Đề tài Quản lý tài sản nợ, tài sản có của ngân hàng thương mại và một số giải pháp

Lời mở đầu Như chúng ta đã biết, trong các nước đã và đang phát triển hầu như không có một công dân trưởng thành nào lại không có quan hệ giao dịch với một ngân hàng. Khi nền kinh tế càng đi dần vào hiện đại thì hoạt động và dịch vụ của các ngân hàng càng đi sâu vào tận những ngõ ngách của đời sống con người. Bộ phận lớn nhất trong nhóm các ngân hàng là hệ thống các ngân hàng thương mại (NHTM - Commercial banking system). Thực hiện đường lối đổi mới nền kinh tế của Đảng và Nhà nước, trong những năm qua, hệ thống NHTM đã thực hiện chiến lược đổi mới mạnh mẽ các hoạt động của mình, tăng cường huy động mọi nguồn vốn, tích cực đầu tư cho các thành phần kinh tế, đổi mới công tác thanh toán, hiện đại hoá công nghệ ngân hang, ` đã góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng, lạm phát được kiểm soát, đồng tiền ổn định. Song bên cạnh những thành công và những kết quả đã đạt được, thì còn có một số mặt tồn tại, yếu kém, một số khó khăn mà để giải quyết nó không chỉ cần sự nỗ lực của ngành ngân hàng nói chung hay của NHTM nói riêng. Bài viết này xin được đề cập tới những nghiệp vụ, những nguyên lý cơ bản nhất để quản lý tài sản nợ, tà sản có của một NHTM và một số giải pháp cho những vấn đề đang là bức xúc trong việc quản lý đó ở nước ta hiện nay. I. Bảng cân đối tài sản của NHTM Đây là bảng kê các tài sản có (TSC) và tài sản nợ (TSN) của NHTM, nó liệt kê các số dư tại một thời điểm nhất định và có đặc trưng Tổng TSC = Tổng TSN + vốn Bảng cân đối tài sản của NHTM liệt kê các nguồn vốn của ngân hàng (TSN) và sử dụng vốn (TSC). Các ngân hàng thu nhận vốn qua việc đi vay hoặc phát hành các TSN khác, ví dụ như các khoản tiền gửi. Sau đó ngân hang dùng vốn này để cho vay và đầu tư (TSC) như các khoản chứng khoán và các khoản tiền cho vay. Thu nhập từ các hoạt động cho vay và đầu tư sau khi bù đắp các chi phí huy động vốn, chi phí quản lý là lợi nhuận của NHTM. 11.Tại sản nợ aTiện gửi giao dịch (tiền gửi có thể phát séc) Đây là khoản tiền gửi mà người gửi tiền gửi ở NHTM để sử dụng thanh toán chi trả, gồm: - Tài khoản séc không có lãi (tiền gửi không kì hạn) - Các tài khoản NOW có lãi (NOW-Negotiable order of withdrawal-lệnh thu hồi vốn) - Tiền gửi có thể phát séc là tiền gửi có thể được thanh toán theo yêu cầu: tức là nếu người gửi tiền tới NHTM gửi và đề nghị thanh toán bằng cách viết ra một giấy rút tiền, NHTM sẽ phải thanh toán cho người đó ngay lập tức. Tương tự, nếu một người được nhận một tấm séc thanh toán và mang tờ séc đó chuyển vào NHTM, thì NHTM phải lập tức chuyển số tiền ấy vào tài khoản của họ. Ví dụ bảng cân đối tài sản đơn giản của một NHTM cuối năm 1997 (đơn vị tính %) TSC (sử dụng vốn) TSN (nguồn vốn) Các khoản tiền dự trữ 2 Các khoản tiền gửi giao dịch 18 Tiền mặt trong quá trình 3 Các khoản tiền gửi phi giao dịch Tiền gửi ở các NHTM khác 2 Tiền gửi tiết kiệm 41 Chứng khoán 19 Các khoản tiền vay 24 Các khoản cho vay 67 Vốn tự có và coi như tự có 7 Tài sản khác 7 Tổng cộng 100 Tổng cộng 100 Tiền gửi có thể phát séc là một TSC đối với người gửi nhưng lại là một TSN với NHTM vì người gửi tiền có thể rút tiền ra khỏi tài khoản bất kì lúc nào và NHTM phải có nghĩa vụ thanh toán cho họ. Loại tiền gửi có thể phát séc thường là nguồn vốn có chi phí thấp nhất bởi vì khách hàng gửi tiền vào NHTM với mục đích chủ yếu là giao dịch thanh toán chứ không phải là mục đích sinh lời. Những chi phí của NHTM cho việc duy trì loại tiền gửi này gồm: tiền trả lãi cho người gửi, những chi phí quản lý tài khoản (xử lý và lưu trữ những séc đã thanh toán, soạn và gửi các thông báo tình hình cho khách hàng, quảng cáo, marketing tới khách hàng để họ gửi vốn vào ngân hàng) bTiện gửi phi giao dịch Là nguồn vốn quan trọng nhất của ngân hàng, người gửi được hưởng tiền lãi nhưng không được quyền phát séc thanh toán từ tài khoản này. mức lãi suất của khoản tiền gửi này thường cao hơn tiền gửi tài khoản phát hành séc. Nó bao gồm hai loại chính: tài khoản tiết kiệm và tiền gửi kì hạn hay còn gọi là giấy chứng nhận tiền gửi (Certificate of deposist - CD). Nói chung tiền gửi phi giao dịch không được rút tiền khi có nhu cầu nhưng chỉ được hưởng lãi suất tính như tiền gửi phi giao dịch. Các chứng chỉ tiền gửi kì hạn (CD) chủ yếu do các công ty hoặc các NHTM khác mua. CD giống như một trái khoán, chúng có thể được bán ở một thị trường cấp hai trước khi mãn hạn. Do vậy, các công ty, các quỹ tương trợ thị trường tiền tệ và các tổ chức tài chính khác nắm giữ CD như là tài sản thay thế cho các tín phiếu kho bạc và những trái khoán ngắn hạn khác. cVộn vay Các NHTM huy động vốn bằng các vay từ NHTW và các NHTM khác và từ các công ty. NHTM có thể vay từ các nguồn khác như: từ những công ty mẹ của các ngân hàng, từ các doanh nghiệp (ví dụ như những hợp đồng mua lại) dVộn của ngân hàng Hay còn gọi là vốn tự có là của cải thực của ngân hàng, nó bằng hiệu số giữa TSC và TSN. Vốn này được tạo ra bằng cách bán cổ phần, cổ phiếu hoặc từ các khoản lợi nhuận được giữ lại. 12.Tại sản có aTiện dự trữ Tất cả các NHTM đều phải giữ lại một phần trong số vốn mà họ huy động được để gửi vào NHTW. Tiền dự trữ bao gồm: tiền dự trữ bắt buộc theo luật định mà NHTM phải gửi vào NHTW, tiền mặt mà NHTM dự trữ để thanh toán (tiền trong két) Tiền dự trữ bắt buộc: theo luật định NHTW: cứ một đồng vốn huy động được NHTM phải gửi vào NHTW một tỷ lệ nào đó (ví dụ như 10%) làm tiền dự trữ. Tỷ lệ này gọi là tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Các khoản tiền dự trữ thanh toán được gọi là tiền dự trữ vượt quá, được giữ vì chúng là lỏng nhất trong số mọi TSC mà ngân hàng có thể sử dụng để thanh toán khi có tiền gửi rút ra. bTiện mặt trong quá trình thu Đó là khoản tiền mà NHTM nhận được dưới dạng séc và chứng từ thanh toán khác nhưng số tiền còn chưa được chuyển đến ngân hàng. Trong trường hợp đó tờ séc này được coi như tiền mặt trong quá trình thu và là một TSC đối với NHTM nhận nói. NHTM có quyền đòi ở ngân hàng kia và số tiền này sẽ được thanh toán. cTiện gửi ở các ngân hàng khác Nhiều NHTM gửi tiền ở các NHTM khác để thực hiện các dịch vụ khác nhau như: thanh toán, giao dịch ngoại tệ, mua chứng khoán. Đây là một phần của hệ thống được gọi là “hoạt động ngân hàng vãng lai”. dChựng khoán Các chứng khoán của NHTM là TSC mang lại thu nhập quan trọng cho ngân hàng và nói mang lại thu nhập cho ngân hàng. Nói chung tiền cho vay là kém lỏng so với các TSC khác vì chúng không thể chuyển thành tiền hơn so với những TSC khác. Do thiếu tính lỏng và có rủi ro do vỡ nợ cao nên NHTM thường thu được nhiều lợi nhuận nhờ các món cho vay này. Khoản tiền cho vay lớn nhất đối với các NHTM là các món tiền cho vay thương mại và công nghiệp giành cho các doanh nghiệp và các món vay mua bất động sản. các NHTM cũng thực hiện các món vay giữa các NHTM với nhau, nhưng thường là tiền vay ngắn hạn được thực hiện thông qua thị trường liên ngân hàng. Sự khác nhau chủ yếu trong bảng cân đối tài sản của các tổ chức nhận tiền gửi trước hết là ở việc chuyên môn hoá các loại cho vay. Ví dụ: ngân hàng tiết kiệm và cho vay, ngân hàng tiết kiệm tương trợ thì chuyên cho vay thế chấp nhà ở trong khi đó các tổ chức tín dụng có xu thế chuyên cho vay tiêu dùng. eNhựng TSC khác Bao gồm trụ sở, hệ thống máy tính và các trang thiết bị khác do các ngân hàng sở hữu. IIHoat. động cơ bản của NHTM 21Thạy đổi tiền dự trữ Nói chung, các ngân hàng thu lợi nhuận bằng cách bán những TSN có một số đặc tính thu được để mua những TSC một số đặc tính khác. Như thế, các ngân hàng cung cấp một số dịch vụ chuyển các tài sản thành một loại tài sản khác cho công chúng. Quá trình chuyển các tài sản và cung cấp một loại dịch vụ (thanh toán séc, ghi chép sổ sách, phân tích tín dung, .). Cũng giống như bất cứ quá trình sản xuất nào khác trong một hãng kinh doanh. Nếu một ngân hàng tạo ra những dịch vụ hữu ích với chi phí thấp và có được doanh thu cao nhờ vào TSC của mình thì ngân hàng đó thu được lợi nhuận Ta có thể nghiên cứu hoạt động cơ bản của NHTM thông qua ví dụ sau: Một khách hàng mở một tài khoản séc tạI NHTM A 100 triệu đồng. Như vậy, khách hang này có tài khoản tiền gửi có thể phát séc 100 triệu đồng, ở NHTM này và trong két NHTM có 100 triệu đồng tiền mặt, do đó TSC của ngân hàng này tăng lên. Tài khoản T của NHTM A sẽ như sau: TSN TSN Tiền mặt trong két 100 Tiền gửi có thể phát séc 100 triệu đồng triệu đồng Do tiền mặt trong két cũng là một phần trong các tài khoản tiền dự trữ của ngân hàng, chúng ta có thể viết lại tài khoản T này như sau: TKC TKN Tiền mặt trong quá trình thu 100 Tiền gửi có thể phát séc 100 triệu đồng triệu đồng Tiền gửi có thể phát séc tăng thêm 100 triệu dồng như trước, nhưng nay NHTM A bị NHTM nợ 100 triệu đồng. Hay nói các khác NHTM A có tiền mặt phải thu là 100 triệu đồng. Về nguyên tắc NHTM A có thể tới thẳng NHTM B yêu cầu thanh toán món tiền này, nhưng nếu hai ngân hàng đó ở hai nơI cách xa nhau thì việc làm như vậy sẽ tốn thời gian và chi phí. Do vậy, NHTM A gửi tờ séc đó vào tài khoản của mình ở NHTM và NHTW sẽ thu tiền từ NHTM B. Kết quả là NHTW chuyển 100 triệu đồng dự trữ từ NHTM B tới NHTM A. Cuối cùng bảng cân đối tài sản của hai NHTM A và B như sau: NHTM A

31 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 8600 | Lượt tải: 1

Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Quản lý tài sản nợ, tài sản có của ngân hàng thương mại và một số giải pháp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Lêi më ®Çu Nh chóng ta ®· biÕt, trong c¸c níc ®· vµ ®ang ph¸t triÓn hÇu nh kh«ng cã mét c«ng d©n trëng thµnh nµo l¹i kh«ng cã quan hÖ giao dÞch víi mét ng©n hµng. Khi nÒn kinh tÕ cµng ®i dÇn vµo hiÖn ®¹i th× ho¹t ®éng vµ dÞch vô cña c¸c ng©n hµng cµng ®i s©u vµo tËn nh÷ng ngâ ng¸ch cña ®êi sèng con ngêi. Bé phËn lín nhÊt trong nhãm c¸c ng©n hµng lµ hÖ thèng c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i (NHTM - Commercial banking system). Thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi nÒn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc, trong nh÷ng n¨m qua, hÖ thèng NHTM ®· thùc hiÖn chiÕn lîc ®æi míi m¹nh mÏ c¸c ho¹t ®éng cña m×nh, t¨ng cêng huy ®éng mäi nguån vèn, tÝch cùc ®Çu t cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®æi míi c«ng t¸c thanh to¸n, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng,… ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng trëng, l¹m ph¸t ®îc kiÓm so¸t, ®ång tiÒn æn ®Þnh. Song bªn c¹nh nh÷ng thµnh c«ng vµ nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc, th× cßn cã mét sè mÆt tån t¹i, yÕu kÐm, mét sè khã kh¨n mµ ®Ó gi¶i quyÕt nã kh«ng chØ cÇn sù nç lùc cña ngµnh ng©n hµng nãi chung hay cña NHTM nãi riªng. Bµi viÕt nµy xin ®îc ®Ò cËp tíi nh÷ng nghiÖp vô, nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n nhÊt ®Ó qu¶n lý tµi s¶n nî, tµi s¶n cã cña mét NHTM vµ mét sè gi¶i ph¸p cho nh÷ng vÊn ®Ò ®ang lµ bøc xóc trong viÖc qu¶n lý ®ã ë níc ta hiÖn nay. I. B¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña NHTM §©y lµ b¶ng kª c¸c tµi s¶n cã (TSC) vµ tµi s¶n nî (TSN) cña NHTM, nã liÖt kª c¸c sè d t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh vµ cã ®Æc trng Tæng TSC = Tæng TSN + vèn B¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña NHTM liÖt kª c¸c nguån vèn cña ng©n hµng (TSN) vµ sö dông vèn (TSC). C¸c ng©n hµng thu nhËn vèn qua viÖc ®i vay hoÆc ph¸t hµnh c¸c TSN kh¸c, vÝ dô nh c¸c kho¶n tiÒn göi. Sau ®ã ng©n hang dïng vèn nµy ®Ó cho vay vµ ®Çu t (TSC) nh c¸c kho¶n chøng kho¸n vµ c¸c kho¶n tiÒn cho vay. Thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng cho vay vµ ®Çu t sau khi bï ®¾p c¸c chi phÝ huy ®éng vèn, chi phÝ qu¶n lý lµ lîi nhuËn cña NHTM. 1.1.Tµi s¶n nî a.TiÒn göi giao dÞch (tiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc) §©y lµ kho¶n tiÒn göi mµ ngêi göi tiÒn göi ë NHTM ®Ó sö dông thanh to¸n chi tr¶, gåm: - Tµi kho¶n sÐc kh«ng cã l·i (tiÒn göi kh«ng k× h¹n) - C¸c tµi kho¶n NOW cã l·i (NOW-Negotiable order of withdrawal-lÖnh thu håi vèn) - TiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc lµ tiÒn göi cã thÓ ®îc thanh to¸n theo yªu cÇu: tøc lµ nÕu ngêi göi tiÒn tíi NHTM göi vµ ®Ò nghÞ thanh to¸n b»ng c¸ch viÕt ra mét giÊy rót tiÒn, NHTM sÏ ph¶i thanh to¸n cho ngêi ®ã ngay lËp tøc. T¬ng tù, nÕu mét ngêi ®îc nhËn mét tÊm sÐc thanh to¸n vµ mang tê sÐc ®ã chuyÓn vµo NHTM, th× NHTM ph¶i lËp tøc chuyÓn sè tiÒn Êy vµo tµi kho¶n cña hä. VÝ dô b¶ng c©n ®èi tµi s¶n ®¬n gi¶n cña mét NHTM cuèi n¨m 1997 (®¬n vÞ tÝnh %) TSC (sö dông vèn) TSN (nguån vèn) C¸c kho¶n tiÒn dù tr÷ 2 C¸c kho¶n tiÒn göi giao dÞch 18 TiÒn mÆt trong qu¸ tr×nh 3 C¸c kho¶n tiÒn göi phi giao dÞch TiÒn göi ë c¸c NHTM kh¸c 2 TiÒn göi tiÕt kiÖm 41 Chøng kho¸n 19 C¸c kho¶n tiÒn vay 24 C¸c kho¶n cho vay 67 Vèn tù cã vµ coi nh tù cã 7 Tµi s¶n kh¸c 7 Tæng céng 100 Tæng céng 100 TiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc lµ mét TSC ®èi víi ngêi göi nhng l¹i lµ mét TSN víi NHTM v× ngêi göi tiÒn cã thÓ rót tiÒn ra khái tµi kho¶n bÊt k× lóc nµo vµ NHTM ph¶i cã nghÜa vô thanh to¸n cho hä. Lo¹i tiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc thêng lµ nguån vèn cã chi phÝ thÊp nhÊt bëi v× kh¸ch hµng göi tiÒn vµo NHTM víi môc ®Ých chñ yÕu lµ giao dÞch thanh to¸n chø kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých sinh lêi. Nh÷ng chi phÝ cña NHTM cho viÖc duy tr× lo¹i tiÒn göi nµy gåm: tiÒn tr¶ l·i cho ngêi göi, nh÷ng chi phÝ qu¶n lý tµi kho¶n (xö lý vµ lu tr÷ nh÷ng sÐc ®· thanh to¸n, so¹n vµ göi c¸c th«ng b¸o t×nh h×nh cho kh¸ch hµng, qu¶ng c¸o, marketing tíi kh¸ch hµng ®Ó hä göi vèn vµo ng©n hµng) b.TiÒn göi phi giao dÞch Lµ nguån vèn quan träng nhÊt cña ng©n hµng, ngêi göi ®îc hëng tiÒn l·i nhng kh«ng ®îc quyÒn ph¸t sÐc thanh to¸n tõ tµi kho¶n nµy. møc l·i suÊt cña kho¶n tiÒn göi nµy thêng cao h¬n tiÒn göi tµi kho¶n ph¸t hµnh sÐc. Nã bao gåm hai lo¹i chÝnh: tµi kho¶n tiÕt kiÖm vµ tiÒn göi k× h¹n hay cßn gäi lµ giÊy chøng nhËn tiÒn göi (Certificate of deposist - CD). Nãi chung tiÒn göi phi giao dÞch kh«ng ®îc rót tiÒn khi cã nhu cÇu nhng chØ ®îc hëng l·i suÊt tÝnh nh tiÒn göi phi giao dÞch. C¸c chøng chØ tiÒn göi k× h¹n (CD) chñ yÕu do c¸c c«ng ty hoÆc c¸c NHTM kh¸c mua. CD gièng nh mét tr¸i kho¸n, chóng cã thÓ ®îc b¸n ë mét thÞ trêng cÊp hai tríc khi m·n h¹n. Do vËy, c¸c c«ng ty, c¸c quü t¬ng trî thÞ trêng tiÒn tÖ vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c n¾m gi÷ CD nh lµ tµi s¶n thay thÕ cho c¸c tÝn phiÕu kho b¹c vµ nh÷ng tr¸i kho¸n ng¾n h¹n kh¸c. c.Vèn vay C¸c NHTM huy ®éng vèn b»ng c¸c vay tõ NHTW vµ c¸c NHTM kh¸c vµ tõ c¸c c«ng ty. NHTM cã thÓ vay tõ c¸c nguån kh¸c nh: tõ nh÷ng c«ng ty mÑ cña c¸c ng©n hµng, tõ c¸c doanh nghiÖp (vÝ dô nh nh÷ng hîp ®ång mua l¹i) d.Vèn cña ng©n hµng Hay cßn gäi lµ vèn tù cã lµ cña c¶i thùc cña ng©n hµng, nã b»ng hiÖu sè gi÷a TSC vµ TSN. Vèn nµy ®îc t¹o ra b»ng c¸ch b¸n cæ phÇn, cæ phiÕu hoÆc tõ c¸c kho¶n lîi nhuËn ®îc gi÷ l¹i. 1.2.Tµi s¶n cã a.TiÒn dù tr÷ TÊt c¶ c¸c NHTM ®Òu ph¶i gi÷ l¹i mét phÇn trong sè vèn mµ hä huy ®éng ®îc ®Ó göi vµo NHTW. TiÒn dù tr÷ bao gåm: tiÒn dù tr÷ b¾t buéc theo luËt ®Þnh mµ NHTM ph¶i göi vµo NHTW, tiÒn mÆt mµ NHTM dù tr÷ ®Ó thanh to¸n (tiÒn trong kÐt) TiÒn dù tr÷ b¾t buéc: theo luËt ®Þnh NHTW: cø mét ®ång vèn huy ®éng ®ùoc NHTM ph¶i göi vµo NHTW mét tû lÖ nµo ®ã (vÝ dô nh 10%) lµm tiÒn dù tr÷. Tû lÖ nµy gäi lµ tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. C¸c kho¶n tiÒn dù tr÷ thanh to¸n ®îc gäi lµ tiÒn dù tr÷ vît qu¸, ®îc gi÷ v× chóng lµ láng nhÊt trong sè mäi TSC mµ ng©n hµng cã thÓ sö dông ®Ó thanh to¸n khi cã tiÒn göi rót ra. b.TiÒn mÆt trong qu¸ tr×nh thu §ã lµ kho¶n tiÒn mµ NHTM nhËn ®îc díi d¹ng sÐc vµ chøng tõ thanh to¸n kh¸c nhng sè tiÒn cßn cha ®îc chuyÓn ®Õn ng©n hµng. Trong trêng hîp ®ã tê sÐc nµy ®îc coi nh tiÒn mÆt trong qu¸ tr×nh thu vµ lµ mét TSC ®èi víi NHTM nhËn nãi. NHTM cã quyÒn ®ßi ë ng©n hµng kia vµ sè tiÒn nµy sÏ ®îc thanh to¸n. c.TiÒn göi ë c¸c ng©n hµng kh¸c NhiÒu NHTM göi tiÒn ë c¸c NHTM kh¸c ®Ó thùc hiÖn c¸c dÞch vô kh¸c nhau nh: thanh to¸n, giao dÞch ngo¹i tÖ, mua chøng kho¸n. §©y lµ mét phÇn cña hÖ thèng ®îc gäi lµ “ho¹t ®éng ng©n hµng v·ng lai”. d.Chøng kho¸n C¸c chøng kho¸n cña NHTM lµ TSC mang l¹i thu nhËp quan träng cho ng©n hµng vµ nãi mang l¹i thu nhËp cho ng©n hµng. Nãi chung tiÒn cho vay lµ kÐm láng so víi c¸c TSC kh¸c v× chóng kh«ng thÓ chuyÓn thµnh tiÒn h¬n so víi nh÷ng TSC kh¸c. Do thiÕu tÝnh láng vµ cã rñi ro do vì nî cao nªn NHTM thêng thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn nhê c¸c mãn cho vay nµy. Kho¶n tiÒn cho vay lín nhÊt ®èi víi c¸c NHTM lµ c¸c mãn tiÒn cho vay th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp giµnh cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c mãn vay mua bÊt ®éng s¶n. c¸c NHTM còng thùc hiÖn c¸c mãn vay gi÷a c¸c NHTM víi nhau, nhng thêng lµ tiÒn vay ng¾n h¹n ®îc thùc hiÖn th«ng qua thÞ trêng liªn ng©n hµng. Sù kh¸c nhau chñ yÕu trong b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña c¸c tæ chøc nhËn tiÒn göi tríc hÕt lµ ë viÖc chuyªn m«n ho¸ c¸c lo¹i cho vay. VÝ dô: ng©n hµng tiÕt kiÖm vµ cho vay, ng©n hµng tiÕt kiÖm t¬ng trî th× chuyªn cho vay thÕ chÊp nhµ ë trong khi ®ã c¸c tæ chøc tÝn dông cã xu thÕ chuyªn cho vay tiªu dïng. e.Nh÷ng TSC kh¸c Bao gåm trô së, hÖ thèng m¸y tÝnh vµ c¸c trang thiÕt bÞ kh¸c do c¸c ng©n hµng së h÷u. II.Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTM 2.1Thay ®æi tiÒn dù tr÷ Nãi chung, c¸c ng©n hµng thu lîi nhuËn b»ng c¸ch b¸n nh÷ng TSN cã mét sè ®Æc tÝnh thu ®îc ®Ó mua nh÷ng TSC mét sè ®Æc tÝnh kh¸c. Nh thÕ, c¸c ng©n hµng cung cÊp mét sè dÞch vô chuyÓn c¸c tµi s¶n thµnh mét lo¹i tµi s¶n kh¸c cho c«ng chóng. Qu¸ tr×nh chuyÓn c¸c tµi s¶n vµ cung cÊp mét lo¹i dÞch vô (thanh to¸n sÐc, ghi chÐp sæ s¸ch, ph©n tÝch tÝn dông,…). Còng gièng nh bÊt cø qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nµo kh¸c trong mét h·ng kinh doanh. NÕu mét ng©n hµng t¹o ra nh÷ng dÞch vô h÷u Ých víi chi phÝ thÊp vµ cã ®îc doanh thu cao nhê vµo TSC cña m×nh th× ng©n hµng ®ã thu ®îc lîi nhuËn Ta cã thÓ nghiªn cøu ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTM th«ng qua vÝ dô sau: Mét kh¸ch hµng më mét tµi kho¶n sÐc t¹I NHTM A 100 triÖu ®ång. Nh vËy, kh¸ch hang nµy cã tµi kho¶n tiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc 100 triÖu ®ång, ë NHTM nµy vµ trong kÐt NHTM cã 100 triÖu ®ång tiÒn mÆt, do ®ã TSC cña ng©n hµng nµy t¨ng lªn. Tµi kho¶n T cña NHTM A sÏ nh sau: TSN TSN TiÒn mÆt trong kÐt 100 TiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc 100 triÖu ®ång triÖu ®ång Do tiÒn mÆt trong kÐt còng lµ mét phÇn trong c¸c tµi kho¶n tiÒn dù tr÷ cña ng©n hµng, chóng ta cã thÓ viÕt l¹i tµi kho¶n T nµy nh sau: TKC TKN TiÒn mÆt trong qu¸ tr×nh thu 100 TiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc 100 triÖu ®ång triÖu ®ång TiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc t¨ng thªm 100 triÖu dång nh tríc, nhng nay NHTM A bÞ NHTM nî 100 triÖu ®ång. Hay nãi c¸c kh¸c NHTM A cã tiÒn mÆt ph¶i thu lµ 100 triÖu ®ång. VÒ nguyªn t¾c NHTM A cã thÓ tíi th¼ng NHTM B yªu cÇu thanh to¸n mãn tiÒn nµy, nhng nÕu hai ng©n hµng ®ã ë hai n¬I c¸ch xa nhau th× viÖc lµm nh vËy sÏ tèn thêi gian vµ chi phÝ. Do vËy, NHTM A göi tê sÐc ®ã vµo tµi kho¶n cña m×nh ë NHTM vµ NHTW sÏ thu tiÒn tõ NHTM B. KÕt qu¶ lµ NHTW chuyÓn 100 triÖu ®ång dù tr÷ tõ NHTM B tíi NHTM A. Cuèi cïng b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña hai NHTM A vµ B nh sau: NHTM A TSC TSN TiÒn dù tr÷ +100 triÖu ®ång TiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc +100 triÖu ®ång NHTM B TSC TSN TiÒn dù tr÷ -100 triÖu ®ång TiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc -100 triÖu ®ång Nh vËy khi mét sÐc ph¸t ra ph¶i theo mét tµi kho¶n ë mét NHTM nµy ®îc göi vµo mét NHTM th× NHTM ®ã sÏ t¨ng tiÒn dù tr÷ ®óng b»ng sè tiÒn gi¶m ®i cña NHTM kia. Khi mét NHTM nhËn thªm tiÒn göi th× tiÒn dù tr÷ t¨ng thªm ®óng b»ng sè tiÒn göi rót ra. 2.2.T¹o lîi nhuËn tõ viÖc cho vay PhÇn trªn ®· tr×nh bµy c¸c NHTM t¨ng thªm hay mÊt bít tiÒn dù tr÷ nh thÕ nµo. PhÇn nµy ta nghiªn cøu xem mét NHTM sÏ bè trÝ l¹i b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña nã nh thÕ nµo ®Ó t¹o ra lîi nhuËn khi ng©n hµng tr¶i qua thay ®æi vÒ sè tiÒn göi cña nã. Ta h·y trë l¹i t×nh huèng NHTM A võa nhËn thªm sè tiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc 100 triÖu ®ång. Theo luËt ®Þnh, ng©n hµng nµy ph¶I göi dù tr÷ b¾t buéc mét tû lÖ nhÊt ®Þnh trªn tiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc. NÕu tû lÖ ®ã lµ 10% th× tiÒn dù tr÷ b¾t buéc cña NHTM A ®· t¨ng thªm 100 triÖu ®ång. Ta viÕt l¹i tµi kho¶n T nh sau: NHTM A TKC TKN TiÒn dù tr÷ b¾t buéc 10 triÖu ®ång TiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc 100 TiÒn dù tr÷ qu¸ møc 90 triÖu ®ång triÖu ®ång Do c¸c kho¶n dù tr÷ kh«ng ®em l¹I lîi nhuËn, NHTM A kh«ng cã thu nhËp g× tõ 100 triÖu ®ång TSC nµy. Trong khi ®ã nã vÉn ph¶I chi phÝ cho viÖc n¾m gi÷ sè tiÒn nµy. NÕu muèn t¹o ra lîi nhuËn, ng©n hµng nµy ph¶i sö dông toµn bé hoÆc mét phÇn sè 90 triÖu ®ång dù tr÷ qu¸ møc nµy ®Ó cho vay hoÆc ®Çu t. Lóc nµy ng©n hµng cña NHTM A cã d¹ng: TSC TSN TiÒn dù tr÷ b¾t buéc 10 triÖu ®ång TiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc 100 TiÒn cho vay 90 triÖu ®ång triÖu ®ång Nh vËy, NHTM A b©y giê thu ®îc mét kho¶n tiÒn l·i tõ viÖc cho vay do sö dông nh÷ng mãn tiÒn göi ng¾n h¹n (tiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc) ®Ó mua TSC dµi h¹n (cho vay). Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tµi s¶n nµy thêng ®îc m« t¶ b»ng c¸ch nãi r»ng ng©n hµng kinh doanh theo kiÓu cho vay ng¾n h¹n vµ cho vay dµi h¹n. III.Nh÷ng nguyªn lý chung cña viÖc qu¶n lý TSC vµ TSN cña NHTM Khi thùc hiÖn qu¶n lý NHTM ta cã ba ®iÒu quan t©m hµng ®Çu. Thø nhÊt lµ ®¶m b¶o ch¾c ch¾n cã ®ñ tiÒn mÆt ®Ó thanh to¸n cho nh÷ng ngêi göi tiÒn khi hä rót tiÒn ra. §Ó gi÷ tiÒn mÆt trong tay ng©n hµng ph¶i thùc hiÖn qu¶n lý tr¹ng th¸I láng, tøc lµ ph¶i cã ®îc nh÷ng tµi s¶n ®ñ láng ®Ó thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm cña ng©n hµng ®èi víi ngêi göi tiÒn. Thø hai lµ gi¶m tèi thiÓu rñi ro vì nî b»ng c¸ch ®a d¹ng ho¸ viÖc n¾m gi÷ TSC (qu¶n lý TSC). Thø ba lµ gi¶m chi phÝ thÊp nhÊt (qu¶n lý TSN). 3.1.Vai trß cña tiÒn dù tr÷ trong viÖc qu¶n lý ®ång tiÒn rót ra a.H¹n chÕ chi phÝ khi cã ®ång tiÒn rót ra C¸c NHTM thêng ph¶I dù tr÷ tiÒn ®Ó ®èi phã víi ®ång tiÒn rót ra khi ngêi göi tiÒn rót tiÒn mÆt tõ nh÷ng tµi kho¶n sÐc, tµi kho¶n tiÕt kiÖm hoÆc ph¸t hµnh sÐc tíi göi ë c¸c NHTM kh¸c. Gi¶ sö b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña NHTM A nh sau: TSC TSN TiÒn dù tr÷ 20 triÖu ®ång TiÒn göi 100 triÖu ®ång TiÒn cho vay 80 triÖu ®ång Vèn ng©n hµng 10 triÖu ®ång Chøng kho¸n 10 triÖu ®ång Gi¶ sö r»ng ng©n hµng nµy cã tiÒn dù tr÷ qu¸ møc dåi dµo vµ c¸c lo¹I tiÒn göi cã cïng mét tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc nh nhau 10% (ng©n hµng buéc ph¶I gi÷ 10% sè tiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc vµ sè tiÒn göi cã k× h¹n lµm tiÒn dù tr÷). Nh vËy, c¸c kho¶n tiÒn dù tr÷ b¾t buéc cña nã lµ 10% cña 100 triÖu ®ång hay 10 triÖu ®ång. Trong khi ng©n hµng nµy l¹i gi÷ 20 triÖu ®ång tiÒn dù tr÷. Nh vËy nã cã tiÒn dù tr÷ qu¸ møc lµ 10 triÖu ®ång. NÕu cã kh¸ch hµng rót 10 triÖu ®ång, b¶ng c©n ®èi cña NHTM A lóc ®ã trë thµnh. TSC TSN TiÒn dù tr÷ 10 triÖu ®ång TiÒn göi 90 triÖu ®ång TiÒn cho vay 80 triÖu ®ång Vèn ng©n hµng 10 triÖu ®ång Chøng kho¸n 10 triÖu ®ång TiÒn dù tr÷ b¾t buéc cña nã nay lµ 10% cña 90 triÖu ®ång (lµ 9 triÖu ®ång). Do vËy tiÒn dù tr÷ vît qu¸ lµ 1 triÖu ®ång. Tãm l¹i: NÕu mét ng©n hµng cã nh÷ng kho¶n tiÒn dù tr÷ dåi dµo, th× khi cã mét ®ång tiÒn rót ra kh«ng cÇn ph¶i cã nh÷ng thay ®æi ë phÇn kh¸c trong b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n cña nã. Chóng ta gi¶ sö r»ng viÖc thay v× n¾m gi÷ lóc ®Çu 10 triÖu ®ång tiÒn dù tr÷ qu¸ møc NHTM A l¹i sö dông hÕt sè tiÒn nµy ®Ó cho vay, do ®ã kh«ng gi÷ kho¶n tiÒn dù tr÷ qu¸ møc nµo. B¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña ng©n hµng sÏ lµ: TSC TSN TiÒn dù tr÷ 10 triÖu ®ång TiÒn göi 100 triÖu ®ång TiÒn cho vay 90 triÖu ®ång Vèn ng©n hµng 10 triÖu ®ång Chøng kho¸n 10 triÖu ®ång TSC TSN TiÒn dù tr÷ 0 triÖu ®ång TiÒn göi 90 triÖu ®ång TiÒn cho vay 90 triÖu ®ång Vèn ng©n hµng 10 triÖu ®ång Chøng kho¸n 10 triÖu ®ång Sau khi 10 triÖu ®ång ®· ®îc rót ra tõ tµi kho¶n tiÒn göi, NHTM A ®· sö dông hÕt sè tiÒn dù tr÷ ®Ó chi tr¶. Trong khi ®ã theo luËt ®Þnh nã ph¶I dù tr÷ sè tiÒn lµ 10 % cña 90 triÖu ®ång (tøc lµ 9 triÖu ®ång). §Ó cã tiÒn dù tr÷ NHTM A cã thÓ thùc hiÖn mét sè ho¹t ®éng sau: Thø nhÊt: NHTM A cã thÓ sö dông 9 triÖu ®ång tõ tiÒn cho vay cña m×nh ®Ó göi vµo dù tr÷ b¾t buéc t¹I NHTW vµ b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña nã sÏ thay ®æi nh sau: TSC TSN TiÒn dù tr÷ 9 triÖu ®ång TiÒn göi 90 triÖu ®ång TiÒn cho vay 81 triÖu ®ång Vèn ng©n hµng 10 triÖu ®ång Chøng kho¸n 10 triÖu ®ång Tuy nhiªn, viÖc sö dông tiÒn cho vay ®Ó bï ®¾p vµo kho¶n tiÒn dù tr÷ cã thÓ rÊt tèn kÐm. NÕu NHTM A cã nhiÒu kho¶n tiÒn cho vay ng¾n h¹n th× nã cã thÓ gi¶m tæng sè d tiÒn cho vay mét c¸c kh¸ nhanh b»ng c¸ch thu nî. Nhng c¸ch lµm nh vËy còng kh«ng dÔ dµng nÕu nh vµo thêi ®iÓm ®ã kh«ng cã kho¶n cho vay ®Õn h¹n tr¶ hoÆc cã nhng kh¸ch hang l¹I muèn gia h¹n vay tiÕp, ng©n hµng kh«ng gia h¹n cho hä dÔ cã thÓ lµm cho nh÷ng kh¸ch hang ph¶n kh¸ng vµ hä cã thÓ tiÕn hµnh giao dÞch ë c¸c ng©n hµng kh¸c. Thø hai: NHTM Acã thÓ b¸n c¸c kho¶n nî nµy cho c¸c ng©n hµng kh¸c, lÇn nµy còng vËy, ng©n hµng cã thÓ ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t v× c¸c ng©n hµng kh«ng biÕt râ vÒ ngêi vay vµ nh vËy cã thÓ hä kh«ng s½n lßng mua c¸c mãn vay ®ã theo ®óng gi¸ trÞ cña chóng. Thø ba: Mét ph¬ng ¸n kh¸c lµ NHTM A b¸n mét sè chøng kho¸n cña nã ®Ó bï l¹i tiÒn dù tr÷, khi ®ã b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña nã sÏ thay ®æi nh sau: TSC TSN TiÒn dù tr÷ 9 triÖu ®ång TiÒn göi 90 triÖu ®ång TiÒn cho vay 90 triÖu ®ång Vèn ng©n hµng 10 triÖu ®ång Chøng kho¸n 1 triÖu ®ång Trong ph¬ng ¸n nµy, tuy kh«ng cã nh÷ng kh¸ch hang vay bÞ mÕch lßng hoÆc tæn thÊt do viÖc b¸n c¸c kho¶n tiÒn cho vay, ng©n hµng nµy vÉn ph¶I chÞu mét sè chi phÝ m«i giíi vµ giao dÞch khi b¸n nh÷ng chøng kho¸n nãi trªn. Sè chi phÝ b¸n chøng kho¸n nµy còng cã thÓ Ýt h¬n nhiÒu so víi chi phÝ khi thu vÒ tõ tµi kho¶n cho vay 9 triÖu ®ång. Thø t: NHTM A cã thÓ sö dông lµ tiÒn vay cña NHTW ®Ó göi vµo dù tr÷ b¾t buéc. Khi ®ã b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña nã sÏ lµ: TSC TSN TiÒn dù tr÷ 9 triÖu ®ång TiÒn göi 90 triÖu ®ång TiÒn cho vay 90 triÖu ®ång TiÒn vay NHTW 9triÖu ®ång Chøng kho¸n 10 triÖu ®ång Vèn ng©n hµng 10 triÖu ®ång Trong ph¬ng ¸n nµy, NHTM A ph¶i tr¶ l·i suÊt cho NHTW ®îc gäi lµ l·i chiÕt khÊu (discount rate). MÆt kh¸c NHTW kh«ng khuyÕn khÝch c¸c NHTM vay qu¸ nhiÒu. NÕu nh NHTM ®ã vay chiÕt khÊu qu¸ nhiÒu NHTW cã thÓ tõ chèi kh«ng cho ng©n hµng ®ã vay thªm. Hay nãi c¸ch kh¸c, NHTW cã thÓ khÐp cöa sæ chiÕt khÊu ®èi víi NHTM A. Thø 5: NHTM A cã thÓ ®îc c¸c kho¶n tiÒn dù tr÷ ®Ó tho¶ m·n dßng tiÒn rót ra b»ng c¸c vay tõ c¸c NHTM kh¸c hoÆc tõ c¸c c«ng ty. Khi ®ã b¶ng c©n ®èi cña NHTM A lµ: TSC TSN TiÒn dù tr÷ 9 triÖu ®ång TiÒn göi 90 triÖu ®ång TiÒn cho vay 90 triÖu ®ång TiÒn vay tõ NHTM kh¸c Chøng kho¸n 10 triÖu ®ång vµ c¸c c«ng ty 9 triÖu ®ång Vèn ng©n hµng 10 triÖu ®ång NHTM A còng ph¶i tr¶ l·i cho mãn vay nµy. Nh vËy, khi mét dßng tiÒn rót ra, viÖc n¾m gi÷ kho¶n tiÒn dù tr÷ qu¸ møc cho phÐp NHTM h¹n chÕ ®îc c¸c chi phÝ do ph¶i: - Thu vÒ hoÆc b¸n c¸c kho¶n tiÒn cho vay - B¸n c¸c chøng kho¸n - Vay tõ NHTW - Vay tõ c¸c NHTM kh¸c vµ tõ c¸c c«ng ty. C¸c kho¶n tiÒn dù tr÷ qu¸ møc lµ sù b¶o hiÓm ®Ó h¹n chÕ chi phÝ khi cã dßng tiÒn rót ra. Chi phÝ khi cã dßng tiÒn rót ra cµng lín th× NHTM sÏ cµng muèn gi÷ nhiÒu tiÒn dù tr÷ qu¸ møc h¬n. b.Ng¨n ngõa vì nî ng©n hµng Vì nî ng©n hµng thêng x¶y ra khi ng©n hµng kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc tr¸ch nhiÖm thanh to¸n cho ngêi göi tiÒn vµ kh«ng ®ñ kho¶n tiÒn dù tr÷ theo yªu cÇu. §Ó thÊy mét sù vì nî ng©n hµng cã thÓ x¶y ta nh thÕ nµo, chóng ta h·y gi¶ sö b¶ng c©n ®èi tµI s¶n cña NHTM nh sau: TSC TSN TiÒn dù tr÷ 10 triÖu ®ång TiÒn göi 100 triÖu ®ång TiÒn cho vay 90 triÖu ®ång Vèn ng©n hµng 10 triÖu ®ång Chøng kho¸n 10 triÖu ®ång Cã dßng tiÒn rót ra lµ 20 triÖu ®ång. NÕu NHTM A b¸n chøng kho¸n 10 triÖu ®ång vµ sö dông 10 triÖu ®ång tiÒn dù tr÷ thanh to¸n, b¶ng c©n ®èi cña nã sÏ lµ: TSC TSN TiÒn dù tr÷ 0 triÖu ®ång TiÒn göi 80 triÖu ®ång TiÒn cho vay 90 triÖu ®ång Vèn ng©n hµng 10 triÖu ®ång Nh vËy, NHTM A sÏ thiÕu 8 triÖu ®ång dù tr÷ (dù tr÷ b¾t buéc). Ng©n hµng nµy sÏ ph¶i b¸n c¸c kho¶n vay cña m×nh cho c¸c ng©n hµng kh¸c ®Ó lÊy tiÒn dù tr÷. TÊt nhiªn lµ sè tiÒn mµ nã thu ®îc nhê b¸n mét c¸ch miÔn cìng c¸c kho¶n cho vay nµy, sÏ thÊp h¬n gi¸ trÞ cña nh÷ng mãn cho vay ®ã. Hay nãi c¸ch kh¸c, NHTM A chÞu mÊt mét kho¶n tiÒn. Trong t×nh tr¹ng nh vËy, nhiÒu khi c¸c NHTM kh¸c sÏ kh«ng muèn cho NHTM A vay tiÒn v× hä kh«ng tin vµo kh¶ n¨ng thu håi vèn cña nã. T×nh tr¹ng trªn ®¸ng ra cã thÓ ng¨n chÆn ®îc nÕu NHTM A cã thªm 8 triÖu ®ång trong kho¶n dù tr÷ qu¸ møc hoÆc dù tr÷ cÊp 2, hoÆc nã cã c¸i ®Öm lín h¬n vèn tù cã cña nã ®Ó bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt do dßng tiÒn rót ra g©y nªn. NHTM cÇn duy tr× c¸c kho¶n dù tr÷ qu¸ møc, dù tr÷ cÊp hai vµ vèn tù cã bëi v× c¸c kho¶n tiÒn nµy sÏ phßng cho ng©n hµng tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng vì nî do dßng tiÒn rót ra g©y nªn. 3.2.Qu¶n lý TSC §Ó lµm tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cña m×nh, ng©n hµng ph¶i t×m kiÕm nh÷ng lîi tøc cao nhÊt tõ nh÷ng kho¶n tiÒn cho vay vµ tõ viÖc ®Çu t chøng kho¸n, ®ång thêi cè g¾ng gi¶m tèi thiÓu rñi ro n¾m gi÷ c¸c tµi s¶n ®ñ láng b»ng c¸ch: Thø nhÊt: c¸c NHTM thêng cè g¾ng t×m nh÷ng kh¸ch hang tèt ®Ó cho vay. Th«ng thêng NHTM t×m nh÷ng kh¸ch hang cÇn vay th«ng qua viÖc qu¶ng c¸o, tiÕp cËn víi c¸c coong ty ®Ó tùc tiÕp chµo mêi c¸c mãn vay. Nãi chung c¸c NHTM rÊt thËn träng khi cho vay. Thø hai: C¸c NHTM còng cè g¾ng mua chøng kho¸n víi lîi tøc cao vµ rñi ro thÊp. Thø ba: Trong viÖc qu¶n lý nh÷ng tµi s¶n cã cña hä. C¸c ng©n hµng ph¶i nç lùc gi¶m ®Õn tèi thiÓu rñi ro b»ng c¸c ®a d¹ng ho¸, mua nhiÒu lo¹i TSC kh¸c nhau nh mua c¸c tr¸i kho¸n dµi h¹n vµ ng¾n h¹n,.. Hay nãi c¸ch kh¸c NHTM cè g¾ng tr¸nh “®Æt qu¸ nhiÒu trøng vµo cïng mét ræ” Cuèi cïng: NHTM ph¶i qu¶n lý tr¹ng th¸i láng sao cho nã cã thÓ tho¶ m·n nh÷ng ®ßi hái vÒ dù tr÷ mµ kh«ng ph¶I chÞu mét phÝ tæn lín. §iÒu nµy nghÜa lµ nã ph¶i n¾m gi÷ nh÷ng chøng kho¸n láng ngay c¶ khi chóng mang l¹i lîi tøc h¬i thÊp so víi nh÷ng tµi s¶n kh¸c. thÕ nhng, nÕu NHTM tr¸nh ®îc mäi chi phÝ g¾n liÒn víi ®ång tiÒn rót ra b»ng c¸ch duy tr× nh÷ng kho¶n tiÒn dù tr÷ qu¸ møc, th× nã ph¶I chÞu tæn thÊt do c¸c kho¶n tiÒn dù tr÷ kh«ng ®em l¹I tiÒn l·I, trong khi ng©n hµng ph¶i chÞu tæn thÊt ®Ó duy tr× tµi s¶n nî. Ng©n hµng ®ã ph¶i c©n ®èi gi÷a viÖc cã ®îc tr¹ng th¸i láng víi kho¶n lîi nhuËn mµ nã cã thÓ thu ®îc nhê n¾m gi÷ tµi s¶n kÐm láng h¬n vÝ dô nh c¸c mãn cho vay. 3.3.Qu¶n lý TSN B¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 1960, NHTM lín ®· b¾t ®Çu nghiªn cøu kÜ nh÷ng ph¬ng ph¸p, trong ®ã TSN trªn b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cã thÓ ®em l¹I cho hä nh÷ng kho¶n tiÒn dù tr÷ vµ trong tr¹ng th¸i láng. ChÝnh ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn viÖc ph¸t triÓn cña c¸c thÞ trêng cho vay ng¾n h¹n vµ sù ra ®êi cña nh÷ng c«ng cô tµi chÝnh míi nh c¸c CD cã thÓ b¸n l¹i ®îc, chóng gióp c¸c NHTM nhanh chãng cã ®îc tiÒn vèn. Nh vËy, c¸c NHTM cã thÓ sö dông ph¬ng ph¸p kh¸c cho viÖc qu¶n lý ng©n hµng ®a ra c¸c môc tiªu cho sù t¨ng trëng TSC vµ cã ®îc vèn b»ng c¸c vay vèn tõ c¸c NHTM kh¸c, ph¸t hµnh CD,… 3.4.Nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n lý tiÒn cho vay §Ó cã ®îc lîi nhuËn, c¸c NHTM ph¶i vît qua ®îc nh÷ng vÊn ®Ò lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn vì nî cã thÓ xÈy ra. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng nµy, c¸c NHTM ph¶I ¸p dông nguyªn lý ®Ó qu¶n lý kho¶n tiÒn cho vay nµy. a.Sµng läc vµ gi¸m s¸t kh¸ch hµng Sµng läc: NHTM ph¶i chän ®îc kh¸ch hµng cã Ýt rñi ro nhÊt b»ng c¸ch tËp hîp th«ng tin tin cËy vÒ nh÷ng kh¸ch hµng cã triÓn väng, tiÕn hµnh ph©n tÝch, thÈm ®Þnh mét c¸ch cã hiÖu qu¶, ®ã còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c quan träng cña viÖc qu¶n lý tiÒn cho vay. Chuyªn m«n ho¸ viÖc cho vay còng gióp NHTM sµng läc ®îc kh¸ch hµng vµ lùa chän dù ¸n cho vay tèt. Gi¸m s¸t: Khi mãn tiÒn cho vay ®îc thùc hiÖn, ngêi vay cã thÓ sö dông tiÒn vay vµo c¸c ho¹t ®éng m¹o hiÓm cã thÓ dÉn ®Õn mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n. §Ó gi¸m s¸t t×nh tr¹ng trªn, c¸c NHTM thêng ph¶I ®a ra nh÷ng hîp ®ång (khÕ íc vay tiÒn). Trong c¸c hîp ®ång nµy thêng cã nh÷ng ®iÒu kho¶n nh»m h¹n chÕ nh÷ng ngêi vay tiÒn kh«ng thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng rñi ro. Trong trêng hîp ngêi vay tiÒn kh«ng tu©n theo nh÷ng qui ®Þnh trong hîp ®ång NHTM cã thÓ cìng chÕ thi hµnh theo nh÷ng ®iÒu kho¶n ®· ghi trong hîp ®ång. b.Quan hÖ kh¸ch hµng Mét c¸ch n÷a ®Ó c¸c ng©n hµng thu ®îc th«ng tin vÒ nh÷ng ngêi vay tiÒn cña hä lµ nhê quan hÖ kh¸ch hµng l©u dµI - mét nguyªn lý quan träng kh¸c cña viÖc qu¶n lý ng©n hµng. NÕu mét ngêi cã triÓn väng vay tiÒn ®· cã mét tµi kho¶n sÐc hoÆc tµi kho¶n tiÕt kiÖm hoÆc c¸c mãn cho vay kh¸c víi mét ng©n hµng trong mét thêi gian dµi th× NHTM sÏ biÕt ®îc nhiÒu th«ng tin vÒ hä. Nh÷ng sè d trong tµi kho¶n sÐc vµ tµi kho¶n tiÕt kiÖm cho ng©n hµng biÕt ®îc tiÒm n¨ng cña ngêi vay tiÒn, còng nh viÖc hoµn tr¶ c¸c kho¶n vay cò cña NHTM, biÕt ®îc t c¸ch cña ngêi vay. Quan hÖ kh¸ch hµng l©u dµi sÏ gi¶m ®îc chi phÝ thu thËp th«ng tin còng nh chi phÝ gi¸m s¸t cho NHTM vµ do vËy nh÷ng kh¸ch hµng nµy dÔ ®îc vay víi møc l·i suÊt thÊp h¬n c¸c kh¸ch hµng kh¸c. MÆt kh¸c, ngêi vay còng muèn gi÷ quan hÖ l©u dµi víi NHTM v× hä sÏ dÔ ®îc vay víi l·i suÊt thÊp, v× vËy hä còng cè ý tr¸nh nh÷ng ho¹t ®éng cã rñi ro ®Ó kh«ng lµm phËt lßng ng©n hµng. Nãi c¸ch kh¸c, quan hÖ kh¸ch hµng l©u dµi gióp ng©n hµng cã thÓ ®èi phã víi nh÷ng sù thËt bÊt ngê vÒ rñi ro ®¹o ®øc kh«ng thÓ lêng tríc ®îc. C¸c NHTM còng x©y dùng mèi quan hÖ l©u dµi vµ tËp hîp th«ng tin b»ng c¸ch ®a ra h¹n møc tÝn dông cho c¸c kh¸ch hµng. Theo ®ã, NHTM cam kÕt (trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh) cung cÊp cho kh¸ch hµng c¸c mãn vay tíi mét møc nhÊt ®Þnh. Lîi Ých cña viÖc nµy ®èi víi ng©n hµng lµ ë chç, h¹n møc tÝn dông sÏ ®a ®Õn mét mèi quan hÖ l©u dµi vµ t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho viÖc tËp hîp th«ng tin. Nh vËy, tho¶ íc vÒ møc tÝn dông lµ mét ph¬ng ph¸p rÊt h÷u hiÖu ®Ó gi¶m chi phÝ cho viÖc sµng läc vµ tËp hîp th«ng tin. c.ThÕ chÊp tµi s¶n vµ sè d bï Nh÷ng b¾t buéc vÒ thÕ chÊp tµi s¶n ®èi víi kho¶n tiÒn vay lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng ®Ó h¹n chÕ rñi ro, lµm gi¶m bít hËu qu¶ cña lùa chän ®èi nghÞch do ®ã cã thÓ gi¶m c¸c tæn thÊt cña ngêi cho vay trong trêng hîp ngêi vay kh«ng tr¶ ®îc nî. NÕu ngêi vay kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng hoµn tr¶ c¸c kho¶n tiÒn vay, NHTM cã thÓ b¸n tµi s¶n thÕ chÊp vµ dïng tiÒn thu ®îc ®Ó bï l¹i c¸c tæn thÊt do mãn vay ®ã g©y ra. Khi ngêi vay nhËn ®îc tiÒn vay, NHTM yªu cÇu ngêi vay ph¶i gi÷ mét sè vèn tèi thiÓu b¾t buéc trong c¸c tµi kho¶n ë NHTM, trêng hîp nµy gäi lµ sè d bï. VÝ dô: mét doanh nghiÖp nhËn ®îc mãn vay 10 triÖu ®ång cã thÓ b¾t buéc ph¶i gi÷ c¸c sè d bï Ýt nhÊt mét triÖu ®ång trong tµi kho¶n sÐc cña nã t¹i ng©n hµng cho vay. Mét triÖu ®ång sè d bï nµy cã thÓ bÞ ng©n hµng lÊy l¹i khi doanh nghiÖp ®ã vì nî. Ngoµi viÖc cã t¸c dông nh mét tµi s¶n thÕ chÊp, sè d bï gióp t¨ng ®îc kh¶ n¨ng hoµn tr¶ cña kho¶n tiÒn vay. Sè d bï ®ãng vai trß gióp ng©n hang gi¸m s¸t ngêi vay, ng¨n ngõa ®îc rñi ro ®¹o ®øc. Ch¼ng h¹n, viÖc gi¶m thÊp vÒ sè d tµi kho¶n, sè sÐc cña ngêi vay trong thêi gian cho biÕt r»ng hä ®ang cã khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. BÊt k× thay ®æi quan träng nµo trong c¸c thñ tôc thanh to¸n cña ngêi vay ®Òu lµ mét tÝn hiÖu b¶o cho ng©n hµng r»ng ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra. Nh÷ng sè d bï ®ã gióp cho ng©n hµng dÔ gi¸m s¸t nh÷ng ngêi vay tiÒn mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n vµ lµ mét c«ng cô qu¶n lý quan träng. d.H¹n chÕ tÝn dông Mét ph¬ng ph¸p kh¸c gióp NHTM ®èi phã víi lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc lµ h¹n chÕ tÝn dông. H¹n chÕ tÝn dông cã hai d¹ng: thø nhÊt diÔn ra khi NHTM tõ chèi bÊt k× mét yªu cÇu vay vèn nµo cña kh¸ch hµng, d¹ng thø hai diÔn ra khi NHTM s½n lßng cho vay nh÷ng h¹n chÕ ë díi møc mµ ngêi vay mong muèn. e.Vèn ng©n hµng vµ tÝnh t¬ng hîp PhÇn trªn míi chØ ®a ra c¸c nguyªn t¾c qu¶n lý nh»m gi¶m bít rñi ro cho b¶n th©n c¸c NHTM. ThÕ nhng, trªn thùc tÕ c¸c NHTM còng cã thÓ kh«ng thùc hiÖn ®îc c¸c cam kÕt cña m×nh víi nh÷ng ngêi göi tiÒn. Do vËy, lµm thÕ nµo ®Ó nh÷ng ngêi göi tiÒn cã thÓ tin r»ng ng©n hµng, n¬i hä göi tiÒn sÏ tr¶ tiÒn l·I vèn hoÆc c¸c dÞch vô ng©n hµng ®· høa? §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn cã 3 c¸ch: Thø nhÊt: Vèn tù cã cña NHTM: víi mét sè lîng vèn tù cã ®ñ lín, NHTM sÏ mÊt m¸t nhiÒu h¬n nÕu x¶y ra ph¸ s¶n. Do vËy, ng©n hµng sÏ cè g¾ng thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng thÝch hîp ®Ó cã lîi nhuËn vµ thanh to¸n ®ñ cho ngêi göi tiÒn. Vèn tù cã cña NHTM khiÕn cho quan hÖ cña ng©n hµng víi nh÷ng ngêi göi tiÒn trë thµnh t¬ng hîp ý muèn: tøc lµ, nh÷ng ngêi göi tiÒn vµ ng©n hµng mong muèn c tµi c xö theo ý muèn cña c¶ hai bªn. Ng©n hµng thùc hiÖn cung cÊp th«ng tin cho nh÷ng ngêi göi tiÒn tr«ng ®îi vµ nh÷ng ngêi cã tiÒn s½n lßng göi tiÒn vµo ng©n hµng nh ng©n hµng mong muèn. Thø hai: §a d¹ng ho¸: nh÷ng ngêi göi tiÒn, gièng nh bÊt k× ngêi cho vay nµo, chØ nhËn ®îc nh÷ng tiÒn l·i cè ®Þnh tõ ng©n hµng mµ hä göi, trong khi ®ã ng©n hµng nµy l¹i hëng phÇn lîi nhuËn d ra. Do vËy, ng©n hµng cã thÓ lµm nh÷ng viÖc cã nhiÒu rñi ro vµ ngêi göi tiÒn còng ph¶i ®èi mÆt víi vÊn ®Ò rñi ro ®¹o ®øc. B»ng c¸ch ®a d¹ng ho¸ danh môc cho vay, NHTM ®¶m b¶o víi nh÷ng ngêi göi tiÒn r»ng nã kh«ng lµm nh÷ng viÖc cã nhiÒu rñi ro. ViÖc ®a d¹ng ho¸ lµ nguyªn lý quan träng cña viÖc qu¶n lý ng©n hµng v× nã lµm cho quan hÖ gi÷a ng©n hµng vµ ngêi göi tiÒn t¬ng hîp ý muèn. Tuy vËy, c¸c ng©n hµng ph¶i c©n ®èi l¹i lîi Ých vµ chi phÝ gi÷a viÖc ®a d¹ng ho¸ hoÆc chuyªn m«n ho¸. Thø ba: ViÖc ®iÒu hµnh cña chÝnh phñ §Ó b¶o vÖ lîi Ých cho ngêi göi tiÒn, chÝnh phñ thêng ®a ra c¸c qui ®Þnh b¾t buéc NHTM ph¶I tiÕn hµnh ®a d¹ng ho¸ vµ qui ®Þnh tû lÖ tèi ®a mµ NHTM cã thÓ nhËn tiÒn göi trªn vèn tù cã cña nã. §©y còng lµ mét ph¬ng ph¸p khiÕn cho mèi quan hÖ cña mét ng©n hµng víi nh÷ng ngêi göi tiÒn trë thµnh t¬ng hîp ý muèn. 3.5.Qu¶n lý rñi ro l·i suÊt a.Ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi tµi s¶n Gi¶ sö NHTM A cã b¶ng c©n ®èi tµi s¶n sau: TSC TSN Tµi s¶n nh¹y c¶m víi l·i suÊt Tµi s¶n nh¹y c¶m víi l·i suÊt 20 triÖu ®ång: 50 triÖu ®ång: Cho vay cã l·i suÊt thay ®æi CD cã l·i suÊt thay ®æi Chøng kho¸n ng¾n h¹n Nh÷ng tµi kho¶n kÝ th¸c trªn thÞ trêng tiÒn tÖ Tµi s¶n cã l·i suÊt cè ®Þnh Tµi s¶n cã l·i suÊt cè ®Þnh 80 triÖu ®ång: 50 triÖu ®ång: TiÒn dù tr÷`` TiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc TiÒn cho vay dµi h¹n TiÒn göi tiÕt kiÖm Chøng kho¸n dµi h¹n CD dµi h¹n Vèn cæ phÇn Nh×n b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña ng©n hµng ta thÊy: tæng sè 20 triÖu ®ång tµi s¶n cã cña nã lµ lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt, chóng thay ®æi nhiÒu lÇn (Ýt nhÊt mét lÇn mét n¨m) vµ 80 triÖu ®ång tµi s¶n cña nã; lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh, chóng gi÷ nguyªn kh«ng thay ®æi trong thêi gian dµi (trªn mét n¨m) Bªn tµi s¶n nî, NHTM A cã 50 triÖu ®ång tµi s¶n nh¹y c¶m víi l·i suÊt vµ 50 triÖu ®ång tµi s¶n cã l·i suÊt cè ®Þnh. Gi¶ sö l·i suÊt t¨ng 5% vÝ dô tõ 10% tíi 15% th× thu nhËp tµi s¶n cã t¨ng thªm mét triÖu ®ång (5% * 20 triÖu ®ång TSC, lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt). Trong khi ®ã tiÒn thanh to¸n cho nh÷ng TSN, lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt 2,5 triÖu ®ång (5% * 50 triÖu ®ång TSN, lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt) Nh vËy, lîi nhuËn NHTM A gi¶m mÊt 1,5 triÖu ®ång (1triÖu ®ång - 2,5 triÖu ®ång). MÆt kh¸c, nÕu c¸c l·i suÊt gi¶m 5%, suy luËn t¬ng tù cho chóng ta biÕt lîi nhuËn NHTM A sÏ t¨ng thªm 1,5 triÖu ®ång. NÕu mét NHTM cã nhiÒu TSN h¬n lµ TSC, lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt th× khi l·i suÊt gi¶m sÏ lµm t¨ng lîi nhuËn cña ng©n hµng. b.Ph©n tÝch kho¶ng c¸ch vµ kho¶ng thêi gian tån t¹i TÝnh chÊt nh¹y c¶m lîi nhuËn cña NHTM ®èi víi sù thay ®æi cña l·i suÊt cã thÓ ®îc ®Þnh lîng trùc tiÕp b»ng c¸ch sö dông ph©n tÝch kho¶ng c¸ch. Kho¶ng c¸ch ®îc tÝnh b»ng tæng sè TSN lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt trõ ®i tæng sè TSC lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt Trong vÝ dô trªn th× kho¶ng c¸ch nµy cßn ®îc gäi lµ “kho¶ng trèng’ lµ -30 triÖu ®ång. B»ng c¸ch nh©n sè kho¶ng c¸ch nµy víi møc thay ®æi vÒ l·i suÊt, chóng ta cã kÕt qu¶ ®èi víi lîi nhuËn ng©n hµng. Còng ë vÝ dô trªn: khi l·i suÊt t¨ng thªm 5% th× sù thay ®æi vÒ lîi nhuËn 5%*(-30 triÖu ®ång) = -1,5 triÖu ®ång. Sù ph©n tÝch kho¶ng c¸ch trªn cßn ®îc gäi lµ “sù ph©n tÝch kho¶ng c¸ch c¬ b¶n”. Mét ph¬ng ph¸p thay thÕ ®Ó ®Þnh lîng rñi ro l·i suÊt ®îc gäi lµ ph©n tÝch kho¶ng thêi gian tån t¹i, nghiªn cøu tÝnh nh¹y c¶m cña gi¸ trÞ thÞ trêng cña tÊt c¶ c¸c TSC vµ TSN cña ng©n hµng ®èi víi nh÷ng sù thay ®æi vÒ l·i suÊt. Ph©n tÝch kho¶ng thêi gian tån t¹i ®îc dùa trªn kh¸i niÖm vÒ kho¶ng thêi gian tån t¹i cña Macaulay. Nã ®Þnh lîng thêi gian sèng trung b×nh cña dßng tiÒn thanh to¸n cña mét chøng kho¸n. “Kho¶ng thêi gian tån t¹i lµ mét kh¸i niÖm rÊt h÷u Ých v× nã mang l¹i mét xÊp xØ tèt tÝnh nh¹y c¶m cña gi¸ trÞ thÞ trêng cña chøng kho¸n ®èi víi sù thay ®æi vÒ l·i suÊt cña nã. Thay ®æi tÝnh b»ng phÇn tr¨m vÒ gi¸ trÞ thÞ trêng cña chøng kho¸n = sù thay ®æi phÇn tr¨m vÒ l·i suÊt * kho¶ng thêi gian tån t¹i trong c¸c n¨m. Sù ph©n tÝch kho¶ng thêi gian tån t¹i liªn quan ®Õn viÖc so s¸nh kho¶ng thêi gian tån t¹i trung b×nh cña nh÷ng TSC cña mét ng©n hµng víi kho¶ng thêi gian tån t¹i trung b×nh cña nh÷ng TSN trung b×nh cña ng©n hµng. Quay trë l¹i víi vÝ dô trªn, gi¶ sö r»ng kho¶ng thêi gian tån t¹i trung b×nh cña nh÷ng TSC cña NHTM A lµ 5 n¨m (thêi gian sèng trung b×nh cña dßng thanh to¸n lµ 5 n¨m), trong khi ®ã, kho¶ng thêi gian tån t¹i trung b×nh cña nh÷ng TSN cña nã lµ 3 n¨m. Víi sù t¨ng thªm cña 5% l·i suÊt. Gi¸ trÞ thÞ trêng cña nh÷ng TSN gi¶m sót 15% (= 5%*3 n¨m). KÕt qu¶ thùc lµ gi¸ trÞ rßng (gi¸ trÞ thÞ trêng cña nh÷ng TSC trõ ®I c¸c TSN) ®· gi¶m ®i 10% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cã ban ®Çu. KÕt qu¶ nµy còng cã thÓ ®îc tÝnh trùc tiÕp h¬n nh lµ [thay ®æi % vÒ l·i suÊt] * [kho¶ng thêi gian tån t¹I cña TSC trõ ®i kho¶ng thêi gian tån t¹i cña c¸c TSN] tøc lµ : -10% = 5% * [5 –3]. Mét c¸ch t¬ng tù sù sôt gi¶m 5% vÒ l·i suÊt lµm t¨ng gi¸ trÞ rßng cña NHTM A 10% tæng gi¸ trÞ TSC. Nh vËy c¶ hai c¸ch ph©n tÝch ®Òu cho thÊy NHTM A sÏ gÆp khã kh¨n do l·i suÊt t¨ng, nhng sÏ ®îc lîi khi l·i suÊt gi¶m. Ph©n tÝch kho¶ng thêi gian tån t¹I vµ ph©n tÝch kho¶ng trèng lµ mét trong nh÷ng c«ng cô ®Ó b¸o cho ng©n hµng biÕt møc ®é ®èi mÆt cña nã tríc rñi ro l·i suÊt. c.Nhng chiÕn lîc qu¶n lý rñi ro l·i suÊt · §iÒu chØnh b¶ng c©n ®èi tµi s¶n Sau khi thùc hiÖn c¸c ph©n tÝch nh trªn, c¸c NHTM cÇn quyÕt ®Þnh nh÷ng chiÕn lîc thay thÕ nµo cÇn ph¶i theo ®uæi ®Ó h¹n chÕ bít rñi ro do thay ®æi chiÕn lîc l·i suÊt g©y nªn. NÕu NHTM tin ch¾c r»ng l·i suÊt sÏ gi¶m trong t¬ng lai th× hä sÏ kh«ng lµm g× c¶ v× r»ng ng©n hµng nµy cã nhiÒu TSN lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt. Tuy vËy, NHTM nhËn thÊy r»ng nã bÞ ®Æt tríc rñi ro l·i suÊt v× lu«n lu«n l·i suÊt cã kh¶ n¨ng t¨ng h¬n lµ gi¶m, v× thÕ nã ph¶i cè g¾ng thu ng¾n kho¶ng thêi gian tån t¹i cña nh÷ng TSC ®Ó t¨ng tÝnh nh¹y c¶m vÒ l·i suÊt cña chóng hoÆc kÐo dµi kho¶ng thêi gian tån t¹i cña c¸c TSN. Do sù ®iÒu chØnh l¹i nh÷ng TSC vµ TSN, ng©n hµng nµy sÏ bít bÞ t¸c ®éng nh÷ng chao ®¶o do thay ®æi l·i suÊt. · §æi chÐo l·i suÊt ViÖc ph¸t triÓn c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®· gióp c¸c ng©n hµng qu¶n lý rñi ro l·i suÊt mét c¸ch dÔ dµng h¬n. Ph¬ng ph¸p “®æi chÐo l·i suÊt” gióp mét tæ chøc tµi chÝnh cã nhiÒu TSC lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt so víi TSN, lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt cã thÓ trao ®æi dßng tiÒn thanh to¸n víi mét tæ chøc tµi chÝnh cã nhiÒu TSN, lo¹i nhËy c¶m víi l·i suÊt h¬n so víi nh÷ng TSC, lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt. Nhê vËy, ®æi chÐo l·i suÊt lµ ph¬ng ph¸p t¬ng ®èi Ýt tèn kÐm ®Ó gi¶m rñi ro l·i suÊt. C¸c ng©n hµng còng cã thÓ sö dông c¸c c«ng cô vay nî trªn thÞ trêng tµi chÝnh k× h¹n vµ thÞ trêng lôa chän ®Ó gi¶m rñi ro l·i suÊt. C¸c thÞ trêng nµy cã chi phÝ giao dÞch thÊp h¬n so víi thÞ trêng ®æi chÐo l·i suÊt. Nhng c¸c hîp ®ång trong c¸c thÞ trêng nµy thêng ®îc tiªu chuÈn ho¸, kh«ng thÓ söa ®æi cho phï hîp víi nhu cÇu lùa chän cña NHTM. 3.6. Nh÷ng ho¹t ®éng ngoµi b¶ng c©n ®èi tµi s¶n ViÖc qu¶n lý TSC vµ TSN l©u nay lµ mèi quan t©m lín cña c¸c NHTM nhng trong m«I trêng c¹nh tranh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c NHTM ®ang r¸o riÕt t×m kiÕm lîi nhuËn b»ng c¸ch thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ngoµi b¶ng c©n ®èi tµi s¶n nh: kinh doanh trªn thÞ truêng ngo¹i hèi, mua b¸n c¸c mãn vay, b¶o l·nh, cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng: më LC, cÇm cè b¶o qu¶n vËt cã gi¸, cho thuª kÐt s¾t, lu kÝ chøng kho¸n, t vÊn ®Çu t, t vÊn kÜ thuËt,… TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng nµy ®Òu t¸c ®éng ®Õn lîi nhuËn cña NHTM song kh«ng thÓ hiÖn trªn b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña nã. Nh vËy, chóng ta ®· nghiªn cøu xong nh÷ng ho¹t ®éng c¬ b¶n vµ nh÷ng nguyªn lý chung trong viÖc qu¶n lý tµi s¶n cña mét NHTM. Song trªn thùc tÕ l¹i kh«ng hÒ ®¬n gi¶n nh vËy. §Æc biÖt trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ®a d¹ng ho¸, nhiÒu thµnh phÇn, cã xu híng tõng bíc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ngµnh ng©n hµng nãi chung vµ NHTM nãi riªng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p míi n¶y sinh vµ nh÷ng vÊn ®Ò cò cha ®îc gi¶i quyÕt. MÆc dï ®· cã rÊt nhiÒu nç lùc trong viÖc lµm hiÖu qu¶ ho¸ tµi s¶n cña m×nh, song c¸c gi¶i ph¸p ®a ra cha ®em l¹i hiÖu qu¶ thùc sù cho nÒn kinh tÕ, dÉn ®Õn mét sè t×nh tr¹ng nh nî qu¸ h¹n phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ, lîng vèn tån ®äng ngµy cµng t¨ng lªn hay c«ng t¸c qu¶n lý, kiÓm so¸t néi bé cßn yÕu kÐm, c«ng nghÖ ng©n hµng cßn l¹c hËu,… Bµi viÕt nµy cßn ®Ò cËp ®Õn mét sè vÊn ®Ò hiÖn ®ang lµ t×nh tr¹ng nhøc nhèi trong c¸c NHTM. IV. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cho mét sè ho¹t ®éng cña NHTM 4.1.Xö lý nî qu¸ h¹n tån ®äng nh»m æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn NHTM HiÖn nay, cã thÓ nãi mét trong nh÷ng vÊn ®Ò mµ ngµnh ng©n hµng ®ang dång toµn t©m toµn lùc ®Ó gi¶i quyÕt ®ã lµ vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n cña c¸c tæ chøc tÝn dông, ®Æc biÖt ë c¸c NHTM trong ®ã chiÕm tû lÖ lín lµ c¸c ng©n hang th¬ng m¹i quèc doanh. Nî qu¸ h¹n cßn ®îc biÕt díi c¸c tªn nî khã ®ßi hay nî kh«ng thanh to¸n, nhng tùu chung l¹i lµ c¸c kho¶n tÝn dông ng©n hµng kh«ng ®îc tr¶ do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau víi c¸c tÝnh chÊt kh¸c nhau. HiÖn nay chóng ta cha cã sè liÖu chÝnh thøc vÒ sè nî qu¸ h¹n cña ViÖt Nam nªn khã cã thÓ ®Þnh lîng mét c¸ch chÝnh møc ®é nghiªm träng cña vÊn ®Ò. Theo mét tÝnh to¸n th× ®Õn cuèi n¨m 1996 lµ 5,7%. ( nhiÒu nhµ kinh tÕ thèng nhÊt ngìng an toµn ®èi víi nÒn kinh tÕ lµ 3- 5%) T×nh h×nh nî qu¸ h¹n cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1990-1996 (®¬n vÞ: tû ®ång) 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Toµn bé hÖ thèng ng©n hµng Tæng sè nî 5710 10051 15093 23181 33340 42278 50751 Tæng sè TS 14728 28018 34468 38835 - 74143 86203 Tæng sè vèn 1003 2069 2355 2689 - 5292 6237 Tæng sè NQH - - 2075 2569 1756 3277 4724 Tæng sè NQH/ tæng vèn - - 88,1 99,5 - 61,9 75,7 Tæng sè NQH/ tæng nî - - 13,7 11,1 5,3 7,8 9,3 Tæng sè NQH/ tæng TS - - 6,0 6,6 - 4,4 5,5 Tæng vèn/tæng TS 6,8 7,4 6,8 6,9 - 7,1 7,2 Riªng NHTM quèc doanh Tæng sè nî 5710 9504 13869 21017 - 33310 38310 Tæng sè TS 14728 2562 31631 35150 - 58041 66005 Tæng sè vèn 1008 1754 1747 1934 - 2836 3279 Tæng sè NQH 489 1872 1950 2403 - 2991 4200 Tæng sè NQH/ tæng vèn 48,8 106,7 109,0 125,6 - 105,5 128,4 Tæng sè NQH/ tæng nî 8,6 19,7 13,7 11,6 - 8,9 11,0 Tæng sè NQH/ tæng TS 3,3 7,0 6,0 6,9 - 5,2 6,4 Tæng vèn/tæng TS 6,8 6,6 5,5 5,5 - 4,9 5,0 Nguån: B¸o c¸o WB 1997 Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan g©y nî ®äng d©y da trong c¸c NHTM tõ nhiÒu n¨m nay lµ do viÖc xö lý tµi s¶n thÕ chÊp ®Æc biÖt lµ thÕ chÊp nhµ ®Êt cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n. ViÖc dïng nhµ ®Ó thÕ chÊp ®îc ¸p dông kh¸ phæ biÕn vµ ®îc coi nh h×nh thøc chÝnh ®Ó ®¶m b¶o tiÒn vay. Tuy nhiªn khi kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®îc nî th× viÖc xö lý nã l¹i cùc k× phøc t¹p. HÇu hÕt viÖc xö lý nµy ®Òu thùc hiÖn theo ph¬ng thøc tho¶ thuËn gi÷a tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng vay. Khi kh«ng tr¶ ®îc nî th× hoÆc kh¸ch hµng tù nguyÖn b¸n tµi s¶n thÕ chÊp tr¶ nî cho ng©n hµng, song sè nµy kh«ng nhiÒu. HoÆc ng©n hµng ph¸t m¹i nhµ ®Êt ®Ó thu håi vèn vµ buéc ph¶i khëi kiÖn lªn toµ ¸n d©n sù hoÆc toµ ¸n kinh tÕ vµ sau khi b¶n ¸n cã hiÖu lùc th× míi ®îc ph¸t m¹i. NÕu mét sè kh¸ch hµng vay l¹i vi ph¹m ph¸p luËt, bÞ ph¹t tï trong khi nhiÒu hå s¬ thÕ chÊp nhµ ®Êt cha ®ñ hå s¬ ph¸p lý hoµn chØnh ®Ó ng©n hµng tiÕn hµnh ph¸t m¹i. Cã thÓ nãi r»ng ng©n hµng lµ ngêi chÞu rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc xö lý tµi s¶n thÕ chÊp lµ do c¬ së ph¸p lý cßn láng lÎo, thiÕu ®ång bé. §iÒu nµy chóng ta ®· thÊy râ trong vô ¸n Minh Phông - Epco mét vô ¸n ®îc coi lµ vô ¸n ng©n hµng. Trªn c¬ së ng©n hµng vµ c¸c bªn tù tho¶ thuËn vÒ gi¸ trÞ cña tµi s¶n thÕ chÊp, ng©n hµng thêng lÊy gi¸ mua b¶o hiÓm cña tµi s¶n, gi¸ do c¸c bªn chuyÓn nhîng cho nhau cã kª khai nép thuÕ cho nhµ níc hoÆc gi¸ thÞ trêng t¹i thêi ®iÓm ®ã lµ c¬ së tham kh¶o cho viÖc ®Þnh gi¸. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, t¹i Toµ ¸n, ngêi ®¹i diÖn cña C«ng ty b¶o hiÓm ®· tr¶ lêi Héi ®ång xÐt xö r»ng gi¸ b¶o hiÓm lµ gi¸ gi÷a kh¸ch hµng vµ C«ng ty tù tho¶ thuËn, “kh¸ch hµng muèn bao nhiªu ®îc bÊy nhiªu”, mÆc dï C«ng ty nµy chÝnh lµ ngêi ph¶i bá tiÒn tói ra ®Ó båi thêng nÕu cã sù cè nµo x¶y ra. Cßn gi¸ trÞ thÞ trêng th× ®îc coi lµ kh«ng hÒ cã c¬ së nµo trong viÖc x¸c ®Þnh. ChÝnh v× vËy míi cã hiÖn tîng mét mÐt vu«ng ®Êt Minh Phông mua ë B×nh D¬ng lµ 100.000 ®ång, sau khi ®Çu t c¶i t¹o mang ®i thÕ chÊp ë ng©n hµng 200.000 ®ång th× ®îc Héi ®ång ®Þnh gi¸ tµi s¶n ®Þnh víi 400.000/m2. ViÖc ®Þnh gi¸ chªnh lÖch nh thÕ kh«ng nh÷ng g©y ra nh÷ng tæn thÊt to lín cho ng©n hµng mµ cßn dÉn ®Õn tr¸ch nhiÖm h×nh sù nÆng nÒ cho c¸n bé thÈm ®Þnh cña ng©n hµng khi vô ¸n x¶y ra. Mét nguyªn nh©n kh¸ch quan kh¸c n÷a lµ sù yÕu kÐm cña c¸c doanh nghiÖp, kh¸ch vay chñ yÕu cña ng©n hµng. Khèi doanh nghiÖp lµ 42% GDP nhng tû lÖ l·i trªn vèn chØ lµ 11%/n¨m. Trong 6000 doanh nghiÖp cã tíi 5000 doanh nghiÖp cã vèn trªn díi 1 tû ®ång. Kho¶ng 80% vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp lµ tõ tÝn dông ng©n hµng. Trong khi ®ã, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cßn yÕu kÐm. C¸c doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c tiÕp tôc ®îc vay ®Ó duy tr× ho¹t ®éng, song khèi lîng nî qu¸ h¹n ngµy cµng t¨ng. Bªn c¹nh ®ã, do thiÕu nguån vèn ®Çu t dµi h¹n, nhiÒu doanh nghiÖp ®· dïng vèn vay ng¾n h¹n ®Ó ®Çu t dµi h¹n lµm cho vÊn ®Ò qu¸ h¹n ngµy cµng trë nªn trÇm träng. VÝ dô nh trong viÖc c«ng ty Minh Phông kinh doanh bÊt ®éng s¶n, mét lÜnh vùc cÇn vèn lín, dµi h¹n, l·i suÊt thÊp th× míi cã lêi, th× c«ng ty nµy dïng vèn vay ng¾n h¹n, ®Çu c¬ b»ng tiÒn vay nãng l·i suÊt cao ®Çu t vµo trung vµ dµi h¹n, vµ hä ®· ph¶i tr¶ gi¸ cho canh b¹c kinh doanh cña m×nh. Mét nhãm nguyªn nh©n chñ quan ®ã lµ tõ phÝa ng©n hµng. Tríc hÕt chóng ta thiÕu chÝnh s¸ch tÝn dông nhÊt qu¸n, chÞu søc Ðp phi kinh tÕ tõ nhiÒu phÝa nªn dÉn ®Õn viÖc ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh sai lÇm. Nh÷ng quyÕt ®Þnh nµy ®· g©y tæn thÊt lín cho cho nÒn kinh tÕ. Song kh«ng ai chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ khèi lîng nî qu¸ h¹n gia t¨ng. §ång thêi c¸c ng©n hµng cßn bÞ gi»ng xÐ gi÷a ho¹t ®éng kinh doanh vµ cho vay u ®·i trong khi tiªu chuÈn tÝn dông l¹i thiÕu râ rµng nhÊt qu¸n t¹o khe hë cho kÎ xÊu lîi dông. N¨ng lùc thÈm ®Þnh dù ¸n vay cña ®a sè ng©n hµng cßn yÕu kÐm nªn ®· cho vay nh÷ng dù ¸n kh«ng kh¶ thi, qu¸ m¹o hiÓm, kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn trong khi ng©n hµng kh«ng lêng tríc ®îc nh÷ng nguån t¬ng øng ®Ó bï ®¾p rñi ro. Bªn c¹nh ®ã vÊn ®Ò thiÕu vµ yÕu n¨ng lùc qu¶n lý, mét bé phËn c¸n bé ng©n hµng kÐm phÈm chÊt ®¹o ®øc, lîi dông vÞ trÝ c«ng t¸c ®Ó t lîi, thËm chÝ tham «, nhËn hèi lé, cho vay sai nguyªn t¾c còng lµ nguyªn nh©n g©y nî qu¸ h¹n. Chóng ta thÊy râ ®iÒu nµy qua vô ¸n Minh Phông. §Õn thêi ®iÓm khëi tè vô ¸n sè d nî ®îc x¸c ®Þnh t¹i c¸c ng©n hµng lµ kho¶ng 6000 tû ®ång c¶ gèc vµ l·i, ng©n hµng ®· cho c«ng ty nµy vay tíi 8300 tû ®ång mµ lóc ®¸nh gi¸ tµi s¶n chØ cßn cha ®Çy 2000 tû. Ph¶i ch¨ng lµ c«ng ty nµy dïng tiÒn ®Ó ch¹y chät, hèi lé c¸c cÊp hay tiªu xµi hoang phÝ, ng©n hµng th«ng ®ång víi kh¸ch hµng ®Ó n©ng khèng gi¸ trÞ hay cÇm cè khèng c¸c l« hµng,… tÊt c¶ ®Òu cã kh¶ n¨ng. VËy ®Ó h¹n chÕ bít ®îc c¸c t×nh tr¹ng trªn xin ®îc ®Ò cËp tíi mét sè biÖn ph¸p liªn quan trùc tiÕp tíi khèi lîng nî qu¸ h¹n hiÖn nay. BiÖn ph¸p tríc tiªn lµ ph©n lo¹i nî qu¸ h¹n, cã thÓ theo ®èi tîng vay, theo chøc n¨ng môc ®Ých c¸c kho¶n vay, theo tÝnh chÊt nguyªn nh©n qu¸ h¹n hay theo kh¶ n¨ng thu håi nî qu¸ h¹n ®Ó lµm c¬ së cho c¸c gi¶i ph¸p t¬ng øng. TiÕp theo lµ c¬ cÊu l¹i c¸c kho¶n nî nh»m ho·n thanh to¸n mét vµi n¨m. §©y lµ biÖn ph¸p mµ chóng ta ®· ¸p dông trong thêi gian qua b»ng c¸c v¨n b¶n xö lý nî vay ng©n hµng. Song biÖn ph¸p nµy kh«ng gi¶i quyÕt tËn gèc nî qu¸ h¹n v× viÖc xo¸ nî, gi·n nî hay ho·n nî nhiÒu khi chØ lµm cho t×nh h×nh trë nªn phøc t¹p h¬n. Mét sè níc hiÖn b¸n ®Êu gi¸ c¸c kho¶n vay hay ®æi lÊy cæ phiÕu ngêi nî song h×nh thøc nµy khã ¸p dông ë ViÖt Nam do giíi h¹n tõ nhiÒu phÝa. Nguyªn t¾c cÇn ®Æt lªn hµng ®Çu lµ g¹t nh÷ng tµi s¶n kh«ng cßn gi¸ trÞ kinh doanh ra khái sæ s¸ch cña ng©n hµng Gi¶i ph¸p quan träng kh¸c lµ Nhµ níc mua l¹i nî b»ng c¸c tr¸i phiÕu dµi h¹n ®îc nhiÒu níc ¸p dông réng r·i. Kiªn quyÕt ®Æt NHTM vµo vÞ trÝ chøc n¨ng cña nã, c¸c ng©n hµng ph¶i ®îc quyÒn tù chñ vÒ nghiÖp vô, chñ ®éng n©ng cao chÊt lîng cña c¸c kho¶n tÝn dông vµ mçi kho¶n ph¶i ®îc ng©n hµng thÈm ®Þnh, tù quyÕt cho vay vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng quyÕt ®Þnh cña m×nh, chø kh«ng ph¶i chÞu søc Ðp phi kinh tÕ nµo. Mét gi¶i ph¸p n÷a lµ ph¶i n©ng cao vèn tù cã cña c¸c NHTM nh»m t¨ng tiÒm lùc tµi chÝnh, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, søc ®Ò kh¸ng truíc nh÷ng biÕn ®«ng cña thÞ trêng. H¬n n÷a trong tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ dang diÔn ra nhanh chãng, yªu cÇu hÖ thèng tµi chÝnh níc ra nãi chung vµ NHTM nãi riªng ph¶i n©ng cao c¶ chÊt vµ lîng nÕu nh kh«ng muèn bÞ chÕt ch×m. Chóng ta cÇn nghiªn cøu ph¬ng ¸n hÖ thèng ng©n hµng theo khu vùc thay v× ng©n hµng theo tØnh nh hiÖn nay ®Ó tËp trung qu¶n lý n©ng cao kh¶ n¨ng kiÓm so¸t vµ tù chñ cña c¸c chi nh¸nh ng©n hµng. HÖ thèng ng©n hµng ph¶i ®i ®Çu trong viÖc thùc hiÖn c«ng khai ho¸ tµi chÝnh vµ cã chÕ ®é b¸o c¸o ®Þnh k× hµng n¨m, kh«ng ®Ó t×nh tr¹ng nhËp nh»ng lµm gi¶m lßng tin cña c«ng chóng vµo hÖ thèng ng©n hµng ®ång thêi n©ng cao c¶ chÊt vµ lîng cña quü b¶o hiÓm rñi ro tÝn dông ®¶m b¶o cho quü nµy trë thµnh mét c«ng cô h÷u hiÖu vµ chñ ®éng xö lý nî qu¸ h¹n ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña NHTM. Song biÖn ph¸p cÊp thiÕt hiÖn nay lµ xö lý tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó thu nî. Víi môc tiªu n¨m 2010, tû lÖ nî qu¸ h¹n ®¹t møc 3% trong tæng d nî, trong 3 n¨m 2001-2003 cÇn ph¶i lµm trong s¹ch c¬ b¶n vÒ b¶ng tæng kÕt tµi s¶n ë c¶ tæ chøc tÝn dông, ®Æc biÖt lµ NHTM quèc doanh vµ NHTM cæ phÇn. §Ó thùc hiÖn ®îc môc tiªu nµy kh«ng chØ cÇn sù nç lùc tõ phÝa ng©n hµng mµ cÇn cã sù phèi hîp gi÷a NHTW víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng nh: së nhµ ®Êt, së t ph¸p, së tµi chÝnh, toµ ¸n, viÖn kiÓm s¸t, trung t©m b¸n ®Êu gi¸ tµi s¶n, … 4.2.C¹nh tranh l·i suÊt, nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p Nh vËy gi¶i quyÕt nî qu¸ h¹n trong nÒn kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p hiÖu qu¶ ho¸ TSC cña c¸c NHTM. Bªn c¹nh ®ã NHTM cßn cÇn ph¶i qu¶n lý tèt vÊn ®Ò rñi ro l·i suÊt. §Ó h¹n chÕ rñi ro vµ t¨ng thªm lîi nhuËn rßng, ng©n hµng sÏ ph¶I t¨ng thªm l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt ®Çu t. Song t×nh h×nh chung cña nÒn kinh tÕ lµ tèc ®é t¨ng trëng GDP ch÷ng l¹i, hiÖn tîng gi¶m ph¸t diÔn ra, chØ sè gi¸ c¶ kh«ng t¨ng, mÆt kh¸c nhiÒu mÆt hµng thiÕt yÕu s¶n xuÊt trong níc cã gi¸ cao h¬n thÕ giíi, tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n trong nÒn kinh tÕ gi¶m. Do ®ã l·i suÊt cho vay cña NHTM buéc ph¶I gi¶m xuèng. MÆt kh¸c, nguån vèn huy ®éng cña c¸c ng©n hµng t¨ng m¹nh khiÕn vèn ø ®äng cµng t¨ng thªm. Mét bé phËn lín d©n c cã t©m lý göi tiÒn do l·i suÊt huy ®éng (l·i suÊt tiÒn göi ng¾n h¹n) vÉn cßn hÊp dÉn. Tuy r»ng chóng cã gi¶m song tèc ®é chËm h¬n so víi tèc ®é gi¶m cña chØ sè gi¸ c¶ sinh ho¹t. Trong khi ®ã c¸c NHTM c¹nh tranh trong viÖc thu hót nguån vèn, ®Æc biÖt lµ c¸c NHTM cæ phÇn vµ mét sè ng©n hµng liªn doanh, chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi, thËm chÝ mét sè doanh nghiÖp cßn sö dông vèn nhµn rçi ®Ó göi ng©n hµng hoÆc mua tr¸i phiÕu. Mét phÇn v× c¸c biÖn ph¸p kÝch cÇu cha ®ñ m¹nh, ®«i khi mÊt t¸c dông nh viÖc ph¸t hµnh c«ng tr¸i, k× phiÕu thu tiÒn vÒ mµ b¶n chÊt cña viÖc lµm nµy cña chóng ta hiÖn nay lµ “lÊy tiÒn tõ tói nµy bá sang tói kh¸c” C¸c chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi muèn më réng thÞ phÇn tÝn dông, th©m nhËp vµo c¸c doanh nghiÖp trong níc, thu hót c¸c kh¸ch hµng cã nhu cÇu vay vèn lín, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu b»ng biÖn ph¸p h¹ l·i suÊt. Khi thu hót c¸c kh¸ch hµng nµy, hä cã thÓ t¨ng thu phÝ thanh to¸n quèc tÕ, phÝ dÞch vô vµ cã thªm nguån vèn ngo¹i tÖ. Trªn ®©y lµ c¸c nguyªn nh©n cña viÖc gi¶m l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ. Trong n¨m 1999, NHTW ®· 5 lÇn h¹ l·i suÊt trÇn cho vay ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh l·i suÊt thùc tÕ. §Õn 6/12/1999 bèn NHTM quèc doanh (NH§T vµ PT ViÖt Nam, Ng©n hµng c«ng th¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng ngo¹i th¬ng ViÖt Nam vµ NHNo vµ PTNT ViÖt Nam) ®· cïng kÝ b¶n tho¶ thuËn thèng nhÊt sµn l·i suÊt cho vay b»ng VN§ chung cho toµn hÖ thèng 4 ng©n hµng nµy lµ 0,75%/th¸ng. Tuy nhiªn ®Õn th¸ng 3/2000 l¹i tiÕp tôc h¹. Bªn c¹nh ®ã chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi vµo cuéc c¹nh tranh mét c¸ch im lÆng nhng m¹nh mÏ. L·i suÊt u ®·i cña c¸c chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi lu«n ë møc thÊp h¬n so v¬Ý NHTM quèc doanh tõ 0,3 - 0,5%/th¸ng. Nh÷ng cuéc c¹nh tranh nµy g©y ra nh÷ng h¹n chÕ nh: Lµm gi¶m t¸c dông cña chÝnh s¸ch l·i suÊt hiÖn nay v× møc l·i suÊt trÇn cña NHTW ban hµnh kh«ng cßn mang tÝnh thùc tiÔn. Kho¶ng c¸ch gi÷a møc l·i suÊt huy ®éng cao nhÊt vµ møc l·i suÊt cho vay thÊp nhÊt ngµy cµng rót ng¾n. DÉn ®Õn lîi nhuËn kh«ng ®ñ bï ®¾p, tÝch luü ®æi míi hÖ thèng theo kÞp c¸c ng©n hµng liªn doanh vµ chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi kh«ng ®ñ lËp quü dù phßng rñi ro tÝn dông. Ng©n hµng cã vèn níc ngoµi tiÕp cËn cho vay ®îc mét sè kh¸ch hµng truyÒn thèng cña NHTM ®Æc biÖt trong khu vùc cã ®é nh¹y c¶m cao víi l·i suÊt, trong khu vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ xuÊt nhËp khÈu. Mét sè doanh nghiÖp vay ng©n hµng nµy ®Ó tr¶ ng©n hµng kh¸c ®Ó hëng møc l·i suÊt thÊp h¬n, nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ cã thÓ che giÊu c¸c vÊn ®Ò tiªu cùc vÒ mÆt tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ kinh doanh, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn hµnh vi ®¶o nî. Bªn c¹nh ®ã cßn cã thÓ ph¸t sinh t¸c dông nghÞch: c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã dù ¸n ®Çu t kh¶ thi th× l¹i cã kh¶ n¨ng vay vèn thÊp h¬n so víi doanh nghiÖp lín h¬n mµ dù ¸n ®Çu t l¹i kÐm hiÖu qu¶. V× c¸c NHTM thêng chó träng cho vay nh÷ng ®èi tîng kh¸ch hµng lín, cã nhu cÇu tÝn dông cao vµ nh vËy c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i vay víi l·i suÊt cao h¬n, ®iÒu kiÖn xin vay kh¾t khe h¬n. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trong c¹nh tranh l·i suÊt th× NHTW cÇn ban hµnh l·i suÊt sµn cho vay nh»m ®¶m b¶o thùc thi c«ng cô l·i suÊt ®em l¹i m«i trêng kinh doanh b×nh ®¼ng h¬n cho c¶ ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. §èi víi c¸c NHTM trong níc cÇn më réng c¸c h×nh thøc c¹nh tranh mang tÝnh chñ ®éng: chñ ®éng c¶i tiÕn chÊt lîng qui tr×nh tÝn dông vµ c¸c nghiÖp vô ng©n hµng quèc tÕ, c¶i tiÕn chÊt luîng phôc vô, ¸p dông c«ng nghÖ míi ®Ó gi¶m tèi ®a chi phÝ kinh doanh. C¸c NHTM cÇn n©ng cao vai trß c«ng t¸c c©n ®èi tÝn dông nh ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh tÝn dông nh chóng ta ®· tr×nh bµy ë phÇn trªn. Nh vËy, thùc tr¹ng c¹nh tranh b»ng l·i suÊt nªu trªn cã nh÷ng h¹n chÕ tån t¹i bªn c¹nh nh÷ng t¸c dông cã lîi nh kÝch thÝch t¨ng cÇu tÝn dông, t¹o ®éng lùc thóc ®Èy ®æi míi,… vµ do ®ã cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh÷ng mÆt tån t¹i nµy gãp phÇn lµm tèt c«ng t¸c qu¶n lý vµ hiÖu qu¶ ho¸ TSC ë c¸c NHTM. Tuy nhiªn, ¸p dông linh ho¹t nh÷ng gi¶i ph¸p nµo vµ vµo khi nµo cô thÓ th× ph¶i tuú theo ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña tõng NHTM. Trªn ®©y chØ lµ hai trong sè nhiÒu vÊn ®Ò cßn ®ang lµ bÊt cËp trong c«ng t¸c qu¶n lý tµi s¶n cña NHTM. Víi n¨ng lùc cßn h¹n chÕ vµ vèn hiÓu biÕt Ýt ái ,bµi viÕt nµy kh«ng hÒ cã tham väng sÏ lµm ®îc mét ®iÒu g× ®ã hay sÏ xoay chuyÓn ho¹t ®éng nµo ®ã cña NHTM mµ chØ d¸m ®a ra mét sè thùc tÕ bøc xóc trong ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i vµ qua ®©y xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o §µm V¨n HuÖ ®· gióp ®ì em hoµn thµnh bµi viÕt nµy.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

Quản lý tài sản nợ, tài sản có của ngân hàng thương mại và một số giải pháp.DOC