Đề tài Thị trường tài chính Mỹ và bài học kinh nghiệm cho việc phát triển thị trường tài chính Việt Nam

15/11/2000. §©y lµ lo¹i tr¸i phiÕu v« danh, kú h¹n 5 n¨m, l·i suÊt 6,5%/n¨m tr¶ tr­íc vµ ®­îc ®iÒu chØnh hµng n¨m nh­ng vÉn ®¶m b¶o møc l·i suÊt tèi thiÓu lµ 6,5%. Thêi gian ®Çu TTGDCK chØ thùc hiÖn giao dÞch 3 phiªn 1 tuÇn, tõ th¸ng 3/2002 ®· n©ng lªn 5 phiªn 1 tuÇn. TÝnh ®Õn 30/6/2003 TTGDCK ®· tæ chøc ®­îc 570 phiªn giao dÞch chøng kho¸n liªn tôc, an toµn ®¹t trÞ gi¸ chøng kho¸n giao dÞch gÇn 3.700 tû ®ång trong ®ã giao dÞch cæ phiÕu kho¶ng 88% vµ giao dÞch tr¸i phiÕu gÇn 12%. Cho ®Õn ®Õn hÕt th¸ng 11 n¨m 2003, c¸c c«ng ty niªm yÕt ®Òu lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn hãa, vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c c«ng ty cã chiÒu h­íng tèt, ®Òu cã l·i. B¶ng 10: Tæng hîp cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty niªm yÕt STT M· CK Tæng tµi s¶n 2002 (tû ®ång) Lîi nhuËn rßng 2002 (tû ®ång) 1 AGF 167 24 2 BBC 162 4 3 BPC 54 9 4 BT6 216 16 5 BTC 41 0,524 6 CAN 80 7 7 DPC 26 2 8 GIL 93 14 9 GMD 448 96 10 HAP 70 8 11 KHA 76 6 12 LAF 80 8 13 REE 443 34 14 SAM 232 58 15 SAV 174 14 16 SGH 22 2 17 TMS 99 10 18 TRI 93 8 19 TS4 39 5 20 HAS 97 4 21 VTC 33 7 Tæng céng 2624 334 Nguån: www.vcbs.com.vn Thêi gian ®Çu khi thÞ tr­êng míi ®i vµo ho¹t ®éng, c¸c c«ng ty niªm yÕt ®Òu ®· cè g¾ng ®Ó ®¸p øng c¸c quy ®Þnh do ñy ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc ®Ò ra. Tuy nhiªn, do ch­a cã thãi quen trong m«i tr­êng ho¹t ®éng cña TTCK, nªn ®a sè c¸c c«ng ty niªm yÕt chØ chó träng vµo th«ng tin ®Þnh kú vµ th«ng tin ph¶i cung cÊp theo yªu cÇu, ch­a chñ ®éng cung cÊp kÞp thêi th«ng tin liªn quan tíi ho¹t ®éng cña c«ng ty. ViÖc l­u ký chøng kho¸n ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho giao dÞch chøng kho¸n t¹i TTGDCK. C¸c thµnh viªn l­u ký ®Òu tu©n thñ c¸c quy ®Þnh vÒ l­u ký chøng kho¸n cña UBCKNN vµ TTGDCK. HiÖn nay, ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn l­u ký n­íc ngoµi ch­a ®¸ng kÓ do ng­êi n­íc ngoµi ®Çu t­ cßn Ýt vµo TTCK ViÖt Nam. Trong thêi gian ®Çu, TTGDCK Tp Hå ChÝ Minh, chØ giao dÞch 3 phiªn/mét tuÇn; tõ 1/3/2002 n©ng lªn 5 phiªn mét tuÇn, ®ång thêi nghiªn cøu c¶i tiÕn quy tr×nh thanh to¸n, gi¶m thêi gian thanh to¸n tõ 4 xuèng cßn 3 ngµy theo th«ng lÖ quèc tÕ. TTGDCK ®· chñ ®éng thùc hiÖn viÖc cung cÊp th«ng tin kÞp thêi th«ng qua c¸c c«ng ty chøng kho¸n tíi ng­êi ®Çu t­, ®Õn nay ®· thùc hiÖn cung cÊp th«ng tin trùc tuyÕn (on-line) thay cho viÖc cung cÊp th«ng tin t¹i sµn th«ng qua ®¹i diÖn giao dÞch cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Biªn ®é dao ®éng gi¸ chøng kho¸n lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®­îc ¸p dông nh»m æn ®Þnh thÞ tr­êng vµ b¶o vÖ c¸c nhµ ®Çu t­ trong thêi kú ho¹t ®éng ban ®Çu cña TTCK, vµ ®iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua viÖc ®iÒu chØnh biªn ®é theo t×nh h×nh thùc tÕ thÞ tr­êng. Thêi gian ®Çu, TTGDCK ¸p dông biªn ®é dao ®éng gi¸ ± 2% sau ®ã t¨ng lªn ± 7% vµ ±3%. Tõ 20/5/2003 TTGDCK ®· ¸p dông mét sè gi¶i ph¸p kü thuËt nh­: h¹ thÊp l« giao dÞch cæ phiÕu, t¨ng tõ 1 lªn 2 lÇn khíp lÖnh trong phiªn giao dÞch, bæ sung lÖnh giao dÞch t¹i møc gi¸ khíp lÖnh (ATO), gi¶m tû lÖ ký quü tèi thiÓu xuèng 70%. ViÖc ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p trªn b­íc ®Çu cã t¸c dông thu hót thªm nhµ ®Çu t­, ®a d¹ng h×nh thøc lÖnh giao dÞch t¨ng thªm lùa chän cho nhµ ®Çu t­, tËp d­ît cho viÖc khíp lÖnh liªn tôc sau nµy. VÒ chØ sè VN-index: §©y lµ chØ sè chøng kho¸n duy nhÊt ë ViÖt Nam, ph¶n ¸nh mét c¸ch kh¸i qu¸t nhÊt t×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Phiªn giao dÞch ®Çu tiÒn ®ãng cöa cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®ãng cöa víi chØ sè VN-index ë møc khëi ®iÓm 100 vµ tæng gi¸ trÞ giao dÞch ®¹t 70,4 triÖu ®ång. Gi¸ trÞ giao dÞch trung b×nh cña n¨m 2001 kho¶ng 6 tû ®ång/phiªn vµ n¨m 2002 kho¶ng 4,2 tû ®ång/phiªn. Trong n¨m 2001 vµ 2002, VN-Index cã nh÷ng ®ît t¨ng tõ 15-20% nh­ng chñ yÕu chØ lµ nh÷ng kho¶ng dõng ®Ó råi thÞ tr­êng buéc ph¶i nhÊp nhËn VN-Index tr­ît xuèng c¸c møc thÊp h¬n. TiÕp theo ®ã lµ nh÷ng ®ît suy gi¶m lÆp ®i lÆp l¹i vµ bao giß còng b¾t ®Çu b»ng l­îng cÇu yÕu, råi l­îng cung t¨ng å ¹t, ®Õn khi gi¸ cæ phiÕu gi¶m th× l­îng cung t¨ng ®Õn “ngËp lôt” thÞ tr­êng. B¶ng 11: ChØ sè VN-index t¹i mét sè thêi ®iÓm PGD Ngµy VN-index Ghi chó 01 28-7-2000 100 66 29-12-2000 206,83 137 25-6-2001 571,04 Møc cao nhÊt trong thêi gian qua 217 31-12-2001 235,4 453 31-12-2002 183,33 509 01-4-2003 139,64 Møc thÊp nhÊt sau ngµy 01-01-2001 678 28-11-2003 163,87 Nguån: T¹p chÝ chøng kho¸n sè 7 th¸ng 7 n¨m 2003, www.mezfin.com Trong n¨m 2003, VN-index cã ®ît t¨ng ®ét biÕn lÇn ®Çu trong 8 th¸ng ®Çu ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Vµo thêi ®iÓm nµy, VN-index t¨ng liªn tôc 2%/phiªn vµ hÇu nh­ kh«ng cã mét ®iÓm dõng nµo cho ®Õn khi t¨ng gÊp gÇn 5 lÇn gi¸ trÞ ban ®Çu. Trong giai ®o¹n cao trµo tr­íc khi thÞ tr­êng b­íc vµo mét c¬n suy gi¶m, VN-index tiÕp tôc vät lªn 7%/phiªn, ®Ó råi sau ®ã tôt xuèng sau khi VN-index t¨ng gÊp 5,7 lÇn gi¸ trÞ ban ®Çu. Th¸ng 11 n¨m 2003 lµ mét trong nh÷ng giai ®o¹n VN-index cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao nhÊt vµ t¹o ra ®­îc ¶nh h­ëng râ nÐt nhÊt trong 40 th¸ng thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. ChØ trong vßng 5 tuÇn, VN-index ®· t¨ng h¬n 27%. XÐt vÒ quy m«, gi¸ trÞ giao dÞch cña c¸c chøng kho¸n (chØ tÝnh giao dÞch cæ phiÕu) trong th¸ng 11/2003 lín h¬n gÊp gÇn 3 lÇn so møc trung b×nh 10 th¸ng ®Çu n¨m 2003 vµ gÇn xÊp xØ quy m« giao dÞch trung b×nh cña hai n¨m 2001 vµ 2002. YÕu tè c¨n b¶n kh¸c biÖt t¹o nªn ®ît t¨ng tr­ëng th¸ng 11/2003 lµ sù phôc håi m¹nh mÏ cña søc cÇu. §ît t¨ng tr­ëng nµy còng kÐo vÒ cho thÞ tr­êng nh÷ng nhµ ®Çu t­ “l¹c lèi” do m¶i ®uæi theo gi¸ vµng, gi¸ USD vµ l·i suÊt trong n¨m 2003. Trong n¨m 2002 vµ nöa ®Çu n¨m 2003, nhiÒu nhµ ®Çu t­ ®· chÊp nhËn b¸n cæ phiÕu v× nhiÒu lý do, trong ®ã cã lý do lµ t×m c¸ch xoay vßng vèn. VÒ ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n: Cho ®Õn th¸ng 7/2003, Uû b¸n chøng kho¸n Nhµ n­íc (UBCKNN) ®· cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng kinh doanh cho 12 c«ng ty chøng kho¸n trong ®ã cã 5 c«ng ty cæ phÇn vµ 7 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n (trong sè 12 c«ng ty chøng kho¸n hiÖn nay cã 2 c«ng ty míi b¾t ®Çu ho¹t ®éng, ®ã lµ c«ng ty chøng kho¸n Mª K«ng - MSC triÓn khai ho¹t ®éng tõ th¸ng 2/2003, c«ng ty chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh - HSC triÓn khai ho¹t ®éng tõ th¸ng 4/2003 vµ c«ng ty chøng kho¸n Ng©n hµng §«ng ¸ - EABS míi ®­îc phÐp th¸ng 5/2003) ®­îc thÓ hiÖn qua nh÷ng n«i dung sau: Sè tµi kho¶n giao dÞch chøng kho¸n më t¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n tÝnh ®Õn th¸ng 4/2003 tæng sè tµi kho¶n më t¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n lµ gÇn 15.000 tµi kho¶n, t¨ng 7% so víi sè l­îng gÇn 14.000 tµi kho¶n vµo cuèi n¨m 2002 vµ t¨ng h¬n 65% so víi sè l­îng 9.000 tµi kho¶n vµo cuèi n¨m 2001. Nãi chung, trong thêi gian qua sè l­îng tµi kho¶n giao dÞch chøng kho¸n t¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n t¨ng lªn, nh­ng trªn thùc tÕ con sè nµy kh«ng ph¶n ¸nh ®­îc trùc tr¹ng t×nh h×nh giao dÞch trªn thÞ tr­êng. Giao dÞch chøng kho¸n: tæng trÞ gi¸ giao dÞch cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n nãi chung ®· gi¶m sót m¹nh so víi c¸c n¨m tr­íc. §Õn 31/3/2003, tæng trÞ gi¸ giao dÞch cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®¹t gÇn 237 tû ®ång gi¶m h¬n 47% so víi gÇn 450 tû ®ång cïng kú n¨m tr­íc. PhÝ m«i giíi: phÝ m«i giíi cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n vÉn tiÕp tôc sót gi¶m m¹nh so víi n¨m tr­íc. Cô thÓ, tæng phÝ m«i giíi cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n thu ®­îc trong Quý I/2003 ®¹t gÇn 730 triÖu ®ång gi¶m h¬n 65% so víi cïng kú n¨m tr­íc (quý I/2002 ®¹t h¬n 2 tû ®ång phÝ m«i giíi). Trong 3 n¨m qua, c¸c c«ng ty chøng kho¸n kh«ng ngõng cñng cè, hoµn thiÖ bé m¸y tæ chøc, më réng ®Þa bµn ho¹t ®éng th«ng qua viÖc më thªm chi nh¸nh t¹i Hµ Néi, Vòng Tµu, H¶i Phßng, §µ N½ng, CÇn Th¬, §ång Nai. KÕt qu¶ kinh doanh cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®Òu cã chiÒu h­íng tèt, c¸c chØ tiªu b¸o c¸o tµi chÝnh cho thÊy c¸c c«ng ty chøng kho¸n cã t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh, kh¶ n¨ng thanh to¸n ®­îc ®¶m b¶o. MÆc dï n¨m 2003, c¸c c«ng ty chøng kho¸n cã sù gi¶m sót vÒ lîi nhuËn, nh­ng so víi cïng kú n¨m tr­íc, t×nh h×nh sö dông vèn cña c¸c c«ng ty ®· ®­îc c¶i thiÖn. Tµi s¶n d­íi d¹ng tiÒn gi¶m, tû lÖ tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®Çu t­ dµi h¹n t¨ng lªn. Kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c c«ng ty ®­îc ®¶m b¶o. NÕu xÐt chung vÒ c¬ cÊu doanh thu cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ thÊy thùc tÕ tån t¹i lµ doanh thu tõ l·i vèn kinh doanh vÉn chiÕm tû träng lín trong tæng doanh thu cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n mÆc dï tû träng doanh thu nµy ë tõng c«ng ty còng rÊt kh¸c nhau. ThÞ tr­êng cæ phiÕu phi tËp trung ra ®êi tr­íc thÞ tr­êng cæ phiÕu tËp trung, cã tiÒm n¨ng t­¬ng ®èi lín. Hµng hãa cña thÞ tr­êng bao gåm cæ phiÕu cña c¸c DNNN ®­îc cæ phÇn hãa vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn ®­îc thµnh lËp theo LuËt C«ng ty tr­íc ®©y vµ LuËt Doanh nghiÖp. Cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn hãa chiÕm 90% tæng sè cè phiÕu ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng. Giao dÞch cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng phi tËp trung ®¹t kho¶ng 1 tû USD, lín h¬n 5 lÇn so víi tæng gi¸ trÞ cæ phiÕu niªm yÕt t¹i thÞ tr­êng tËp trung. Cho ®Õn nay ch­a cã luËt ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng phi tËp trung. C¸c giao dÞch trªn thÞ tr­êng ®­îc tù tæ chøc, mang tÝnh tù ph¸t, cßn nhiÒu rñi ro. HiÖn nay vµ trong thêi gian tíi, thÞ tr­êng nµy vÉn sÏ lµ n¬i giao dÞch cæ phiÕu chñ yÕu vµ gãp phÇn huy ®éng vèn ®Çu t­ dµi h¹n cña nhiÒu c«ng ty cæ phÇn. Nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng nµy còng cã nhiÒu t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng cæ phiÕu tËp trung. 2.2. §¸nh gi¸ chung vÒ ho¹t ®éng thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam * Nh÷ng tiÕn bé b­íc ®Çu quan träng Thø nhÊt, thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· cã mét thÞ tr­êng cÊp 2 chÝnh thøc víi m« h×nh tæ chøc vµ qu¶n lý phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam, thùc sù lµ h¹t nh©n trung t©m cña thÞ tr­êng, t¹o ra mét c¬ héi ®Çu t­ míi vµ thu hót ®­îc sù quan t©m tõ c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. C¸c giao dÞch chøng kho¸n t¹i trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Hå ChÝ Minh (TTGDCKHCM) lu«n ®¶m b¶o ®­îc tÝnh liªn tôc vµ nh÷ng yªu cÇu ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. Ho¹t ®éng cña TTGDCKHCM còng më ra nh÷ng c¬ héi cho sù ph¸t triÓn cña c¸c ®Þnh chÕ, c¸c tæ chøc trung gian, ®Æc biÖt lµ sù tham gia cña c¸c NHTM, trªn c¬ së ®ã gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng tµi chÝnh ViÖt Nam. Råi ®©y, c¸c ng©n hµng sÏ cã ®iÒu kiÖn ®Ó khai th¸c c¸c h×nh thøc huy ®éng vµ sö dông vèn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Thø hai, víi ho¹t ®éng cña TTGDCKHCM, thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· thùc sù lµ mét ®éng lùc gãp phÇn thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. TÝnh ®Õn tr­íc th¸ng 7 n¨m 2003 tøc lµ ®óng 3 n¨m ho¹t ®éng cña TTGDCKHCM sè l­îng c«ng ty ®­îc cæ phÇn ho¸ ®· t¨ng 1026 c«ng ty, ®Õn nay ®· cã 1.100 DNNN ®­îc cæ phÇn ho¸. §iÒu quan träng h¬n lµ ®· cã sù thay ®æi vÒ chÊt, cæ phÇn ho¸ giê ®©y míi thùc sù lµ cæ phÇn ho¸, ng­êi mua cæ phÇn kh«ng ph¶i chØ lµ c«ng nh©n viªn thuéc c«ng ty ®Ó gi÷ chç lµm viÖc. Thø ba, ho¹t ®éng cña TTGDCKHCM ®· chøng minh mét thùc tÕ r»ng thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ thùc sù cÇn thiÕt vµ cã thÓ trë thµnh hiÖn thùc, bæ sung cho ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng trong viÖc ®øng vån ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ. Thªm n÷a, thÞ tr­êng chøng kho¸n còng ®· trùc tiÕp huy ®éng ®­îc mét l­îng vèn cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc, th«ng qua ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tr¸i phiÕu ChÝnh phñ. Ch¾c ch¾n trong t­¬ng lai gÇn, c¸c lo¹i chøng kho¸n Nhµ n­íc sÏ ®­îc giao dÞch nhén nhÞp h¬n. Thø t­, víi sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña TTGDCKHCM b­íc ®Çu ®· h×nh thµnh cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty niªm yÕt, cung c¸ch vµ nÒn nÕp míi, tÝch cùc vµ phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu, nguyªn t¾c qu¶n lý vµ ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶, cã tr¸ch nhiÖm víi uy tÝn cña b¶n th©n doanh nghiÖp vµ tr¸ch nhiÖm víi céng ®ång. Thø n¨m, ho¹t ®éng cña TTGDCKHCM lµ b­íc thÝ ®iÓm tËp d­ît ban ®Çu cã ý nghÜa quan träng, gióp cho c¸c c¬ quan qu¶n lý, c¸c thµnh viªn tham gia ®­îc thùc hµnh c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh bËc cao cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i vèn cßn rÊt míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam. Trªn c¬ së ®ã, n©ng cao kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm còng nh­ hoµn thiÖn mäi mÆt cÇn thiÕt ®Ó më réng, ph¸t triÓn c¸c bé phËn kh¸c cña thÞ tr­êng chøng kho¸n trong giai ®o¹n tiÕp theo. * Nh÷ng mÆt h¹n chÕ vµ tån t¹i Bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé kÓ trªn, ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam trong thêi gian qua thÓ hiÖn lµ mét "thÞ tr­êng cßn rÊt s¬ khai" vµ béc lé nhiÒu h¹n chÕ vµ tån t¹i nh­ sau: Thø nhÊt, hµng ho¸ Ýt vµ nghÌo nµn vÒ chñng lo¹i do vËy mµ quy m« thÞ tr­êng qu¸ nhá bÐ, kh¶ n¨ng rñi ro cao. C¸c c«ng ty niªm yÕt hÇu hÕt lµ cã sè vèn nhá (B¶ng 10). VÊn ®Ò nµy dÉn tíi nh÷ng h¹n chÕ vÒ l­îng giao dÞch vµ quan hÖ cung cÇu trong c¸c phiªn giao dÞch. Trung b×nh mçi phiªn gi¸ trÞ giao dÞch chØ ®¹t kho¶ng 5 tû VND ë thÞ tr­êng cæ phiÓu, nhiÒu phiªn kh«ng cã giao dÞch tr¸i phiÕu hoÆc tæ chøc ®Êu thÇu kh«ng thµnh c«ng. Tr¸i phiÕu chÝnh phñ ch­a thùc sù trë thµnh mét c«ng cô ®Çu t­ hÊp dÉn, thiÕu sù ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i còng nh­ vÒ thêi h¹n. Thø hai, ph¹m vi ¶nh h­ëng cña thÞ tr­êng cßn nhá hÑp dÉn tíi l­îng vèn huy ®éng qua thÞ tr­êng kh«ng ®¸ng kÓ so víi nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña n­íc ta. C¸c lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng ch­a mang tÝnh chÊt ®¹i diÖn cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nãi riªng còng nh­ ph¶n ¸nh thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung do c¸c c«ng ty niªm yÕt hiÖn nay ®Òu kh«ng ph¶i lµ c¸c ®¬n vÞ chñ chèt trong lÜnh vùc ho¹t ®éng. Sè l­îng c«ng ty tham gia niªm yÕt trªn thÞ tr­êng cßn qu¸ Ýt do c¸c quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn ch­a hîp lý hoÆc do chÝnh c¸c doanh nghiÖp ch­a muèn niªm yÕt. Thø ba, ch­a cã sù tham gia tÝch cùc cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh chñ chèt võa lµ mét h¹n chÕ võa lµ mét nguyªn nh©n khiÕn cho ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam nãi chung vµ TTGDCKHCM nãi riªng ch­a cã ®­îc ph¹m vi ¶nh h­ëng vµ quy m« ho¹t ®éng cÇn thiÕt. C¸c NHTM cã thÓ ch­a ho¹t ®éng ®ñ ®iÒu kiÖn trong khi c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian kh¸c hÇu nh­ ch­a cã hoÆc míi h×nh thµnh. Thø t­, hÖ thèng giao dÞch vµ c¸c ho¹t ®éng phô trî cña TTGDCKHCM nh×n chung ch­a hoµn thiÖn. Ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n hiÖn nay míi chØ tËp trung vµo ho¹t ®éng m«i giíi mµ ch­a thÓ cung cÊp ®­îc c¸c dÞch vô tiÖn Ých cho kh¸ch hµng. ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng kinh doanh cña c¸c nhu cÇu ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Thêi gian thanh to¸n cßn dµi. c«ng t¸c th«ng tin chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng cßn Ýt vµ ch­a kÞp thêi. Thø n¨m, c«ng t¸c qu¶n lý vµ c¬ chÕ ®iÒu tiÕt cßn nhiÒu bÊt cËp. Ch­a cã c¸c tæ chøc qu¶n lý gi¸m s¸t cÇn thiÕt nh­: tæ chøc ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm. C¬ chÕ ®iÒu tiÕt vÉn mang ®Æc tÝnh hµnh chÝnh, chñ quan, duy ý chÝ võa kh«ng chÆt chÏ võa qu¸ cøng nh¾c. §iÒu nµy tÊt yÕu dÉn ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n­íc kh«ng nh÷ng bÞ h¹n chÕ thËm chÝ g©y nªn nh÷ng t¸c ®éng kh«ng theo mong muèn. Thø s¸u, thÞ tr­êng chøng kho¸n tËp trung - TTGDCKHCM tån t¹i mét c¸ch ®¬n ®éc, thiÕu sù trî gióp cña c¸c thÞ tr­êng "vÖ tinh" nh­ thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, thÞ tr­êng b¸n tËp trung OTC...Trong khi ®ã, "thÞ tr­êng ngÇm" bu«n b¸n c¸c lo¹i cæ phiÕu ch­a niªm yÕt, n»m ngoµi sù kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng l¹i ©m thÇm ho¹t ®éng víi quy m« kh¸ lín hµm chøa nhiÒu nguy c¬ rñi ro cao vµ cã thÓ sÏ cã t¸c ®éng kh«ng mong muèn. 3. §¸nh gi¸ chung vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam 3.1. Nh÷ng mÆt ®­îc cña viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh Mét lµ, c¸c cÊu thµnh c¬ b¶n cña TTTC ®· ®­îc h×nh thµnh. C¸c thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng tr¸i phiÕu vµ thÞ tr­êng cæ phiÕu cïng lo¹i c«ng cô tµi chÝnh hay giÊy tê cã gi¸, ®· dÇn trë nªn quen thuéc víi c«ng chóng. NhiÒu ®Þnh chÕ trung gian míi nh­ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä, c«ng ty chøng kho¸n, c«ng ty tµi chÝnh... ®­îc thµnh lËp, mét sè ®· ®i vµo ho¹t ®éng t­¬ng ®èi vµ cã hiÖu qu¶. Hai lµ, TTTC ®· b­íc ®Çu t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc thùc hiÖn tèt vai trß, chøc n¨ng cña m×nh. ThÞ tr­êng tiÒn tÖ ®ang lµ mét c¬ së quan träng ®Ó Ng©n hµng Nhµ n­íc chuyÓn sang ¸p dông cã hiÖu qu¶ h¬n c¸c c«ng cô tiÒn tÖ gi¸n tiÕp, thùc thi linh ho¹t chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®¶m b¶o æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ra ®êi tõ th¸ng 7/2000 t¹o kh¶ n¨ng cho nÒn kinh tÕ cã ®­îc mét kªnh huy ®éng vèn míi tiÒm tµng. §Æc biÖt, hÖ thèng ng©n hµng vµ tÝn dông ng©n hµng ®· vµ ®ang cã nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n theo h­íng tÝch cùc, ¸p lùc c¹nh tranh, c«ng cuéc t¸i c¬ cÊu, vµ viÖc n©ng cao n¨ng lùc gi¸m s¸t cña NHNN ®ang gãp phÇn c¶i thiÖn n¨ng lùc c¹nh tranh cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i, nhÊt lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh. ChÝnh s¸ch tÝn dông ®èi xö ngµy cµng b×nh ®¼ng h¬n ®èi víi mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Ba lµ, thÞ tr­êng tµi chÝnh (chÝnh thøc) ®­îc vËn hµnh trong khung khæ ph¸p lý x¸c ®Þnh, b­íc ®Çu kÕt hîp ®­îc kinh nghiÖm quèc tÕ víi t×nh h×nh cô thÓ ë ViÖt Nam. C¸c nguyªn t¾c qu¶n lý tµi chÝnh tiªn tiÕn vµ chuÈn mùc quèc tÕ vÒ tÝnh minh b¹ch, kÕ to¸n, kiÓm to¸n, gi¸m s¸t... ®· vµ ®ang tõng b­íc ®­îc thÓ chÕ ho¸ vµ øng dông trong thùc tÕ. C¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý, ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh còng tõng b­íc ®­îc hoµn thiÖn. Bèn lµ, chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan trùc tiÕp qu¶n lý TTTC vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh (NHNN, Bé Tµi chÝnh, vµ Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc) ®· ®­îc thÓ chÕ ho¸. Sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý hÖ thèng tµi chÝnh vµ TTTC còng nh­ víi c¸c Bé ngµnh liªn quan trong xö lý c¸c vÊn ®Ò t¸c nghiÖp ph¸t sinh ®· chÆt chÏ vµ hiÖu qu¶ h¬n. 3.2. Nh÷ng bÊt cËp, yÕu kÐm cña thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam Nh×n tæng thÓ, TTTC nãi chung vµ c¸c thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng vèn nãi riªng ë n­íc ta vÉn cßn ë tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp, ngay c¶ so víi nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn. Tuy TTTC ®· ®­îc h×nh thanh víi c¸c cÊu thµnh c¬ b¶n, song vÉn cßn thiÕu v¾ng mét sè ®Þnh chÕ tµi chÝnh quan träng nh­ c¸c quü h­u trÝ, quü ®Çu t­ t­¬ng hç, quü ®Çu t­ m¹o hiÓm, c«ng ty ®Þnh møc tÝn nhiÖm... NhiÒu c«ng cô tµi chÝnh hiÖn ®¹i, nhÊt lµ c«ng cô ph¸i sinh (nh­ chøng quyÒn, quyÒn mua tr­íc) cßn ch­a ®­îc sö dông hoÆc ®­îc ¸p dông song Ýt cã t¸c dông. Ngoµi ra, trong nhiÒu tr­êng hîp, c¸c lùc l­îng tham gia TTTC chØ lµ danh nghÜa vµ c¸c thµnh viªn thùc tÕ chñ yÕu vÉn lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh. Møc ®é ph¸t triÓn cña TTTC n­íc ta xÐt theo chiÒu s©u cßn rÊt thÊp. Dung l­îng thÞ tr­êng vèn cßn qu¸ nhá bÐ. N¨m 2002, gi¸ trÞ d­ nî tr¸i phiÕu (ChÝnh phñ vµ c«ng ty) t­¬ng ®­¬ng 2% GDP; tû lÖ vèn ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n chÝnh thøc (gi¸ trÞ cæ phiÕu ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng) chØ ®¹t kho¶ng 0,45% GDP; vµ sè d­ tÝn dông ng©n hµng míi ®¹t 52% GDP. Nh÷ng chØ sè nµy nhá h¬n rÊt nhiÒu so víi cña Trung Quèc (N¨m 1999, c¸c chØ sè t­¬ng øng cña Trung Quèc lµ 21%, 25% vµ 130% GDP) vµ nãi chung còng cßn nhá so víi cña nhiÒu n­íc ASEAN (N¨m 2000, c¸c chØ sè t­¬ng øng cña Indonesia lµ: 2%, 20% vµ 21%; cña Malaysia: 62%, 130%, vµ 101% GDP; cña Singapore: 31%, 253%, vµ 97% GDP; cña Philipine: 1%, 78%, vµ 44% GDP; vµ cña Th¸i Lan: 33%, 26%, vµ 94% GDP. §é s©u tµi chÝnh (®­îc ®o b»ng tû lÖ tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n/GDP) cña n­íc ta còng cßn t­¬ng ®èi "n«ng", ®¹t kho¶ng 60% vµo cuèi n¨m 2002, tuy ®· t¨ng ®¸ng kÓ so víi møc 20% n¨m 1990. II. Bµi häc kinh nghiÖm cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh viÖt Nam nh×n tõ thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü 1. §Þnh h­íng cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020 Tµi chÝnh lµ vÊn ®Ò rÊt nh¹y c¶m, kh«ng chØ ph¶n ¸nh, phô thuéc rÊt lín vµo n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ thùc mµ cßn lµ yÕu tè trùc tiÕp t¸c ®éng tíi t¨ng tr­ëng vµ æn ®Þnh kinh tÕ. Do ®ã chiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¶i chÞu sù chi phèi vµ lµ mét bé phËn h÷u c¬ cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi tæng thÓ víi môc tiªu c¬ b¶n lµ t¹o dùng mét nÒn tµi chÝnh quèc gia v÷ng m¹nh, mét m«i tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ vÜ m« æn ®Þnh, bÒn v÷ng lµm c¬ së ®Ó thóc ®Èy vµ n©ng cao chÊt l­îng t¨ng tr­ëng kinh tÕ còng nh­ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c nh­ xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo vµ n©ng cao møc sèng cña mäi tÇng líp nh©n d©n. §¹i héi §¶ng lÇn thø IX (2001) chØ râ n­íc ta ph¶i tiÕp tôc t¹o lËp ®ång bé c¸c yÕu tè thÞ tr­êng, ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc; thóc ®Èy sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ tõng b­íc hoµn thiÖn c¸c lo¹i thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, ®Æc biÖt quan t©m c¸c thÞ tr­êng quan träng, nh­ng hiÖn ch­a cã hoÆc cßn s¬ khai nh­ thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng khoa häc vµ c«ng nghÖ, trong khi vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng hãa vµ dÞch vô. Quan ®iÓm vÒ viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh còng ®· ®­îc §¹i héi §¶ng lÇn thø IX kh¼ng ®Þnh, lµ n­íc ta cÇn: “Ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng thÞ tr­êng vèn, nhÊt lµ thÞ tr­êng vèn dµi h¹n vµ trung h¹n. Tæ chøc vµ vËn hµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng b¶o hiÓm an toµn, hiÖu qu¶. H×nh thµnh ®ång bé thÞ tr­êng tiÒn tÖ; t¨ng kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña ®ång tiÒn ViÖt Nam”. Dùa trªn c¬ së môc tiªu vµ quan ®iÓm trªn cã thÓ ®Æt ra mét vµi ®Þnh h­íng chung vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ cho ViÖt Nam trong thêi gian tíi nh­ sau: X©y dùng lé tr×nh ph¸t triÓn tæng thÓ hÖ thèng tµi chÝnh vµ TTTC trong tæng thÓ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c¶i c¸ch c¬ cÊu vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. C¸c mèc quan träng cho viÖc x©y dùng lé tr×nh ph¸t triÓn tæng thÓ hÖ thèng tµi chÝnh vµ TTTC lµ c¸c n¨m 2005, 2010 vµ thËp niªn tiÕp theo. Lé tr×nh nµy kh«ng chØ tÝnh ®Õn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c¶i c¸ch c¬ cÊu (nhÊt lµ c¶i c¸ch khu vùc DNNN) vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mµ cßn c¶ c¸c mèi quan hÖ néi t¹i gi÷a c¸c cÊu thµnh cña TTTC. Chó träng hoµn thiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i; ®ång thêi thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu ®Ó TTTC tõng b­íc cã ®­îc cÊu tróc c©n ®èi h¬n. Tr­íc m¾t, cÇn chó träng ®Õn viÖc hoµn thiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng ng©n hµng, nhÊt lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh do yªu cÇu thùc tÕ hiÖn nay vµ v× ®©y còng chÝnh lµ tiÒn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu cho sù ph¸t triÓn TTTC nãi chung vµ c¸c thÞ tr­êng vèn nãi riªng. CÇn ph¶i nhÊn m¹nh thªm r»ng mét thÞ tr­êng tiÒn tÖ hoµn chØnh h¬n sÏ gãp phÇn ®Èy nhanh viÖc chuyÓn sang sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô tiÒn tÖ gi¸n tiÕp nh»m võa ®¶m b¶o kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cung tiÒn tÖ, võa gãp phÇn h¹n chÕ nh÷ng rñi ro tµi chÝnh cã thÓ ph¸t sinh, nhÊt lµ trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ l·i suÊt ®· ®­îc tù do ho¸. T¨ng c­êng hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi TTTC th«ng qua viÖc: i) ®¶m b¶o thùc thi nghiªm tóc c¸c nguyªn t¾c qu¶n lý c¬ b¶n; ii) x©y dùng m« h×nh qu¶n lý thÝch hîp vµ t¨ng c­êng sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc; vµ iii) n©ng cao n¨ng lùc c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. Tr­íc hÕt, cÇn thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c nguyªn t¾c vÒ minh b¹ch ho¸ th«ng tin, kÕ to¸n, kiÓm to¸n, vµ gi¸m s¸t dùa trªn c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ ®­îc thõa nhËn vµ cã sù thay ®æi cÇn thiÕt c¸c v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan. §Þnh møc tÝn dông quèc tÕ vµ viÖc t¹o dùng lßng tin ®èi víi c«ng chóng vµ c¸c nhµ ®Çu t­ rÊt phô thuéc vµo viÖc thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c nµy. X©y dùng hÖ thèng chØ sè ®¸nh gi¸ rñi ro vµ m« h×nh b¸o ®éng sím. §©y lµ mét c¨n cø quan träng ®Ó xö lý kÞp thêi c¸c t×nh huèng cã thÓ ph¸t sinh, h¹n chÕ rñi ro trªn TTTC vµ ng¨n ngõa khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ. C¸ch thøc th«ng th­êng lµ tËp hîp vµ xem xÐt mét lo¹t c¸c nhãm chØ sè vÒ kinh tÕ vÜ m«, tµi chÝnh - ng©n hµng, tiÒn tÖ, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ nî n­íc ngoµi, vµ tµi chÝnh doanh nghiÖp. HÖ thèng c¸c chØ sè t­¬ng ®èi dÔ x©y dùng, song khã "xÕp h¹ng" theo møc ®é nghiªm träng vµ khã ®¸nh gi¸ c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c chØ sè. C¸ch thøc ®­îc quan t©m gÇn ®©y lµ x©y dùng c¸c m« h×nh dù b¸o x¸c suÊt khñng ho¶ng, ë t©m khu vùc, cã thÓ x©y dùng c¸c m« h×nh b¸o ®éng sím vÒ kh¶ n¨ng vµ ph¹m vi lan truyÒn khñng ho¶ng. Tuy nhiªn, m« h×nh chØ lµ sù khëi ®Çu cña qu¸ tr×nh ph©n tÝch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch. §¸nh gi¸ theo hÖ thèng c¸c chØ sè vµ m« h×nh cÇn kÕt hîp víi ®¸nh gi¸ chuyªn gia ®Ó cã thÓ ®­a ra nh÷ng dù b¸o kÞp thêi vµ kiÕn nghÞ chÝnh s¸ch hîp lý nhÊt. B¾t nguån tõ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2010 vµ tõ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü, ta cã thÓ rót ra mét sè bµi häc kinh nghiÖm ®¸ng quý sau: 2. Bµi häc kinh nghiÖm cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam nh×n tõ thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü 2.1. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lµm tiÒn ®Ò cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh Tõ thùc tÕ cña n­íc Mü, chóng ta thÊy ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi æn ®Þnh, ph¸t triÓn chÝnh lµ tiÒn ®Ò ®Ó x©y dùng mét hÖ thèng tµi chÝnh v÷ng m¹nh, cã hiÖu qu¶. Bëi cã nh­ vËy th× khi ng­êi d©n bá vèn míi yªn t©m tin t­ëng vµo sù an toµn cña nã vµ n¾m trong tay 90% hy väng lµ sÏ thu ®­îc lîi nhuËn trong t­¬ng lai. Mong muèn ®ång tiÒn sinh lîi, ng­êi bá vèn hiÓu râ sù m¹o hiÓm vµ chÊp nhËn rñi ro. Anh ta kh«ng hÒ ®ßi hái sù "an toµn" tuyÖt ®èi cho kho¶n ®Çu t­ cña m×nh. Tuy nhiªn, tÊt c¶ nh÷ng ng­êi gãp vèn ®Òu muèn cã mét thÞ tr­êng ®Çu t­ ch¾c ch¾n, nghÜa lµ, mét tr¹ng th¸i kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi ®ñ æn ®Þnh Ýt nhÊt trong t­¬ng lai m­¬i m­êi l¨m n¨m. Nãi mét c¸ch cô thÓ h¬n, hä ph¶i tin r»ng tèc ®é l¹m ph¸t sÏ t¨ng chËm h¬n tû suÊt lîi nhuËn cña ®ång vèn bá ra. Ngoµi ra ng­êi ®Çu t­ yªu cÇu mét sù b¶o ®¶m vÒ mÆt ph¸p lý ®èi víi kho¶n tiÒn bá ra, anh ta cÇn biÕt ch¾c ch¾n lµ tiÒn cña m×nh sÏ kh«ng bÞ l¹m dông hay bÞ tiªu ®i mét c¸ch bÊt hîp ph¸p, ®iÒu ®· tõng x¶y ra kh«ng ph¶i mét lÇn trong thùc tiÔn ng©n hµng tÝn dông cña ViÖt Nam. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy, ViÖt nam cÇn gi¶i quyÕt ngay t×nh tr¹ng lµm ¨n kh«ng cã l·i cña mét sè lín c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, cho gi¶i thÓ hoÆc t­ h÷u ho¸ c¸c xÝ nghiÖp thua lç triÒn miªn (trõ c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp ®Æc biÖt quan träng trong c¸c lÜnh vùc y tÕ, giao dôc, quèc phßng, b¶o vÖ m«i tr­êng), khuyÕn khÝch c¸c khu vùc, c¸c ngµnh kinh tÕ cã hiÖu qu¶ kh«ng ph©n biÖt h×nh thøc së h÷u nh»m t¨ng nhanh cña c¶i cho x· héi vµ t¹o ra nguån tiÕt kiÖm míi. TiÕp theo ®ã, ViÖt Nam cÇn ph¶i quan t©m ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng bëi v× n¨ng suÊt lao ®éng cao chÝnh lµ ch×a kho¸ dÉn ®Õn thµnh c«ng cña nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc ta còng cÇn khuyÕn khÝch ®Ó ®Çu t­ thªm vµo x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, duy tr× sù æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ an ninh quèc gia. §ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó cã thÓ h×nh thµnh nªn mét thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn, lµnh m¹nh ë n­íc ta. 2.2. Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p luËt cho ho¹t ®éng thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam Mü lµ mét n­íc mµ thÞ tr­êng tµi chÝnh cña nã ®­îc kiÓm so¸t chÆt chÏ b»ng ph¸p luËt. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi còng ®Òu cho thÊy r»ng kh«ng cã sù nhÊt trÝ, kh«ng cã sù ñng hé tÝch cùc vµ kh«ng cã can dù trùc tiÕp tõ phÝa Nhµ n­íc th× kh«ng mét thÞ tr­êng tµi chÝnh nµo cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc nh­ mong muèn. Do ®ã, ViÖt Nam cÇn cã mét hÖ thèng ph¸p luËt chÆt chÏ ®Ó duy tr× sù æn ®Þnh vÒ mÆt chÝnh trÞ, x· héi cña ®Êt n­íc, sù c©n ®èi kinh tÕ vµ mét møc l¹m ph¸t cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc, qu¶n lý ®­îc c¸c tµi kho¶n tiÕt kiÖm. Tr­íc hÕt, ViÖt Nam cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn mét cuéc c¶i c¸ch triÖt ®Ó hÖ thèng ng©n hµng - tµi chÝnh - tÝn dông, hÖ thèng h¹ch to¸n vµ thuÕ kho¸ theo h­íng chuyÓn c¸c chøc n¨ng hµnh chÝnh lµ chñ yÕu sang c¸c chøc n¨ng kinh doanh, th­¬ng m¹i, m«i giíi giao dÞch c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh. Bëi cã nh­ thÕ th× ph¸p luËt míi dÔ dµng qu¶n lý ThÞ tr­êng tµi chÝnh vµ hµng triÖu kh¸ch hµng trªn thÞ tr­êng nµy míi cã ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn dÔ dµng vµ thuËn lîi ®Ó tham gia. Ng­êi ®Çu t­ vèn, ng­êi sö dông vèn rÊt cÇn sù c«ng b»ng, c«ng minh vµ tù do c¹nh tranh trong mäi quan hÖ giao kÌo ®Ó tån t¹i vµ ho¹t ®éng ®­îc trªn m«i tr­êng tµi chÝnh ®ã. Nãi chung, thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam cÇn ®­îc kiÓm so¸t b»ng HÖ thèng LuËt ®Çy ®ñ vµ cã hiÖu lùc. Mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó kiÓm so¸t nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ luËt ph¸p, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng ph¸p lý kinh doanh nãi chung vµ tiÒn tÖ nãi riªng. Nh÷ng quy ®Þnh ®· cã nh­ hai ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng ch­a ®ñ lµ c¬ së ph¸p lý cho thÞ tr­êng nµy. MÆt kh¸c, tæ chøc vµ vËn hµnh hÖ thèng ng©n hµng cho ®Õn nay ch­a ®¶m b¶o cho c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh cung øng tiÒn tÖ cã hiÖu lùc. VÒ cô thÓ, Nhµ n­íc nªn xem xÐt l¹i mét sè quy ®Þnh trong LuËt, vÝ dô nh­ trong c¬ chÕ lËp riªng c«ng ty chøng kho¸n cña NHTM, NHNN còng nªn xem xÐt l¹i quy ®Þnh cã tÝnh chÊt "rµng buéc c¶ gãi". "Muèn lËp C«ng ty chøng kho¸n, NHTM ph¶i ho¹t ®éng cã l·i, nî qu¸ h¹n d­íi 50%". §©y qu¶ lµ sù gay cÊn ®èi víi nhiÒu NHTM, kÓ c¶ c¸c NHTM quèc doanh chñ lùc. Nªn cã sù xem xÐt cô thÓ ®èi víi tõng NHTM. Bëi v× nî qu¸ h¹n ph¸t sinh qua c¸c thêi kú kh¸c nhau, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan kh¸c nhau. H¬n n÷a cã nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô kinh doanh chøng kho¸n kh«ng thuéc tÝnh chÊt kinh doanh vèn tiÒn tÖ, NHTM chØ lµm dÞch vô ®Ó thu hoa hång. Nh­ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n: m«i giíi; qu¶n lý danh môc chøng kho¸n; l­u ký chøng kho¸n; ®¹i lý ph¸t hµnh; Ng©n hµng gi¸m s¸t quü ®Çu t­ cÇn cã quy chÕ níi láng h¬n so víi viÖc NHTM mua, b¸n chøng kho¸n tù doanh; hay thùc hiÖn b¶o l·nh ph¸t hµnh. Nh­ vËy, mét NHTM cã thÓ võa lËp C«ng ty chøng kho¸n, võa víi danh nghÜa chÝnh m×nh ®Ó tham gia vµo Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n. Do vËy, nªn ch¨ng cã sù më réng quy chÕ thµnh viªn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n cã c¶ c¸c NHTM ®­îc phÐp kinh doanh dÞch vô chøng kho¸n thuéc c¸c lo¹i h×nh trªn, chø kh«ng nªn chØ cã c¸c C«ng ty chøng kho¸n lµ thµnh viªn nh­ ®· quy ®Þnh. 2.3. Kinh nghiÖm ChÝnh phñ kiÓm so¸t thÞ tr­êng th«ng qua c¸c c«ng cô thÞ tr­êng Kinh nghiÖm cña Mü cho thÊy ChÝnh phñ kiÓm so¸t thÞ tr­êng tiÒn tÖ th«ng qua c¸c c«ng cô vÜ m« t¸c ®éng ®Õn cung cÇu tiÒn tÖ. Nh÷ng môc tiªu cña Nhµ n­íc trong viÖc kiÓm so¸t thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh gi¸ c¶, t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp. KÎ thï sè mét cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ ®×nh ®èn vµ l¹m ph¸t. Khi møc cÇu tiÒn tÖ t¨ng lªn qu¸ cao, ®Èy gi¸ c¶ lªn, ChÝnh phñ cã thÓ lµm cho cung øng tiÒn tÖ chËm l¹i (th¾t chÆt tiÒn tÖ). NÕu tû lÖ thÊt nghiÖp cao vµ c«ng viÖc kinh doanh suy gi¶m, cã thÓ t¨ng c­êng l­îng cung tiÒn tÖ (më réng tiÒn tÖ). TÊt c¶ nh÷ng biÖn ph¸p ®ã t¸c ®éng th«ng qua l·i suÊt. Th¾t chÆt tiÒn tÖ sÏ lµm cho l·i suÊt t¨ng lªn, tÝn dông sÏ gi¶m, ®ång tiÒn khan hiÕm vµ chi tiªu t­ nh©n c«ng céng sÏ gi¶m ®i, l¹m ph¸t gi¶m vµ gi¸ c¶ sÏ æn ®Þnh. Më réng tiÒn tÖ lµm cho khèi l­îng tiÒn tÖ dåi dµo h¬n, l·i suÊt gi¶m, t¨ng nhu cÇu vÒ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chi tiªu, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, s¶n xuÊt ph¸t triÓn nh­ng nguy c¬ ®ång tiÒn nãng vµ l¹m ph¸t t¨ng. Ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ (c¸c tæ chøc tµi chÝnh) b×nh ®¼ng, thµnh phÇn nµo, lÜnh vùc nµo còng "®¸ng ®­îc ­u tiªn". L·i suÊt trªn thÞ tr­êng h×nh thµnh theo quy luËt cung cÇu. Nhµ n­íc kiÓm so¸t thÞ tr­êng tiÒn tÖ th«ng qua viÖc kiÓm so¸t tæng cung - cÇu tiÒn tÖ vµ c¸c c«ng cô kinh tÕ nh­ quü dù tr÷ b¾t buéc, nghiÖp vô thÞ tr­êng më, l·i suÊt chiÕt khÊu, b¬m tiÒn vµo hay hót tiÒn ra lËp l¹i c©n b»ng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, nh»m t¨ng tr­ëng kinh tÕ, æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ gi¶m thÊt nghiÖp. Sau ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p cô thÓ gióp cho Nhµ n­íc cã thÓ qu¶n lý thÞ tr­êng tµi chÝnh chÆt chÏ vµ cã hiÖu qu¶ h¬n: + VÒ c¸ch ®iÒu hµnh tû gi¸ cña NHT¦: Nhµ n­íc nªn duy tr× vµ t¨ng dÇn l­u l­îng giao dÞch ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng nh»m gi¶m thiÓu tèi ®a bÊt cø sù c¨ng th¼ng nµo vÒ ngo¹i tÖ gi÷a c¸c lùc l­îng tham gia thÞ tr­êng vµ b¶o toµn liªn tôc quü dù tr÷ can thiÖp thÞ tr­êng cña NHT¦. + Më réng ®èi t­îng vµ ®a d¹ng ho¸ h¬n n÷a c¸c h×nh thøc tham gia giao dÞch trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ, ch¼ng h¹n nh­: tæ chøc ®Êu thÇu c¸c ®ît mua b¸n, b¸n ngo¹i tÖ gi÷a c¸c kh¸ch hµng giao dÞch sè lín; thùc hiÖn hîp ®ång mua l¹i kiÒu hèi. + §iÒu chØnh l¹i hîp lý c¸c møc giíi h¹n trÇn, tû lÖ t¨ng thªm giao dÞch kú h¹n trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu thùc tÕ vµ xu h­íng ¸p dông h×nh thøc giao dÞch ngo¹i tÖ cã lîi vÒ mÆt chÝnh s¸ch. + VÒ c«ng t¸c tuyªn truyÒn: tr¸nh vµ h¹n chÕ nh÷ng tuyªn bè c«ng khai ë mäi cÊp, ngµnh liªn quan ®Õn ph¸ gi¸, gi¶m gi¸ VND, tr¸i l¹i t©m lý ­a chuéng néi tÖ, tr¸nh lÖ thuéc qu¸ møc ngo¹i tÖ, l·ng phÝ ngo¹i tÖ. §Þnh h­íng b¸o chÝ vµ c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®­a tin ph©n tÝch, b×nh luËn cã lîi cho thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt - kinh doanh, phôc vô xuÊt khÈu tr¸nh g©y x¸o ®éng thÞ tr­êng. 2.4.. Kinh nghiÖm hoµn thiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më NghiÖp vô ThÞ tr­êng më lµ ho¹t ®éng mua b¸n giÊy tê cã gi¸ cña Ng©n hµng Trung ­¬ng nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ViÖc chuyÓn sang sö dông c¸c c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ gi¸n tiÕp lµ xu h­íng tÊt yÕu phï hîp víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh nghiÖm cña Mü cho thÊy, thÞ tr­êng më ®· vµ ®ang ngµy cµng ®ãng vai trß lµ c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ chñ ®¹o trong bÊt kú mét thÞ tr­êng tµi chÝnh nµo, bëi v× nã ®em l¹i cho Ng©n hµng Trung ­¬ng quyÒn chñ ®éng vµ kh¶ n¨ng can thiÖp linh ho¹t, chÝnh x¸c ®Õn sè tiÒn dù tr÷, c¬ sè tiÒn tÖ vµ cung øng tiÒn theo ý muèn cña Ng©n hµng Trung ­¬ng, ®ång thêi t¸c ®éng ®Õn c¶ l·i suÊt tuú theo ph­¬ng thøc tiÕp cËn thÞ tr­êng më mµ Ng©n hµng Trung ­¬ng lùa chän: Chñ ®éng - nh»m vµo mét khèi l­îng nhÊt ®Þnh tiÒn dù tr÷ vµ cho phÐp l·i suÊt dao ®éng tù do. Thô ®éng - nh»m vµo mét l·i suÊt cô thÓ vµ cho phÐp khèi l­îng tiÒn dù tr÷ dao ®éng. Kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c thÞ tr­êng cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖu thÝch hîp vÒ thiÕt chÕ vµ h¹ tÇng c¬ së lµ ®Òu cã thÓ ¸p dông ®­îc nghiÖp vô thÞ tr­êng më, mµ chØ cã mét sè n­íc cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn lý t­ëng míi cã thÓ lµm ®­îc viÖc ®ã. Tuy vËy nÕu ViÖt Nam biÕt c¸ch vËn dông nghiÖp vô nµy mét c¸ch kh«n khÐo vµ hîp lý, th× mÆc dï cßn "kh«ng hoµn h¶o" thÞ tr­êng tµi chÝnh n­íc ta vÉn cã thÓ dÇn ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng nh­ thµnh c«ng mµ Mü ®· ®¹t ®­îc. ViÖt Nam ®ang cã mét nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ æn ®Þnh, ®· cã thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp vµ thø cÊp, c¸c c«ng cô nî ng¾n h¹n ®­îc giao dÞch víi khèi l­îng tuy kh«ng nhiÒu nh­ng liªn tôc vµ c¸c thµnh viªn bao gåm c¶ ChÝnh phñ, c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh vµ c¸c doanh nghiÖp, l¹m ph¸t n»m trong ph¹m vi cã thÓ chÊp nhËn ®­îc, nh­ vËy ®· cã ®ñ tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô nµy. Vµ ®Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp vµ trªn c¬ së hµng ho¸ cho thÞ tr­êng, ë ViÖt Nam ngµy 9/3/2000, Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· ký QuyÕt ®Þnh sè 85/200/Q§-NHNN4 ban hµnh quy chÕ nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Ngµy 12/7/2000, nghiÖp vô thÞ tr­êng më do NHNN chñ tr× ®· më phiªn giao dÞch ®Çu tiªn, ®¸nh dÊu mét b­íc ph¸t triÓn quan träng trong ®iÒu chÝnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHT¦, chuyÓn tõ c¸c c«ng cô trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp. Tuy vËy cho ®Õn nay mçi phiªn giao dÞch chØ cã tõ 1 ®Õn 4 thµnh viªn tham gia, chiÕm tû lÖ t­¬ng ®èi thÊp so víi tæng sè c¸c thµnh viªn vµ chiÕm tû lÖ rÊt nhá trong tæng sè c¸c tæ chøc tÝn dông. HiÖn nay theo LuËt ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh th× chØ cã c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n míi ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng më, do vËy v« h×nh chung ®· giíi h¹n vµ thu hÑp ph¹m vi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më nµy. Trong thêi gian tíi ViÖt Nam cã thÓ häc tËp Mü trong viÖc sö dông c¸c hîp ®ång mua l¹i nh­ lµ h×nh thøc tµi trî linh ho¹t, tiÖn lîi nhÊt. V× h×nh thøc hîp ®ång mua l¹i nµy sÏ gióp cho c¸c thµnh viªn thÞ tr­êng mua hoÆc b¸n chøng kho¸n ®æi lÊy tiÒn mÆt cã tho¶ thuËn chuyÓn ®æi ng­îc l¹i giao dÞch vµo mét thêi ®iÓm trong t­¬ng lai. Hîp ®ång mua l¹i nµy ®­îc coi lµ c«ng cô cã hiÖu qu¶ ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña thÞ tr­êng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thÞ tr­êng. Së dÜ Mü ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh c«ng h¬n vÒ thÞ tr­êng më v× Mü ®· sö dông nghiÖp vô nµy g¾n liÒn víi viÖc h¹n chÕ, hoÆc ¸p dông l·i suÊt ph¹t hoÆc quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c hÕt søc kh¾t khe ®èi víi c¸c ng©n hµng vay vèn cña NHT¦ qua ph­¬ng thøc t¸i cÊp vèn hay "cöa sè chiÕt khÊu". V× thÕ NHT¦ ViÖt Nam cã thÓ ®­a ra thªm c¸c tiªu chuÈn cho c¸c thµnh viªn hoÆc c¸c biÖn ph¸p ph¹t chÆt chÏ h¬n khi hä chÊp nhËn mua b¸n cæ phiÕu th«ng qua nghiÖp vô nµy. 2.5. Kinh nghiÖm hîp nhÊt, s¸p nhËp c¸c ng©n hµng HiÖn nay ë ViÖt Nam, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· trë thµnh mét hÖ thèng víi sè l­îng nhiÒu, ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, tÝnh ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay, ë n­¬c ta ®· cã: 6 ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh (Ng©n hµng n«ng nghiÖp ViÖt Nam, Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam, Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo vµ Ng©n hµng ®ång b»ng s«ng Cöu Long), 48 Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn (trong ®ã 28 Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn ®« thÞ, 20 Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn n«ng th«n), 4 Ng©n hµng liªn doanh gi÷a ViÖt Nam vµ n­íc ngoµi vµ 26 chi nhanh Ng©n hµng n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Nh­ vËy chØ tÝnh riªng hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i cña ta tíi nay ®· cã tíi 84 NHTM kh«ng kÓ gåm 1000 quü tÝn dông nh©n d©n, 5 c«ng ty tµi chÝnh (2 c«ng ty tµi chÝnh cæ phÇn vµ 3 c«ng ty tµi chÝnh cña Tæng c«ng ty Nhµ n­íc), 7 c«ng ty cho thuª tµi chÝnh (2 c«ng ty liªn doanh, 1 c«ng ty n­íc ngoµi vµ 3 c«ng ty Ng©n hµng quèc doanh), bªn c¹nh hÖ thèng tiÕt kiÖm cña Tæng c«ng ty B­u chÝnh ViÔn th«ng vµ gÇn 60 V¨n phßng ®¹i diÖn cña c¸c Ng©n hµng n­íc ngoµi víi m¹ng l­íi chi nh¸nh vµ ®iÓm giao dÞch n»m ë kh¾p mäi miÒn ®Êt n­íc. HÖ thèng NHTM n­íc ta cã sè l­îng nhiÒu song tiÒm lùc tµi chÝnh cña b¶n th©n t­ng Ng©n hµng l¹i rÊt yÕu, ®Æc biÖt lµ c¸c NHTM cæ phÇn kÓ c¶ Ng©n hµng cæ phÇn ®« thÞ vµ Ng©n hµng cæ phÇn n«ng th«n. Do vËy, mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng NHTM lµ viÖc sö dông c¸c gi¶i ph¸p s¸t nhËp, mua l¹i vµ hîp nhÊt c¸c Ng©n hµng. §©y lµ tÊt yÕu kh¸ch quan bªn c¹nh viÖc cñng cè chÊt l­îng tæ chøc ®iÒu hµnh vµ ho¹t ®éng cña b¶n th©n tõng Ng©n hµng. ViÖc hîp nhÊt gi÷a c¸c Ng©n hµng ®· t¹o ra c¸c Ng©n hµng m¹nh h¬n rÊt nhiÒu vÒ tiÒm lùc tµi chÝnh, gi¶i quyÕt ®­îc nhiÒu nh÷ng khã kh¨n trong ho¹t ®éng. Vµ ®iÒu quan träng lµ t¨ng c­êng søc c¹nh tranh vµ hîp t¸c víi mét quy m« lín h¬n rÊt Nhµ n­íc, t¹o ra mét n¨ng suÊt lao ®éng cao vµ lµ ®éng lùc cña tiÒn bé x· héi. ë n­íc ta cã thÓ cho phÐp 2 hay nhiÒu NHTM cæ phÇn thuéc nhãm c¸c NHTM cæ phÇn lo¹i trung b×nh ­u tiªn c¸c NHTM cæ phÇn cã ®Þa d­ ho¹t ®éng gÇn nhau hîp nhÊt víi nhau ®Ó t¹o ra mét NHTM cæ phÇn lín h¬n. ViÖc hîp nhÊt nµy sÏ kh«ng g©y ra sù x¸o ®éng nhiÒu trong ho¹t ®éng kÓ c¶ vÒ kh¸ch hµng, néi dung ho¹t ®éng, ph¹m vi ho¹t ®éng. VÒ tæ chøc c¸c cæ ®«ng NHTM cæ phÇn cò trë thµnh cæ phÇn míi, sau khi s¸p nhËp sÏ cã vèn ®iÒu lÖ míi, viÖc s¾p xÕp bé m¸y qu¶n trÞ ®iÒu hµnh sÏ kh«ng khã kh¨n theo nguyªn t¾c gãp vèn cæ phÇn. Tuy nhiªn, cÇn xö lý tèt c¸c vÊn ®Ò vÒ ®¸nh gi¸ trÞ gi¸ tµi s¶n ®Ó x¸c ®Þnh tû lÖ gãp vèn cæ phÇn vµ bªn c¹nh ®ã cÇn ®¸nh gi¸ l¹i mÖnh gi¸ cæ phiÕu cña c¸c Ng©n hµng cæ phÇn mét c¸ch chÝnh x¸c. Bªn c¹nh h×nh thøc hîp nhÊt c¸c NHTM cæ phÇn, chóng ta hoµn toµn cã thÓ cho phÐp c¸c NHTM cæ phÇn lín mua l¹i c¸c NHTM cæ phÇn nhá h¬n ®Ó h×nh nªn NHTM cæ phÇn míi. §iÒu nµy ch¾c ch¾n NHTM cæ phÇn míi sÏ cã tiÒm lùc tµi chÝnh khoÎ h¬n vµ ho¹t ®éng lµnh m¹nh h¬n. Víi møc vèn tù cã vµ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña m×nh th× NHTM lín sÏ cã ®ñ ®iÒu kiÖn chi phèi NHTM cæ phÇn nhá vÒ bé m¸y qu¶n trÞ vµ ®iÒu hµnh còng sÏ kh«ng cã g× phøc t¹p bëi lÏ tu©n theo quy luËt nguyªn t¾c cña c«ng ty cæ phÇn. Tuy nhiªn viÖc cÇn xem xÐt mét c¸ch cÈn thËn viÖc ®Þnh gi¸ l¹i gi¸ trÞ tµi s¶n cña c¸c NHTM cæ phÇn, rµ so¸t vµ ®¸nh gi¸ kü cµng c¸c kho¶n nî ®Æc biÖt lµ c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n vµ cã vÊn ®Ò cña c¸c NHTM. Bªn c¹nh ®ã viÖc ®Þnh gi¸ cæ phiÕu cña c¸c NHTM nhá cÇn ph¶i cã quy chÕ sao cho NHTM cæ phÇn lín kh«ng thÓ Ðp gi¸ lµm cho gi¸ cæ phiÕu cña NHTM cæ phÇn nhá xuèng qu¸ møc. MÆt kh¸c, cã thÓ cho phÐp NHTM quèc doanh mua l¹i vèn gãp cña NHTM cæ phÇn nhá. §©y lµ mét gi¶i ph¸p kh¶ thi vµ tÝch cùc nhÊt gióp cho c¸c NHTM cæ phÇn cã ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ trë thµnh NHTM cã quy m« lín. C¸c NHTM quèc doanh ®Çu t­ nhiÒu sÏ lµ nh÷ng cæ ®«ng lín vµ theo th«ng lÖ sÏ n¾m quyÒn qu¶n trÞ ®iÒu hµnh. 2.6. Kinh nghiÖm ®a d¹ng hãa c¸c c«ng cô thÞ tr­êng tµi chÝnh Kinh nghiÖm thùc tÕ nh×n tõ thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü cho thÊy c«ng cô thÞ tr­êng cµng phong phó th× ho¹t ®éng giao dÞch cµng s«i ®éng. ë ViÖt Nam hiÖn nay chñ yÕu thùc hiÖn trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi lµ c¸c nghiÖp vô nh­ giao ngay, kú h¹n. NhiÒu c«ng cô tµi chÝnh hiÖn ®¹i nh­ c«ng cô ph¸i sÞnh, quyÒn chän cßn ch­a ®­îc sö dông hoÆc ®­îc ¸p dông song Ýt cã t¸c dông. Míi ®©y vµo ngµy 11/2/2003 NHNN ViÖt Nam ®· cÊp phÐp cho EXIMBANK triÓn khai nghiÖp vô quyÒn chän tiÒn tÖ vµ ra th«ng b¸o cho phÐp c¸c NHTM kh¸c cña ViÖt Nam ®­îc triÓn khai nghiÖp vô nµy víi mét sè ®iÒu kiÖn cô thÓ. §iÒu nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu cã thªm c«ng cô ®Ó chuyÓn ®æi tõ ®ång tiÒn nµy sang ®ång tiÒn kh¸c trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi, phôc vô cho môc ®Ých thanh to¸n, chi tr¶ ngo¹i tÖ cña m×nh. Ch¾c ch¾n trong thêi gian mét vµi n¨m n÷a, nghiÖp vô quyÒn chän tiÒn tÖ sÏ cã mÆt trong danh môc c¸c nghiÖp vô cña hÇu hÕt c¸c NHTM n­íc ta. Th­¬ng phiÕu - mét c«ng cô ®­îc giao dÞch chñ yÕu trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña c¸c n­íc ph¸t triÓn hiÖn vÉn ch­a ®­îc sö dông ë ViÖt Nam do khung ph¸p lý vÒ c«ng cô nµy ch­a hoµn thiÖn (míi cã NghÞ ®Þnh 32 vµ ph¸p lÖnh th­¬ng phiÕu, NHNN ch­a cã th«ng t­ h­íng dÉn NghÞ §Þnh). Mét c«ng cô mang nhiÒu tiÖn Ých n÷a trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®ã lµ hîp ®ång mua l¹i (Repo). Song thùc tÕ hiÖn nay ë ViÖt Nam c«ng cô nµy ®­îc mua b¸n chñ yÕu trªn thÞ tr­êng më gi÷a NHNN víi c¸c tæ chøc tÝn dông, viÖc tiÕn hµnh giao dÞch Repo gi÷a tæ chøc tÝn dông víi kh¸ch hµng vÉn ch­a ®­îc khai th«ng do v¨n b¶n h­íng dÉn ch­a cã, kh¸ch hµng vÉn ch­a hiÓu Repo lµ g×. V× vËy ®Ó t¹o thªm hµng ho¸ cho thÞ tr­êng tiÒn tÖ, t¨ng søc hót cho kh¸ch hµng, trong thêi gian tíi, NHNN cÇn tiÕp tôc ®Èy m¹nh xóc tiÕn ho¹t ®éng cña c¸c c«ng cô thÞ tr­êng trªn vµ tiÕn tíi ¸p dông Repo ng­îc. Trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam, sè l­îng c¸c c«ng ty niªm yÕt míi chØ dõng l¹i con sè 21 vµ ®a phÇn vÉn lµ nh÷ng c«ng ty cã quy m« vèn nhá. §Ó t¨ng cung cæ phiÕu th× trong thêi gian tíi cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau: hîp lý hãa vµ níi láng c¸c ®iÒu kiÖn niªm yÕt trªn thÞ tr­êng vµ ®­a ra nhiÒu ­u ®·i h¬n cho c¸c c«ng ty niªm yÕt; ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa DNNN g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n; vµ triÓn khai thùc hiÖn thÝ ®iÓm vµ më réng viÖc cæ phÇn hãa doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ cho phÐp niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. §èi víi thÞ tr­êng Tr¸i phiÕu, Nhµ n­íc cÇn ®­a ra c¸c ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ cã thêi h¹n kh¸c nhau (ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n) ®Ó cã thÓ dÇn t¹o ®­êng cong l·i suÊt chuÈn tham chiÕu cho thÞ tr­êng tµi chÝnh. 2.7. C«ng khai hãa c¸c th«ng tin trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. HÖ thèng th«ng tin cña thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ hÖ thèng chØ tiªu, t­ liÖu liªn quan ®Õn chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n, lµ nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh bøc tranh cña thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ t¹i nh÷ng thêi ®iÓm hoÆc thêi kú kh¸c nhau cña tõng quèc gia, tõng ngµnh, nhãm ngµnh...theo ph¹m vi bao qu¸t cña tõng lo¹i th«ng tin. V× vËy viÖc c«ng bè th«ng tin c«ng ty (corporate disclosure) ®­îc xem lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu, b¶o ®¶m cho thÞ tr­êng ho¹t ®éng c«ng b»ng, c«ng khai vµ hiÖu qu¶, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña Nhµ ®Çu t­. T¹i Mü cã nh÷ng c«ng ty chuyªn ho¹t ®éng vÒ lÜnh vùc thu thËp th«ng tin ®Ó ph©n biÖt t×nh tr¹ng kinh doanh cña c¸c c«ng ty tèt víi c«ng ty tåi råi b¸n l¹i cho ng­êi tiÕt kiÖm vµ ng­êi ®i vay. Nh÷ng c«ng ty ®ã lµ Standard and Poor, Mood, vµ Value Line chuyªn vÒ viÖc tËp hîp th«ng tin vÒ t×nh tr¹ng c¸c b¶n quyÕt to¸n cña c¸c c«ng ty kinh doanh vµ vÒ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cña hä, c«ng bè c¸c sè liÖu nµy vµ b¸n nã cho nh÷ng ng­êi ®Æt mua (c¸c c¸ nh©n, th­ viÖn, c¸c trung gian tµi chÝnh liªn quan ®Õn viÖc mua chøng kho¸n. ChÝnh phñ Mü còng kh«ng ®øng ngoµi viÖc ®iÒu hµnh c¸c th«ng tin trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. Mét mÆt, ChÝnh phñ Mü cung cÊp c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng hiÖn ®¹i ®Ó c«ng khai ho¸ nh÷ng th«ng tin thÞ tr­êng tµi chÝnh ë chõng mùc cã thÓ ®­îc nh­ tû lÖ l¹m ph¸t, l·i suÊt, tû gi¸ hèi ®o¸i, gi¸ cæ phiÕu. MÆt kh¸c, ChÝnh phñ Mü l¹i ®iÒu hµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n theo ph­¬ng thøc khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty tù tiÕt lé vÒ b¶n th©n hä, do ®ã c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ x¸c ®Þnh mét h·ng lµ tèt hay tåi ®Õn møc nµo. 2.8. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin Ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng th«ng tin kinh tÕ - tµi chÝnh - tiÒn tÖ réng lín vµ kÞp thêi ®ång thêi víi viÖc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ngµnh tµi chÝnh nãi chung vµ ngµnh ng©n hµng nãi riªng. Ph¶i nãi r»ng gÇn nh­ tÊt c¶ nh÷ng ph¸t minh vÒ c«ng nghÖ th«ng tin ®Òu xuÊt ph¸t tõ n­íc Mü, mét n­íc cã ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn nhÊt trªn thÕ giíi. B¶n th©n c¸c ho¹t ®éng giao dÞch trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi Mü ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu lµ qua c¸c ph­¬ng tiÖn liªn l¹c hiÖn ®¹i vµ tèi t©n víi tèc ®é truyÒn d÷ liÖu cùc cao. Th«ng tin kinh tÕ - tµi chÝnh lµ mét yÕu tè quan träng hµng ®Çu ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tiÒn muèn bá vèn ®Çu t­ vµ ng­êi cÇn vèn. VÝ dô: muèn ®Çu tõ thµnh c«ng th× ph¶i cã th«ng tin nhanh chãng kÞp thêi, chÝnh x¸c vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng, kÕt qu¶ kinh doanh vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña ®¬n vÞ ph¸t hµnh chøng kho¸n. Uû ban chøng kho¸n quèc gia quyÕt ®Þnh ®×nh chØ hay cho phÐp ph¸t hµnh mét lo¹i chøng kho¸n nµo ®ã còng ph¶i cã th«ng tin. Ho¹t ®éng thÞ tr­êng tµi chÝnh bÞ t¸c ®éng bëi nhiÒu yÕu tè nh­ t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trong tõng thêi kú do ®ã còng cÇn ph¶i cã th«ng tin. Tuy nhiªu cã c¶ nh÷ng th«ng tin tèt vµ nh÷ng th«ng tin xÊu, th«ng tin thËt vµ th«ng tin gi¶. §iÒu quan träng h¬n c¶ lµ nh÷ng ng­êi tham gia vµo thÞ tr­êng ph¶i cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch ®­îc c¸c th«ng tin ®ã. Mét vÊn ®Ò quan träng n÷a lµ ®Ó cã thÓ thu thËp th«ng tin mét c¸ch nhanh chãng, kÞp thêi th× ph¶i ®æi míi c«ng nghÖ vµ trang thiÕt bÞ kü thuËt tr­íc hÕt cho c¸c tæ chøc trung gian tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ c¸c ng©n hµng vµ hÖ thèng kho b¹c Nhµ n­íc vµ ®Æc biÖt lµ hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin cho thÞ tr­êng chøng kho¸n míi ®i vµo ho¹t ®éng. TÊt nhiªn chóng ta ch­a thÓ hy väng cã mét hÖ thèng m¸y mãc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, nh­ng nh÷ng nghiÖp vô cÇn thiÕt nhÊt vµ phæ cËp nhÊt trong vËn hµnh thÞ tr­êng tµi chÝnh, ph¶i ®­îc c¶i tiÕn trªn c¬ së sö dông thiÕt bÞ kü thuËt míi, kh«ng thÓ qu¸ l¹c hËu. Yªu cÇu nµy ®· vµ ®ang ®­îc gi¶i quyÕt tõng b­íc, nh­ng râ rµng, cÇn thiÕt ph¶i ®Èy nhanh tèc ®é h¬n n÷a ®Ó hÖ thèng ng©n hµng vµ kho b¹c kh«ng chØ phôc vô nhanh, kÞp thêi cho c¸c nghiÖp vô giao dÞch, thanh to¸n mµ cßn cã ®Ó phôc vô ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. KÕt luËn ThÞ tr­êng tµi chÝnh lµ mét lÜnh vùc rÊt nh¹y c¶m víi c¸c tin tøc. C¸c th«ng tin vÒ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, tû lÖ l¹m ph¸t, l­îng cung øng tiÒn tÖ, møc th©m hôt ng©n s¸ch còng nh­ tin tøc dù ®o¸n vÒ c¸c biÕn ®éng lín vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ trªn quèc gia vµ thÕ giíi ®Òu cã thÓ ¶nh h­ëng tíi ph¶n øng cña c¸c thµnh viªn trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ lµm gi¸ c¶ chøng kho¸n, l·i suÊt, tû gi¸ hèi ®o¸i biÕn ®éng. Nãi nh­ thÕ ®Ó thÊy ®­îc sù khã kh¨n phøc t¹p trong viÖc tæ chøc vµ vËn hµnh thÞ tr­êng tµi chÝnh lín h¬n nhiÒu so víi c¸c thiÕt chÕ tµi chÝnh kh¸c. ViÖt Nam ®ang ®i nh÷ng b­íc ®Çu tiªn trªn con ®­êng x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh theo m« h×nh cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp. BiÕt bao nhiªu trë ng¹i vµ khã kh¨n cßn ®ang ë phÝa tr­íc nh­ng ®iÒu may m¾n cña chóng ta lµ cã thÓ häc tËp kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc ®· ®i tr­íc vÝ dô nh­ Mü. MÆc dï kh«ng thÓ ¸p dông hoµn toµn nh÷ng kinh nghiÖm cña Mü mét c¸ch m¸y mãc bëi v× ®iÒu kiÖn kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi cña ViÖt Nam vµ Mü rÊt kh¸c nhau. Song ®iÒu ®ã chØ cã thÓ nãi lªn r»ng chóng ra - nh÷ng thµnh phÇn tham gia vµ ®ãng gãp vai trß kh«ng nhá trong thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam - cÇn ph¶i n¨ng ®éng, s¸ng t¹o h¬n ®Ó ¸p dông vµ häc tËp nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®ã mét c¸ch linh ho¹t, mÒm dÎo. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn tæng qu¸t vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh, khãa luËn ®· ph©n tÝch cô thÓ thùc tr¹ng ho¹t ®éng thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü ®Ó tõ ®ã rót ra nh÷ng bµi häc bæ Ých cho ViÖt Nam trong thêi gian tíi trªn c¬ së nh÷ng ®Þnh h­íng x©y dùng mét thÞ tr­êng tµi chÝnh v÷ng m¹nh ë ViÖt Nam theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Còng qua nh÷ng bµi häc nµy, chóng ta thÊy, thÞ tr­êng tµi chÝnh muèn ph¸t huy ®­îc ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng vµ vai trß cña nã th× nã ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c c«ng cô, ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc vµ biÖn ph¸p, trong ®ã thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¶i ®­îc hoµn thiÖn ®Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu hiÖu qu¶ vµ kinh tÕ trong thêi ®¹i míi. Danh s¸ch b¶ng biÓu H×nh 1: S¬ ®å dÞch chuyÓn vèn H×nh 2: Doanh sè giao dÞch ngo¹i hèi trªn thÕ giíi H×nh 3: B¶ng thÞ phÇn c¸c nghiÖp vô trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi Mü n¨m 2001 B¶ng 1: Doanh sè giao dÞch cña c¸c c«ng cô thÞ tr­êng tiÒn tÖ Mü 2000 - 2002 B¶ng 2: ChØ sè thÞ tr­êng cæ phiÕu B¶ng 3: Quy m« ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam B¶ng 4: B¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c qua NHNN B¶ng 5: Doanh sè giao dÞch qua trung t©m thÞ tr­êng liªn ng©n hµng B¶ng 6: Doanh sè giao dÞch trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng B¶ng 7: Tû träng doanh sè mua b¸n ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông B¶ng 8: T×nh h×nh ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ cña c¸c tæ chøc tÝn dông B¶ng 9: Doanh sè ho¹t ®éng cña c¸c nghiÖp vô trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña NHNN B¶ng 10: Tæng hîp cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty niªm yÕt B¶ng 11: ChØ sè VN - Index t¹i mét sè thêi ®iÓm tµi liÖu tham kh¶o I. tµI LIÖU TIÕNG VIÖT S¸ch [1] NguyÔn §×nh Tµi - Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh cña nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ViÖt Nam - NXB chÝnh trÞ quèc gia 2000 [2] Frederic S.Mishkin - TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh - 1992 [3] PGS. §inh Xu©n Tr×nh - Gi¸o tr×nh thanh to¸n quèc tÕ trong ngo¹i th­¬ng – NXBGD [4] PGS. §inh Xu©n Tr×nh, PGS. NguyÔn ThÞ Quy - Gi¸o tr×nh thÞ tr­êng chøng kho¸n - NXBGD [5] Ph©n tÝch thÞ tr­êng tµi chÝnh - David Blake T¹p chÝ [6] T¹p chÝ thÞ tr­êng chøng kho¸n n¨m 2002, 2003 [7] T¹p chÝ ng©n hµng n¨m 2000, 2001, 2002, 2003 [8] T¹p chÝ nghiªn cøu ch©u Mü 2002, 2003 II. tµI LIÖU TIÕNG ANH [9] David H.Friedman – Money and Banking [10] American Economic History [11] Robert W.Kolb – International Finance Reader [12] Foundation of Finance [13] IMF- International Finance Statistics 2003 III. tµI LIÖU TRANG WEB [14] www.federalreserve.gov [15] www.sec.gov [16] www.ny.frb.org [17] www.nasdaq.com [18] www.djia.com [19] www.fibv.com [20] www.vietcombank.com.vn [21] www.vcbs.com.vn [22] www.vnn.vn [23] www.vietstock.vn [24] www.vnexpress.net [25] www.mezfin.com Môc lôc