thể. Mỗi năm (hay một giai đoạn cụ thể)
công ty sẽ xem xét mức độ hoàn thành công việc của nhân viên và quyết định số cổ
phần hay quyền chọn mua mà nhân viên được hưởng.
− Để được phân phối cổ phần, người được quyền nhận cổ phần phải tiếp tục
làm việc cho công ty trong một thời gian nhất định. Thông thường sau mỗi năm, một
phần của số cổ phần hay quyền chọn mua cổ phần mà họ được hưởng sẽ được phân
phối. Nếu nhân viên nghỉ sau một thời gian làm việc, số cổ phần chưa được phân phối
có thể bị công ty thu hồi hay được mua lại theo một giá nào đó căn cứ vào các quy
định liên quan của chương trình cổ phần ưu đãi đã áp dụng.
- 117 -
5. Thöïc traïng söû duïng ESOP taïi Vieät Nam
Ở Việt Nam, chính sách cổ phần ưu đãi cho người lao động cũng đã có từ
nhiều năm nay, nhất là ở các doanh nghiệp nhà nước khi cổ phần hoá. Nghị định
187/CP về chuyển doanh nghiệp nhà nước thành công ty cổ phần cho phép người lao
động được mua 100 cổ phần cho mỗi năm làm việc thực tế với mức giảm giá là 40%
so với giá đấu giá thành công bình quân. Trong chừng mực nào đó có thể nói các
công ty nhà nước cổ phần hoá có áp dụng chính sách cổ phần ưu đãi cho nhân viên.
Tuy vậy, việc áp dụng chính sách cổ phần ưu đãi cho nhân viên trong doanh nghiệp
cổ phần hoá có những hạn chế nhất định và do vậy chưa phát huy tốt tác dụng của các
công cụ tài chính này.
Ở khối doanh nghiệp tư nhân, đã có một số công ty cổ phần áp dụng chính
sách thưởng cổ phiếu hay bán cổ phiếu theo giá ưu đãi hoặc trả chậm cho các cán bộ
chủ chốt, nhưng số lượng này rất nhỏ. Cũng đã có một số công ty nhà nước cổ phần
hoá tiếp tục thực hiện chương trình cổ phần ưu đãi cho nhân viên sau khi đã cổ phần
hoá. Hiện trên thị trường chứng khoán Việt Nam có hai công ty đã áp dụng chương
trình cổ phiếu ưu đãi cho nhân viên kể từ đầu năm 2005, đó là Công ty cổ phần Cơ
điện lạnh (REE) và Công ty Savimex (SAV). Công ty REE áp dụng hình thức phát
hành cổ phiếu mới để thưởng cho các nhân viên đạt tiêu chuẩn. Trong khi đó
SAVIMEX trong thời gian đầu sử dụng nguồn cổ phiếu ngân quỹ hiện có để bán lại
cho các nhân viên đạt tiêu chuẩn theo giá vốn - thấp hơn so với giá thị trường; và sau
đó sẽ sử dụng hình thức cổ phiếu mới khi đã sử dụng hết cổ phiếu ngân quỹ.
5.1. Taïi coâng ty cổ phần Cơ điện lạnh (REE)
ESOP được áp dụng cho các nhân viên của toàn nhóm công ty công ty cổ phần
Cơ điện lạnh (REE), bao gồm công ty cổ phần cơ điện lạnh (công ty mẹ) và các công
ty con thành viên trực thuộc. Theo REE, chương trình ESOP được triển khai nhằm
tạo điều kiện cho các nhân viên cùng chia sẻ sự phát triển và sự thành công của công
ty thông qua việc hưởng cổ tức từ cổ phiếu thưởng và cơ hội được sở hữu cổ phần
công ty.
Ông Lục Chánh Trường - Trưởng phòng Tổng hợp REE - cho biết, ESOP
được bắt đầu thực hiện từ 12/2004 và kết thúc vào 12/2008. Ban tổ chức ESOP do
HĐQT thành lập và chỉ định một thành viên HĐQT làm trưởng ban. Thành viên
ESOP gồm các nhân viên được HĐQT đã tuyển chọn.
- 118 -
Cổ phiếu dùng để thưởng cho nhân viên trong ESOP là cổ phiếu ưu đãi được
chuyển đổi thành cổ phiếu phổ thông vào năm 2009, hình thức của cổ phiếu này là
bút toán ghi sổ. Quyền hưởng cổ tức của loại cổ phiếu này giống như quyền hưởng cổ
tức của cổ phiếu phổ thông.
Để được xét chọn tham gia vào ESOP, các nhân viên (ứng cử viên) phải là
người quản lý cao cấp; kinh doanh giỏi, kỹ sư giỏi, chuyên viên đặc trách; các nhân
viên mới có tài đức được tuyển dụng từ mọi nguồn.
Sau khi thỏa thuận các điều kiện cơ bản trên, nhân viên nào muốn tham gia
vào ESOP phải đệ trình lên Ban tổ chức ESOP một chương trình hành động - đây là
một cam kết của ứng cử viên nêu ra kế hoạch hành động cụ thể cho từng năm. Tuy
nhiên có những trường hợp ứng viên không cần đăng ký kế hoạch hành động. Khi
Tổng giám đốc thấy rằng một nhân viên nào đó đã hoàn thành nhiệm vụ rất xuất sắc
được chỉ ra cụ thể, thì sẽ ưu tiên xét chọn tham gia vào ESOP mà không phải đăng
ký trước. Căn cứ theo các chương trình hành động đã đăng ký, Ban tổ chức ESOP sẽ
xét thưởng cổ phiếu cho thành viên dựa trên kết quả thực hiện của họ.
Khi tham gia vào ESOP, các thành viên được công ty thưởng "cổ phiếu ưu đãi
được chuyển đổi" để hưởng cổ tức và cơ hội được sở hữu cổ phiếu phổ thông. Đồng
thời, được hưởng cổ tức của các cổ phiếu ưu đãi với tỷ suất cổ tức giống như cổ phiếu
phổ thông đang lưu hành của doanh nghiệp. Số lượng cổ phiếu thưởng cho từng đối
tượng hàng năm tương đương giá trị từ 3 triệu đồng đến 50 triệu đồng. Trong trường
hợp đặc biệt, đối với các thành viên hoàn thành vượt bậc và xuất sắc chương trình
hành động đã đăng ký, thì số lượng cổ phiếu được thưởng sẽ cao hơn.
Để được hưởng cổ tức liên tục (tương ứng với số lượng cổ phiếu thưởng ESOP
mà thành viên ESOP đang nắm giữ) và được chuyển đổi thành cổ phiếu phổ thông
đối với cổ phiếu ưu đãi mà công ty thưởng qua ESOP vào năm 2009, các thành viên
phải nỗ lực liên tục trong việc duy trì các điều kiện và tiêu chuẩn của ESOP. Đối với
các thành viên không hoàn thành các chương trình hành động cũng như duy trì các
điều kiện và tiêu chuẩn của chương trình ESOP, từng trường hợp cụ thể sẽ bị thu hồi
cổ phiếu thưởng.
Chương trình cổ phiếu thưởng nhân viên của công ty cổ phần Cơ Điện Lạnh là
một chương trình ''mở''. Việc tuyển chọn mới và tái tuyển chọn các nhân viên của
REE đủ điều kiện tham gia vào ESOP được thực hiện hàng năm bởi Hội đồng quản
trị và Tổng giám đốc.
- 119 -
Với REE, họ xác định, ESOP là công cụ của Ban quản trị công ty dùng để thu
hút, lưu giữ các nhân viên chủ chốt giàu năng lực và kinh nghiệm. Công cụ này cũng
tạo động lực cho các nhân viên có điều kiện phấn đấu liên tục, cùng góp sức vào công
cuộc phát triển doanh nghiệp và cùng hưởng những kết quả với tư cách là cổ đông.
5.2. Taïi coâng ty cổ phần Kinh Ñoâ
Theo Kinh Đô, chính sách đãi ngộ này sẽ là một công cụ giúp nâng cao hiệu
quả làm việc của nhân viên trong công ty và giúp công ty tăng trưởng mạnh mẽ hơn.
Việc các cán bộ chủ chốt của công ty được mua cổ phiếu theo giá ưu đãi sẽ thể hiện
sự quan tâm của công ty đến quyền lợi của họ và tạo cho họ động cơ làm việc tích
cực và năng động hơn.
Ngoài ra, việc bán cổ phiếu cho các cán bộ nhân viên, đã biến họ thành cổ
đông của doanh nghiệp, điều này giúp gắn liền quyền lợi của họ với sự phát triển của
công ty và ngăn ngừa những xung đột về quyền lợi có thể phát sinh.
Lãnh đạo Công ty cổ phần Kinh Đô miền Bắc cho biết, một chiến lược đúng
đắn với thương hiệu, nhãn hiệu được khẳng định kết hợp với nguồn nhân lực mạnh,
sản phẩm chất lượng cao, tiềm năng thị trường... chắc chắn tạo nên sức mạnh vững
chắc để công ty phát triển. Cổ phiếu của công ty sẽ thu hút được nhiều cổ đông và các
nhà đầu tư.
Veà moät soá baát caäp vaø haïn cheá trong vieäc thöïc hieän Chöông trình
ESOP taïi caùc doanh nghieäp Vieät Nam
− Các chính sách ưu đãi cổ phần cho người lao động trong doanh nghiệp nhà
nước cổ phần hoá tại Việt Nam đang có những hạn chế nhất định:
+ Thứ nhất, việc ưu đãi cổ phần này tính trên thâm niên công tác và không quan
tâm đến mức độ đóng góp.
+ Thứ hai, số lượng cổ phần ưu đãi này thường rất nhỏ và không đủ sức hấp dẫn.
+ Thứ ba và cũng là quan trọng nhất, các ưu đãi dành cho cán bộ công nhân viên
mang ý nghĩa đền ơn đáp nghĩa trong quá khứ và chấm dứt khi công ty chuyển thành
công ty cổ phần.
+ Thöù tö, hơn nữa, nhận thức của của cán bộ công nhân viên, đặc biệt là công
nhân lao động về vấn đề cổ phần ưu đãi còn thấp nên phần lớn họ đã bán ngay sau khi
cổ phần hoá làm cho chương trình cổ phần ưu đãi của nhà nước mất đi ý nghĩa. Do
- 120 -
vaäy, ñể chương trình cổ phần ưu đãi phát huy tác dụng, nó phải là một chương trình
hướng về tương lai nơi mà nhân viên được chia sẻ lợi ích với công ty tương xứng với
những gì họ đóng góp.
Chính saùch cuûa Chính phuû ñoái vôùi caùc chöông trình ESOP
Ngoại trừ các ưu đãi khi cổ phần hoá, Chính phủ hiện nay chưa có một quy
định pháp lý nào khuyến khích phát triển chương trình cổ phần ưu đãi cho nhân viên.
Do Việt Nam chưa có các quy định điều chỉnh và khuyến khích phát triển các
chương trình cổ phần ưu đãi cho nhân viên nên các doanh nghiệp cũng không thể áp
dụng các chương trình ESOP, ESPP hay Quyền chọn mua cổ phần… như các nước
phát triển đã áp dụng. Các chính sách cổ phần ưu đãi mà các doanh nghiệp Việt Nam
đang áp dụng là một sự tổng hợp của nhiều chương trình nêu trên. Họ áp dụng các
chính sách ưu đãi cổ phần cho nhân viên vì thấy rằng nó có lợi cho công ty dù không
có động cơ về ưu đãi thuế. Do vaäy, saép ñeán, Nhà nước nên ưu đãi thuế cho ESOP.
Theo bà Nguyễn Thị Mai Thanh, Chủ tịch Hội đồng quản trị công ty cổ phần
cơ điện lạnh, cho tới thời điểm họ ban hành Quy chế ESOP, chưa có một văn bản
pháp qui nào của Nhà nước Việt Nam qui định về ESOP. Trong tương lai, nếu có qui
định pháp luật liên quan đến ESOP được ban hành, Qui chế ESOP của công ty cổ
phần Cơ điện Lạnh sẽ phải được điều chỉnh cho phù hợp.Vào đầu năm 2009, tất cả
các cổ phiếu ưu đãi của các thành viên ESOP sẽ được quyền tự do chuyển nhượng và
là cổ phiếu phổ thông của công ty. Tỷ lệ chuyển đổi là 1:1, tức là 01 cổ phiếu ưu đãi
được chuyển thành 01 cổ phiếu phổ thông.
6. Moät soá ñeà xuaát – kieán nghò
− Để triển khai các chương trình ưu đãi cổ phần cho nhân viên thành công, các
doanh nghiệp nên chú trọng đến các yếu tố như: Xác định mục tiêu trong từng giai
đoạn của mình để trên cơ sở đó xây dựng một chương trình cổ phần ưu đãi thích hợp.
− Do người lao động chưa hiểu nhiều về ích lợi của các chương trình này,
doanh nghiệp cần phải tuyên truyền để mọi người có được sự nhận thức đúng đắn.
Nếu không, chương trình sẽ không được hưởng ứng mạnh mẽ.
− Doanh nghiệp cần phải thành lập một Ủy ban quản lý chương trình cổ phần
ưu đãi, Ủy ban này nên gồm những người độc lập (bên ngoài) để đảm bảo sự công
bằng cho những người được tham gia.
- 121 -
− Cho dù người lao động được sở hữu cổ phần và trở thành một người chủ của
công ty, vẫn chưa chắc (hay cần thời gian) để họ có được cách hành xử như một
người chủ. Do vậy, đi kèm với chương trình cổ phần ưu đãi, ban lãnh đạo công ty cần
phải xây dựng "văn hoá nghiệp chủ" cho các nhân viên-cổ đông này.
−Doanh nghiệp không nên chỉ áp dụng chương trình này cho một nhóm ít
người, như vậy sẽ không công bằng và tác dụng không cao. Tuy vậy, khi thực hiện
các chương trình cổ phần ưu đãi các doanh nghiệp nên chú ý đến khía cạnh chi phí-
hiệu quả. Ban đầu có thể nâng cao tiêu chuẩn để giới hạn số người tham gia nhưng
dần dần nên mở rộng cho mọi nhân viên.
Toùm laïi: Sự thành công của bất cứ công ty nào đều phụ thuộc phần lớn vào
chất lượng đội ngũ nhân viên: trình độ, kỹ năng, sự trung thành và lòng nhiệt tình
cùng với tinh thần trách nhiệm cao. Để doanh nghieäp tiếp tục gặt hái thành quả mỹ
mãn, bền vững và lâu dài, nhân viên là một đối tượng quan trọng nhất cần được chăm
sóc đặc biệt. Ngoài tiền lương, môi trường làm việc, được đào tạo, cơ hội thăng
tiến… các nhân viên nói chung và đặc biệt là nhân viên chủ chốt – voán quyết định sự
thành bại của công ty – cần được quan tâm hơn. Và Chính sách ưu đãi cổ phiếu ESOP
là một trong những hành động cụ thể thể hiện sự quan tâm này.
Ngoài ra, trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, các doanh nghiệp nước
ngoài vào hoạt động tại Việt Nam càng nhiều, cũng như điều kiện để xuất khẩu lao
động ngày càng dễ. Vì vậy chính sách ưu đãi cổ phần sẽ phần nào giúp hạn chế chảy
máu nguồn nhân lực đối với công ty Việt nam.
Về mặt quản lý Nhà nước, để khuyến khích các doanh nghiệp sử dụng chính
sách ưu đãi cổ phần, Nhà nước cần nghiên cứu xem xét để chuẩn hoá công cụ này và
có qui định khuyến khích phù hợp, chẳng hạn: Xem các nguồn khinh phí của DN
dùng để tài trợ cho chính sách ưu đãi cổ phần là một loại chi phí hợp lý và không phải
chịu thuế thu nhập doanh nghiệp. Đối với người lao động, không tính thuế thu nhập
cá nhân cho tất cả các khoản thu nhập có được từ việc hưởng chính sách ưu đãi cổ
phần này.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Phát triển thị trường option tại Việt Nam – Thực trạng và giải pháp.pdf
