Đề tài Quan Hệ Thương Mại Việt Nam - Nhật Bản giai đoạn từ 1986 đến nay

a, c«ng nghÖ chÕ biÕn da, cung cÊp phô kiÖn mÉu m·, th× ngµnh giµy da ViÖt Nam cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n trong thêi kú tíi. N¨m 2002 ­íc ®¹t 73,5 triÖu USD t¨ng 24,2% so víi n¨m 2001, dù kiÕn n¨m 2003 ®¹t 120 triÖu USD. Hµng dÖt may: ViÖt Nam hiÖn ®øng thø 4 trong sè n­íc xuÊt khÈu hµng dÖt may vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n. Hµng dÖt may cña ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao so víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc. N¨m 2002 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 489,95 triÖu USD, gi¶m 10,16% so víi 2001. §Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn chç ®øng cña hµng dÖt may ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n, ngµnh dÖt may nªn chñ ®éng thay ®æi c¬ cÊu s¶n phÈm vµ x¸c ®Þnh vai trß th­¬ng hiÖu hµng dÖt may cña ViÖt Nam. Nãi chung thÞ phÇn hµng dÖt may cña ViÖt Nam cßn kh¸ khiªm tèn vµ chÞu sù c¹nh tranh rÊt lín ®èi víi hµng dÖt may cña Trung Quèc. §Ó t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn tró träng h¬n n÷a ®Õn s¶n xuÊt hµng dÖt kim. Môc tiªu lµ thÞ tr­êng ®¹i chóng, ch­a ph¶i lµ thÞ tr­êng quÇn ¸o cao cÊp bëi n¨ng lùc s¸ng chÕ ®a d¹ng mÉu m· cña hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp dÖt may ViÖt Nam ch­a cã nhiÒu biÕn chuyÓn trong thêi gian tíi. XuÊt khÈu cao su: Cao su cña ViÖt Nam kh«ng th©m nhËp ®­îc nhiÒu vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n do ch­a thÝch hîp vÒ chñng lo¹i. §èi thñ c¹nh tranh cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ Th¸i Lan (71,6% thÞ phÇn), Ind«nªxia (21,1%), Malayxia (4,9%). V× vËy ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cao su vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n cÇn nhanh chãng chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n phÈm trong ngµnh cao su, t¨ng tû träng c¸c lo¹i cao su RS vµ RSS ®¸p øng s¶n phÈm thÞ hiÕu cña thÞ tr­êng. N¨m 2002 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 10,44 triÖu USD t¨ng 52,2% so víi n¨m 2001, Dù kiÕn kim ng¹ch xuÊt khÈu cao su sang thÞ tr­êng NhËt B¶n n¨m 2003 ®¹t 12,5 triÖu USD. XuÊt khÈu rau qu¶ thùc phÈm chÕ biÕn vµ chÌ xanh: §©y lµ nh÷ng mÆt hµng mµ ViÖt Nam hoµn toµn cã kh¶ n¨ng th©m nhËp vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng NhËt. NhËt B¶n hµng n¨m nhËp khÈu kho¶ng 3 tû USD/n¨m, nh­ng ViÖt Nam míi chØ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy 7 – 8 triÖu USD/n¨m chiÕm ch­a ®Çy 0,3% thÞ phÇn. Rau qu¶ ViÖt Nam cã mét sè lo¹i ®­îc ng­êi NhËt chÊp nhËn nh­ng nh×n chung chÊt l­îng cßn kÐm vµ ch­a ®¶m b¶o thêi h¹n giao hµng. Do thùc phÈm nhËp vµo NhËt ph¶i tr¶i qua c¸c kh©u kiÓm tra hÕt søc kh¾t khe vÒ vÖ sinh thùc phÈm nªn ngoµi viÖc ph¶i n©ng cao chÊt l­îng cßn cÇn ph¶i liªn doanh víi c¸c nhµ ®Çu t­ NhËt ®Ó ®¸p øng ®óng thÞ hiÕu tiªu dïng. Kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nµy n¨m 2002 ®¹t 14,52 triÖu USD t¨ng 0,12% so víi n¨m 2001. Dù kiÕn kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nµy n¨m 2003 ®¹t 15,5 triÖu USD. NÕu cã sù ®Çu t­ thÝch hîp vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm th× kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2005 cã thÓ ®¹t trªn 20 triÖu USD. XuÊt khÈu gç: ¦íc tÝnh kim ng¹ch ®å gç n¨m 2003 ®¹t 65 triÖu USD t¨ng 59% so víi n¨m 2002. Víi lîi thÕ nh©n c«ng vµ tay nghÒ, nÕu viÖc ®Çu t­ vµo c«ng nghÖ x­ lý vµ tËn dông nguån gç cao su dåi dµo vµ gç tõ Lµo vµ Campuchia, trong nh÷ng n¨m tíi ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng t¨ng nhanh ®­îc kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng nµy sang thÞ tr­êng NhËt B¶n. §©y lµ mÆt hµng mµ doanh nghiÖp ViÖt Nam tá ra cã lîi thÕ nhÊt, do nhu cÇu cña ng­êi NhËt sö dông ®å gç kh¸ lín vµ mÆt hµng nµy kh«ng ph¶i qua kiÓm dÞch [3]. XuÊt khÈu than ®¸: l­îng than ®¸ xuÊt khÈu sang NhËt hiÖn ®¹t gÇn 1,4 triÖu tÊn/n¨m chiÕm h¬n 40% l­îng than xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Nh×n chung vÊn ®Ò duy nhÊt ®Æt ra cho ngµnh than trong thêi gian tíi lµ tiÕp tôc cñng cè c¸c ®Çu mèi tiªu thô t¹i thÞ tr­êng NhËt B¶n. XuÊt khÈu ®å gèm sø: §©y lµ mÆt hµng mµ ta cã thÓ n©ng kim ng¹ch lªn møc ®é cao nÕu c¸c nhµ s¶n xuÊt quan t©m h¬n n÷a ®Õn thÞ hiÕu tiªu dïng vµ hÖ thèng ph©n phèi. C¸c kªnh ph©n phèi ®· cã nh÷ng thay ®æi lín vµ c¸c c«ng ty nhËp khÈu gÇn nh­ ph¶i rót khái thÞ tr­êng ®Ó nh­êng chç cho nh÷ng siªu thÞ vµ c¸c nhµ kinh doanh b¸n lÎ trùc tiÕp liªn hÖ víi ng­êi s¶n xuÊt. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn n¾m b¾t xu h­íng nµy ®Ó triÓn khai c«ng viÖc cña m×nh, cã thÓ lµ liªn hÖ trùc tiÕp hoÆc cã thÓ lµ qua internet víi c¸c siªu thÞ lín cña NhËt. Nh×n vµo c¬ cÊu xuÊt khÈu nãi trªn ta thÊy chñ yÕu ViÖt Nam vÉn chØ xuÊt khÈu s¶n phÈm cã tÝnh nguyªn liÖu tù nhiªn vµ hµng s¶n phÈm n«ng nghiÖp s¬ chÕ, ch­a xuÊt khÈu ®­îc s¶n phÈm hµng ho¸ c«ng nghiÖp hoÆc s¶n phÈm l­¬ng thùc thùc phÈm cuèi cïng. Trong khi ®ã nh÷ng s¶n phÈm nµy th­êng rÊt rÎ vµ gi¸ c¶ kh«ng æn ®Þnh (xem b¶ng 7). B¶ng 7: Gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n cña mét sè mÆt hµng chñ yÕu tõ 2000-2002 Gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n c¶ n¨m (USD/T) Gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n 5 th¸ng (USD/T) 2000 2001 5T/2000 5T/2001 5T/2002 G¹o 191,9 167,6 206,7 157,8 21,6 Cµ phª 683,5 420,0 840,5 466,0 375,8 Cao su 608,5 539,0 604,2 571,7 496,7 H¹t tiªu 3945,9 1596,5 4063,6 1598,5 1333,3 H¹t ®iÒu nh©n 4883,0 3471,4 5600,0 3929,6 3294,1 ChÌ c¸c lo¹i 1254,5 1149,4 1143,7 1112,9 1012,7 L¹c nh©n 539,5 488,5 540,2 531,5 454,8 DÇu th« 227,1 186,8 204 202,5 169,9 Than ®¸ 28,9 26,4 29,6 24,3 27,2 Nguån: Tæng côc h¶i quan [16] NhËt B¶n lµ thÞ tr­êng tiªu thô mÆt hµng dÇu th«, than kh«ng khãi vµ thuû h¶i s¶n cña ViÖt Nam. N¨m 1996 dÇu th« xuÊt khÈu sang NhËt B¶n chiÕm 80% khèi l­îng xuÊt khÈu dÇu th« cña ViÖt Nam, thÞ tr­êng NhËt B¶n chiÕm 65-70% khèi l­îng hµng thuû h¶i s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam (xem b¶ng 8). B¶ng 8: Nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n giai ®o¹n 1989-1996 §¬n vÞ tÝnh: % N¨m « t« c¸c lo¹i Ti vi vµ linh kiÖn Xe m¸y S¾t thÐp èng 1989 13,6 12,8 6,6 3,2 1990 9,6 12,8 12,3 2,9 1992 15,4 17,2 7,5 2,9 1995 5,26 2,1 11,8 3,1 1996 3,3 1,7 13,4 2,2 Nguån: Thèng kª cña Bé Tµi ChÝnh NhËt B¶n [14] N­íc ta thÕ m¹nh lµ dåi dµo tµi nguyªn thiªn nhiªn, thÓ hiÖn ë chç kim ng¹ch xuÊt khÈu, mÆt hµng nµy chiÕm phÇn lín trong tæng l­îng xuÊt khÈu vµ l­îng lao ®éng dåi dµo vµ. H¹n chÕ lµ ë chç s¶n phÈm s¬ chÕ vÉn chiÕm tØ träng chñ yÕu trong tæng kim ng¹ch (75 – 80%). §iÒu quan träng lµ ph¶i nhanh chãng chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo h­íng gi¶m tû träng xuÊt khÈu hµng th« vµ s¬ chÕ, t¨ng dÇn tû träng hµng ho¸ chÕ t¹o l¾p r¸p. §iÒu nµy hÕt søc quan träng, bëi v× theo ­íc tÝnh s¬ bé cña c¸c chuyªn gia hîp quèc th× cïng víi viÖc t¨ng tû träng hµng chÕ t¹o l¾p r¸p, thu nhËp trªn lÜnh vùc nµy cña ViÖt Nam cã thÓ t¨ng lªn hµng tr¨m triÖu USD. VÒ nhËp khÈu tõ NhËt B¶n cña ViÖt Nam th× chñ yÕu lµ c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp (xem b¶ng 9). B¶ng9 : Nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu cña thÞ tr­êng NhËt B¶n trong n¨m 1999. Tªn mÆt hµng §¬n vÞ Sè l­îng Kim ng¹ch (USD) Clinker TÊn 18.506 418.227 D­îc phÈm USD 3.172.307 KÝnh x©y dùng USD 145.459 Linh kiÖn vi tÝnh vµ ®iÖn tö USD 302.730.560 M¸y mãc thiÕt bÞ USD 327.454.621 Nguyªn phô liÖu dÖt may USD 118154.698 Thuèc trõ s©u vµ nguyªn liÖu USD 32.018.698 ¤ t« CKD vµ SKD Bé 2.160 20.847.858 ¤ t« nguyªn chiÕc c¸c lo¹i ChiÕc 436 11.438.574 Ph©n bãn c¸c lo¹i TÊn 194.336 16.340.681 S¾t thÐp c¸c lo¹i TÊn 316.357 85.727.310 X¨ng dÇu c¸c lo¹i TÊn 51.933 6.481.372 Xe m¸y CKD vµ IKD Bé 11.658 16.106.581 B«ng TÊn 3.596 5.024.720 Bét mú TÊn 40.676 8.804.159 ChÊt dÎo nguyªn liÖu USD 44.854.482 DÇu mì thùc vËt TÊn 178 63.236 KNNK trong th¸ng 12 172.769.445 Tæng KNNK n¨m 1999 1.476.690.800 Nguån:Bé Th­¬ng M¹i – Vô Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng [19] §Ó phôc vô môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ s¶n xuÊt, yªu cÇu vµ ®ßi hái vÒ mÆt hµng m¸y mãc, thiÕt bÞ rÊt lín vµ cÊp b¸ch trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp nh­: x©y dùng, du lÞch, dÞch vô, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i…. ViÖt Nam kh«ng chØ nhËp nh÷ng c¸c lo¹i m¸y mãc hoµn chØnh mµ cßn nhËp d­íi d¹ng linh kiÖn phô tïng thay thÕ. VÒ chÊt l­îng cña c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ nhËp tõ NhËt B¶n hiÖn nay, nÕu so s¸nh víi c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ cïng lo¹i s¶n xuÊt trong khu vùc th× v­ît tréi h¼n. Chñng lo¹i vµ mÉu m· còng rÊt phong phó vµ cã chÊt l­îng tèt. Tuy trong thêi gian qua ViÖt Nam xuÊt siªu sang NhËt B¶n, nh­ng tiÒm n¨ng cña viÖc ViÖt Nam t¨ng nhËp khÈu tõ NhËt B¶n còng rÊt lín. ThÞ tr­êng víi nhiÒu hµng ho¸ chÊt l­îng cao vµ cã nhiÒu hµm l­îng khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn lµ mét thÞ tr­êng thËt hÊp dÉn mµ ViÖt Nam cÇn khai th¸c. C¬ cÊu hµng nhËp khÈu cña ta tõ NhËt B¶n trong n¨m 2002 vÉn lµ nh÷ng mÆt hµng truyÒn thèng ®­îc ­a chuéng nh­ m¸y mãc thiÕt bÞ linh kiÖn ®iÖn tö vµ m¸y vi tÝnh, s¾t thÐp c¸c lo¹i, « t« d¹ng CKD, SKD lµ nhãm hµng chñ yÕu chiÕm kho¶ng 55% trÞ gi¸ hµng xuÊt khÈu cña NhËt B¶n. Nh×n chung nh÷ng n¨m gÇn ®©y quan hÖ trao ®æi th­¬ng m¹i ViÖt Nam - NhËt B¶n tiÕp tôc ®­îc duy tr× æn ®Þnh. Cã thÓ nhËn thÊy xu h­íng nµy qua mét sè con sè nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ NhËt B¶n. N¨m 1999: 1476 triÖu USD N¨m 2000: 2250 triÖu USD N¨m 2001: 2215 triÖu USD N¨m 2002: 2509 triÖu USD N¨m 2003: 2 th¸ng ®Çu n¨m 442 triÖu USD B¶ng 10: 10 mÆt hµng ViÖt Nam nhËp khÈu tõ NhËt cã kim ng¹ch lín nhÊt n¨m 2000 STT Tªn hµng Sè l­îng TrÞ gi¸ (USD) 1 M¸y mãc thiÕt bÞ phô tïng 459.099.275 2 Linh kiÖn vi tÝnh vµ ®iÖn tö 456.700.035 3 Nguyªn phô liÖu dÖt may, da 194.028.283 4 S¾t thÐp c¸c lo¹i 485.508 tÊn 140.218.415 5 ¤ t« d¹ng CKD, SKD 6.459 bé 68.866.705 6 Ph©n bãn c¸c lo¹i 269.497tÊn 21.603.045 7 Xe m¸y CKD, SKD, IKD 19.478 bé 15.976.565 8 ¤ t« nguyªn chiÕc c¸c lo¹i 561 chiÕc 13.231.698 9 X¨ng dÇu c¸c lo¹i 53.809 tÊn 12.712.475 10 T©n d­îc 5.693.475 Tæng céng 1.388.729.971 Lo¹i kh¸c 862.437.257 Tæng sè 2.250.567.228 Qua ®©y chóng ta cã thÓ thÊy r»ng thùc ra NhËt B¶n lµ mét thÞ tr­êng tiÒm tµng rÊt lín cho viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn ho¹t ®éng nµy vÉn diÔn ra mét c¸ch cÇm chõng vµ chÞu sù t¸c ®éng kh¸c nhau. Cho ®Õn nay chóng ta vÉn ch­a nhËp khÈu ®­îc nh÷ng d©y chuyÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh­ nguyªn vËt liÖu, linh kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña m×nh. Sù kh¸c nhau vÒ c¬ cÊu kinh tÕ vµ tr×nh ®é trang thiÕt bÞ kü thuËt cã ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ. Trong vµi n¨m gÇn ®©y, biÓu hiÖn tÝch cùc trong nhËp khÈu tõ NhËt B¶n, ph¶n ¸nh sù gia t¨ng trë l¹i cña FDI lµm cho sè mÆt hµng tõ NhËt B¶n t¨ng m¹nh nhÊt lµ nhãm hµng m¸y mãc thiÕt bÞ phô tïng, linh kiÖn vi tÝnh ®iÖn tö, « t« d¹ng CKD, SKD... §Õn nay tÝnh ®­îc 10 mÆt hµng cã kim ng¹ch nhËp khÈu lín. (Xem b¶ng 11). B¶ng 11: 10 mÆt hµng ViÖt Nam nhËp khÈu tõ NhËt cã kim ng¹ch lín nhÊt n¨m 2001 vµ 2002 STT 2001 2002 Tªn hµng TrÞ gi¸ triÖu USD Tªn hµng TrÞ gi¸ triÖu USD 1 ThiÕt bÞ phô tïng 580,53 ThiÕt bÞ phô tïng 702,88 2 §iÖn tö vi tÝnh & linh kiÖn 299,0 §iÖn tö vi tÝnh & linh kiÖn 226,99 3 NPL dÖt may, da 221,91 NPL dÖt may, da 149,74 4 S¾t thÐp c¸c lo¹i 175,08 S¾t thÐp c¸c lo¹i 287,94 5 ¤ t« d¹ng CKD, SKD 111,61 ¤ t« d¹ng CKD, SKD 158,29 6 ChÊt dÎo nguyªn liÖu 49,23 ChÊt dÎo nguyªn liÖu 44,54 7 Xe m¸y d¹ng CKD, IKD 22,70 Xe m¸y d¹ng CKD, IKD 40,70 8 Ph©n bãn c¸c lo¹i 19,30 Ph©n bãn c¸c lo¹i 24,85 9 T©n d­îc 14,54 T©n d­îc 7,46 10 ¤ t« nguyªn chiÕc c¸c lo¹i 12,94 ¤ t« nguyªn chiÕc c¸c lo¹i 20,14 Nguån: Bé Th­¬ng M¹i – Vô Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng [19] Cho tíi nay khi hoµn c¶nh quèc tÕ hoµn toµn thuËn lîi ®èi víi ViÖt Nam vµ NhËt B¶n. V× vËy NhËt B¶n ®· thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch th­¬ng m¹i ®Ó thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam. Tiªu biÓu lµ qui chÕ tèi huÖ quèc gi÷a NhËt B¶n vµ ViÖt Nam chÝnh thøc dµnh cho nhau b¾t ®Çu tõ ngµy 26/5/1999. §©y râ rµng lµ mét c¬ héi lµm ¨n lín cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã xuÊt khÈu hµng sang NhËt B¶n bëi lÏ NhËt B¶n ®ang lµ n­íc nhËp khÈu nhiÒu hµng ho¸ cña ViÖt Nam víi tû lÖ 15,8% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Víi qui chÕ nµy thuÕ xuÊt khÈu cho c¸c mÆt hµng mµ ViÖt Nam xuÊt ®i NhËt B¶n sÏ thuËn lîi h¬n. Qui chÕ nµy thùc ra rÊt cã lîi cho phÝa ViÖt Nam còng nh­ phÝa NhËt B¶n. Trong n¨m 1998 kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n ®· ®¹t kho¶ng 3 tû USD. ViÖc trao ®æi qui chÕ tèi huÖ quèc gi÷a hai quèc gia lµ dÞp ®Ó kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ NhËt B¶n t¨ng lªn kho¶ng 21-22% trong thêi gian tíi ®©y vµ ®Õn n¨m 2005. HiÖn nay chÝnh phñ hai n­íc ®ang tÝch cùc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ch¼ng h¹n nh­ viÖc thµnh lËp trung t©m th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®Æt ë Osaka, ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam – NhËt B¶n cã thÓ cung cÊp c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô. Qui chÕ tèi huÖ quèc râ rµng lµ mét c¬ héi ®Ó më réng luång hµng xuÊt khÈu, t¨ng c­êng th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc. Cã nh­ vËy chóng ta míi cã thÓ lµ nh÷ng ng­êi h­ëng lîi thùc thô tõ qui chÕ nµy vµ thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc ngµy cµng ph¸t triÓn. Tãm l¹i, quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt – NhËt giai ®o¹n nµy lµ b­íc ph¸t triÓn nhÊt tõ lóc míi h×nh thµnh cho tíi nay. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc tuy ch­a ph¶i lµ lín nh­ng dï sao còng rÊt ®¸ng khÝch lÖ ®èi víi ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay – giai ®o¹n chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ. Nã thÓ hiÖn sù cè g¾ng vµ tinh thÇn hîp t¸c gi÷a hai n­íc. Mèi quan hÖ nµy lµ b»ng chøng cña sù g¾n bã gi÷a hai d©n téc vÒ mÆt lîi Ých. Lîi Ých cña c¸c th­¬ng gia hai n­íc chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn tíi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña mèi quan hÖ nµy. Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt – NhËt ph¸t triÓn m¹nh trong thËp kû 90 vµ cã rÊt nhiÒu triÓn väng mÆc dï vÉn cßn nh÷ng tån t¹i nhÊt ®Þnh nh­ng còng kh«ng ng¨n c¶n ®­îc sù ph¸t triÓn vµ më réng mèi quan hÖ nµy trong t­¬ng lai. III. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña mèi quan hÖ th­¬ng m¹i viÖt nam – nhËt b¶n 1. ThuËn lîi ChÝnh phñ c¶ hai n­íc ®· cã nh÷ng phèi hîp tÝch cùc ®Ó gãp phÇn ®Èy m¹nh quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i trªn nhiÒu lÜnh vùc nh­: ViÖn trî kinh tÕ cña chÝnh phñ NhËt B¶n cho ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho quan hÖ gi÷a hai n­íc ph¸t triÓn. Nh÷ng h×nh thøc viÖn trî nh­ b¸n c«ng nghÖ, kü thuËt, nguyªn vËt liÖu, m¸y mãc ®Ó NhËt B¶n cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ xuÊt khÈu ®­îc hµng ho¸ s¶n phÈm, t¹o ra thÆng d­ th­¬ng m¹i x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ nh»m khuyÕn khÝch vµ thu hót c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ ®Çu t­ NhËt B¶n vµo lµm ¨n ë ViÖt Nam v× lîi cña c¶ hai n­íc. ViÖt Nam trë thµnh thÞ tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ NhËt B¶n víi nguån tµi nguyªn phong phó vµ lao ®éng rÎ. C¸c dù ¸n ®Çu t­ ®ang dÇn ®­îc triÓn khai víi môc ®Ých ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc vµ h¬n thÕ n÷a lµ xuÊt khÈu sang NhËt vµ thÞ tr­êng kh¸c. C¸c cuéc viÕng th¨m cÊp chÝnh phñ gi÷a hai n­íc, gi÷a c¸c tËp ®oµn kinh tÕ th­¬ng m¹i ®Ó t¨ng c­êng hiÓu biÕt lÉn nhau vµ t×m hiÓu thÞ tr­êng cïng kh¶ n¨ng hîp t¸c. NhËt ®· kh«i phôc chÕ ®é b¶o hiÓm ngo¹i th­¬ng cho c¸c c«ng ty NhËt muèn xuÊt khÈu sang ViÖt Nam. §iÒu nµy rÊt cã lîi cho c¸c c«ng ty NhËt muèn xuÊt khÈu hµng ho¸ sang ViÖt Nam. VÒ phÝa ViÖt Nam, c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ theo h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa ®· tr¶i qua 10 n¨m. §i ®«i víi viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch l­u th«ng vµ më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®· nhanh chãng thóc ®Èy h×nh thµnh thÞ tr­êng thèng nhÊt trong c¶ n­íc, g¾n víi thÞ tr­êng thÕ giíi vµ v­ît qua nh÷ng thö th¸ch vµ chÊn ®éng lín. Quan hÖ bu«n b¸n víi NhËt cho thÊy kh¸ch hµng NhËt hÇu hÕt thùc sù nghiªm tóc vµ cã uy tÝn cao khi lµm ¨n víi ViÖt Nam. 2. khã kh¨n N¹n quan liªu giÊy tê, thñ tôc hµnh chÝnh vµ sù mËp mê trong c¸c chÝnh s¸ch mµ nhµ n­íc ch­a cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc thóc ®Èy ph¸t triÓn th­¬ng m¹i mét c¸ch tÝch cùc vÉn lµ nh÷n nguyªn nh©n c¬ b¶n g©y c¶n trë tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña mèi quan hÖ th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi NhËt B¶n, lµ mét trong nh÷ng ®èi t¸c th­¬ng m¹i lín nhÊt cña n­íc ta. ViÖt nam xuÊt khÈu c¸c nguyªn nhiªn liÖu ch­a qua s¬ chÕ mµ NhËt B¶n lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu chñ yÕu. Nh­ng l¹i ch­a ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch râ rµng vµ tÝch cùc h¬n ®Ó l«i cuèn c¸c nhµ ®Çu t­ NhËt tham gia vµo c«ng nghiÖp chÕ biÕn. MÆt kh¸c do bÊt lîi lµ c¸c doanh nghiÖp trong n­íc l¹i thiÕu c«ng nghÖ vµ nguån vèn hoÆc do sî kh«ng ký ®­îc hîp ®ång dµi h¹n nªn kh«ng d¸m bá vèn ®Çu t­. Sù râ rµng trong chÝnh s¸ch kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò duy nhÊt mµ c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n hy väng nhËn ®­îc tõ phÝa ViÖt Nam “T«i mong r»ng n¹n quan liªu giÊy tê sÏ ngµy cµng gi¶m. C¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n sÏ nhËn ®­îc nhiÒu h¬n sù quan t©m, hç trî cña ChÝnh phñ ViÖt Nam” §¹i diÖn cña c¸c h·ng chuyªn cung cÊp thiÕt bÞ NhËt B¶n, ho¹t ®éng tõ n¨m 1990 t¹i ViÖt Nam ®· béc lé nh­ vËy. Víi mét sè h·ng NhËt, lßng kiªn tr× cña hä ®· mÊt. §¹i diÖn cña c«ng ty cung cÊp thiÕt bÞ ®· dÉn chøng ë trªn cho biÕt gÇn hai n¨m «ng ph¶i “theo ®uæi” mãn nî mµ kh¸ch hµng ViÖt Nam ch­a tr¶. C«ng ty ®ang t×m kiÕm sù trî gióp cña chÝnh phñ ViÖt Nam ®Ó gi¶i quyÕt c¸c kho¶n nî “nh­ng ch­a ®éng tÜnh g×” vµ cho tíi nay, kh«ng chØ c«ng ty «ng mµ c¶ mét sè h·ng NhËt B¶n vÉn ch­a thu håi ®­îc hÕt c¸c kho¶n nî. VÒ vÊn ®Ò nh÷ng biÖn ph¸p thóc ®Èy ph¸t triÓn th­¬ng m¹i mét c¸ch tÝch cùc cÇn ®­îc ®Æt ra cho ViÖt Nam ë bÊt kú ®©u ng­êi ta còng cã thÓ biÕt ®­îc vÒ c¸c ho¹t ®éng cña v¨n phßng xóc tiÕn th­¬ng m¹i JETRO (NhËt B¶n), KETRA (Hµn Quèc), MATRADE (Malayxia). Nh÷ng v¨n phßng nµy ph¶i lµm viÖc nh­ thÕ nµo ®Ó cïng Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam (VCCI) thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng mét c¸ch tÝch cùc ®óng víi ý nghÜa vµ chøc n¨ng cña nã. Mét thãi quen víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ ngåi quanh bµn, chê kh¸ch hµng n­íc ngoµi tíi vµ hái mua hµng. Nh­ng t¹i NhËt B¶n hay bÊt kú ë quèc gia nµo kh¸c hiÖn kh«ng cã thÞ tr­êng ch¾c ch¾n cã tÝnh b¶o ®¶m cho ViÖt Nam. NÕu s¶n phÈm cña ViÖt Nam ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn hµng ho¸ cña NhËt B¶n, th× ®ã lµ mét tiÕn bé lín, nh­ng hiÖn cã rÊt nhiÒu n­íc ®ang c¹nh tranh ®Ó cung cÊp hµng ho¸ cho ng­êi tiªu dïng NhËt. ChÝnh v× vËy, nÕu muèn thµnh c«ng c¸c c«ng ty cña ViÖt Nam mét mÆt cÇn kh¾c phôc mÆt chÊt l­îng cña s¶n phÈm mÆt kh¸c cÇn tr­ng bµy s¶n phÈm t¹i NhËt B¶n hay b»ng c¸ch nµo ®ã lµm cho ng­êi NhËt biÕt ®Õn s¶n phÈm cña ViÖt Nam víi mét sè ­u thÕ riªng cña m×nh. 3. Nh÷ng h¹n chÕ trong quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc Thùc chÊt quan hÖ ngo¹i giao gi÷a ViÖt Nam vµ NhËt B¶n ®­îc chÝnh thøc thiÕt lËp vµo ngµy 21/9/1973. §ã lµ mét sù kiÖn ®¸nh dÊu cho viÖc tiÕp mèi c¸c quan hÖ giao l­u vèn cã tõ l©u ®êi gi÷a hai n­íc, ®ång thêi nã võa lµ mét mèi quan träng më ®Çu cho mét giai ®o¹n quan hÖ song ph­¬ng gi÷a hai quèc gia. Hai n­íc ViÖt Nam-NhËt B¶n ®· cã quan hÖ giao h÷u tõ rÊt l©u ®êi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng giao l­u th­¬ng m¹i. Tõ thÕ kû tr­íc, nhiÒu th­¬ng gia NhËt B¶n ®· ®Õn kinh doanh, bu«n b¸n ë ViÖt Nam. Phè HiÕn ë H­ng Yªn, Héi An ë Qu¶ng Nam lµ nh÷ng ®Þa danh ghi ®Ëm dÊu Ên cña c¸c mèi quan hÖ giao l­u ®ã. Tuy ®· ®¹t ®­îc nhiÒu nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trong c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i song vÉn tån t¹i nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh sau: Thø nhÊt: Víi tiÒm n¨ng kinh tÕ cña c¶ hai n­íc th× qui m« ho¹t ®éng th­¬ng m¹i nªu trªn cßn qu¸. NÕu ®øng vÒ phÝa ViÖt Nam mµ nãi th× trong mèi quan hÖ nµy ViÖt Nam cßn phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo NhËt B¶n. Møc ®é nµy lín h¬n nhiÒu so víi Th¸i Lan, Indonªxia, Malayxia… vµ c¸c n­íc kh¸c ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u ¸. ChÝnh v× bÞ phô thuéc nhiÒu nh­ vËy nªn ViÖt Nam ViÖt Nam dÔ bÞ tæn h¹i vÒ kinh tÕ nhiÒu h¬n NhËt B¶n nÕu nh­ cã sù t¸c ®éng bÊt lîi tõ bªn ngoµi nh­ sù lªn gi¸ cña ®ång Yªn, sù thay ®æi trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh trao ®æi th­¬ng m¹i hai n­íc. §Ó kh¾c phôc ¶nh h­ëng bÊt lîi nµy ®èi víi phÝa ViÖt Nam cÇn cã thiÖn chÝ hîp t¸c vµ t­¬ng trî lÉn nhau cña c¶ hai bªn. Thø hai: Cßn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp trong c¬ chÕ hµng ho¸, trao ®æi, ViÖt Nam xuÊt sang NhËt B¶n lµ nguyªn liÖu kho¸ng s¶n, h¶i thuû s¶n phÇn lín lµ d¹ng nguyªn liÖu th«, hoÆc míi s¬ chÕ (chiÕm 75 – 80% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu). Sè l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu cã hµm l­îng “chÊt x¸m” cao nghÜa lµ ®· qua c«ng nghiÖp chÕ t¹o, chÕ biÕn s©u cßn qu¸ Ýt nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu vÒ l­îng th× cao nh­ng trÞ gi¸ th× ch­a cao. Ch­a cã hµng xuÊt khÈu chñ lùc nµo cã gi¸ trÞ lín hµng tû USD. Thø ba: Lµ nhê cã lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi nguyªn vµ lao ®éng nªn ViÖt Nam tËp trung vµo xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nguyªn liÖu vµ chÕ t¹o cÇn nhiÒu søc lao ®éng vµ ®· ®¹t xuÊt siªu sang NhËt. C¸n c©n th­¬ng m¹i nghiªng vÒ xuÊt khÈu; lµ hiÖn t­îng lµnh m¹nh ®èi víi nÒn kinh tÕ, doanh thu ngo¹i tÖ, cã thÓ gióp cho viÖc nhËp c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ hiÖn ®¹i hay c«ng nghÖ tiªn tiÕn, nh»m ph¸t triÓn c¸c nghµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o, ®iÒu nµy chØ cã lîi nÕu diÔn ra trong thêi ng¾n 5 hoÆc 7 n¨m. NÕu cø kÐo dµi m·i sÏ hoµn toµn bÊt lîi ®èi víi ViÖt Nam bëi v× tuy xuÊt siªu nh­ng thùc chÊt ViÖt Nam l¹i chÞu nh÷ng thiÖt h¹i kinh tÕ kh«ng nhá do kh«ng tËn dông ®­îc tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ cao mµ chØ khai th¸c vµ b¸n d¹ng th« cã kh¶ n¨ng sím dÉn tíi t×nh tr¹ng kiÖt quÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn. Thø t­: Quan hÖ bu«n b¸n gi÷a hai n­íc cßn ch­a g¾n liÒn víi h×nh thøc hîp t¸c kinh tÕ kh¸c nhÊt lµ ®Çu t­, liªn doanh liªn kÕt vµ hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc lµ nh÷ng yÕu tè thóc ®Èy ho¹t ®éng th­¬ng maÞ. Trong vÊn ®Ò nµy phÝa chÞu nhiÒu thiÖt thßi còng lµ ViÖt Nam, v× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn ch­a cã ®­îc chç ®øng trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n. VÒ phÝa NhËt B¶n quan hÖ bu«n b¸n ®· b­íc ®Çu ®­îc ®Æt trong mèi quan hÖ víi ®Çu t­ trùc tiÕp lµ ODA, còng nh­ ph©n bè m¹ng l­íi s¶n xuÊt do ®ã c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n ®· ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam. Thø n¨m: Cßn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp trong c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam. MÆc dï ®· ®­îc ®iÒu chØnh nhiÒu lÇn theo h­íng ®Ò cao biÖn ph¸p qu¶n lý b»ng hÖ thèng c¸c c«ng cô, chÝnh s¸ch kinh tÕ song cho ®Õn nay ViÖt Nam vÉn duy tr× chÕ ®é c¬ quan chñ qu¶n mang nÆng tÝnh qu¶n lý hµnh chÝnh víi c¸c biÖn ph¸p phi kinh tÕ nh­ rµng buéc, h¹n chÕ, cÊm ngõng, ch­a coi qu¶n lý lµ qu¸ tr×nh theo dâi tæng hîp ®Ó h­íng dÉn, ®iÒu tiÕt b»ng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ. C¬ chÕ qu¶n lý kiÓu nµy ®­îc thùc hiÖn trong m«i tr­êng mµ hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p qui d­íi luËt cña chóng ta cßn ch­a ®Çy ®ñ. Ngoµi n¨m h¹n chÕ trªn cßn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp trong ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam nãi riªng nh­ vÊn ®Ò bu«n lËu, trèn thuÕ d­íi nhiÒu h×nh thøc, vi ph¹m ph¸p luËt trong bu«n b¸n, kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, h¹ tÇng c¬ së, tr×nh ®é nghiÖp vô, chuyªn m«n ngo¹i ng÷ cña ®éi ngò c¸n bé, nh©n viªn ngo¹i th­¬ng cßn yÕu kÐm so víi yªu cÇu thùc tiÔn, thªm vµo ®ã do chóng ta ch­a cã ®ñ kinh nghiÖm qu¶n lý mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nªn ®· t¹o nhiÒu khe hë vÒ chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý, do ®ã kh«ng ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu nh­ mong muèn. ch­¬ng iii triÓn väng quan hÖ vÒ mèi quan hÖ vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i viÖt nam nhËt b¶n TriÓn väng cña trao ®æi mËu dÞch Kh¶ n¨ng vµ ph­¬ng h­íng xuÊt khÈu ë ViÖt Nam sang thÞ tr­êng NhËt B¶n Lµ mét siªu c­êng quèc kinh tÕ, cã rÊt nhiÒu lÜnh vùc ®­îc xÕp vµo h¹ng ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi ®Æc biÖt lµ kü thuËt c«ng nghÖ, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, m¸y mãc thiÕt bÞ cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao. Ng­êi NhËt ®¸nh gi¸ toµn diÖn, chÝnh x¸c ®Ó më réng kinh tÕ. B¶ng 12: Dù kiÕn c¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu n¨m 2003 KN 2002 (triÖu USD) 02/01 (%) Tû träng (%) Dù kiÕn KN 2003 03/02 Tû träng (%) Tæng kim ng¹ch 16705 11,12 18500 11 Ch©u ¸ 8400 0 50,3 9160 9 49,5 NhËt B¶n 2438 2,9 146 2600 7 14 Trung Quèc 1945 5,5 9 1670 12 9 ASEAN 2420 -5 14,5 2660 10 14,35 Ch©u ©u 3400 0,4 20,4 3740 10 20,2 EU 3066 4,5 18,4 4350 12 18,6 B¾c Mü 2618 115 15,7 3530 35 18,2 Hoa Kú 2420 127 14,5 3200 35 17,3 Australia 1329 27,5 8 1475 11 8 Nguån: Héi nghÞ th­¬ng m¹i toµn quèc n¨m 2003 (th¸ng 2-2003); [5] ThÞ tr­êng NhËt lµ mét thÞ tr­êng ®«ng ®óc víi 123 triÖu d©n trong t­¬ng lai ch¾c ch¾n lµ mét thÞ tr­êng lín ®èi víi hµng xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam. D­íi ®©y lµ triÓn väng cã møc l­îng tiªu thô dÇu má lín thø ba trªn thÕ giíi sau Mü vµ Nga, trong khi ®ã tû lÖ tù cung cÊp dÇu th« chØ chiÕm 0,4% hÇu hÕt ph¶i dùa vµo nhËp khÈu. NhËt B¶n ph¶i tr¶i qua hai lÇn khñng ho¶ng dÇu löa, thêi gian ®ã tõ chÝnh phñ ®Õn c¸c ngµnh s¶n xuÊt nç lùc nhËp khÈu cña c¸c n­íc ngoµi khu vùc trung ®«ng nh­ Indonªxia (9%), Iran (8,7%), ViÖt Nam xuÊt khÈu dÇu cho NhËt B¶n ®øng 11. ViÖt Nam sÏ kh«ng chØ xuÊt khÈu dÇu th« mµ cßn xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm läc dÇu sang thÞ tr­êng NhËt B¶n vµ ch¾c ch¾n lµ tû träng kim ng¹ch dÇu ViÖt Nam trªn tæng l­îng nhËp dÇu cña NhËt sÏ t¨ng lªn nhanh chãng. Hµng thñ c«ng nghiÖp do tÝnh chÊt sö dông nhiÒu lao ®éng vµ tû lÖ chi phÝ nh©n c«ng trong chi phÝ s¶n xuÊt cao, ngµnh c«ng nghiÖp dÖt truyÒn thèng cña NhËt ®ang chuyÓn sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ cung cÊp lao ®«ng rÎ d­íi d¹ng uû th¸c s¶n xuÊt. N¨m 2000, kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng nµy cña NhËt tõ ViÖt Nam lµ 417 triÖu USD. Dù kiÕn møc s¶n xuÊt sang NhËt sÏ t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m tíi. Hµng thªu: Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt n¨m 2000 vÒ mÆt hµng nµy lµ 362,7 triÖu USD chñ yÕu d­íi d¹ng NhËt cung cÊp nguyªn liÖu ®Ó gia c«ng, s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam. Dù kiÕn kim ng¹ch xuÊt khÈu cña mÆt hµng nµy sÏ ®¹t trªn 400 triÖu USD/n¨m trong nh÷ng n¨m tíi v× sù quan t©m cña ng­êi NhËt ®èi víi mÆt hµng nµy. Hµng ®an l¸t: Nh©n c«ng rÎ t¹i ViÖt Nam lµ yÕu tè thóc ®Èy sù gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu s¶n phÈm nµy sang NhËt B¶n. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt n¨m 2000 so víi 1999 ®· t¨ng 48,8%, dù kiÕn trong nh÷ng n¨m tíi cßn tiÕp tôc t¨ng. L­¬ng thùc thùc phÈm, h¶i thuû s¶n lµ mÆt hµng ®ang ®­îc ViÖt Nam khai th¸c ®Ó xuÊt. HiÖn nay lµ t«m ®«ng l¹nh, trªn c¶ n­íc nh÷ng diÖn tÝch vïng nu«i t«m xuÊt khÈu ®· t¨ng ®ét biÕn, viÖc xuÊt khÈu t«m ch­a qua chÕ biÕn gi¶m vµ thay vµo ®ã lµ t«m ®· qua chÕ biÕn. Mùc lµ h¶i s¶n ®­îc ­a thÝch ë NhËt, v× thÕ s¶n l­îng nhËp tõ ViÖt Nam ®ang t¨ng dÇn lªn. Dù b¸o trong nh÷ng n¨m tíi sÏ t¨ng kho¶ng 20-28%. Nhu cÇu tiªu thô h¶i s¶n cña NhËt lµ rÊt lín, c¸c n­íc xuÊt khÈu nhiÒu vµo NhËt lµ Trung Quèc, Mü, Th¸i Lan, Nga, Hµn Quèc, In®«nªxia, Chilª. N¨m 2001 khèi l­îng nhËp khÈu c¸, h¶i s¶n ®¹t møc kû lôc 3,8 tû USD t¨ng 7% so víi n¨m 2000. ViÖt nam n¨m 2001 lµ 481 triÖu USD vµ c¸c n¨m tiÕp theo cã thÓ cã c¬ héi t¨ng lªn cïng víi sù t¨ng chÊt l­îng s¶n phÈm, ®¶m b¶o yªu cÇu vÖ sinh thùc phÈm cao cña thÞ tr­êng nµy. G¹o: HiÖn nay ViÖt Nam ®øng hµng thø hai trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o, nh­ng viÖt Nam vÉn ch­a hoµn toµn th©m nhËp ®­îc thÞ tr­êng NhËt. §ã lµ do thãi quen tiªu dïng cña ng­êi NhËt vÒ lo¹i g¹o cña ViÖt Nam ch­a cã vµ tõ tr­íc ChÝnh phñ NhËt ®· ¸p dông chÝnh s¸ch cÊm nhËp khÈu g¹o ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. Tõ n¨m 1995, chÝnh s¸ch nµy ®· thay ®æi chØ cßn qui ®Þnh h¹n chÕ sè l­îng vµ thuÕ quan. HiÖn nay ViÖt Nam ®· trång lo¹i lóa Japenica gièng lóa ngon vµ hîp khÈu vÞ cña ng­êi NhËt vµ s¶n l­îng ­íc tÝnh sÏ t¨ng trong nh÷ng n¨m tíi, ®©y lµ lo¹i g¹o dïng lµm mãn c¬m cuèn c¸ gái mµ nhiÒu ng­êi ­a thÝch còng sÏ t¨ng lªn. C¸c n«ng s¶n kh¸c ®ã lµ h¹t ®iÒu, d­îc liÖu vµ nguyªn liÖu thuèc hoa vµ c©y c¶nh, võng, h¹t tiªu vµ hoa qu¶ trong t­¬ng lai nh÷ng mÆt hµng nµy sÏ ®­îc xuÊt khÈu nhiÒu trong thÞ tr­êng NhËt nÕu ®¸p øng ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn kh¾t khe cña ng­êi NhËt vÒ vÖ sinh thùc phÈm ®èi víi hoa qu¶ n«ng s¶n. 2. TriÓn väng hµng ho¸ xuÊt khÈu tõ NhËt B¶n ChÝnh s¸ch cña ViÖt Nam trong t­¬ng lai lµ h¹n chÕ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng trong n­íc cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc. NhÊt lµ hµng tiªu dïng ®Ó mét mÆt tiÕt kiÖm nhËp m¸y mãc vµ trang thiÕt bÞ cÇn thiÕt, mÆt kh¸c ®Ó b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n­íc. V× vËy c¬ cÊu xuÊt khÈu t­¬ng lai sÏ cã sù thay ®æi. MÆt kh¸c, gia c«ng t¨ng cuèn hót ®Çu t­ cña c¸c xÝ nghiÖp NhËt chÝnh lµ mét c¸ch xuÊt khÈu t¹i chç c¸c s¶n phÈm cña hä t¹i ViÖt Nam, t¨ng søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp, tr¸nh hµng rµo thuÕ quan g©y c¶n trë mËu dÞch hai n­íc. TriÓn väng xuÊt khÈu tõ NhËt B¶n sang ViÖt Nam t¨ng lªn cßn do nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ mµ ViÖt Nam ®¹t ®­îc ngµy cµng v÷ng ch¾c. B¶ng 13: C¸c chØ tiªu kinh tÕ lín cña ViÖt Nam qua c¸c n¨m N¨m C¸c chØ tiªu kinh tÕ lín Tèc ®é t¨ng GDP % KNXK (triÖu USD) tæng KNXK cho tÊt c¶ c¸c n­íc Tèc ®é t¨ng KNXK % HÖ sè gi÷a tèc ®é t¨ng XK/tèc ®é t¨ng GDP (lÇn) 1991 5,81 2087,1 -13,2 -2,3 1992 8,7 2580,7 23,7 2,7 1993 8,08 2985,2 15,7 1,9 1994 8,83 4054,3 35,8 4,1 1995 9,54 5448,9 34,4 3,5 1996 9,34 7255,9 33,2 3,6 1997 8,15 9185 26,6 3,3 1998 5,76 9360,3 1,9 0,3 1999 4,77 11541,4 23,3 4,9 2000 6,79 14482,7 25,5 3,8 2001 6,89 15027 3,8 0,6 2002 7,04 16530 10 1,4 Nguån: Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam [12] C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu tõ NhËt cã thÓ chia lµm 3 nhãm chÝnh: Nguyªn nhiªn liÖu M¸y mãc thiÕt bÞ Hµng tiªu dïng Nguyªn nhiªn liÖu: §ã lµ c¸c s¶n phÈm ho¸ chÊt h÷u c¬, chÊt dÎo, s¾t, thÐp, xi m¨ng, c¸c s¶n phÈm tõ dÇu má, b¨ng sîi cho ngµnh dÖt, luyÖn kim. HiÖn nay chiÕm kho¶ng 1/3 trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. §©y lµ nh÷ng mÆt hµng ®ßi hái kü thuËt cao mµ ViÖt Nam ch­a ®¸p øng ®­îc. Trong t­¬ng lai ViÖt Nam rÊt muèn liªn doanh liªn kÕt víi c¸c tæ chøc kinh tÕ cña NhËt ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam ®Ó tiÕp thu nh÷ng kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm vµ v× ViÖt Nam cã nguån nguyªn liÖu tù nhiªn phong phó, nh©n c«ng rÎ m¹t. HiÖn nay ®· cã mét sè dù ¸n trong lÜnh vùc ho¸ dÇu, s¾t thÐp luyÖn kim, xi m¨ng vµ hy vong trong t­¬ng lai ViÖt Nam thay thÕ ®­îc phÇn nµo nh÷ng mÆt hµng xuÊ khÈu cña NhËt nµy. M¸y mãc thiÕt bÞ: Bao gåm c¸c lo¹i ®éng c¬, thiÕt bÞ x©y dùng, thiÕt bÞ c«ng nghiÖp, phô tïng thay thÕ, xe vËn t¶i, ¤ t« chë kh¸c, xe buýt, m¸y dÖt, thiÕt bÞ y tÕ. §©y lµ nhãm hµng mµ ViÖt Nam ­u tiªn nhËp khÈu, v× nã cã ý nghÜa chiÕn l­îc trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ mét nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i chiÕm kho¶ng 60% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ thÞ tr­êng NhËt B¶n. Trong l­¬ng lai ViÖt Nam sÏ cßn t¨ng h¬n n÷a kim ng¹ch cña nh÷ng mÆt hµng nµy. Hµng tiªu dïng: MÆt hµng ViÖt Nam nhËp khÈu nhiÒu nhÊt lµ thiÕt bÞ nghe nh×n, ¤ t« 4 chç, xe m¸y d¹ng CKD vµ SKD, hµng v¶i sîi may mÆc , ®å ®iÖn d©n dông, m¸y mãc, phim ¶nh. Do h¹n chÕ nhËp hµng tiªu dïng b»ng viÖc qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch hoÆc ®¸nh thuÕ cao, c¸c nhµ s¶n xuÊt muèn ®­a hµng vµo ViÖt Nam, ®· thùc hiÖn x©y dùng nhµ m¸y s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p ngµy t¹i ViÖt Nam d­íi h×nh thøc ®Çu t­. §iÒu nµy cho thÊy trong t­¬ng lai, viÖc nhËp nguyªn chiÕc c¸c s¶n phÈm trªn sÏ tiÕn tíi kh«ng cßn n÷a: 3. TriÓn väng ®Èy m¹nh mèi quan hª ViÖt Nam - NhËt B¶n. Quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc ViÖt Nam - NhËt B¶n lµ mèi quan hÖ mang tÝnh truyÒn thèng. Tr­íc ®©y trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam bÞ Mü cÊm vËn mèi quan hÖ nµy vÉn ®­îc duy tr× vµ ph¸t triÓn. §Õn nay ®iÒu kiÖn hîp t¸c kinh tÕ ®· ph¸t triÓn thuËn lîi h¬n nhiÒu vµ mèi quan hÖ nÇy còng cã ®iÒu kiÖn lín m¹nh. NÕu nh­ hai n­íc cã sø ­u tiªn trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ, ®èi ngo¹i, t¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng. NhËt B¶n lu«n lµ ®èi t¸c ®Æc biÖt ®­îc coi träng trong chÝnh s¸ch më réng quan hÖ th­îng m¹i cña ViÖt Nam vµ NhËt B¶n h«n lµ n­íc ®i tr­íc c¸c n­íc T­ b¶n chñ nghÜa kh¸c trong quan hÖ lµm ¨n víi ViÖt Nam. Sau 10 n¨m më cöa cña nÒn kinh tÕ nÒn s¶n xuÊt cña ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn lªn rÊt nhiÒu, ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, Kh¶ n¨ng ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ sö dông hiÖu qu¶ ngo¹i tÖ thu ®­îc sÏ t¹o ra tiÒm lùc míi cho quan hÖ th­¬ng m¹i NhËt B¶n- ViÖt Nam. C¸c nhµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc trªn thi tr­êng Ch©u ¸ vµ NhËt B¶n. Trong t­¬ng lai gÇn, c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam sÏ xo¸ bá viÖc xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng NhËt B¶n qua trung gian. §©y lµ ®iÒu c¶ 2 n­íc mong muèn vµ hoµn toµn cã kh¶ n¨ng lµm ®­îc. §ång thêi víi sù cã mÆt cña rÊt nhiÒu doanh nghiÖp NhËt B¶n t¹i ViÖt Nam cµng hiÓu râ thÞ tr­êng ViÖt Nam cÇn xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng nµo, c¸ch thøc tiÕn hµnh ra sao vµ phÝa ViÖt Nam còng cÇn hiÓu râ nh÷ng kh¶ n¨ng c«ng nghÖ thiÕt bÞ, vèn cña c¸c doanh nghiÖp NhËn B¶n. §ã sÏ lµ c¬ së v÷ng ch¾c cho sù hîp l¸c th­¬ng m¹i gi÷a 2 n­íc trong t­¬ng lai. Tãm l¹i triÓn väng ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ NhËt B¶n trong thêi gian tíi lµ t­¬ng ®èi 'kh¶ quan. Nã phï hîp víi chiÕn l­îc më cöa cña thÞ tr­êng, t¨ng c­êng mèi quan hÖ kinh tÕ (®èi ngo¹i trªn nguyªn t¾c hai bªn cïng cã lîi cña NhËt B¶n vµ ViÖt Nam. Tuy nhiªn ®Ó triÓn väng ®ã trë thµnh hiÖn thùc, ChÝnh phñ c¶ hai n­íc cÇn ph¶i nç lùc h¬n n÷a trong viÖc t¹o dùng khu«n khæ ph¸p lý, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp hai n­íc th©m nhËp s©u h¬n vµo thÞ tr­êng cña nhau, thóc ®Èy hai bªn cïng ph¸t triÓn. 4. §Þnh h­íng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi (2000- 2010) Theo ban kinh tÕ thÕ giíi cña viÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn th× 10 mÆt hµng cã kh¶ n¨ng d¹t gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu lín nhÊt ®Õn n¨m 2000 vµ 2010 gåm: dÇu th«, hµng dÖt may, hµng thuû s¶n, g¹o, cµ phª, hµng da vµ giµy dÐp, than ®¸, cao su, ®iÖn tö, tin häc viÔn th«ng, t¬ t»m. Trong ®ã nh÷ng mÆt hµng chiÕm tû träng lín trong kim ng¹ch xuÊt khÈu sang NhËt B¶n gåm cã 4 mÆt hµng d­íi ®©y: DÇu th«: Nhu cÇu cña thÕ giíi cã chiÒu h­íng t¨ng lªn kho¶ng 2%/n¨m, ®Æc biÖt ë khu vùc Ch©u ¸, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn NhËt B¶n ë vÞ trÝ ®øng ®Çu. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña mÆt hµng chiÕn l­îc nµy ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ®Çu t­ cho ho¹t ®éng t×m kiÕm th¨m dß, khai th¸c. Hµng n¨m kim ng¹ch xuÊt khÈu dÇu th« th­êng chiÕm 32-33% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu chung cña c¸c ngµnh céng l¹i vµ tíi nay vÉn gi÷ vÞ trÝ lµ lo¹i hµng xuÊt khÈu mang l¹i nhiÒu kim ng¹ch xuÊt khÈu nhÊt cña n­íc ta. HiÖn nay ViÖt Nam ®ang ®øng thø t­ trong c¸c n­íc s¶n xuÊt dÇu ë khu vùc §«ng Nam ¸ vµ ®Õn n¨m 2000 sÏ d¹t ®­îc 20 - 25 triÖu tÊn/ n¨m vµ ®¹t 30-40 triÖu tÊn/ n¨m vµo 2010. Hµng dÖt may: Còng lu«n lµ mÆt hµng cã vÞ trÝ quan träng trong c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ViÖt Nam (dÖt may lµ 1 trong sè 4 mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n cã kim ng¹ch lín trong n¨m 1998 ®¹t trªn 119 triÖu USD. Ngµnh dÖt may ®· ®­îc coi lµ mòi nhän trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt ram tõ nay tíi n¨m 2020 lµ mét ®Êt n­íc cã tíi 80 triÖu d©n ®ang ph¶i gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò nan gi¶i trong ®ã cã mét vÊn ®Ò rÊt quan träng lµ t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, møc sèng cßn thÊp, tr×nh ®é d©n trÝ cßn ch­a cao, nh­ng cÇn cï, ch¨m chØ vµ ®· cã nghÒ trång d©u nu«i t»m tõ l©u ®êi. Chóng ta dù kiÕn ®Õn n¨m 2005 xuÊt khÈu kho¶ng 70 triÖu s¶n phÈm. Hµng thuû h¶i s¶n: HiÖn nay ViÖt Nam ®ang ®øng thø 19 trªn thÕ giíi vÒ s¶n l­îng thñy s¶n, thø 30 vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n vµ ®øng nhÊt nhÊt vÒ s¶n l­îng nu«i t«m. c¸c s¶n phÈm thuû h¶i s¶n ®­îc xuÊt khÈu sang trªn 26 n­íc, trong ®ã c¸c n­íc ASEAN chiÕm 10%. Than ®¸: HiÖn t¹i xuÊt khÈu than cña n­íc ta ®· cã mÆt trªn thÞ tr­êng cña 16 n­íc trªn thÕ giíi. Nh­ng 80% than ®­îc xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Ch©u ¸, trong ®ã chñ yÕu lµ xuÊt sang NhËt B¶n vµ Hång K«ng. Trong nh÷ng n¨m qua, mÆt hµng xuÊt khÈu than cña n­íc ta th­êng gi÷ ë vÞ trÝ thø 7 trong 20 mÆt hµng cã gi¸ trÞ kim ng¹ch lín nhÊt. MÆt hµng nµy th­êng ®øng sau cao su vÒ gi¸ trÞ kim ng¹ch, nh­ng ®Õn n¨m 1995 ®· v­ît lªn trªn cao su. Trong n¨m 2000 mÆt hµng nµy vÉn n»m trong danh s¸ch cña 10 mÆt hµng cã gi¸ trÞ kim ng¹ch lín nhÊt cña ViÖt Nam. Giai ®o¹n 1996 ®Õn 2000 mçi n¨m khai th¸c kho¶ng 6 – 8 triÖu tÊn ®Ó phôc vô nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu. L­îng than xuÊt khÈu trong thêi kú tíi cã thÓ sÏ kh«ng t¨ng mµ chØ t¨ng vÒ chÊt l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu. II. C¸C GI¶I PH¸P CHñ YÕU THóc §ÈY MèI QUAN HÖ VIÖT NAM - NhËt B¶n 1. Gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh÷ng mÆt yÕu trong xuÊt - nhËp khÈu Víi thùc tr¹ng th­¬ng m¹i nh­ hiÖn nay vÊn ®Ò ®Æt ra cho ViÖt Nam lµ ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i vµ kh¾c phôc c¸c mÆt cßn h¹n chÕ ®Ó thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam – NhËt B¶n ph¸t triÓn t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng kinh tÕ cña c¶ hai n­íc. §Ó lµm viÖc nµy ViÖt Nam nªn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ sau ®©y: 1.1 XuÊt khÈu ë tÇm vÜ m«: ChÝnh phñ cÇn ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch tÝch cùc, khuyÕn khÝch sù tham gia cña c¸c h·ng NhËt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu t¹i ViÖt Nam, trong ®ã h¹n chÕ viÖc tiÕp tôc xuÊt khÈu c¸c nguyªn liÖu th« vµ thùc phÈm ch­a qua chÕ biÕn, mµ NhËt lµ thÞ tr­êng nhËp chñ yÕu, cÇn cã chÝnh s¸ch l«i cuèn tÝch cùc c¸c nhµ ®Çu t­ NhËt tham gia vµo c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ®Æc biÖt lµ thuû h¶i s¶n. Thµnh lËp vµ cñng cè c¸c v¨n phßng xóc tiÕn th­¬ng m¹i cã tÝn nhiÖm, tæ chøc ho¹t ®éng tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o, héi th¶o khuyÕch tr­¬ng s¶n phÈm trong vµ ngoµi n­íc. ë tÇm vi m«: Ph¶i quy ho¹ch tæng thÓ, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Tõng b­íc lùa chän hµng chñ lùc vµ tiÕn tíi h¨ng mòi nhän. Tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng hµng xuÊt, kh«ng ®Ó cho t©m lý coi th­êng chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam phæ biÕn trong ng­êi NhËt kh«ng ®Ó mÊt lßng b¹n hµng, gi÷ uy tÝn víi kh¸ch hµng lµ vÊn ®Ò then chèt cña ch­¬ng tr×nh hµng xuÊt khÈu. S¸ng t¹o vµ häc tËp c¸ch thøc qu¶ng c¸o, ®ãng gãi vµ b¶o qu¶n hµng ho¸ cña c¸c n­íc tiªn tiÕn, lùa chän bao b×, h×nh thøc ®ãng gãi theo yªu cÇu thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng. Gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng lîi Ých cña nh÷ng bé phËn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, quan träng nhÊt lµ gi¸ c¶. C¶i tiÕn c¬ cÊu xuÊt khÈu tõ nguyªn liÖu sang ph¶i ®· qua chÕ biÕn ®Ó khai th¸c thÕ m¹nh cña ®Êt n­íc. 1 2. NhËp khÈu: - NhËp chñng lo¹i, sè l­îng kÞp thêi vµ liªn tôc. §ã lµ cÇn tÝnh to¸n nh÷ng s¶n phÈm trong n­íc cÇn nhËp ®Ó lªn kÕ ho¹ch nhËp khÈu, lùa chän kh¸ch hµng tr¸nh l·ng phÝ. H¹n chÕ tèi ®a viÖc nhËp khÈu hµng tiªu dïng ®Æc biÖt lµ xa xØ phÈm. NhËp khÈu ph¶i trªn c¬ së b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n­íc. - H¹n chÕ vµ xo¸ bá hiÖn l­îng nhËp lËu hµng tiªu dïng. Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu xuÊt c«ng t¸c cña c¸c c¬ quan qu¶n lý hµng xuÊt nhËp khÈu, nh­ng tr­íc hÕt ph¶i hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p, coi ®ã lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó c¸c c¬ quan chèng bu«n lËu, tham nhòng ho¹t ®éng. 2. T¸c ®éng ®Õn thÞ tr­êng th«ng qua ho¹t ®éng qu¶ng c¸o HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp tæ chøc xuÊt khÈu hµng ho¸ hoÆc dÞch vô ra n­íc ngoµi ®Òu kh«ng biÕt lµm thÕ nµo ®Ó ng­êi tiªu dïng trªn thÞ tr­êng biÕt ®Õn tin t­ëng s¶n phÈm cña hä. Hay nãi c¸ch kh¸c, hä ®· kh«ng biÕt tù qu¶ng c¸o cho s¶n phÈm cña m×nh. §iÒu nµy cã thÓ ®­îc lý gi¶i bëi 3 nguyªn nh©n sau: Thø nhÊt: lµ mét thãi quen cò cña c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa theo c¬ chÕ bao cÊp. Thø hai: c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn qu¶ng c¸o ë n­íc ngoµi v× chi phÝ qu¸ cao. Thø ba: do h¹n chÕ vÒ nghiÖp vô còng nh­ ch­a nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña qu¶ng c¸o nªn c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng lùa chän h×nh thøc qu¶ng c¸o thÝch hîp vµ hiÖu qu¶. VËy nªn ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô sang NhËt B¶n ®iÒu quan träng lµ ph¶i thay ®æi c¸ch nh×n nhËn cña doanh nghiÖp vÒ qu¶ng c¸o. Doanh nghiÖp cã thÓ xóc tiÕn ho¹t ®éng qu¶ng c¸o cña m×nh qna h×nh thøc sau: Doanh nghiÖp nªn dµnh mét quü thÝch ®¸ng ®Ó thµnh lËp phßng qu¶ng c¸o cña riªng doanh nghiÖp m×nh do nh÷ng nh©n viªn ®­îc ®µo t¹o vÒ lÜnh vùc nµy ®¶m nhiÖm. - NÕu cã ®iÒu kiÖn, doanh nghiÖp cã thÓ tham gia triÓn l·m th­¬ng m¹i ë NhËt B¶n ®Ó giíi thiÖu cho ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n biÕt vÒ s¶n phÈm cña m×nh ë NhËt B¶n cã rÊt nhiÒu trung t©m qu¶ng c¸o mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ tham kh¶o nh­: Khu héi ch¬ th­¬ng m¹i quèc tÕ Harumi ë Tokyo, Toµ nhµ triÓn l·m quèc tÕ KOBE, Toµ nhµ triÓn l·m tæng hîp miÒn t©y NhËt B¶n. C¸c doanh nghiÖp còng cã thÓ th«ng qua ph¸t thanh,truyÒn h×nh ®Ó qu¶ng c¸o ë NhËt b¶n v× ®©y lµ mét ®Êt n­íc mµ v« tuyÕn truyÒn h×nh ®­îc sö dông réng r·i, sè giê theo dâi truyÒn h×nh cao. Nh­ng theo c¸ch nµy doanh nghiÖp gÆp ph¶i khã kh¨n lµ chi phÝ qu¸ ®¾t, cÇn c©n nh¾c chØ dµnh ®Ó qu¶ng c¸o cho nh÷ng vô lµm ¨n lín. Qu¶ng c¸o b»ng c¸ch ph¸t tê r¬i, d¸n pan«, ¸p phÝch ë nh÷ng n¬i c«ng céng nh­ nhµ ga, bÕn xe... ë NhËt còng lµ nh÷ng biÖn ph¸p tèt nh»m cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ s¶n phÈm cña m×nh cho kh¸ch hµng. Khi qu¶ng c¸o c¸c doanh nghiÖp ph¶i chó ý nhÊn m¹nh nh÷ng ­u ®iÓm s¶n phÈm cña m×nh. Ch¼ng h¹n, khi qu¶ng c¸o cho mÆt hµng t¬ t»m doanh nghiÖp ph¶i lµm næi bËt sù kh¸c biÖt gi÷a s¶n phÈm t¬ xe b»ng tay cña chóng ta víi c¸c lo¹i t¬ xe b»ng m¸y c«ng nghiÖp cña c¸c n­íc kh¸c, nhÊn m¹nh ®é tinh x¶o. Thùc tÕ cã rÊt nhiÒu c¸ch ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ tù qu¶ng c¸o cho m×nh ë møc chi phÝ hîp lý. Theo xu thÕ chung, qu¶ng c¸o ngµy cµng cÇn ®­îc ®Çu t­ thÝch ®¸ng h¬n khi sù kh¸c biÖt vÒ chÊt l­îng ngµy cµng thu hÑp. §ã chÝnh lµ nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt nam sang thÞ tr­êng NhËt B¶n. Mong r»ng nh÷ng gi¶i ph¸p trªn sÏ ®­îc tiÕn hµnh ®Ó gãp phÇn vµo viÖc cñng cè h¬n n÷a trong qu¶n lý th­¬ng m¹i t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña hai n­íc trong t­¬ng lai. 3. Hµng ho¸ ®¶m b¶o yªu cÇu chÊt l­îng Ng­êi nhËt b¶n rÊt kh¾t khe vÒ yªu cÇu chÊt l­îng bëi vËy thÞ tr­êng NhËt B¶n còng rÊt khã tÝnh, mét x· héi tiªu thô víi møc sèng cao vµo bËc nhÊt trªn thÕ giíi víi hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng do Tæng côc tiªu chuÈn quèc tÕ ®Æt ra ISO 9000 ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng tÊm hé chiÕu nh­ vËy. V× nã lµ tËp hîp mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng kh¸i niÖm qu¶n lý chÊt l­îng tèt nhÊt ®· ®­îc thùc hiÖn ë nhiÒu khu vùc, quèc gia vµ ®­îc c«ng nhËn lµ tiªu chuÈn quèc gia cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. HiÖn nay ë ViÖt Nam míi chÝ cã kho¶ng 15 doanh nghiÖp ®­îc chøng nhËn phï hîp víi tiªu chuÈn nµy, qu¸ Ýt so víi nhu cÇu nªn lµm h¹n chÕ viÖc t¨ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu, còng nh­ kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh thÞ tr­êng n­íc ngoµi. ISO 9000 ®· gióp cho doanh nghiÖp t¨ng lîi nhuËn do sö dông hîp lý c¸c nguån lùc, tiÕt kiÖn chi phÝ, c¶i tiÕn kiÓm so¸t, c¸c qu¸ tr×nh chñ yÕu vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm thóc ®Èy nÒ nÕp lµm viÖc cho c¸n bé c«ng nh©n viªn. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng phï hîp víi tiªu chuÈn ISO 9000, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i tho¶ m·n 20 yªu cÇu cña bé ISO. HiÖn nay hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu t×m ng­êi t­ vÊn th«ng qua sù tÝn nhiÖm theo c¶m tÝnh chø kh«ng ph¶i tho¸ng qua mét danh s¸ch giíi thiÖu c¸c tæ chøc t­ vÊn ®· ®¨ng ký hîp ph¸p t¹i ViÖt Nam. Trong khi ®ã chi phÝ doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cho ho¹t ®éng t­ vÊn ISO 9000 còng kh¸ lín kho¶ng 30.000 USD ®èi víi c¸c tæ chøc t­ vÊn n­íc ngoµi 15.000 - 20.000 USD ®èi víi c¸c tæ chøc trong n­íc. Hµng ho¸ xuÊt khÈu sang NhËt B¶n kh«ng nhòng ®¶m b¶o vÒ néi dung bªn trong mµ cßn ph¶i phï hîp vÒ h×nh thøc bªn ngoµi, mét khiÕm khuyÕt nhá vÒ bao b× còng cã thÓ ®­îc coi lµ hµng kÐm phÈm chÊt. §Æc biÖt ®èi víi nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n, thuû s¶n, hä ®ßi hái kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o ®é dinh d­ìng cao mµ cßn ph¶i s¹ch n÷a. Do vËy nh÷ng nç lùc cña doanh nghiÖp kh«n chØ dõng l¹i ë viÖc kiÕm ®­îc mét tÊm giÊy chøng nhËn tiªu chuÈn ISO 9000 mµ cßn ph¶i kh«ng ngõng t×m hiÓu, nghiªn cøu ®¸p øng yªu cÇu chÊt l­îng ®Æc thï cña thÞ tr­êng nµy b»ng c¸ch chó träng tíi tõng chi tiÕt cña s¶n phÈm vµ bÊt cø c¸i g× ®­îc coi lµ thuéc vÒ chÊt l­îng cña hµng hãa. 4. N¾m v÷ng nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng NhËt B¶n Thêi ®¹i ngµy nay lµ thêi ®¹i th«ng tin nªn chØ cÇn chËm chÔ mét chót th× mét tin ®¸ng lÏ sÏ ®em l¹i cho doanh nghiÖp mét kho¶n lêi lín ®· cã thÓ trë thµnh v« gi¸ trÞ. ChÝnh v× thÕ khi tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng cã nhiÒu ®èi thñ c¹nh tranh nh­ NhËt B¶n ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp lu«n cËp nhËt th«ng tin liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña m×nh. Cã rÊt nhiÒu c¸ch ®Ó doanh nghiÖp cí thÓ cËp nhËt th«ng tin vÒ thÞ tr­êng m×nh cÇn nh­ cã thÓ qua Intemet, ti vi, s¸ch b¸o, th­êng xuyªn tham kh¶o thÝ tr­êng, liªn kÕt chÆt chÏ trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng ë NhËt B¶n còng nh­ ë ViÖt Nam. C¸c tæ chøc nµy ®¶m nhiÖm viÖc cung cÊp c¸c th«ng tin cÇn thiÕt, t×nh h×nh biÕn ®éng thÞ tr­êng NhËt B¶n gióp c¸c doanh nghiÖp cã thÓ n¾m b¾t kÞp thêi nhu cÇu cña thÞ tr­êng nµy còng nh­ kh¶ n¨ng cung cÊp cña ViÖt Nam. ë ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ liªn hÖ víi c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i NhËt B¶n JETRO – 63 Lý Th¸i Tæ, Trung t©m th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ ICTC – 46 Ng« QuyÒn, Côc Hîp T¸c Quèc TÕ (JICA). ë NhËt B¶n c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tranh thñ sù gióp ®ì cña c¸c ®¹i sø qu¸n ViÖt Nam, Trung t©m th­¬ng m¹i Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (ATC) ®Æt t¹i thµnh phè OSAKA. 5. Båi d­ìng nghiÖp vô cho c¸n bé ë bé phËn xuÊt khÈu CÇn ph¶i cã mét ®éi ngò c¸n bé m¹nh cã ®ñ n¨ng lùc ®Ó ®èi phã víi c«ng viÖc víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi. §ång thêi ph¶i n¾m b¾t ®­îc chÝnh x¸c c¸c th«ng tin vÒ sù thay ®æi nhu cÇu vÒ gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Nguyªn nh©n g©y nªn sù thay ®æi ®ã còng nh­ c¸c diÔn biÕn vÒ chÝnh trÞ qu©n sù, tµi chÝnh, tiÒn tÕ, chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ. §ã lµ con ®­êng duy nhÊt gióp cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp kÞp thêi xö lý mét vÊn ®Ò tr­íc khi nã v­ît ra khái tÇm kh¶o s¸t cña doanh nghiÖp. ~ §Ó hîp t¸c víi mét n­íc khã tÝnh vµ dµy d¹n kinh nghiÖm. Nh­ NhËt B¶n th× cÇn ph¶i cã ®éi ngò c¸n bé giái nghiÖp vô lµ hÕt søc cÇn thiÕt v× ng­êi NhËt B¶n tõ x­a ®· næi tiÕng lµ nh÷ng ng­êi nh¹y bÐn tinh th«ng trªn thÞ tr­êng. Ph¶i thµnh th¹o c¸c ngo¹i ng÷ kh«ng nh÷ng gióp cho doanh nghiÖp tr¸nh khái nh÷ng sai lÇm ®¸ng tiÕc trong khi ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång mµ cßn lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ò t×m hiÓu vÒ ®Êt n­íc NhËt B¶n còng nh­ nhu cÇu t×m hiÓu cña ng­êi d©n trªn thÞ tr­êng nµy, gióp cho viÖc tin.p cËn thÞ tr­êng ®­îc dÔ dµng h¬n. Sö dông vi tÝnh, fax, telex còng lµ nh÷ng yªu cÇu cÇn thiÕt. §Æc biÖt trong thêi ®¹i khoa häc kü thuËt ngµy nay c¸c doanh nghiÖp cµng cÇn nh÷ng chuyªn gia vi tÝnh giái ®Ó cã thÓ khai th¸c th«ng tin hay thiÕt kÕ trang qu¶ng c¸o cho s¶n phÈm cña m×nh mét c¸ch hÊp dÉn trªn Intemet. §iÒu ®Æc biÖt quan träng lµ doanh nghiÖp ph¶i cã mét ®éi ngò nh©n viªn tËn tuþ víi c«ng viÖc ®Æt quyÒn lîi cña doanh nghiÖp liªn kÕt lîi Ých c¸ nh©n, cã thãi quen ghi chÐp, theo dâi, nghiªn cøu. ph©n tÝch c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ®¬n vÞ m×nh cã hiÓu biÕt vÒ t×nh h×nh gi¸ c¶, cung cÇu ®ã trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖc n©ng cao tr×nh ®é cho ®éi ngò c¸n bé c«ng t¸c nhËp khÈu lµ mét yªu cÇu hÕt søc cÇn thiÕt v× con ng­êi lu«n lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong mäi hoµn c¶nh. KÕT LUËN Tãm l¹i thùc tiÔn ph¸t triÓn còng cho thÊy ®éng th¸i ph¸t triÓn th­¬ng m¹i gi÷a 2 bªn kh«ng ph¶i lóc nµo còng diÔn ra b»ng ph¼ng, thuËn lîi mµ tr¸i l¹i cã nhiÒu b­íc th¨ng trÇm kh¸c nhau. NhËt b¶n trë thµnh mét trung t©m kinh tÕ thÕ giíi, ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ víi NhËt B¶n ngµy cµng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ViÖt Nam nhÊt lµ khi NhËt B¶n thay thÕ Mü lµ n­íc cã quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i lín nhÊt khu vùc Ch©u ¸. NhËt B¶n ®· ®­îc coi lµ mét nh©n tè bªn ngoµi lín nhÊt hç trî c¶i c¸ch kinh tÕ ë ViÖt nam ®Æc biÖt trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng. NhËt B¶n víi t­ c¸ch lµ n­íc b¹n hµng lín nhÊt cña ViÖt Nam nhËp tõ ViÖt Nam n¨m, l­îng dÇu má, mét trong nh÷ng nguyªn liÖu quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ®ång thêi lµ n­íc xuÊt khÈu sang ViÖt Nam « t«, hµng dÖt, s¾t thÐp. NhËt B¶n còng quan t©m s©u s¾c tíi ViÖt Nam, mét ®Êt n­íc tuyÖt vêi lu«n mang trong m×nh tù hµo d©n téc, coi ViÖt Nam lµ ®èi t¸c ®Ó triÓn khai ho¹t ®éng ë n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n. Trong viÖc më réng quan hÖ NhËt B¶n - ViÖt Nam trong t­¬ng lai ®Ó t¨ng c­êng h¬n n÷a quan hÖ h÷u nghÞ gi÷a hai n­íc ®Òu kh«ng thÓ thiÕu ®­îc lµkh«ng chØ dõng l¹i ë mèi giao l­u kinh tÕ th­¬ng m¹i ®¬n thuÇn mµ cßn ph¶i hiÓu biÕt ®óng ®¾n t×nh h×nh hiÖn nay. Quan hÖ mËu dÞch gi÷a NhËt B¶n - ViÖt Nam cßn chiÒu h­íng trªn c¶ hai lÜnh vùc xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu, NhËt B¶n coi ViÖt Nam kh«ng chØ lµ n­íc nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp cña NhËt B¶n mµ cßn coi lµ ®èi t¸c kinh doanh th«ng qua ®Çu t­ n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n. §èi víi ViÖt Nam, nã sÏ t¹o c¬ héi cho sù ph¸t triÓn nhanh chãng, rót ng¾n kho¶ng c¸ch kinh tÕ víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. TriÓn väng trong thêi gian tíi cã thÓ thÊy ViÖt Nam vµ NhËt B¶n ®Òu cã nhu cÇu duy tr× vµ ph¸t triÓn mèi quan hÖ hîp song ph­¬ng gi÷a hai bªn trªn c¬ së b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi gãp phÇn cñng cè vµ ®Èy m¹nh hoµ b×nh æn ®Þnh chÝnh trÞ trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi. Tuy cßn nhiÒu khã kh¨n cÇn kh¾c phôc nh­ng mèi quan hÖ nµy ®· vµ ®ang gãp phÇn ®­a ViÖt Nam v­ît qua nhiÒu trë ng¹i trªn con ®­êng tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi. ThËt vËy qua chuyªn ®Ò thùc tËp nµy, em ®· t×m hiÓu ®­îc thÞ tr­êng NhËt B¶n còng nh­ thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng hãa sang NhËt B¶n, ®ång thêi nhËn thøc râ triÓn väng tèt ®Ñp cña nã trong t­¬ng lai. Nã sÏ gãp phÇn gióp Ých ®­îc cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc t¨ng c­êng xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. Do h¹n chÕ vÒ thêi gian, kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy ch¾c ch¾n vÉn cßn nhiÒu thiÕu sãt. Em rÊt mong sù gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o cïng c¸c b¹n ®äc. dANH MôC Tµi LIÖU THAM KH¶O [1] §øc Anh Xóc tiÕn th­¬ng m¹i - TC th­¬ng m¹i. Sè 3+4+5/2003 tr. 29 [2] Lª V¨n Ch©u ChÝnh s¸ch kinh tÕ NhËt B¶n,NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi – 1995 [3] Hoµng §øc (tæng hîp) H­íng më cöa cho hµng ViÖt Nam sang NhËt. B¸o th­¬ng m¹i thÕ giíi. Thø 7 ngµy 12/4/2003. Tr 3 [4] TS NguyÔn Duy Dòng N¨m 2000 - Quan hÖ kinh tÕ ViÖt Nam- NhËt B¶n tiÕp tôc ph¸t triÓn æn ®Þnh – TC Th­¬ng m¹i sè1 (43)2-2003. Tr 71 [5] YÕn Khanh TriÓn väng th­¬ng mai th­¬ng giíi vµ h­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng cña ViÖt Nam - 2002 -Sæ 5 (11-20) th¸ng 2-2000 tr. 29. TC th­¬ng m¹i [6] H÷u Ngäc dÞch Ch©n dung v¨n ho¸ ®Êt n­íc mÆt trêi mäc . NXB TG – 1993 [7] NguyÔn Ngäc Kinh tÕ NhËt phôc håi trong tr¹ng th¸i bÊp bªnh. T¹p chÝ th«ng tin tµi chÝnh. Sè 4 th¸ng 2/2003. Tr20 [8] Vò ThÞ T'huý Ngµ Kinh tÕ NhËt sÏ håi phôc. TC th«ng tin tµi chÝnh sè 1+2 th¸ng 1/2003. tr. 54. [9] Vò Ph¹m QuyÕt Th¾ng Kinh tÕ ®èi ngo¹i ViÖt Nam: Néi dung - gi¶i ph¸p - hiÖu qu¶ - Nxb thèng kª Hµ Néi – 1994 [10] NT Kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña hµng ho¸ ViÖt Nam. T¹p chÝ Ngo¹i th­¬ng sè tõ 11/1 ®Õn 20/1/2003. Tr.2 [11] Hång V©n Ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c ViÖt – NhËt theo h­íng ®èi t¸c tin cËy vµ æn ®Þnh l©u dµi. TC th­¬ng m¹i. Sè 15/2003. Tr. 14 [12] Phïng V¨n T¨ng søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 49 ngµy 26/3/2003 [13] Keiko Yamanaka Ng­êi NhËt thËp kû 90 Nxb TPHCM – 1990 [14] Jetro NhËt B¶n t¨ng c­êng hiÓu biÕt vµ hîp t¸c. NXB gi¸o dôc – 1996 [15] TT T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu th¸ng 1/2003. TC ngo¹i th­¬ng 21-28/2003. Tr. 10 [16] Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ - Trung t©m th«ng tin. TC th«ng tin kinh tÕ kÕ ho¹ch th¸ng 6/2002. [17] ¦íc xuÊt khÈu 3 th¸ng ®Çu n¨m 2003. TC ngo¹i th­¬ng 11-20/4/2003. Tr. 19 [18] XuÊt nhËp khÈu hµng ViÖt Nam n¨m 2000. NXB Tæng côc Thèng kª [19] C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu sang NhËt tõ 1998 tíi 2 th¸ng 2003. NXB ViÖn Nghiªn cøu Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng [20]. Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2000, 2001.