Đề tài Phổ biến vũ khí hạt nhân – mối nguy hiểm tột đỉnh của sự tự hủy hoại nhân loại

0 HỌC VIỆN NGOẠI GIAO VIỆT NAM KHOA CHÍNH TRỊ QUỐC TẾ VÀ NGOẠI GIAO BỘ MÔN CÁC VẤN ĐỀ TOÀN CẦU TIỂU LUẬN Đề tài: PHỔ BIẾN VŨ KHÍ HẠT NHÂN – MỐI NGUY HIỂM TỘT ĐỈNH CỦA SỰ TỰ HỦY HOẠI NHÂN LOẠI Nhóm thực hiện 12: 1. Đinh Hồng Tranh 2. Trương Thị Liên 3. Bàn Thị Thảo 4. Vương Thị Tuyên 5. Vàng Thị Hiệp Thu 6. Trần Thị Thương 1 Hà nội, ngày 14 tháng 02 năm 2009 LỜI MỞ ĐẦU Cứ mỗi khi nghe thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng về vấn đề vũ khí hạt nhân thì lại dẫy lên trong mỗi chúng ta một sự e ngại cho tình hình xung quanh nơi mà chúng ta đang sống. Hầu hết chúng ta ai cũng đều nhận thức rõ mức tàn phá của một quả bom nguyên tử, khi nó nổ ra thì hậu quả để lại không chỉ là ngay lúc đó mà nó còn kéo dài đến tận tương lai của con em chúng ta. Vậy thế nào là vũ khí hạt nhân và tình hình sử dụng, phát triển của loại vũ khí này như thế nào? Nguy cơ ra sao? Liệu có một cơ chế nào hạn chế vấn đề này không? Trong phần trình bày dưới đây nhóm chúng em hi vọng đáp ứng một phần nhỏ những thắc mắc trên. Bài viết của chúng em chắc hẳn còn nhiều thiếu sót và sự cập nhật thông tin mới, kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô để chúng em rút được kinh nghiệm trong các bài viết sau. 2 I. HIỆN TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ PHỔ BIẾN VŨ KHÍ HẠT NHÂN QUỐC TẾ (sinh viên Trương Thị Liên, Vương Thị Tuyên) Vũ khí hạt nhân là loại vũ khí hủy diệt hàng loạt mà năng lượng của nó do các phản ứng phân hạch hoặc/và nhiệt hạch gây ra. Một vũ khí hạt nhân nhỏ nhất cũng có sức công phá lớn hơn bất kỳ vũ khí quy ước nào. Vũ khí có sức công phá tương đương với 10 triệu tấn thuốc nổ có thể phá hủy hoàn toàn một thành phố. Nếu sức công phá là 100 triệu tấn (mặc dù hiện nay chưa thể thực hiện được) thì có thể phá hủy một vùng với bán kính 100 - 160 km. Sau hai quả bom nguyên tử thả xuống Hiroshima ngày 6-8-1945 và Nagasaki ngày 9-8-1945 (giết chết ngay 80.000 người và 70.000 người sau vụ nổ), thế giới đã bước vào kỷ nguyên nguyên tử. Cho đến nay gần 61 năm, loài người vẫn không biết làm sao thoát khỏi nó. Và may thay, cho đến giờ một nền hòa bình hạt nhân đã đạt được, cho dù từ 1945 đến nay, từ chỗ chỉ có một số quốc gia với 2-3 quả bom nguyên tử thì đến giờ đã có 10 quốc gia với 11.000 vũ khí hạt nhân các loại, chi phí mỗi năm đến hàng chục tỉ USD. Chỉ sau hơn 10 năm vụ nổ ở Hiroshima, đã có năm nước có bom hạt nhân: Mỹ, Liên Xô, Pháp, Anh, Trung Quốc. Thế “cầm chân mã” giữa hai siêu cường đứng đầu hai khối không còn đủ an toàn cho nền hòa bình hạt nhân, và một mô thức mới ra đời: “Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân” gọi tắt là “Hiệp ước chống phổ biến” (NPT) ký năm 1968 và có hiệu lực năm 1970. Hiệp ước được ký giữa một bên là năm nước được coi về mặt pháp lý có quyền có vũ khí hạt nhân (Mỹ, Liên Xô, Pháp, Anh, Trung Quốc) và bên kia là 183 nước cam kết không tìm cách có nó, và đánh đổi lại họ được những nước trên giúp đỡ phát triển các ứng dụng dân sự của hạt nhân. Còn có nhóm nước thứ ba: những nước không ký vào hiệp ước (Ân Độ, Pakistan, Israel) là các nước cũng đã có được VKHN. Họ không vì thế mà bị coi là ngoài vòng 3 pháp luật vì họ không có cam kết gì với cộng đồng quốc tế cả. Vì điều kiện thời gian và kiến thức có hạn nên nhóm chúng em xin được tập trung đề cập tới hiện trạng phổ biến vũ khí hạt nhân tại quốc gia Iran: Đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX, Iran đã nhập ít nhất 4 đầu đạn hạt nhân từ nước cộng hòa Kazactan( Liên Xô) Iran tìm mọi cách tranh thủ sự hỗ trợ của chuyên gia Nga, để tên lửa hạt nhân đó luôn ở trạng thái sẵn sàng chiến đấu. Năm 1992, trong bản báo cáo của chính phủ Mỹ đã nói Iran nhập urani đậm đặc và 4 đầu đạn hạt nhân do các xã hội đen của Nga vận chuyển. Năm 1998, Iran đã thử thành công tên lửa tầm trung “seehap 3” có thể mang đầu đạn hạt nhân. Tầm bắn của tên lửa tầm trung đó là 1300 km có thể mang 700 kg thuốc nổ loại năng lượng cao, bắn được đầu đạn thông thường hoặc không thông thường. Vào năm 2003, các quan chức cấp cao tình báo Mỹ cho biết dưới sức ép của quốc tế, Iran đã ngừng chương trình phát triển vũ khí hạt nhân của mình vào mùa thu năm 2003, nhưng hiện nay vẫn tiếp tục làm giàu uranium. Điều này có nghĩa Teheran có thể vẫn có khả năng sản xuất vũ khí hạt nhân trong khoảng từ năm 2010-2015. Phát hiện trên được coi là một thay đổi so với 2 năm trước, khi các cơ quan tình báo Mỹ cho rằng Iran cố gắng phát triển khả năng hạt nhân và tiếp tục chương trình phát triển hạt nhân của mình. Ngày 25-12-2006 Giới chức của Tehran cho biết, họ sẽ khôi phục ngay lập tức các hoạt động làm giàu uranium, chỉ một ngày sau khi Hội Đồng Bảo An Liên Hợp Quốc phê chuẩn lệnh trừng phạt Iran vì vấn đề này, nhà đàm phán của Iran cho biết, nước này sẽ cho lắp đặt 3000 chiếc máy ly tâm tại Natanz, một trong những cơ sở hạt nhân quan trọng nhất nằm tại khu vực miền trung Iran. “ Lời đáp tức thời của chúng tôi đối với Hội Đồng Bảo an là chúng tôi sẽ bắt đầu các hoạt động tại Natanz với 3000 bộ máy ly tâm và tiếp tục tiến lên phía trước với tốc độ nhanh nhất”. Tổng thống Iran đã tuyên bố, Liên hợp quốc phải chấp nhận chương trình hạt nhân của Iran. “ các nước phải công nhân Iran có công nghệ chế tạo nhiên liệu hạt nhân. Sự kiện này sẽ được đánh dấu trong lễ kỷ niệm cuộc cách mạng hồi giáo 1979 diễn ra vào tháng hai tới”. Ngày 20-2-2007, phát biểu trước đám đông hàng nghìn người ở Iran, Tổng thống Manhmoud Ahmadinejad nói đất nước ông sẵn sàng ngừng chương trình làm giàu uranium với điều kiện các quốc gia Phương tây cũng hành động tương tự. ngày 28-7- 4 2007, Tổng thống Ahmadinejad nói: “ Iran sẽ không bao giờ từ bỏ chương trình hạt nhân vì mục đích hòa bình của mình. Các hoạt động hạt nhân của chúng tôi là hợp pháp vậy tại sao chúng tôi phải dừng lại ?”. Mỹ và các quốc gia phương tây nghi ngờ Iran có một chương trình bí mật nhằm chế tạo vũ khí hạt nhân, tuy nhiên nước này lại cho rằng chương trình hạt nhân của họ nhằm phục vụ mục đích sản xuất điện cho các lợi ích dân sự của nền kinh tế. Ngày 14-2-2008 một quan chức ngoại giao của Mỹ cho biết thông tin của Washington đủ để IAEA chất vấn Iran về những vấn đề xung quanh vấn đề hạt nhân của nước này. Trong khi đó, Teheran một mực khẳng định rằng chương trình hạt nhân của họ chỉ nhằm mục đích duy nhất là cung cấp năng lượng, đồng thời từ chối yêu cầu của Liên Hợp Quốc về việc nước này nên dừng chương trình làm giàu uranium -kim loại vừa có thể vừa dùng cho các lò phản ứng hạt nhân cung cấp năng lượng, vừa là thành phần để chế tạo bom nguyên tử. Hiện nay Iran đang phải chịu 2 nghị quyết trừng phạt của Hội đồng bảo an liên hợp quốc do đã từ chối ngừng chương trình làm giàu uranium mà họ đã khỏi động từ cách đây gần hai thập kỷ nhưng mới chỉ bị phát hiện cách đây 5 năm. Từ đó đến nay các chuyên gia IAEA đã phát hiện các hoạt động, thử nghiệm cũng như bản kế hoạch chi tiết và các tài liệu cho thấy có thể Iran có ý định chế tạo vũ khí hạt nhân, mặc dù phía Teheran luôn khẳng định rằng chương trình hạt nhân của họ chỉ nhằm mục đích duy nhất là phục vụ các lò phản ứng hạt nhân cung cấp năng lượng. Các quan chức Iran đã nhiều lần bác bỏ cáo buộc rằng họ có ý định làm giàu uranium để phục vụ các mục đích khác, như chế tạo đầu nổ tên lửa. Thay vì làm theo yêu cầu của Hội Đồng Bảo An Liên Hợp Quốc về việc dừng làm giàu uranium, Iran thậm chí còn mở rộng chương trình này. Vào ngày 26-7-2008, Tổng thống Iran đã khẳng định quốc gia hồi giáo đã nắm trong tay 6000 máy ly tâm để làm giàu uranium, gần gấp đôi con số mà họ có mấy tháng trước đó. Ông cũng cho biết Phương tây đã đồng ý cho Iran sở hữu từ 5000-6000 máy ly tâm. Tuyên bố này được đưa ra sau khi Iran được cho là xem xét sẽ đóng băng chương trình hạt nhân ở cấp độ hiện đại, để tránh bị áp dụng thêm các biện pháp cấm vận. Ngày 29-9-2008, người phát ngôn của Bộ ngoại giao Iran đã tuyên bố Iran sẽ tiếp tục làm giàu uranium bất chấp lệnh trừng phạt: đó là “quyền” sản xuất năng lượng hạt nhân vì mục đích dân sự của Iran”, “ không nghị quyết nào của Hội Đồng Bảo an Liên 5 Hợp Quốc là cần thiết khi chương trình hạt nhân của Iran không nguy hiểm” và trước đó hôm thứ 5 ngày 25/9, Tổng thống Iran cũng ra lời thách thức đối với lệnh trừng phạt của Hội Đồng Bảo An Liên Hợp Quốc: “ dù họ có làm gì, Iran cũng sẽ tiếp tục các hoạt động hạt nhân của mình. Đối với chúng tôi lệnh trừng phạt không hề quan trọng”. Ngày 8-12- 2008, Bộ ngoại giao Iran ra tuyên bố nước này sẽ không bao giờ ngừng chương trình hạt nhân và mong đợi Mỹ thay đổi chính sách củ cà rốt và cây gậy “ thất bại” mà Mỹ sử dụng để giải quyết tranh cãi hạt nhân với Tehran. “ nếu họ vẫn giữ quan điểm trong quá khứ là đòi Iran ngừng làm giàu uranium câu trả lời của chúng tôi sẽ là: Iran sẽ không bao giờ ngừng làm giàu uranium. Nếu Washington muốn loại bỏ về những lo ngại về các hoạt động hạt nhân của Iran, chúng tôi sẵn sàng cho việc đó, tuy nhiên mong đợi mới của chúng tôi là họ nên công nhận quyền của Iran đối với công nghệ hạt nhân”. “ chính sách cũ là cây gậy và củ cà rốt nên đổi và biến thành chính sách tương tác”. Trong chương trình hạt nhân của Iran, Phương tây lo ngại nhất là kho làm giàu uranium bởi nếu uranium được làm giàu ở mức cao hơn, nguyên liệu này có thể được sử dụng trong đầu đạn hạt nhân. Ngày 12-2-2009 ông Dennis Blair, giám đốc cơ quan tình báo quốc gia Mỹ, phát biểu trong một cuộc hội nghị đánh giá nguy cơ tiềm ẩn do ủy ban tình báo thượng viện tổ chức thường niên: “ mặc dù chúng tôi không biết đích xác hiện tại Iran có đang phát triển vũ khí hạt nhân hay không, tuy nhiên chúng tôi khẳng định rằng quốc gia đạo hồi này vẫn không từ bỏ ý định phát triển loại vũ khí này”. Ông nhấn mạnh “ở thời điểm này, tôi chỉ có thể nói rằng, chắc chắn Iran đang hội tụ điều kiện cần và đủ cho một chương trình hạt nhân như nguyên liệu tách hạt nhân, khả năng trang bị vũ khí hạt nhân và cả phương thức phóng hạt nhân nữa”. Như vậy, có thể thấy rằng Iran đã có kế hoạch và cơ sở để sản xuất vũ khí hạt nhân. Dù cho Hội Đồng Bảo an và Mỹ đã nhiều lần chỉ trích động thái này của Iran, nhưng Iran không công nhận mình sản xuất hạt nhân, và nói rằng Iran chỉ sản xuất uranium để làm giàu năng lượng để cung cấp điện cho dân sinh hoạt…sau một loạt sự cấm vận của Hội Đồng Bảo an, Iran đã khẳng định nước này sẽ không từ bỏ chương trình sản xuât vũ khí hạt nhân và tiếp tục sản xuất với quy mô lớn hơn. Nếu tất cả các nước đều có tham vọng như Iran, tất cả các quốc gia đều xây dựng và sản xuất vũ khí hạt nhân thì ít lâu sau nữa 6 chúng ta sẽ chứng kiến việc nhân loại phải đối đầu với chiến tranh hạt nhân và có khả năng sẽ xảy ra chiến tranh thế giới thứ ba bằng chiến tranh vũ khí hạt nhân. II. NGUY CƠ CỦA TÌNH TRẠNG PHỔ BIẾN VŨ KHÍ HẠT NHÂN (sinh viên Vàng Thị Hiệp Thu, Trần Thị Thương) Thế giới đang đứng trước một nguy cơ tự hủy diệt bởi vũ khí hạt nhân ngày càng mở rộng về cả quy mô và chất lượng thêm phức tạp. 1. Một “thế giới hạt nhân” ngày càng mở rộng. Việc Mỹ ném bom nguyên tử xuống Nhật Bản vào những ngày cuối cùng của chiến tranh thế giới II vô hình chung đã đẩy thế giới vào cuộc chạy đua hạt nhân khốc liệt. Từ chỗ chỉ diễn ra giữa Mỹ và Liên Xô, cuộc chạy đua đó đã biến Thế giới yên bình thành một “thế giới hạt nhân” ngày càng mở rộng. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia quân sự “thế giới hạt nhân” bao gồm các nước sau: Các cường quốc hạt nhân gồm: Mỹ, Nga, Pháp, Anh, Trung Quốc, tập hợp của năm quốc gia này đựoc gọi là”câu lạc bộ” hạt nhân, có thể coi “câu lạc bộ hạt nhân” là lực lượng hạt nhân chi phối toàn cầu và có ý nghĩa quyết định về An ninh hạt nhân trong thế giới hạt nhân. Các quốc gia hạt nhân non trẻ, gồm những nước có tiềm năng đáng kể về kinh tế và kỹ thuật đã chế tạo thành công vũ khí hạt nhân bao gồm cả bom, đạn hạt nhân và phương tiện mang (máy bay, tên lửa) tiêu biểu trong nhóm này là Ấn Độ và Pakistan. Tuy nhiên do tiềm năng còn hạn chế, nhóm này có tác động chủ yếu trong phạm vi khu vực. Các quốc gia bên ngưỡng cửâ hạt nhân là những nước có tiềm năng kinh tế phát triển đã đầu tư nghiên cứu và từng bước làm chủ vũ khí hạt nhân. Trong số các quốc gia này đáng kể là Iran và Cộng hoà dân chủ nhân dân Triều Tiên, sau khi nước này tuyên bố thử phản ứng hạt nhân ngày 9/10/2006 đã đựơc Nga liệt vào nhóm. Các quốc gia hạt nhân dấu mặt là các nước thực sự có tiềm năng hạt nhân, vì nhiều lý do nên chưa công khai vũ khí hạt nhân của mình . Tiêu biểu cho nhóm này là Ixaren. “thế 7 giới hạt nhân” có các đặc trưng nổi bật như sự đa cực của các Quốc gia hạt nhân, trước hết là của các cường quốc hạt nhân, sự phân btiệt đẳng cấp trong quan hệ giữa các quốc gia hạt nhân, sự hình thành các cặp hạt nhân đối lập và cơ cấu hình thành thấp mà ở nóc vẫn là Nga và Mỹ. 2. Kho vũ khí hạt nhân khổng lồ và nguy cơ phổ biến vũ khí hạt nhân toàn cầu. Cho đến nay, kho vũ khí hạt nhân của thế giới đã đầy ắp và vô cùng đa dạng trên cả hai phương diện: Bom, đạn và phương tiện, ước tính trên thế giới hiện đang tàng trữ 22 ngàn tấn bom, đạn hạt nhan, chủ yếu là của Mỹ và Nga, đủ để phá huỷ nhiều lần toàn bộ bề mặt trái đất. Theo cơ quan Năng lượng hạt nhân nguyên tử Quốc tế (IAFA) thế giới có 439 lò phán ứng hạt nhân đang hoạt động tại 31 Quốc gia, cung cấp khoảng 16% điện năng của thế giới (2.574 kwh) và 30 lò phản ứng hạt nhân đang được xây dựng. Phương tiện vũ khí hạt nhân những năm 1950- 1970, chủ yếu là máy bay ném bom chiến lược và một phần máy bay tiêm kích bom. Từ thập niên 1970 lại đây, tên lửa vơớ hàng loạt tính năng ưu việt đã trở thành phương tiện mang chủ yếu tên lửa có thể phóng được từ hầm ngầm, trên mặt đất, trên không, tàu chiến, tàu ngầm, trên vũ trụ. Ngày nay các Cường quốc hạt nhân ngay từ lãnh thổ của mình có thể phóng tên lửa xuyên lục địa mang đầu đạn hạt nhân nguyên khối (mang một đầu) hoặc riêng rẽ (3- 10 đầu) tới bất kỳ điểm nào trên trái đất, đủ sức thiêu huỷ hàng chục thành phố lớn của một Quốc gia trong thời gian chớp nhoáng với mức sai số nhỏ hơn 100m. Các nhà máy hạt nhân đầu tiên trên thế giới tại nhiều quốc gia cũng đang được xây dựng và họ đưa ra hàng ngàn lý do để bao biện như mục đích hoà bình hay để phòng với các quốc gia khác….UEA, nước sản xuất dầu lớn thứ 6 thế giới đã ký với pháp thoả thuận xây hai lò phản ứng hạt nhân (1/2008). Kuwait, Barein, Lybian,Algẻa, Marốc, Jordan, thậm chí cả Xemen cũng theo đuổi ý định xây dựng nhà máy hạt nhân. Trong khi đó Thổ Nhĩ Kì và Ai Cập, hai đối thủ lớn của Iran tại khu vực, mặc dù đã từ bỏ ý định hạt nhân từ hàng chục năm trước, cũng đang theo đuổi những dự án hạt nhân đầy tham 8 vọng. Hai nước này có dự định xây dựng 7 nhà máy điện hạt nhân trong vòng thập niên tới. Nhiều nước như UEA, Barein đã công khai tuyên bố chỉ theo đuổi hạt nhân vì mục đích hoà bình, nhưng các chuyên gia kiểm soát vũ khí lo ngại rằng việc các nước đột ngột quan tâm đến phát triển hạt nhân không chỉ vì giá dầu tăng, một số cho rằng đây là sự đề phòng với Iran. Tình báo Mỹ kết luận Iran đã ngừng nghiên cứu chế tạo vũ khí hạt nhân cách đây 6 năm, nhưng Iran vẫn tìm kiếm cách làm giàu Uranium tại các cơ sở ngầm trong lòng đất tại Natan, hiện đang vận hành khoảng 3.000 máy ly tâm. Các chuyên gia vũ khí hạt nhân cho rằng các nhà máy năng lượng hạt nhân thương mại tự thân tí tạo ra rủi ro về phổ biến vũ khí hạt nhân, nhưng chúng có thể trang bị cho các Quốc gia những cơ sở kỹ thuật va hạ tầng có thể làm nền tảng thực hiện chương trình hạt nhân bí mật. Gần đây, Mỹ và Isarel tố siriya xây dựng một lò phản ứng hạt nhân để sản xuất plutonium. Hay Ấn Độ và Pakistan chế tạo vũ khí hạt nhân bằng những công nghệ và cơ sở hạ tầng dùng cho nhà máy điện hạt nhân. Đài Loan, Hàn Quốc đã tiến hành chương trình nghiên cứu vũ khí hạt nhân núp bóng các chương trình hạt nhân dân sự. Một lo ngại khác, công nghệ sử lý hạt nhân thường do Mỹ, Nga và Argentina, Brazil, Canada và Australia đã tìm cách tự phát triển khả năng làm giàu và xử lý. 3. Những chiến lược hạt nhân đấy tham vọng Mọi Quốc gia hạt nhân đều có chiến lược hạt nhân của riêng họ, mục tiêu của riêng Họ. Mục tiêu của chiến lược đối với mỗi quốc gia khác nhau, với những tham vọng và tính toán khác nhau. Vũ khí hạt nhân thể hiện sức mạnh và khả năng răn đe, góp phần nâng cao vị thế của quốc gia. Tất cả các quốc gia đều cam kết không sử dụng trước đòn đánh hạt nhân cho lực lượng tiến công xâm lược. Hai cường quốc hạt nhân số một là Nga và Mỹ tuy đang xúc tiến những bước đi nhằm cắt giảm lực lượng hạt nhân song vẫn sở hữu một kho vũ khí hạt nhân khổng lồ và đang có xu hướng chế tạo các loại vũ khí hạt nhân “mini” cho tiện bề sử dụng. Pakistan và ẤN Độ đang trong cơn say rượt đuổi hạt nhân. Một số Quốc gia không phê chuẩn hoặc không tham gia Hiệp Ước cầm thử vũ khí hạt nhân toàn diện và Hiệp Ước không phổ biến vũ khí hạt nhân. Mỹ đẩy mạnh việc xây dựng và các hệ thống phòng thủ tên lửa NMD và TMD…. 9 Rõ ràng trên thực tế các cường quốc hạt nhân một mặt cắt giảm số vũ khí hạt nhân đã lỗi thời, song không ngừng đang tăng cường các loại vũ khí hạt nhân thế hệ mới tinh vi và có sức công phá mạnh gấp hạng trăm lần so với trước. Ngoài ra các nước có vũ khí hạt nhân như Ấn Độ, Pakistan, Isracl, Cộng Hoà dân chủ nhân dân Triều tiên hoặc cả Iran cũng không ngừng thúc đẩy việc phát triển vũ khí hạt nhân trên quy mô lớn. Ấn độ và Pakistan liên tiếp thử các các tên lửa mang đầu đạn hạt nhân. Israel cũng có kho vũ khí hạt nhân khá lớn. Còn Triều tiên cũng đang cách mạng với thế giới về tiềm năng vũ khí hạt nhân của mình. Có thể nói chưa bao giờ Thế giới lại đứng trước hiểm họa hạt nhân to lớn và đầy tiềm ẩn như hiện nay. III. CÁC CƠ CHẾ KHÔNG PHỔ BIẾN VŨ KHÍ HẠT NHÂN (sinh viên Bàn Thị Thảo) Cơ chế không phổ biến vũ khí hạt nhân được nảy sinh cùng với sự xuất hiện của vũ khí hạt nhân. Cấm phổ biến vũ khí hạt nhân mang hàm nghĩa là: sự đóng băng tình thế chiến lược hạt nhân và có nghĩa là ngoài những quốc gia đã có vũ khí hạt nhân, sẽ cố gắng phòng ngừa mọi quốc gia khác chưa có vũ khí hạt nhân, không được phát triển vũ khí hạt nhân. Hiện nay, vấn đề về vũ khí hạt nhân có những sách lược khác nhau đó là: phải tiêu hủy vũ khí hạt nhân, nhưng một số nước lại muốn giành được vũ khí hạt nhân và cuối cùng các nước lớn muốn củng cố địa vị ưu thế hạt nhân của mình. Đây là những mâu thuẫn đan xen, làm cho vấn đề không phổ biến vũ khí hạt nhân đã trở thành vấn đề vừa quan trọng vừa phức tạp. Hiện nay có ba Hiệp định chủ yếu tạo thành một khung cơ chế không phổ biến vũ khí hạt nhân. 1.Hiệp định không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) Đây là một công ước quốc tế do Mỹ và Liên Xô cùng 59 quốc gia khác đã ký vào năm 1968. Mục đích của Hiệp định này là phòng ngừa phổ biến vũ khí hạt nhân, thúc đẩy cắt giảm quân sự hạt nhân và đẩy mạnh hợp tác quốc tế về lợi dụng năng lượng hạt nhân vào mục đích hòa bình. Hiệp định không phổ biến vũ khí hạt nhân đã được Đại hội đồng Liên hợp quốc phê chuẩn bản dự thảo ngày 12/06/1968 và bắt đầu có hiệu lực từ ngày 05/03/1970. Đến nay đã có 186 nước ký kết. Tháng 03/1992, Trung Quốc chính thức tham gia Hiệp định này. 10 Mới đầu, hiệp định này có thời hạn là 25 năm. Ngày 11/05/1995, tại cuộc họp kéo dài của Đại hội đồng Liên hợp quốc thảo luận về “ Hiệp định không phổ biến vũ khí hạt nhân”, qua trao đổi bàn bạc, toàn thể các nước thành viên đã nhất trí tán thành Hiệp định này kéo dài không kỳ hạn. 2. Hiệp định cấm thử vũ khí hạt nhân toàn diện (CTBT). Tên đầy đủ là “Hiệp định cấm thí nghiệm vũ khí hạt nhân toàn diện”. Ngày 10/06/1996 tại Hội nghị toàn thể Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 10, Hiệp định này đã được thông qua với 158 phiếu thuận, 3 phiếu chống (Ấn Độ, Butan, Libi) và 5 phiếu trắng. Hiện nay đã có 149 nước ký, trong đó có Trung Quốc, Pháp, Nga, Mỹ, Anh... Trong 44 quốc gia có lò phản ứng hạt nhân, có 4 quốc gia chưa ký la Triều Tiên, Ấn Độ, Bănglađét và Pakixtan. Hiệp định này đã làm cho xã hội quốc tế tiến thêm một bước quan trọng trên con đường vĩnh viễn từ bỏ vũ khí hạt nhân. Nhưng Ấn Độ là một quốc gia hạt nhân đương thời đã từ chối ủng hộ Hiệp định cấm thí nghiệm vũ khí hạt nhân toàn diện. Trong khi đó Hiệp định này phải có Mỹ, Nga, Anh, Pháp, Trung Quốc là năm nước hạt nhân và ba nước đứng ở ngưỡng cửa hạt nhân là Ixraen, Ấn Độ, Pakixtan cùng ký mới có hiệu lực. Nhưng trên thực tế ba nước này lẳng lặng lần lượt thử vũ khí hạt nhân, cho thấy Hiệp định này đã bị xóa bỏ. 3. Hiệp định cắt giảm vũ khí hạt nhân (START) Đây là Công ước quốc tế mà Mỹ và Liên xô phải phân chia giai đoạn để cắt giảm vũ khí hạt nhân chiến lược của mình. Mục đích của Hiệp định này là phòng ngừa cuộc chạy đua vũ trang trong không gian, chấm dứt chạy đua vũ trang trên trái đất. Với tiền đề hạn chế và cắt giảm vũ khí hạt nhân và tăng cường ổn định chiến lược, cố gắng thiết lập quan hệ song phương với nhau thông qua đàm phán. + Hiệp định cắt giảm vũ khí hạt nhân chiến lược giai đoạn 1 (START 1) Cuộc đàm phán song phương giữa Mỹ và Liên Xô từ tháng 06/1986 đến 31/07/1991, tại Mátxcơva. START 1 chủ yếu quy định phương tiện vận tải vũ khí hạt nhân không được vượt quá 1.600 đơn vị ( gồm: tên lửu đạn đạo xuyên lục địa và tên lửu 11 đạn đạo bắn từ tàu ngầm, và các phương tiện phóng liên quan như máy bay oanh kích hạng nặng), và tổng số đầu đạn được chuyên chở không vượt quá 6.000 quả. + Hiệp định cắt giảm vũ khí hạt nhân chiến lược giai đoạn 2 (START 2) START 2 được Mỹ và Nga ký kết ngày 03/01/1993, tại Mátxcơva. Quy đinh tồng số phương tiện vận tải vũ khí hạt nhân không được vượt quá 3.800 và 4.250 đơn vị ( gồm: lửu đạn đạo xuyên lục địa, tên lửu bắn từ tàu ngầm và máy bay oanh kích hạng nặng). Trong bất cứ tình hình nào đều không được vượt quá 4.250 đơn vị. Tổng số đầu đạn kèm theo, muộn nhất la đến ngày 01/01/2003( kéo dài đến 01/01/2007) phải cắt giảm xuống còn khoảng 3.000 đến 3.500 quả và trong bất cứ tình huống nào không được vượt quá 3.500 quả. + Hiệp định cắt giảm vũ khí hạt nhân chiến lược giai đoạn 3 (START 3) Mục tiêu của START 3 là cắt giảm số lượng đầu đạn hạt nhân xuống còn từ 2.000 đến 2.500 quả. Không phổ biến vũ khí hạt nhân là nguyện vọng đơn phương của những người lương thiện và nhiều quốc gia, nhưng sự phát triển thực tế của tình hình thế giới lại luôn không như ý muốn. Cùng với sự chuyển dịch của thời gian, kỹ thuật chế tạo vũ khí hạt nhân- một thành quả của khoa học từ nửa thế kỷ trước đã trở thành hiện thực. Sự phổ biến vũ khí hạt nhân là phù hợp với quy luật của sự vật, thuộc về hiện tượng tuyệt đối và lâu dài, không phổ biến vũ khí hạt nhân lại là hiện tượng tạm thời tương đối. Nhưng chúng ta cũng cần phải nhận thức rằng sức mạnh hạt nhân vẫn là thủ đoạn quan trọng nhất của nước lớn hạt nhân cũ để bảo đảm cường quốc thế giới. Sức mạnh quân sự là tiêu chí quan trọng để cân bằng thực lực quốc gia và an ninh quốc gia, vũ khí hạt nhân là “phần cứng” không chỉ là “lưỡi kiếm” của các nước “nhất siêu đa cường” mà còn là thủ đoạn uy hiếp cuối cùng để giải quyết tranh chấp quốc tế và là điểm trụ cột chủ yếu nhất của lợi ích quốc gia. Sau chiến tranh lạnh, hai nước Mỹ và Nga đã cắt giảm số lượng lớn vũ khí hạt nhân, nhưng sau chiến tranh lạnh họ vẫn còn giữ lại một kho vũ khí hạt nhân khổng lồ. Sau khi ký “Hiệp đinh cấm thử vũ khí hạt nhân toàn diện” người ta vẫn có thể sử dụng máy tính siêu cao tốc để mô phỏng nổ hạt nhân và tiến hành thử nghiệm hạt nhân vi lượng trong phòng thực nghiệm. Điều nghiêm trọng hơn là, các nước như Mỹ, Nga đang 12 nghiên cứu vũ khí hạt nhân thế hệ thứ tư, những vũ khí này lấy nguyên lý của bom nguyên tử và bom kinh khí làm cơ sở, nó là loại vũ khí hạt nhân không cần có vụ nổ hạt nhân truyền thống, mà vẫn có thể giải phóng năng lượng hạt nhân lớn sinh ra hiệu ứng phá hoại sát thương quy mô lớn. Tính đến tháng 9/1996, khi ký xong Hiệp định cấm thử vũ khí hạt nhân của Liên hợp quốc, toàn thế giới đã tiến hành tới 2.035 lần thí nghiệm nổ vũ khí hạt nhân. Tháng 05/1998 Ấn Độ, Pakixtan tiến hành tổng cộng 11 lần thử nghiệm hạt nhân. Riêng Mỹ đã có số lần thử nghiệm vũ khí hạt nhân nhiều hơn tất cả các nước khác cộng lại: gồm: nổ trong tầng khí quyển 217 lần, nổ trong lòng đất 815 lần, tổng cộng 1.032 lần. Điều đó cho thấy phạm vi và mức độ khó khăn của xã hội quốc tế chống phổ biến vũ khí hạt nhân sẽ ngày càng lớn. 4. Thực tế áp dụng NPT (sinh viên Đinh Hồng Tranh) Trên thực tế, hiệp ước NPT không mấy được tôn trọng và thực hiện. “Không phổ biến” có thể bị hiểu như không nhất thiết đòi hỏi cắt giảm mà chỉ có nghĩa không phổ biến những hiểu biết chế tạo hạt nhân cùng những trang bị nguyên liệu phức tạp trong lĩnh vực này. Nên dù có những cam kết song phương giữa Liên Xô - và sau này là Nga - số lượng vũ khí hạt nhân cắt giảm vẫn không đáng kể so với mức họ nắm giữ. Năm 2003, Mỹ và Nga cam kết sẽ đưa kho vũ khí hạt nhân của họ xuống còn 1.700 (Mỹ) và 2.200 (Nga) đơn vị, đến 31-12-2012. (Matxcơva khẳng định cuối 2001 họ chỉ còn 1.136 bệ phóng và 5.518 đầu đạn hạt nhân. Washington thì chỉ nói cắt giảm được “hai phần ba” trong số 10.315 đầu đạn hạt nhân, và rằng Bush muốn có được nhiều bom mini có khả năng hủy diệt các căn cứ ngầm dưới đất hơn và có thể sử dụng trên chiến trường. Người Anh thì bám giữ vào bốn chiếc tàu ngầm nguyên tử Trident, được trang bị mỗi tàu 48 đầu đạn. Trung Quốc đã có đến 400 bom hoạt động và hầu như không cắt giảm chút gì. Còn Pháp, mức cắt giảm không đáng kể, tuyên bố “cần bảo toàn quyền lợi sống còn”). Cho đến nay, năm cường quốc hạt nhân còn giữ 18.500 đầu đạn hạt nhân trong tay họ (theo Libération, 6 và 7-8-2005). Không những thế họ còn có xu hướng giúp ngầm cho một số nước khối 2 và 3 hợp pháp hóa việc có vũ khí hạt nhân. Năm rồi Mỹ đã thỏa thuận hợp tác với Ân Độ về hạt nhân dân sự, mặc nhiên thừa nhận quyền có vũ khí hạt 13 nhân của nước ở khối không ký TNP này. Việc Nga muốn hợp tác với Iran hiện nay cũng nằm trong xu hướng đó? Còn sự vi phạm trong số đông đảo các nước ký kết NPT, cam kết không tìm cách có được bom hạt nhân và chịu sự kiểm soát của IAEA (Cơ quan quốc tế về năng lượng, thành lập năm 1957 thuộc Liên Hiệp Quốc)? Ở đây, cần thừa nhận một sự thật là việc phổ biến khó lòng được chặn đứng khi mà vũ khí hạt nhân được xem như một bảo đảm sống còn cho các dân tộc tin rằng sự tồn tại của họ bị đe dọa. Vậy là sự vi phạm ở khối nước nhóm 2 đã xảy ra dựa trên chính điều được hứa có quyền thụ hưởng là được phát triển “hạt nhân dân sự”. Nhưng đường ranh giới “dân sự” - “quân sự” thật dễ dàng vượt qua, khó được kiểm soát hữu hiệu. Ngoài ra ở đây còn có vấn đề bình đẳng trong quan hệ pháp lý quốc tế và vấn đề đạo lý. Khi NPT ra đời, các nước ký kết, dù thuộc nhóm nào, đều có lý do hài lòng: năm “ông lớn” hạt nhân - những người tán thành giải trừ quân bị - thì thấy NPT là một thành công lớn, do nó tạo được một hàng rào chính trị và pháp lý cho việc không phổ biến vũ khí hạt nhân. Đối với các cường quốc tầm vóc nhỏ hơn, NPT cũng là một công cụ tốt: các nước lớn hạt nhân cam kết một mặt giảm rồi thủ tiêu hẳn có kỳ hạn kho vũ khí hạt nhân, đồng thời giúp đỡ các nước không có vũ khí hạt nhân tiếp cận với những ứng dụng hạt nhân hòa bình. Khối các nước này coi quyền được sử dụng hạt nhân vào mục đích hòa bình là hòn đá tảng của NPT. Nhưng nay, sau 35 năm NPT có hiệu lực, Mỹ là nước hơn ai hết muốn sửa đổi NPT theo hướng có lợi cho Mỹ. Nhân dịp kỷ niệm 35 năm NPT đi vào hiệu lực (1970-2005), ông Bush kêu gọi các nước ký kết hãy lấp đi các khiếm khuyết đã cho phép một số quốc gia sản xuất ra những thiết bị có khả năng chế tạo những quả bom dưới vỏ bọc chương trình hạt nhân dân sự; bên cạnh hai loại nước trong NPT - có bom và không có bom nhưng được phát triển hạt nhân dân sự, cần ấn định một loại mới gồm các nước không có bom nhưng cũng không được phát triển chương trình hạt nhân dân sự (có vẻ muốn nhắm đến trường hợp Iran). Hội nghị “xét lại” NPT đã được diễn ra vào tháng 5-2005. Những nước không có vũ khí hạt nhân than phiền mạnh mẽ các đại gia hạt nhân - trước tiên là Mỹ - chỉ làm chiếu lệ việc giải trừ vũ khí hạt nhân. Trong khi đó, điều mà Mỹ mưu cầu ở hội nghị này 14 (áp đặt được việc tạo ra loại nước mới nêu trên) đã không thành, do không được sự đồng tình của IAEA. Một số nước đã phát biểu là việc Mỹ xâm lược Iraq càng thúc đẩy nhiều nước tìm cách có được khả năng phòng vệ hạt nhân bằng mọi giá và NPT không đáp ứng cho điều lo sợ trên. Cũng có ý kiến cho rằng không khéo việc xem xét lại NPT lại đẩy nhanh cái chết của nó. Cuộc khủng hoảng hạt nhân Iran có vẻ không dễ dàn xếp, vì đằng sau đó là tham vọng chính trị lớn của Mỹ ở Trung Đông mà sự tồn tại của Iran như hiện nay là một trở lực lớn. Xét rộng hơn, vấn đề an ninh hạt nhân thế giới đang trở nên cực nóng tại khu vực vốn thường xuyên nóng bỏng này của thế giới, được gắn chặt với chuyển động địa - chính trị trong giai đoạn hiện nay. Cho đến nay, với hai điểm nóng an ninh hạt nhân là Bắc Triều Tiên và Iran, cộng đồng thế giới còn phải dựa vào công cụ điều giải hình thành từ thời điểm chiến tranh lạnh là NPT. Nhưng rồi những chuyển động của bức tranh địa chính trị thế giới - với những điểm nóng mới không chỉ ở Trung Đông và Bắc Á - NPT khó lòng tránh khỏi phá sản trước nhu cầu về một mô thức an ninh hạt nhân thế giới mới hữu hiệu. Trong khi số nước mưu cầu để có vũ khí hạt nhân có giảm (Iraq của Saddam Hussein sau chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất, Libya sau ký kết với Mỹ 12-2003, Nam Phi sau sụp đổ của Apartheid đã tháo dỡ sáu vũ khí hạt nhân, Ukraine tự nguyện phi hạt nhân hóa) thì xu thế chung vẫn là ngày một thêm nhiều nước đang muốn “phá cửa xông vào” câu lạc bộ những nước thủ đắc thứ vũ khí phòng vệ lợi hại này. Ngoài Bắc Triều Tiên và Iran, có thể sẽ có Hàn Quốc trong trường hợp Bắc Triều Tiên và Nhật Bản cũng có vũ khí hạt nhân, Đài Loan, Ai Cập, Algerie, Saudi Arabia, Brazil... Trong hội nghị xét lại NPT giữa năm rồi đã dấy lên cuộc tranh luận quanh một luận điểm được một vị giáo sư khoa học chính trị ở Đại học Colombia (Mỹ) đưa ra: nên chăng khuyến khích việc phổ biến vũ khí hạt nhân? Nghe như điều thật nghịch lý, nhưng nghĩ kỹ cũng có logic của nó: với nước yếu, đối phó với sự đe dọa của kẻ mạnh thì không gì lợi hại hơn là sự dọa đáp trả hạt nhân. Và khi vũ khí hạt nhân có được trong tầm tay của mọi nước thì cuối cùng mối đe dọa hạt nhân cũng triệt tiêu. Ngay những ý kiến phản bác quan điểm trên cũng chỉ đưa ra 15 được những lý do rất phụ, như nguy cơ chủ nghĩa khủng bố... Phải chăng chính việc hạt nhân hóa hành tinh lại là mô thức mới đang cần có cho an ninh hạt nhân ở thế kỷ 21 này? Một nhân tố mới, tuy không liên quan trực tiếp vấn đề an ninh hạt nhân, mà từ một vấn nạn khác là cuộc khủng hoảng năng lượng trong năm 2005 (và có thể cả sau này) có khả năng làm phức tạp thêm tình hình an ninh hạt nhân: sự phục hồi của các chương trình phát triển năng lượng hạt nhân hòa bình trên khắp thế giới. Các chương trình đó từng có ở nhiều nước, nhưng rồi bị xếp lại do có khó khăn trong sự thuyết phục cộng đồng dân cư. KẾT LUẬN Làm thế nào để ngăn ngừa sự lan tràn và phát triển vũ khí hạt nhân đang là mối quan tâm đặc biệt của toàn xã hội nhất là đối với các nước chưa sở hữu vũ khí hạt nhân? Các quốc gia luôn trong trạng thái lo lắng một ngày nào đó sẽ bị hủy diệt hoàn toàn chỉ với một quả bom công suất lớn, và hơn hết đó là nỗi lo sợ trái đất này sẽ biến mất khỏi danh sách các hành tinh. Vậy chỉ còn cách là quốc tế đồng thuận xóa bỏ hoạt động làm giàu uranium và plutonium vì mục đích chế tạo vũ khí. Điều này sẽ ngăn chặn các nguồn nguyên liệu chế tạo vũ khí và đặc biệt quan trọng trong quá trình Mỹ và Ấn Độ ký thỏa thuận cung cấp uranium. Bên cạnh đó, sự chấp thuận của Mỹ phê chuẩn hiệp ước cấm thử vũ khí toàn diện sẽ có thể khuyến khích các nước khác thông qua và chấm dứt các cuộc thử nghiệm khiến hoạt động phát triển vũ khí hạt nhân khó khăn hơn. Với lượng kiến thức ít ỏi của các thành viên trong nhóm, chúng em hi vọng bài viết đã giúp trả lời được phần nào đó những thắc mắc về hiện trạng, nguy cơ cũng như cơ chế không phổ biến vũ khí hạt nhân đồng thời đưa ra các biện pháp tối ưu trong việc hạn chế sự mở rộng của vũ khí hạt nhân để cho trái đất của chúng ta hòa bình và xanh tươi mãi mãi. 16 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Vương Dật Châu, An Ninh Quốc Tế Trong Thời Đại Toàn Cầu Hóa, nxb Chính Trị Quốc Gia, Hà nội – 2004 (tr.599 – 633). 2. Các website: - www.tuoitre.vn - www.vietnamnet.vn - www.vietbao.vn - www.voanews.com 17 BẢNG CHẤM ĐIỂM stt HỌ TÊN ĐIỂM Chuyên cần Tài liệu Viết bài Thảo luận Tổng 1 Đinh Hồng Tranh 2 Trương Thị Liên 3 Bàn Thị Thảo 4 Vương Thị Tuyên 5 Vàng T. Hiệp Thu 6 Trần Thị Thương Hà nội, ngày 14 tháng 02 năm 2009 Nhóm trưởng Đinh Hồng Tranh