Đề tài Tác động của việc mở cửa thị trường bán lẻ đối với các doanh nghiệp bán lẻ trong nước

kinh doanh dài hơi, bài bản về tiếp cận thị trƣờng, tạo dựng thƣơng hiệu; nâng cao chất lƣợng dịch vụ, chăm sóc khách hàng để cạnh tranh hiệu quả, phát triển và mở rộng thị trƣờng. Trợ lý Chủ tịch ủy ban điều phối Ngân hàng của Trung Quốc cho biết: “Việc du nhập tính cạnh tranh cùng với các nhà đầu tƣ chiến lƣợc sẽ nhất định dẫn đến việc cải tiến hơn nữa việc đổi mới quản lý và hiệu quả”.14 1.4 Cơ hội học hỏi, tích lũy kinh nghiệm từ thực tiễn cạnh tranh với các doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài Doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam nói chung đều thiếu kiến thức và non kinh nghiệm. Hình thức phân phối bán lẻ qua các siêu thị, TTTM, cửa hàng tiện lợi, cửa hàng chuyên doanh,… còn rất mới mẻ, mới chỉ hình thành trong vòng 10 năm trở lại đây, với sự xuất hiện lần đầu tiên của siêu thị tại thị 14 Nguồn: “Trung Quốc cân nhắc lợi hại sau 5 năm gia nhập WTO” - Báo Tân Hoa Xã ngày 11/12/2006 Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 71 trƣờng Việt Nam vào năm 1994. Đa phần doanh nghiệp bán lẻ nội địa còn rất non trẻ, thiếu kinh nghiệm tổ chức quản lý. Hơn nữa, các chƣơng trình đào tạo giảng dạy kiến thức về tạo dựng thƣơng hiệu, tiếp cận thị trƣờng, kiến thức về quản lý chuỗi, về công tác logistic, dịch vụ hậu mãi,… còn ít và yếu, thậm chí không cập nhật và bám sát thực tiễn. Chính vì lẽ đó mà sức cạnh tranh của doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam còn rất kém. Các nhà đầu tƣ nƣớc ngoài sẽ mang những gì vào thị trƣờng bán lẻ Việt Nam khi nó đƣợc mở cửa hoàn toàn vào năm 2009? Trƣớc hết đó là một “phần cứng” hiện đại, đẳng cấp và hoành tráng: những đại siêu thị diện tích lên đến hàng nghìn m2 để thỏa mãn nhu cầu mua sắm đa dạng của ngƣời dân; hệ thống hậu cần đạt tiêu chuẩn quốc tế với các loại xe chuyên dụng, kho bảo quản đồng nhất đến khu trƣng bày hàng hóa chuyên nghiệp, hiện đại; hệ thống thông tin chính xác, nhanh chóng… Ngoài ra, đó còn là một “phần mềm” ƣu việt, “tinh hoa” của những tập đoàn phân phối có hoạt động xuyên quốc gia và bề dày kinh nghiệm nhƣ: phƣơng thức bán hàng, điều hành tổ chức mới, tiên tiến nhất thế giới; sự chuyên nghiệp trong khâu tiếp thị, quảng cáo, xây dựng thƣơng hiệu; sự chu đáo, hài hòa trong cung cách phục vụ và dịch vụ hậu mãi;… Các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam sẽ tiếp thu, học hỏi đƣợc rất nhiều từ những mô hình kinh doanh mới mẻ, hiện đại, đạt tiêu chuẩn quốc tế này, từ đó định hƣớng con đƣờng phát triển cho đúng đắn, thay đổi, điều chỉnh cho phù hợp với hoàn cảnh. Doanh nghiệp trong nƣớc có cơ hội cọ xát, tích lũy kinh nghiệm, lớn lên và “trƣởng thành” từ chính thực tiễn cạnh tranh. Cạnh tranh đƣợc thừa nhận là yếu tố đảm bảo duy trì tính năng động và hiệu quả của nền kinh tế. Trong bối cảnh hiện tại của nền kinh tế Việt Nam, cạnh tranh lành mạnh và bình đẳng đóng vai trò trụ cột, đảm bảo sự vận hành hiệu quả của cơ chế thị trƣờng. Cạnh tranh sẽ sàng lọc doanh nghiệp làm ăn hiệu quả. Đây chính là tác động rất tích cực của việc mở cửa thị trƣờng bán lẻ. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 72 1.5 Nâng cao tinh thần liên kết, hợp tác giữa các doanh nghiệp bán lẻ nội địa để đối đầu với các tập đoàn bán lẻ nước ngoài Kinh nghiệm từ nhiều nƣớc trên thế giới cho thấy, hầu hết trong mọi lĩnh vực đều phải có một tập đoàn đầu tàu, không chỉ mạnh trong nội bộ quốc gia mà có thế bành trƣớng ra bên ngoài. Tuy nhiên, để có một đầu tàu nhƣ vậy không đơn giản, đặc biệt trong lĩnh vực phân phối thƣờng phải mất hàng chục năm xây dựng và phát triển. Với ngành phân phối bán lẻ non trẻ của Việt Nam nhƣ hiện nay, muốn có tập đoàn đầu tàu chỉ có cách là các doanh nghiệp phải liên kết lại. Đó có thể là liên kết giữa các doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc với nhau, cũng có thể là giữa doanh nghiệp bán lẻ và doanh nghiệp thuộc lĩnh vực khác ở trong nƣớc với nhau… Mục đích là để thành lập một tập đoàn phân phối làm đối trọng với các tập đoàn của nƣớc ngoài, nhằm bảo vệ quyền lợi và tiếng nói của các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam; hợp tác để giúp các doanh nghiệp bán lẻ mở rộng khả năng khai thác thị trƣờng, tiết kiệm chi phí đào tạo, thu mua… Chính vì thế mà xu hƣớng liên kết giữa các doanh nghiệp trong nƣớc ngày càng nhiều nhằm tạo ra một đối trọng để cạnh tranh thành công với các doanh nghiệp nƣớc ngoài nhƣ sự liên kết giữa Saigon Coop ( Liên hiệp HTX thƣơng mại TP.HCM) với Satra (Tổng công ty thƣơng mại Sài Gòn) hay liên kết giữa Saigon Coop với tập đoàn Phú Thái. Mới đây, 4 doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực phân phối Việt Nam là Satra, Hapro, Saigon Co.op và Phú Thái Group đã liên kết lại để thành lập nên Công ty cổ phần Đầu tƣ và Phát triển hệ thống phân phối Việt Nam (VDA) với tổng số vốn là 6000 tỉ đồng. Các bên góp vốn kì vọng rằng VDA sẽ thực sự trở thành một đầu tàu trong lĩnh vực phân phối Việt Nam, bởi đã hội tụ đƣợc những thế mạnh của 4 bên liên doanh: Saigon Co.op mạnh trong lĩnh vực phân phối bán lẻ; Hapro và Satra có hàng chục năm kinh nghiệm và đã thành lập đƣợc hệ thống cơ sở hạ Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 73 tầng và thị phần ở cả Bắc và Nam; Phú Thái Group cũng có thế mạnh về vốn và thị phần tƣơng đối lớn trong lĩnh vực phân phối. 2. Tác động tiêu cực 2.1 Doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam sẽ khó có thể cạnh tranh với các nhà đầu tư nước ngoài, nguy cơ mất thị phần và phá sản hàng loạt Nhƣ đã thấy, thị trƣờng bán lẻ Việt Nam hiện là thị trƣờng hấp dẫn, đầy tiềm năng phát triển với sức sinh lời hấp dẫn nhất thế giới. Cơ hội là rất lớn đối với cả doanh nghiệp bán lẻ trong và ngoài nƣớc. Do vậy với việc Việt Nam mở cửa thị trƣờng bán lẻ vào năm 2009, việc các tập đoàn bán lẻ lớn xâm nhập, tìm cách tiếp cận và chiếm lĩnh thị trƣờng là điều khó tránh khỏi. Ba tập đoàn bán lẻ hàng đầu thế giới là Wal-Mart, Carrefour, Tesco đã cho Việt Nam vào tầm ngắm. Kinh nghiệm “đau thƣơng” của Trung Quốc là cứ có 1 Carrefour mọc lên thì trong vòng bán kính 30 km, các cửa hàng bán lẻ khác phải phá sản. Các tập đoàn bán lẻ nƣớc ngoài rõ ràng là sức ép cạnh tranh rất lớn đối với các hãng phân phối bán lẻ Việt Nam. Vấn đề trở nên đáng lo ngại bởi vì những điểm yếu của doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam: vốn, hậu cần, con ngƣời và tính chuyên nghiệp lại chính là những yếu tố cơ bản quyết định sự thành công của một doanh nghiệp bán lẻ; và đây cũng chính là thế mạnh, là lợi thế cạnh tranh của các tập đoàn bán lẻ đa quốc gia. Wal-Mart, Carrefour, Tesco... đều là những điển hình của các tập đoàn có nguồn vốn vô cùng lớn, các hoạt động nghiên cứu thị trƣờng bài bản, sẵn sàng đƣa ra giá buôn thấp hơn, cung cấp dịch vụ bán hàng thuận tiện và mời chào các chƣơng trình khuyến mại hấp dẫn. Hơn nữa, đây chủ yếu là các tập đoàn có bề dày kinh nghiệm, phát triển từ những năm 30 của thế kỷ trƣớc và phát triển ở nhiều quốc gia khác nhau, trong khi doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam quy mô nhỏ, mới chỉ hình thành và phát triển trong vòng 10 năm trở lại đây và trên thị trƣờng nội địa. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 74 Do vậy, bị lép vế do tiềm lực yếu hơn đối thủ nƣớc ngoài nhiều, doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc có thể bị “bóp nghẹt” ngay tại thị trƣờng nội địa. “Cuộc chiến thị phần” gay gắt có thể đẩy các doanh nghiệp Việt Nam vào nguy cơ phá sản. 2.2 Doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam có nguy cơ bị thâu tóm bởi các đối thủ nước ngoài với tiềm lực vốn hùng mạnh "Nếu toàn bộ tổng sản lƣợng nội địa (GDP) của Việt Nam đạt 60 tỉ USD trong năm 2006, thì Wal-Mart trƣớc ngày 1/3 năm nay đã có doanh số bằng nhƣ thế".15 Lợi nhuận của Wal-Mart tăng tƣơng đối cao và ổn định qua các năm. Tốc độ tăng doanh thu trung bình hàng năm thời kì 2002-2007 là 12%/năm và tốc độ tăng trƣởng lợi nhuận trung bình là 13,8%/năm. Trong khi đó doanh thu trung bình của tập đoàn bán lẻ thứ hai thế giới Carrefour giai đoạn 2005 - 2007 cũng đạt mức xấp xỉ 60 tỉ USD/năm.16 Với tiềm lực vốn hùng mạnh nhƣ thế thì một khi gia nhập vào thị trƣờng bán lẻ Việt Nam, các đại gia bán lẻ nhƣ Wal-Mart hay Carrefour đủ sức để mua đứt bất kì một doanh nghiệp nội địa nào. Nguy cơ các doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc bị các nhà đầu tƣ nƣớc ngoài với tiềm lực vốn hùng mạnh thâu tóm là điều có thể xảy ra khi Việt Nam mở cửa thị trƣờng bán lẻ. Qua các hình thức nhƣ: mua bán sáp nhập (M&A), nắm giữ cổ phiếu, mua lại công ty..., các đối thủ cạnh tranh quốc tế sẽ có nhiều thuận lợi để phát triển hoạt động kinh doanh bán lẻ tại Việt Nam. Bởi khi đó, họ vừa hạ gục đƣợc các đối thủ Việt Nam, vừa tận dụng đƣợc hệ thống cơ sở hạ tầng, nhân sự, khách hàng... sẵn có, vừa giảm đƣợc rủi ro lại vừa tiết kiệm thời gian. 2.3 Doanh nghiệp bán lẻ trong nước có thể gặp nhiều khó khăn do hoạt động cạnh tranh không lành mạnh của các nhà đầu tư nước ngoài 15 Nguồn: Alfred D. Chandler, Giám đốc công ty tƣ vấn CB Richard Ellis (CBRE) Việt Nam, www.doanhnghiep.net 16 Nguồn: www.money.cnn.com Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 75 Cuộc chiến trên thị trƣờng bán lẻ sẽ rất gay gắt giữa các đại gia bán lẻ nƣớc ngoài và các nhà bán lẻ trong nƣớc. Bởi các tập đoàn nƣớc ngoài có bề dày kinh nghiệm, nguồn vốn phong phú và mối quan hệ toàn cầu đồng thời họ còn hƣởng nhiều chính sách ƣu đãi đầu tƣ của Nhà nƣớc nhƣ thuế, giá thuê đất... Trong khi đó, các nhà bán lẻ trong nƣớc lại mới manh nha phát triển, nguồn vốn còn hạn hẹp, kinh nghiệm quản lý và tiếp thị thiếu và yếu... Các nhà bán lẻ Việt Nam “đau đầu” nhất là cuộc cạnh tranh về giá. Bởi các đại gia bán lẻ nƣớc ngoài thƣờng giảm giá thấp hơn chi phí để ngăn cản đối thủ cạnh tranh và sau đó tăng giá (còn gọi là định giá hủy diệt). Các tập đoàn bán lẻ nƣớc ngoài có thể thực hiện chiến lƣợc về giá cả không lành mạnh nhƣ: bán phá giá, khuyến mãi mạnh, sẵn sàng chịu lỗ đến 10 năm để hạ giá thành sản phẩm một cách tối đa, nhằm chiếm lĩnh thị trƣờng và xây dựng thƣơng hiệu. Theo kinh nghiệm của các nƣớc, có hai loại hành vi đƣợc các tập đoàn nƣớc ngoài áp dụng khá phổ biến là: hành vi hạn chế cạnh tranh (thoả thuận hạn chế cạnh tranh, lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trƣờng, lạm dụng vị trí độc quyền và tập trung kinh tế) và hành vi cạnh tranh không lành mạnh (chỉ dẫn gây nhầm lẫn, xâm phạm bí mật kinh doanh, ép buộc trong kinh doanh, gièm pha doanh nghiệp khác, gây rối hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp khác, quảng cáo, khuyến mại nhằm cạnh tranh không lành mạnh). Nhƣ vậy, bên cạnh sự hỗ trợ của Cục quản lý cạnh tranh và cơ sở pháp lý về thƣơng mại nội địa, các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam cũng cần phải tỉnh táo để đối phó những chiêu thức cạnh tranh không lành mạnh của các tập đoàn bán lẻ nƣớc ngoài. 3. Đánh giá chung về tác động của việc mở cửa thị trƣờng bán lẻ Việt Nam đối với doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 76 Có rất nhiều quan điểm và ý kiến khác nhau về việc Việt Nam mở cửa thị trƣờng bán lẻ vào ngày 01/01/2009. Có những ngƣời ủng hộ mở cửa thị trƣờng, họ cho rằng cạnh tranh là cần thiết và tích cực, tạo sức ép để đổi mới và phát triển. Nó sàng lọc doanh nghiệp để làm ăn hiệu quả hơn. Cũng có nhiều ngƣời lo ngại rằng cạnh tranh không cân sức có tác động rất tiêu cực, doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc sẽ bị bóp nghẹt hay sớm muộn gì cũng bị nƣớc ngoài chi phối, đem lại hậu quả nặng nề. Theo họ, đây chƣa phải là thời điểm thích hợp để mở cửa hoặc Nhà nƣớc cần “ra tay kỹ thuật” để bảo vệ các doanh nghiệp bán lẻ nội địa khỏi nguy cơ phá sản. Nói về đƣợc và mất sau 5 năm gia nhập WTO của Trung Quốc, Bộ trƣởng Bộ Thƣơng Mại Trung Quốc Bo Xilai đánh giá: Các ngành nội địa đã gặp một số thách thức “song những ngành nào mở ra nhất chính là những ngành thành công nhất”, “WTO giúp các doanh nghiệp Trung Quốc trƣởng thành hơn. Vấn đề là làm sao tuân thủ các cam kết WTO một cách tốt hơn và mở cửa rộng rãi hơn nữa”.17 Có thể nói, kinh nghiệm mở cửa của một số nƣớc nhƣ Trung Quốc, Hàn Quốc,… cho thấy, hội nhập kinh tế, mở cửa thị trƣờng nội địa có thực sự thành công hay không phụ thuộc rất nhiều vào những nỗ lực của các doanh nghiệp. Đối với quan điểm cho rằng mở cửa thị trƣờng bán lẻ Việt Nam, doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc mất nhiều hơn đƣợc, hoặc sẽ bị nƣớc ngoài thâu tóm, chi phối hay “bóp nghẹt”, có lẽ cần đƣợc xem xét lại. Bởi chúng ta có cơ sở để tin rằng doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam sẽ vẫn đứng vững, thậm chí phát triển hơn nữa trong điều kiện thị trƣờng mở cửa. Gia nhập WTO là tham gia vào kinh tế thị trƣờng thế giới, đƣợc điều tiết bằng những luật chơi rõ ràng, khắt khe, đem lại cơ hội và thách thức đều lớn. Cơ hội lớn nhất là đẩy mạnh cải cách, phát huy lợi thế cạnh tranh để tăng trƣởng và phát triển có chất lƣợng cao và với tốc độ nhanh hơn. Thách thức là 17 Nguồn: “Trung Quốc cân nhắc lợi hại sau 5 năm gia nhập WTO” – Báo Tân Hoa Xã ra ngày 11/12/2006 Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 77 phải cạnh tranh với những đối thủ mạnh hơn ngay trên thị trƣờng nội địa, tuân thủ những quy định khắt khe hơn so với trƣớc đây. Cơ hội và thách thức không tĩnh tại hay bất biến, không đồng đều cho mọi ngƣời, mọi địa phƣơng mà là tƣơng quan động, chúng có thể chuyển hóa cho nhau. Càng chủ động quyết tâm học hỏi, cải cách, phát huy lợi thế thì cơ hội càng lớn và thách thức càng giảm đi. Ngƣợc lại thụ động không chịu đổi mới tƣ duy, không “biết ngƣời biết mình” thì cơ hội hiển nhiên cũng không nắm bắt đƣợc mà thách thức sẽ ngày càng lớn và dồn dập hơn. Một ủy viên quốc hội đã từng nhận xét đại ý: Thắng, thua trƣớc hết tại mình chứ không phải tại vào WTO, tại mở cửa thị trƣờng, vì cho đến nay chƣa có nƣớc nào vì mở cửa thị trƣờng mà phá sản hay đến nỗi phải nạp đơn xin rút lui khỏi WTO. Có thể thấy, trong quá trình đàm phán gia nhập WTO, Nhà nƣớc đã nỗ lực để xây dựng một lộ trình đàm phán mở cửa phù hợp, mang tính động lực, vừa thúc đẩy vừa tạo sức ép để doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc “xốc lại mình”, cạnh tranh hiệu quả hơn. Cũng không nên chỉ đặt vấn đề là doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc thắng hay thua các doanh nghiệp đến từ nƣớc ngoài mà cái quan trọng không kém là doanh nghiệp Việt Nam phải mạnh lên. Không thể nói các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam sẽ quá “sốc” vì lần mở cửa này, hay bị doanh nghiệp nƣớc ngoài “bóp nghẹt” một cách dễ dàng đƣợc. Bởi Việt Nam đã tham gia rất nhiều tổ chức kinh tế thế giới: ASEAN, ASEM, APEC…, mở cửa hội nhập trên nhiều phạm vi và mức độ; việc nộp đơn xin gia nhập WTO cũng kéo dài hơn 10 năm và hơn 2 năm sau khi gia nhập WTO thành công, thị trƣờng bán lẻ mới phải mở cửa. Nghĩa là doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam đã có sự chuẩn bị ít nhất là về tinh thần, có thể tranh thủ thời gian để nâng cao năng lực cạnh tranh trƣớc khi thị trƣờng bán lẻ mở cửa thực sự. Hơn nữa với sự có mặt của các tập đoàn lớn tại Việt Nam từ lâu nay: Metro, Big C, Parkson… đã giúp các doanh nghiệp trong nƣớc tập dƣợt trƣớc. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 78 Thực tế, sự bừng tỉnh của Hapro với những chuỗi siêu thị màu xanh, sự lớn mạnh của Saigon Co.op, Satra, Phú Thái và đặc biệt là việc liên kết 4 doanh nghiệp này (VDA) là minh chứng rõ nhất cho thấy tác động tích cực từ việc mở cửa thị trƣờng bán lẻ. Hệ thống G7mart với 500 điểm bán lẻ tiện lợi và 5000 cửa hiệu thành viên trong giai đoạn 1, tiếp theo trong giai đoạn 2 sẽ xây dựng các TTTM tổng hợp, đại siêu thị và kế hoạch xây dựng các khu TTTM Việt Nam tại nƣớc ngoài – Viettown nhằm quảng bá sản phẩm và hình ảnh đất nƣớc Việt Nam ra thế giới. Coopmart thực hiện nhiều chiến lƣợc để thu hút khách hàng, khẳng định thƣơng hiệu, đầu tƣ để mở rộng hệ thống ra các tỉnh. Về phía Satra, công ty đầu tƣ 1200 tỷ đồng cho hệ thống phân phối, liên kết với các tỉnh để mở rộng hệ thống một cách vững chắc. Còn tập đoàn Phú Thái đang thực hiện tăng tốc đầu tƣ để tăng sức mạnh phân phối của mình và một trong những chƣơng trình hành động đó là việc đầu tƣ cho hệ thống phần mềm quản lý phân phối. Điều này cũng cho thấy các doanh nghiệp Việt Nam không hoàn toàn “bó tay” trƣớc cạnh tranh. Nếu biết tận dụng lợi thế am hiểu địa phƣơng cộng với cách “suy nghĩ toàn cầu”, chắc chắn các doanh nghiệp Việt Nam sẽ có chỗ đứng trên thị trƣờng. Một nhà bán lẻ nƣớc ngoài với những quy chuẩn toàn cầu đôi khi không hẳn đã phù hợp với tập quán tiêu dùng nội địa. Đó là lợi thế linh hoạt mà doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc có đƣợc và cần phải tận dụng tối đa. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 79 CHƢƠNG III MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT HUY TÁC ĐỘNG TÍCH CỰC VÀ HẠN CHẾ TÁC ĐỘNG TIÊU CỰC CỦA VIỆC VIỆT NAM MỞ CỬA THỊ TRƢỜNG BÁN LẺ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP BÁN LẺ TRONG NƢỚC I/ PHƢƠNG HƢỚNG MỞ CỬA THỊ TRƢỜNG BÁN LẺ 1. Quan điểm và mục tiêu mở cửa 1.1 Quan điểm Ngày 15/02/2007, Thủ tƣớng Chính phủ đã ban hành quyết định số 27/2007/QĐ – TTg phê duyệt “Đề án phát triển thương mại trong nước đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020”. Theo Đề án, thƣơng mại nội địa sẽ phát triển theo hƣớng “Xây dựng một nền thƣơng mại trong nƣớc phát triển vững mạnh và hiện đại, dựa trên một cấu trúc hợp lý các hệ thống và các kênh phân phối với sự tham gia của các thành phần kinh tế và loại hình tổ chức, vận hành trong môi trƣờng cạnh tranh có sự quản lý và điều tiết vĩ mô của Nhà nƣớc. Trên cơ sở đó, phát huy vai trò và vị trí thƣơng mại trong nƣớc trong việc định hƣớng và thúc đẩy sản xuất phát triển, định hƣớng và đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày càng phong phú, đa dạng của nhân dân, góp phần phát triển xuất khẩu, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tăng trƣởng kinh tế”. Cụ thể, quan điểm phát triển thƣơng mại nội địa sẽ là: - Phát triển thƣơng mại trong nƣớc phù hợp với các quy luật khách quan của nền kinh tế thị trƣờng, bảo đảm quyền tự chủ, tự do kinh doanh và cạnh tranh bình đẳng giữa các chủ thể trong môi trƣờng pháp lý ngày càng hoàn thiện và có sự điều tiết vĩ mô của Nhà nƣớc. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 80 - Phát triển thƣơng mại trong nƣớc gắn kết với sự phát triển đa dạng về chế độ sở hữu và thành phần kinh tế của các chủ thể, về loại hình tổ chức và phƣơng thức hoạt động. Quan tâm phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các hộ kinh doanh, đồng thời thúc đẩy phát triển các doanh nghiệp thƣơng mại lớn theo mô hình tập đoàn, có hệ thống phân phối hiện đại, có vai trò nòng cốt, dẫn dắt thị trƣờng để định hƣớng sản xuất và tiêu dùng. - Phát triển thƣơng mại hàng hóa gắn kết với đầu tƣ, sản xuất và thƣơng mại dịch vụ theo lộ trình cam kết quốc tế; đồng thời, chủ động đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của thị trƣờng và ngƣời tiêu dùng trong nƣớc. - Phát triển thƣơng mại trong nƣớc trên cơ sở huy động tối đa mọi nguồn lực của xã hội; chú trọng khuyến khích khả năng tích tụ và tập trung nguồn lực của doanh nghiệp để đầu tƣ phát triển kết cấu hạ tầng thƣơng mại, mở rộng mạng lƣới kinh doanh. 1.2 Mục tiêu 1.2.1 Các chỉ tiêu tăng trƣởng - Đóng góp của thƣơng mại trong nƣớc vào GDP của cả nền kinh tế đến 2010 đạt trên 200 nghìn tỷ đồng (chiếm tỷ trọng 14,5%), đến năm 2020 đạt gần 450 nghìn tỷ đồng (chiếm tỷ trọng khoảng 15%). - Tốc độ tăng trƣởng bình quân hàng năm (đã loại trừ yếu tố giá) của tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng giai đoạn từ nay đến 2010 khoảng 11%/năm, trong các giai đoạn tiếp theo trên 10%/năm. Đến năm 2010, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng đạt khoảng 800 nghìn tỷ đồng và đến năm 2020 đạt khoảng 2.000 nghìn tỷ đồng. - Tỷ trọng mức bán lẻ hàng hóa theo thành phần kinh tế đến năm 2010: khu vực kinh tế trong nƣớc (bao gồm khu vực kinh tế nhà nƣớc và khu vực kinh tế ngoài Nhà nƣớc) chiếm khoảng 93%; khu vực có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài chiếm khoảng 7%. Tỷ trọng này đến năm 2020 tƣơng ứng là 80% và 20%. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 81 - Tỷ trọng mức bán lẻ hàng hóa theo loại hình thƣơng mại hiện đại (TTTM, siêu thị, mạng lƣới cửa hàng tiện lợi…) đạt 20%, khoảng 160 nghìn tỷ đồng vào năm 2010, đến năm 2020 đạt 40%, khoảng 800 nghìn tỷ đồng. 1.2.2 Hiện đại hóa kết cấu hạ tầng thƣơng mại, đặc biệt là thƣơng mại hiện đại; hoàn thành về cơ bản chƣơng trình phát triển các loại hình chợ. - Phát triển đa dạng các loại hình và phƣơng thức kinh doanh thƣơng mại hiện đại khác nhƣ: sàn giao dịch, trung tâm đấu giá, nhƣợng quyền kinh doanh, thƣơng mại điện tử… - Hình thành và phát triển một số tập đoàn mạnh, kinh doanh hàng hóa chuyên ngành hoặc tổng hợp, có đủ sức cạnh tranh với các tập đoàn nƣớc ngoài khi Việt Nam mở cửa thị trƣờng phân phối. - Phát triển nguồn nhân lực có kiến thức, kỹ năng, nghiệp vụ kinh doanh hiện đại và chuyên nghiệp. - Hoàn thiện thể chế quản lý Nhà nƣớc về thƣơng mại, đảm bảo hoạt động thƣơng mại phát triển lành mạnh, bền vững. II/ MỘT SỐ GIẢI PHÁP KIẾN NGHỊ Thực trạng về thị trƣờng bán lẻ Việt Nam, tình hình hoạt động của các doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc và những kinh nghiệm mở cửa thị trƣờng này của các nƣớc trong khu vực cho thấy để có thể đối đầu tốt với các tập đoàn nƣớc ngoài, ngoài sự nỗ lực tự thân của các doanh nghiệp thì sự hỗ trợ của các cơ quan nhà nƣớc cũng đóng một vai trò hết sức quan trọng. Nhƣ vậy, Nhà nƣớc cũng nhƣ chính các doanh nghiệp bán lẻ nội địa cần phải có những giải pháp kịp thời nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, phát huy lợi thế, hạn chế tác động tiêu cực và tăng cƣờng tác động tích cực của việc mở cửa thị trƣờng bán lẻ Việt Nam. 1. Về phía Nhà nƣớc: Nghiên cứu sự phát triển của thị trƣờng bán lẻ các nƣớc, có thể thấy, Nhà nƣớc đóng vai trò là ngƣời định hƣớng và điều tiết cho toàn bộ sự phát Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 82 triển của thƣơng mại nội địa, góp phần làm tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế trong nƣớc. Để thúc đẩy thị trƣờng bán lẻ phát triển, Nhà nƣớc cần: 1.1 Xây dựng và hoàn thiện các văn bản pháp lý điều chỉnh hoạt động phân phối bán lẻ Có ý kiến cho rằng bán lẻ chỉ là một hoạt động nằm trong hệ thống thƣơng mại nội địa và luật thƣơng mại, luật doanh nghiệp, luật đầu tƣ và các luật khác đủ để điều chỉnh mọi hoạt động kinh doanh phân phối bán lẻ. Tuy nhiên, trên thực tế, do đặc thù hoạt động của hệ thống bán lẻ, rất cần có khung pháp lý riêng, đặc trƣng cùng với sự hƣớng dẫn và điều hành cụ thể của Nhà nƣớc cho lĩnh vực này nhƣ: ban hành luật kinh doanh bán lẻ, xây dựng hệ thống chuẩn mực thống nhất cho kênh phân phối hiện đại... Nhà nƣớc cần hoàn chỉnh khung pháp lý cho hoạt động kinh doanh trên thị trƣờng bán lẻ, tạo sự quản lý thống nhất từ Trung ƣơng đến địa phƣơng. Từ kinh nghiệm của Trung Quốc cho thấy, do không có sự điều hành chặt chẽ của Chính phủ dẫn đến việc các tập đoàn bán lẻ nƣớc ngoài ồ ạt gia nhập vào thị trƣờng do sự cho phép của các chính quyền cấp thấp, gây tổn hại cho các doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc. Hơn nữa, những nhà bán lẻ lớn nƣớc ngoài thƣờng giảm giá thấp hơn chi phí để ngăn cản đối thủ cạnh tranh và sau đó tăng giá (còn gọi là định giá hủy diệt). Bởi vậy, Nhà nƣớc cần hoàn thiện các văn bản pháp luật theo hƣớng bảo vệ quyền lợi của các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam trƣớc chiến lƣợc về giá cả không lành mạnh; trƣớc tình trạng bán phá giá, khuyến mãi mạnh, sẵn sàng chịu lỗ để chiếm lĩnh khách hàng và xây dựng thƣơng hiệu của các tập đoàn nƣớc ngoài. Vai trò của Nhà nƣớc trong việc tạo hành lang và công cụ pháp lý để kiểm soát, chống lại các hành vi hạn chế cạnh tranh và cạnh tranh không lành mạnh, đảm bảo môi trƣờng cạnh tranh bình đẳng là vô cùng quan trọng. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 83 1.2 Xây dựng quy hoạch tổng thể cho ngành phân phối bán lẻ Việt Nam Mạng lƣới phân phối bán lẻ của Việt Nam thời gian qua phần nhiều mang tính chất tự phát, do đó có sự mất cân đối lớn giữa cung và cầu về hệ thống bán lẻ trên cả nƣớc và ở các địa bàn trọng điểm. Nhà nƣớc cần đẩy nhanh quy hoạch mạng lƣới bán lẻ cho từng địa phƣơng trong vòng 10 năm tới. Trên từng địa bàn cụ thể, phải xác định có bao nhiêu cơ sở bán lẻ, ở vị trí nào, phân biệt cái nào là hiện đại, cái nào là truyền thống; bao nhiêu TTTM, hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện ích. Từ đó, dựa vào sự phát triển của nông nghiệp, công nghiệp để bố trí hệ thống giao thông phù hợp với hệ thống thƣơng mại và quy hoạch quỹ đất cho phù hợp. Do vậy, thời gian tới, nhà nƣớc cần dựa vào nhu cầu phát triển mạng lƣới thƣơng mại phù hợp với trình độ phát triển kinh tế đất nƣớc để quy hoạch tổng thể và dài hạn cho ngành bán lẻ Việt Nam trên phạm vi cả nƣớc. Nhà nƣớc cần thực hiện chính sách ƣu tiên phát triển thị trƣờng bán lẻ tại các địa phƣơng có đủ điều kiện và hạn chế phát triển tại các thành phố lớn nơi mà thị trƣờng bán lẻ đã bão hòa. Kinh nghiệm của Trung Quốc cho thấy, trong giai đoạn đầu phát triển, hầu nhƣ tất cả các đại gia bán lẻ đều có mặt ở các thành phố lớn của Trung Quốc đến mức bão hòa, trong khi tại các tỉnh và thành phố nhỏ lại chƣa có một siêu thị nào. Kết hợp quản lý thị trƣờng bán lẻ thông qua quản lý đất đai, quy hoạch. Kinh nghiệm của Trung Quốc và Thái Lan cho thấy có thể quản lý thị trƣờng bán lẻ thông qua việc quản lý đất đai, mặt bằng xây dựng; quy định lƣợng siêu thị tại các thành phố; khống chế diện tích tối đa hoặc tối thiểu khi mở các siêu thị nhằm hạn chế sự bành trƣớng, chiếm lĩnh và thao túng thị trƣờng của các tập đoàn bán lẻ nƣớc ngoài. Nhằm mục tiêu giữ vững sự phát triển nền kinh tế quốc dân, Nhà nƣớc cũng cần sớm xây dựng định hƣớng, chiến lƣợc cho sự phát triển của hệ thống phân phối bán lẻ, kế hoạch đào tạo nhân lực, chính sách hỗ trợ về đổi mới Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 84 công nghệ cũng nhƣ hỗ trợ về thông tin thị trƣờng, dự báo giá cả và xúc tiến thƣơng mại. Nhà nƣớc có thể hỗ trợ về thông tin, đào tạo kỹ năng quản lý, nghiên cứu thị trƣờng, chuyền giao công nghệ hay tổ chức các cuộc hội thảo quốc tế trao đổi kiến thức, kỹ năng về kinh doanh bán lẻ… thực hiện các chính sách hỗ trợ, khuyến khích hệ thống bán lẻ trong nƣớc phát triển. Nhà nƣớc cũng cần đầu tƣ vào hệ thống đƣờng giao thông, điện nƣớc, viễn thông để phục vụ cho các hoạt động kinh doanh bán lẻ. 1.3 Cần phải có những cơ quan chuyên trách đảm nhiệm việc kiểm tra, giám sát hoạt động phân phối bán lẻ theo một hệ thống chuẩn mực thống nhất Đặc trƣng của bán lẻ là phân phối hàng hóa trực tiếp đến tay ngƣời tiêu dùng cuối cùng. Vì vậy, vấn đề tiêu chuẩn hóa và kiểm tra chất lƣợng hàng hóa, vệ sinh an toàn thực phẩm cần đƣợc đảm bảo thực hiện tốt vì lợi ích và sức khỏe ngƣời tiêu dùng. Công tác này phải do những cơ quan chuyên trách đảm nhiệm, phải đƣợc thực hiện thƣờng xuyên, nghiêm ngặt, chặt chẽ, tránh sự chồng chéo, trùng lặp. Bên cạnh đó, thị trƣờng bán lẻ Việt Nam hiện nay đang chuyển dịch theo hƣớng hiện đại - xu hƣớng phổ biến trên toàn cầu, đi kèm với nó là hệ thống các chuẩn mực mới về kinh doanh bán lẻ tại các siêu thị, TTTM, cửa hàng tiện lợi... Do đó, để đảm bảo rằng các doanh nghiệp bán lẻ thực hiện hoạt động phân phối theo đúng hệ thống chuẩn mực này, Nhà nƣớc cần phải lập nên những cơ quan chức năng chịu trách nhiệm thanh tra, giám sát nghiêm ngặt. Đây cũng là một biện pháp giúp Nhà nƣớc quản lý vĩ mô, tạo môi trƣờng cạnh tranh lành mạnh, tránh gian lận thƣơng mại và để bảo vệ lợi ích của ngƣời tiêu dùng. 2. Về phía các doanh nghiệp bán lẻ 2.1 Tăng cường khả năng thu hút vốn Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 85 Một thực tế là tất cả doanh nghiệp phân phối Việt Nam, chƣa có một doanh nghiệp nào mở đƣợc một trung tâm mua sắm, tất cả các TTTM lớn hiện nay đều là của các tập đoàn nƣớc ngoài. Các doanh nghiệp rất cần tìm kiếm nguồn đầu tƣ, có thể bằng cách kêu gọi các nguồn đầu tƣ trong và ngoài nƣớc… nhằm gia tăng tiềm lực tài chính để mở rộng mạng lƣới phân phối. 2.1.1 Mở rộng quy mô thông qua việc liên kết với các doanh nghiệp trong nƣớc Hiện nay hầu hết các doanh nghiệp bán lẻ nƣớc ta đều có quy mô nhỏ và có nguồn vốn rất hạn hẹp, do đó không có đủ vốn để mở rộng đầu tƣ. Các doanh nghiệp phân phối của Việt Nam có thể củng cố sức mạnh để đứng vững trên thị trƣờng bán lẻ bằng cách sáp nhập hai hay nhiều doanh nghiệp với nhau, nhƣ vậy sẽ gia tăng qui mô, tăng sức mạnh tài chính. Đây cũng là xu hƣớng phổ biến trên thế giới hiện nay. Các doanh nghiệp Việt Nam cũng cần tăng cƣờng các hoạt động liên doanh, liên kết, thành lập các tập đoàn bán lẻ lớn, làm đối trọng với các tập đoàn nƣớc ngoài. Hơn nữa, quyền lợi của các doanh nghiệp bán lẻ nội địa sẽ đƣợc đảm bảo hơn khi xảy ra tranh chấp hoặc nguy cơ thâu tóm của các doanh nghiệp bán lẻ nƣớc ngoài.Việc liên kết các doanh nghiệp trong ngành một mặt sẽ nhanh chóng mở rộng quy mô của doanh nghiệp; mặt khác sẽ tận dụng đƣợc những kinh nghiệm của nhau để phát triển, tiết kiệm thời gian, chi phí mở rộng thị trƣờng. Hệ thống các cửa hàng đại lí rộng khắp cũng sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp quảng bá và phát triển thƣơng hiệu dễ dàng hơn. Trƣờng hợp của Trung Quốc đã chỉ ra rằng, do không có đƣợc doanh nghiệp nào “ngang cơ” với các nhà bán lẻ nƣớc ngoài, nên thị trƣờng bán lẻ Trung Quốc đã chịu rất nhiều sức ép từ các đối thủ hùng mạnh này. Thực tiến phát triển lĩnh vực dịch vụ phân phối tại Hàn Quốc đã chỉ ra rằng, sau khi mở cửa thị trƣờng, phân phối bán lẻ nội địa vẫn tồn tại và phát triển đƣợc, một phần là nhờ vào sự bắt tay giữa nhà sản xuất với nhà phân phối trong nƣớc. Học tập kinh nghiệm này, các nhà sản xuất Việt Nam cần Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 86 phối hợp chặt chẽ với các nhà phân phối trong nƣớc. Điều này không chỉ có lợi tạo sức cạnh tranh cho các nhà phân phối bán lẻ mà còn tạo ra nhiều lợi ích cho chính các nhà sản xuất. Nếu nhƣ các doanh nghiệp cứ khƣ khƣ ôm lấy tƣ duy “mạnh ai nấy thắng”, thì sẽ không thể trụ nổi với các tập đoàn nƣớc ngoài, sớm muộn gì cũng bị loại ra khỏi cuộc chơi. Cần phải có một sự liên kết giữa các doanh nghiệp trong nƣớc để đối trọng lại các tập đoàn bán lẻ nƣớc ngoài. 2.1.2 Tập trung vốn thông qua việc mở rộng hợp tác với các ngân hàng và các tổ chức tài chính, tín dụng Ngân hàng và các tổ chức tài chính, tín dụng là nguồn cung vốn rất lớn mà các doanh nghiệp bán lẻ cần phải tận dụng. Để nhận đƣợc sự giúp đỡ hợp tác của họ, các doanh nghiệp cần phải tạo dựng cho mình một hình ảnh đẹp , tạo dựng uy tín của mình trong kinh doanh. Đối với dự án mà doanh nghiệp muốn vay vốn để đầu tƣ, cần chỉ cho họ thấy rõ đƣợc tính khả thi của dự án, những lợi ích hấp dẫn mà dự án có thể mang lại và phải đảm bảo sẻ trả nợ và lãi đúng thời hạn. Trong đàm phán các doanh nghiệp cần phải thuyết phục các ngân hàng, tổ chức tài chính tín dụng cho vay vốn. 2.1.3.Tập trung vốn thông qua việc phát hành cổ phiếu, trái phiếu Thị trƣờng trái phiếu hình thành ở nƣớc ta trong mấy năm gần đây và cũng là nguồn cung cấp vốn hấp dẫn đang đƣợc sự quan tâm của các doanh nghiệp. Trái phiếu là giấy tờ ghi nợ trên đó có ghi rõ ngƣời vay và ngƣời cho vay ghi rõ ngày đáo hạn, lãi suất mà ngƣời mua trái phiếu đƣợc hƣởng. Các doanh nghiệp muốn bán đƣợc trái phiếu phải đƣa ra các mức lãi suất hấp dẫn và phải tạo niềm tin cho các nhà đầu tƣ có thể thu hồi đƣợc lãi và vốn đúng hẹn. Hiện nay hầu hết các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam là các tổ hợp HTX, các công ty TNHH, điều này làm hạn chế cho các doanh nghiệp trong việc huy động và mở rộng vốn để đầu tƣ phát triển. Với việc thị trƣờng chứng Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 87 khoán Việt Nam đã đƣợc hình thành, đang tăng trƣởng và dần đi vào ổn định, các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam cần phải tận dụng điều này nhanh chóng cổ phần hoá các doanh nghiệp của mình để huy động vốn từ bên ngoài. Hơn nữa, các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam cũng cần phải có sự phân bổ nguồn lực một cách hợp lý, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, tránh thất thoát lãng phí. 2.2 Cải thiện công tác hậu cần 2.2.1 Tạo lập mối quan hệ chặt chẽ với các nhà cung ứng và các doanh nghiệp vận tải Ngƣời cung ứng là những ngƣời cung cấp hàng hoá cho các doanh nghiệp bán lẻ. Do vậy, việc tạo lập mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với các nhà cung ứng đảm bảo nguồn cung hàng cho doanh nghiệp luôn ổn định, hay hƣởng mức chiết khấu cao hơn. Tuy nhiên doanh nghiệp không nên mua hàng từ một nhà cung ứng mà phải mua từ nhiều nhà cung ứng, tránh tình trạng phải phụ thuộc quá nhiều vào một nhà cung ứng, tránh rủi ro thiếu hàng khi nhà cung ứng này gặp trục trặc trong kinh doanh hay bị họ ép giá do biến động thị trƣờng. Các doanh nghiệp vận tải đóng vai trò rất quan trọng đối với các doanh nghiệp bán lẻ. Họ có nhiệm vụ vận chuyển hàng hoá từ nhà cung ứng đến các cửa hàng bán lẻ của doanh nghiệp và vận chuyển hàng hoá đến ngƣời tiêu dùng. Doanh nghiệp cần lựa chọn ngƣời vận tải có uy tín, có trách nhiệm, đảm bảo hàng không bị hƣ hỏng trong quá trình vận chuyển và khi doanh nghiệp có nhu cầu phải đáp ứng một cách nhanh nhất. 2.2.2 Thu mua và quản lý hàng hóa Thành lập một trung tâm mua hàng chung, có chức năng thu mua hàng hóa và cung cấp cho các thành viên. Giải pháp này cho phép mua với số lƣợng lớn trực tiếp từ các nhà sản xuất, không phải mua qua trung gian nhƣ hiện nay. Do vậy, doanh nghiệp bán lẻ sẽ đƣợc hƣởng tỷ lệ chiết khấu cao hơn từ phía nhà sản xuất hoặc nhà cung ứng. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 88 2.3 Nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực 2.3.1 Chú trọng đào tạo, phát triển nguồn nhân lực từ bộ phận quản trị cấp cao đến đội ngũ nhân viên bán hàng Xây dựng chƣơng trình huấn luyện và nâng cao tinh thần làm việc cho nhân viên. Công tác huấn luyện nhân viên phải do cán bộ có chuyên môn và kinh nghiệm hoặc các chuyên gia đảm nhiệm. Đội ngũ quản lý có trình độ cao, đƣợc đào tạo bài bản sẽ nghiên cứu và tìm ra nhu cầu mới hoặc còn chƣa đƣợc thoả mãn của khách hàng. Nhờ vào việc nâng cao chất lƣợng đội ngũ, nâng cao các nghiệp vụ về trƣng bày, nghiệp vụ về bán hàng…, chất lƣợng dịch vụ ngày càng tăng, đáp ứng tốt nhất nhu cầu của khách hàng. Từ đó mở ra cơ hội kinh doanh mới và gia tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp. Muốn bộ máy doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả, thì việc đầu tiên là phải có kế hoạch bồi dƣỡng đào tạo các nhà quản trị trong doanh nghiệp. Nâng cao năng lực quản trị cho đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý để họ vận dụng hiệu quả những nguyên tắc và qui luật của nền kinh tế thị trƣờng. Tạo cơ hội cho họ tiếp cận và học hỏi các phƣơng pháp quản lí hiện đại để có thể áp dụng thành công cho chính doanh nghiệp. Hơn nữa, doanh nghiệp cần chú trọng việc đào tạo, trang bị kiến thức và kỹ năng thực hành cho đội ngũ cán bộ kế cận, tạo nguồn cán bộ bổ sung kịp thời lực lƣợng cán bộ quản lý lãnh đạo. Với các doanh nghiệp bán lẻ, đội ngũ nhân viên bán hàng đóng vai trò rất quan trọng trong việc bán hàng và lôi kéo khách hàng về với mình. Bởi vì nhân viên bán hàng là ngƣời tiếp xúc trực tiếp với khách hàng, những thông tin về doanh nghiệp và sản phẩm sẽ đƣợc họ trực tiếp giới thiệu cho khách hàng. Doanh nghiệp cần phải xây dựng cho mình một đội ngũ nhân viên bán hàng chuyên nghiệp có đầy đủ các kỹ năng bán hàng cần thiết. Một nhân viên bán hàng chuyên nghiệp cần phải nắm đƣợc những thông tin về sản phẩm, phải biết khách hàng cần gì, phải hiểu đƣợc tâm lí của từng đối tƣợng khách hàng và có Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 89 cách ứng xử phù hợp. Doanh nghiệp cần phải thƣờng xuyên tổ chức các lớp đào tạo nâng cao và hoàn thiện dần các kỹ năng bán hàng cho nhân viên. Doanh nghiệp cũng phải đổi mới công nghệ áp dụng để nâng cao năng suất lao động nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp. 2.3.2 Áp dụng chế độ khen thƣởng, đãi ngộ hợp lý để kích thích làm việc hiệu quả, nâng cao năng suất lao động Các doanh nghiệp bán lẻ cần tạo điều kiện để mỗi ngƣời lao động trong doanh nghiệp phát huy đƣợc khả năng của mình đồng thời phải có những chế độ khen thƣởng hợp lí đối với những cá nhân, nhóm có thành tích cao trong công việc. Nguồn nhân lực chất lƣợng cao là một trong những yếu tố then chốt, quan trọng hàng đầu giúp doanh nghiệp bán lẻ có thể đững vững và phát triển trong môi trƣờng cạnh tranh gay gắt, khốc liệt hiện nay. Tuy nhiên, không chỉ dừng lại ở đó, sự thành công của doanh nghiệp còn phụ thuộc vào sự thành công của việc biết cách kích thích tinh thần làm việc và sáng tạo của ngƣời lao động. Doanh nghiệp nên đƣa ra các hình thức kích thích ngƣời lao động áp dụng các kiến thức, kỹ năng, phƣơng pháp làm việc; kích thích việc phát huy sáng kiến, đóng góp cải tiến nhằm đạt hiệu quả cao hơn, nâng cao năng suất lao động nhƣ: các chế độ lƣơng thƣởng, đãi ngộ hợp lí... Đây cũng chính là một biện pháp để thu hút những ngƣời lao động có trình độ về với doanh nghiệp. 2.4 Khắc phục tính thiếu chuyên nghiệp 2.4.1 Các doanh nghiệp bán lẻ phải xây dựng một chiến lƣợc kinh doanh dài hơi và chú trọng hoạt động nghiên cứu thị trƣờng Các doanh nghiệp bán lẻ cần xây dƣng các chiến lƣợc kinh doanh ngắn hạn và dài hạn, từ đó làm cơ sở cho việc xác định các kế hoạch dự trữ và mua hàng từ các nhà cung ứng, có những dự trù về tài chính cho phù hợp và đƣa ra các chiến lƣợc marketing nhằm xúc tiến bán hàng và phát triển thƣơng hiệu. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 90 Đẩy mạnh việc nghiên cứu thị trƣờng về nhu cầu, tâm lý, hành vi ngƣời tiêu dùng và định vị khách hàng mục tiêu để tìm ra những phân đoạn thị trƣờng trọng điểm, tránh đƣợc đầu tƣ dàn trải gây thất thoát, lãng phí nguồn vốn. Những mảng thị trƣờng này về cơ bản phải là những thị trƣờng mà nhu cầu lớn, còn bỏ ngỏ hay các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam có lợi thế trên thị trƣờng đó. Đặc biệt, doanh nghiệp phải chú trọng đến hai khâu trọng điểm là mua hàng và bán hàng. Đầu tiên, bộ phận mua hàng phải luôn nắm bắt những nhu cầu, thị hiếu vốn thay đổi thƣờng xuyên của ngƣời tiêu dùng và phải có kĩ năng đàm phán, thƣơng thảo với các nhà sản xuất về giá cả, về chất lƣợng, mẫu mã, quy cách, bao bì sản phẩm và cả việc thiết kế các chƣơng trình quảng cáo để “kéo” khách hàng đến siêu thị, làm sao bán đƣợc nhiều hàng nhất, mang lại lợi nhuận tối đa cho doanh nghiệp. Bộ phận bán hàng phải chú ý quan sát , tìm hiểu nhu cầu, thị hiếu của khách hàng tuỳ từng lứa tuổi về loại mặt hàng, mẫu mã, màu sắc, kích thƣớc, kết hợp với việc phân tích các dữ liệu bán hàng để cung cấp cho bộ phận mua hàng và để doanh nghiệp có chiến lƣợc kinh doanh thích hợp. Các doanh nghiệp nên tham khảo, nghiên cứu, học hỏi các mô hình hoạt động của các tập đoàn lớn nƣớc ngoài. 2.4.2 Chú trọng cải thiện chất lƣợng dịch vụ, đặc biệt là công tác hậu mãi theo hƣớng chuyên nghiệp và làm hài lòng khách hàng Điểm yếu nhất của các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam hiện nay chính là chất lƣợng dịch vụ và các dịch vụ giá trị gia tăng đi kèm. Do vậy, ngoài việc nhân nhanh, nhân rộng thì các doanh ngiệp bán lẻ phải tập trung cải thiện chất lƣợng dịch vụ, các chƣơng trình hậu mãi, nâng cao sự tiện lợi và làm hài lòng khách hàng. Đây chính là một biện pháp khuyến khích họ mua hàng và trở thành khách hàng truyền thống, trung thành của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp nên tham khảo, nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm của các tập đoàn lớn nƣớc ngoài. Chẳng hạn, chính sách cho khách hàng trả lại hàng Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 91 trong vòng X giờ nếu chƣa sử dụng, miễn phí vận chuyển nếu khách hàng mua hàng với giá trị tối thiểu là Y nghìn đồng, miễn phí lắp đặt và vận chuyển... Hay học hỏi phƣơng châm làm hài lòng khách hàng rất thành công của các tập đoàn bán lẻ quốc tế nhƣ: “Làm vui lòng khách hàng bằng giá trị và sự tiện nghi lớn lao” (Tập đoàn bán lẻ của úc - Coles Myer), “Hƣớng đến việc làm cho khách hàng hài lòng và làm họ vừa ý với những ý tƣởng bán lẻ mới mẻ” (Tập đoàn Dairy Farm của Singapore), “Bán lẻ nghĩa là lắng nghe khách hàng và hiểu vì sao họ chọn chỗ của mình để đến mua sắm” (Tập đoàn Tesco Lotus của Thái Lan)... 2.4.3 Xác định cho doanh nghiệp một phong cách riêng, đặc trƣng và khác biệt Từ việc xác định khách hàng mục tiêu, doanh nghiệp sẽ lựa chọn một mô hình phù hợp cho mình. Mỗi siêu thị, TTTM phải tạo ra một phong cách riêng, khác biệt cho mình nhƣ: phong cách phục vụ riêng, logo riêng, trang phục dành cho nhân viên khác biệt... Nếu không hình ảnh của doanh nghiệp sẽ rất mờ nhạt trong một thị trƣờng bán lẻ rộng lớn với hàng trăm nhà cung cấp dịch vụ na ná, tƣơng tự. Đây chính là một biện pháp marketing rất hữu hiệu và cũng là một phƣơng thức để tạo dựng thƣơng hiệu. Điều này rất có ý nghĩa trong môi trƣờng cạnh tranh gay gắt, khốc liệt hiện nay. 2.4.4 Xây dựng và nâng cấp cơ sở vật chất, áp dụng khoa học công nghệ và cách quản lý hiện đại để kinh doanh hiệu quả Để hoạt động phân phối bán lẻ hiệu quả hơn, chuyên nghiệp hơn, các doanh nghiệp cần phải đầu tƣ nâng cấp, bổ sung mới cơ sở vật chất và hệ thống công cụ hỗ trợ việc ra quyết định và hỗ trợ kinh doanh, bán hàng. Chẳng hạn nhƣ: đẩy nhanh việc nâng cấp và xây dựng mới hệ thống kho hàng, trung tâm phân phối, cửa hàng; triển khai hệ thống thƣơng mại điện tử; triển khai hệ thống quản lý chất lƣợng ISO 9000… Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng cần phải nghiên cứu áp dụng mô hình quản lý hiện đại nhƣ quản lý chuỗi, quản lý siêu thị… và các công cụ hiện đại kiểm soát giá thành sản phẩm, dịch vụ. Nhờ đó mà doanh nghiệp có thể giảm Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 92 chi phí cho những hoạt động không cần thiết, tăng hiệu quả kinh doanh, nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp. 2.4.5 Doanh nghiệp bán lẻ cần phải đa dạng hóa phƣơng thức bán hàng Bán hàng không chỉ giới hạn trong phạm vi các cửa hàng mà có thể mở rộng ra rất nhiều hình thức đa dạng khác nhau. Ngay nay, Internet thực sự đã rất phổ biến tại Việt Nam. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực mạng truyền thông, ngƣời tiêu dùng có thể ngồi tại nhà và mua hàng một cách dễ dàng, tiện lợi. Hơn nữa, việc tiếp thị, quảng cáo cũng vừa hiệu quả lại vừa tiết kiệm chi phí. Ở Việt Nam đã manh nha xuất hiện các doanh nghiệp bán lẻ bán hàng qua mạng Internet, điện thoại nhƣ: bán điện thoại di động, bán hoa tƣơi, thực phẩm, thời trang,.. song vẫn ở mức độ hạn chế. Đây là những phƣơng thức bán hàng rất hữu hiệu và tiết kiệm chi phí mà các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam cần áp dụng để gia tăng lợi thế cạnh tranh. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 93 KẾT LUẬN Không ít doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc lo ngại trƣớc việc mất thị trƣờng khi những “ngƣời khổng lồ” đang lên kế hoạch thôn tính thị trƣờng bán lẻ Việt Nam, nhất là vào thời điểm 2009, cửa thị trƣờng chính thức mở rộng theo cam kết WTO. Song đây cũng chính là “đòn bẩy” để các doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc nhận diện rõ mình; thay đổi sang tƣ duy hội nhập năng động; từ đó đổi mới theo hƣớng hiệu quả và chuyên nghiệp hơn. Mở cửa cũng chính là cơ hội học hỏi, tích lũy kinh nghiệm, thúc đẩy tinh thần liên kết, hợp tác giữa các doanh nghiệp bán lẻ nội địa để đối đầu đƣợc với các tập đoàn bán lẻ nƣớc ngoài. Với những ƣu thế về phƣơng thức kinh doanh, vốn, trình độ quản lý, công nghệ, đã có nhiều tập đoàn phân phối quốc tế xâm nhập thị trƣờng Việt Nam, tạo sức ép cạnh tranh rất lớn đối với các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam. Cuộc chiến trên thị trƣờng bán lẻ sẽ rất gay gắt giữa các đại gia bán lẻ nƣớc ngoài và các nhà bán lẻ trong nƣớc. Bởi các tập đoàn nƣớc ngoài có bề dày kinh nghiệm, nguồn vốn phong phú và mối quan hệ toàn cầu đồng thời họ còn hƣởng nhiều chính sách ƣu đãi đầu tƣ của Việt Nam nhƣ thuế, giá thuê đất... Trong khi đó, các nhà bán lẻ trong nƣớc lại mới manh nha phát triển, nguồn vốn còn hạn hẹp, kinh nghiệm quản lý và tiếp thị thiếu và yếu, thiếu chuyên nghiệp,... Với tình trạng nhƣ hiện nay, nếu các doanh nghiệp bán lẻ không tự thay đổi cách tƣ duy, cũng nhƣ không có chiến lƣợc rõ ràng thì cảnh “chƣa chạy đã hụt hơi” sẽ khiến cho họ gặp nhiều bất lợi khi thị trƣờng đƣợc mở cửa hoàn toàn. Trƣớc sức cạnh tranh mạnh mẽ của các nhà bán lẻ nƣớc ngoài, các nhà bán lẻ nội địa nên tranh thủ quỹ thời gian ít ỏi để liên kết chặt chẽ với nhau, củng cố lại thị trƣờng, tận dụng lợi thế cạnh tranh, khắc phục điểm yếu và phát huy điểm mạnh hơn nữa thì mới mong cạnh tranh thành công đƣợc. Một khi doanh nghiệp Việt Nam làm tốt việc phân phối, hàng hóa đa dạng, giá cả hợp lý, chất lƣợng Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 94 cao, thái độ phục vụ tốt, có trách nhiệm và thực sự tiện lợi thì không cần kêu gọi, tự khắc ngƣời Việt sẽ ủng hộ thƣơng hiệu Việt. Từ những kinh nghiệm phát triển thị trƣờng bán lẻ của một số nƣớc trong khu vực, có thể thấy rằng, cho dù các doanh nghiệp trong nƣớc nằm ở thế yếu so với các tập đoàn bán lẻ khổng lồ nƣớc ngoài, nhƣng điều đó không có nghĩa là họ không có cơ hội phát triển. Các doanh nghiệp nếu biết hành động kịp thời thì hoàn toàn có thể xác lập vị trí của mình trƣớc cả những đối thủ mạnh hơn về tài chính và công nghệ. Liệu các doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc có viết tiếp đƣợc câu chuyện thành công của Hàn Quốc hay sẽ lâm vào cảnh đổ bể hàng loạt nhƣ nhiều nƣớc đang phát triển khác trong bối cảnh mở cửa thị trƣờng bán lẻ, câu trả lời nằm ở chính các doanh nghiệp Việt Nam. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 95 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO I/ Ấn phẩm sách, tạp chí chuyên đề: 1. Trƣờng Đại học Ngoại Thƣơng (2004), “Giáo trình Marketing lý thuyết”, NXB Giáo dục. 2. Phillip Kotler (2003), “Quản trị marketing”, NXB Thống kê. 3. Phillip Kotler & Gary Amstrong (2002), “Principles of marketing”, NXB Thống kê. 4. Micheal Levy (2003), “Retail Management”, NXB McGraw Hill Higher Education. 5. Tổng Cục Thống Kê (2008), “Kinh tế Việt Nam và khu vực 2007 qua số liệu thống kê”, NXB Thống kê. 6. Tổng Cục Thống Kê (2007), “Niên giám thống kê 2006”, NXB Thống kê. 7. Tổng Cục Thống Kê (2006), “Động thái và thực trạng kinh tế xã hội Việt Nam”, NXB Thống kê. 8. Mc GoldRick (2005), “Retail Marketing”, NXB University of the West of England, UK. II/ Các văn kiện pháp luật, đề án, bài báo, tham luận 1. Đề án “Phát triển thƣơng mại trong nƣớc giai đoạn 2006 - 2010, định hƣớng đến 2020”, Bộ Công Thƣơng. 2. Quyết định số 1371/2004 QĐ-BTM ban hành quy chế siêu thị - trung tâm thƣơng mại ngày 24/09/2004. 3. Quyết định của UBND thành phố Hà Nội: Quy chế siêu thị và trung tâm thƣơng mại trên địa bàn thành phố. 4. TS.Nguyễn Thị Nhiễu (2005), viện Nghiên cứu Thƣơng mại, đề tài nghiên cứu cấp Bộ: “Thực trạng và giải pháp phát triển hệ thống siêu thị ở nƣớc ta trong giai đoạn hiện nay”. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 96 5. Ngô Bình: “Toàn cầu hóa bán lẻ và thử thách hệ thống phân phối Việt”, Báo Nhà quản lý số tháng 6, 7, 8 năm 2007. 6. Lan Hƣơng (2006), “Xu hƣớng tiêu dùng ngày càng hiện đại”, Kỷ yếu của Bộ Thƣơng Mại năm 2006. 7. Vũ Vinh Phú, “Những tiền đề để phát triển hệ thống phân phối Việt Nam”, Báo Thƣơng Mại, số 19/2006, trang 26. 8. Nguyễn Hồng Thanh, ủy ban quốc gia Vụ đa biên, Bộ Công Thƣơng, “Xu hƣớng phát triển ngành dịch vụ phân phối ở Việt Nam”. 9. ThS.Phạm Hữu Thìn (2004), “Chính sách tạo lập và phát triển chuỗi cửa hàng ở Trung Quốc” - Vụ Chính sách thị trƣờng trong nƣớc, Bộ Công Thƣơng. 10. ThS.Phạm Hữu Thìn (2005), “Trung Quốc với chính sách thu hút đầu tƣ nƣớc ngoài vào lĩnh vực phân phối hàng hóa nội địa”, Vụ chính sách thị trƣờng trong nƣớc, Bộ Công Thƣơng. 11. Thời báo kinh tế Việt Nam (2006), “Kinh tế 2006 - 2007 Việt Nam, thế giới”. 12. Thời báo kinh tế Việt Nam (ra ngày 15/6/2006), “Hệ thống G7 Mart - liên kết nhà bán lẻ nhỏ”. 13. ThS.Nguyễn Văn Tiến (2005), “Việt Nam đang là nơi hấp dẫn nhiều tập đoàn phân phối quốc tế”, Tạp chí phát triển kinh tế của ĐH kinh tế thành phố Hồ Chí Minh số 179, trang 29, 30. 14. PGS.Huang Gui Zhi - Chủ nhiệm khoa marketing trƣờng ĐH Công thƣơng Bắc Kinh, “Chính sách và biện pháp phát triển các mô hình phân phối hiện đại ở Trung Quốc”. III/ Các Website điện tử 1. www.bizchina.chinadaily.com.cn (2005), “The tenth five-year plan for retail and wholesale industry and its development”. 2. “Consumer Confidence, Concerns and Spending Intentions - July 2007”. 3. “A.T.Kearney’s 2007 Global Retail Development Index (GRDI)”. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Quỳnh Nga Nhật 1 - K43F 97 4. ent_Index_2006&query=vietnam%2Bretail, “The 2006 Global Retail Development Index - Emerging Market Priorities for Global Retailers”. 5. te/Newspage?contentId=33863, “Thị trƣờng bán lẻ Việt Nam-nấm mọc sau cơn mƣa”, cập nhật ngày 24/07/2007. 6. l-b-c-m-khi-h-i-nh-p-wto, “Kinh doanh phân phối và bán lẻ - Bƣớc đệm khi hội nhập WTO”, ngày 11/04/2007. 7. “Việt Nam hấp dẫn các hãng bán lẻ nƣớc ngoài”, ngày 15/10/2006. 8. “Thị trƣờng bán lẻ, G7 Mart chuẩn bị lâm chiến”, ngày 10/07/2006. 9. “Ngành bán lẻ nội địa: Cần chính sách hơn vốn”, ngày 24/09/2007. 10. 7cbfa0f6bf, “Thƣơng mại nội địa - thực trạng dễ bị tổn thƣơng và xáo trộn”. 11. 6fa6d7f3a8, “Trung Quốc và kinh nghiệm mở cửa thị trƣờng bán lẻ”. 12. op.com.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=25&Itemid=31, “Kế hoạch sản xuất kinh doanh năm 2008”. 13. “Tổng kết hoạt động sản xuất kinh doanh”. 14. “Multilateral Agreements on Trade in Goods”. 15. /index.htm, “Wal-Mart keeps the Change Suppliers pay for new technology”. 16. 311/index.htm, “Why Wal-Mart can’t find happiness in Korean market”.